ئيسرائيل-كورد
Israel Kurd
1
ئيسرائيل-كورد
هه‌ڕه‌شه‌كانی سه‌ر راگه‌یاندنی كوردی ته‌نیا نه‌یارانی سیاسی و دوژمنانی ئازادی نین ،بگر ه ئاین و به‌تایبه‌ت ه ئیسالم تێكه‌ڵ به‌و پرسه كراوه ،ئه‌و ئاینه‌ی گوای موژده‌ی ئازادیی و ره‌هایی یه‌كجاره‌كی مرۆڤی پێیه، ه ئه‌مڕۆ چاویان به مرۆڤی ئازاد و به‌اڵم پێڕه‌وانی ئه‌و ئاین ی هه‌ڵنایه‌ت ،چۆن به‌ڵێنه‌كانی نادیاری ئازادی بۆچوونه‌كه لێ قه‌بووڵ ده‌كرێ. ماوه‌یه‌كه هه‌ڕه‌شه‌كانی سه‌ر به‌شێك له گۆڤار و ه و به‌تۆمه‌تی به‌زاندنی رۆژنامه‌كانی نوێ به‌رزتر بووه‌ت هه‌ندێك سنوور هه‌ڕه‌شه‌مان لێ ده‌كه‌ن و به‌نیازن پرسه‌كان به‌رته‌سكتر له بۆچوونه‌كانی خۆیان بكه‌نه‌وه، ه هه‌موو ه ل ه هه‌ڕه‌شه‌ی ه له یه‌ك وش هه‌رچه‌ند ه هه‌ڕه‌ش ه ه ته‌نیا رووی ل ده‌قه‌كان و گرینگ نییه هه‌ڕه‌شه‌ك گۆڤارێكی تایبه‌ت وه‌ك «ئێوه« و «ئیسرائیل-كورد» بێ. ه دواجار الیه‌نێك به‌ناوی «ره‌وتی جیهادی ئیسالمی» ل
2
Israel Kurd
«روونكردنه‌وه‌یه‌ك بۆ رای گشتی موسوڵمانان» كه هه‌ر ه سه‌ره‌تاو ه به كوشتن و بڕین «فاقتلوا» ده‌ست پێ ل ه ه هه‌وڵی «ل ده‌كات ،به‌رامبه‌ر ئه‌و رێكخراوانه‌ی گوای دین البردنی هاوواڵتییان و گه‌نجانی سته‌مدیده‌ی كورد ه كاتێكدا به‌سه‌دان ده‌ده‌ن «ناڕه‌زایی» پێشان ده‌دات ،ل گه‌نجانی سته‌مدیده‌ی تری كورد له گرتووخانه‌كانی ه سێدار ه ده‌درێن كه‌چی ه ل ئێرانی ئیسالمیدا رۆژان گوێبیستی ناڕه‌ازیه‌تییه‌كی له‌وشێوه‌یه‌تان نابین. ه پێنج جار بۆ نوێژ به‌ره‌و ئه‌گه‌ر ئێوه‌ی ئایندار رۆژان ه رووتان ئاسمان به‌رز ده‌كه‌نه‌و ه و ده‌پارێنه‌و ه خوا ل ه قه‌ندیل رۆڵه‌كانی گونا ه و تاوانه‌كانتان خۆش بێ ،ئه‌وه ل ه سه‌دان جار روویان به‌ره‌و «سته‌مدیده«ی كورد رۆژان ی ئاسمان به‌رز ده‌كه‌نه‌وه ،نه‌ك بۆ پاڕانه‌و ه له‌و خوایه ی بزانن فرۆكه‌كانی ئاگای له‌وان نییه ،بگر ه بۆ ئه‌وه سوپای توركیای پایه‌ته‌ختی رۆشنبیریی ئیسالمی كه‌ی بۆردومانه‌كانی به‌كۆتا دێ ،به‌اڵم كوا نابینین ناڕه‌زایییه‌كانی ئێوه‌ی داكۆكیكار و خه‌مخۆری «هاوواڵتییان و گه‌نجانی ی كورد» به‌رامبه‌ر ئه‌و سته‌مه‌ی له هه‌موو سته‌مدیده هی ده‌كرێ. كورد و نیشتمانه‌ك
ئيسرائيل-كورد ه ده‌ره‌و ه پاره بۆ دژایه‌تیكردنی ئاینی گوایه ناڕازین له‌وه‌ی «ل پیرۆزی ئیسالم» دێته ناو هه‌رێمی كوردستان ،هه‌رچه‌ند ه ئه‌و پرسه پێویستی به‌به‌ڵگه و سه‌لماندن هه‌یه ،به‌اڵم دڵنیام هه‌موو ئه‌و ه ئه‌و پاره و پارانه‌ی ئه‌گه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ته‌رخان كرابن ناگات بودجه‌ی به‌رپرسانی بااڵی سعوودیه بۆ تیرۆر و دڵنیام هه‌موو ئه‌و پارانه‌ی ه ته‌رخان تێكدانی عێراق و له هه‌رێمی ئه‌گه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ی كوردستانیش بۆ حیزبه‌كانی كرابن ناگاته ئه‌و پاره و بودجه ه ئیسالمی ته‌رخانی ده‌كه‌ن به‌رپرسانی بااڵی سعوودی ،تا هه‌وڵی ناسه‌قامگیریی باری سیاسی هه‌رێم بده‌ن ،بۆ تیرۆر و تێكدانی عێراق و ه هه‌رێمی كوردستانیش بۆ كوا هه‌ڵوێستتان؟ ئایا سزای ل ئه‌وه‌یان له سزای دین حیزبه‌كانی ئیسالمی ته‌رخانی البردن (ئه‌گه‌ر هه‌بێ) ده‌كه‌ن قورستر نییه؟
له‌وێوه بڕیاری بۆ درابێ؟ ئاماژ ه به «مه‌به‌ستی گاڵو» ده‌كرێ و راسته‌وخۆ وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف تاوانبار ده‌كرێ به‌وه‌ی مۆڵه‌تی ه به‌خشیوه ،به‌اڵم گاڵوی راسته‌قین ئه‌و مه‌به‌ستانه‌ی ئیسالمی سیاسیی ه ه دوژمنی هه‌موو شتێك ئێوه‌یه ك ئه‌گه‌ر خۆی نه‌توانێ بیری لێ ه ئه‌قڵی ئه‌و دوور بێ. بكاته‌و ه و ل ه حكوومه‌تی هه‌رێم كراو ه داوا ل ه به‌و سووكایه‌تییه بگیرێ و رێگ هه‌ڕه‌شه ده‌كه‌ن ئه‌گه‌ر وا نه‌كات «هه‌ڵوێستی تر» یان ده‌بێ ،سه‌ره‌تا سه‌یره دان به بوونی حكوومه‌تی هه‌رێم داده‌نێن ،دواتر بڵێی هه‌ڵوێستی تریان چی بێ ئه‌گه‌ر هات و حكوومه‌تی هه‌رێم له‌سه‌ر داوای ئه‌وان پێشێلی ئازادی نه‌كرد؟ دیار ه ه هه‌ست نووسه‌رانی ئه‌و هه‌ڕه‌شه‌ی
Israel Kurd
ه گله‌یی ده‌كرێ «گه‌نج موسڵمانێك ئاینی خۆی گۆڕی» ،به‌اڵم ناپرسن بۆ؟ گه‌نجانی كورد ی جۆری ئێوه ئازادییه‌كانیان پێشێل ده‌كرێ رۆژانه به‌ناوی ئاینه‌كه ی ه له‌وه و ناتوانن به‌حه‌زی خۆیان بژین و ته‌نانه‌ت بمرن ،جگ ده‌بینن كه‌متر كۆبوونه‌وه‌ی ه ه ئه‌و مه‌به‌ستانه‌ی ئیسالمی سیاسیی ئێوه‌ی داڕشتنی پیالنی تیرۆریستی گاڵوی راسته‌قین ه ئه‌گه‌ر خۆی نه‌توانێ بیری لێ ه دوژمنی هه‌موو شتێك و كوشتنی هاوواڵتییان هه‌ی ه ك ه به‌ناوی له‌م سه‌رده‌مه‌دا ك بكاته‌وه «ئیسالم» ده‌ست پێ نه‌كات، ه ه ناته‌ندروست ئایا حاشاكردنی گه‌نجێك له‌و ئاینه‌ی ئێوه و ژیان به‌بێ ده‌سه‌اڵتی ده‌كه‌ن و ناچارن ه به‌بێ هه‌ڵسه‌نگاندن په‌نا بۆ خامه‌ی هه‌ڵه‌یه یاخۆ ئێو ه هه‌ڵه‌ن ك ه و كاری تیرۆریستی په‌نا بۆ هه‌ڕه‌ش سپی ده‌به‌ن و بڕیاری كوشتن ده‌رده‌كه‌ن. ه ده‌ق ببه‌ن ،ئه‌گینا به‌وه‌اڵمی ده‌ق ب ده‌كرێ به‌ئاسانترین و شیاوترین ه شوێنی بازرگانیكردنی ئاینه ،بێ ه گوای ه كراو ه ك ه كه‌نیس باس ل ه وه‌اڵمی هه‌ر نووسراوێك رێگ ه ئیسالمه‌كه‌ی ی ئه‌گه‌ر بازرگانییه‌كی ئاینی هه‌بێ ئه‌و ه ل ئاگا له‌وه ه بده‌نه‌وه ،ئه‌گه‌ر باڵڤۆكێك هه‌ی ه پاكترین جۆری ئیسالمی جۆری هه‌ڕه‌شه‌كانی ئێوه‌دا هه‌یه ،گوای به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌وان ده‌نووسێ و ن كه 6تێكۆشه‌ری حیزبى دیموكراتی كوردستانی ئێرانی سیاسی تا ئه‌وان ئه‌گه‌ر به‌رهه‌ق و راستن ه ئێران گه‌ڕانده‌و ه و چه‌مكی بازرگانیی ی خۆی ل بۆ كۆماره‌كه ده‌توانن به‌دوو باڵڤۆك وه‌اڵمی ه ناو ئه‌ده‌بیاتی ئیسالمی سیاسیی هه‌رێمی كوردستان، ئاینی خست بده‌نه‌و ه و كاریگه‌ریی زیاتریشیان ه هه‌مووی ئه‌و ه ل ه بێ ئاگ كامه‌یان بازرگانن ،ئێو ه یاخۆ كه‌نیس هه‌بێ، شتانه؟ ه هه‌ركات باسی نه‌ك به‌هه‌ڕه‌شه ك ئیسالمی سیاسی ده‌كرێ هه‌ردوو باس له «مورته‌د» ده‌كرێ ،به‌هه‌مان شێوه‌ی له ناو رێژێمی ه و كوشتن خۆیان هی هه‌ڕه‌ش وش ی ه ده‌خرێته پاڵ ئه‌و كوردانه كۆماری ته‌واو ئیسالمیدا ئه‌و تۆمه‌ت ه پێش ئاینه‌كه. ده‌خات ه نیازی كوشتنیان هه‌بێ و له‌ژێر ئه‌و ناوه‌دا سه‌دان كوردی بێگوناه ل ه سێدار ه دران ،ئایا به‌كارهێنانی مورته‌د بۆ تۆمه‌تباركردنی كورد ل ه مامۆستایانی ئاینی ده‌كرێ داوا ل ه له ئێرانه‌وه به‌قه‌رز وه‌رگیرابێ ،یاخۆ هه‌ر ه نییه ك هه‌رێم به‌و مانای ه «خۆیان و ئاینه‌كه‌یان بۆ مووچ
3
ئيسرائيل-كورد ه به‌رپرسانی خۆیان ه ژێر پێیان» ،به‌اڵم بۆچی سه‌ره‌تا داوا ل نه‌فرۆشن و بیخه‌ن ه سعوودیه ،ئێران توركیا و ی له‌وان ناكه‌ن مووچه‌ی نه‌یارانی كورد و نیشتمانه‌كه ه خه‌ڵكی ئاسایی ه ل ه به‌ر پێیان و دواتر به‌ڕووسوورییه‌وه ئه‌و داوای سووریا بخه‌ن بكه‌ن. گوایه هه‌وڵی «وه‌ده‌رنانی سوپای فیكری» له هه‌ولێر ده‌ده‌ن ،به‌اڵم چۆن دڵنیامان ده‌كه‌نه‌و ه له‌گه‌ڵ وه‌ده‌رنانی سوپای فیكری ،سوپای ئه‌میره ره‌شه‌كان و نه‌زانه‌كان جێگه‌یان ناگرێته‌وه ،به‌ڵێن بده‌ن سوپای فیكر به سوپای تورك و ئێران و نه‌زانیی ه به‌ر ه داده‌نێن با خۆمان بكه‌وین ه جێگ ئاینی ناگۆڕنه‌و ه و پیشه‌سازی و پێشكه‌وتنی ل له‌شكری تۆقان و تیرۆرتان. ه ئه‌وه ئێمه‌ین ده‌بێ به‌پێویستی بزانین هه‌موو الیه‌ك ئاگه‌دار بكه‌ینه‌و ه ك هه‌ڕه‌شه‌كردن له هه‌ر باڵوكراو ه و نووسه‌ر و رۆژنامه‌نووسێك ده‌بێ ریسوا بكرێ و سنوورێكی بۆ دابنرێ تا جه‌سته و قه‌ڵه‌می رۆژنامه‌نووسانی نوێخواز و ه و نووسین نه‌كه‌وێ. ه جووڵ ئازادیخوازی كورد ل
گوای ه پ ا كت ری ن ج ۆ ر ی ئی سالمی سی ا س ی ت ا ن ك ه 6 ت ێ ك ۆ ش هری حی زب ى دی م و ك ر ات ی ك و ردستانی ئ ێ ر ان ی ب ۆ ك ۆ م ا ر ه ك ه ی خۆی ل ه ئ ێ را ن گ ه ڕ ان د ه و ه و چ همكی بازر گ ا نی ی ئ ا ین ی خ ست ه ن ا و ئه‌د هبی ات ی ئی س ال م ی سی ا سی ی هه‌رێمی كوردستان
4
Israel Kurd
ئيسرائيل-كورد
مندااڵنی كورد دوور له سیاسه‌ت حه‌ز ل ه ئیسرائیل ده‌كه‌ن ئیسرائیل -كورد :شێرزاد عه‌بدوڵال قۆریتانی
Israel Kurd
ی كه‌متر له رووداوگه‌لی مندااڵنی كورد ،ئه‌و توێژه سیاسی ،كۆمه‌اڵیه‌تی ،ئابووری و رۆشنبیری به‌رپرسن ،به‌اڵم هاوكات هه‌ڵگری داهاتووی هه‌موو ئه‌و شتانه‌ن ه ئه‌مڕۆ پێی نامۆن. ك باسكردنی ئیسرائیلی مه‌زن له‌گه‌ڵ مندااڵن زیاتر چێژی رۆژنامه‌انی تێدا ه ه هاوكات پێویست تا به‌هێزی خودی ده‌ق ،چونك بزانین روانینی منداڵی كورد بۆ ئیسرائیل ده‌بێ چۆن بێ ،بڵێی له‌گه‌ڵ باوانی جیا بێ ،یاخۆ ئه‌ویش هه‌ر وه‌ك به‌شێك له نه‌وه‌ی كۆن بیر ده‌كاته‌وه. ی ه و ته‌مه‌ن ره‌وه‌ز قوتابی پۆلی حه‌وته‌می بنه‌ره‌تیی ه ه دانیشتووی هه‌رێمه ،ره‌وه‌ز به‌وشێوه‌ی ( )13سااڵنه‌ی ی ئاین ه وانه‌كان باسی ئیسرائیل ده‌كات و ده‌ڵێ «ل ی ی نه‌ته‌وه ومێژوودا زۆر باسی چه‌وسانه‌وه ه كراو ه كه فیرعه‌ونییه‌كان به‌زۆره‌ملێ جووله‌ك ده‌یانكردن به كۆیله وكاریان پێ ده‌كردن» ،ئه‌م قوتابییه باسی ئێش و ئازاره‌كانی جووله‌كانی كرد و ی ئیسرائیلدا ی له‌گه‌ڵ واڵت ی كوردستان پێوه‌ند گوتی «جووله‌كه له كوردیان خراپتر به‌سه‌ر هاتووه ،هه‌رێم ی مسۆگه‌ر ده‌بێ، ی سه‌ربه‌خۆی كورد ی هه‌بێ حكوومه‌ت ی ئیسرائیل بێ كوردستان بۆیه هه‌ركاتێك ناو ه هه‌موو دنیا له ئیسرائیل ده‌ترسن وه‌ك ئه‌و ده‌ڵێ ه ئه‌گه‌ر چونك خۆمانم دێته‌و ه یاد» .ره‌وه‌ز پێی وای
5
ئيسرائيل-كورد ه یل ه به‌رگر ه جووله‌كه ده‌ترسن ،ئه‌گه‌ر جووله‌ك ه ئیسرائیل ده‌ترسێ ،هه‌موو واڵته‌كان به‌جۆرێك ل «واڵتی ئێران زۆر ل ه گه‌شتوگوزار و گه‌ڕان بۆ واڵتانی دنیا كوردستان بكات ئه‌و ه كوردستان ده‌بێته ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ» ره‌وه‌ز زۆر حه‌ز ل ی ئه‌وڕوپا بكه‌م هه‌روه‌ها ی واڵتان ی ئه‌و گه‌شتوگوزاره وه‌ك ده‌ڵێ «زۆر حه‌زه‌كه‌م گه‌شتێك ه هیوا و ئاوات ده‌كات و تاك ی ه ته‌مه‌ن ی هه‌شته‌می بنه‌ڕه‌تیی ه وپۆل ه ئیسرائیلدا ده‌ژین» .كاروان قوتابیی ی زۆر ل ه ده‌ڵێن كوردێك بۆ ئیسرائیل ،چونك ی خۆیه‌تی و دنیا حیسابی بۆ ده‌كات ،من زۆر حه‌ز ی واڵت ی واڵتی ئیسرائیل ده‌ڵێ «ئیسرائیل خاوه‌ن ( )14سااڵنه ،له‌باره ی تر ده‌وڵه‌تی خۆی هه‌بێ» ،كاروان زۆر حه‌ز ی له كوردستان بكات و كوردستانیش وه‌ك واڵتان ده‌كه‌م جووله‌كه پشتگیر
ی گۆڤار و رۆژنامه كوردییه‌كان به‌خوێندنه‌وه ی گۆڤاری ئیسرائیل كورد ده‌كات به‌تایبه‌ت ی وه‌ك ده‌ڵێ «زۆربه‌ی ژماره‌كانی گۆڤار ئیسرائیل كوردم خوێندوونه‌ته‌وه ،هه‌ركاتێك ه بازاڕ باوكم بۆم ی نوێی بكه‌وێت ژماره‌یه‌ك ده‌هێنتێته‌و ه و منیش زۆر به‌په‌رۆشه‌و ه بابه‌ته‌كان ده‌خوێنمه‌وه». ه ده‌ڵێ ی حه‌وته‌م ه قوتابی پۆل فه‌رهاد ك ی جووله‌كه ده‌بێ وا «كاتێك گوێم له ناو ی كورد ه ناوی نه‌ته‌وه هه‌ست ده‌كه‌م گوێم ل ی ه نهتهو ه دۆست بووه ،چونكه باوكم ده‌ڵێ تاك ه منیش كورد بێ ته‌نیا جووله‌كه‌یه ،بۆی جووله‌كه‌م خۆش ده‌وێ».
6
Israel Kurd
ئيسرائيل-كورد
Israel Kurd
كوتاكه‌ی بوو ه هوی دروستبوونی ئاینێكی ئیسرائیل -كورد :د.عدنان علی محمد ه ناوی ه ناو ئاینی مه‌سیحیدا ب تازه ل دروستبوونی شه‌ڕ و ناكۆكیی رێبازی پرۆتستانتی. ئاینی له نێوان پێڕه‌وانی یه‌ك هه‌روه‌ها دوای كوژرانی خه‌لیفه‌ی ی ه لیف ه خ كوژرانی دوای ئایندا ته‌نیا ئاینی جووله‌كه‌ی ه ئیسالم عوسمانی كوڕی عه‌ففان ل كوڕی عوسمانی ئیسالم ساڵی ()35ی كۆچی ،ئیسالمییه‌كان نه‌گرتووه‌ته‌وه ،بگر ه دوو ه گه‌وره‌كه‌ی تر وات ئاین ه سه‌ر دوو گروپی ه عه‌ففان له ساڵی ( )35دابه‌ش بوون (ئیسالم و كریستیانی)ی هه‌م سیاسیی دژ به‌یه‌ك ،دواتر ئه‌و دوو گرتووه‌ته‌وه .بۆ نموون ه دوو ئایینی جیاوازی لێ دروست ه ی كۆچی ،ئیسالمییه‌كان گروپ ه سه‌ر دوو بوو (سوننه و شیعه) كه تا ئێسته‌ش كاتێك پاپا لویسی ده‌یه‌م داوای دابه‌ش بوون لێبوردنی ده‌ركرد ه توندی دژایه‌تیی یه‌كتری ده‌كه‌ن، ب (صكوك گروپی سیاسیی دژ به‌یه‌ك الغفران) بۆ مه‌سیحییه‌كان له‌و كاته‌و ه تا ئه‌مڕو ده‌یان شه‌ڕی ئه‌مكاره بووه هوی ئه‌وه‌ی خوێناوی له نێوان شوینكه‌وتووانی ئه‌و ه له‌و مارتن لوته‌ر ره‌خن ه روویداوه .جووله‌كه‌كان دوو ئاین كاره‌ی پاپا بگرێ و په‌یامێكی ( )95خاڵی هه‌ڵواسێ به‌سه‌ر ه واڵتانی پێش جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی ل ه ه ساڵی (1517ز) ك ده‌رگه‌ی كڵێسای ویتنبیرك دا ل ه رووی ئه‌وروپای رۆژهه‌اڵت ده‌ژیان ،ل ه كاره‌كانی پاپا ده‌گرت ،پاشان تێیدا به توندی ره‌خنه‌ی ل ئاینییه‌وه پێیان ده‌گوترا جووله‌كه‌ی ه دوای ئه‌مه شه‌ڕێكی دوور و درێژی هزری یه‌كه‌مجار ل ئورتۆدوكس ,به‌اڵم له نێوان ساڵه‌كانی ه شه‌ڕێكی جه‌سته‌یی خوێناوی بۆ هه‌ڵگیرسا ،دواتر بو ب ( )1786-1750دوو بزاڤی جیاواز ه ه نێوان هه‌ردوو الیه‌ندا ك ه ( )50ساڵ ل ماوه‌ی زیاتر ل ه ناو جووله‌كه‌كاندا، سه‌ریان هه‌ڵدا ل
7
ئيسرائيل-كورد
شار‌ه پیرۆزه‌كه
ه سه‌ر هل ئه‌ویش گروپێكی ئاینی تاز ه به ناوی حه‌سیدیه‌كان ك ه ده‌ستی جووله‌كه‌یه‌ك به ناوی (ئیسرائیلی كوری عازه‌ر) ك دواتر ناوی ده‌ركرد و شوێنكه‌وتووانی نازناوی (به‌عل شیم گوب)یان لێنا ،هه‌روه‌ها له‌و كاته‌دا گروپێكی تر به ناوی (مسكیلیم) یاخۆ شوێنكه‌وتووانی (مسكیالم) ه داوایان ده‌كرد به‌وه‌ی دروست بوو ،ك ه رووی ه بگه‌ڕێنه‌وه ب پێویسته جووله‌ك جیهاندا و تێكه‌ل بن به‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی كه تێیدا ده‌ژین له رووی زمان و ره‌وشت و جلوبه‌رگه‌وه ,گوێڕایه‌ڵی ه ژێر ه ل ه بن ك فه‌رمانه‌كانی ئه‌و ده‌وڵه‌ت سایه‌یدا ده‌ژین .مسكیلیم بزووتنه‌وه‌یه‌كی عیلمانی بوو ،له بیروبۆچوون و ه هه‌ڵسوكه‌وتدا شێوه‌ی ره‌فتاریان سه‌رده‌میان بوو ،به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ حه‌سیده‌یه‌كان و حه‌ریدیه‌كان و ه ئۆرتۆدۆكسه‌كانی تر ,ناسراوترین كه‌سایه‌تیی جووله‌ك ه ساڵی ئه‌و بزووتنه‌وه (مووسای كوڕی مندلسون) بوو ،ل
() 1768دا ،هه‌ستا به‌وه‌رگێڕانی ته‌ورات بو سه‌ر زمانی ئه‌ڵمانی . و ناكۆكیی هزریی نێوان شه‌ڕ ه حه‌سیدیه‌كان و جووله‌ك ئۆرتۆدۆكسه‌كان زۆرترین قسه و باسی له‌سه‌ر كراوه ،لێره‌دا باس كورته‌یه‌كی ده‌كه‌ین : دروستبوونی ئۆپۆزسیۆنی ه جووله‌ك به‌رامبه‌ر ئۆرتۆدۆكسه‌كان حه‌سیدیه‌كان ده‌ستی پێكرد ،له‌و كاته‌ی ه ژیاندا ه ل هێشتا دامه‌زرێنه‌ری بزاڤه‌ك مابوو ،ئه‌و ه بوو كومه‌ڵیك خاخام ه شاری برودی له ساڵی كۆبوونه‌و ه ل ( )1757ز ،بڕیاری ده‌رچوونی سه‌رۆكی ه ئاینی جووله‌كه. حه‌سیدیه‌كانیان ده‌ركرد ل ه ئاینی بڕیاری ده‌ركردن (الحرمان) ل
هركردن د بڕیاری له ئاینی (الحرمان) و جۆره كه‌دا دو جوول ه
8
Israel Kurd
ئيسرائيل-كورد ه ناوی (نه‌دوا) جووله‌كه‌دا دوو جۆره ،یه‌كه‌میان ب له‌م حاڵه‌ته‌دا رێگه نادرێ به‌و جووله‌كه‌یه تێكه‌ل بێ له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵه‌كانی تری جووله‌كه و هیچ كه‌سێك نێزیكی نابێته‌وه ته‌نیا ژن و منداڵه‌كانی نه‌بێ كه ئه‌وانیش ده‌بێ چوار باڵ لێی دوور بن .له‌و ه خۆی بشوات یاخۆ ه بۆی نیی ماوه‌یه‌شدا ئه‌و كه‌س ه ریشی بتاشێ ،ئه‌گه‌ر مردیش ده‌بێ به‌ردێك بخرێت ه ئه‌م مردوو ه سه‌ر مه‌زاره‌كه‌ی وه‌ك نیشانێك ك ده‌بووایه به‌ردباران (رجم) بكرایه ،هه‌روه‌ها نابێ كه‌سوكاری شیوه‌نی بۆ بكه‌ن ,نابێ له دوای ته‌رمه‌كه‌ی بڕون ،ماوه‌ی ئه‌م ده‌ركردنه‌ش ()30 رۆژه ،ئه‌گه‌ر هه‌ر سوودی نه‌بوو ،ئه‌و ه سزای دووه‌م ده‌درێ ه قه‌ده‌خه‌ی مه‌زن (الحرمان االكبر) كه پێی ده‌ڵێن (شریما) وات
Israel Kurd
ئه‌و سزادراو ه نابێ تێكه‌اڵوی جووله‌كه‌كان بكات ,نابێ بخوێنێ یاخۆ وانه به جووله‌كه‌كان بڵێته‌وه ,له‌گه‌ڵ هیچ كه‌سێكدا نابێ نان و ئاو بخوا ,نابێ كه‌س خزمه‌تی بكات و خزمه‌تیشی بۆ ه الیه‌ن د ه مه‌الی هیچ كه‌س قبوڵ نییه ,ئه‌م سزایه‌ش ل ه كاتی ده‌رچوونی ئه‌و بڕیاره‌شدا جووله‌كه‌و ه ده‌رده‌چێت ،ل مۆم دائه‌گیرسێنن و هه‌را ده‌كه‌ن (نیشانه‌ی كاره‌سات) ه سزادراوه ده‌كه‌ن و پاشان مۆمه‌كان نه‌فرین له‌و كه‌س
ده‌كوژێننه‌وه دواتر ده‌قی ه ه ل ه ده‌خوێننه‌وه ك سزاك به‌شێكیدا ده‌ڵیت (ئه‌وه‌ی ئه‌م سزا دراوه هه‌موو له‌شی تووشی برین ده‌بێ, ه پیسه‌كان هه‌موو نه‌خۆشیی ه ده‌گرێ ,ماڵه‌كه‌ی ده‌بێت شوێنی جن و جانه‌وه‌ر, ئه‌ستێره‌كه‌ی تاریك ده‌بێ ه له ئاسماندا ,له‌و كه‌سانه‌ی كراون, نه‌فرین ه ك ه به‌رده‌م مار و گیاندار ه الشه‌كه‌ی فڕی ده‌درێت دڕنده‌كان ,پاره‌كانی له ئاڵتون و زیو ده‌درێته یه‌كێكی تر) .لێره‌دا ویستم خوێنه‌ر بزانێ ئه‌م سزا ئاینییانه چه‌ند قورس ه بوون به تایبه‌تی له كۆمه‌ڵگ كشتوكاڵییه‌كانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌دا. دوای ئه‌مه‌ش گهوره خاخامی پۆڵه‌ندا (ئلیاوه‌ی كوڕی سولومون) ساڵی ()1772ز بڕیای دووه‌می ه ده‌ركردنی حه‌سیدیه‌كانی ل ئاینی جووله‌كه ده‌ركرد ،به‌اڵم ه حه‌سیدیه‌كان به‌رده‌وام بوون ل ه تازه‌كه‌یان باڵوكردنه‌وه‌ی مه‌زهه‌ب و به‌شێكی زۆری جووله‌كه‌كان دوای كه‌وتبوون ,ده‌ڵێن خاخام ئیلیاوه گوتوویه‌تی (ئه‌گه‌ر توانام ه ئه‌و كافرانه‌م سزاده‌دا، هه‌بووای چونكه شوێنكه‌وتوانی به‌عل «عبد ه زه‌مانی له البعل»سزادراون ه كۆندا) دوای ده‌رچوونی بڕیاره‌ك دابه‌ش كرا به‌سه‌ر هه‌موو ه جووله‌كه‌كانی پۆڵه‌ندا، جالیه‌ت لیتوانیا و رووسیای سپی و چه‌ند شوێنێكی تر .له به‌شێكیدا هاتوو ه
9
ئيسرائيل-كورد (وشه‌ی ناشیرینیان تێكه‌ڵ به‌نوێژ كردووه ،ده‌نگیان به‌رز ده‌كه‌نه‌و ه و به‌ده‌وری خۆیاندا ده‌سوڕێنه‌و ه وه‌ك شیت ،ده‌ڵێن به‌مكاره‌یان بیر و هۆشیان ده‌ڕۆات ه هه‌ر بۆ جیهانی سه‌ره‌وه ،له شوێنیكی تردا ده‌ڵێ( ،ل جێگه‌یه‌ك بێت له‌ژێر ده‌ریا بیانبینن باوه‌ڕیان پێ مه‌كه‌ن، ئه‌گه‌ر به‌ده‌نگی به‌رزیش پاڕانه‌و ه لیتان) .حه‌سیدیه‌كان تومه‌تبار ده‌كران به دانانی شوێنی تایبه‌ت به خۆیان بۆ په‌رستین وگوێنه‌دان و پابه‌ندنه‌بوون به كاته‌كانی نوێژ و گۆڕینی ناوه‌روكی نوێژه‌كان و پشتگوێ خستنی خوێندنه‌وه‌ی ته‌ورات ,رێز نه‌گرتن له زانایانی ئاینی و ه كاتی كوبوونه‌و ه ئاینییه‌كاندا. هاوار و سه‌ماكردن ل حه‌سیدیه‌كانیش له نووسراوه‌كانیاندا مه‌ال و خاخامه‌كانیان ه (رێوی بچووك چووانده‌و ه كه زه‌وی خراپ ده‌كه‌ن ب و گه‌نده‌ڵی باڵو ده‌كه‌نه‌وه) ،جارێكی تر خاخام ئیلیام ه ئاین ده‌ركرد، بڕیارێكی تری ده‌ركردنی حه‌سیدیه‌كانی ل ه زمانیكی زۆر توندوتیژ نووسراو ه ئه‌و بڕیاره‌ش ب ه ده‌ڵێ (ده‌بێ به‌نی ئیسرائیل ده‌ریان بكه‌ن ,راویان ك بنێن ,ئه‌شكه‌نجه‌یان بده‌ن ,سه‌ریان پانكه‌نه‌وه ,ریشه‌یان له بن ده‌ربێنن ,خانووه‌كانیان بڕوخینن) دواتر دوو ه كران بۆ ئه‌وه‌ی بڕیاره‌كه به‌سه‌ر هه‌موو نێردراو ره‌وان جووله‌كه‌كاندا باڵو بكه‌نه‌وه ،گرینگترین راسپارده‌كانی ه بوون: ه ئه‌مان بڕیاره‌ك ه ساڵی 1787ز - 1دانانی رۆژی ()15ی كانوونی دووه‌م ل ه رۆژی رۆژوگرتن و نوێژی جه‌ماعه‌ت. ب ه به‌ر بۆ دانانی سنوورێك - 2ده‌بێ هه‌موو رێگه‌یه‌ك بگیرێت ه ه له كاتی نوێژكردندا ل بۆ كوبوونه‌وه‌كانی ئه‌و بێ دینان ناو هه‌موو جالیه‌ته جووله‌كه‌كاندا تا نه‌توانن كۆبوونه‌و ه بكه‌ن. - 3ده‌بێت چاودێرییه‌كی توندوتۆڵ دابنرێ تا كه‌س نه‌توانێ نووسراوه‌كانیان بخوێنێته‌وه ,ناوبه‌ناویش ه هه‌ڵمه‌تی پشكنین و گه‌ڕان هه‌بێ بو ئه‌م مه‌به‌ست ه هه‌ردوو - 4پشتگیریی ته‌واوی ئه‌و بریارانه ده‌كه‌ین ك ه شاری برودی و فیلنا ده‌ریان كردووه ،سه‌باره‌ت ب قه‌ده‌خه‌كردنی سه‌ردان و زیاره‌ت بو الی سه‌رانی ئه‌م تاقمه. - 5ئه‌و شته‌ی گۆشتفرۆشانی ئه‌و تاقمه سه‌ری ده‌بڕن خواردنی حه‌رامه ,ئه‌و ئاژه‌اڵنه‌ی سه‌ریان ده‌بڕن وه‌ك ئاژه‌ڵی مرداربوو و تۆپیو سه‌یر ده‌كرێ ,ئه‌و چه‌قو و ه و نابێ به‌كار بێته‌وه, كه‌ره‌ستانه‌ی به‌كاری دێنن پیس ه شارێكی تره‌و ه دێ خواردنی هه‌موو گوشتیكیش ل ه مه‌رجێك خاوه‌نی گۆشته‌كه پێناسێكی هه‌بێ حه‌رامه ب
10
Israel Kurd
ه تاقمی حه‌سیدیه‌كان نییه. ه بیسه‌لمێنێ ل ك - 6پێویسته له هه‌موو شارێكدا چه‌ند سه‌رپه‌رشتیارێك هه‌بێ بۆ دڵنیابوون له‌وه‌ی بڕیاره‌كانی سه‌ره‌وه ته‌واو جێبه‌جێ ده‌كرێن. ه داڵده‌ی ه له‌سه‌ر هه‌ر تاكێكی جووله‌ك - 7قه‌ده‌خه‌ی ه بدات یان بیپارێزێ. یه‌كێك له‌مان ه تاقمی حه‌سیدیه‌كان قبوڵ - 8سكااڵی هیچ كه‌سێك ل ناكرێ به‌رامبه‌ر جووله‌كه‌كانی تر ،له دادگه‌ی جووله‌كاندا نابێ بۆ هیچ جالیه‌یه‌كی جووله‌كه ته‌ورات خوێنیان لێ دروست بكات یاخۆ مه‌الكانیان مۆڵه‌ت بدات ,به هیچ ه بڵێنه‌وه. ه مناڵی جووله‌ك ه نادرێ وانه ب شێوه‌یه‌ك رێگ ه ناو هه‌موو جالیاتی جووله‌كه‌كاندا رابگه‌یه‌نرێ - 9ده‌بێ ل ه باش و به‌خراپ ه زانیاری ب كه هه‌ر كه‌سێك چی ده‌زانێ ل ه بۆ ده‌رباره‌ی تاقمی حه‌سیدیه‌كان پێویسته ئه‌و زانیارییان ه ببات. دادگ ه سه‌ر ه فشار و پاڵه‌په‌ستۆ گه‌وره‌یه‌ی خرای سه‌ره‌ڕای ئ ه دوای ه رۆژ ل حه‌سیدیه‌كان ,به‌اڵم ئه‌و بزووتنه‌و ه ئاینیی ه ناو جووله‌كه‌كاندا زۆرتر ده‌بوون، رۆژ شوێنكه‌وتووانی ل ه زوربه‌ی ئیسرائیلییه‌كان شوێنكه‌وتووی تا وای لێهات ئێست ه ملیۆنان كه‌س ده‌بێ. ئاینی حه‌سیدین و ژماره‌یان ب ه پاڵتۆیه‌كی ره‌شی پیاوی حه‌سیدی بهوه ده‌ناسرێته‌وه ك ه به‌ر ده‌كه‌ن ,كاڵوێكی ره‌ش ده‌كه‌نه سه‌ریان دڕێژ ل ه ژێریدا كاڵوێكی بچووكتر (عه‌ره‌قجین) هه‌یه, ه ل ك ه ژێر پالتۆكه‌و ه هه‌روه‌ها كراسێكی سپی له‌به‌ر ده‌كه‌ن ل ه پێی ه له‌رووی خواره‌و ه گیرفانی هه‌ی ه ئه‌م كراس ك ه ده‌ڵێن (صیصیت) ,یه‌كێكی تر له‌و شتانه‌ی تایبه‌ته ب حه‌سیدیه‌كان و حه‌ریدیه‌كان درێژكردنی قژی الی ه عیبری پێی ده‌ڵێن ه (قه‌نافس) كه ب سه‌ره‌وه‌ی ریش (فیئوت) له‌گه‌ل هێشتنه‌وه‌ی ریشدا.
