NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد ب ه ئێمه وه نییه
ئيسرائيل-كورد م��ان��گ��ان �هی �هك��ی س��ی��اس��ی��ی ه گرینگی به‌پێوه‌ندیی گشتیی ئیسرائیل و كورد ده‌دات
16
پێوه‌ندیی مێژووییی ئێران و ئیسرائیل له به‌ڵگه‌نامه‌كانی ساواك و مۆساد دا
page
21
ه ئیسرائیل ه ناخۆشه‌كانی نه‌ته‌وه‌كه‌یان ل ئافره‌تانی كوردی جووله‌كه سات ده‌نووسنه‌وه
29
خێمی ھەركی: بۆ ئه‌وانه‌ی لێم دەپرسن تۆ كێیت :كوردێكی جوولەكەم و دوو واڵتم ھەیە، كوردستان و ئیسرائیل
page
page
بۆ پێوه‌ندی: www.israelkurd.com
خاوه‌نی ئیمتیاز :داوود باغستانی سه‌رنووسه‌ر :مه‌وولود ئافه‌ند به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :هاوار بازیان
info@israelkurd.com israelkurd@gmail.comهاوكارانی ئه‌م ژماره‌یه :
+9647504052788
دینۆ دانیال-ئیسرائیل
ئازاد میران-ئیسرائیل ئااڵن-ئیسرائیل شێرزاد عه‌بدولاڵ قۆریتانی بارزان ئیبراهیم عه‌دنان محه‌مه‌د شێخانی شۆڕش گولڵكار دیزاین :هومه‌ن سه‌عدیه
Israel-Kurd
42
كۆنترۆڵی ئێران ل ه هه‌رێمی كوردس���تان پێویس���تیی به‌بوونی ئیسرائیل هه‌ی ه
نرخ2000:
page
1
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
ه هه‌موو واڵتانی دنیا ده‌زگا بۆ چاره‌سه‌ركردنیان ده‌كات« ،ژوناتهان» لێپرسراوی ئه‌و رێكخراو ه وه‌ك هه‌موومان ده‌زانین ل ه ه كێشه‌كانی مندااڵنی كورد تا ئێست ه بۆ ئاگه‌داربوون ل و رێكخراوی خێرخواز زۆرن ،هه‌ر یه‌كه به‌جۆرێك ئیسرائیلیی چه‌ند جار به‌هاوكاریی چه‌ند پسپۆر و پزیشك سه‌ردانی كوردستانی هاوكاری و یارمه‌تیی مرۆیی ده‌به‌خشێت. ه كردووه .پزیشك و نه‌خۆشخانه‌كانی ئیسرائیل ب زانی به‌باشمان بۆیه ئه‌مجاره باسی رێكخراوی ئه‌و رێكخراوه ئیسرائیلیی ه بۆ هه‌موو توانای خۆیانه‌و ه كار ده‌كه‌ن بۆ پاراستنی گیانی ه به ده‌ست نه‌خۆشی دڵه‌و ه ه ك ه كوردان ئه‌و منداڵ (هه‌وه‌ت ئاخێم) بكه‌ین كانی ه كێش ه ل داربوون ه ئاگ ه كوردستان به‌هۆی كه‌میی ئامێری ده‌ناڵێنن ،چونكه ل ه ئیسرائیل كاره‌كانی ه ل ك ه چاره‌سه‌ركردن. خۆی ئه‌نجام ده‌دات .مندااڵنی كورد تا ئێسته چه‌ند تایبه‌ت به‌و نه‌خۆشییانه‌و ه نایه‌ن ه عێراق و به‌تایبه‌ت ه چه‌ندان منداڵ ل ه تا ئیست بۆی رێكخراو ه ئه‌و كاری ه هاوكاریی مندااڵنی جار به‌هاوكاریی چه‌ند پسپۆر هه‌رێمی كوردستانه‌و ه سه‌ردانی ئیسرائیلیان كردووه. ئه‌وه‌ی كوردستان و فه‌له‌ستین و پزیشك سه‌ردانی كوردستانی بۆ چاره‌سه‌ركردنی نه‌خۆشییه‌كانیان و مانه‌وه‌یان بۆ چه‌ند مانگیك به‌پێی نه‌خۆشێكه‌یان و ئیسرائیل هه‌موو و هه‌موو عێراق و ئه‌و كردووه پێداویستییه‌كانی بۆ دابین ده‌كات ،وه‌ك شوێنی مانه‌وه، ه به‌ده‌ستی مندااڵنه‌ی ك نه‌شته‌رگه‌ری و سه‌رجه‌م داو و ده‌رمانێك .به‌باشمان نه‌خۆشی دڵ ده‌ناڵینن ه زانی له بابه‌تی ئه‌مجاره‌ماندا باسی منداڵێكی ته‌مه‌ن 4ساڵ و نیو ه بكات .هه‌وت ئاخێم كه چه‌ند ساڵه كار ده‌كات ل ه ئیسرائیل . ه كوردستانه‌و ه هاتووه‌ت ه ل ه بۆ ئه‌و مه‌به‌ست كوردستان ،كاری هێنانی منداالنی كورد بۆ ئیسرائیل بكه‌ین ك ه ه له‌گه‌ڵ كوڕه‌كه‌ی هاتبوو بۆ ئیسرائیل ،ل چاومان كه‌وت به دایكی ك ه كه‌وت و چه‌ند پرسیارێكمان ه دایكی ئه‌و منداڵ نێزیكه‌و ه چاومان ب
Israel-Kurd 2
NO13
June2010 Israel-Kurd ئاراسته كرد. ئیسرائیل -كورد :ئه‌م كاته‌تان باش ئه‌گه‌ر یارمه‌تیمان بده‌ن چه‌ند پرسیارێكمان هه‌یه( ،به‌باشمان زانی ناوی دایكه‌ك ه باڵو نه‌كه‌ینه‌و‌ه و ئێست ه الی ئێم ه ناوی پارێزراوه) ؟ وه‌اڵم :به‌سه‌رچاو فه‌رموو منیش ئاماده‌م ه وه‌اڵمتان بده‌مه‌وه. هه‌رچی پرسیارتان هه‌ی ئیسرائیل – كورد :كوڕه‌كه‌تان ناوی چیی ه و خه‌ڵكی كام شاری كوردستانن؟ وه‌اڵم :كوڕه‌كه‌مان ناوی «شاد» ته‌مه‌نی 4.5 ه و دانیشتووی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هیدین. ساڵ ئیسرائیل – كورد :ماوه‌ی چه‌ند‌ه ده‌زانن كوڕه‌كه‌تان نه‌خۆشی دڵی هه‌یه؟ ه ه ك وه‌اڵم :له ته‌مه‌نی 6مانگییه‌وه زانیومان كوڕه‌كه‌مان نه‌خۆشی دڵی هه‌یه ،ده‌توانم ه ئێمه خه‌ریكی «شاد»ین بڵێم نێزیه‌كی 4ساڵ و هیچ پزیشكێك نه‌ماو ه سه‌ردانی نه‌كه‌ین، نه‌یانتوانی چاره‌سه‌ری بكه‌ن .ده‌مانزانی ته‌نیا ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت چاره‌سه‌ری هه‌یه ،به‌س ل ه چون بتوانین بچین بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت. ئێم ئه‌و ه بوو چووین له منداڵپارێزانی سلێمانی ه ناوی «شاد»مان تۆمار كرد بۆ ئه‌وه‌ی ك بمانێرن بۆ واڵتیك ،ئه‌وه بوو دوای ماوه‌یكی ه زۆر چاوه‌ڕێكردن ئاگه‌دار كراینه‌و ه ك ئیسرائیل ده‌توانێ چاره‌سه‌ریی نه‌خۆشییه‌كه‌ی شاد بكات.
ئیسرائیل – كورد :كێ زۆر هاوكاری كردن بۆ هاتنتان بۆ ئیسرائیل؟ ه ه منداڵپارێزانی كوردستان ل ه ل وه‌اڵم :ئێم سلێمانی ناوی خۆمان نووسی و له رێگه‌ی رێكخراوی (هه‌وت ئه‌خێم) توانیمان بێین بۆ ئیسرائیل .
ئیسرائیل – كورد :كاتێك گه‌یشتن بۆ ئیسرائیل هه‌ستان ب ه چی كرد؟ وه‌اڵم :بڵێم هه‌ستمان به‌چی ده‌كرد ،ئه‌وه‌ی راستی بێ ،بیرمان له‌و ه ه زمانی ئه‌وان جیاواز ه و بۆ ده‌كرده‌و ه چۆن بتوانین تێیان بگه‌یه‌نین ،چونك ه ئینگلیزی ئێمه زۆر زه‌حمه‌ته ،چونكه ئه‌وانه‌ی هاوكارمان بوون ئه‌وان ب ه پزیشكه‌كان تێبگه‌ین .زۆریش حه‌ز قسه‌یان ده‌كرد ،بیرمان ده‌كرده‌و ه چۆن ل
زۆرم پێ خۆش بوو كه توانیم سه‌ردانی ئیسرائیل بكه‌م ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی وابزانم هه‌موو كه‌سێكی مسوڵمان حه‌ز ده‌كات بچێ بۆ سه‌ردانی مزگه‌وتی گه‌وره‌ی قودس و پێم خۆش بوو كه توانیم سه‌ردانی ئیسرائیل بكه‌م ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی وابزانم هه‌موو كه‌سێكی مسوڵمان حه‌ز ده‌كات بچێ بۆ سه‌ردانی مزگه‌وتی گه‌وره‌ی قودس كه به‌ڕاستی جێگه‌یه‌كی زۆر پێروز ه بۆ ئاینی ئیسالم. ئیسرائیل – كورد :دواتر چۆن توانیتان تێبگه‌ن ل ه پزیشكه‌كان و چه‌ندجار سه‌ردانی مزگه‌وتی پیرۆزی قودستان كرد؟ وه‌اڵم :من زۆر كاتم نه‌بوو له‌به‌ر سه‌ردانی نه‌خۆشخانه ،به‌اڵم سوپاس بۆ خوا توانیم 14جار سه‌ردانی مزگه‌وتی قودس كرد و هه‌مووجار چه‌ند ه نوێژێكم ده‌كرد و له خوای گهوره ده‌پاڕامه‌و ه كوڕه‌كه‌م له‌و نه‌خۆشیی ه خوا شه‌فایان بۆ ه نه‌خۆشییان هه‌ی ه ك رزگار ببێ ،هه‌رچی كه‌سانێك هه‌ن ه ناوی (ئیالن خه‌ڵكی بنێری .بۆ تێگه‌یشتمان له زمانیان له ئیسرائیل كوردێك ب شاری قه‌اڵدزێیه) یارمه‌تیداین ،زۆر سوپاسی ده‌كه‌م چونك زۆر هاوكاری ئه‌و كوردانه ده‌كات كه ده‌چن بۆ ئیسرائیل . ئیسرائیل – كورد :ئێست ه شاد چی بۆ كراو‌ه و ته‌ندروستیی چۆنه؟ وه‌اڵم :سوپاس بۆ خوا و بۆ پزیشكه‌كانی ئیسرائیل ،شاد چاره‌سه‌ری بۆ كراو ه ه و له‌سه‌ر خێر به‌یانی ده‌گه‌ڕێمه‌وه كوردستان. و ته‌ندروستی زۆر باش ئیسرائیل – كورد :ل ه كۆتاییدا چیت هه‌ی ه بیڵێیت؟
Israel-Kurd
ئیسرائیل – كورد :كاتێك زانیتان كوڕه‌كه‌تان بچێ بۆ ئیسرائیل ب ه التانه‌و‌ه چۆن بوو؟ ه ئه‌و ه وه‌اڵم :وه‌ڵاڵ زۆر ئاسایی بوو ،چونك ه ئه‌وان هه‌ر ئاینێك ه گرینگ نیی بۆ ئێم ه كوڕ ه بن ،زیاتر ئه‌وه‌نده‌مان ده‌وێ ك خۆشه‌ویسته‌كه‌مان چاره‌سه‌ر بكرێ و له‌و ه رزگاری بێ. نه‌خۆشیی
ئیسرائیل -كورد
هڤپه‌یڤین :ئاالن – ئیسرائیل
3
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
ه زۆر هاوكارییان كردین و سوپاسی كارمه‌ندانی ئه‌و وه‌اڵم :من زۆر سوپاسی پزیشك و نه‌خۆشخانه‌كان ده‌كه‌م ،چونك ه مردن رزگار كرد ،هه‌روه‌ها سوپاسی كاك ئیالن ده‌كه‌م بۆ هاوكارییه‌كانی. رێكخراوه ده‌كه‌م چونكه كوڕه‌كه‌میان ل ئیسرائیل – كورد :ئێمه‌ش هیوای ته‌مه‌ن درێژی بۆ كاك شاد ده‌خوازین و سوپاست ده‌كه‌ین بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی پرسیاره‌كانمان ،هیوادارین ب ه سه‌المه‌تی بگه‌ڕێنه‌و‌ه كوردستان بۆ ناو كه‌سوكارتان ،داوای چاكبوونه‌و‌ه بۆ هه‌موو كه‌سێك ده‌خوازین ك ه ته‌ندروستییان باش نیی ه و خوا شه‌فای بۆ هه‌مووان بنێرێ. ه به‌سه‌ردان و به‌مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ریی نه‌خۆشی ه كوردانه‌ی ك ه چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ڵ یه‌كێك له‌و منداڵ ئه‌و ه به‌شێك بوو ل ه ه ئیسرائیل ،له داهاتووشدا چاومان ده‌كه‌وێ به‌چه‌ند منداڵێكی تر و ئه‌و پزیشك و به‌رپرسانی نه‌خۆشخانه‌ی ك هاتوونه‌ت چارسه‌ری مندااڵنی كوردی لێ ده‌كرێ.
Israel-Kurd 4
NO13
June2010 Israel-Kurd هڤپه‌یڤین :شێرزاد عه‌بدوڵال قۆریتانی
ئیسرائیل -كورد
گ ف هره ا د ع هون ۆڤار ی : ی ئ ئ ه ی گ هر كێش سرائی ل ه ی بۆ ئا كورد نه‌ت س ه ا و ی ه ش ی ی یی ك و در ر د ی وست بكردا ستان ژما ر ه م ی ه تمان همان پ ئێم ه ێ ن هد هدا
Israel-Kurd
ف هرهاد ع و ن دایكبو ی ن هقیبی زانس وی س ا ڵ س ی ه ن 6 ته دیك رۆژنا سیاسییه‌كان 194شاری ای ر ۆ ژ ن ا م م ی ه‌نو كۆ تا ئێس ه‌نووسی ده زانكۆ ی به‌غ یه ،ده‌رچو وسان ی ك و ت ك و ی كۆلێج ردستا ه به‌غ دا ما ئازادی ه خه‌ریكی ات ل و ه ی ی ئاب ن ل ه ك ی زیا هن اری پیشه‌یی دا و ل وو ه كورد تر ل رۆژنام و ه 40ساڵ ری و و ی س ت س هن ه سی ل ه ان ل ه كوردستا دیكای ه دوا ی ڕاپ كار ی ئیسرائی ب ل ۆ – دا ن ك ه ك و رد: و دا ی ۆك ه ڕینه‌و ه ره‌وشی ی و چ كۆك ر ل ۆ ه ژ س ن پ ا ا ر ن م ف هنوو دن ی ه‌گه‌ری ۆژنام هرهاد ل ه ع ه ه ه و س ن ر ی: ێم ی ان . ده‌ك هین له ك ئێمه ب كوردستا ه ی ن ه ل ی ه چ ئا اساوه ،به‌پێ وردستان ك تێڕ وا ن ی ن ئ ستێك ه ؟ ت ه‌وی ()4ی س ی یا هما ی 8سای ژمار ش ل اڵ ه روانگ شای ر ه و ش ه ( پاش ڕاپ 9 ی ه 0 9 ر ی 1 1 ۆ ) ژ د ن س ی ام هرین ڕۆژنا واشت هگ هندیكا ساڵ ی پێش ب ه و هر ی 3 پ ێ 9 ل م ی ه ج ه‌كه‌وت ه 19 ی گ و ا ر ه و ب ، س ر وا ا ه ی ن پ گ ێ ی د هت ۆرێ ی ژ ی ك ه ی سه ك هیچ سان وانین به‌قۆن وردستانی پ ماره ( )35یاسای ژ م ا ا ر ی ه رگ ێ ی سۆ خی ساڵ ی هه‌رێ ۆڕه‌پانی كو رێك ل ه ه كور زێڕین نا ناوه‌ت ق ۆ ن ا ی 2007 خێ می ردس دست ه وی ب ك ی هری ه ئ ه كوردستان ،تان ،ڕێكخ ان نیی ن ، هكجار چ ه و ه ئ مان ه م نك ه راو ه و ه و ه م و ك ڕ ا ب و ال ۆ و ه ی ن ، ژ ی نا هن ه سیاس هیچ دا ئازادن له مانه ی به‌ناو ئ موده‌ز یی گ ه ه ك ب ا ك ن ا اڵ ن ی وكردنه‌وه ه‌هل ی حكو ی ده‌ر د ه چ ه ومه‌ت ی و نو ن وسین و دا س رب ه خ ۆ ن ڕشتن ی ه هواڵ
5
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
ه دادوه‌ر نه‌گه‌ڕێته‌و ه ه نه‌كردوو ه به‌شێوه‌یه‌ك ك ی هیچ جۆره سانسۆرێكیان له‌سه‌ر بێ ،ئه‌و شتانه‌ی پێناس به‌بێ ئه‌و ه ی یاساكه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ی ناچارده‌بێ به‌پێ ی دیكه ،له‌به‌ر ئه‌وه ێ له‌و بۆ یاسا ئازادن له ڕاده‌ڕبڕین و هه‌ندێكجار هه‌ند ی الوزای ده‌زانین و بیرمان ه خاڵێك ه ب ه ئێم ه رۆژنامه‌نووساندا بكا ك ی یاساش ده‌به‌زێنن ،به‌اڵم تا ئێست ڕۆژنامانه سنوور ی 6تا7 ه دوا ی ئاینده‌مان ك ه كۆنگر ه ی له‌و ه كردووه‌ته‌وه كه‌وا ل ه بتوانین هێڵ به‌شێوه‌یه‌ك چاره‌سه‌رنه‌كراو ه ك ی رۆژنامه‌نووسان وه‌رده‌گرین ی ڕا ی ئه‌وه ه مانگی تر ده‌به‌سترێ دوا ی ل سوور بۆ سنووربه‌زاندن دابنێین ،ڕۆژنامه‌گه‌ر ه ه چین بۆ ئه‌و هی ل ه الوازان ی پڕاكتیكدا ئه‌و خاڵ ه مه‌یدان ه بزانین ل ی هه‌ی كوردستان ده‌توانم بڵێم سروشتێكی تایبه‌ت ی كوردستان ی رۆژنامه‌نووسان ی سه‌ندیكا ی گشتی ی سێیه‌م ی كۆنگره ئه‌ویش ئه‌وه‌یه به‌شێوه‌یه‌ك ئازاد ه هیچ ڕێگرێك ی