سه‌رچاوه‌كان:
1-H.Robinowicz ,the world of Hasidism 2 - E.L.cooper, am segullah 3 - D.Meijrs, ascetic Hasidism in Jerusalem 4-N.Mindel , op.cit. p.143. 5 - Ibid , p.72. 6 - R.Mahler ,Hasidism and the jewish enlightment 7 - N.Mindel ,Rabbi shneur zalman, p.133. 8 - ML.Wilensky, Hasidic-mitnaggedic polemic in jewish community of eastern Europe :the hostile phase.p.247.
ئيسرائيل-كورد
Special Interview
كوردانی ئیسرائیل هیوای سه‌ربه‌خۆیی بۆ كوردستان ده‌خوازن کورته‌یه‌ک له‌باره‌ی شاری عه‌فول ه ل ه کاتی دروستبوونی تا ئه‌مڕۆ:
Israel Kurd
ه سه‌ر ده‌ستی کۆمه‌ڵه‌ی زایۆنییه‌کانی ه له ساڵی 1925دا ل عه‌فول ه ه كڕینی زه‌وی ب ه ده‌ستی کرد ب ئه‌مه‌ریکایی ،ئه‌و کۆمه‌ڵه‌ی ه ه ئه‌و ل ه ناوی (ئیاس سۆرۆسکی) ک سه‌رکردایه‌تیی پیاوێک ب پایه‌ته‌خت داده‌نیشت ،ئه‌وکات مه‌به‌ستم (ئۆرشه‌لیمه) ،ئه‌و ه ه ئێست ه ناوی (ئیل پووله)،ک شار ه کاتی خۆی گوندێك بوو ب ه کاتی کڕینی زه‌وییه‌کاندا ده‌که‌وێته ناو دڵی شاری عه‌فووله ،ل بنه‌ماڵه‌ی ئیاسییه‌کان توانیان عه‌ره‌به‌کان ده‌ربکه‌ن له‌و شوێنانه‌ی ه جووله‌كه‌کانی ه زه‌وییه‌کانی فرۆشت ه کڕیبوویان ،کۆمه‌له‌ک ک ئه‌مه‌ریکی و پۆلۆنییه‌کان و هاتن لێی دانیشتن ،هه‌ر ئه‌وان ه ه بوون له‌م شاره‌دا،ک یه‌که‌م دانیشتووانی ره‌سه‌نی جووله‌ك ه زۆربه‌یان ه ساڵی ()1925دا تا ئه‌مرۆ ک له‌کاتی دروستبوونی ل ه پۆلۆنیا کاتی کۆچه‌که هه‌موویان جێ زه‌وی و زاریان هه‌بوو ل هێشت،که زۆربه‌یان نه‌وه‌کانیان بوون هاتبوون بۆ عه‌فوله ،کاتی ه شه‌قامه‌کانی ه ل خۆی باپیرانیان زه‌ویان لێر ه کڕی بوو و تا ئێست
11
ئيسرائيل-كورد ه وخه‌ڵکی شار به ناوی ئه‌م سه‌رۆک شاره‌وانیان ه ناودێرکراون ،شه‌قامی (ئه‌رۆزۆرۆڤ) عه‌فول ه که به شه‌قامی بازرگانی ده‌ناسرێ تا ئه‌مڕۆ ،ل سه‌ره‌تا وه‌ک ناوی (ئیزراعیل عه‌فوله) ناونرا ،دواتر ناوی ه (عه‌فوله) ،ئه‌و گۆڕا ب ه نه‌خۆشخانه‌یه‌کی کۆمه‌ڵه‌ی ه ناوی دروست کرد ب ناوه‌ندیی نه‌خۆشخانه‌ی عیمک له ساڵی ()1923 دا ،تا ئه‌مڕۆ به گه‌وره‌ترین ه ه ده‌ژمیردرێ ل نه‌خۆشخان ناوچه‌که‌دا. ئیسرائیل-كورد:کورته‌یه‌ک ل ه ژیانی (ئاڤی ئه‌لکه‌بێچ) سه‌رۆکی شاره‌وانی عه‌فوله؟ ئاڤی :ناوم ئاڤی ،له دایکبووی شاری (چفاتم) له باکووری رۆژهه‌اڵتی ئیسرائیل له نێزیک شاری (ته‌به‌رییه) له (گه‌لیل) ه له دایک و باوکێکی یه‌هودی ل واڵتی مارۆکۆ -مه‌غریب-دایک و باوکم له (چفات) یه‌کتریان ناسیوه و هه‌ر له‌وێش باوکم دایکمی هێناوه ،باوکم له(کیبوچی ه گێشر) ژیاو ه و له دواییدا ل ه 5 چفات یه‌کتریان ناسیوه .ئێم براین و من برا گه‌وره‌م،کاتێ من ته‌مه‌نم بووه به پێنج ساڵ و نیو دایک و باوکم چوون بۆ(کریات خایم ه (کریات ه حه‌یفا ،من ل خایم) ل ه حه‌یفا دا. ه نێزیک ده‌ریا ل )گهوره بووم ل هه‌ر له‌وێ قوتابخانه‌ی سه‌ره‌تایی و ئاماده‌یی به‌شی ئه‌لێکترۆنم ته‌واو کردووه ،کاتێكی زۆری ژیانم له‌سه‌ر ده‌ریا بوو ،له کاتی خزمه‌تی سه‌ربازیمدا له به‌شی ده‌ریاوانی بوو .له‌م ه دواییدا کاره‌دا مامه‌وه و ماوه‌یه‌کی زۆر ،ل ه زانکۆدا به‌شی ئابووری چووم بۆ زانکۆ و ل ه سوپا گه‌یشتمه پله‌ی وکارگێڕیم ته‌واوکرد ،ل ه ده‌کاته به(رائد) له سوپا و (راڤ سێرن)ک دوای ته‌واوکردنی زانکۆم له سوپا ناردمیان
12
Israel Kurd
ه ه سه‌رۆکی داراییی به‌شی ده‌ریاوانی ل بۆ فه‌رمانده‌یی و بووم ب سوپای ئیسرائیل .له‌وێ فێر بووم چۆن پاره به‌کار دێنم ،هه‌ر له‌وێ به‌رنامه‌ی ئیشکردن فێر بووین بۆ کاری رۆژانه‌م .له ساڵی ()1994 ه سوپا ه 12ساڵ ل ه سوپا ته‌واو بووم ک دا ل ه دا نووسینگه‌یه‌كه‌م ه عه‌فول مامه‌وه .ل کرده‌و ه بۆ دروستکردنی خانووبهره ،پاش چوار ساڵ هه‌ندێك خانووبه‌ره‌م دروست ه شاری عه‌فوله‌دا،کاتی هه‌ڵبژاردن کردن ل ه ه شاری عه‌فوله یه‌کێک الی من بوو ل هات ل نووسینگه‌كه‌م وه‌ک پارێزه‌ر خۆی هه‌ڵبژارد بۆ سه‌رۆکی شاره‌وانی و بوو به‌سه‌رۆک، ه هه‌ڵبژاردن بووم من دوای ماوه‌یه‌ک ب ه سه‌رۆکایه‌تیی ه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ل ب شاره‌وانیدا ،ماوه‌ی شه‌ش سال و نیو وه‌ک ه الی مرۆڤێکی خاوه‌ن ئه‌زموون پسپۆر ل ه الی الیه‌نی پسپۆرییه‌که‌م زیاتر نه‌وه‌ک ل ه حزبی سیاسیم .من وه‌ک ئه‌ندامێک ل (که‌دیما)کار ده‌که‌م ،به‌اڵم زۆر چاالک نیم ه ده‌چم، ه کاری حیزبی زیاتر به‌ره‌و عه‌فول ل بۆ چاککردنی شاره‌که‌م و پێداویستییه‌کانی شاره‌که‌م .له زانکۆ خویندنی بااڵم ته‌واو ه حه‌ییفا ه (تخنیۆن) ل کردووه ،ماسته‌ر ل ه به‌شی ئابووریدا ،د ه ساڵ له زانکۆ دا .ل مامه‌و ه جاری یه‌که‌م وه‌ک راهێنه‌ر و له دواییدا وه‌ك (مارچێ) یانی ه ساڵی 2003و2005وه، مامۆستا .ل ه پۆستی سه‌رۆک شاره‌وانیدام تا من ل ه ئێسته .من خاوه‌نی چوار منداڵم کچ ه گه‌وره‌که‌م ته‌مه‌نی 22ساڵه ئێسته ل زانکۆ ده‌خوێنێ و ئه‌وی ترم ته‌مه‌نی ه سه‌رباز ه وکوڕێکم ته‌مه‌نی 14ساڵه وکوڕێکی 20ساڵه ئێست ترم ته‌مه‌نی 12ساڵه ،خێزانه‌که‌م هه‌موومان به‌یه‌که‌وه ماڵباتێك دروست ده‌که‌ین ،سوپاس بۆ خودا ئێمه له باشترین ته‌ندروستی داین. ئیسرائیل-کورد:تۆ وه‌ک سه‌رۆک شاره‌وانی ل ه باکووری ئیسرائیل ،چۆن ده‌ڕوانیت ه بارودۆخی ناوچه‌ک ه ل ه پڕچه‌کبوونی حزبواڵ و ده‌ستێوه‌ردانی سووریا و ئێران، لێدوانه‌کانی حه‌ریری ل ه سه‌ر پڕچه‌کبوونی ئه‌م گروپ ه توندڕۆی ه و کاریگه‌ری له‌سه‌ر ناوچه‌ک ه و ئیسرائیل به‌گشتی؟ ه حزبواڵ ئاڤی :با ئه‌وه‌ت پێ بڵێم ن و نه سووریا ناتوانن هیچ بکه‌ن ه ناوچه‌که، به‌رامبه‌ر ئیسرائیل ل ه ه ئه‌گه‌ر هاتوو شه‌ڕ بکه‌ن ئه‌م ئێست
ئيسرائيل-كورد ه بتوانن ساڵی 2006نییه ،کاتێ ئیسرائیل ئاماد ه نه‌بوو بۆ شه‌ڕ ،به‌پالنی ئێران وسووریا شتێکی وایان کرد ک ه خۆی ئاماده‌کردووه بۆ شه‌ڕ به‌رامبه‌ر ه کاتێك بوو و ئیسرائیل ئێست ه ئیسرائیل بگه‌یێنن ،به‌اڵم ئه‌م زیان ب ه و بگر ه ئه‌مجاره شه‌ڕ بێت سووریا و ده‌سه‌اڵتی کوڕه‌که‌ی ئه‌سه‌د له‌سه‌رکورسی ه تیرۆریستیی ئه‌و گرووپ ه ناوچه‌که‌دا .زیانێکی وایان ده‌سه‌اڵت نامینێ ،شتێک نابیستین ناوی حزبواڵ بێت ل ه ه حزبواڵ به‌شێک ه گوای پێ ده‌گات خۆیان به خۆیان نازانن ،گوته‌کانی حه‌ریری ک ه بۆ ڕاکێشانی رای گشتیی خه‌ڵکی لبنانه، ه سوپای لبنان ،ئه‌مه کارێکی ته‌کنیکیی ل ه ه نییه،که توندڕۆ بێ و خۆی له‌م کرده‌وان ئه‌گینا حزبه‌که‌ی حه‌ریری ئه‌و حزب ه و ده‌بێ ه حکوومه‌تدا هه‌ی ه دووره ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ حزبواڵ هاوپه‌یمانییه‌تی ل زۆر ب ه خۆی رازی بکات. خه‌ڵکی لبنان ل ئیسرائیل-کورد :پرۆسه‌ی ئاشتی ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست له‌گه‌ڵ فه‌له‌ستینییه‌کان ،ته‌وژمی ئه‌مه‌ریکا بۆ سه‌ر ئیسرائیل ،راگرتنی دروستکردنی خانووبهره ل ه رۆژهه‌اڵتی (یورش ه الیم)چ کاریگه‌ری ده‌خاته سه‌ر ده‌روونی ئیسرائیلییه‌کان له‌م کاتانه‌دا؟ ه نه‌فرۆشتبێ ه ئێم ه هه‌موو کات ئاشتیمان ویستوو ه و روو له ئاشتی بووین ،ئه‌گه‌ر عه‌ره‌ب شه‌ڕی ب ئاڤی :ئێم ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ه تاكه نه‌ته‌وه‌ین ل ئێمه شه‌ڕمان له‌گه‌ڵیاندا نه‌کردوو ه و حه‌ز به‌شه‌ر ناکه‌ین ،ئێم ه پشتاوپشت نییه ،وه‌ک زۆربه‌ی واڵتانی ه دیموکراتی و ده‌سه‌اڵت الی ئێمه به‌رقه‌راره ،ده‌سه‌اڵت الی ئێم ك ه ه به چاوی خۆمان ده‌ی بینین باوک ده‌مرێ کوڕه‌که‌ی جێگه‌ی ده‌گرێته‌وه .ئێم ه ک عه‌ره‌بی ناوچه‌ک پاڵه‌په‌ستۆی هیچ که‌س قبوول ناکه‌ین ،ئه‌گه‌ر ه له الیه‌ن ئه‌مریکاوه بێ، هاتوو ئه‌م پاڵه‌په‌ستۆی ه خاوه‌ن ده‌ستوور و واڵتی خۆمانین، ه ئێم چونک ئه‌گه‌ر عه‌ره‌ب شه‌ڕی به ئێمه نه‌فرۆشتبێ ئێمه به‌اڵم ئه‌مریکا وه‌ک دۆست و هاوپه‌یمانێکی ئێم ه له ئێمه نێزیکتر ه و ل ه هه‌موو والتانی تر شه‌ڕمان له‌گه‌ڵیاندا نه‌کردووه و حه‌ز به‌شه‌ر ناکه‌ین ه له هه‌موو کاره‌ساتێک زیاتر پشتگیریی ئێمه‌ی ه سه‌رانی ئیسرائیل رێزیان بۆ هیرشێکدا ،بۆی داده‌نێن و زۆر له بڕیاره‌کانیان پاشگه‌ز نابنه‌وه ،منیش له‌و باوه‌ڕه‌دام ئه‌مه‌ریکا شتی وا ناکات له زیانی ئێمه‌دا ه که ده‌وڵه‌تی فه‌له‌ستینی هه‌بێ ه له‌گه‌ڵ ئاشتی داین و بڕوامان وای ه ناوچه‌که‌دا ئێم بێت .بۆ پرۆسه‌ی ئاشتی ل ه تیرۆریستانه نه‌توانن رۆلی سه‌ره‌کییان ه مه‌رجێک ئه‌و گروپ ه ناو خاکی (به‌ره‌ی رۆژئاوا) و که‌رتی غه‌زه‌دا ،ب ل ه ناو پرۆسه‌که‌دا ،ئه‌گینا فه‌له‌ستینییه‌کان وه‌ک هه‌موو گه‌النی دنیا مافی خۆیانه ده‌وڵه‌تیان هه‌بێ به‌و هه‌بێت ل مه‌رجانه‌ی له سه‌ره‌وه‌دا باسم کردن. ئیسرائیل-کورد :ب ه ڕای ئێوه نه‌ته‌وه‌ی کورد ل ه کوردستان ب ه گشتی و ل ه کوردستانی عێراق ب ه تایبه‌تی ،ده‌توانێ مافی چاره‌نووسی خۆی به‌ده‌ست بخات و رۆڵی گرینگ ببینێ ل ه دواڕۆژی عێراقدا؟
Israel Kurd
ه یه‌ک له‌دوای ئاڤی :ئه‌وه‌ی من بزانم نه‌ته‌وه‌ی کورد زۆر زۆڵـمی لێ کراوه ،له‌ژێر ده‌ستی حكوومه‌ت ه كوردان کراوه ،مه‌گه‌ر له کاره‌ساتی (هۆلۆکۆست) یه‌که‌کانی عێراق خه‌باتێکی زۆری کردووه ،ئه‌و زوڵمه‌ی ل ه هیچ شتێک له عه‌ره‌ب ونه‌ته‌وه‌کانی ه جووله‌كه‌کان کرابێ له سه‌ر ده‌ستی (هێتله‌ر) .کورد نه‌ته‌وه‌یه‌ک ل ه هه‌ر بروبیانوویه‌ک بێت ه و خاكی لێ داگیرکراوه.ب ه کورد خاوه‌ن هه‌ق تری ناوچه‌که نێزیکی ناکاته‌وه ،چونک ه ه شوێنی سه‌ربازی و نه‌وته ،ک و هه‌ر ده‌سه‌التێک هاتووه چه‌ندان شارۆچکه و الدێکانی گرتووه ،که گوای گوایه کورد کاری تیرۆریستی ده‌که‌ن ،زیان به مافی گشتی ده‌وڵه‌ت ده‌گه‌ینن ،من له‌و باوه‌ڕه‌دام کورد و ه ناو جه‌رگه‌ی ه کورد ل ه بتوانن نه‌ته‌وه‌کانی دراوسێیان وا رازی بکه‌ن ک سه‌رکردایه‌تییه‌که‌ی پالنی وایان هه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تیش نه‌بێ ئه‌و ه هیچ له نه‌ته‌وه‌كانی تری وه‌ك عه‌ره‌ب و تورک و فارس ه 80ساڵی رابڕدوو کورد به‌شداری ده‌سه‌اڵت كه‌متر نه‌بن و بتوانن به شادی بژین .بۆ عێراق ئێمه بینیمان ل ه ناوچوون ده‌چن. ه کۆتاییدا هه‌ر به‌ره‌و ل ه چی به‌سه‌رهات ،ل نه‌بوو ،ئه‌و ده‌سه‌اڵت
13
ئيسرائيل-كورد ئیسرائیل-کورد :دوای هه‌ڵبژاردن ل ه عێراق ده‌بینین الیه‌ن ه شیعه‌کان به‌ره‌و یه‌کگرتن ده‌چن و کوتله‌یه‌کی په‌رله‌مانی گهوره دروست ده‌که‌ن ،ئایا ده‌توانن له‌گه‌ڵ الیه‌نی سون ه و علمانییه‌کاندا یه‌کبگرن و کورد په‌راوێز بخه‌ن ل ه به‌شداری ده‌سه‌اڵت و له‌کاتی بڕیاردان ل ه سه‌رمافه‌کانی گه‌لی کورد؟ ه ه ک ئاڤی:کورد ئه‌وکورده‌ی سه‌ده‌ی رابردوو نیی ه پرسی پێ نه‌که‌ن و ب هیچی حیساب نه‌که‌ن، ه ڕووی ه کورد ل چونک دانیشووانه‌و ه بڵێن ونه‌لێن نه‌ته‌وه‌ی ه عێراق، ه ل دووهه‌م ه ه هه‌موو تایف ئه‌وان ب و بیر و باوه‌ڕه‌کانیان عه‌ره‌بن ،با ئه‌وانیش ه بن ،دنیا ئه‌و ه زۆرین نه‌ماو ه وه‌ک ده‌لێن (ئاوی زۆر ئاوی که‌م ه ده‌بات) ئه‌و سه‌رده‌م رۆیشت .با نموونه‌ی ئیسرائیل باس بكه‌م، خۆشت ده‌زانی لێره ده‌ژی ،عه‌ره‌ب ه ملیۆنێک و دوو سه‌د هه‌زار ده‌بی به‌گویره‌ی ل ه هه‌موو مافێکی زانیارییه‌کانی من ،ئه‌و عه‌ره‌بان رۆشنبیری وکولتووری و مێژوویی و ئاینیی خۆیان ه (که‌نیسه‌ت) هه‌یه ،له ده‌سه‌اڵت به‌شدارن ،ئه‌ندامیان ل هه‌یه ،به‌گوێره‌ی ژماره‌ی دانیشتووانیان .بۆیه ده‌بێ ئه‌وه بزانین کوردیش وه‌ک هه‌موو نه‌ته‌وه‌یه‌ک ه ناو ه و ده‌بێ مافی پاریزراو بێت ل مافی ژیانی هه‌ی چوارچێوه‌ی عێراقدا ،سه‌رکرده‌کانی کورد ئه‌وه‌ی من بزانم هه‌موویان یه‌کگرتوون بۆ هێنانه‌دی مافه‌کانی ه رۆژی نه‌وه‌کانی داهاتووی کورد و بۆ دابینکردنی پاش کورد هه‌وڵی جیددی ده‌ده‌ن. ئیسرائیل-کورد :ئایا کورد ده‌توانێ ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ دروست بکات ل ه کوردستانی گهوره یاخۆ ل ه باشوورۆ کوردستان و ل ه نێزیك عێراقدا؟ ه ه نه‌ته‌وه زیندووه‌کانی رووی زه‌ویی ئاڤی :کورد یه‌کێک ل و سااڵنێكی زۆر ه ده‌نالێت له‌ژێر ده‌ستی داگیرکه‌راندا، جا ئه‌و داگیرکه‌ره ئاینی بێ یاخۆ نه‌ته‌وه‌یی یا تایفی ،به‌اڵم ه نهتهو ه هل ه کورد یه‌کێک ده‌بێ هه‌موومان ئه‌وه بزانین ک
14
Israel Kurd
کۆنه‌کانی سه‌ر رووی زه‌وی .مافی خۆیه‌تی ده‌وڵه‌تی هه‌بێت وه‌ک هه‌موو گه‌النی ناوچه‌که .ئه‌وه‌ی من بزانم نه‌ته‌وه‌ی ه تیرۆر و بگر ه دژایه‌تیی ته‌واوی ده‌كات، کورد زۆر دووره ل ه داگیرکه‌ران چه‌ند زوڵم وسته‌میان لێ کردووه، هه‌میش به‌اڵم ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه هیچ كاردانه‌وه‌یه‌كی توندوتویژانه‌ی نه‌بوو ه به‌رامبه‌ریان .من وای بۆ ده‌چم سه‌رکردایه‌تیی ه کورد زۆر چاک بیری کردووه‌ته‌و ه له‌م کاتانه‌دا ک ه ه له‌بار نیی ه بارودۆخه‌ک ده‌وڵه‌ت رانه‌گه‌ێنێ ،چونک ه و هه‌رده‌بێ بۆی ،به‌اڵم ئه‌وه ئاواتی هه‌موو کوردێک ه ه خاوه‌نی ده‌وڵه‌تی خۆی له‌م نێزیکانه ،چونک ببێت ه خاک و دام هه‌موو شتێکی به‌ده‌وڵه‌تبوونی هه‌یه ،ل و ده‌زگا و سه‌رباز و دانیشتووان .ده‌وڵه‌تانی دراوسێی ه ه نه‌ته‌وه‌یه‌ک هه‌ی کورد ده‌بێ هه‌ردان به‌وه‌دا بنێن ک ه ناوی کورد ده‌بێ بگات به ده‌وڵه‌تی خۆی و نابێ ب هیچ رێگرییه‌کی لێ بکه‌ن .هه‌رئه‌وه‌ش به‌س نییه ،بگر ه (ماف وه‌رده‌گیرێ و نادرێ) ده‌بێ میلله‌تی کوردیش له‌وباره‌یه‌و ه هه‌وڵی جیددی بدات بۆ هێنانه‌ده‌ی ئامانجه‌کانی. ئیسرائیل-کورد :ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد و ده‌سه‌اڵتی ئێران چ کاریگه‌رییان هه‌ی ه ل ه سه‌ر عێراق و ناوچه‌که‌دا ،ئایا به‌ده‌ستهێنانی چه‌کی ئه‌تۆمی ئێران چ زیانێک ب ه ئیسرائیل ده‌گه‌ێنێ ل ه ناوچه‌ی رۆژهه‌التی ناوه‌ڕاستدا؟ ئاڤی :رژێمی ئێران وه‌ك میوه‌ی گه‌نیو وایه ،زیانی هه‌ر بۆ خۆی نییه ،به‌ڵکو زیانی بۆ چوار ده‌وره‌شی هه‌یه ،ئه‌م ه له‌کاتی دروستبوونی تا ئێسته دژی ئێمه‌یه ،به‌و رژێم دژایه‌تییه الیان وایه ده‌توانن سۆزی دنیای ئیسالمی بۆ خۆیان ڕابکێشن .ئه‌وان ئه‌م پار ه خه‌رج ده‌که‌ن بۆ حه‌ماس و حزبواڵ و چه‌ند گرووپی تیرۆریستی تر ،الیان وایه ده‌توانن ه بڕوخێنن یاخۆ الوازمان بکه‌ن ،به‌اڵم ئه‌و ه خه‌یاڵه، ئێم ه دژی گه‌النی ئیسرائیل زۆر مه‌زنتره له‌م کرده‌وانه .ئێم ه سه‌رده‌می ئیران نین و بگر ه مێژووییه‌كی باشمان هه‌یه ،ل ه دژی ئه‌م شا پێوه‌ندیی باشمان هه‌بوو له‌گه‌ڵیاندا ،به‌اڵم ئێم ه ده‌که‌ن، ه دژی ئێمه قس ه هه‌مووکات ل هک ه بۆگه‌نه‌ین رژێم ه ه بۆگه‌نه.ل ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد خۆی هیچ نییه ،به‌ڵکو رژێمه‌ک ه الی ئێرانه‌وه دێن و عێراق من له‌و بڕوایه‌دام بڕیاره‌کان ل ه ده‌سه‌اڵتی عێراق جێبه‌جێیان ده‌که‌ن ،بگر ه ئێسته ئێران ل عێراق به شیوه‌یه‌کی نه‌هێنی ده‌سه‌اڵتداره .به‌ده‌ستهێنانی چه‌کی ئه‌تۆمیی ئێران بۆ هه‌موو ناوچه‌که کاره‌ساته.