له‌سه‌ر بدرێ و وه‌كو بڕیار ه ه و ل ه به‌ردمدا نیی ل هه‌مواركراو ی ه تاڕاده‌یه‌ك پڕۆژه‌یه‌ك هه‌مان كاتیشدا جۆر ه جۆر ه په‌رش و باڵوییه‌كیشی پێوه دیار په‌رله‌مانی ه ب په‌رش و باڵوییه‌كیشی به‌وه تاوانبارده‌كرێ كه جۆره فه‌وزایه‌ك له‌ناو پێشكێش كوردستان بكرێ ،چونكه ئه‌و پێوه دیاره تاڕاده‌یه‌ك ی له كوردستاندا هه‌یه به‌و ه تاوانبارده‌كرێ ك ه ره‌وشی رۆژنامه‌گه‌ر ه خاوه‌نین وه‌ك ه ئێم پرۆژه‌ی ه سه‌ندیكا و مافی خۆشمانه ئێم جۆر ه فه‌وزایه‌ك له‌ناو ه ی كوردستانین ،مافی خۆمان ی رۆژنامه‌نووسان ه چه‌تر و چوارچێوه ه ،چونك ه كوردستاندا هه‌ی ره‌وشی رۆژنامه‌گه‌ری ل ی ی ئه‌مڕۆ ی بكه‌ین به‌شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ بار ی هه‌مواركردن وه‌ك هه‌موو الیه‌كمان ده‌زانین كاری رۆژنامه‌نووسی داوا ه پێشكه‌وتووه‌كان سنووردار ه كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستاندا بگونجێ. ی ئه‌وروپا و واڵت له واڵتان ی به‌یاسا هه‌ندێك ی ڕۆژنامه‌گه‌ر به پرینسیپی كار جاریش به نه‌ریت ،به‌اڵم به‌داخه‌و ه هه‌ندێكجار ئیسرائیل – كورد :میدیا ی كورد ی دووچار ی جۆرێك ل ه قه‌یران ی په‌رش وباڵو ی بێ ی خیتابی و جۆرێك له نه‌بوون ی گوتاری یه‌كگرتوو ی پێوه دیاره ،بۆچی؟ به‌شێوه‌یه‌ك له‌مپه‌ر به‌رامبه‌ر ره‌وشی رۆژنامه‌گه‌ر ه كوردستان ی یه‌كگرتوو ل ه ناتوانین بڵێین گوتارێك نییه به‌رامبه‌ر ئازادیی رۆژنامه‌گه‌ری ،هه‌ندێكجار فه‌رهاد عه‌ونی :ئێم ه به‌داخه‌وه لێره‌وله‌وێ رۆژنامه‌كان ئه‌و هێڵه سوروه و له ئارادا نییه ،چه‌ند گوتارێك هه‌یه ،گوتاره‌كان گوزارشت ل ه ی ئه‌و رۆژنامان ه ڕاوبۆچوون ه ده‌كه‌ن ل ه سیاسییان ی ئه‌و الیه‌ن ی كردوو ه بۆچوون ئه‌و سنوور ه ده‌به‌زێنن كه به‌پێی یاسا پابه‌ند ه حكوومه‌تین ،له‌به‌ر ئه‌و ه تۆ ه حزبین ك ه سه‌ربه‌خۆن ك ،ئێمه له سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان ماوه‌ی زیاتر ده‌كه‌ن ك ه یه‌ك خیتابی سیاسی یاخۆ ی پڕۆژه‌یه‌ك بووین ناتوانی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان هه‌موو ل ی ئاماده‌كردن ه خه‌ریك ه 2ساڵ ل ه هه‌ندێكجار ی داخ ی جێگه ه كوردستان كۆمه‌اڵیه‌تیدا چڕ بكه‌یه‌وه ،به‌اڵم ئه‌وه ی پڕۆژه‌ی یاسای ڕۆژنامه‌گه‌ری ل به‌ناو ی ی رۆژنامه‌نووسان ،ئێمه وه‌ك باس ده‌كه‌ین وه‌ك سه‌ندیكا به‌شێك نین له ده‌سه‌اڵت ی هه‌ره‌زۆر ،كه تێیدا زۆربه ی كوردستان ی گه‌ل ه ئه‌زموون ه هه‌رێمی كوردستان سیاسیی كوردستان ،به‌اڵم به‌شێكین ل داموده‌زگه‌كانی ڕاگه‌یاندن ل ی ه هه‌موومان ده‌گرێته‌وه ،هه‌ندێكجار به‌داخه‌وه سنوور ه ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی ئه‌و پڕۆژه‌یه‌دا كرد .ك به‌شداریان ل ه ی ك ی گه‌لی كوردستانیش ده‌به‌زێنین به‌وه ی بااڵ ه له شار و به‌رژه‌وه‌ندی به‌و سیمینار و كۆر و كۆبوونه‌وانه‌ی ك ی ه به‌ته‌واوی به‌ڕه‌شی ده‌بینین ،به‌خراپی ده‌بین شارۆچكه‌كانی كوردستان بۆ رۆژنامه‌نووسان ئه‌نجام هه‌ندێك له‌و ئه‌زموون ه ی تێدا ڕه‌چاو بكات ،ئێمه به‌و ته‌ماشاكردن ی چاك ه 2006\9\16گه‌وره‌ترین به‌بێ ئه‌وه‌ی خاڵێك ده‌درا ،دوایین شت ل ی كوردستان ناكه‌ین ،ده‌ڵێین ی هه‌رێم ه سه‌یر ه هه‌ولێر به‌سترا یاخۆ به‌و روانین سیمینار و فره‌وانترین سیمینار ل ی ئازاد ه ی دیموكراسی تێدایه ،رۆژنامه‌گه‌ر ه ژیان ه ئێست ی 170رۆژنامه‌نووس و هه‌رێمێك ه ئاماده‌بوونی نێزیكه ب ی ی ناوچه ه واڵتانی ده‌وروبه‌ر و واڵتان په‌رله‌مانتار و پارێزه‌ر و یاساناس و مامۆستای زانكۆ .به‌شێوه‌یه‌ك كه ده‌توانم بڵێم ل رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ده‌وڵه‌مه‌ندتره ،به‌اڵم به‌داخه‌و ه هه‌ندێكجار ه ه ده‌به‌زێنن ك ه لێره‌وله‌وێ به‌شێوه‌یه‌ك سنووره‌ك هه‌ندێ رۆژنام ئیسرائیل – كورد :تاچه‌ند ئه‌م یاسایه ل ه داداگه‌كان ی ه ی دروست كردووه .قه‌یران له‌و ه په‌یدا ده‌بێ ك جۆرێك قه‌یران هه‌رێم ی كوردستان كار ی پێده‌كرێ ؟ ی كه دانراوه ده‌چینه ده‌ره‌و ه و هیچ ه چوارچێوه‌ی ئه‌و یاسایه ئێمه ل ی ه سنوور ی تاك دانانێین ،زۆرجار ئێم ی و ئازادی فه‌رهاد عه‌ونی :ده‌توانم بڵێم 80%پیاد ه ده‌كرێ سنوورێك بۆ ئازاد ه تاك ده‌به‌زێنین ،هه‌ندێكجار سومبول بریندار ده‌كه‌ین ،هه‌ندێكجار و 20%پیاده ناكرێ به‌هۆی لێك نه‌گه‌یشتنێك ك ه ی كوردستان بریندار ده‌كه‌ین كه ئه‌م ی گه‌ل ی بااڵ ی به‌رژه‌وه‌ندی ه و خاڵه‌كان ی له بڕگ ی هه‌ندێك الواز ه هۆ ه ب هه‌ی ی و قه‌یران . ه مایه‌ی نیگه‌ران ه دابی گشتیی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی بووه‌ت پڕۆژه‌كه .بۆ نموون
Israel-Kurd 6
NO13
ئیسرائیل -كورد
فۆ تۆ ئارشیڤ
June2010 Israel-Kurd
Israel-Kurd
ی پشت ی كوردستان بێ ئه‌وه ی كۆمه‌ڵگه ئیسرائیل – كورد :ئایا له هه‌رێم ی كوردستان میدیا ی ئازاد له‌سه‌ر هه‌ندێك بابه‌ت ه ئه‌مانه ده‌توانین ه ودكیۆمێنت ببه‌ستن له ئارادا هه‌یه ك ه به‌ڵگ ب هه‌یه یاخۆ خه‌ریك ه دروست بێ ؟ ه پرنسیپی ه به‌جۆرێك ل ئه‌و پێناسه‌یان له‌سه‌ر جێ به‌جێبكه‌ین ك فه‌رهاد عه‌ونی :هه‌موو میدیا ئازاد ه ،له‌و ه كاری رۆژنامه‌گه‌ری چووه‌ته ده‌ره‌وه. ئازادترچییه ،من تێناگه‌م ،سانسۆر نییه كه‌س ناڵێ ی ئیسرائیل – كورد :ئایا ده‌رچوون ی گۆڤارێك ی وه‌ك ئیسرائیل – كورد هه‌ڕه‌ش ه له پشتی چاوت برۆیه ،ئه‌گه‌ر سه‌یری بازاڕ بكه ه ل ه ئاسایشی نه‌ته‌وه‌ییی كوردستان ده‌كات ؟ ی نوێ رۆژان ه و گۆڤار ه 150رۆژنام زیاتر ل ی ه بۆچوونی خۆ له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان هه‌یه ،هه‌ریه‌ك ی بۆ ی ئیسرائیل -كورد كێشه ه بڵێ ئه‌مه خراپه ئه‌مه چاكه ،فه‌رهاد عه‌ونی :ئه‌گه‌ر گۆڤار ه كه‌سێكیش نیی هه‌ی ی ه ژماره ه ئێم ئاسایشی نه‌ته‌وه‌ییی كوردستان دروست بكردای ی چییه؟. ی ئه‌مه نه‌بێ ئه ئه‌گه‌ر ئازاد هو ه هه‌موو كه‌س ئازاد ه رۆژنام متمانه‌مان پێنه‌ده‌دا ،له‌م واڵت ی ی به‌رژه‌وه‌ندیی بااڵ ئیسرائیل – كورد :ده‌كرێ بپرسین كێن ئه‌وانه ی له‌ناو گۆڤار ده‌ربكا ،به‌اڵم به‌مه‌رجێك سنوور ڕاگه‌یاندن ی كوردیدا له‌بڕ ی ره‌خن ه كولتوور ی شه‌ڕ‌ه جنێویان كوردستان نه‌به‌زێنێ. ئیسرائیل – كورد :ل ه هه‌رێم ی كوردستان ده‌سه‌اڵت ی چواره‌م بوون ی هه‌ی ه یاخۆ هێنای ه نێو میدیا ی كورد ی ؟ فه‌رهاد عه‌ونی :بۆمن ناشێ ناو بێنم كێیه یاخۆ هێشتا نه‌یتوانیو‌ه بوونی خۆی بسه‌لمێنێ؟ ه و چ ده‌زگایه‌كه ،به‌اڵم به‌داخه‌و ه چ رۆژنامه‌یه‌ك ی ده‌بینرێ وه‌ك له سه‌ره‌تاوه باسم كرد فه‌رهاد عه‌ونی :من ناتوانم بڵێم ده‌سه‌اڵتی چواره‌می كوردستان ئه‌وه ه و گۆڤاره‌كان و ی یاخۆ نا ،به‌اڵم رۆژنام ه رۆژنامه‌گه‌ر سنووربه‌زاندن له ئارادا هه‌یه ،جنێودان له ئارادا بووه‌ت ی سیاسی یاخۆ ته‌له‌ڤزیۆنه‌كان و رادیۆكان كاریگه‌رییه‌كی یه‌كجار گه‌وره‌یان هه‌یه ،تۆمه‌ت دروستكردن بۆ الیه‌نێك ی ه هه‌ندێكجار به‌ال ه ك ی كوردستان هه‌ی ی گشتی ه ئارادا هه‌یه ،له‌سه‌ر را الیه‌نێكی حكوومه‌تی یاخۆ بۆ تاك ل ی خراپیدا. ی هه‌ندێك هه‌واڵ و هه‌ندێك ڕیپۆرتاژ چاكه‌یدا ده‌با و هه‌ندێكجاریش به‌ال هه‌ڵبه‌ستن
7
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
ی ی ئابووری و سیاسی و جڤاكییه ،ئه‌مه‌ش به‌هۆی سیستم توركیا له كورتترین پێناسه‌دا واڵتێكی داڕماوی ژێرخان و سه‌رخان ی ه زۆر و زه‌به‌الحه‌كان ی به‌رنادات ،به‌هۆی كێش ی گرتووه و به‌رۆك ی ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه ی ساڵه یه‌خه ه ساڵه‌ها ده‌وڵه‌ته‌وه ك ه بكات ،زه‌ق ی گشتی و ناوه‌خۆی پێ چه‌واش ی سنووره‌كانی و را ه ده‌ره‌وه ی كێشه‌كان ببات ناوه‌خۆی توركیا هه‌میشه خواستوویه‌ت ه ه رۆژئاوا سه‌رده‌مانێك بابه‌تی رۆژه‌ڤی ئه‌و واڵت ه باكوور و توركه قوبرسیه‌كان ل ی بولغاریا ل ی توركه‌كان ی كێشه كردنه‌وه ی ی ئاو ی ببرێته‌وه ،دواتر ته‌نگژه ی پێ له‌بیر كۆمه‌ڵگای تورك ی و سیاسییه‌كان ی ته‌نگژ ه ئابوور ه بوون و به‌هۆیه‌وه توانرا زۆرب ه رۆژه‌ڤه‌و ه ی PKKله‌گه‌ڵ سووریا كه‌وت ه و دۆسیه ی گه‌پ و ئه‌تاتورك و لیوا ئه‌سكه‌نده‌رون فورات و دروستكردنی سه‌ده‌كان ه باكوری كوردستان ه ل ی و ره‌شه‌كوژییه‌ی ك ه به‌رامبه‌ر ئه‌و كۆمه‌ڵكوژ ی ره‌شی بشارێته‌و ه ل ی روو و به‌مه‌ش توركیا توان ی ی تورك ه حزبواڵ ی ئێران ل ی كورد له‌و پارچه‌یه .پاڵپشتیكردن ی نهتهوه ی ره‌وا ی كێشه ه داپۆشین ی ده‌دا به‌رامبه‌ر ب ئه‌نجام ه هه‌مبه‌ر ی راگه‌یاندنی بره‌و پێ ده‌دا ل ی خه‌ریك كردبوو و توركیا هێرشه‌كان بۆ ماوه‌یه‌كی دوورودرێژ میدیاكانی توركیا ی ه ناوه‌و ه بیروڕای گشتیی تورك ی دژ ه تیرۆره و ل ی چه‌واشه بكات .له‌وه‌ی كه توركیا له‌به‌ره ئێران و له‌وێو ه توانی رای گشت ی ی ئازادیی عێراق هه‌مان ئه‌و په‌رده‌پۆشیانه ه ه پرۆس ی توركیا ل ی به‌شدارینه‌كردن ه سه‌رقاڵ كردبوو .سیناریۆ به‌و دۆسیه‌ی ه ی له‌و سیناریۆیه‌دا بڵێ (ئێمه دژی شه‌ڕین و ئاشتیخوازین) ل ه ده‌ره‌كی و ناوخۆیییه‌كانی توركیا بوو ،چونكه توركیا ویست تاوان
Israel-Kurd 8
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ی هه‌مان كات و ساتدا داپڵۆسین و سه‌ركوتكارییه‌كان ی به‌رده‌وام ه سه‌ربازییه‌كان ه ئۆپه‌راسیۆن كورد ل ی ی كورد له‌و پارچه‌یه بوون دژی خواست و ویست ی ه توركیا هه‌ستی ساویلكانه كوردستان ،هه‌ر بۆی ه ی ك عه‌ره‌بی بۆخۆی راكێشا به‌و ئامانجه ی ببوژێنێته‌و ه به‌رژه‌وه‌ندییه سیاسی و ئابوورییه‌كان ی ی دوژمنكارانه له‌گه‌ڵ عه‌ره‌ب و له‌و رێگه‌یه‌وه ته‌م ی ه به‌هۆی هزر عه‌ره‌ب-تورك بڕه‌وێنێته‌وه ك ی و دواتریش ئه‌تاتورك هی عوسمانل ره‌گه‌زپه‌رستان ه نێوان عه‌ره‌به‌كان و توركه‌كان دروست ببوو ،تا ل ه ی خۆی بپێكێ ،هه‌ر بۆی ی ئامانجه‌كه راده‌یه‌ك توان ی ده‌بینین توركیا و سووریا له‌و ساته‌دا زیاتر له‌یه‌كتر نێزیك ده‌بنه‌وه و له‌الیه‌كی تره‌و ه ئێران نێزیكتریش ی توركیا وه‌ك سیستم له‌گه‌ڵ بووه‌وه .هاوسۆزبوون ی ی شه‌ڕی حزبواڵ زیاتر سۆزی ساویلكانه كێشه ی عه‌ره‌بی وروژاند عه‌ره‌بی و شه‌قامی كورتبین ی نێوان به‌رامبه‌ر به توركیا و زیاتر دووبه‌ره‌كییه‌كان تورك و عه‌ره‌ب وه‌ال نران و توركه‌كان له‌بڕی كڕنۆش بردنیان بۆ یه‌كێتیی ئه‌وروپا روو ه و قودس ه و كه‌نداو كڕنۆشیان برده‌و ه و رزگاربوون ل ی ی یه‌كێتی ی باره‌گا زه‌لیل بوونیان له‌به‌رده‌م ده‌رگه ی ئه‌وروپا به‌تایبه‌تی و ئه‌وروپا ،لێره‌وه‌ش یه‌كێتی ی دژ ی به‌ره رۆژئاوا به‌گشتی له‌ترسی سه‌رهه‌ڵنه‌دان ی ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و كه‌مكردنه‌وه‌ی توانا ل ی توركیا كارتی جینۆساید ئه‌رمه‌نه‌كانیان به‌كارهێنا و به‌مه‌ش توانیان ئامانجه‌كه‌یان بپێكن و توركیاش بگه‌ڕێننه‌و ه ی ه ره‌سه‌نه‌كه سه‌ر بنچین ه ه توركیا برێتی بوو ه ل خۆی ك ی و سه‌ربازیی ی دیكتاتۆر واڵتێك سه‌ره‌ڕۆی خوێناوی و هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌ما و ئایدیایه‌ش كۆماری توركیا دامه‌زراوه.
ئه‌ردوگان بۆته سه‌الحه‌دین ئه‌یوبی
مێژووی سه‌ركوتكردن و سڕینه‌وه‌ی مۆركی نه‌ته‌وه‌یی كورد ره‌گ و ریشه‌یه‌ك ی وه‌ها قوڵی ل ه توركیا داكوتاوه كه به‌هه‌زاران جۆر ی تری سیاسه‌ت ی كرانه‌وه‌ی توركیا ناتوان ێ ئه‌و مێژووه ره‌شه‌ی به‌روو ی مرۆڤایه‌تیدا سپی بكاته‌وه
ه ی ل ی حوكمڕان جۆر و شێواز توركیا هیچ روون و به‌رچاو ه ه كه چ جۆر ه سیستمێك نیی ی (عه‌لمانی بێ یاخۆ ئیسالم ه و ماركسی) گرینگ ئه‌وه‌ی ی توركیا له‌سه‌ر رێچكه‌یه‌ك ی ئه‌وپه‌ڕ ره‌گه‌زپه‌رستانه‌ی شۆڤێنیستی به‌ڕێو ه ده‌چێت، ه ه سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و واڵت ه پرس ه به‌رامبه‌ر ب هه‌ر بۆی
ی ی تر ی كرانه‌وه مۆدێلێك سیاسه‌ت ی كورد بوو له‌الیه‌ن ی نه‌ته‌و ه سه‌ركوتكردن ی له‌گه‌ڵ ه هیچ جیاوازیه‌ك ئه‌ردۆگانه‌وه ،ك ه ی توركیا به‌رامبه‌ر ب كۆمه‌ڵكوژییه‌كانی تر كورد نییه ،به‌اڵم ئه‌مه‌یان وه‌كو كۆمه‌ڵكوژییه‌كی سپی ده‌بینرێ
Israel-Kurd
ه دی .ئه‌گه‌ر ی ناكرێن و نایه‌ن هیچ پێشكه‌وتن و گۆڕانكارییه‌ك به‌د ه ی توركیا بده‌ینه‌وه ئه‌و راستیی ی دوور و نێزیك ه مێژوو ئاوڕێك ل ه سه‌رده‌می ئۆزال و چیله‌ر و ئه‌ربه‌كان و ی ده‌كرێ ،واتا هه‌ر ل به‌د ی ئیسالمی توركیا هه‌ر ی ئه‌ردۆگان ه ئه‌مڕۆ یه‌لمازه‌و ه بگر ه تا ده‌گات ی 1982ه به‌تایبه‌ت له‌گه‌ڵ پرسی كورد ،ئه‌گه‌رچی ئه‌و توركیایه‌ی ساڵ ی ی (سیاسه‌ت ه ئاراو ه به‌ناو ئه‌مڕۆ شتێك هاتووه‌ت ه ئه‌مه‌ش هه‌مان ی ده‌بینم ك كرانه‌وه) ،به‌اڵم وا ه توركیا ه بیت ك ه چه‌واشه‌كاریانه‌ی ئه‌و سیناریۆی ی ئه‌نجامی ده‌دات، ی گشت ی را بۆ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن ی ی نابێت تۆ له‌الیه‌ك بانگه‌شه ئه‌گینا هیچ واتایه‌ك ی بكه‌یت و له دیوه‌كه‌ی تر ی ئازاد كرانه‌وه ی ئه‌نجام ئۆپه‌راسیۆن و ره‌شه‌كوژ ی بده‌یت ،هه‌مووشمان ده‌زانین مێژوو ی ی مۆرك سه‌ركوتكردن و سڕینه‌وه ی وه‌ها نه‌ته‌وه‌یی كورد ره‌گ و ریشه‌یه‌ك ه به‌هه‌زاران ه توركیا داكوتاوه ك قوڵی ل ی كرانه‌وه‌ی توركیا ی سیاسه‌ت ی تر جۆر ی ی به‌روو ێ ئه‌و مێژوو ه ره‌شه ناتوان مرۆڤایه‌تیدا سپی بكاته‌وه.