ئيسرائيل-كورد
ئیسرائیل-کورد :تۆ وه‌ک سه‌رۆکی یه‌که‌ی ئیداری ل ه شارێکی ئیسرائیل چ پ ه یامێکت پێی ه بۆ نه‌ته‌وه‌ی کورد و سه‌رکردایه‌تییه‌که‌ی ،پێتوای ه پێوه‌ندیی ڕاسته‌وخۆ ببه‌ستین له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ،هه‌رچه‌ند‌ه ده‌وڵه‌تیش نین؟
ه ئاڤی :من هه‌رگیز وای بۆ نه‌ده‌چووم کورد بتوانێ ل ه به‌رژه‌وه‌ندیی ئیسرائیل وگه‌لی ناو جه‌رگه‌ی عێراقدا ل کورد هه‌وڵیكی وا گرینگ بدات وگۆڤاریك ده‌ر بکات، ه دۆست، ه دوژمنمان زۆرتر ه ل خۆت لێر ه ده‌ژی ،ئێم ه ئیسرائیل دۆستی به‌اڵم ئه‌وگۆڤار ه وای ده‌رخستووه ک ڕاسته‌قینه‌ی گه‌لی کورده ،من پڕ به دڵ ده‌ستخۆشیان لێ ده‌که‌م و هیوای سه‌رکه‌وتن و سه‌رفرازیان بۆ ده‌خوازم بۆ سه‌رۆکی ده‌زگای ئیسرائیل–كورد و ه و ئێوه‌ش سه‌رنووسه‌ر و هه‌موو ئه‌ندامانی گۆڤاره‌ک ه ئێسته یه‌کێکی له‌وان ،هه‌رچه‌ند ه تۆ له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا ک ده‌ژی ،به‌اڵم هاوکاری وانی .من لێره‌و ه رای ده‌گه‌یه‌نم ه کاربه‌ده‌ستانی ئیسرائیل به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ک یارمه‌تی ئه‌و نه‌ته‌وه خۆڕاگره بده‌ن تا خۆی ده‌گرێ وده‌گات به ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی خۆی ،رێزم هه‌یه بۆ نه‌ته‌وه‌ی کورد.
Israel Kurd
ئاڤی :به‌ڵێ قسه‌کانت زۆر راستن و ده‌بێ نه‌ته‌وه‌ی کورد ه گه‌ڵ کورده‌کانی کوردستان لێره پێوه‌ندی هه‌بێت ل ه کورد هه‌رکورد ه ئه‌گه‌ر هاتوو سه‌ر ه گشتی ،چونک ب ه هه‌ر ئاین و مه‌زهه‌بێک بوو ،بۆ نموونه کورده‌کانی ب ه کوردستان دابڕاون ،به‌اڵم ه ل ئیسرائیل نێزیکه‌ی 60ساڵ ه ئێسته‌ش هه‌ر ده‌ڵێن ئێم کوردین .نێزیکه‌ی ()200 هه‌زار تا ( )300هه‌زار کورد کورده‌کانی ئیسرائیل نێزیکه‌ی 60ساڵه ل ه کوردستان دابڕاون، به‌اڵم ئێسته‌ش هه‌ر ده‌ڵێن ئێم ه کوردین لێر ه ده‌ژین ،کاتێك ئاهه‌نگ ده‌بێ جلی کوردی ده‌پۆشن و هه‌ڵپه‌ڕکێی کوردی ده‌که‌ن و گۆرانی کوردی ده‌ڵێن، ه ئیسرائیل ئه‌گه‌ر ئه‌مانه کورد نه‌بن بۆ وا ده‌که‌ن .ل هو ه داب و نه‌ریتی خۆی هه‌ی فره نه‌ته‌وه‌یییه ،هه‌ریه‌ک کورده‌کانیش وه‌ک نه‌ته‌وه‌کانی تر ،داب و نه‌ریتی خۆیان پاراستووه ،بگره سه‌رکردایه‌تیی کورد ده‌بێ به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك پشتگیری کورد ه جووله‌كه‌کانی ئیسرائیل بكات، كه به‌شێکن له نه‌ته‌وه‌ی کورد له سه‌ر رووی زه‌وی. با من نموونه‌یه‌که‌ت بۆ بێنمه‌وه ،بۆ ده‌بێ عه‌ره‌بێکی ه عێراق ه مه‌غریب یاخۆ له سودانه‌و ه بێ ل تیرۆریست ل ه و به‌رگری بجه‌نگێ یا خۆی بته‌قێنیته‌و ه که گوایه عه‌ره‌ب ه ئه‌گه‌ر هاتوو له خاکی عه‌ره‌ب ده‌کات .بۆچی بۆ کورد نیی ئه‌و کورد ه ئیسالم بێ یاخۆ جووله‌كه بتوانێ به‌سه‌ربه‌ستی ه ئیسرائیله‌و ه بچێت بۆ الی له کوردستانه‌و ه بێت یاخۆ ل هاونه‌ته‌وه‌که‌ی و پێوه‌ندیی کولتووری و رۆشنبیری و ه گه‌ڵیاندا بگۆڕێته‌وه ،هه‌موو ده‌سه‌اڵتی مێژووییی خۆی ل ه ده‌بێ ئه‌وه باش بزانن .نموونه‌یه‌کی تر بۆ تورکیا ناوچه‌ک ده‌بێ که نێزیکه‌ی ( 200یان )300هه‌زار تورکمان ه عێراقدا و توركیا هه‌مووکات ده‌ڵێت ده‌بێ مافی ه ل هه‌ن تورکمان دیاری بکرێت ،بۆئه‌وان ده‌بێ ،به‌اڵم بۆ توركیا مافه‌كانی گه‌لی كورد دابین ناكات؟ ئیسرائیل-کورد :دوا په‌یامت چیی ه بۆگۆڤاری (ئیسرائیل –کورد) ل ه پێوه‌ندی کورد و ئیسرائیلدا ئایا ده‌توانی ئه‌م گۆڤار‌ه رۆلی ڕاسته‌قینه‌ی هه‌بێ ل ه هێنان ه ئارای پێوه‌ندیی گه‌لی کورد و ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل په‌یامنێری ئیسرائیل -كورد دینۆ دانیال وئاڤی ئه‌لکه‌بێچ به‌تایبه‌ت له‌م قۆناخه‌دا؟
15
ئيسرائيل-كورد چووم بۆ سەنتەری (بەیت عام) كە بە كوردی بە (خانووی گەل) ناوی دەبەن. ئەو سەنتەرە لە گوندی (پەعمەی تشاز) ە ،زۆربەی دانیشتووانی ئەو گوندە خەڵكی دەڤەری موكریانن .لەو سەنتەرەدا ئاهه‌نگی كوردی دەگێڕدرێت و كۆرسی گۆڤەندی كوردیش لەوێ هه‌یه ،واتە ئەو سەنتەرە بە تەنیا بۆ كارە هونەرییەكانە .تەماشام ه ناو ژووری كرد سەربازێك بە پەلە هات سەنتەرەكە و قاوەیەكی بۆ خۆی تێكرد و لە سەر كورسییەك دانیشت ،منیش لە هه‌مان كاتدا فیلم و وێنەم دەگرت و پێم گوت: نۆشی گیان! ئەویش بە زەردەخەنەوە وه‌اڵمی دامه‌وه: نۆش! پاشان من لەگەڵی قسەم كرد و ئەو گوتی: ناوم شالۆم مهابادییه. لە پاشناوەكەی دیارە كە ئەو خەڵكی مهابادی ده‌ڤه‌ری موكریانە. لێم پرسی :ناوی باوكت چیە؟ شالۆم :رۆڤێن مهابادی. بەشیر :من باوكت دەناسم .ئەرێ بۆ بە جلی سەربازییەوە هاتی بۆ كۆرسی گۆڤەند؟ شالۆم :ئەوە تازە لە سەربازخانەكە گەیشتمە ئێرە و من ئەمڕۆ درەنگ گەیشتم بۆ كۆرسی گۆڤەند. بەشیر :بەڵێ ،ئەی چۆن؟ من بنەماڵەی مهابادی باش دەناسم ،بەاڵم ویستم بزانم كە ئایا شالۆم له‌باره‌ی كورد و كوردستان وهونەری كوردی چەند زانیاریی ه و گوتی: هه‌ی ناوی باپیرم شالۆم بلە مهابادییە ،وابزانمساڵی 1915لە مهاباد لە دایك بوو و ساڵی 1978لە ئیسرائیل كۆچی دوایی كرد .بنەمالەكەمان ساڵی 1951-1950لە كوردستان دەركرا و لە تارانەوە هاتن بۆ ئیسرائیل .ئەندامانی بنەماڵەكەمان زۆرجار باسی شەهید ئەسەد بلە مهابادییان دەكرد. ئەسەد برای باپیری منە ،تەمەنی 20ساڵ بوو كاتێك بۆ پاراستنی كۆماری كوردستان ه مهاباد شه‌هید بوو. ل من داوام لە شالۆم كرد لێی بپرسم و ئەویش خاڵێك لە دوو خااڵن هەڵبژێرێت و ئەو قبوڵی
16
Israel Kurd
شالۆم كوڕی رۆڤێن شالۆم بلە مهابادی: هیوام ه جارێك كوردستانی خۆشەویست و بە تایبەت مهابادی رەنگین ببینم
ئیسرائیل-كورد :به‌شیر سه‌بری بۆتانی كرد. بەشیر :ئەرێ زیاتر حەزت لە كفتەی كوردییە یاخۆ لە فەالفلی فەلەستینی؟ بەشیر :كاك شالۆم ،تۆ سۆزت داوە كە شتێك هه‌ڵبژێری و قبوڵت كردووە ،كەچی ئەو كاتەی كە من لە تۆ دەپرسم ،تۆ وەاڵم دەدەیته‌و ه ه بۆ كاك (هەردووكیان خۆشن و باشن) .وا نابێ .دە باشە ،تۆ ساڵوت هه‌ی مەسعوود بارزانی ،یاخۆ بۆ مام جەالل تاڵەبانی؟ ه بە شالۆم :تو خوا ئەمە پرسیارە؟ كاكە من بۆ هه‌ردووكیان ساڵوم هه‌ی قوربان. بەشیر :دوا قسەكەت بۆ كورد چییە؟ شالۆم :بۆ وەرگرتنی مافی نەتەوەی كورد ،پێویستە كورد یەك بن، هه‌روه‌ها راستە كە ژیان زۆر سەختە ،بەاڵم پێویستە ئێمە خۆشتری بكەین، ه جارێك كوردستانی خۆشەویست و بە تایبەت مهابادی رەنگین هیوام ببینم. شالۆم :هه‌ردووكیان خۆشن. بەشیر :نا ،نابێ .یەكێكیان هه‌ڵبژێرە! شالۆم :كاكە هه‌ردووكیان خۆشن. بەشیر :حەزت لە گۆڤەندی كوردییە ،یاخۆ دیسكۆی ئەوروپایی؟ شالۆم :هه‌ردووكیان گەرم و به‌جۆشن. بەشیر :نابێ ...دەتەوێ ببی بە پێشمەرگە یاخۆ بە تەنیا سەربازێكی ئیسرائیلی؟ شالۆم :پێشمه‌رگه‌بوون و سه‌ربازی ئیسرائیلی بوون هه‌ردووكیان خۆشن، چونكە من كوردم و جوولەكەم.
ئيسرائيل-كورد
ئیسرائیل-كورد :یاسین كه‌ریم
-1بوون ی پتر ل ه ( )300هه‌زار جووله‌كه ی كورد وه‌ك جالی هو ڕه‌وه‌ند ی كورد ی ل ه واڵت ی دووه‌میان وات ه ئیسرائیل ك ه زۆربه‌یان ل ه باشوور ی كوردستانهوه كۆچبه‌ر بوون ل ه ترس ی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵت ه فاشیسته‌كانی مێژووی عه‌ره‌ب ل ه عێراق. -2كۆكردنه‌و‌ه و هه‌ڵخراندن ی ئه‌وجووله‌كانه‌ی ل ه كوردستاندان و به‌رگریكردن ل ه ناسنام ه و ئاین ی نه‌ته‌وه‌یی ی زمان ی خۆیان ،هاوشان ی كورد‌و توركمان‌و كریستیانه‌كان . -3سه‌لماندن ی حكوومه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستان ك ه به‌جد ی ئه‌زمونێك ی دیموكراتیی ه و به‌رگر ی ل ه ماف ی هه‌موو كه‌مینه‌یه‌ك ی ئاین ی‌و نه‌ته‌وه‌ی ی ده‌كات. - 4ل ه پێناو دروستكردن ی پشتوانییه‌ك ی ڕه‌وه‌ند ی كورد ی جووله‌ك ه ل ه ناو خودی ئیسرائیل‌و جووله‌كه‌كانی هه‌موو جیهان بۆ پاڵپشت ی كێش هو پرسی ره‌وا ی سیاسی ی كورد ،چونك ه ئاشكرای ه لۆب ی‌و ڕه‌وه‌ند ی جووله‌ك ه ل ه ئه‌مریكا‌و ئه‌وروپا زۆر به‌هێز‌ه ل ه ناوه‌ند ی بڕیاردان و ده‌سه‌اڵته‌و‌ه نێزیكن. - 5دروستكردن ی پێوه‌ندیی دیپلۆماس ی ل ه نێوان هه‌ردوو ال ،وات ه حكوومه‌ت ی ئیسرائیل‌و حكوومه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستان‌و رێكخراوه ناحكوومه‌تییه‌كان وه‌ك دوو نه‌ته‌وه ی هاوبه‌ش ل ه كاره‌ساته‌كانی جینوسایدی مێژوو ی مرۆڤایه‌تی بكۆڵنه‌وه. - 6گۆڕینه‌و‌ه و لێكگه‌یشتن ی زیاتر له‌باره ی فه‌رهه‌نگی ،رۆشنبیر ی و سیاسییه‌و‌ه و سوودوه‌رگرتن ل ه ئه‌زموون ی حوكمڕان ی دیموكراس ی ل ه
Israel Kurd
ه ی كورد به‌و ه ناسراو ه ك بێگومان گه‌ل ی و مۆزایكی هه‌یه، پێكهاته‌یه‌كی هارمۆن ه وه‌ك كورد ه فر ه نهتهو هو فره ئاین وات ی و له‌گه‌ڵ عه‌ره‌ب ،توركمان ،ئاشور ئه‌رمه‌نی و ...هتد .به‌درێژایی مێژوو ه ه كوردستان بوونیان هه‌بووه ل جووله‌كه ل ی ی و ئاینییه‌و ه زمان و ئاین ڕووی نه‌ته‌وه‌ی ه له كوردستاندا هه‌بووه ,پاڵپشت جووله‌ك ی ه ئه‌رك به‌چه‌ند فاكته‌ریك ده‌رده‌كه‌وێ ك ی كوردستانه دۆخێكی حكوومه‌تی هه‌رێم ه جووله‌كه‌كانی كوردستان یاسایی ب ی بۆ خۆیان ببه‌خشێ كه پارتێكی سیاس ه بوون پێك بێنن ،تا بتوانن گوزارشت ل ی و ی ئاین ه و تایبه‌ته‌مه‌ندییه‌ت و ناسنام زمان و نه‌ته‌وه‌ییی خۆیان بكه‌ن وه‌ك ی كوردستانی .هه‌روه‌ها توێژ و پێكهاته‌یه‌ك ی له بوونی خۆیان بكه‌ن و بتوانن به‌رگر ی زمانه‌كه‌یان ی و نه‌ته‌وه‌یی ی ئاین كه‌سایه‌تی ی ه ژێر كاریگه‌ری نه‌سڕێته‌و ه و نه‌كه‌ون زمان‌و ئاینه‌كانی تره‌وه. ی سیاسیی ی كه پارتێك ئه‌و فاكته‌رانه جووله‌كه‌كانی كوردستان پێویست ده‌كات
بریتین له:
17
ئيسرائيل-كورد ده‌وڵه‌ت ی هه‌رێم ی وه‌ربگرێ به‌كاریان
واڵت ی ئیسرائیل ،چونك ه وه‌ك ده‌زانین ئه‌و واڵت ه تاك ه دیموكراتیكی رۆژهه‌اڵت ی ناوه‌ڕاسته ،بۆی ه حكوومه‌ت ی كوردستان ده‌توانێ سوود ل ه تاقیكردنه‌وه‌كان ی ئیسرائیل و بۆ سه‌رجه‌م بواره‌كان ی سیاسی ،ئابوور ی و كۆمه‌اڵیه‌ت ی ببات. -7ته‌كنه‌لۆژ ی‌و په‌روه‌رده‌یی ...هتد. -8كوردستان بهوه ناسراو‌ه ك ه نیشتیمانێك ی ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه ل ه سامان ی سروشتیدا ك ه پڕ‌ه ل ه یه‌ده‌گ ی ب ێ ده‌ستكار ی نه‌وت و گاز ی سر‌وشت ی‌و گۆگرد‌و....هتد ،باشترین شوێن ه بۆ زه‌مین ه خۆشكردن بۆ بانگهێشتكردن ی كۆمپانیاكان ی ئیسرائیلی و جووله‌ك ه بۆ كوردستان تا له‌و بوارانه‌دا هاوشان ی كۆمپانیاكان ی تر وه‌به‌رهێنان بكه‌ن و ده‌ستیان هه‌ب ێ ل ه ئاوه‌دانكردنه‌و‌ه و گه‌شه‌پێدان ی ژێرخان ی كوردستان ل ه كاتێكدا كۆمپانیاكان ی ئیسرائیل و جووله‌ك ه خاوه‌ن ی ستاندارد ی جیهانین‌و ل ه كوالیتیدا به‌رزن به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ كۆمپانیاكان ی تر ی ناوچه‌كه. ی پێویسته ئاماژ ه بهوه بده‌ین ،له ماوه‌ی چه‌ند ساڵ ی ی هه‌وڵی پێكهێنان ی هه‌ندێك زانیار ڕابردوودا به‌پێ ی كوردستان پارتێكی سیاسیی نوێ بۆ جووله‌كه‌كان ی ی مۆڵه‌تی یاسا دراوه ،خاوه‌نی بیرۆكه‌كه‌ش داوا ی كوردستان كردووه ،به‌اڵم ی هه‌رێم له حكوومه‌ت ی ه له‌به‌رچاوگرتن ی هه‌رێم ب ی حكوومه‌ت وه‌زاره‌تی ناوه‌خۆ ی ه مۆڵه‌ت ی كوردستان و ناوچه‌ك هه‌لومه‌رجی ئه‌مڕۆ ی ئه‌و پارته‌ی دوا خستوو ه ئه‌وه‌ش بۆ ی دامه‌زراندن یاسا ی هێزه‌كانی ده‌وروبه‌ر، ه له‌هاوسه‌نگ خۆ ده‌ربازكردن ل ی ی كوردستان له الیه‌ن كۆمه‌ڵێك ده‌وڵه‌ت چونكه باشوور ی مه‌زهه‌بگه‌رای وه‌ك توركیا و پارێزه‌ر و نه‌ژادپه‌رست ی ئێران گه‌مارۆی سروشتی دراو ه كه چه‌ندان فاكته‌ر ی پێكه‌و ه گرێیان ده‌دات ،به‌اڵم خۆیان ی و سیاس ئابوور ه ی قبوڵ بكه‌ن ،ل ناتوانن ساده‌ترین مه‌رجی دیموكرات ی ێ بنه‌ما تۆپباران ی ب ئێسته‌شدا توركیا و ئێران به‌بیانوو ی هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ن. سنووره‌كان ه ئێسته‌دا زیاتر ی به‌غدا ل ی ناوه‌ندی هاوكات،حكوومه‌ت ی ه به ناسیۆنالیزم ی وه‌رگرتوو ه كه تێكه‌ڵ ی ئاین مۆركێك ی ژمار ه ی یاسا ه به‌گوێره ه ك ه كاتێكدای ه ل عروبه ،ئه‌م ی ی كوردستان ماف ی ()1993ی په‌رله‌مان ی ساڵ ( )7 ی كوردستان ه كه ئه‌گه‌ر دانیشتوو ی كوردستان جووله‌كه‌كان ی ی ئه‌ندامه‌كان ی عێراقیان هه‌بێ‌و ژماره بن ڕه‌گه‌زنامه ه ( )500كه‌س بۆیان هه‌ر ڕێكخرا‌و و حزبێك بگات ه ده‌ستنیشانی ه ئه‌و یاسای ه حزب دابمه‌زرێنن ،چونك هه‌ی ه ه فاڵن نهتهو ه یاخۆ ئاین بن ،وات ه ل نه‌كردووه مه‌رج
18
Israel Kurd
ی كوردستان ی هه‌رێم ی یاسای حكوومه‌ت له سیستم ه ئاماژ ه به‌و ه نه‌دراو ه بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی مه‌به‌ستیان ه كام نهتهو ه و ئاینێك ی سیاسی دادیمه‌زرینن ل پارت ی ی سیاس ی پارتێك ه دامه‌زراندن ه ڕێگریكردن ل بن ،بۆی ه ی سه‌ره‌تاییی هه‌موو نه‌ت ه مافێك بۆ جووله‌كه‌كان ك ی ی یاساكان ه بۆ بنه‌ما ی عێراقه،پێشێلكارییه‌ك و گه‌الن ه جووله‌كاكان ی ك ی كوردستان به‌تایبه‌ت هه‌رێم ی ه بۆ دامه‌رزاندن ی یاسایییان هه‌ی هه‌موو مه‌رجێك ی ێ گومان له‌گه‌ڵ ڕه‌وای ی تایبه‌ت به‌خۆیان ،ب پارتێك ه خێر و ه دوو الیه‌نه‌یه ،ڕه‌نگه ببێت ئه‌م پرۆژه‌ی ی ی گه‌ور ه بۆ دۆزی كورد ،به‌ئومێد به‌رژه‌وه‌ندییه‌ك ی ه هزر و بیر ی ل ی و گۆڕان و چاكساز زه‌مینه‌ساز ناوچه‌كه‌دا بۆ كارێكی باشی له‌و شێوه‌یه ،ئه‌مكار ه ه ئێسته‌دا دنیا ێ بكرێت ،به‌تایبه‌تی ل ێ جێبه‌ج ده‌كر ی‌و ئینته‌رنێتیه‌و ه ی ته‌كنه‌لۆژ ی په‌ره‌سه‌ندنه‌كان به‌هۆ ی بچووك ،ئه‌مه‌ش وای كرده‌و ه ه گوندێك بووه‌ت ه سه‌ده‌ی ()21دا پێكه‌و ه ی ل ی مرۆڤایه‌ت كۆمه‌ڵگه ی ی و دیموكرات ی نه‌ته‌وه‌كان و ئاینه‌كان به‌ئاشت ژیان ی ی پێویست و گرینگی سه‌رده‌م زۆر كارێك ی ی و نه‌ژاد ئه‌مڕۆمانه ،تا چیتر ده‌مارگرژیی ئاین ی خزمه‌ت به‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی نهتهو ه و گه‌الن ی ه ناگه‌یه‌نێ ،ئه‌مه‌ش وا ده‌خوازێ ڕۆژهه‌اڵت ناوچه‌ك ی ی سیاس ناوه‌ڕاست هه‌نگاو هه‌ڵگرێ به‌ره‌و سیستمێك ه ی ئه‌وروپا ك ی هاوشێوه ی دیمۆكرات و ده‌ستوور ی زۆر به‌هه‌ند وه‌ر ناگیرێ، ی ئاینی و نه‌ته‌وه‌ی ه ناسنام ی نه‌ته‌وه‌كان بگره هه‌موو ڕه‌نگه‌كان و پێكه‌و ه ژیان ی ی بووه‌ته كارێك و ئاینه‌كان به‌ئاشتی و دیمۆكرات پێویست ،واته نه‌ته‌وه‌كان و ئاینه‌كان له جیاتی یه‌كتر ڵ ێ بگه‌ن و یه‌كتر قبو سڕینه‌وه ده‌بێ له‌یه‌كتری ت ه ه به‌ر ،بۆ نموون ی بگرن بكه‌ن و گیانی لێبورده‌ی ه ه ( )27واڵت له‌خۆ ده‌گرێ ل ی ئه‌وروپا ك یه‌كێتی ی ئه‌وروپادا ده‌ژین‌و یه‌ك دراو‌و ی یه‌كێتی چوارچێو ه یه‌ك ئااڵ‌و یه‌ك په‌رله‌مان كۆیان ده‌كاته‌وه.