9
ئیسرائیل -كورد كه تاكه ئامانجی بۆ خۆدانه قه‌بوڵكردنی توركیا ه ه یه‌كێتیی ئه‌وروپا و ل یل بوو بۆ به‌ئه‌ندامبوون ی الیه‌كی تره‌وه بۆ داپۆشینی سه‌ركوتكارییه‌كان ی به‌رامبه‌ر كورد ،چه‌ند رۆژێك پێش راگه‌یاندن ی سیاسه‌تی به‌ناو كرانه‌و ه له توركیا پڕۆتۆكۆڵێك ی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل مۆر كرد ستراتیژیی سه‌رباز ی هاوبه‌شی ه مانۆر و دواتریش پڕۆتۆكۆڵه‌ك ی سه‌ربازیی ئیسرائیل و توركیا و ئه‌مه‌ریكا ی لێ كه‌وته‌وه ،پاشان واتا چه‌ند رۆژێك دوا راگه‌یاندنی سیاسه‌تی كرانه‌وه‌ی توركیا چه‌ند ی و ه ئیسرائیل كڕ فڕۆكه‌یه‌كی سیخوڕی ل ی ی تورك ی 200سه‌رباز ئیسرائیلیش راهێنان ه گرته ئه‌ستۆ ،هه‌مووشمان ده‌زانین ك ه ئه‌م فڕۆكانه و سه‌ربازانه بۆ ئۆپه‌راسیۆن ی كوردان به‌كار سه‌ربازییه‌كان و سه‌ركوتكردن ی ئه‌م راستیه‌ش توركیا هێنران ،بۆ داپۆشین ی ه گێڕانی رۆڵی ناوبژیوانی دۆسیه هه‌ڵسا ب ی عه‌ره‌ب-ئیسرائیل و لێك نێزیككردنهوه ی بێ ئاكام ئیسرائیل و سووریا ،دوا ه ی ك بوونی دانیشتنه‌كان به‌وه ه ی ب الیه‌نی عه‌ره‌بی ئه‌و متمانه‌یه ی توركیا نه‌بوو له رۆڵی ناوبژیوان ی ه توركه‌كان ته‌واو ی ك به‌وه رێكه‌وتنه‌كانیان له‌گه‌ڵ ئیسرائیل هو له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی ستراتیژیی ی بێالیه‌ن ێ رۆڵێك توركیا ناتوان ه ه كێشه‌كه ،بۆی بگێڕێت ل ی خۆی سووریا هاتنه پێشه‌وه راگرت بۆ دانوستاندنه‌كان، ی له ئیسرائیل كرد ئه‌مه‌ش وا ی ه گاڵو و نه‌زۆكه‌كان ه مه‌به‌ست ك توركیا بزانێت كه توركیا له‌سه‌ر ی ده‌كات، دوو په‌تی ئاگرین یار ی هاوكات ده‌خوازێ به‌رده‌وام به‌وه ی ه سه‌رباز ی هاوكاریی بێت له وه‌رگرتن و ئابوورییه‌كان له ئیسرائیل و ێ به‌نیاز ه دڵی عه‌ره‌به‌كانی لێ نه‌ڕه‌نج ه ده‌ست ی عه‌ره‌بی ل ه جیهان به‌وه‌ی ك ی ژێرخان نه‌دات بۆ بوژاندنه‌وه و سه‌رخانی داته‌پیوی توركی، ی ئه‌وه بوو وه‌زیری ده‌ره‌وه ه پێشوازیكردنه‌كه‌ی بۆ توركیا ل ی ته‌لئه‌بیب به‌به‌رچاوی كامێرا
Israel-Kurd 10
NO13
June2010 Israel-Kurd ی رووخاند ی توركه‌كان ی خۆ به‌زلزانین میدیاكانه‌و ه ریسوا كرا و هه‌ست ی ه دێرین و له‌مێژینه‌كه ه دۆست ی توركیا ل و به‌و جۆره‌ش بێئومێدبوون ی ه پێناو برینداربوون ه دوای ئه‌و پرۆسه‌یه ل نه‌شونومای كرد ،هه‌ر ل
ئه‌مه‌ش وای ل ه ئیسرائیل كرد كه مه‌به‌ست ه گاڵو و نه‌زۆكه‌كان ی توركیا بزانێت ك ه توركیا له‌سه‌ر دوو په‌ت ی ئاگرین یار ی ده‌كات ه هه‌ستی خۆبه‌زلزانی تورك له‌الیه‌ن ئیسرائیله‌و ه توركه‌كان له كه‌ناڵ ی گورگه‌كان» و دواتریش ی «دۆڵ ی ده‌وڵه‌ت زنجیره فیلم فه‌رمییه‌كان ی ئیسرائیل به‌رهه‌میان ی دژی ده‌وڵه‌ت ه ورد ه زۆر ب ی به‌رد» ك «هاوار ه ی هه‌موو گرته‌كانی ئه‌و فلیم هێنابوو تا ئه‌و ئاسته ه تیرۆر ده‌كرد و شه‌رعیه‌تێكی ده‌دا ئه‌و داكۆكی ل ه ی عه‌ره‌به‌كان له ئیسرائیل و ل كار ه تیرۆریستییانه ی هه‌موو به‌شه‌كانیش توركیایان وه‌ك هاوسۆز ی عه‌ره‌به فه‌له‌ستینییه‌كان پیشان ده‌دا و په‌یكه‌ر ئیسرائیلیشان وه‌كو ده‌وڵه‌ت به «دڕنده و دیكتاتۆر ی و تیرۆریست» له‌قه‌ڵه‌م و خوێنڕێژ و عه‌سكه‌رتار ه ده‌دا ،ئه‌م زنجیر ه درامایانه زیاتر په‌شێویان خست ناڤبه‌ری پێوه‌ندیی نێوان توركه‌كان و ئیسرائیل، ی ه جیهان ی ته‌واو خۆی ل له‌مه‌و ه توركیا توان ی عه‌ره‌بی نێزیكتر بكاته‌و ه و لێره‌وه‌ش ته‌واو ه ی توركیا ل نائومێدبوون و ده‌ستبه‌رداربوون ه یه‌كێتیی ئه‌وروپا به‌دی ده‌كرا به‌ئه‌ندامبوونی ل ه سه‌ده‌یه‌ك بوو توركه‌كان ه چاره‌گ ه زیاتر ل ك ه ه ژووره‌وه‌یان ل نۆره‌یان گرتبوو له چوون ی ئه‌وروپا ،پیالنگۆڕكێی توركیا ی یه‌كێتی ده‌رگه ه سوڕانه‌وه‌یان به‌ره‌و جیهانی رۆژهه‌اڵت ل ی هه‌مان ئه‌و و به‌تایبه‌تیش جیهانی ئیسالم ی ه توركیا ویستوویه‌ت ه هه‌میش ه ك سیناریۆیانه‌ی ی بكات ێ و چه‌واشه ی پێ بخه‌ڵه‌تێن ی گشت را و كێشه و ته‌نگه‌ژه كه‌ڵه‌كه‌بووه‌كانی ناوه‌خۆ ی سنووره‌كانی. بگوازێته‌وه بۆ ده‌ره‌وه ی ه یه‌كێتی ی توركیاش ل ه ئه‌و پیالنگۆڕكێی ی عه‌ره‌بی ره‌نگه تا ئه‌وروپاوه بۆ كۆمكار ی خۆی بپێكێ ،به‌اڵم ی كورت ئامانج ماوه‌یه‌ك ی ئه‌و گرفت و كێشه و دیسانه‌و ه ناتوانرێ ته‌واو ه هه‌ڵواسراوه ناوه‌خۆ و ده‌ره‌كییانه په‌رده‌پۆش پرس ی بكرێت و ئه‌مه‌ش توركیا به‌ره‌و ته‌قینه‌وه‌یه‌ك ه ده‌ره‌و ه (یۆنان و ی ل له‌ناكاو ده‌بات ،كێشه‌كان ه و ئاوی فورات و قوبرس و لیوا ئه‌سكه‌نده‌رۆن ی و جینۆسایدی ئه‌رمه‌نییه‌كان و رقی حزبواڵی تورك
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ی ی رووسه‌كان به‌رامبه‌ر به رۆڵی توركیا له رۆژان له‌مێژینه ی كورد، شه‌ڕی سارد) له‌ناوه‌وه‌ش (پرسی خاك و نهتهوه ی هی عه‌له‌وییه‌كان ،گه‌نده‌ڵی ئیداری و سیاسی ،ته‌نگژه كێش ی ه واڵت هه‌ڵچنیوه ،ئه‌رگه‌نه‌كۆن ،پۆشین ئابووری كه ته‌نگی ب ی مافی مرۆڤـ، ی توركیا ،پێشێل ه نه‌ته‌وه‌كانی تر له‌چك ،كه‌م ی سوپا ی و دواكه‌وتوویی ،خه‌رجیه زۆره‌كان نه‌خوێنده‌وار ی ه ئۆپه‌راسیۆنه‌كان ،ملمالنێی ئیسالم ل و عه‌لمانییه‌كان) و سه‌دان ته‌نگه‌ژ ه ی ی كه‌مالیست و كێشه‌ی تر كه توركیا ی له‌ناكاو ده‌بات .