ئيسرائيل-كورد
کردنەوەی دەرگه‌یەکی تری گفتوگۆ،هاوپەیمانیی سێ الیەنە دژی ئێران ئیسرائیل-كورد :بارزان ئیبراهیم
Israel Kurd
کاتی هاتووە ئیسرائیل و عەرەب بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەکانی ئێران هاوپەیمانی پێک بێنن ،تا دێ پاڵه‌په‌ستۆكانی سەر ئێران زیاد دەکەن ،ئەمجارە واڵتانی کەنداو ،ئیسرائیل و ئەمه‌ریکا بەنیازی پێکهێنانی بەرەیەکی هاوبەشن .بۆ بەرقەراربوونی ئاشتی لە ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست پێویستە ئەمه‌ریکا هانی ئیسرائیل و عەرەب بدات تا لەسەر مێزی گفتوگۆ کێشەکانیان به‌کۆتایی بێنن و بەرەنگاری ئێران ببنەوە. لە ماوه‌ی چەند ساڵی دواییدا ئێران بۆ مەبەستی هێشتنەوەی دەسەاڵتی شیعە مەزهەبی ئیسالمی لەو واڵتەدا چەند ناوەندێکی گەورەی لەژێر ناوی جیاجیا دامەزراندووە، ناوەندەکان پێک هاتوون لە بەشی سەربازیی بانکە داراییەکان ،هۆکاری هەموو ئەمانە بۆ هەر ڕووبەڕوو بوونەوەیەک کە تووشی هات لە ناوه‌خۆ یاخۆ دەرەوە. هەروەها بۆ بەهیزکردنی هێزە چەکدارەکانیان، ئەوانیش سوپای پاسداران و بەسیج ،ئەو هێزانە دەستیان ئاوەاڵیە و پارەیەکی لە ڕادە بەدەریان خستراوەتە ژێردەست ،ئەوەش تا
ئەو دوو هێزە بێ گرفت بن لە ڕووی داراییەوە و ئامادە بن بۆ بەرەنگاربوونەوەی دوژمنانی دەسەاڵتداریەتیی رژێمی کۆماری ئیسالمی ئێران. بە ئەندازەیەک ئەم کارە کراوە کە ئەو دوو هێزە ملهوڕە بوونەتە جێی مەترسی و دڵه‌ڕاوکێی ناوەخۆ و دەرەوە، سەرچاوەگەلێکی دەزگه‌کانی هەواڵگری باس لەوە دەکەن، زۆربەی کۆمپانیا و کارگەکانی ئەو واڵتە خەریکن دەکەونە ژێر ڕکێفی هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسالمی ئێران، ه بەدناوەکەی ئیتالعاتی تۆقێنەر ئەویش لەو الشەوە دەزگ گەورەترین دەسەاڵتی دارایی لە بەردەست دایە ،دەستی ئەو ڕێکخراوەیە ئاوەاڵیە لە ئەنجامدانی هەر کار و کردەوەیەک کە دژ بە بەرژەوەندییەکانی دەوڵەتی ئێران بوەستێتەوە، ئەوان سڵ ناکەنەوە لەوەی هەناسەی کێ بە یەکجارەکی ببڕن ،ئەوەش بە بێ گومان ئەو پارە زۆره‌یه کە مافی هاواڵتییانی ئەو واڵتەیە و ئەوان بۆ کارە تێكده‌ره‌كانی خۆیان بە کاری دێنن. دیارە هەموو تاکێکی ناوچه‌کە هەستی بە مەترسییەکانی ئێران کردووە ،بەرنامە ئەتۆمییەکەی ،کارە ترسناکەکانی، دەستوەردان لە کاروباری ناوه‌خۆی واڵتانی دراوسێ و ناوچه‌کە بە گشتی،رلەو کاتەدا خۆ بێددەنگ کردن به‌تایبه‌ت لە بارودۆخێکی ئاڵۆز ،سوپا تۆقێنەر و ترسناکەکەی ئێران دەتوانێت لە پێناو مانەوەی دەسەاڵتی شیعە مەزهەبی توندڕۆ بەرەنگاری دەوڵەتە دراوسێکان و ناوچەکە ببێتەوە و ببێتە هۆی مەترسییەکی گەورە .لەو کاتەدا ناوچەکە تووشی
19
ئيسرائيل-كورد بۆ ئەم مەبەستە ئەمه‌ریکا و رۆژئاوا بەخۆ کەوتوون بۆ ناوبژیوانییەکی تری ئاشتیی فەڵەستین و ئیسرائیل. نێردەی تایبەتی واڵتە یەکگرتووەکانی ئەمه‌ریکا، به‌ڕێ كه‌وت و گەیشتە ناوچەکە ،دەستی کردەوە
گەورەترین بەرەنگاربوونەوەی سەربازیی دەبێ کە ئەویش لە بەرژەوەندیی هیچ واڵتێکدا نابێ. له ماوه‌ی نۆڤێمبه‌ری ساڵی ،2007لەو کاتەی کۆنگرەی ئابووری ئاناپۆلس بەڕێوە دەچوو ،دوور لە هیچ بەرنامەیه‌كی پێشووتر پەیامنێرێکی رۆژنامەیەکی بەناوبانگی ئیسرائیلی دەکەوێتە ناو هەر لەوبارەیەوە ئه‌یهود باراک شاندی باڵی عەرەبستانی سعودیە ،وەزیری بەرگریی ئیسرائیل ئەوان لەو کاتەدا لە گفتوگۆیەکی پشتیوانی تەواوی خۆی بۆ خۆیاندا ئەوەیان دەرخست کە چەند قسەکانی ئەلفەیسەڵ دەربڕی ئیسرائیلیان خۆشتر دەوێ لە ئێران، ئەوان بە ئاشکرا گوتیان رقێکی زۆریان و گوتی ئەمریکا دڵنیایی داو ه لە ئێرانە ،ئێران هەوڵی کۆنترۆڵکردنی بۆ پاراستنی هەردوو الیه‌نی ه ناوچه‌کە دەدا ،هەوڵ دەدا زۆربەی واڵتە ئیسرائیل دەوڵەتانی عه‌ره‌ب ل هەرێمییەکان بە شیعە بکات .لە ڕاستیدا کەنداو ،لە کاتی هەر هێرشێکی ئەوە ستراتیژییەتێکی زۆر گرینگە تا ئەو چاوەڕوانکراوی ئێران،کە ئەو هۆکارە نەهێڵین و بتوانین ئیسرائیل و عەرەب بگەڕێنینەوە بۆ خاڵی گفتوگۆ واڵتە گێچەڵ بە هەموو الیەک تا لەسەر مێز کێشە هەڵواسراوەکانیان دەکات. به‌کۆتا بێنن. ه دەوڵەتانی کەنداو و ئیسرائیل ،ترسیان چونكه هه‌ریه‌ك ل لە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران هەیە ،ئەو واڵته‌ی خەریکە بە ئامانجەکانی بگات. بە دانوستانی ناڕاستەوخۆ تا متمانە بۆ الیەنی ئێسته کاتی سازدانی هاوپەیمانییەکی سێ الیەنەی نێوان فەڵەستینی و ئیسرائیلی بگەڕێتەوە و بێنەوه سەر ئیسرائیل ،دەوڵەتانی کەنداو و ئەمریکا هاتووه ،ئەوەش لە مێزی گفتوگۆ. ڕێگه‌ی هاریکاریکردنی یەکترەوە دروست دەبێ. ئەوەی لە سەر ئەمه‌ریکا پێویستە بیکات ،سوربوونی لە ماوەی ڕابردوو لەو کاتەی هیالری کلینتۆن وەزیری ئەو واڵتەیە بۆ بەدەستهێنانی ئاشتییەکی یەکجارەکی دەرەوەی ئەمه‌ریکا گەشتێکی بۆ دەوڵەتانی کەنداو کرد و لە ناوچەکدا دەست بە گفتوگۆ بکرێتەوە ،ئەوە و لەگەڵ وەزیری دەرەوەی عەرەبستانی سعودیە کۆ ئارەزووی ئەمه‌ریکایە کە عەرەب و ئیسرائیل لەگەڵ بووەوه ،وەزیری دەرەوەی سعودیە دوای کۆبوونەوەکەی ئەو واڵتە هاوپەیمانییەکی سێقۆڵی بنیات بنرێ تا بە لە پرێس کۆنفرانسێکدا داوای چارەسەرێکی بەپەلە و گژداچوونەوەی هەڕەشەکانی کۆماری ئیسالمی بڕیارێکی یەکالکەرەوەی کرد لە هه‌مبه‌ر کێشەی بەرنامە ئێران کە خەریکی پێشبڕکێی خۆ پڕچەک کردنە. ئەتۆمییەکەی ئێران ،ئەمەش دروست ئەوە دەردەخات کە ئەو دەوڵەتانەی کە پێویستە ڕووبەڕووی ئێران واڵتانی کەنداو لەگەڵ سیاسەتە خۆسەپێنەکانی ئێراندا نین، ه ببنەوە ،بەحرەین،کوێت ،عومان ،قەتەر ،سعودی ئەوان ڕابردووی خۆیان لەگەڵ رژێمی دیکتاتۆری عێراقدا و حه‌وت واڵته‌كه‌ی ئیماراتی یەکگرتووی عه‌ره‌به. هەبووە. هه‌روه‌ها هەریەک لە ئیسرائیل و ئەمه‌ریکا دەبێ هەر لەوبارەیەوە ئه‌یهود باراک وەزیری بەرگریی ئیسرائیل رێگری بکەن لەوەی ئێران نائارامی ڕۆژهەاڵتی پشتیوانی تەواوی خۆی بۆ قسەکانی ئەلفەیسەڵ دەربڕی و ناوەڕاست تێک بدات ،ئەو هاوبەشییە چەند الیەنە، گوتی ئەمریکا دڵنیایی داوه بۆ پاراستنی هەردوو الیه‌نی پێویستە پاڵه‌په‌ستۆ بخەنە سەر ئیدارەی ئۆباما بۆ ه کەنداو ،لە کاتی هەر ئیسرائیل دەوڵەتانی عه‌ره‌ب ل بەرەو پێشبردنی ئاشتیی نێوان ئیسرائیل و عەرەب. هێرشێکی چاوەڕوانکراوی ئێران،کە ئەو واڵتە گێچەڵ بە بااڵدەستی دەوڵەتی شیعە مەزهەبی ئێران مێژوویەکی هەموو الیەک دەکات. گرژی هەیە لە پێوەندی لەگەڵ دەوڵەتانی سونە مەزهەبدا ،سەرکۆماری ئێران مه‌حموود ئەحمەدی نەژاد ،هەر لە ماوه‌ی چەند مانگێکدا به‌گوتارێكی
20
Israel Kurd
ئيسرائيل-كورد
Israel Kurd
ئاگرینه‌و ه هەڕەشەکانی ئاراستەی ئیسرائیل دەکات ،بۆ سەپاندنی سزای زیاتر بە سەر ئێراندا .بەرنامە بەوەی ئیسرائیل لە سەر نەخشە دەسڕێتەوە .بێگومان ئەو ئەتۆمییەکەی ئێران هەڕەشەیە بۆ هەریەک لە ه هەڕەشانە بە تەنیا بۆ دەوڵەتی عیبری نییە ،بگرە لە پەنای ئیسرائیل و دەوڵەتانی داروسێی ئێران ،بۆی ه دۆستانی ئەمه‌ریکا کارکردن لەگەڵ یەکتری بۆ بە گژداچوونەوەی ه ل ئەو گوتارانەدا ناڕاستەوخۆ هه‌ڕه‌ش هەڕەشە بێ ماناکانی ئێران لەگەڵ ئیسرائیل و ئیسرائیل دەكات. هەریەک لە سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بنیامین ناتانیاهۆ ئەو واڵتە ناچار دەبێ ملکەچ بێ ،یاخۆ پاشگەز و وەزیری دەرەوەی سعودیە ،لە دوو وتەی جیادا داوایان بێتەوە لە هەموو ئەو بەرنامانەی کە دایناون ه ئیدارەی ئەمریکا و نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ خۆ ئامادەکردن تا شه‌ڕێكی چاوه‌ڕوانکراو لە هەریەک ل بۆ کاروباری ئاسایشی نێودەوڵەتی کرد تا بۆ جاری چوارەم ڕوو بدات .دەوڵەتانی ناوچەکە هەستیان بە ه خۆ پڕچەکكردنی مەترسییەکانی ئێرانی ئه‌تۆمی کردووە کە ئەو ه ل سزای توندتری ئێران بدرێ تا ڕێگ واڵتە جگە لەوەی پێشبڕکێی ه بگیرێت. ئه‌و واڵت خۆ پڕچەکكردن دەکا ،لەو الشەوە بە هەموو توانایەکی سەرکۆماری ئەمه‌ریکا به‌نیازه زۆر دارایییەوە خەریکی پێشخستنی ژیرانە مامەڵە لەگەڵ پرسێكی وا ته‌كنه‌لۆجیای ئەتۆمییە. ئاڵۆزی بەرنامە ئەتۆمییەکەی دەوڵەتانی ده‌رئه‌نجام، ئێراندا بكا ،لە نێزیکترین کاتدا دراوسێی ئێران بەکەنداوه‌وه، هاریکاری و کاری پێویست بۆ ئەو ڕابردوویەکی تاڵیان لەگەڵ ه بەرەوە هاوپەیمانییە دەکات ل ڕژێمی دیکتاتۆری پێشووی پێشبردنی بارودۆخێکی ئاوادا و عێراقدا هەیە ،بۆیە پێشبینی لەگەڵ هاوپەیمانەکانیدا تێڕوانینی ماوه‌یەدا لەو هاوبەشیان لە بواری بەرگریدا دەوڵەتانی ناوچەکە هەستیان دەکرێ هاوپەیمانییەکی سێ الیەنی دەبێت. ئێرانی مەترسییەکانی بە بۆ پێشگرتن لە پێشکەوتنە واڵتە سەرۆکی هاوكات سەربازییەکانی ئێران بێتە یەکگرتووەکانی ئەمه‌ریکا ،متمانەی ئه‌تۆمی کردووە ئاراوە و هێڵێکی سور بۆ پاراستنی هەریەک لە واڵتانی ئێران دا بنێن. کەنداو و ئیسرائیل ده‌دا تا بەرگرییان لێ بکات و لە هەر هێرشێکی نەگریسی ئێران کە بە دەستخستنی بۆمبی ئەتۆم ،لەالیەن ئێرانەوە ئەوەمان بیر دەخاتەوە کە دیکتاتۆر سەدام چاوەڕوان کراوە ئاگه‌داریان بێ. ئەمه‌ریکا دەتوانێ پێشنیاز بکا لە ناوچەکەدا کۆنفرانسێکی حوسێن کاتێک لە کۆنگرە رۆژنامەوانییەکەی سێ الیەنی گرێ بدرێ و تاوتوێی هەموو ئەو کێشانە بکەن چەند ساڵێک لەمەوبەر گوتی «بەو بۆمبە ه هەڕەشەی دوژمنان بگرین و ئەتوانین ڕێگه ل و بە هاوبەشی لە مەترسییەکانی ئێران بکۆڵدرێتەوە. هەرچەندە ئەگەر کۆنفرانسەکە نەبێتە هۆی ئەوەی بەرپەرچی رۆژئاوا و ئەمه‌ریکای پێبدەینەوە». پرۆسەی ئاشتیی عەرەب ئیسرائیل پێش بخات ،ئەوا دەوڵەتی شیعە مەزهەبی ئێران ،لە ئایندەدا دەتوانێ ببێتە سەرەتایەک بۆ گەیشتن بە دەروازەیەکی هەڕەشە لە واڵتانی دراوسێ و ئەمه‌ریکا و ئاشتیی یەکجارەکی و دەتوانرێ کاروباری دیپلۆماسی ئەوروپاش دەکا ،هەر بۆیە پێویستە کۆمەڵەیەکی ه نێودەوڵەتی لەالیەن ئەمه‌ریکا ،عەرەب و ئیسرائیل نێوان عەرەب و ئیسرائیل بەهیزتر بکرێ .پێشان بدات ك چوونە پاڵ یەکتر چ سوودێکی گرینگی هەیە لە سەروه‌ریی پێک بهێندرێ و بکەونە گفتوگۆ و دانوستاندن، هەموویان و هاریکاریکردنێکی هەرێمایەتی دێتە کایەوە كە بۆ بە گژدا چوونەوەی هەڕەشەکانی ئایندەی ه نه‌درێ ئێران بنیاتنانی بەرنامە ئەتۆمییەکەی سه‌ر ئێران کە چاوەڕوان کراوە ڕوو بدات .پێویستە ڕێگ لەسەر ئیسرائیل و فەڵەستین بەجدی کار بخات. واڵتە یەکگرتووەکان هەروەها دەتوانێ لەگەڵ واڵتانی بكرێ بۆ بەدیهێنانی ئاشتییەکی هەتاهەتایی تا کەنداو بە هاوبەشی لەگەڵ هەریەک لە واڵتە بەهێزەکانی لە ئایندەدا ڕووبەڕووی گەورەترین مەترسیی ه ئێران ببنەوە. دنیا ،ئەوانیش ڕووسیا و چین،کە ئەو دوو واڵتە لە ڕێکخراوی سه‌ر رۆژهەاڵتی ناوەڕاست وات نەتەوە یەکگرتووەکان تا ڕادەیەک ڕەزامەندییان دەربڕیوە
21
ئيسرائيل-كورد
چـــاوپێکــه‌وتنێــك له‌گه‌ڵ کوردێکی کۆیــی ئیســرائیلـــی :
جووله‌كه‌كان كوردستان ب ه واڵتی دووهه‌می خۆیان ده‌زانن هه‌ڤپه‌یڤین :ئازاد میران /نه‌هاریه-ئیسرائیل
ه کوردێکم کرد ه باکوری ئیسرائیل سه‌ردانی ماڵ ه شاری نه‌هاریا ل ل که له شه‌قامی هرتزێل ده‌ژیان ،ئه‌ویش ماڵی کاک مورده‌خای و یـافا خانی خێزانی. ه ماڵیان ،به‌اڵم به‌هۆی ه بچم به‌یانی زوو سات 10مان دانابوو ک ه ماڵیان ،که‌چی ئه‌وان هه‌ر ناشاره‌زاییم ،هه‌ندێک دره‌نگ گه‌یشتم چاوه‌ڕێم بوون تا قاوه‌ڵتی ( خواردنی نانی به‌یانی) پێکه‌وه بخۆین، به‌ڕاستی به‌و پێشوازییه گه‌رمه‌ی که ئه‌وان لێمیان کرد ڕه‌سه‌نایه‌تی و پاراستنی مێوانپه‌رستیی کوردانه‌ی خۆیان سه‌لماند ،پاکوخاوێنیی ناو ماڵی یافاخان دیسانه‌وه ڕه‌نگدانه‌وه‌ی تێکڕای کوردایه‌تی و ئاینی جووله‌كه بوو. ه ه گفتوگۆیه‌کی خۆش ک پاش نانخواردنی کوردانه ده‌ستمان کرد ب پڕ بوو له ئاه وکه‌سه‌ر ،کاک مورده‌خای و خێزانه‌که‌ی بۆ کوردستان، زۆر به په‌رۆشه‌و ه باسی مێژووی خۆیانیان بۆم کرد و گوتیان: ه ساڵی من ناوم مورده‌خایه کوڕی وه‌ستا ئیبراهیمی زێڕینگه‌رم ،ل ه گه‌ڕه‌کی 1936له شاری کۆیه‌ی جێی شاعیر و مه‌رد و چاوتێران ل ه دایک بووم و هه‌ر له‌وێ بووین ،له‌گه‌ڵ بابم به‌فری قه‌ندی ل ی ساڵی 1951هاتمه ئیسرائیل ته‌مه‌نم زێڕینگه‌ریم ده‌کرد تا ئه‌وه ه ئیسرائیل کرێکاریمان ده‌کرد. 14سااڵن بوو ،ئه‌وجا ل ت کێت له‌بیر ماون؟ ئیسرائیل-كورد :باسی کۆیه‌م بۆ بکه ،شوێنه‌کان و براده‌ره‌کان مورده‌خای :کۆیه‌م قه‌ت له‌بیر ناچێته‌و ه تاکوو مرد ،گه‌ڕه‌که‌کانی ه وه‌ک گه‌ڕه‌کی دیانان ،به‌فری قه‌ندی ،هه‌واوان ،بنتاقان، کۆی
22
Israel Kurd
که‌ونه‌پرد ،ئۆمه‌رخوچان ،هه‌یبه‌ت سولتان، چنارۆک ،حه‌مامۆک ،قشره ،مه‌کته‌بی سانه‌وی ،مه‌یدانی داران وگه‌له‌کی دیکه. براده‌ره‌کانیشم ،حه‌مه‌ده‌مین عه‌باس و کاک ه الی ئه‌و سه‌رم ده‌تاشی و باقی حه‌الق ک ده‌نگی زۆر خۆش بوو و گۆرانیبێژێکی ناودار بوو. هه‌ر له‌و دانیشتنه‌دا گۆرانییه‌کی باقی حالقی ه هه‌ڵبه‌ستی مامۆستا عه‌ونی بۆم گوت که ل ه بوو ،به ڤیدیۆ دانیشتنێکی خۆشی پێشانم دا ک ه له‌گه‌ل باقی حالق و کاک عوسمان و له کۆی سلمان تۆماریان کردبوو گۆرانییان ده‌گوت. ه ه یه‌که‌مجار 2سه‌رتاش هه‌بوو ،کاک ه کۆی ل فه‌ندی و برایه‌که‌ی. ئیسرائیل-كورد :ئێ کاکه‌فه‌ندی باپیرمه ،بابی دایکم ه زه‌مه‌ن مورده‌خای :توخوا به‌راستته؟ بزان چۆن خه‌ڵکی لێک نێزیک ده‌کاته‌وه ،هه‌زار ره‌حمه‌تی لێ بی پیاوێکی زۆر باش بوو، کاک مورده‌خای به‌رده‌وام بوو و گوتی: ه کۆیه ئێمه حاڵمان زۆر باش بوو له‌گه‌ڵ ل ه یه‌کماڵ بووین و که‌س هه‌ستی خه‌ڵکی کۆی ه ه 1951ل به جیاوازیی دین نه‌ده‌کرد.که ل کۆیه ده‌رچووین بۆ ئیسرائیل ،کۆیییه‌کان هه‌موو زۆریان پێناخۆش بوو و به‌گریانه‌و ه به‌ڕێیان کردین و هه‌موویان له‌مالو ئه‌والی
ئيسرائيل-كورد ه و قشره‌ی به‌ڕیز ه سه‌رایه تا گۆڕه‌پانی تۆپخان جاده‌کان هه‌ر ل ڕاوه‌ستابوون و ده‌گریان. ئیسرائیل-كورد :ئه‌دی ئێو ه هه‌ستتان چۆن بوو؟
میلله‌ته‌کی زۆر مرۆڤدۆسته. خۆ هه‌رباسی جووه‌کانی عه‌ره‌بستانی سعوودیه مه‌که ،هه‌موو ئه‌نفال کران، ه و بنی نڤیر وه‌ک جووی بنی قریچ و بنی قونه‌یقاع و جووه‌کانی خه‌یبه‌ر ...ئێمه‌ی جووی کوردستان شانسمان ه کوردستان بووین.. ه ل هه‌بوو ک کوردستان خاکی ئاشتیخوازانه.
مورده‌خای :که‌گه‌یشتینه ئیسرائیل ،ژیانمان زۆر خراپ بوو ،خواردن که‌م بوو،گۆشت و هێلکه نه‌بوو ،ته‌نیا نان و ته‌ماته و نان و مۆز و نان و پرته‌قالمان ده‌خوارد( 3 ،سێ) سااڵن له ناو چادر ژیاین ،پاشان ژووری ته‌نه‌که‌یان بۆ دروست کردین ،خۆت ده‌زانی کورد زۆر مه‌رد و ئیشکه‌ره ،ده‌ستمان کرد به قوڕه‌کاری و کاری بیناکردن و شه‌قام دروستکردن ،پاره‌مان پاشکه‌وت کـرد و خانوومان کڕی و جێگیر بووین. ه سه‌ره‌تا حکوومه‌تی ئیسرائیل زۆر هه‌ژار بوو ،ئه‌و پاره‌ی هه‌یبوو ل بۆ به‌رگریکردن له خۆی سه‌رفی ده‌کرد ،دوژمنی عه‌ربی زۆره، ه 1948تا ئیسته‌ش هه‌ر هه‌رده‌م لێر ه شه‌ڕ هه‌بووه ،هه‌ر ل ه ه پێناوی مانه‌وه‌مان ڕه‌وایه ،هه‌روه‌ک بارزانی ک به‌رده‌وامه .شه‌ڕ ل ه واڵتمان له‌ده‌ست ه پێناو مانه‌وه‌ی کورددا جه‌نگا ،ئێمه‌ی جووله‌ك ل دابوو بۆ نزیکه‌ی 2000ساڵ پتر ده‌ربه‌ده‌ر بووین به‌ده‌ستی بابل ه واڵتی و ئاشوور و ڕۆم ڕاپێچی واڵتی بابل و کوردستان کراین ،ل غه‌ریبیش زۆر میلله‌ت نه‌یانده‌هێشت بحه‌سێینه‌وه ناچار له‌به‌ر دڕندایه‌تیی بابلییه‌کان و ئاشووره‌کان هه‌موو په‌نامان برده ناو ه ئایینێکی زۆر لێبورده‌یان هه‌بوو ه کورد ئه‌وساک کوردان ،چونک ه 2600 ه ده‌ربه‌ده‌ری به‌ر ل ئه‌ویش زه‌رده‌شتی بوو ،جووه‌کان ل سال به‌ده‌ست میدیه‌کان ئازاد کران که میدیش کورد بوون ،کورد
ئیسرائیل-كورد :باش ه ئێوه خۆتان ب ه چی داده‌نێن ،چونک ه هه‌ندێک جوو ده‌لێن «ئێم ه زمان و ئایینمان جووه»؟
مورده‌خای :ئێمه پێمان ناخۆش بوو به‌اڵم حکوومه‌تی ئه‌وكاتی عێراق به‌زۆره‌ملی ئێمه‌یان برد ،ئێمه‌یان فرۆشت. ئیسرائیل-كورد :ئه‌دی ک ه گه‌یشتن ه ئیسرائیل ژیانتان چۆن ده‌ستی پێکرد؟
مورده‌خای :من خۆم به‌کورد داده‌نێم ،که لێم ده‌پرسن ده‌ڵێم من کوردم .ئێسته‌ش واڵتی خۆمان ه واڵتی جووانه و که‌س ناتوانێ هه‌ی غه‌درمان لێ بکات ،سه‌رباز و ه و کارگه‌ی خۆمان پۆلیس و دادگ هه‌یه ،که‌س ناتوانێ وه‌ک هیتله‌ر بمانکوژێ...یا خوا کوردستانیش وه‌ک ئیسرائیل ئازاد بێ ،هه‌ر خۆشییه‌ک و سه‌ربه‌رزییه‌ک بۆ ه و هه‌ر کوردستان هی ئێمه‌ی ناخۆشییه‌کی کوردستانیش هی ه ه سه‌دام ل ئێمه‌یه ،ئه‌وساکه ک هه‌ڵه‌بجه‌ی دا ،ئێمه زۆر په‌رێشان بووین ،هه‌رده‌م ده‌گریاین و نێزیکه‌ی 20،000کورد ناڕه‌زاییمان ده‌ربڕی و خۆپێشاندانمان به‌رامبه‌ر ه ته‌لئه‌ڤیڤ كۆنسوڵگه‌ی ئه‌مه‌ریکا ل ساز كرد ،دڵمان به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ ئێوه‌دا بووه کوردستانیش واڵتی دووهه‌ممانه.
له‌سه‌ر ئێسته‌ش مورده‌خای: ده‌ستووری کوردیی خۆمانین، خواردنه‌کانمان هه‌روه‌ک جارانه، ه و جلکی یاپراخ ،ساوار ،بامی
Israel Kurd
ئیسرائیل-كورد :کاک مورده‌خای من ل ه ناو کورده‌کانی ئیسرائیل خۆم ب ه نامۆ نازانم وه‌ک ئه‌وه‌ی ه ل ه کوردستانم ،پێتوای ه مافی خۆمه؟
23
ئيسرائيل-كورد کوردی و زمانی کوردیمان پاراستووه ،شایی و زه‌ماوه‌ند و جه‌ژنمان به کوردییه ،به ده‌هۆل و زوڕناوه ،نه‌ورۆزیش ه ده‌که‌ین و شاییی شێخانی و 3پێیی وچۆپی ده‌که‌ین ،ل ه ه ل هه‌موو پارچه‌کانی کوردستانه‌وه کوردمان هه‌یه ،ئێم ه هه‌ر 5پارچه‌ی کوردستانه‌وه یه‌کمان گرتوو ه ئیسرائیل ل وه‌ک کوردان ژێرده‌سه‌اڵتی ئازه‌ربایجان ،سووریا ،عێراق، تورکیا و ئێران و قه‌فقاس ،هه‌رده‌م کورده‌کان هاموشۆی یه‌کتری ده‌که‌ین. ئیسرائیل-كورد :ل ه کۆی ه هیچ خانووبه‌ره‌تان ماوه؟ مورده‌خای :به‌ڵێ ماڵی باپیرم و ماڵی خه‌زوورم (حاخام ئیسحاق) هه‌موو له کۆیه‌مان به‌جێ هێشت و ده‌ستیان به‌سه‌ر داگرت. ئیسرائیل-كورد:دواجار که‌ی بوو چوویت ه کوردستان؟ ه 2009 مورده‌خای؛ ل چوومه زۆربه‌ی شاره‌کانی هه‌رێمی کوردستان.