ده‌كرێ به‌ره‌و داڕمانێك ه ه ئێست بگووترێ ئه‌م توركیایه‌ی ك ی له‌كۆڵ ناو ه سه‌دان ته‌نگژه و كێشه ه مه‌رگی له‌ناكاوی نێزیك و نێزیكتر ل ه ی ئه‌و روپۆشانه‌ی ل ده‌بێته‌وه و ته‌واو روودا ده‌كه‌وێت كه سااڵنێكه به‌هۆیه‌و ه ه هه‌مان ه ده‌كات ،ب رای گشتی پێ چه‌واش ی ئیمپراتۆریای عوسمانلی، شێو هی مردن ی هه‌ڵبه‌ت نه‌خۆشیش له دوا ساته‌كان ی له‌پێناو ژیان و مانه‌و ه دوایین ده‌رمان تاقی نه‌خۆشییه‌كه ه كه ده‌خوازێ دوا ه شڕه‌ی ده‌كاته‌وه و توركیا ئه‌و نه‌خۆش ده‌رمانی عه‌ره‌بی فه‌له‌ستینی له‌سه‌ر حیسابی ئیسرائیل تاقی بكاته‌و ه و خۆی له‌و ته‌نگه‌ژانه رزگار بكات و جارێكی تر ی ی توركیا بۆ چاره‌سه‌ر ه ئه‌وه بێته‌و ه ژیان ،به‌اڵم پێموای ی ده‌دات، ه گرانیش باجه‌كه نۆشی ده‌كات ژه‌هرێكه و ب ی له‌م ی و ئاشتییه‌و ه كه‌شتییه‌كان ی ئازاد ی كه به‌ناو به‌وه ه له‌وه‌ش دڵنیا بوو ی غه‌ز ه به‌ڕێ كرد ك ه بۆ كه‌رت رۆژان ی ی ده‌بێت ،به‌اڵم بۆ سه‌ركه‌وتن ی توند ئیسرائیل كاردانه‌وه ی ی هه‌موو شتێكی پێ ره‌وا بوو ،ته‌نانه‌ت به‌كوشتدان پیالنه‌كه ی ساد ه و ساویلكه‌ی توركیش. هاوواڵتییان ه كۆمه‌ڵگه‌ی توركی رۆژانه ده‌بینن هك ئه‌وه‌ی مایه‌ی پێكه‌نین ه ی ژاندرم ل ی مسوڵمان له‌الیه‌ن سوپا ه سه‌دان كورد ب ی باكوری كوردستان تیرۆر و ره‌شه‌كوژ ده‌كرێن ،منداڵ ی مسوڵمان ده‌خرێنه زیندانه تاریكه‌كانی سوپاوه، كورد
ی ئه‌نجام ده‌درێت له‌سه‌ر ی سه‌رباز ئۆپه‌راسیۆن ه ی مسوڵمان كه تا ئێست ی 22ملیۆن نه‌ته‌وه‌یه‌ك ه بكات و بژیت، ی خۆی قس ه زمان ه بوو ه ب قه‌ده‌خ ی توركیایه‌ك به‌هه‌موو هه‌وڵ و هێز و تواناكان ی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ده‌دات هه‌وڵی سڕینه‌و هی مۆرك ی ه و 70% ی مسوڵمان ه 70% ه ك له‌و واڵت داهاتی ئه‌و واڵته‌ش بۆ ئه‌و شه‌ڕه‌یه ،تێناگه‌م بۆچی رای گشتیی ه ی ئه‌م راستییان ه ته‌واو توركی ل خۆی بێ ئاگا پیشان ده‌دات و ده‌چێت له‌و به‌ری ده‌ریاو ه ی ی بۆ عه‌ره‌بێك هه‌ست و سۆز فه‌ڵه‌ستینی ده‌رده‌بڕێت و كۆمه‌ك و هاوكارییان بۆ ده‌نێرێت ،تا ئێستا ی هیچ ده‌ربڕینێك ی تورك شه‌قام ی نه‌بوو ه و هه‌ست و سۆزێك ی به‌رامبه‌ر به‌و هه‌موو كاولكارییه ی كوردستان و تاكی كورد باكور ی سیاسی و ه هیچ گرووپێك له‌و پارچه‌یه ،تا ئێست ی ی و نه‌ته‌وه‌یی و ...هتد تورك ئیسالمی و شیوع ه هه‌ستیان نه‌جوواڵوه بۆ پرسی كورد له‌و واڵت ه و هه‌موو میدیاكانی توركیش ئه‌و راستیی ی ی ئه‌مڕۆ رشتن ده‌شارنه‌وه ،ئه‌گه‌ر ئه‌وه ی نه‌بێت بۆ فه‌ڵه‌ستینییه‌كان ی تیمساح فرمێسك ی پرسی نه‌ته‌وه‌ییی كورد و په‌رده‌پۆشكردن ی توركیا و ته‌نگژ ه ه هه‌ڵواسراوه‌كان و كێش ه ی چییه؟ بۆی ی توركیا نه‌بێت ئه كه‌ڵه‌كه‌بووه‌كان ه ناوماڵی خۆی هه‌رچی زووه له‌سه‌ر توركیا پێویست رێك بخات ئینجا بپه‌ڕێته‌و ه بۆ چاره‌سه‌ركردن ی واڵتانه‌وه ،توركیا ه و هاوسۆزبوونی به‌كێش ی ره‌شه‌كوژی و ه له‌سه‌ر بنه‌ما و بنچینه ك ه به‌رهه‌م و بڕیار ده‌دات ی هاتووه‌ت عه‌سكه‌رتار ه ئیسرائیل بگرێ ،له‌سه‌ر ئه‌و ناتوانێ ره‌خنه ل ی ه ئیسرائیل و سیاسه‌تمه‌داران بنه‌مایه‌ش پێویست ه توركیا هه‌ڵبده‌نه‌وه و ی كورد ل ه كه‌یس جووله‌ك ه ه ناوچه‌كه تاك بورووژێنن و له‌و ه تێبگه‌ن كه ل ه ی راسته‌قینه‌یان به‌رامبه‌ر ب هاوپه‌یمان و دۆست ی كورده. تورك و عه‌ره‌ب و فارس ته‌نیا نهتهوه
توركیا ئه‌و نه‌خۆش ه شڕه‌ی ه ك ه ده‌خوازێ دوا ده‌رمانی عه‌ره‌بی فه‌له‌ستینی له‌سه‌ر حیسابی ئیسرائیل تاقی بكاته‌وه
Israel-Kurd
كه‌شتی ئاشتی یا كه‌شتی تیرۆر
شێرزاد عومه‌ر /سه‌رنووسه‌ر ی گۆڤاری(ئێوه)
11
NO13
ئیسرائیل -كورد
June2010 Israel-Kurd
ئا :دینۆ دانیال-ئیسرائیل
Israel-Kurd 12
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد :ئه‌گه‌ر سه‌ره‌تا خۆتان بناسێنن و بزانین ژیانی كوردێكی تری جووله‌ك ه چۆن بووه؟
ه «عه‌زیز بارزانی» عه‌زیز :من عه‌زیز كوڕی عیدۆ ناسراو ب ه پاریزگه‌ی هه‌ولێر له‌دایك له گوندی (شێخ شه‌روان) سه‌ر ب بووم ،ته‌مه‌نم 6ساڵ بوو چووم بۆ هه‌ولێر بۆ ماڵی خاڵم ،بۆ ه خاڵم ناوی (بنیامین كۆما) بوو .له‌وێ خوێندنی ئاینی ته‌ورات ك له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانی ئه‌و خوێندنی ته‌وارتمان ده‌ست پێكرد تا ه گوند ده‌ژیا .خۆت باوكم خه‌ریكی كار و كاسبی بوو ،به‌اڵم ل ه دوای ته‌واوكردنی ده‌زانی ژیانی پێشتر زۆر زه‌حمه‌ت بوو ،من ل خوێندن ده‌چوومه‌وه گوند ،كاتی جه‌ژنه‌كانی یه‌هودی ،له سه‌ری ه هه‌ولێر بووم .كاتی جه‌ژنی ساڵ و جه‌ژنی به‌هار ،ئه‌گینا هه‌ر ل ه ساڵی 1944و 1945 (سووكه) له‌الی ماڵی باوكم بووم ،ئه‌و ه ل ه چه‌ند ،منیش ه گه‌نم ده‌كات بوو ،باوكم گوتی عه‌زیز چه‌ند عه‌لب قه‌ڵه‌مم ده‌رهێنا حسابی بكه‌م به‌اڵم بێ سوود بوو و نه‌متوانی لێ بده‌مه‌وه .بابم گوتی «عه‌زیز لێ گه‌ڕێ من حسابم كردووه. ه هاتمه‌و ه به‌وكار ه زۆر تێك چووم ،ته‌مه‌نم 16ساڵ بوو ك ه و 4پۆلم خوێند تا هاتووین هه‌ولێر یه‌كسه‌ر چووم بۆ قوتابخان ه مه‌عبه‌ره له (مه گیدۆ) دواتر بۆ ئێر ه ئیسرائیل ،ئێمه‌یان دانا ل ه پاش چه ند ساڵێك (سخنوت) خانووی بۆ دروست كردین ل (مۆشاب میتاڤ) و من بووم به (مزكیر) یانی (موختار) بۆ ماوه‌ی 10ساڵ و 6مانگ ،دوای چه‌ند ساڵێك بووم به موختاری گوندی ه هه‌موویان له (مارۆكۆ) هاتوون و ماوه‌یه‌ك الیان (گه‌دیش) ك ه دووكان ه وازم ل مامه‌و ه و دوایی دووكانم دانا تا ئێسته .ماوه‌یه‌ك هێناوه ،كوڕ و كچه‌كه‌م ئیش ده‌كه‌ن كه ناوی كوڕه‌كه‌م (شای) كچه‌كه‌م (یافا)یه .من و خێزانه‌كه‌م له ماڵه‌وه‌ین و جاربه‌جار سه‌ریان لێ ده‌ده‌ین و تۆزێك یارمه‌تییان ده‌ده‌ین .كوردستان كاتی خۆی زۆر خۆش بوو ،خه‌ڵك ته‌نیا بیری خواردنی هه‌بوو و خه‌می هیچی نه‌بوو ،من ئێسته‌ش بیری كوردستان ده‌كه‌م،
ئیسرائیل -كورد من و هه‌موو خه‌ڵكی به‌شه‌ڕه‌فی ئیسرائیل دڵ و گیانمان له گه‌ڵ كورده و هیوای سه‌ركه‌وتنیان بۆ ده‌خوازین. ه عه‌زیز زۆر ه كۆتاییدا خاڵ ئیسرائیل -كورد :ل سوپاس و ماندوومان كردی ،هیوای ته‌مه‌ن درێژیت بۆ ده‌خوازین.
ه ژیان ماوم جێگه‌ی زۆر حه‌ز ده‌كه‌م سه‌ردانی بكه‌م تا ل باب و باپیرانم ببینم.