مو ر د ه خ ا ی :م ن خ ۆ کور د م ب ه د ا د ا ن ێم و خ ه ل ک ی کو ر د س ت ا ن م،ب هاڵم حک و م ه ت ی ئ 1951د ێراق ل ه ا ئێم هیان ف رۆشت
ئیسرائیل-كورد :کاک مورده‌خای ،دوا قسه‌ت؟ مورده‌خای :دواقسه‌مان ئه‌وه‌یه كه خودای مه‌زن کوردستان سه‌ر بخات وه‌ک ئیسرائیل سه‌ربه‌ست بن و ده‌ستتان له‌سه‌ر عه‌ره‌بی شۆفینی زاڵ بێ ،به‌ڵکوو ئێمه‌ش بتوانین به ئازادی سه‌ر له که‌سوکارمان بده‌ین و به‌دیداریان ه شاد بینه‌وه وبگه‌ڕێینه‌وه ئه‌و شوێنه‌ی لێی له‌دایک بووین ه و هاتوچۆ له نێوان کوردستان و ئیسرائیل هه‌بێ ( ئێم ه کوێ جوو هه‌بێ به‌ره‌که‌تی لێ ده‌بێ) به‌ڵکوو ده‌ڵێین – ل به‌ره‌که‌ت بۆ کوردستانیش بێت ،ئه‌گه‌ر هاتوچۆش نه‌کرا، ه خودا داواکارین هه‌ر به‌ره‌که‌تتان بداتێ ،به‌اڵم هه‌تا کورد ل ئابووری و دارایییه‌که‌ی له‌ژێر ده‌ستی عه‌ره‌بدا بێ و کورد ه ده‌ستی به‌غدا بێ ،ناگه‌نه سه‌ربه‌خۆیی. چاوی ل
24
Israel Kurd
Azadmiran2002@yahoo.couk
ئيسرائيل-كورد
ه پالنی دابه‌شكردنی زه‌وی شارۆچكه‌ی چونك ه جووله‌كه‌كانی له یه‌كدی دوور ده‌خسته‌و ه ك ه سه‌ربه‌خۆیی وابێ ناتوانن وه‌ك واڵتی راسته‌قین ه الیه‌كی تره‌و ه عه‌ره‌به‌كان هیچ رابگه‌یه‌نن .ل به‌هایه‌كیان بۆ جووله‌كه‌كان نه‌ده‌دا و بڕوایان وابوو كه سه‌رانسه‌ری ئه‌م واڵته ده‌بێ له‌ژێر ركێفی ئه‌واندا بێت. سه‌رباری هه‌مووی ئه‌وانه‌ش جووله‌كه‌كان ه (הסוכנות به‌رێبه‌رایه‌تیی ئاژانسی جووله‌ك היהודית -سنخووت) پیالنی دابه‌شكردنی واڵتی باوكی په‌سند كرد و بڕیاری رێكخراوی نێونه‌ته‌وه‌یییان قبووڵ كرد ،به‌اڵم رێبه‌رانی واڵتی عه‌ره‌ب سیاسه‌تی ئاشتی هه‌ڵنه‌گریان ه شێلگیرانه ره‌ت ده‌ست پێكرد‌و ئه‌م پیالنه‌یان ب كرده‌وه ،ئه‌و ناوچانه‌ی جووله‌كه‌ی لێ نیشته‌جێ ه سه‌ر و رایان گه‌یاند بوون هێرشیان ده‌كردن ه ده‌ریا و سه‌رانسه‌ری ه جووله‌كه‌كان ده‌خه‌ن ك ه داگیر ده‌كه‌ن. ئه‌و واڵت له‌و ده‌مانه‌ی كه سه‌ربازه به‌ریتانییه‌كان ورد ه ه ده‌كشانه‌وه ،هێرشی عه‌ره‌ب و ورده له‌م واڵت كوشتن‌و بڕین دژی جووله‌كه‌كان به راده‌یه‌كی ه به‌رچاو زیادی كرد ،به‌اڵم جووله‌كه‌كان ب
Israel Kurd
پیالنی دابه‌شكردنی خاكی ئیسرائیل: كاتێك جووله‌كه‌كانی ئیسراییل له‌و ه ه حكوومه‌تی بێ متمانه‌ی تێگه‌یشتن ك ه به‌ریتانیا هه‌رگیز رازی نابێ ده‌ست ل سیاسه‌تی سنوورداركردنی جووله‌كه‌كان ه به‌ره‌و واڵتی خۆیان نه‌ڕۆن، هه‌ڵبگرێت ك به‌ئاشكرا دژی حكوومه‌تی به‌ریتانیا هه‌ستان و رێكخراوی «خۆڕاگری سوپای دامه‌زراند. نه‌ته‌وه‌یی»یان ه به‌ریتانیاش به‌رامبه‌ر ئه‌م جوواڵنه‌وه‌ی ه تۆڵه‌سه‌ندنه‌و ه و زۆرێك هه‌ستا ب له جووله‌كه‌كانی ده‌ست به‌سه‌ر كرد، ئه‌و شوێن و گه‌ڕه‌كانه‌ی جووله‌كه‌ی لێ نیشته‌جێ بوون كه‌وتنه به‌ر شااڵوی توندوتیژی سوپای به‌ریتانیا .هاوكات ه فه‌له‌ستینییه‌كان به دۆخێكی نیگه‌رانی و تۆقاندا عه‌ره‌ب شایه‌تحاڵی شه‌پۆلی گه‌ڕانه‌وه‌ی نهێنی جووله‌كه‌كان بوون ن و هه‌وڵیان ده‌دا به كاری توندوتیژی دژی بۆ خاكی خۆیا ه ئه‌م واڵته به‌جێ بهێڵن .له‌و جووله‌كه‌كان بیانترسێنن تا ره‌نگ سه‌رده‌مه‌دا هه‌ر چه‌ندجار عه‌ره‌به‌كان هێرشیان ده‌كرد ه ن و هه‌وڵی كوشتنیان ده‌دا. سه‌ر جووله‌كه‌كا ه ده‌وڵه‌تی به‌ریتانیا له ساڵی ()1947ی ز كاتێك ك «ئه‌تێلی» پۆستی سه‌رۆك وه‌زیرانی له ئه‌ستۆ بوو ه نێوان رای گه‌یاند «هه‌وڵ و تێكۆشانه‌كه‌ی بۆ ئاشتی ل عه‌ره‌به‌كان و جووله‌كه‌كان رووبه‌ڕووی شكست بووه‌ته‌و ه و درێژه‌دانی ئه‌و دۆخه‌ش به‌الیه‌وه ته‌حه‌مول ناكرێ ،گوتی ه ده‌ره‌وه‌ی هه‌موو سه‌ربازه‌كانیه‌تی له‌م خوازیاری بردن ه 29ی ه داواكاریی له سه‌ر ئه‌م خاكه .ل واڵته‌‌و كۆتاهێنان ب نۆڤه‌مبه‌ری ساڵی 1947ی ز لێژنه‌ی گشتیی رێكخراوی نێونه‌ته‌وه‌ییی پالنی دابه‌شكردنی مێژوویی ئیسراییل بۆ دوو ه زۆرینه‌ی دوو ه ب ه تۆمار كرا ك واڵتی عه‌ره‌بی و جووله‌ك ه سه‌ر سێی ده‌نگی گشتی بوو .جووله‌كه‌كان‌و عه‌ره‌به‌كان ل ی ه ده‌ربڕ هه‌ردووكیان ناڕه‌زایه‌تیی خۆیان به‌رامبه‌ر پالنه‌ك و ئه‌وه‌یان به كارێكی نادادپه‌روه‌ری دانا .جووله‌كه‌كان ه بواری گوتیان ئه‌و شوێنانه‌ی بۆ ئه‌وان تایبه‌ت كراو ه ل ه یه‌كتری دوورن و په‌رش‌و باڵو ده‌بنه‌وه، نیشته‌جێبوونه‌وه ل له كاتێكدا جووله‌كه‌كان ده‌یانویست له ته‌نیشت یه‌كه‌و ه بن،
ئا :ناسر قادرپوور
ئیسرائیل به‌هۆشارییه‌و ه به‌سه‌ر پیالنی دابه‌شكردنی واڵته‌كه‌یدا زاڵ بوو
25
ئيسرائيل-كورد ئازایه‌تی به‌رگرییان له خۆیان كرد‌و هێرشی عه‌ره‌به‌كانیان ه 14ی مه‌ی/ئایاری ساڵی 1948ی راوه‌ستاند و ل ه راگه‌یه‌ندن. سه‌ربه‌خۆیی واڵتی ئیسراییل هات راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆییی ئیسرائیل: ه ته‌الری نوێنه‌رانی له ()14ی ئایار/مه‌ی ساڵی ( )1948ل میلله‌ت له شاری ته‌لئه‌بیب« ،ده‌یڤید بن گوریۆن» رێبه‌ری ه بۆ واڵتی باوكیان گه‌ڕابوونه‌و ه كۆمه‌ڵگه‌ی جووله‌كه‌كان ك و ژیانێكی نوێیان ده‌ست پێكردبوون ،سه‌ربه‌خۆییی واڵتی ئیسراییلیان راگه‌یاند‌و به‌یاننامه‌ی سه‌ربه‌خۆیییان به ده‌نگی به‌رز و پته‌و خوێندنه‌وه .له‌و به‌یاننامه‌یه‌دا هاتووه »:له واڵتی ه پێك هات ،له‌وێ ناسنامه‌ی ئیسراییلدا نه‌ته‌وه‌ی جووله‌ك بوێری ،ئاینی‌و نه‌ته‌وه‌یی خۆی به‌ده‌ست هێنا‌و فه‌رهه‌نگێكی پێك هێنا كه له سه‌ر بنه‌مای به‌های نه‌ته‌وه‌یی‌و دنیایی بینات ه جووله‌كه‌كان كتێبی نه‌مری نراوه ،له‌و والته‌شدا بوو ك ه ته‌وراتیان بۆ هه‌موو دنیا خسته‌ڕوو .نه‌ته‌وه‌ی جووله‌ك پاش ئه‌وه‌ی له واڵتی پیرۆز ده‌ركران ،به هه‌موو واڵتاندا باڵوه‌یان كرد ،به‌اڵم به‌رامبه‌ر واڵتی باوكیان وه‌فادار مانه‌و ه ه و به‌ده‌ستهێنانی ه هیوای گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ ئه‌و نیشتمان و ب ه خوا ده‌پاڕانه‌وه. سه‌ربه‌خۆییی دووباره رۆژێ چه‌ندان جار ل به‌پێی ئه‌و پێوه‌ندییه مێژوویییه ،جووله‌كه‌كان هه‌وڵیان ه به‌رده‌وامی بگه‌ڕێنه‌و ه بۆ دا له ماوه‌ی چه‌ندان سه‌د ه ب ه پێك بێنن. واڵتی باوكیان و دیسانه‌و ه حكوومه‌تی جووله‌ك له‌م سااڵنه‌ی دواییدا كۆچی به‌كۆمه‌ڵی جووه‌كان ده‌ستی پێكرد .جووله‌كه‌كان بیابانه‌كانیان كرد ه شوێنی كشتوكاڵ، زمانی عیبرییان زیندوو كرده‌وه ،شار‌و دێهاتی زۆریان بینا ه به‌رده‌وام كرد‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی تێكه‌رشه‌ریان بنیات نا ك ه ژیانێكی ئابووری و كولتووری له گه‌شه‌سه‌ندن دا بوو ك ه 29ی تشرینی دووه‌م/نۆڤه‌مبه‌ری ساڵی تایبه‌تی هه‌یه .ل ()1947ی ز لێژنه‌ی گشتیی رێكخراوی نێوده‌وڵه‌تی پالنێكی ه تیایدا دامه‌زراندنی واڵتێكی جووله‌كه‌ی سه‌ربه‌خۆ دانا ك ه مێژوویییه‌ی ئیسراییلدا پێشبینی كراوه .رێكخراوی له‌و واڵت نێوده‌وڵه‌تی بانگهێشتنی دانیشتووانی ئه‌م واڵته‌ی كرد تا ه بده‌ن .له‌وڕووه‌و ه هه‌وڵی پێویست بۆ جێبه‌جێكردنی ئه‌م پالن ه الیه‌ن ه نوێنه‌رایه‌تی ل «ئه‌ندامانی لێژنه‌ی نه‌ته‌وه‌یی» كه ب نه‌ته‌وه‌ی جووله‌كه و بزووتنه‌وه‌ی سیۆنیزمی جیهانی له‌و كۆبوونه‌و ه فه‌رمییه‌دا كۆ ببوونه‌و ه له سه‌ر به‌ڵگه‌كان بۆ ه و له سه‌ر مافی مێژوویی و سروشتی نه‌ته‌وه‌ی جووله‌ك بنه‌مای بڕیاری لێژنه‌ی گشتیی رێكخراوی نێوده‌وڵه‌تی، ه مێژووییه‌ی ئیسراییل ه له‌م واڵت پێكهاتنی واڵتی جووله‌ك ه ناوی واڵتی ئیسراییل بوو. راگه‌یاند‌و ئه‌مه‌ش ب ه ه تشرینی دووه‌م/نۆڤه‌مبه‌ری ساڵی ()1947ی ز ك ل
26
Israel Kurd
ه پیالنی دابه‌شكردنی واڵتی مێژوویی ئیسراییل ل ئیسرائیل:ه‌دا راگه‌یه‌نرا، بو جووله‌ك واڵتیهعه‌ره نێوان خۆیی دووسه‌رب ڕی شه عه‌ره‌به‌كان كه گوتبوویان په‌یماننامه‌ی رێكخراوی نێوده‌وڵه‌تییان دڕیو ه و فڕێیان داوه ،دژایه‌تی و ده‌ستوه‌ردانیان بۆ سه‌ر شار و گونده‌كانی جووله‌كه‌نشین ده‌ست پێكرد و توندوتیژی و ه چوارچێوه‌یه‌كی به‌رباڵودا كوشتن و بڕین ل ه ه ل درێژه‌ی هه‌بوو ،به‌اڵم كۆمه‌ڵگه‌ی جووله‌ك واڵتی ئیسراییل هاوكات له‌گه‌ڵ به‌رگریكردن ه خۆیان و دوورخستنه‌وه‌ی هێرشی دوژمن، ل ه تێكۆشان دا بۆ ئاماده‌كاری و درێژه‌یان ب راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆییی ئیسراییل و بنیاتنانی واڵتی نوێی ئیسراییل .واڵتانی به‌هێزی عه‌ره‌بی ئه‌وكات ،بۆ جێبه‌جێ نه‌كردنی په‌یماننامه‌ی رێكخراوی نێونه‌ته‌وه‌یی و له‌ناوبردنی ئه‌و ه هێشتا سه‌قامگیر نه‌بووه، ئیسراییله‌ی ك دانیشتووانی ئه‌م ناوچه‌یه‌یان دایه به‌ر په‌المار و هێرشی به‌رده‌وام و دژی ئه‌وان شه‌ڕیان راگه‌یاند .سوپای میسر ،عێراق ،لبنان ،سووریا و ه ه واڵتی سعودیا ل ئه‌رده‌ن و چه‌ند یه‌كه‌یه‌ك ل هه‌موو سووچێكه‌و ه دانیشتووانی جووله‌كه‌یان ش و په‌المار. ه به‌ر هێر دای جووله‌كه‌كان كه‌ره‌سه‌ی شه‌ڕی وه‌ها به‌رچاویان ه خۆیان ،چه‌كی قورسیان نه‌بوو بۆ به‌رگریكردن ل ته‌نیا چه‌ند تۆپخانه‌یه‌ك بوو ،ته‌نانه‌ت یه‌ك ه یاخۆ تانكیان نه‌بوو ،به‌اڵم جووله‌كه‌كان فڕۆك ن و ماڵ و ه گیا ه وره‌ی به‌رز ده‌یانزانی ل ب ه ده‌ستی واڵته‌كه‌یان به‌رگری ده‌كه‌ن .ئه‌وانه ب ب و هێزی به‌تاڵ توانیان په‌الماری رێكوپێكی عه‌ره ه كۆماندۆ دوور بخه‌نه‌وه« .كیبووتس»ه‌كان وات ه ناوچه‌ی دوور و ه ل ه هاوبه‌شه‌كان» ك «دێهات ی ه پته‌وترین گروپی خۆڕاگر سنووردا بوون ب ه بارودۆخێكی و به‌رگری ده‌ژمێردران .ئه‌وانه ل زۆر دژواردا رووبه‌ڕووی سوپای رێكوپێك بوونه‌و هو نه‌یانده‌هێشت به‌ره‌و دێهات‌و شار ه ناوه‌ندییه‌كانی ئیسراییل نێزیك ببنه‌وه .شه‌ڕی ه نێزیكه‌ی یه‌كساڵی سه‌ربه‌خۆییی ئیسراییل ك ه عه‌ره‌به‌كان خایاند كاتێك به‌كۆتا هات ك ه نه‌یانتوانی ته‌نانه‌ت یه‌ك هه‌نگاو له‌و خاكه‌ی ك ه سه‌ر بنه‌مای پالنی رێكخراوی نێوده‌وڵه‌تی ل ه واڵتی جووله‌كه تایبه‌ت كرابوو داگیری ب ه تایبه‌ت بكه‌ن ،بگر ه به‌شێكی زۆر له‌و خاكه‌ی ك ه واڵتی عه‌ره‌ب كه‌وته‌و ه ژێر ركێفی كرابوو ب ئیسراییلییه‌كان.
ئيسرائيل-كورد ه زۆر قورس و نایه‌كسان بوو. ه ئۆرشه‌لیم شه‌ڕه‌ك ل ه مه‌ی/ئایاری جووله‌كه‌كان له‌م شه‌ڕه‌دا شكستیان هێنا ،ل ه ساڵی ()1948ی ز ناچار بوون ڕۆژهه‌اڵتی ئۆرشه‌لیم بسپێرن ده‌ستی سوپای ئوردن .ناوچه‌ی دانیشتووانی جووله‌كه‌ی
ه له‌و مانگانه‌ی سوپای عه‌ره‌ب به‌رامبه‌ر ب ه شه‌ڕدا بوون و ده‌یانویست ئیسراییل ل ه خه‌ڵكی ئه‌م واڵته له‌ناو به‌رن یاخۆ بیانخه‌ن ناو ده‌ریا ،چه‌ند سه‌د هه‌زار كه‌سی ه ماڵ و حاڵی خۆیان فه‌له‌ستینی له‌م واڵت به‌جێهێشت‌و په‌نایان بۆ واڵتانی عه‌ره‌بی برد، وایانده‌زانی پاش شه‌ڕێكی كورت و نه‌مانی ه ه سه‌ركه‌وتوان ئیسراییلییه‌كان ده‌توانن ب بگه‌ڕێنه‌وه بۆ ئه‌م واڵته كه ئه‌ویش ته‌نیا خه‌ونێك بوو. «حاج ئه‌مین حوسێنی» موفتی ئۆرشه‌لیم ه و سه‌رانی سوپای میسر به‌ڵێنیان ب ه ماوه‌ی دوو ه ل عه‌ره‌به‌كان دابوو ك هه‌فته‌دا ئیسراییلیه‌كان له‌ناو ده‌ریادا نوقم ده‌كه‌ن .رێبه‌رانی كۆمه‌ڵگه‌ی عه‌ره‌بی ه عه‌ره‌به فه‌له‌ستینیه‌كان دابوو به‌ڵێنیان ب ماڵ و دێهاته‌كانیان به‌جێبهێڵن تا واڵتانی ن عه‌ره‌بی خێراتر بتوانن به‌ره‌و پێش بڕۆ و زووبه‌زوو ئیسراییلیه‌كان له‌ناو به‌رن. ه نێوان هل ه ئه‌و ه بوو ك مه‌به‌ست له‌م فه‌رمان ئاگربه‌ست و شه‌ڕدا زیانێك به‌ر عه‌ره‌به‌كان ه هه‌ندێ بواری ده‌گمه‌ندا نه‌كه‌وێ .ل سوپای ئیسراییل ناچار كرا فه‌رمانی چۆڵكردنی دێهاته‌كانی عه‌ره‌ب نیشن بدات، ه ئاره‌زووی به‌اڵم زۆربه‌ی عه‌ره‌به‌كانی تر ب خۆیان و به دوای بانگهێشتنی كۆمه‌ڵگه‌ی عه‌ره‌بدا بڕیاریان دا ماڵه‌كانیان به‌جێبهێڵن. ه كاتی په‌یمانی ئاگربه‌ستدا رێژه‌ی ئه‌و ل ه خاكی ئیسراییلدا مابوونه‌و ه عه‌ره‌بانه‌ی ل ه 160هه‌زار كه‌سی پێگه‌یشتوو بریتی بوون ل ه هاواڵتی ناساندن ه ئیسراییل بێ جیاوازی ب ك و ناسنامه‌ی ئیسراییلی پێدان .له ماوه‌ی ( )50ساڵی یه‌كه‌می سه‌ربه‌خۆییی ئیسراییل، ه یه‌ك رێژه‌ی عه‌ره‌به‌كانی ئیسراییلی زیاتر ل ه رێژه‌ی عه‌ره‌به‌كانی ملیۆن كه‌س بوو ،ئێست ه سه‌رووی یه‌ك ملیۆن و دوو ئیسراییل ل سه‌د هه‌زار كه‌سه.
Israel Kurd
ه ژێر ركێفی ئوردنییه‌كان و ئه‌و به‌شه‌ی ئۆرشه‌لیم كه‌وتن ه شاری ئۆرشه‌لیمیان كرده دوو به‌ش ،ئیسراییلییه‌كان ك رۆژئاوای ئۆرشه‌لیمیان به ده‌ست بوو پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ «كه‌ته‌ل هه‌معراوی» (כותל המערבי -دیواری نه‌ده‌به)و گه‌ڕه‌كی جووله‌كه‌نشینی رۆژهه‌اڵتی ئۆرشه‌لیم و زانكۆی عیبری ئۆرشه‌لیم پچڕا‌و بێبه‌ش بوون. ه ده‌ستدانی رۆژهه‌اڵتی ئۆرشه‌لیم و شوێنه پیرۆزه‌كانی ل ه كه پاش شه‌ڕی شه‌ش رۆژه‌ی برینێك بوو له دڵی جووله‌ك ساڵی ()1967و ئازادی سه‌رجه‌م شوێنه‌كان برینه‌كه‌یان ساڕێژ كرا. له درێژه‌ی یه‌كساڵ شه‌ڕی خوێناوی بۆ چه‌ندان جار ه به شێوازی ئاگربه‌ستی ماوه‌كورت راگه‌یه‌نرا .شه‌ڕه‌ك فه‌رمی له یه‌نایه‌ر/كانوونی دووه‌می ساڵی ()1949ی ز ه ه سنووری ئه‌م واڵت كۆتایی هات ،ئه‌وه‌ش كاتێك بوو ك ه گوێره‌ی پالنی دابه‌شكردن له په‌یماننامه‌ی رێكخراوی ب نێوده‌وڵه‌تی ،چه‌ند هه‌زار كیلۆمه‌تری دووجا په‌ره‌ی ه ده‌ست هێنا .پاشماوه‌ی سه‌ندبوو ،واته شوێنێكی زۆریان ب ئه‌و زه‌ویانه‌ی كه به پێی رێكخراوی نێوده‌وڵه‌تی بۆ واڵتی ه ژێر ركێفی واڵتانی عه‌ره‌بی عه‌ره‌بی تایبه‌ت كرابوو ،ل ه ژێر دراوسێدا بوو .كه‌ناری رۆژئاوای رووباری ئوردن كه‌وت ه سه‌ر كه‌ناری غه‌زه‌دا زاڵ ن و میسر ب ده‌ستی واڵتی ئورد بوو ،ئه‌وسا بنیاتنانی واڵتی عه‌ره‌بی سه‌ربه‌خۆ هه‌ڵوه‌شایه‌وه. لێره‌دا واڵتانی عه‌ره‌بی به‌رامبه‌ر فه‌له‌ستینیه‌كان خیانه‌تیان وه و ه ده‌یانتوانی ئه‌و زه‌ویانه‌یان بده‌نه كرد ،چونك پاڵپشتییان بكه‌ن بۆ سه‌ربه‌خۆیییان له‌و به‌شه‌دا كه رێكخراوی ه ه پالنه‌كه‌دا ده‌ست نیشانی كردبوو ،به‌اڵم واڵت نێوده‌وڵه‌تی ل ه نیوه‌ی ه عه‌ره‌بییه‌یان داگیر كرد .ل عه‌ره‌بییه‌كان ئه‌و به‌ش
دووه‌می ساڵی ()1949ی ز واڵتانی میسر، لبنان ،ئوردن و سووریا له‌گه‌ڵ ئیسراییل په‌یمانی ئاگربه‌ستیان مۆر كرد.
27
ئيسرائيل-كورد
سوپای پاسداران نهێنییه‌ك بۆ ی كۆماری مانه‌وه ئیسالمی ئیسرائیل -كورد :ناسیح عوسمان
مێژووی په‌یدابوونی سوپای پاسداران.. • له رۆژانی سه‌ره‌تای سه‌ركه‌وتنی شۆڕشی گه‌النی ی ئێران له رێبه‌ندانی 1357ی هه‌تاوی (فێبرایه‌ر ی به‌ناوی ڕێبه‌ری شۆڕش ئه‌و 1979ی ز) ،خومه‌ین ی دامه‌زراند. سوپایه ی سه‌ركرده‌ی ئێسته‌ی پاسداران (محه‌مه‌د عه‌ل
28
Israel Kurd
جه‌عفه‌ری) پاش (یه‌حیا ره‌حیم صه‌فه‌وی) پۆستی ه ده‌ست ،هه‌روه‌ك عه‌لی خامنه‌یی ی گرت سه‌رۆكایه‌تییه‌كه ی ی بااڵ ی شۆڕش پاش مردنی خومه‌ینی و سه‌ركرده رێبه‌ر ی پاسداران ه سوپا ی ئێرانه ،كه جگه ل ی ئێسته هێز ه چه‌كداره‌كان ه خۆ. سه‌رجه‌م ئه‌ركانه‌كانی سه‌ربازیی ئێران ده‌گرێت ی بۆچی بوو؟ ی ئیسالم ی پاسه‌وانی شۆڕش هێز • ی ه ساڵ ی گه‌النی ئێران ل ه پاش شۆڕش سوپای پاسداران ل ه ه پێكهێنرا ،بۆ پاراستنی شۆڕشی ده‌سه‌اڵتدار ل 1979ك ه ناوخۆیی و ده‌ره‌كییه‌كان و پارێزگاریكردن به‌رامبه‌ر مه‌ترسیی ه بنه‌ماكانی شۆڕش بوو. ل ی (به‌سیج) ه به‌سه‌ر میلشیاكان ی هه‌ی ی پاسداران ده‌سه‌اڵت سوپا ی جه‌نگی عێراق – ه كات ه هێزێكی خۆبه‌خشن و ل ه گوای دا ك ی ()-1988 1980دا چه‌ندان هێرشیان ئێران له نێوان سااڵن ی ی بنه‌ما ی پۆلیسییه بۆ جێبه‌جێكردن ئه‌نجام دا( ،به‌سیج) هێزێك ه و رێگریی له خراپه) و بنه‌ما ئیسالمییه‌كان (فه‌رمان به‌چاك جێبه‌جێ ده‌كات ،هۆكارێكیشه بۆ دامركاندنه‌وه‌ی هه‌رجۆر ه ه ملیۆنان كه‌س ی ئه‌م هێزانه‌ش ب ی مه‌ده‌نی ،ژماره پشێوییه‌ك مه‌زنده ده‌كرێن. ه یه‌كه‌یه‌كی كرده‌گه‌لی تایبه‌تییه ،ئه‌ویش ی قودسیش ك هێز ی ی تایبه‌تن به ده‌ره‌وه ه و چاالكییه‌كان ی پاسداران سه‌ر به سوپا ئێران ،له‌م دوایییانه‌دا ئه‌مه‌ریكا سزای به‌سه‌ر چه‌ند كۆمپانیا ی پێوه‌ندییان به‌و هێزه‌و ه و كه‌سایه‌تییه‌كدا سه‌پاند به‌هۆ ی یارمه‌تیدانی چه‌كداران له عیراق و لبنان و و به‌تۆمه‌ت
ئيسرائيل-كورد
Israel Kurd
ئه‌فغانستان ،هه‌روه‌ك چۆن ی ی قودس ئه‌مه‌ریكا هێز به رێكخراوێكی تیرۆریستی ناساندووه ،له‌الیه‌كی تره‌و ه یه‌كگرتووه‌كانی ه واڵت ی سوپا ئه‌مه‌ریكا پاسداران تۆمه‌تبار ده‌كات ی چه‌ك به‌باڵوكردنه‌وه‌ی كۆكوژ و ...هتد رۆڵیان ی له په‌ره‌پێدانی به‌رنام ی و موشه‌كی ئێراندا ناووكه‌ی هه‌یه. • توانا سه‌ربازییه‌كان ی سوپا ی پاسداران.. ی ه پاراستن سه‌ره‌تا سوپای پاسداران چاالكییه‌كانی خۆی ل ی ناوه‌خۆییدا چڕكردبووه‌وه ،دواتر له شه‌ڕی ئێران- ئاسایش ی رێكخراو و ئێسته‌ش ی شه‌ڕكه‌ر عێراقدا بوو ه هێزێك ی سوپا و ده‌ریایی و ه یه‌كه‌كان ی ل 125هه‌زار جه‌نگاوه‌ر ه هێزی ئاسمانیدا هه‌یه ،ئه‌و هێزه به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆ ل ه ژماره‌یان ی خۆی ده‌كات ك سیستمی سه‌ربازیی ئێراندا كار ه 350هه‌زار سه‌رباز. ده‌گات ی چه‌ندان جۆر ه چه‌كه ،له‌وانه ،مووشه‌ك، ه خاوه‌ن سوپا ك ی ه زوربه‌ی چه‌كه‌كان دروستكراو ی شه‌ڕكه‌ر ك تانك ،فڕۆكه رووسیان. ه ی پاسداران ،ئه‌وه‌ی ه ده‌سه‌اڵته‌كانی تری سوپا یه‌كێك ل ی ه ستراتیژییه‌كان ده‌سه‌اڵتیان هه‌یه به‌سه‌ر هێز ه موشه‌كیی ه داهێنانی چه‌ند ئێراندا و رۆڵێكی زیندووشیان بینیو ه ل ی سیستمێكی پێشكه‌وتوو له‌و بوارانه‌دا ،له‌وانه‌ش دروستكردن ه به‌رایی 2هه‌زار كیلۆمه‌تر ی (شه‌هاب )3ك مووشه‌ك ده‌بڕێت. مووشه‌كه‌كان.. • ی شۆڕشی ئێران (پاسداران) مووشه‌كه‌كانی پاسه‌وان ی هاویشتنه‌كانیان ،وه‌ك (دوورمه‌ودا، ی ماوه ده‌گۆڕێن به‌پێ ه له ناوه‌خۆی ئیران دروست كورت مه‌ودا ،مه‌ودا ناوه‌ند) ك ی ی چه‌ند چه‌كێك ی پێشخستن ه ئه‌نجام كراون ،هه‌ندێكیشیان ل ه ئاراوه ،له‌وانه‌ش-: ی و ئه‌مه‌ریكاییه‌یوه هاتوونه‌ت رووس ی بی) ه ( )6 - 1و شه‌هاب (دی س .1كۆچه‌كی شه‌هابه‌كان ل .2خه‌یبه‌ر .3ره‌عد .4نازیعات .5فه‌جر .6كه‌وسه‌ر .7ساقیب ی پاسداران له چه‌ند شه‌ڕێكی نموونه‌یی هێزه‌كانی سوپا
ی عێراق چاالكییان نواندووه ،به‌اڵم هاوكات دژ ی ه په‌ره‌پێدانی توانا ته‌كتیك هه‌ستاون ب ی و ڕاسته‌قینه‌كان ،له‌وانه‌ش هێرشه‌كان ه دوژمن و دواتر گه‌ڕانه‌وه، ده‌ستوه‌شاندن ل ی ه ئه‌و كه‌شتییانه‌یان ده‌كرد ه ئامانج كه نه‌وت ك عیراقییان ده‌گواسته‌و ه بۆ واڵتانی ده‌ره‌وه. ه سه‌ركرد ه سه‌ربازییه‌كانی ئێران یه‌كێك ل ه ی میلیشیای به‌سیج ك ده‌ڵێت« :ئه‌ندامان ئامانجیان شه‌هیدبوونه ،ئه‌گه‌ر پێویست بكات و ه فه‌رمانیان پێ بكرێ ده‌توانن رێگه‌كانی ناردن ه كه‌نداو كۆنترۆڵ بكه‌ن». ده‌ره‌و هی نه‌وت ل چاالكیی ه سیاسییه‌كان ی سوپا ی پاراستن ی • شۆڕش.. ی ی پاسداران بۆ پاراستن ی سوپا راسپاردن ی ه كات بنه‌ماكانی شۆڕش ،وا ده‌كات ل هه‌ستكردنی به هه‌ر هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك له‌سه‌ر ه و له‌و باره‌یه‌و ه لێدوان ی ئێران ،بێته قس رژێم بدات. ی سه‌رۆك جافانی) (یه‌دوڵاڵ ڵ جه‌نه‌را ی پاسداران ده‌ڵێ: ی سیاسیی سوپا ه نووسینگ ی ی خۆپیشاندان و ناڕه‌زاییه‌كان «دامركاندنه‌وه ی ی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن ی راگه‌یاندن دوا ی ی 2009له الیه‌ن هێزه‌كان ه ساڵ یل سه‌رۆكایه‌ت ی ی پووچه‌ڵكردنه‌وه ی پاسدارانه‌وه ،مانا سوپا ی فه‌رمانڕه‌وایه‌تیی هه‌وڵێك بوو بۆ روخاندن ئێران». ی ی مه‌حموود ئه‌حمه‌د ه ده‌كرێ سه‌ركه‌وتن شیمان ی 2005ی ئێران ی ساڵ ه هه‌ڵبژاردنه‌كان نه‌ژاد ل ه الیه‌ن ناوبراوه‌وه، و گرتنه‌ده‌ستی ده‌سه‌اڵت ل ی هۆكارێك بووبێت بۆ زیادبوونی رۆڵی سوپا ی پاسداران ،هه‌روه‌ك دوو له‌سه‌ر سێی ئه‌ندامان ه 21كه‌س بوون، ی ك پێشووی حكوومه‌ته‌كه به‌خۆیشیه‌و ه پێشتر ئه‌ندام بوون له‌و سوپایه‌دا. ه ی بۆ ده‌چن ك ه توێژه‌ران وا هه‌ندێك ل ه ی پاسداران ،ل ی سیاسیی سوپا ده‌سه‌اڵت ی نه‌ژاد زیاتره، ی سه‌رۆك ئه‌حمه‌د ده‌سه‌اڵت ی ی متمانه هه‌روه‌ك ده‌ڵێن به له‌به‌رچاوگرتن ه بۆ ی ئێران به‌و سوپای رابه‌ری شۆڕش ی ئۆپۆزسیۆن له‌و واڵته ،خامنه‌یی دامركاندنه‌وه ی ئه‌و هێز و سوپایه ده‌زانێت ی به پارێزراو خۆ ی سه‌رپه‌رشتی ده‌كات. ه هه‌رخۆیش ك ی هه‌ندێكی تر وای بۆده‌چن سه‌ركرده‌كان ه ناو خۆیاندا دابه‌شبوون سوپای پاسداران ل ه بۆ ه سه‌ربه‌خۆییی زیاتر هه‌ی و پێویستییان ب
29
ئيسرائيل-كورد مانه‌وه‌یان. ی ئه‌و سوپایه وه‌ك ه ئه‌فسه‌رانی پێشوو ته‌نانه‌ت هه‌ندێك ل ی په‌رله‌مان و (محه‌مه‌د باقر (عه‌لی الریجانی) سه‌رۆك قالیباف) سه‌رۆكی شاره‌وانیی تاران و (موحسین ره‌زایی) ی ه ئه‌حمه‌د ی دۆڕاند ،له‌به‌ره‌ی دژ ب ه هه‌ڵبژاردنی پێشوو ك نه‌ژاددان. ی ی تره‌وه سوپای پاسداران به‌رده‌وامه له راهێنانه‌كان له الیه‌ك ی راگه‌یاندنه و چه‌ندان به‌رنامه‌ی فێركاری و خاوه‌ن ده‌زگا ی پێشكێش ده‌كات ،تا له‌و رێگه‌یه‌وه ره‌گ و ریشه ی ئێراندا بچه‌سپێنێت. ه ناو خه‌ڵك ی بۆ شۆڕش ل خۆشه‌ویست به‌رژه‌وه‌ندیی ه ئابوورییه‌كان ی سوپا ی پاسداران ل ه كه‌رت ی • ئابووری ی له پاش جه‌نگی عێراق-ئێران سوپای پاراستن ه شۆڕش (پاسداران) به‌هێزێكی زۆره‌و ه به‌شداریی ل ی فراوان ی كاره‌كان ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی ئێراندا كرد و بوار كرد بۆ بواری هاورده‌كردن و ناردن و پیشه‌سازیی نه‌وت و گاز و به‌رگریی و گواستنه‌و ه و بیناكردن. ی ی ئه‌مه‌ریكایی رای ده‌گه‌یه‌نێ كه سوپا ی خه‌زێنه وه‌زاره‌ت ی پێوه‌ندی ه یه‌كێك له الیه‌نه‌كان پاسدارانی ئێران بووه‌ت ه ئابوورییه‌كان و به چه‌ند كۆمپانیایه‌كه‌و ه و گرێبه‌ست ه ه خاوه‌نی ملیاران دۆالرن و كه‌وتوونه‌ت به‌ستراوه‌ته‌و ه ك ناو كه‌رته‌كانی كار و بیناسازیی و پاره‌داركردن و بازرگانی. ی ه ساڵ ی (راند) بۆ توێژینه‌وه‌كاندا ك ه راپۆرتێكی ده‌زگا ل ی (خاته‌مولئه‌نبیا) رابردوو باڵو كرایه‌وه هاتووه ،كۆمپانیا ی ی ئه‌ندازیارییه و پێوه‌ندیی هه‌یه به سوپا كه كۆمپانیایه‌ك ی ه 750گرێبه‌ست بۆ خۆ پاسدارانه‌وه ،توانیویه‌تی زیاترل ه بواره‌كانی (بیناسازی و ی چه‌ند پرۆژه‌یه‌كه‌وه ل ببات له‌ڕێ بنیاتنانه‌وه‌ی ژێرخانی و وزه) ،راپۆرته‌كه ئاماژ ه به‌وه‌ش ی ی تر ده‌ریده‌خه‌ن سوپا ده‌كات ،كه چه‌ند راپۆرتێك ه پاسداران ده‌ستی گرتوو ه به‌سه‌ر بازاڕی ره‌ش و ناردن ده‌ره‌وه‌ی شمه‌كدا له‌رێی چه‌ند خاڵێكی سنووریی ژێر ده‌سه‌اڵتیانه‌وه.