ئیسرائیل -كورد :راتان چیی ه به‌رامب ه هێرش ه به‌رده‌وامه‌كانی فارس و تورك بۆ سه‌ر خاكی كوردستان؟
Israel-Kurd
عه‌زیز :من ده‌ڵێم كورد له كه‌س نه‌ترساوه ،من له مێژوو ه ه شاری هه‌ولێر شاری هۆالكۆ به‌زێنه ،كورد ل ه ك خوێندووم كه‌س ناترسێ و نه‌شترساوه ،په‌نا به‌خودا و هێرشی فارس و تورك بۆ سه‌ر كورد وه‌ك سه‌گ به‌كاروان وه‌ڕینه ،نه‌ته‌وه‌ی كورد زۆر له‌و ه گه‌وره‌تره بتوانی به‌سه‌ریاندا زاڵ بیت و ئه‌ردۆگان و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له‌ناو ده‌چن و كورد هه‌ر ده‌مینێ،
13
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
توركیا به‌رامبه‌ر ئیسرائیل باجی لێدوانه‌كانی ده‌دات
ئا :ئیسرائیل-كورد
ه ژماره‌یه‌ك قه‌یرانی وه‌ك ته‌نگژه‌ی سیاسیی ناوه‌خۆیی ،الوازیی كه‌رتی ئابووری و بازرگانی ،كه‌میی هێزی وز ه ه ل توركیا جگ ی ئیسالمی ،سكۆالری و ره‌گه‌زپه‌ره‌ستی ،له‌م دوایییانه‌دا و پێكهاته دژبه‌ره‌كانی سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تیی ناوه‌خۆیی وه‌ك تێكه‌ڵه ئاریشه‌یه‌كی تر به‌رۆكی به‌رپرسانی ئه‌و واڵته‌ی گرتووه‌ته‌وه ،ئه‌ویش تێكچوونی پێوه‌ندییه‌كانی ئه‌نقه‌ر ه و ته‌لئه‌ڤیڤه. ه له دوو رێیانێكی گرینگدا ماوه‌ته‌وه ،نازانێ له‌سه‌ر سیاسه‌ته‌كانی ه ده‌ست پارتێكی ئیسالمی ك توركیای 3جه‌مسه‌ری كه‌وتووه‌ت ه برۆكسل بڕوات ،یاخۆ به‌ره‌و رۆژهه‌اڵت بسووڕێته‌و ه ه یه‌كه‌تیی ئه‌وروپا به‌رده‌وام بێ و روو ل پێشووتری واڵت بۆ گه‌یشتن ب ه بگرێته‌وه به‌ر. ه ئامێز بگرێ و به‌ره‌و ریاز رێگ و واڵتانی عه‌ره‌بی ل ه ژووری په‌رله‌مانی ئه‌وروپا و وه‌ك واڵتێكی ئه‌وروپایی ه مێشكدایه ،حه‌ز ده‌كات بچێت توركیا چه‌ندان هیوا و ئاره‌زووی دژبه‌ری ل ه هاوكێشه سیاسییه‌كاندا رۆڵ وه‌ربگرێ و دروشمی مۆدێرنیته ،مافی مرۆڤـ ،دیموكراسی و مافی كه‌مه‌نه‌ته‌و ه و ئاینییه‌كان ل ی هێزی ه زیندووكردنه‌وه ه رێڕه‌و ه ئاینییه‌كه‌ی بێنێ و چاوی له پێشڕه‌وی ئیسالمییه و بیر ل سه‌ر بدات ،هاوكات ناتوانێ واز ل ی كۆنی ره‌های ئیسالمی ،مافی مسوڵمان ،خه‌الفه‌ت و له‌ناوبردنی كه‌مه ئاینی و نه‌ته‌وه‌یییه‌كان ده‌كاته‌وه ،به‌ڕاستی دوو بژارده زۆر جیاوازن. ه و كه‌موكوڕی زۆری تێدایه ،بۆ گه‌یشتن به ئه‌وروپا له ساڵی ه هێزی ته‌واوی نیی توركیا بۆ سه‌رخستنی هیچ كام له‌و 2رێگه‌ی ی ئه‌ندامییه‌تیی توركیا له یه‌كه‌تیی ئه‌وروپا ده‌ستی پێ كردووه ،به‌اڵم له‌و ماوه‌یه‌دا 2005هو ه گفتوگۆكانی ئه‌وروپا له‌باره ه هه‌رێمی ه له‌وانه‌ی ه یه‌كه‌تییه‌كه دابین بكات ك توركیا توانی ته‌نیا 12مه‌رج له كۆی 35مه‌رجی پێویست بۆ ئه‌ندامبوون ل ه الیه‌كی تره‌وه ،بۆ راكێشانی سۆزی دنیای عه‌ره‌ب و رۆیشتن به‌ره‌و ئیسالمییه‌تی توركیایی كوردستان مه‌رجی زیاتری تێدابێ ،ل ه و له‌وباره‌یه‌وه تووشی ه و به‌مه‌رجی یه‌كه‌م داده‌نرێ ،به‌اڵم ئه‌و هێزه‌شی تێدا نیی پێویستی به‌دوژمنایه‌تیكردنی ئیسرائیل هه‌ی سه‌رلێشێواوێكی ته‌واو بووه.
Israel-Kurd 14
NO13
June2010 Israel-Kurd هه‌ڵوێسته گرژه‌كانی ئه‌م دوایییه‌ی توركیا ه به‌رامبه‌ر ئیسرائیل هه‌ڵوێستێكی كاتی بوو ك ه دنیای سیاسه‌تدا هه‌ڵچوونی پێو ه دیار بوو و ل ه به‌بنه‌مای لێكدانه‌وه و شرۆڤه وه‌رناگیرێ ،بۆی ه و سه‌ره‌خۆشیی هه‌ر ده‌ستبه‌جێ و هێشتا پرس توركه‌كانی كوژراوی ناو كه‌شتییه‌كانی غه‌ز ه ه به‌رپرسانی له توركیا ته‌واو نه‌بوو ك ی رێگه‌یه‌ك ئه‌نقه‌ره به‌دوای دۆزینه‌وه بوون تا بتوانن دۆخه‌كه‌یان له‌گه‌ڵ ته‌لئه‌ڤیڤ هێور بكه‌نه‌وه بێ ئه‌وه‌ی الی كۆمكاری عه‌ره‌ب تووشی شه‌رمه‌زاری بن و ه واشنتۆن زیاتر تووڕه بكه‌ن ،چونك ه هه‌رێمه‌كه پشت ی توركیا ل ه پێگ ه سیاسییه‌ی ئه‌ستوور ه به‌و رۆڵ ئه‌مه‌ریكا و ئیسرائیل پێیان داوه. ئه‌و دۆخه‌ی ئه‌نقه‌ره الی ئه‌مه‌ریكاش شاراو ه نییه ،وه‌ك بینیمان ناوه‌ڕاسته‌كانی مانگی رابردوو رۆبێرت گه‌یتس وه‌زیری به‌رگریی ئه‌مه‌ریكا له‌باره‌ی الوازی و كزیی زیاتری پێوه‌ندییه‌كانی نێوان توركیا و ئیسرائیل نیگه‌رانی خۆی ده‌ربڕی ه و گوتی «تێكچوونی ئه‌و پێوه‌ندییان مایه‌ی نیگه‌رانییه ،له‌و بڕوایه‌دام سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی توركیا به‌ره‌و رۆژهه‌اڵت ی بۆ هه‌ڵوێستی سووڕاوه‌ته‌و ه و هۆكاره‌كه به‌شێك له واڵتانی ئه‌وروپایی ده‌گه‌ڕێته‌و ه كه ئاماد ه نین له ئه‌وروپا رۆڵێكی هه‌رێمی به‌توركیا بده‌ن».
ئیسالم هه‌ڵبگرێ ،به‌اڵم دواتر سه‌لماندی كه توركیای لێدوانه‌كان ه توركیای ژووره‌كانی گفتوگۆ و دنیای دیپلۆماسی. زۆر جیاواز ه ل ه هه‌موو دنیای عه‌ره‌ب گرینگتره، بوونی ئیسرائیل بۆ توركیا ل ه بۆیان نه‌كراو ه به‌رامبه‌ر ه نیو سه‌ده‌ی واڵتانی عه‌ره‌ب زیاتر ل ه گوتارێكی هاوبه‌ش و خۆیان سه‌رچاوه‌ی ئیسرائیل بگه‌ن ه و كێشه‌كانی خۆیانن ،ئایا توركیا چۆن ده‌توانێ هه‌ڵ ه ئه‌ستۆ بگرێ ی دنیای عه‌ره‌ب ل ئاڵۆزیی النیكه‌م 60ساڵه و چاره‌سه‌ریان بكات ،به‌دڵنیایییه‌و ه ئه‌سته‌مه.