سه‌رچاوه‌كان: ئاژانس ی ده‌نگوباسی رۆیته‌رز ویكیپیدیا (الموسوع ه الحره) www.dw-world.de
30
Israel Kurd
ئيسرائيل-كورد ئا :بارزان ئیبراهیم ،عەدنان حەمەدەمین شێخانی
فه‌له‌ستین خاكی پیرۆز و كێشه‌ی ئاڵۆز
Israel Kurd
کێشەی فەلەستین یەکێکە لە کێشە هەرە مێژوویی و زیندووەکانی رۆژهەاڵتی ناڤین و رەگ و ریشەیەکی ئاڵۆز پڕ گرێ کوێرەی هەیە و لە سەر ئاستی هەموو جیهان ناسراوە و هەموو واڵتە زلهێزەکانیش لە كه‌شی ئەمڕۆی سیاسەتی نێودەوڵه‌تی کەم و زۆر پێوەندییان بە کێشەکەوە هەیە ،ناوەناوەش بە نەخشە رێگه‌یەک دێنە سەر هێڵ و دەیانەوێ کێشەکە چارەسەر بکەن، ه بوونەتە لە بەردەم چارەسەرکردنی کێشەکەش چەندان کۆسپ و تەگەرە هەیە کە سااڵنێك بەربەست لە پێش چارەسەرکردنی کێشەکە .رەنگە بەکورتی کێشەکە لەوه‌دا کورت بکرێتەوە کە هەموو عەرەب ناتوانن بوونی ئیسرائیل وه‌ك راستییه‌ك بسەلمێنن و قبووڵی بکەن .لەو نێوەندەشدا چەندان گرووپ و پارتی سیاسی و بزووتنەوەی عەربی فەلەستینی دروست بوون تا بە گوتەی خۆیان «مافە زەوتکراوەکان»ی گەلی فەلەستینی بستێننەوە ،کەچی لەوانەیە ئەو ه نه‌ده‌ن گرووپ و بزووتنەوانە هەندێکیان هەر خۆیان بەشێک بن لە هەڵواسراوی کێشەکە و رێگ دۆزەکە یەکالیی بێتەوە . بێگومان ئەگەر لە رووی مێژوویه‌كی زووه‌و ه باسی خاکی فەلەستین بکەین رەنگە بۆچوونەکان بە ئاقارێکی ترمان داببەن و چەندان راستی هەیە روونتر و ئاشکراتر بەدیار بکەون .وەک ناوی فەلەستین لە کوێ هاتووە ؟ کێن دانیشتووانی رەسەنی خاکی فەلەستین؟ بۆچی جوولەکەکان لەسەر ئەو خاکە دەژین و بەداگیرکەر ناو دەبرێن ؟ کێن ئەوانەی نایەڵن کێشەی فەلەستین چارەسەر بکرێ؟ لێرەدا بۆ وەاڵمی ئەم پرسیارانە چەند راستییەکی مێژوویی ه روو./ دەخرێت بنچینەی ناوی ( فەلەستین) لە کوێ هاتووە؟ ناوی فەلەستین لە بنچینەدا ئاماژەیە بۆ ئەو ناوچانەی نێوان دەکەونە کە رۆژهەاڵتی کەناری دەریای ناوه‌ڕاست تا دۆڵی ئوردەن و بیابانی نەقەب لە باشوور و دەریاچەی تەبەریە لە باکور ،خودی وشەی فەلەستین لە « « Pleshethوەرگیراوە کە ئەمەش ناوێکە لە پەرتووکی پیرۆز ( الکتاب المقدس ) زۆر باس کراوە ،لە بنچینەشدا وشەی Palashلە زمانی ئینگلیزیدا ( ) pleshethکە رەگەکەی ( ) palashبەواتای راگواستن و ئەو جێ و ئەوجێکردن ه کیشە بۆ ئەو هۆزانەی کە لە دەریاوە هاتوون و لە کەنارەکانی دەریادا بەکار هاتووە ،ئاماژیەب جێگیر بوون ،ئەو هۆزانەش لە گریکەکان و دوورگەی کریت و ئاسیای بچووکه‌و ه هاتوون و بەپێی زۆربەی سەرچاوە مێژوویییەکان هیچ پێوەندییەکی نەژادی و زمانییان بە نیشتمانی عەرەبەوە نەبووە. فەلەستینیەکان بەچەند کۆمەڵە و گرووپێک گەیشتنە کەنارەکانی باشووری ئیسرائیل و لەگەڵ ئیبراهیم و ئیسماعیل ئیسحاق کەوتنە ملمالنێ و چەندان شوێنی نیشته‌جێبوونیان بۆ خۆیان دروست
31
ئيسرائيل-كورد کرد ،لەوانەش (غەزە ،ئەسقەالن ،ئەشدود ،ئەقرون) لە سەردەی پێنجەمی پ ز ،بەدوواوە مێژوونووسی یۆنانی (هیرۆدۆتوس) ناوی لە ناوچەکانی رۆژهەاڵتی دەریای ناوەراست نا ( )the Philistine Syriaئەمەشی وەک نموونەیەک لە زمانی یۆنانی وەرگرتبوو.
لە دوای کپکردنەوەی شۆڕشی ( ) Bar Kochbدووەم یاخیبوونی یەهودییەکان لە دژی رۆما دەستی پێ کرد، ئیمپراتۆری رۆما (هاردیا) ویستی ناوە رۆمانییەکە ( ) Provincia Judaeaبسڕێتەوە و لەجیاتی ئەو ( ) Provincia Syria Palaestinaبەکاربهێنێ کە جۆری ه گرکیەکەیە و بە مانای یەکەیەکی ئیداری دێت، التینی ناوەك ئەو ناوەش ( )Provincia Syria Palaestinaدواتر کورت ه ( )Palaestinaکە بەواتای فەلەستین کرایەوە و کراوە ب دێت ،ئەم ناوەش تا کۆتای سەدەی چوارەم هەر بەکار هاتووە . لە سەردەمی رێکخستنەوەی ئیمپراتۆریەتی رۆمانی ئەو شوێنەی کە پێی دەگوترا فەلەستین بوو بە سێ ( فەلەستین ) و پێی دەگوترا فەلەستینی یەکەم و دووەم سێیەم ،هەر بەو شێوازەش مایەوە تا سەدەی حەوتەمی زاینی ،سەردەمی شااڵوەکانی فارسی ئیسالمی . یەلیبیەکان و مەسیحیەکان ناوی فەلەستنیان بەکار دەهێنا وەک ئاماژەیه‌ک بۆ هەرسێ یەکە ئیدارییەکە ،دوای نەمانی سەردەمی یەلیبیەکانیش ناوەکە هەر بەکار دەهات بە شیوەیەکی نافەرمی و هەر ئاماژەش بوو بۆ ئەو ناوچانەی کە دەکەونە رۆژهەاڵتی کەنارەکانی دەریا . لەم خستنەرووەی سەرەوە دەگەینە ئەو راستییەی کە ناوی فەلەستین لە بنچینەدا ناوێکی عەرەبی نییە و عەرەبەکان بە زاراوه‌ی وشە رۆمانی گریکیەکەیە ( ) Palaestinaبەکاری دێنن ،بەاڵم بە فۆنتێکی عه‌رەبی و لەبەر ئەوەی پیتی ( )p لە عەرەبی مۆرفیم نیە و لەجیاتی ئەو پیتی ( ف ) عەرەبی
32
Israel Kurd
بەکار دێنن.
دانیشتووانی فەلەستین کێن ؟
مێژووی ناوچەکە ئاڵۆزە بەهۆی بوونی چەندان هۆز و دەسەاڵتدارییەتی کە لە ناوچەکەدا یەک لە دوای یەک جێگیر بوون یاخۆ دواتر داگیریان کردوون، لەوانەش کەنعانییەکان ،فەلەستینیەکان ،سامریونەکان ،گریکەکان ،مسوڵمانەکان و مەسیحییەکان .لە سەردەمەکانی پێش کتێبی پیرۆز ناوچەکە بەخاکی کەنعان دەناسرا و لەکۆمەلێک دەوڵەتی شار ( city- )statesپێک هاتبوو کە هەموویان بە لقێک لە دەسەاڵتدارییەتی فیرعەنی میسر دەژمێردران ،ئەم راستییەش لەو بەردەنووسانە بەدیار کەوتوە کە لە گردی (ئامارنە ئایل) دۆزراونەتەوە .دوای رووخانی ئیمپراتۆریەتی میسری نێزیکەی ( )1500پ ز تااڵنکردن و هێرشکردنە سەر نەوەکانی ئیسرائیل بووە کارێکی ئاسان و ئاسایی ،بۆیە 12هۆزەکەی کەنعان بە رابەرایەتیی (موسی) نێزیکەی 1240- 1200پ .ز لە خاکی میسرەوە بەرەو خاکی کەنعان رۆییشتن لەوێ جێنیش بوون وداگیریان کرد .ئەو سەرچاوە مێژوویییانەی کە لەسەر بەردەنووسەکان دۆزراونەتەوە ئاماژە بەوە دەکەن لە نێوان ئەو 12 هۆزەی کەنعانییەکاندا ‹ ( ›apiruعیبرانییەکان ) هەبوون لە سەردەمی فەرمانرەوایی میسریدا . لە ساڵەکانی کۆتای سەردەمی برۆنزی ( -1500 )1200پ ز ،فەلەستینیەکانیش خاکی کەنعانیان داگیر و تااڵن کردووە ،هەندێک لە سەرچاوەکانیش بۆ ئەوە دەچن لە ئانادۆل و باشووری دەریای ئیجە بەشداریان لەو داگیرکارییە کردووە و لە دەوروبەری گردی کەنعان کەوتوونەتە ملمالنێ لەگەڵ ئەو دانیشتووانەی لە میسرەوە بە پەنابەری هاتبوونە شوێنه‌كه .لە دوای ئەوەش مێژوو و رێكه‌وتەکان بە وردی دیاری نەکراون ،مێژووە دیارەکە لەو کاتەوە دەست پێ دەکات کە بۆ جاری یەکەم لە 773پ ز پایه‌تەختی ئیسرائیلییەکان لە باشووری سامرە لە الیەن ئاشوورییەکانه‌و ه وێران کراوە ،هەروەها جاری دووەم لە 586پ ز پایه‌تەختی ئیسرائیلییەکان کە ( قودس ) بووە لە الیەن بابلیەکانه‌و ه وێران کراوە .
ئيسرائيل-كورد
فەڵەستین نیشتیمانی پیرۆز
شوێنێکی زۆر بۆ مەڕو مااڵتیان. بەپێی پەڕتووکی سەردەمی کۆن و قورئان مووسا لەو ساڵەدا لەدایک بووە کە منداڵی هۆزی ئیسرائیلیەکان دەکوژران لە کاتێکدا کە فیرعەونی میسر ڕەمسیسی دووەم کە ساڵێک فەرمانی کوشتنیانی دەرکرد و ساڵێک وازی لێهێنان ئەمەش لەترسی زۆربوونی ژمارەیان بوو هەتا نەبنە یارمەتیدەرێک بۆ دوژمنەکانی،
Israel Kurd
خاکیی پیرۆز ئەو مەملەکەتەی بە دەیان ساڵە کێشەی لێ نابڕیتەوە کێ یەکەم جار خاوەنی بووە ؟ ئەی لەکۆتای دا کێ دەبێتە خاوەنی ؟ ئەو خاکە پیرۆزە هەر وادەمێنێتەوە یان دەبێتە بەشی کێ ؟ ئایاهەگبەی مێژوو چی لە بارەیە پێە و چی وەدەڵیت؟خاکی بردراو یان داگیر کراو.؟ هەمووسەرچاوە مێژووی و پەرتوکە ئاینیەکان،ئەوە کە کێ بوون ئەوانەی لە مان بۆ بەدیاردەخەن سەرەتایی پێک وەنانی ژیان،لەو واڵتە دا نیشتە جێ بوون. خاکە بە پیت وبەرەکەتەکە،ئەو واڵتەی کە هەریەک لە»جوولەکە،ئیسالم،کریستیان»لە الیان پیرۆزترین خاکی سەر زەمینە. بەنی ئیسرائیلییە عیبرییەکان لە فەڵەستین لەسەرەتای سەدەی زایینەوە پێش شانزدەھەمی نیشتەجێ بوون ،ئێستا یەھوودییە ھاوچەرخەکان خۆیان بە وەچەی ئەوان دەزانن و خۆیانییان بۆ دەگەڕێننەوە ،پێشییان وایە کە فەڵەستین نیشتمانی نەمری خۆیانە. لەو کاتەوە ژمارەی یەھوود لەو نیشتمانەدا خێرا زۆر بوو .،پاشان جێنشینیی ئیسالمی ھاتە کایەوە و بانگەوازو کرانەوەی ئیسالمی فەڵەستینیشی گرتەوە ،ئەمەش لە سەدەی حەوتەمی زایینیدا، لەسەردەمی عومەری کوڕی خەتاب دا بوو.لەو ساتەدا سەرەتایی ژیانی ئیسالم لە فەڵەستین دەست پێدەکات. مووسا (بە عەرەبی :موسی، بە ئینگلیزی )Moses :لە ئایینەکانی جوولەکە ،گاوڕ و ئیسالمدا پێغەمبەرێکی خودایە. مووسا لە فاقوس لە پارێزگای شەرقییەی میسر کە ناو دەبرا بە خاکی جاسان ()Goshen لەسەردەمی فیرعەونەکاندا ،لەدایکبووە و ژیاوە .ناوی שׁה » (بە التینی )Moshe مووسا ،لە عیبریدا بە « מ ֹ ֶ هاتووە ،واتا لە ئاودا دەرهێنراو ،چونکە لە ئاودا دۆزییانەوە و دەریانهێنا .جوولەکە بە مووسای مامۆستا ناوی دەبەن و لە الیان گرنگترین پێغەمبەرە. مووسا لە قورئاندا ١٣٦جار (زیاتر لە هەموو پێغەمبەرانی تر) ناوی هاتووە و یەکێکە لە پێغەمبەرە شکۆمەندەکان
(اولی العزم) و نازناوی «کلیم الله»یە و کتێبەکەی تەوراتە .مووسا لە تەمەنی 120لە فەڵەستین کۆچی دوای کرد . لە بەڵگە کۆنە نووسراوەکانی سەردەمی کۆندا هاتووە ،موسی کوڕی عەمران کوڕی قهات کوڕی الوی کوڕی یەعقوب ە ،دایکی ناوی یوکابد بوو ،برایەکی هەبوو بەناوی هارون کە ئەمیش یەک خوشکی هەبوو بە ناوی مریەم. ژیانی سەرەتایی مووسا لەپێغەمبەرانی بەنی ئیسرائیل بووە کە یوسف پێشی خستن لە فەڵەستینەوە و لە زەوی (جاسانە) نیشتەجێ ی کردن (شاری الشرقیە)ی ئەمڕۆ لە میسر لەبەرپێویستیان بە
33
ئيسرائيل-كورد هەندێکیش دەڵێن (ئەو ساڵە فیرعەون خەوێکی دیوە و بە پێی ئەوەی کە خەوەکەیان بۆ لێک داوەتەوە پێیان وتووە کە ئەم ساڵ منداڵێک لە دایک دەبێت کە تۆ لەناو دەبات بۆیە فەرمانی بەلەناو بردنی هەموو منداڵێک کرد کە لەو ساڵەدا لەدایک دەبوون کە مووسا تیایدا لەدایک بووە) .دایکی مووسا منداڵەکەی دەخاتە سندوقێکەوە و دەیخاتە ڕووباری نیل و لەم کاتەدا فیرعەون دۆزییەوە و خێزانەکەی خۆشی ویست و ئینجا مووسا لە کۆشکی فیرعەون دا ژیانی بەسەر برد .مووسا لەدوای کوشتنی یەکێک لەشوێنکەوتوانی فیرعەون و سەرخستنی ئیسرائیلییەک ڕای کرد بۆ مەدیەن و بۆ ماوەی هەشت ساڵ لەوێ مایەوە و خێزانی پێک هێنا. ئەو دوای پاشان ماوەیە کۆچیان کرد بۆ فەڵەستینی زێدی باپیرانیان
ژیانی سەرەتایی
مووسا لە پێغەمبەرانی بەنی ئیسرائیل بووە کە یوسف پێشی خستن لە فەڵەستینەوە و لە خاكی نیشتەجێی (جاسانە) کردن (شاری الشرقیە) ی ئەمڕۆ لە میسر لەبەر پێویستیان بە شوێنێکی زۆر بۆ مەڕ و مااڵتیان. پەڕتووکی بەپێی سەردەمی کۆن و قورئانی پیرۆز مووسا لەو ساڵەدا لەدایک بووە کە منداڵی هۆزی ئیسرائیلییەکان دەکوژران لە کاتێکدا کە فیرعەونی میسر ڕەمسیسی دووەم کە ساڵێک فەرمانی کوشتنیانی دەرکرد و ساڵێک وازی لێهێنان ئەمەش لەترسی زۆربوونی ژمارەیان بوو هەتا نەبنە یارمەتیدەرێک بۆ دوژمنەکانی ،هەندێکیش دەڵێن (ئەو ساڵە فیرعەون خەوێکی دیوە و بە پێی ئەوەی کە خەوەکەیان بۆ لێک داوەتەوە پێیان گوتووە ئەمساڵ منداڵێک لە دایک دەبێ کە تۆ لە ناو دەبات
34
Israel Kurd
بۆیە فەرمانی بەلەناوبردنی هەموو منداڵێک ده‌رکرد کە لەو ساڵەدا لەدایک دەبوون کە مووسا تیایدا لەدایک بووە). دایکی مووسا منداڵەکەی دەخاتە سندووقێکەوە و دەیخاتە ڕووباری نیل و لەم کاتەدا فیرعەون دۆزییەوە و خێزانەکەی خۆشی ویست و ئینجا مووسا لە کۆشکی فیرعەوندا ژیانی بەسەر برد .مووسا لە دوای کوشتنی یەکێک لەشوێنکەوتووانی فیرعەون و سەرخستنی ئیسرائیلییەک ڕای کرد بۆ مەدیەن و بۆ ماوەی هەشت ساڵ لەوێ مایەوە و خێزانی هێنا. خێزانەکەی سەفورا کچی شوعەیب بوو. لە سااڵنی ،1890کە ئەو سەردەمە زیاتر لەو ناوچەیە هۆزە عەرەبەکان کە هەموویان ئیسالم بوون و بااڵدەست بوون، لە بڕی ئەوەی هەوڵی پێکەوەژیانی برایانە و ئاشتی بدەن، خەریکی چەوسانەوەی یەهوودییەکان بوون ،ئەو زوڵم و ستەمە بەردەوام بوو ،تا ئەو کاتەی پەیماننامەی»بل فۆر»سەبارەت بە ئیسرائیل هاتە کایەوە، ئەو شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا لە ناوچەکە بوو داوای کرد کە دەبێت لە داهاتوودا دەوڵەتێک بۆ جوولەکەکان دروست بکرێ ،لەو نێوەشدا پێویستە شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا پاراستنی ئاسایشی ئەو واڵتە لە ئەستۆ بگرێ. هەر لەو دەرکراوەیەدا هاتبوو دەبێ عەرەبەکانی دانیشتووی ئەو واڵتە هەموو مافێکیان بۆ دەستەبەر بکرێ. لە ڕاستیدا دەرهاویشتەی پەیماننامەی بیل فۆر ،دەرهاویشتەی لەوەوە سەرچاوە دەگرێ ،هه‌ركات عەرەب دەسەاڵتی هەبووبێ بە ناوی ئیسالمەوە یاخۆ بە پشتیوانی عەرەب خۆیان بێ یاخۆ بەهاوکاری ئەو دەوڵەتانەی هاریکاری گروپە تێرۆریستیه‌کان دەکەن ،ئەوەشمان لە بیر نەچێ ئیمپڕاتۆرییەتی عوسمانی ،ئەوکاتەی لە سەدەی 19ەمین دەسەاڵتی هەبوو لەو ناوچه‌یەدا ،جوولەکەنیشینەکانی فەڵەستینیان ئەو پەڕی چەوساندووه‌تەوە ،تا گەیشتۆتە ه بەرەو ئەوەی زۆربەی جوولەکە رەسەنەکانی ئه‌و شوێن ئەوروپا و ئەمه‌ریکا رایان كرد. لە ڕاستیدا جوولەکەکان ده‌ڵێن ئەو هەموو چەوسانەوەی تووشی هاتوون لە سەردەستی عەرەب بووە ،کە ئەوانیان لە نیشتیمانی پیرۆزی خۆیان بەدەرناون ،دیارترینیان هۆلۆکۆستە ،هەر لەسەر ئەو گرفتەیەیە کە بەشێکی واڵتە ئیسالمییەکان دان نانێن بە ڕووداوی قڕکردنی جوولەکەکان لە ئەوروپا.
ئيسرائيل-كورد
رێككه‌وتنی ئه‌مه‌ریکا و ئێران فێڵێكی ه هه‌موو مافه‌كان ه ل سیاسیی ئیسرائیل-كورد :توێژه‌ران
Israel Kurd
ی دوای رێکه‌وتننامه‌ی سێ قۆڵی ئێران ،تورکیه و به‌رازیل له‌سه‌ر گۆڕێنه‌وه‌ی یۆرانیۆمی پیتاندراو ی ئه‌مه‌ریکا 3،5%به‌رامبه‌ر یۆرانیۆمی 20%له خاکی تورکیا ،چانسی لێك نێزیکبوونه‌و ه و پێکهاتن ن ه سێ ساڵی ئه‌مه‌ریکا و ئیرا ی زیاتر ل و ئێران بۆ کۆتاییهێنان به ناکۆکی و نێوان ناخۆشییه‌کان ڕۆژبه‌ڕۆژ به‌هێزتر ده‌بێ. ی ه رێککه‌وتننامه سه‌رچاوه‌یه‌كی ئه‌مه‌ریكایی باڵوی كرده‌وه واشنتۆن به‌شێوه‌یه‌كی نهێنی پاڵپشتی ل مۆركراوی نێوان سێ واڵتی ئێران ،تورکیا و به‌رازیل ده‌كات ،به‌و مه‌رجه‌ی ئێران چیتر ده‌ست ه ناو پرسی پێكهێنانی حكوومه‌تی عێراق. نه‌خات ه نه‌یویستووه ئاماژ ه به‌ناوی بدرێ گوتی ،مۆركردنی ه به‌هۆی هه‌ستیاری بابه‌ته‌ك هك ئه‌و سه‌رچاوه‌ی ه تورکیا و به‌رازیل مۆری كردوو ه بۆ پیتاندنی یۆرانیۆمی رێکه‌وتنی دواییی ئێران له‌گه‌ڵ هه‌ر یه‌ك ل ه ناو پرسی پێكهێنانی حكوومه‌تی ه چیتر ده‌ست نه‌خات ئێرانی ،ئه‌و واڵته‌ی به‌و ه پایه‌ند ده‌كات ك ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا به‌شێوه‌یه‌كی ه له‌سه‌ر ویالیه‌ت نوێی عێراق ،له‌به‌رامبه‌ریشدا پێویست
35
ئيسرائيل-كورد پێکهاتنه بكات( .سه‌رچاوه ،ماڵپه‌ری ده‌نگوباسی نهێنی پاڵپشتی له‌و ئیسرائیل-کورد). ئه‌و راگه‌یاندراوه‌ی نهێنی سه‌رچاوه‌ی ئه‌مه‌ریکایی به‌چه‌ند ه و ده‌كرێ له ڕاستی نێزیک بێت: هۆكارێك پاڵپشت
یه‌که‌م،
بارودۆخی ناوه‌خۆی ئێران ،ڕاسته ده‌سه‌اڵتدارانی ه هه‌ڵوێست وه‌رگرتنی توندوتیژی وا ده‌نوێنن سه‌ربازیی ئێران ب ه ه ده‌سه‌اڵتیان به‌سه‌ر دۆخی ناوه‌خۆیییه‌دا هه‌یه ،به‌اڵم راستییه‌ك ک ه ده‌وڵه‌ت و رێژێم له دۆخێکی هه‌ستیاردان ،مه‌ترسییه‌کی ئه‌وه‌ی ترسناك و سامناک باڵی به‌سه‌ر که‌شی ئێراندا کێشاوه. ه ه ل بێگومان رووداوه‌کانی هه‌نوکه‌ی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان ،وات سێداره‌دانی چوار الوی بێده‌سه‌اڵت و بێتاوانی و دواتر مانگرتنی گشتیی کورد له هه‌موو به‌شه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان سامناکی ئه‌و مه‌ترسییه‌ی له‌سه‌ر رێژێم به‌هێزتر و توندتر کردووه.
دووه‌م،
پاشگه‌زبوونی ده‌وڵه‌تی سارکۆزی له‌مه‌ڕ ئێران و ئازادكردنی عه‌لی وه‌کیلی بکوژی شاپور به‌ختییار و مه‌جید کاکه‌وه‌ند بازرگانی فێڵباز و قاچاخچی که‌لوپه‌لی یاساخکراو ه و هه‌ڵوێستی ئه‌مه‌ریکادا له‌سه ر ئێران ،بێگومان له گۆرێنی پێگ بێ هۆكار نییه. ه پێنچ ئه‌ندامانی هه‌میشه‌یی ئه‌نجوومه‌نی فه‌رانسه یه‌کێک ل ر جه‌خیه‌كی زۆری ه که پێشت ئاسایشی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان له‌سه‌ر هێنانه‌ئارای گه‌مارۆیه‌کی قورسی ئابووری له‌سه‌ر ئێرانی ده‌کرده‌وه ،له‌و بڕوایه‌دا بوو ئێران به‌هیچ شێوه‌یه‌ک نابێت ه ئاکامی رووداوه‌کانی ده‌ستی به‌چه‌کی ناوه‌کی بگات ،به‌اڵم ل ه ناچاری پاشگزه‌کردن له هه‌ڵوێستی چه‌ند ڕۆژی رابردوو فه‌رانس پێشووی خۆی بووه‌وه.
سێیه‌م،
ه به‌شداری ی نوێی به‌ریتانیا ب دامه‌زارانی حکوومه‌ت دوو حزبی لیبراڵ دیموکرات و پارێزگه‌ران .له سه‌ره‌تای به‌ندوباوی هه‌ڵبژارده‌نه‌کانی په‌رله‌مانی به‌ریتانیا ،لیبراڵ ی ه هاوکاریکردنی حکوومه‌ت دیموکراته‌کان ناڕه‌زامه‌ندیی خۆیان ل ه گۆردن براون سه‌رۆک وه‌زیرانی پێشووی ده‌وڵه‌ت سه‌ر ب حزبی کرێکار راگه‌یاندبوو ،چاوه‌ڕه‌وانی الوازیی پێوه‌ندیی نێوان ئه‌مه‌ریکا و حکوومه‌تی نوێی به‌ریتانیا له بواری سیاسه‌تی ده‌ره‌و ه ده‌‌کرا. وه‌زیری نوێی ده‌ره‌وه‌ی به‌ریتانیا سه‌ر به حزبی لیبراڵ دیموکراتی ه هه‌نوکه‌ی ئاشکرای کردووه که ده‌وڵه‌تی نوێی زیاتر بایه‌خ ب الیه‌نی دیپلۆماسی بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ناوه‌کی ئێران ده‌دا تا هێرشی سه‌ربازی بۆ سه‌ر ئه‌و واڵته.
36
Israel Kurd
ه هه‌ڵوێستی نوێی بێگومان ئه‌و مه‌سه‌له‌یه ،وات ده‌وڵه‌تی به‌ریتانیا هۆكارێكی گرینگی پێوه‌ندیی ه نێوان ئه‌مه‌ریکا و به‌ریتانیایه ،كاریگه‌ریی ده‌خات سه‌ر هه‌ڵوێستی ئه‌مه‌ریکا له‌مه‌ڕ سیاسه‌تی داهاتوو دامووده‌زگایی ئۆباما به‌رامبه‌ر ئێران.
چواره‌م،
شیمانه‌ی رێکكه‌وتنی دوو حزبی ه سه‌رۆكایه‌تی عه‌مار ئیئتیالفی نشتیمانی عێراق ب حه‌كیمی سه‌ر به‌ئێران له الیه‌ک و ئیئتیالفی ه سه‌رۆكایه‌تیی نووری مالیكی ده‌وڵه‌تی یاسا ب ه الیه‌کی تره‌وه ،تاران دۆستی رێژێمی ئێران ل ت كه سه‌رۆك وه‌زیرانی له‌و ه دڵنیا ده‌کا داهاتووی عێراق یه‌كێك له‌كاندیدانی ئه‌و دوو ی ه ده‌بێ و به‌مه‌ش سه‌رۆكی حکوومه‌ت ئیئتیالف ه هاوپه‌یمانێكی نێزیكی ئێران. نوێی عێراق ده‌بێت بێگومان ئه‌مه‌ریکا بۆ به‌دیهێنان و دامه‌زراندنی ئیئتیالفی عه‌مار حه‌کیم و نووری مالیکی بۆ ه هه‌موو ئامرازه‌كانی رازیکردنی ئێران سوود ل پێوه‌ندیی خۆی وه‌رده‌گرێ. ده‌رئه‌نجام ئه‌وه‌یه ،به‌پێی ئه‌و چوار هۆكاره‌ی ئاماژه‌یان پێکرا زه‌مینه‌ی لێک نێزیکبوونه‌و ه و ه پێکهاتنی سیاسیی دوو واڵتی ئه‌مه‌ریکا و ئێران ل هه‌موو کاتێک فه‌راهه‌متر و گونجاوتره. ه ه الیه‌کی تره‌و ه ئه‌گه‌ر بڕیار بێ ده‌وڵه‌تێک ل ل ئێران دانوستان و رێکكه‌وتن له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریکادا ه ه کابینه‌ی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاده ،چونك بکا ،پێموای ه مێژووی 30ساڵه‌ی ئێراندا به‌ده‌سه‌اڵتترن و ل ه حكوومه‌ته بتوانێ له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریکادا پێک تاك بێت و ریکه‌وتن بکات.
هۆكاره‌كان
: یه‌که‌م ،پێوه‌ندیی نێوان ده‌وڵه‌ت و ڕێبه‌ری و گۆێڕاگریی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له عه‌لی خامه‌نه‌یی ه هه‌موو ی پێشوو ل ه به‌رئاوردی حکوومه‌ته‌کان ب ی قۆناخێک به‌هێزتر و پته‌وتره .حکوومه‌ت ه و سوود ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد په‌سندکراوی ڕێبه‌ریی ه له هه‌موو پشتیوانییه‌كانی رێبه‌ری وه‌رده‌گرێ .ل الیه‌کی تره‌وه ،شوڕای نیگه‌هبان و ئه‌نجوومه‌نی ی ناوه‌ندیی ئیسالمی ،زۆرێنه‌ی الیه‌نگرانی حکوومه‌ت ه هێڵی ڕێبه‌ری عه‌لی خامنه‌یی هه‌نوکه‌ن و ل پێڕه‌وی ده‌که‌ن. ی دووه‌م ،ده‌سه‌اڵتی سه‌ربازیی حکوومه‌ت ی هه‌نوکه‌ی ئێران به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ حکوومه‌ته‌کان ه تواناتره و ئه‌و حکوومه‌ت پێشوو به‌هێزتر و به
ئيسرائيل-كورد
ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد پێکهاتن و رێکه‌وتن بکا ،هه‌نوکه ده‌سه‌اڵتدرانی سه‌ربازیی ئیسالمی ئیران باشترین ده‌رفه‌تی ده‌ره‌کی و ناوه‌خۆیییان بۆ خۆڵقاوه. ه بواری ی هه‌نوکه‌ی ئێران ل ه حکوومه‌ت به‌تایبه‌ت ک ه له‌وه‌ش سه‌ربازیدا خاوه‌نی ده‌سه‌اڵتێکی زۆره ،جگ ده‌سه‌اڵتی ئابووریی واڵتیشی له‌ژێر ڕکێف دا. ه به‌ره‌یه‌کی یه‌کگرتوو و ک واڵتانی 5+1ل له الیه یه‌کپارچه‌یی که بتوانن به‌ربه‌ره‌کانی ئێران بکه‌ن ره‌نج ه و ئازار ده‌به‌ن ،بارودۆخی عێراق و ئه‌فغانستان ل ه ئه‌مه‌ریکا و به‌ریتانیا ن ک بوار و قۆناخێکی ئه‌وتۆ دانی بتوانن ده‌ستکاری و به‌رهه‌ڵستکاریکردنی ده‌سه‌اڵتداری رێژێمی ئیسالمیی ئێران بکه‌ن. هه‌ر به‌و هۆیه‌وه به‌رازیل و تورکیا ده‌توانن ڕۆڵێکی ه نێزیککردنه‌و ه و پێکهێنانی ئێران و ئه‌مه‌ریکا به‌رچاو ل بگێڕن. له الیه‌کی تره‌و ه بارودۆخی ئۆپۆزسیۆنی ناوه‌خۆ و ه سیاسییه‌کان و رێکخراوه‌کانی مه‌ده‌نی ده‌ره‌وه‌ی حزب ئێرانی دژ به ده‌سه‌اڵتدارانی تاران و قوم له هه‌لومه‌رجی ه نییه بتوانن مه‌ترسییه‌کی كاریگه‌ر ئێسته‌دا به‌وشێوه‌ی ی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد دروست بكه‌ن. له‌سه‌ر حکوومه‌ت واته رێژێم و ده‌وڵه‌تی هه‌نوکه‌ی ئێران به‌هێزترین داموده‌زگه‌ی مێژووی سی ساڵه‌ی ده‌سه‌اڵتداریی ه بۆ ه و ئێسته گونجاوترین هه‌ل و ده‌رفه‌ت ئیران قۆزتنه‌وه‌ی كاتی دانوستان و رێکه‌وتن له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریکا.
Israel Kurd
ه که له الیه‌ن تاكه کابینه‌ی هێزی سوپای پاسداران، به‌سیج و ده‌گه‌كانی سه‌ر به‌رێژێم به‌تایبه‌ت كه‌سانی پاڵپشتییه‌کی مه‌ده‌نی ده‌کرێ. لێ زۆری هه‌نوکه‌ی رووداوه‌کانی ئێران ئه‌و مه‌سه‌له‌یه ته‌واو ده‌سه‌لمێنن. سێیه‌م ،ده‌وڵه‌تی ئه‌حمه‌دی ه چوار ساڵی نه‌ژاد ل تێپه‌ڕبوونی چه‌ند کاری به‌نرخ و گرینگی بۆ خۆ به‌هێزکردن و به‌رده‌وامی ده‌سه‌اڵتی رێژێم کردوون هۆی ه بوونه‌ت ه ک خه‌ڵکێکی به‌سترانه‌وه‌ی ه ده‌وڵه‌ت ل زۆر ب ه دژی ه بواری شه‌قامی ئێران ل ئابوورییه‌وه. یه‌کێک له‌وانه ته‌رخانکردن و بڕینه‌وه‌ی مووچه‌ی مانگانه بۆ الیه‌نگران و به‌شی که‌م داهات به‌ناوی، بنه‌ماڵه‌ی شه‌هیدانی رێژێم ،بڕینداره‌کانی شه‌ڕی ئێران و عێراق و قوربانییه‌کانی بۆردومانی شیمیایی ،کۆمیته‌ی ئیمدادی ئیمام و ده‌یان ناوه‌ندی تر. ه ی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ب چواره‌م ،حکوومه‌ت دامه‌زارندنی ده‌سه‌اڵتێکی ئه‌ساسی بۆ به‌هێزكردنی ه بواره‌کانی ئابووریدا توانیویه‌تی به‌زۆر رێژێم ل ه کڕین ،گرینگترین به‌شه‌کانی به‌رهه‌مهێنان، یان ب داموده‌زگه‌ی پێوه‌ندیدار و هتد بخاته ژێر ڕکێف و ده‌سه‌اڵتی خۆی ،ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد توانی رێژێم و ریبازی ئابووریی ئێران به‌سه‌ربازی بکا وده‌سه‌اڵتی ئابووریی واڵت به‌خۆێه‌و ه ببستێته‌وه. ه پاڵ به‌سه‌ربازیكردنی كه‌رتی ئابووریی ئیران، ل ده‌وڵه‌تی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد سه‌رمایه‌گوزارییه‌کی زۆری له به‌شی سه‌ربازی ،ته‌کنه‌لۆژیای ناوه‌کی، کارامه‌یی سه‌ربازی و مه‌ده‌نی و به‌شی توێژینه‌وی زانستگه‌‌کان کردووه ،جگه له‌وه‌ش ،که‌رته‌کانی ه به‌ڕێوه‌بردن و ناوه‌ندی داموده‌زگایی مه‌ده‌نی ل هێزه‌کانی پاسدار و به‌سیجی پڕکرد و ده‌سه‌اڵتی ه ته‌واوی داموده‌زگه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری مه‌ده‌نی خست ژێڕ ڕکێفی هێزی سه‌ربازییه‌وه. ئاکام ئه‌ویه له سۆنگه‌ی هۆكاره‌كانی سه‌ره‌و ه ئه‌گه‌ر بڕیار بێ ئێران له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریکا دانوستانی
37
ئيسرائيل-كورد
پێغه‌مبه‌ران له كوردستان و ئیسرائیله‌وه ده‌ستیان پێكرد
ئیسرائیل-كورد :به‌ختیار محه‌مه‌ده‌مین دواوه‌یی ه باكوردا سنووری بوو ه و ه گوتراو ه كه ئه‌رمینیا ل كوردستان له كۆندا به‌و نیشتیمان ی میدیای كۆن ه باشوور و میرنیشین ی عه‌ره‌ب ل ه خۆرئاوا و ده‌شتای ڕووباری فوڕات ل له رۆژهه‌اڵت .له (ته‌ورات)دا له سفری التكون هاتووه باخچه‌ی (ئاده‌م) له نێوان ێ ی دووز چوار ڕووباردا بووه (منیشون ,جیحون ,حیداقل و فوڕات) كه واته له دۆڵ ی به‌ریتانییایییه‌كان ( )3تابلۆی دێرینیان ه ساڵی ()1920ی زاین ه كوردستان .ل بوو ه ل ی ی به‌ریتانیا ,پاشان له گۆڤار ی بردیانه مۆزه‌خانه ه كوردستان و دوای دۆزییه‌وه ل ی ه مێژووی پێغه‌مبه‌ران و میله‌ت ی ئه‌م نووسراوان (هاید پارتی) به‌ریتانیادا ناوه‌ڕۆك ی ه ( )3ژمار ه ( )30 , 29 , 28ساڵ ه ڕۆژنامه‌ی (العرب) ل ی ڕوون كرده‌وه ل كورد ی ( )1990زاینیدا باڵو كرایه‌وه و پێمان ده‌ڵێ :باخچه و به‌هه‌شتی ئاده‌م له گوند ێ ی ڕوواندوز .ئارییه‌كان دابه‌ش ده‌بن بۆ سه‌ر س ه (دارولسه‌الم) بوو ه له ناوچ ی خۆرئاوا ه باكور ی تر ل ه خوڕاسان نیشته‌جێ بوون و به‌شێك هۆز و ناوچه ،به‌شێك ل ی ه ماده‌كان ناویان ده‌ركرد ,سێیه‌میان له ده‌وروبه‌ر ه ئازه‌ربایجان تا كوردستان ب ل ێ فارس و ناوه‌ند و باشه‌وری ئێران مانه‌و ه به پارسه‌كان ناوبانگیان ده‌ركرد ,له‌و س ی شاهه‌نشاهی و ئیمپڕاتۆری كه بنیاد نرا (ماد)ه‌كان بوون , هۆزه‌دا یه‌كه‌مین زنجیره ه ی فارسه‌كان بوون ده‌كه‌وتن ی كورده‌كان و هاوسنوور ماده‌كان یاخۆ میدیه‌كان باپیره ی خۆرئاوا تا ده‌گاته باشوور .ماده‌كان (كورد)ه‌كان پێش هه‌موو میله‌تان باكور ی ی (كورده) بوو ه واته كوڕی ده‌یه‌م ی بوون ,پێغه‌مبه‌ر نوح ناو ی ئاینی ئاسمان خاوه‌ن
38
Israel Kurd
ی ی كورد ئاده‌م ,هه‌روه‌ها به‌زمان ی ه تابلۆكان دواوه وه‌ك ده‌بینین ل ی نووسراونه‌ته‌و ه ی بزمار ه كورد ب ی پێغه‌مبه‌ران به‌نه‌ژاد كورد .ته‌واو ی پێغه‌مبه‌ران بوون ,ئیبراهیم باوك ی ی جاف بوو ه و خێزانه‌كه‌ش له هۆز ی (ماد) ی بوو ه و له‌نه‌وه هه‌ورام ی خۆشناوه‌تی و بتوێن بوو ه ,خه‌ڵك ی مێژوو پشتبه‌پشت ه درێژایی ب (دۆڵناران) گه‌ڕاوه‌ته‌و ه بۆیان ی ئیبراهیم بوو ه ی مه‌نجه‌نیق شوێن ی ه نێوان شارۆچكه ,كه ده‌كه‌وێت سه‌روچاوه و حاجیاو ه ,هه‌روه‌ها ه ی نه‌مرودیش له‌و نێزیكان كلكه ی شارۆچكه‌ی حاجیاو ه ه ال ده‌كه‌وێت ه (ته‌ورات) دا هاتوو ه ئیبراهیم .ل ی یعقوب خه‌ڵكی دۆڵناران بوو ,كوڕان ه (فدان ئارام) له كوڕانی ئیبراهیمن ل ه ه دایك بوون ,فدان ئارام دۆڵناران ل ه ی به‌سه‌ردا هاتوو ه .ب و گۆڕانكار ه ی نوح ل ی (قورئان) كه‌شتییه‌كه پێ ه ی نیشتووه‌ته‌وه ك ی جود سه‌ر كێو ی (ئه‌رارات) ه زنجیره چیا سه‌ر ب ی (ته‌ورات) ه كوردستان ,به‌پێ ه ل ی ه زنجیر ه چیا هی نوح ل كه‌شتیه‌ك ئه‌رارات نیشتووه‌ته‌وه ,هه‌ردوو ه یه‌ك شوێن ده‌ست سه‌رچاوه‌ك نیشان ده‌كه‌ن كه كوردستانه و
ئيسرائيل-كورد
Israel Kurd
ی كۆندا یۆنانییه‌كان ه چاخ ی ئه‌راراته له كوردستان .كوردستان ل ی شاخ ه داوێن هه‌روه‌ها گۆڕی نوح پێغه‌مبه‌ر ل پێیان ووتوو ه (كاردۆچیا) ,دیسان یۆنانی و ڕۆمانییه‌كان (كوریایا) یاخۆ (كوردۆئین) یان پێ گوتوو ه ,سریانییه‌كان ی ی (قادر) یان له‌وه‌وه وه‌رگرتوو ه .میله‌ت به(كاردۆ) یان (قاردو) یان ناساندووه ,سه‌رچاوه عه‌ره‌بییه‌كان ناو كورد زۆر ده‌وڵه‌تیان بنیات ناو ه وه‌كو :میتانیه‌كان سه‌ده‌ی (14ـ 15پ,ز) ,گۆتییه‌كان (2000پ,ز) ,كاشییه‌كان (1580ـ 1160پ,ز) ,میدیه‌كان (1000پ,ز) یاخۆ (700ـ 550پ,ز) .هه‌شت هه‌زار ساڵ پێش زایین ماده‌كان ه ه شارێك هه‌ی ی كوردستان ئێسته‌كه‌ش له‌و شوێن ه رۆژهه‌اڵت ی (مهاباد) ل (كورده‌كان) پێغه‌مبه‌رێكیان هه‌بوو ه به‌ناو ی سپیسمان) به‌ناوی مهاباد كه دانیشتووانی هه‌می كوردن .پێغه‌مبه‌ر (زه‌رده‌شت) باوكی ناوی (پوراسته‌سپه كوڕ ی ی (دوغدو كچ ی كوڕی نوح ) بوو ,دایكی ناو ی یافت ی (ماد كوڕ ه هۆزی موكری بوو ،باپیره گه‌وره‌ی ناو ل ی زه‌رده‌شت ده‌گێڕنه‌و ه بۆ ( 600ـ )6000ساڵ پێش ی له‌دایكبوون ئیبراهیمی خه‌لیل ) بوو ,مێژوونووسان مێژو ێ ی خۆرئاوای زه‌ریاچه‌ی ورم زاین ,مێژووی له‌دایكبوونی ڕوون و ئاشكرا نییه ,شوێنی له‌دایكبوونی ده‌كه‌وێته باكور ه رۆژهه‌اڵتی كوردستان ه باكوری خۆرهه‌اڵتی كوردستان ,ئێسته‌كه‌ش ل ه ده‌كه‌وێت ی ڕووباری ئاراس ك له كه‌نار ی ی هه‌بووه و وه‌چه ی زه‌رده‌شته‌وه هاتبێ ,ئه‌و پێغه‌مبه‌ره دوو ژن ه ناو شارێك ناوی (سه‌رده‌شت) ه ئه‌كرێ ل ی تر هه‌ژماری ده‌كات .ئیمام ه ئاسمانییه‌كان ی ئاین ه ڕیز ه ل ی زه‌رده‌شت ی مه‌جوس كه ئاین ناوه‌ته‌وه .قورئان ئاین ه ی مه‌جوس ل ی ده‌ڵێ :گوێم له پێغه‌مبه‌ر محه‌مه‌د بوو گوتی :مه‌جوسیه‌كان خاوه‌نی ئاینی ئاسمانین .وشه عه‌ل ی ئیبراهیم له‌گه‌ڵ ی و پێغه‌مبه‌ر لوت برازا ی خێزان (موغ ,موگ ,ماد) وه‌رگیراوه .پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم و سارا خاتوون ێ ی ئیسرائیل و له‌و ی شام و میسر و دوایی ده‌گه‌ڕێنه‌و ه واڵت ه كوردستانهوه كۆچ ده‌كه‌ن به‌ره‌و واڵت خێزانه‌كه‌ی ل ێ و ده‌ڵێن (مایه‌و ه پیر خه‌لیل ی زۆرجار به‌كارد ی خۆشناوه‌ت ه ناو خه‌ڵك نیشته‌جێ ده‌بن ,ئێسته‌كه‌ش گوته‌یه‌ك ل ی زۆریان له‌گه‌ڵ ڕۆیشت, و برازا)! ئه‌و گوته‌یه له‌و كاته‌وه هاتووه ئیبراهیم و لوتی برازای لێر ه ڕۆیشتن خه‌ڵكێك ی پادشا وه‌ك یه‌كێك له‌انه‌ی له‌گه‌ڵ ئیبراهیم و لوتدا ه ڕێگه‌دا گه‌ڕانه‌وه ,نه‌مرود به‌اڵم ورده ورده خه‌ڵكه‌كه ل ڕۆیشتبوون و گه‌ڕابوونه‌وه پرسی ئیبراهیم و لوت كێیان له‌گه‌ڵدا ماوه؟ كابرا گوتی (مایه‌و ه پیر خه‌لیل و برازا), ه ی زۆر كۆن هه‌ی ی (دواوه)ی خۆشناوه‌تی گۆڕستانێك ه گوند حه‌زره‌تی ئیبراهیم نازناوی خه‌لیل بوو ئیسته‌كه‌ش ل ه ی له‌و گۆڕستان ه دایك ی ئیبراهیم خه‌لیل ناونراوه چونك ی ) وه‌ك باس ده‌كه‌ن به‌ناو ی ده‌ڵێن (گۆڕستانا خه‌لكه پێ ی پێغه‌مبه‌ر ی كوردستان به‌ناو ی تر ه قه‌زای ڕانیه و زوربه‌ی شوێنه‌كان نێژراوه ,جگه له‌وه ئێسته‌كه زۆر شوێن ل ه (ئیسرائیل (یعقوب) كوڕی ئیسحاق ی ئیسرائیل ل ی ناو ئه‌برێن .ناوی واڵت ی خێزان ی و سارا خاتوون ئیبراهیم و دایك ی لێكه‌وتۆته‌وه( ,زه‌بولون و نه‌فتالیم) كوڕی ئیبراهیم)ه‌وه هاتوو ه ,ئیسرائیل ( )12كوڕی هه‌بوو ه و ( )12هۆز ی دوو كوڕی ئیسرائیل ناو نراون ,هه‌روه‌ها شاری ئورشه‌لیم و به‌یتولـموقه‌ده‌س «مالی پیرۆز» دوو ناوچه‌ن به‌ناو له‌الیه‌ن ئیسرائیلییه‌كانه‌و ه بنیات نران . ی خۆیان ه دێر زه‌مانه‌و ه خاك ه سه‌ری ده‌ژن هه‌ر ل ی ئێستا ل ی كورد و ئیسرائیل یه‌ك نه‌ژادن ,ئه‌و خاكه واته میله‌ت ه مێژووشدا جینۆساید كراوه و بووه ,پێغه‌مبه‌ره‌كانیش هه‌موویان بنه‌چه‌یان بۆ كورد ده‌گه‌ڕێته‌و ه .میله‌تی كورد ل ه ئاین و پێغه‌مبه‌ر و نه‌ته‌وه په‌راوێز كراوه ,عه‌ره‌ب ده‌ڵێن :كورد له ڕه‌چه‌ڵه‌كدا عه‌ره‌بن ,تورك ده‌ڵێن :توركن ل ه ی ئاسیا له مه‌نغۆلیا هاتوونه‌ت ه ناوه‌ڕاست ه سااڵنی ( )1300زاینی ل ه كاتێكدا توركه‌كان ل ,فارسیش ده‌ڵێن :فارسن ,ل ی ئیسالم بۆ كوردستان ی كوردستانیان داگیر كردوو ه ,تا پێش هێره‌شه‌كان ی ئه‌نه‌دۆڵ و به‌شێكی گهوره واڵت ی مه‌به‌ستی ی كه‌ركووك و مووسڵ نه‌بوو ,ئه‌م بیرو ڕایانه‌یان هه‌موو ه سنوور عه‌ره‌به‌كان ته‌نانه‌ت ماڵێكیشیان ل ی ی میله‌ت ی ,ئێمه ی هیند و ئه‌وروپای ڕه‌گه‌ز په‌رستین ,خۆرئاوایییه‌كانیش ده‌ڵێن :كورده‌كان دوو ڕه‌گن پێكهاته ه ناو عه‌ره‌بان گه‌ور ه ی ئیبراهیم ل كورد زیاتر له‌گه‌ڵ ئه‌م ڕایه‌دا كۆكین .پێغه‌مبه‌ر محه‌مه‌د ده‌ڵێ :ئیسماعیل كوڕ ی ه كوڕ ی پێغه‌مبه‌ر ئیسحاق ناوزه‌ند ده‌كات ,ك ه كوڕان ی عه‌ره‌بی له‌وان فێر بوو ,هه‌روه‌ها كورده‌كان ب بوو ،زمان پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم بوو . سه‌رچاوه‌كان : ی عیسا . ی حه‌زره‌ت ی پیرۆز ,په‌یمانی نوێ 1ـ ئینجیل ی محمد حسن سه‌رگه‌نێڵی . ی احمد ,وه‌رگێڕان ی د .الشفیع الماح 2ـ زه‌رده‌شت و زه‌رده‌شتییه‌كان ,نووسین ی (دانا عوسمان ,هێمن به‌هادین ) ی ئیبراهیم) .نووسین ی پێغه‌مبه‌ران (ژیان 3ـ زنجیره داستان ی :عه‌بدولسه‌الم محه‌مه‌د . ی كورد ,نووسین ه مێژو ی ونبوو ل 4ـ چه‌ند الپه‌ڕه‌یه‌ك ی :د.عه‌لی شه‌ریعه‌تی ،شه‌هرام . 5ـ ئاینی زه‌رده‌شت ,نووسین ی ئیسالم ,ژمار ه ()2 6ـ گۆڤاری دۆسێ 7ـ گۆڤاری (ڕاز) ژمار ه ()3 ی ئیسرائیل ـ كورد ,ژمار ه ()11 8ـ گۆڤار
39
ئيسرائيل-كورد
كۆماری ئیسالمی دڕه‌ندییی ی رێبازه‌كه خۆی سه‌لماند ئیسرائیل-كورد :ئیسحاق شالیت ه ه ل ه ئێوه پێتان خۆش كام یه‌ك ل سێداره بدرێن؟! ئێوه‌ی دایك، ئێوه‌ی خوشك ،ئێوه‌ی باوك، ه ئێوه‌ی برا ،یاخۆ هه‌ر كه‌سێك ك ه كه‌سێكتان هه‌ن ،ئایا پێتان خۆش له سێداره بدرێ؟! ئه‌وه‌ش ه داوای سه‌ره‌تاییترین كه‌سێك ك مافه‌كانی خۆی و نه‌ته‌وه‌یه‌كی ه ه كه‌سێكی ب كردبێ؟ پێموانیی ویژدان ،كه‌سێك كه خوازیاری ئاشتی و ئازادی و پێكه‌وه‌ژیانه، ه سێدار ه پێی خۆش بێ مرۆڤێك ل بدرێ .پێنج كۆتری ئازادیخواز ه له به‌ره‌به‌یانییه‌كی نامۆدا ب ده‌ستی كۆماری دڕنده‌ییی ه سێدار ه دران .به راستی ئێران ل ئه‌مجاره‌یان وه‌ك جاره‌كانی تر ه ه دڕنده‌یی ل باشتر سه‌لماندی ك رێبازه‌كه‌یاندا چه‌ند ه باوه ،چه‌ند ه ه په‌ره‌ی پێدراو ه و چه‌ند دژ ب ه مرۆڤه .كۆماری ئیسالمی ئه‌م ه رۆڵه‌كانی یه‌كه‌مجاری نییه ك كورد و رۆڵه‌كانی نه‌ته‌وه‌كانی ه سێدار ه تری ناو ئێران ل ده‌دات ،بگره سه‌دان جار ئه‌م ی كار ه قیزه‌ون‌و پڕ دڕه‌نده‌یییه ه ته‌نیا له واڵتێكی ئه‌نجامداوه ك
40
Israel Kurd
ناوه‌ندیخوازی ئاینی‌و سیستمێكی توندڕۆی نادیموكراسیدا رووده‌دات .نه‌ك هه‌ر ه سێداره ده‌دات ،بگره سه‌د ئه‌وه‌ند ه به ئاشكرا رۆڵه‌كانی ئێران و كوردستان ل ه نهێنی‌و شاراوه‌یی رۆڵه‌كانی كوردستان له سێدار ه ده‌درێن. زیاتر له‌وه‌ش ب به‌ندینخانه‌یه‌كی كۆماری ئیسالمی نادۆزییه‌و ه كوردێكی تێدا زیندانی نه‌كرابێ، گه‌نجێكی تێدا به دیل نه‌كرابێ .سیاچاڵه‌كانی كۆماری نه‌گبه‌تی و دژه مرۆڤانه‌ی ه سه‌قه‌ته‌كانی خۆی هه‌زاران ه یاسا ئاینیی ئێران وه‌ك سه‌ده‌كانی پێش رێنێسانس ب گه‌نجی تێدا دیلن .كوا هه‌ڵوێستی واڵتان و كوا هه‌ڵوێستی رێكخراوه‌كانی مافی مرۆڤـ ،كوا هه‌ڵوێستی ئه‌و واڵتانه‌ی كه بانگه‌وازی بۆ ئاشتی و مافی مرۆڤـ ده‌كه‌ن؟! بۆچی كه‌سێك یاخۆ واڵتێك و رێكخراوێكی جیهانی‌و ناوچه‌یی ره‌خنه له‌م ه ه ئاینییه‌ی تاران ناگرێ؟ بۆچی كه‌س ب ه پیس كار ه نه‌فریناوییانه‌ی ئه‌م حكوومه‌ت هانای گه‌نجان‌و ئازادیخوازانی ئێرانه‌و ه ناڕوات؟ بۆچی ته‌نانه‌ت خودی رێكخراوی ه هه‌مبه‌ر ئه‌م كاره‌دا نێوده‌وڵه‌تی « ،»UNهه‌ڵوێستێكی جیدی‌و كۆتایی پێهێنه‌ر ل ه هو وه‌ك گه‌نجی كوردی جووله‌كه داوا ل ه وه‌ك كوردی جوول ه به‌ر؟ ئێم ناگرێت رێكخراوه جیهانییه‌كان‌و رێكخراوه‌كانی ماڤی مرۆڤ ده‌كه‌ین دوایین هه‌ڵوێستی خۆیان له هه‌مبه‌ر كاره‌كانی ئه‌م حكومه‌ته‌دا بگرن‌و چیدی نه‌هێڵن رۆڵه‌كانی كورد ه ئاراسته‌ی ه سێدار ه بدرێن .ئێمه ئه‌م نامه‌ی نه‌ته‌وه‌كانی تری ژێرده‌ستی ئێران ل ه ه به‌رامبه‌ر شكه‌نج رێكخراوه جیهانییه‌كان ده‌كه‌ین‌و ده‌مانه‌وێ هه‌ڵوێست بگرن ل ه سێداره‌دان و خستنه زیندان و سه‌ركوت و ده‌مكوتی گه‌نجانی رۆژهه‌اڵتی و ل ه ه ده‌كه‌ین ك كوردستان و گه‌نجانی ئێران .داوا له هه‌موو كوردێكی ئه‌م جیهان
ئيسرائيل-كورد
حكوومه‌تی سانسۆری ئیسالمیی ئێران ،سانسۆری خستووه‌ته سه‌ر هه‌موو شتێك ،هه‌ر له فیلم بگر ه هه‌تا كتێب و گۆڤار و رۆژنامه‌كان ،هه‌ر ه قسه‌كردنه‌وه بگره هه‌تا نواندن‌و هه‌سته‌كان. ل مرۆڤه‌كانیان وا په‌روه‌رده كردوو ه كه هه‌موو كه‌س هه‌سته‌كانی خۆی به‌رامبه‌ر به یه‌كتری ه كه‌سێكی تر سانسۆر ده‌كات و كه‌س ناوێرێ ب بڵێ من به‌رامبه‌ر تۆ هه‌ستێكی وام هه‌یه .شاراوه‌یی
فه‌ره‌نساش تاوانبار ه بۆ به‌خێوكردن‌و په‌روه‌رده‌كردنی خومه‌ینی و هێنانی بۆ ئێران ،نۆفێڵ لۆشاتوویان كرد ه ه هێنایانه‌و ه ه فرۆكه‌ك به‌خێوگه‌ی خومه‌ینی و كاتێك ب ه ڵ خومه‌ینیدا بوون ك دوو جه‌نه‌ڕاڵی فه‌ره‌نسی له‌گه ه خواره‌و هو پاشان په‌رده‌ی كچێنی وه‌ك بووك هێنایان ئێرانی دڕی. ئه‌مه‌ریكاش تاوانبار ه و له به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیی ناوچه‌یی ه هه‌مبه‌ر كۆماری خۆی ناوێرێ هه‌ڵوێستێكی جیدی ل ه دژی شه‌یتانی ئێراندا ده‌رببڕێ و ئه‌م كاره‌ش ب ه ه خۆیان ب ه تاوانبارن ك خه‌ڵكی ئێرانه .هه‌موو ئه‌و واڵتان واڵتێكی دیموكراسی داده‌نێن ،به‌اڵم هیچ هه‌ڵوێستێكیان ه كۆماری ئیسالمی ئێران نییه. به‌رامبه‌ر ب ه رانه‌وه‌ستن ه هه‌موو خه‌ڵكی ئێران ده‌كه‌ین ك داوا ل ه سێداره‌دانه‌كانی كۆماری ئیسالمی و سه‌یری ل ئێران بكه‌ن ،بگر ه هه‌ڵوێستی جیدی بگرن و ئێمه‌ی كوردی جووله‌كه‌ش پاڵپشتیان ده‌كه‌ین‌و له‌گه‌ڵیانداین ه ده‌ستهێنانی مافه‌كانیان و و پاڵپشتیان ده‌كه‌ین بۆ ب رووخاندنی كۆماری ئیسالمیی ئێران. ه كۆمه‌ڵگه‌ی ئێران بیركردنه‌وه‌ی نوێ و مرۆڤدۆستان پێش ده‌خات‌و كۆماری ئیسالمی ده‌ڕووخێنێت. به ئازادی ده‌گه‌ین ئه‌گه‌ر یه‌كده‌نگ بین و هوشیار، ئه‌گه‌ر مافه‌كانمان بناسین‌و بزانین چیمان ده‌وێت.
Israel Kurd
ه به‌رامبه‌ر ئه‌م كاره‌دا، هه‌ڵوێستی خۆیان بگرن ل هه‌روه‌ها داوا له هه‌موو كوردێكی جووله‌كه‌ی دڵسۆز ده‌كه‌ین هه‌ڵوێستی جدی ده‌رببڕن‌و پاڵپشتی كورده‌كان بكه‌ن بۆ گه‌یشتن به ئازادی‌و سه‌ربه‌خۆیییان. ه حكوومه‌تی كۆماری دڕنده‌ییی ئێران ك ه له سۆز سه‌لماندی ئیسالمی راسته‌قینه چۆنه ،ن ه چۆن ه ده‌زانێت په‌پوول ه هه‌ست .ن ه ل ئه‌زانێت ،ن ڵ ئه‌دات و نه ده‌زانێت كوژانه‌وه‌ی ه شه‌قه‌ی با ل مۆمی ژیانی كه‌سێك مانای چییه .ئه‌م مه‌ال و ه هه‌ر ئه‌و شه‌قاو هو الت‌و چه‌قۆكێش‌و ئاخوندان ه پیاوكوژه‌كانی چاڵه‌كانی مه‌یدانی تاران بوون ك بۆ پاره‌یه‌كی زۆر كه‌م كه‌سێكیان سه‌ر ده‌بڕی. ه ه ئه‌و یاری وه‌ره‌قه هه‌ڵگه‌ڕایه‌و ه ب چۆن بوو ك سوودی ئه‌م بێ باوك و بێ دایكانه ،به سوودی ئه‌مانه‌ی كه تا دوێنێ له بن مزگه‌وته كه‌ڕ و ه زه‌وی بوو و به‌شی تریان لێدراوه‌كاندا سه‌ریان ل ه ئاسمان ،به دڵنیایییه‌وه ده‌زگه‌ی هه‌واڵگریی ل «ئینته‌له‌جن سێرڤس»ی فرت‌و فێڵبازی به‌ریتانیا هڵ به‌ره‌ی توده‌ی بوو كه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌و ه له‌گ ه ئێراندا كه خه‌ریك بوو په‌ره‌ی كۆمۆنیستی ل ده‌سه‌ند‌و ترسی له بلۆكی شه‌رق بوو ،ده‌سه‌اڵتی ه سه‌ر ه ئارا ،ئه‌ویش ب ئه‌م ئیسالمییانه‌ی هێنای ه ئێسته‌ش خه‌ڵكێكی بێ ده‌سه‌اڵت و بێ ئاگه ك ه چۆن دروست كراو كێ نازانن ئه‌م حكوومه‌ت ه ناو ئێران كه فارسی خومه‌ینی گۆڕبه‌گۆڕی هێنای ه ی پێكه‌نین بوو .ئه‌و حكوومه‌ت قسه‌كردنه‌كه‌ی مایه ه خه‌ڵك سه‌ر له‌به‌یانی تا ئێوار ه وای كردووه ك به دوای پارویه‌ك ناندا بگه‌ڕێن و ئێواره‌ش ئه‌و ه ده‌ست نه‌هێناوه. پارووه نانه‌یان ب نه‌وت ،گاز ،به‌رد ،بورۆنز ،مز و ئاڵتۆنی ئێران ه و سه‌دا یه‌كی ناگه‌ڕێته‌و ه بۆ ئه‌و كه هی خه‌ڵك ه پاره‌ی مافیاكانی خه‌ڵكه .بانكه‌كانی سویسرا پڕ ه ل ه كۆماری ئیسالمی ئێران بۆیه ئه‌و حكوومه‌ت ه ه مێژووی خۆیدا یه‌ك جار ناڕه‌زایی بۆ ل ل ه ئێران ده‌رنه‌بڕیوه. سێداره‌دانی به‌رامبه‌ر ب
ه ئێراندا ،هه‌موو ه كارێكی باو ل و حه‌شاردان بووه‌ت سه‌رچاوه‌كه‌شی ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ سیستمی په‌روه‌رده‌ی ئیسالمی‌و دواكه‌وتوو له‌و حكومه‌ت‌و واڵته‌دا. ه ئاینییه‌كانی تر نادرێ ه شێعه‌گه‌رایی نه‌بێت ،رێگه ب هل جگ ڵ باسی خۆیان بكه‌ن و جه‌ژنه‌كانیان به‌جێ بێنن ،ئه‌مسا و سااڵنی پێشووتر بینیمان سه‌دان كه‌سی به‌هایی و ه ه و كاكه‌یی و ئه‌هل حه‌قیان ل مه‌سیحی و جووله‌ك ه ی ئاینی و په‌ره‌پێدان ب ه حووكمی بانگه‌شه ئێراندا ب ه سێداره دا. ئایینه‌كانیان ده‌ست به سه‌ر كرد‌و ل سێداره‌دان بۆ كۆماری ئیسالمی‌و كێوی ئێران نه‌ك هه‌ر ه بووه‌ته باو ،بگر ه نه‌خۆشییه‌كی سادیسمی خۆئازارییه ك ئه‌گه‌ر رۆژێك ئازار به كه‌سێك نه‌گه‌یه‌ن ئه‌وا شه‌و خه‌و ه ناو سه‌ركرد ه هل ناچێته چاوی دڕنده‌یان .ئه‌و نه‌خۆشیی ته‌واو ئاینییه‌كانی ئه‌و حكوومه‌ته‌دا په‌ره‌ی سه‌ندووه‌‌و ه ه خه‌ڵك گه‌یاندن بووه‌ت لێیان نابێته‌وه .زیان و ئازار ب ه دڕنده‌كانی ناو باو .به هیچ شتێك دانامركێن .ئاژه‌ڵ ه ناكه‌ن ،چونكه ئاژه‌ڵی دارستانه‌كان وه‌ك ئه‌م حكوومه‌ت ناو دارستان ئه‌گه‌ر په‌الماری ئاژه‌ڵێكی تریش بدات، ه ه هۆی سروشتی ژیان‌و بوونی خۆیه‌تی نه‌ك ب ئه‌وا ب هۆی زوڵم لێكردنی ،به‌اڵم ئه‌م حكوومه‌ته‌ی ئیسالمیی ئێران به هۆی دڕنده‌ییی خۆیه‌تی.
41
ئيسرائيل-كورد
دوژمنانی كورد ه ه هه‌ڕه‌ش ئازادن ه ئازادییه‌كانی ل هه‌رێم ده‌كه‌ن
ه ئه‌مه‌ریكا له الیه‌ن ه هه‌رێمی كوردستان پتر ل ل حكوومه‌ته‌و ه یارمه‌تیی دارایی به كه‌ناڵه‌كانی ه له ئه‌مه‌ریكا راگه‌یاندن ده‌درێ ،به‌تایبه‌ت ك ی كه‌ناڵه‌كان له الیه‌ن خۆیانه‌و ه پێویسته بودجه ه ئه‌مه‌ریكایییه‌كان دابین بكرێ ،به‌اڵم دوور نیی ه «ره‌وشی پاڵپشتیی ناڕاسته‌وخۆ گله‌ییی ل دارایی»ی میدیای كوردی بگرن.
ه هه‌موو واڵتانی ه هه‌رێمی كوردستان زیاتر ل ل ه باس له چه‌مكی سیاسیی جۆراوجۆر و ناوچه‌ك ی سیاسه‌تی ره‌سمیی ئیسرائیل-كورد:هاوار بازیان ته‌نانه‌ت دروشمی پێچه‌وانه حكوومه‌تی هه‌رێم ده‌كرێ و پرسی وروژێنه‌ر ه ئه‌گه‌ر هه‌ندێك واڵت پێیان وابێ ده‌خرێته به‌رباس ،به‌اڵم سه‌یر نیی ئاستی رۆشنبیریی راگه‌یاندنی كورد «نزمه« ،له‌گه‌ڵ هه‌مووی ه ئازادییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ب ئه‌وانه‌شدا گوایه ده‌سه‌اڵت رێگه به‌ئازدایی رۆژنامه‌گه‌ری «نادات». هه‌موو شتێكه‌وه دیاره ،به‌به‌شداری خه‌ڵك له هه‌ڵبژاردن ،ئازادیی به‌یان، ه ه په‌نا ئه‌رك به‌ڕێز مه‌سعوود بارزانی وه‌ك سه‌رۆكی كوردستان ل بوونی سه‌ندیكا ،كۆمه‌ڵه و رێكخراوه‌كانی نه‌ته‌وه‌یی ،سیاسی و مێژووییه‌كانی خۆیدا راسته‌وخۆ به‌رپرسیارییه‌تیی كومه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی و هه‌روه‌ها ه ئه‌ستۆ گرتووه ،به‌دوادچوونی پاراستنی ئازادیی رۆژنامه‌گه‌ری ل ه رۆژنامه‌گه‌ریی ئازاد ،به‌اڵم كێشه‌یه‌ك ل ه چۆنیه‌تیی رووداوه‌كان ده‌كۆڵێته‌وه ،به‌اڵم بۆچی دۆخه‌كان ده‌كات و ل چۆنیه‌تیی تێگه‌یشتن و جۆری به‌كارهێنانی ه ژێر پرسیار؟ هه‌مووی ئه‌وانه‌ی سه‌ره‌وه چوونه‌ت ئازادییه‌كاندا هه‌یه.
ه هه‌موو ه هه‌رێمی كوردستان زیاتر ل ل ه ئێرانی ئیسالمی واڵتێكی بۆ نموون ه رۆژنامه و گۆڤار ده‌رده‌چێ ،پتر ل ه هه‌موو ئێران رۆژنامه‌نووس هه‌ی و ئازادییه‌كانی راده‌ربڕین به‌كتێب و باڵوكراوه‌كانی ئه‌و هه‌رێمه‌و ه دیاره، كه‌چی دوور نییه به‌رپرسانی كۆماری ئیسالمی له‌باره‌ی ئازادیی رۆژنامه‌گه‌ریی هه‌رێم «تێبینی و ره‌خنه«یان هه‌بێ! ه هه‌موو ه هه‌رێمی كوردستان زیاتر ل ل ه كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندنی به‌ریتانیا ره‌خن ه ئه‌دای حكوومه‌ت و به‌رپرسانی بااڵ ل ه ده‌گیرێ و راسته‌وخۆ هێرش ده‌كرێت سه‌ر به‌ها سیاسییه‌كانی كه‌س و الیه‌نی سیاسی ،كه‌چی له‌وانه‌یه رێكخراوه‌كانی له‌نده‌نی داوا بكه‌ن ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم ه راگه‌یاندن بدات. «مافی زیاتر» ب
42
Israel Kurd
ی واڵتانی دراوسێ و به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی به‌شێكی جه‌سته ه چه‌نگ گرتووه ده‌ترسن له‌وه‌ی كوردیان به‌زۆری ل ه نه‌كات به‌هۆی ئازادییه‌كانی رۆژنامه‌گه‌ریی كورد ل ه ژێرده‌سته‌كانی باشووره‌و ه نموونه‌یه‌كی سیاسی بۆ پارچ ه ئه‌وان دروست بێ ،نه‌كات باسكردنی رۆژنامه‌یه‌ك ل سه‌ربه‌خۆییی واڵت هه‌ڕه‌شه له سه‌روه‌ریی پێڕه‌وانی خه‌یاڵی گه‌ڕانه‌و ه بۆ عوسمانییه‌ت بكات ،نه‌كات ه راگه‌یاندنی ی تاوانه‌كانی كۆماری ئیسالمی ل ره‌نگدانه‌وه هی ئێران بگرێ و ه ماڵی شووش باشووردا به‌رد ل ی ه سه‌ر رووی سپی ده‌ره‌وه جه‌وهه‌ری ره‌ش بڕژێت ی كاره‌ساته‌كانی كۆماری ئیسالمی ،نه‌كات یادكردنه‌وه ه ه پیسی و دواكه‌وتووییی حكوومه‌ت قامیشلو په‌رده ل ه سووریا بگه‌یه‌نێ و دیكتارۆییه‌كه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د ل ه رۆژنامه‌كانی نه‌كات ئاشكراكردنی پیالنی عه‌ره‌به‌كان ل ه سه‌رجه‌م پرس و كوردیدا و ئاگه‌داربوونی كورد ل مه‌سه‌له‌كان ویستی سیاسیی كورد زیاتر بكه‌ن و به‌سانایی چیتر فێڵیان لێ نه‌كرێ. ه ه هاوڕێیه‌تی «رۆژنام ه هۆشیاریی كورد ده‌ترسن ،ل ئه‌وان ل و ئازادی» تۆقیون ،نازانن چی بكه‌ن ،دێن به‌ناوی ئازادی به‌گژ ئازادیدا ده‌چنه‌وه ،به‌ناوی دیموكراسی دیموكراسی
ئيسرائيل-كورد له‌بار ده‌به‌ن ،به‌ناوی دۆستایه‌تی ده‌نێن بنیات دژمنایه‌تی و به‌ناوی سارێژكردنه‌و ه برینه‌كان زامه‌كان قووڵتر ده‌كه‌ن.
واڵتانی دراوسێ و به‌تایبه‌ت ی ئه‌وانه‌ی به‌شێكی جه‌سته ه ل به‌زۆری كوردیان چه‌نگ گرتوو ه ده‌ترسن له‌وه‌ی نه‌كات به‌هۆی ئازادییه‌كانی رۆژنامه‌گه‌ریی باشووره‌و ه ه ل كورد نموونه‌یه‌كی سیاسی بۆ ه ژێرده‌سته‌كانی ئه‌وان پارچ دروست بێ
Israel Kurd
كوردستان هه‌رێمی ه ل ه رۆژنامه‌گه‌ریی ئازاد خێراتر ل مێشكی ئازادیی زۆرینه‌ی خه‌ڵك ه پێ گه‌یشت و ئه‌و بۆشاییی ه ه هه‌موو پرۆسه‌ك ه ل هه‌ڕه‌ش ده‌كات .رۆژنامه‌نووس و ه كه‌ناڵی راگه‌یاندنی وا ل ه كه به‌نیاز ه هه‌رێمدا هه‌ی ه ه ل به‌چه‌كی ئازادی ته‌ق ه واڵت، هه‌موو شتێك بكات ،ل خاك و ته‌نانه‌ت رابردووی ه خۆی و نه‌ته‌وه‌كه‌ی ،ئاماده‌ی بۆ گه‌یشتن به‌لووتكه‌ی چیا هه‌موو چیا به‌سه‌ر دانیشتووانی به‌رداوێنی چیاكه‌دا بڕوخێنێ، ئاماده‌یه له پێناو نووسینێكدا هه‌موو نووسراو و به‌هاكانی به‌رله‌خۆی ره‌ش بكاته‌وه ،ئایا ئه‌وه‌یه رۆژنامه‌وانیی ئازاد؟ تیرۆركردنی رۆژنامه‌نووسان به‌ده‌ستی كه‌سانێك و له‌سه‌ر ی ئه‌و كه‌س و راسپارده الیه‌نانه ده‌كرێ كه خۆیان دوژمنی ئازادین ،دواتر به‌ناوی هێرش ئازادی نه‌بوونی ده‌كه‌نه‌وه سه‌ر خودی ئازادی، ه دوو ده‌ستكه‌وتیان پێ وات ده‌گات .كه رۆژنامه‌نووسێك ه تیرۆركردن و كوشتن، دێت ده‌نگێكی ئازادیخوازی خامۆش ه ده‌كرێ كرا ،دواتر رووداوه‌ك ه هۆكارێك بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو ب ده‌نگه‌كانی ئازاد خامۆش ه «داكۆكیكردن» بكرێن ،ئه‌وه‌ی و «بێده‌نگ نه‌بوون» به‌رامبه‌ر به‌ناو هه‌ڕه‌شه‌كانی سه‌ر رۆژنامه‌گه‌ریی ئازاد؟
ه هه‌رێمدا نییه ،خۆی ه ئازادیی رۆژنامه‌گه‌ری ل ه و گله‌یی كه گوای بوونی ره‌خن ه ڕوو .ئه‌و كه‌س و ه تا دۆخی شتێك به‌ڕه‌وا و ناڕه‌وا بخرێت نیشانه‌ی بوونی ئازادیی ه نه‌بوونی رۆژنامه‌گه‌ریی ئازاد له هه‌رێمی كوردستاندا ی پاڵپشتی ل الیه‌ن و واڵتانه ه فێربوونی ه سێ خاڵی سه‌ره‌كیدا كۆكن :یه‌كه‌م/هه‌موویان به‌دوور ل ده‌كه‌ن ل ئازادی و ئازایی گه‌یشتوونه‌ته ده‌سه‌اڵت و به‌رده‌وام فێڵی سیاسی و ئاینییان كردووه، ه ته‌نانه‌ت خۆیان ناتوانن قبوڵ یاخۆ ه له شتێك ده‌گرن ك دووه‌م/سه‌رجه‌میان ره‌خن كه‌متریشی پێڕه‌و بكه‌ن ،سێیه‌م /هه‌موویان ئازادی وه‌ك كه‌ره‌سته‌یه‌ك بۆ شێواندن ه خۆیان نازانن چییان كردوو ه و چه‌واشه‌كردنی راستییه‌كان به‌كار دێنن ،به‌جۆرێك ك و به‌ئاڵۆزكردنی پرسه‌كه دیمه‌نێكی هه‌ستیار و مه‌زنی پێ ده‌ده‌ن. ه هه‌رێمی كوردستان و ه هه‌ڕه‌شه‌كانی سه‌ر دۆخی ئازادیی راگه‌یاندن ل ئه‌مه‌ی ه ده‌كرێ پیالنه‌كان هه‌مووی به‌رهه‌می عه‌قلی سیاسیی ناوه‌خۆ نه‌بێ و ده‌ستی شیمان ئێران ،سووریا ،توركیا و به‌غدای تێدا به‌دیده‌كرێ.
43
ئيسرائيل-كورد
رۆژهه‌اڵتی كوردستان بۆ زۆربه‌ی كوردانی ئه‌مڕۆی ئیسرائیل شوێنێكی ه بیره‌وه‌ریی خۆش و ناخۆشه .خۆش له‌وه‌ی له‌گه‌ڵ كوردانی برایاندا پڕ ل ی هه‌ردووكیان له‌سه‌ر خاكی خۆیاندا به‌مێوان ژیاون و ناخۆش له‌وه داده‌نران. ه رۆژهه‌اڵتی شاره‌كانی سه‌قز ،سنه ،هه‌مه‌دان ،پاو ه و كرمانشا ل كوردستان مێوانداری جووله‌كه ئاواره‌كانی ده‌رئه‌نجامی سیاسه‌ت و پیالنی ه و زۆر شوێنی تر په‌رته‌وازه‌كردنی جووله‌كه‌ی دنیا بوون ،له‌و شوێنان بناخه‌یه‌كی پته‌وی هاوبه‌شی كولتووری ،تێگه‌یشتنی سیاسیی هاوبه‌ش و ه سه‌روه‌ریی هه‌ستكردن به‌چه‌وساوه‌یی دوو گه‌لی مه‌زنی مێژوو و دابڕاو ل خاك و نیشتمان هاته داڕشتن. ه ه ل ئه‌و كاته‌ی شای ئێران پێی وابوو به راگرتنی چه‌ند ماڵباتێكی جووله‌ك گۆشه و كه‌ناره‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان دوو مه‌به‌ستی «خه‌ریككردنی ه ناوه‌خۆ» و «راكێشانی سه‌رنجی ئه‌مه‌ریكا و رۆژئاوا كورده‌كان ل ه سیاسه‌ت ه له ئاستی نێوده‌وڵه‌تی» ده‌پێكێ و گوای به‌یارمه‌تیدانی جووله‌ك ه هه‌ر له‌و رۆژاندا پێوه‌ندییه‌كی پته‌وی ده‌كات ،به‌اڵم كه‌متر ئاگه‌دار بوو ك ه دواتر پردی گه‌یشتنی ه دانرا .ئه‌و پێوه‌ندییه‌ی ك نێوان كوردان و جووله‌ك ئیسرائیلییه‌كان بۆ یارمه‌تیدانی شۆڕشی كورد له باشووری كوردستان به‌سه‌رۆكایه‌تیی مسته‌فا بارزانی لێ كه‌وته‌وه. ه جووله‌كه و ی زیاتر ل رۆژهه‌اڵتی كوردستان پێویستی به‌وردبوونه‌وه ی مانای ئه‌مڕۆی واڵتی ئیسرائیل هه‌یه ،چونكه به‌هۆی دابڕانی ئه‌و به‌شه ه نه‌وه‌ی نوێ به‌رامبه‌ر ه راگه‌یاندنی ئازاد و بێ الیه‌ن ،نامۆیییه‌ك ب واڵت ل ئیسرائیل و بوونییه‌تی جووله‌كه‌وه دیاره .له‌و نێوه‌نده‌دا ئه‌ركی سه‌ره‌كی ه ده‌كه‌وێته سه‌ر حیزب و الیه‌نه سیاسییه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان ك رۆڵی خۆیان ببینن و رێگه نه‌ده‌ن پێوه‌ندییه‌كی ده‌وڵه‌مه‌ند و به‌سوودی ه و كه‌ڵك له‌و توانا ه حه‌زی دوژمن كورد له‌گه‌ڵ جووله‌كه به‌فیڕۆ بچێ ك
44
Israel Kurd
گه‌وره‌ی سیاسی و مێژوویی خۆیان وه‌ربگرن تا ئامانجه‌كانی خۆیان باشتر و خێراتر بپێكن. گه‌لی كورد له هه‌ر چوارپارچه‌ی ه خۆازیاری كوردستان ،هاوكات ك په‌یوه‌ندییه‌كی دروستبوونی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی به‌هێز ه ه و ئه‌و سۆز له‌گه‌ل گه‌لی جووله‌ك و وه‌فاداریه‌ی كه هه‌یه‌تی بۆ ه ئیسرائیل ده‌رخه‌ری ئه‌و ڕاستی ه كورد له به‌رامبه‌ر زووڵمی ك ه واڵتانی داگیركه‌ر و دیكتاتۆردا ل رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست په‌یویستی ه دۆستێكی ستراتێژیش هه‌یه. ب هه‌وڵه‌كانی ئه‌و دوو ساله‌ی ه (ده‌زگای ئیسرائیل-كورد) ل پێناو دروستكردنی په‌یوه‌ندییه‌كی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی و رۆشنبیری له‌گه‌ل واڵتی ئیسرائیل ده‌بێ وه‌ك هه‌نگاویه‌كی پێرۆز ه و مێژوویی سه‌یر بكه‌ین و ب هه‌موومان ده‌بێ پشتگیری ئه‌و ه ئیسرائیل ه بكه‌ین ك واقعه‌یه‌ت له داهاتوو و ئێستاشدا دۆستێكی كورده، گه‌ڵی ڕاسته‌قینه‌ی كوردستانی گه‌ور ه و یه‌كگرتوو خه‌ونی هه‌ر ه مه‌زنی به‌رپرسانی ئیسرائیل و گه‌ڵی جووله‌كه‌یه. بۆ ئێمه‌ی كوردیش ده‌رفه‌تێكی ه ه بتوانین ل گرنگ و مێژووییه ك ه سه‌ر هه‌موو بواره‌كانه‌و ه كار ل ه دروستبوونی ئه‌و په‌یوه‌ندیی بكه‌ین له‌و قۆناغه‌ی ئێستادا و به‌ده‌م ئه‌و سۆز و پشتگیرییه‌ی ه ناو ئیسرائیله‌و ه ه ل ه ئێستا هه‌ی ك بۆ گه‌لی كورد بین.