بوونی ئیسرائیل بۆ توركیا ل ه هه‌موو دنیای عه‌ره‌ب گرینگتره
ه ه خاكی توركیا هه‌ی ئه‌مه‌ریكا پێویستیی ب نه‌ك به‌رپرسان و بیروبۆچوونی سیاسیی ئه‌و واڵته ،گرینگیی توركیا بۆ واشنتۆن زیاتر كاری ه پارسه‌نگێكی مه‌یدانی بۆ ه ل لۆجستیكییه و جگ كاروبار ه سه‌ربازییه‌كانی سوپای ئه‌مه‌ریكا و ناتۆ هیچ گرینگییه‌كی تری نییه .ئه‌گه‌ر سه‌رنجێك به‌پێوه‌ندییه‌كانی پێشووتری توركیا له‌گه‌ڵ دنیای ده‌ره‌وه و به‌تایبه‌ت ئه‌مه‌ریكا بده‌ین، ه مانه‌وه‌ی لۆجستیكی زیاتر پێوه‌ندیی سه‌ربازی ،بنك و كاروباری مه‌یدانی بووه ،واته توركیا بۆ ئیسرائیل ه نه‌ك سیاسی و و ئه‌مه‌ریكا زیاتر گرینگیی جه‌سته‌ییی ه سیاسه‌تی ه توركیا ته‌نانه‌ت ناتوانێ بیر ل لێكگه‌یشتن ،بۆی ی بێ واشنتۆن و ته‌لئه‌ڤیڤ بكاته‌وه. ده‌ره‌وه ده‌رئه‌نجام ،ده‌رده‌كه‌وێ كه لێدوانی به‌رپرسانی بااڵی ه هه‌مبه‌ر سه‌رجه‌م پرسگه‌له‌كان هیچ به‌هایه‌كی توركیا ل ه سیاسی نییه و زیاتر به‌گه‌ڤـ دێته ناسین و پێویست چاوه‌ڕێی كاردانه‌وه سیاسی و كرده‌كانی دواتری ئه‌و ه توركیا ده‌سه‌اڵت ته‌نیا له ده‌ستی واڵته بكه‌ین ،چونكه ل ه هه‌وڵ ده‌ده‌ن بێ گوێدان به‌به‌ها و ه ك كه‌سانێكدا نیی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی گشتیی واڵت لێدوان بده‌ن .هه‌موو جار ه ئه‌ردۆگان سه‌رۆك وه‌زیرانی ئه‌و واڵته به‌رامبه‌ر پرسی ك عه‌ره‌ب و ئیسرائیل لێدوانێك ده‌دات ،بێ گومان ئه‌ركی سیاسی ه بۆچوونی و دیپلۆماسیی ئه‌نقه‌ر ه قورستر ده‌كات ،به‌تایبه‌ت ك ی توركیا زیاتر له‌سه‌ر هێزی ئاینییه. ئێسته
توركیا بۆ ئیسرائیل و ئه‌مه‌ریكا زیاتر گرینگیی جه‌سته‌یییه نه‌ك سیاسی و لێكگه‌یشتن
Israel-Kurd
ی باس ئه‌نقه‌ر ه به‌هه‌ستكردن به‌و راستییانه كران ،ده‌زانێ به‌ناچار پێویستی به‌ئیسرائیل ه 22ی مانگی ه هه‌ر ده‌ستبه‌جێ ل ده‌بێ ،بۆی ه رابردوو شاندێكی سه‌ربازیی توركیا گه‌یشت ته‌لئه‌ڤیڤ به‌مه‌به‌ستی ئه‌نجامدانی چه‌ند ه پرسێكی سه‌ربازیی ناڤبه‌ری دوو واڵت ك پێوه‌ندی به‌به‌شی ڕێككه‌وتننامه‌یه‌كی سه‌ربازیی ه نێوان توركیا و ئیسرائیله‌و ه هه‌بوو و شانده‌ك ه ئیسرائیل مانه‌وه. ه ل 2هه‌فت ه رووداوی كه‌شتییه‌كان كه به‌شێوه‌یه‌كی ل نایاسایی سنووری ئیسرائیلیان به‌زاند ،توركیا ه به‌نیاز بوو ئه‌و هه‌له بقۆزێته‌و ه و بیكات ی ئااڵی دنیای عه‌ره‌ب و ده‌رگه‌یه‌ك بۆ ئه‌وه
ئیسرائیل -كورد
15
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
پێوه‌ندیی مێژووییی ئێران و ئیسرائیل له به‌ڵگه‌نامه‌كانی ساواك و مۆساد دا ئا :شۆڕش گوڵكار
ه ه گشتییه‌كان باسی هه‌ڕه‌شه‌كانی ئێران بۆ ل و راگه‌یه‌ندن ئیسرائیل و ئێران به دوو واڵتی گرینگی ناوچه‌كه له بواری ه ده‌كات ،ئه‌مه‌ش ناوبردنی ئیسرائیل ل ه دانان زمان و كولتوور و ئاینه‌وه دێن وای لێهاتوو ه كه ئه‌گه‌ر ئێو ه له‌گه‌ڵ جیاوازن، ه و له‌گه‌ڵ واڵتانی تری ناوچه‌ك ئێران ل ه ساڵی 1949ئیسرائیلی ه خه‌ڵكی سه‌ر شه‌قام و كۆاڵنه‌كان قس به‌هۆی هه‌ستیاریی هه‌ڵكه‌وته‌ی سیاسی به فه‌رمی ناسی و له ئورشه‌لیم و باس بكه‌ن یاخۆ مانشێتی رۆژنامه‌كان و جوگرافیی هه‌ردوو واڵت ،سه‌قامگیری دواتر اڵم ه ب ، ه و ه كرد خۆی ی ه كونسوڵخان چاو لێ بكه‌ن وا هه‌ست ده‌كه‌ن هه‌ر یاخۆ هه‌رجۆر ه كاردانه‌وه‌یه‌كی توند م ه ئ 1951 ه ل دیقدا ه موس می ه رد ه س ه ل ه بۆمبهاوێژه‌كانی ئیسرائیل ه فڕۆك ئێست ه كاریگه‌ریی و هێوری ئه‌و دوو واڵت دامه‌زراو ه ناوه‌كیییه‌كانی ئێران بوردمان بارودۆخی ه له‌سه‌ر راسته‌وخۆی هه‌ی ناسین ه وه‌رگرته‌وه ده‌كه‌ن یاخۆ مووشه‌كه‌كانی ئێران ه دوای ئاشكرابوونی ته‌واوی ناوچه‌كه .بۆی ه ئامانج ،چونكه له‌م «ته‌لئه‌ڤیڤ»ده‌كه‌ن هه‌وڵه نهێنییه‌كانی ئێران بۆ به‌ده‌ستهێنانی ه ه به‌رپرسانی ئیسرائیل باسیان ل مانگانه‌ی دواییدا به‌شێك ل چه‌كی ناوه‌كی ترس و نیگه‌رانیی واڵتانی ناوچه‌كه به‌تایبه‌ت ه ه سه‌ر دامه‌زراوه ناوه‌كیییه‌كانی ئێران كردووه ،ل هێرشكردن ه ئیسرائیلی لێ كه‌وته‌وه ،چونكه ئێران و ئیسرائیل هه‌نووك به‌رانبه‌ریشدا ئێران وه‌اڵمی داوه‌ته‌وه كه به‌توندی به‌رپه‌رچی ه گێر ه و كێشه‌یان له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا هه‌یه، پێوه‌ندییه‌كی پڕ ل ه ناكاو ده‌داته‌وه .هه‌ر بۆیه رێبه‌رانی هه‌رجۆر ه هێرشێكی ل ه ناوه‌رۆكی رۆژنامه‌كان ه به‌شێكی زۆر ل به‌جورێك كه رۆژان ه ئێران سیاسیی ئیسرائیلی هه‌ر حزب و الیه‌نێكی پێویست ب ه به مه‌ترسییه‌كی هه‌میشه‌یی و گهوره ده‌زانن .به‌م پێی ه پێوه‌ندیی نێوان ئێران و ئیسرائیل له كاتی ه ئاوڕێك ل پێویست
Israel-Kurd 16
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ه كارمه‌ندانی ده‌زگای هه‌واڵگری ساواك ه كاتی پێدانی خه‌اڵت ب نێعمه‌تواڵ نه‌سیری ل
ل ه كاتی گه‌مارۆی نه‌وتی ئیسرائیل له‌الیه‌ن ئۆپێكهوه ئێران زیاتر ل ه 500ملیون دۆالر چه‌كی ل ه ئیسرائیل كڕی
Israel-Kurd
ده‌ستپێكه‌وه تاكونه‌ها بده‌ینه‌وه. ه كاتی راگه‌یاندنی حكوومه‌تی ئیسرائیل تا ده‌ستپێكی شۆڕشی گه‌اڵنی ئێران ل ئێران له ساڵی 1979ی زایینی هیچ كات پێوه‌ندییه‌كی فه‌رمیی دیپلۆماتیكی ه ه گه‌ڵ ئیسرائیلدا نه‌بووه ،به‌اڵم پێوه‌ندییه‌كی به‌رباڵوی دووالیه‌نه‌ی ل ل بواره‌كانی سیاسی ،زانستی ،سه‌ربازی و بازرگانی له نێوانیاندا هه‌بووه، ه باڵوكراوه‌كانی رێكخراوی سی.ئای .ئه‌ی له كاتی شۆڕشی به‌پێی به‌ڵگ ئێران ،هۆكار و هانده‌ری سه‌ره‌كی بۆ بوونی پێوه‌ندیی ئیسرائیل له‌گه‌ڵ ئێراندا باڵوكردنه‌و ه و په‌ره‌پێدانی بیرۆكه‌ی پشتیوانیكردن له ئیسرائیل و ه ناوه‌خۆی ده‌سه‌اڵتدارانی ئێران ،كه‌چی دژایه‌تیكردن له‌گه‌ڵ عه‌ره‌بدا بوو ه ل ه ئێران پێوه‌ندیی ئیسرائیل و ئێران ه 1979ل دوای سه‌ركه‌وتنی شۆڕش ل ه پێوه‌ندیی فه‌رمی و ئاراسته‌یه‌كی جیاوازتری به‌خۆو ه گرت به جورێك ك نافه‌رمییه‌كانی نێوانیان هه‌ڵپسێردرا. ه مێژووه‌كه‌ی ه پێوه‌ندیی نێوان ئیسرائیل و ئێران هه‌وراز و نشێوی زۆری تێیدا بوو ه ك به‌گشتی ده‌توانین بڵێین ك ه ئورشه‌لیم كونسوڵخانه‌ی خۆی ه فه‌رمی ناسی و ل ه ساڵی 1949ئیسرائیلی ب ه ئێران ل ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ ئه‌وه‌ی ك ه وه‌رگرته‌وه. ه 1951ئه‌م ناسین كرده‌وه ،به‌اڵم دواتر له سه‌رده‌می موسه‌دیقدا ل ه سه‌ر قازانج و به‌رژه‌وه‌ندیی ه سه‌رده‌می پاشایه‌تیی حه‌مه‌ڕه‌زای په‌هله‌ویدا پێوه‌ندیی نێوان ئیسرائیل و ئێران ل یاخۆ ل ه له‌سه‌ر ره‌وتی پان ه ئه‌ویش رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی فره‌خوازی واڵتانی عه‌ره‌بی ناوچه‌ی كه‌نداو ك هاوبه‌ش بوو ك
17
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
ه خۆ ده‌گرت، عه‌ره‌بیستیه‌و ه بوو ل بۆیه ئیسرائیل به‌شێوه‌یه‌كی رێكوپێك ه هه‌ڵسوكه‌وتی سیاسیی میسری ل ناو واڵتانی عه‌ره‌بی و پێشكه‌وتنه‌كانی ه بواره جۆره‌وجۆره‌كاندا عێراقی ل خستبوو ه ژێر چاودێری ،دواتر ه ئیسرائیل ه گوای راپۆرتی ده‌ركرد ك ه و ئه‌مه‌ریكا پێداویستیی سه‌ربازی ب ئێران ده‌فرۆشت ،به‌اڵم له به‌رانبه‌ردا ه نه‌وتی وه‌رده‌گرت ،بۆ نموونه ل كاتی گه‌مارۆی نه‌وتی ئیسرائیل ه 500 له‌الیه‌ن ئۆپێكهوه ئێران زیاتر ل ه ئیسرائیل كڕی. ملیون دۆالر چه‌كی ل ه سه‌رده‌میی هه‌روه‌ها ئیسرائیل ل ه بواری په‌هله‌ویدا یارمه‌تیی زۆری ل پێشخستن و سه‌رده‌میكردنی كه‌رتی كشتوكاڵ و به‌رگریی ئاسمانی و ه ئێران كرد. گه‌شتوگوزار ب ه ساڵی 1958بۆ جیاواز له‌وانه ل نێوانیان، پێوه‌ندیی پته‌وكردنی ه باڵوكردنه‌وه‌ی ئیسرائیل هه‌ستا ب ه به‌شی فارسی رادیۆ ئیسرائیل ك «ئیمنوان نیتسه‌ر» دروستكه‌ر و ده‌ستپێكه‌ری به‌شی فارسیی ده‌نگی ئیسرائیل بوو .هه‌روه‌ها له بواری ه پێوه‌ندیی بازرگانییه‌وه ،ئیسرائیل ل ساڵی 1973بڕی 33ملیۆن دۆالر ه هه‌نارده‌ی بۆ ئێران هه‌بوو ه ك ه 63 ه ساڵی 1974ئه‌بێت ئه‌مه‌ش ل ه ه ساڵی 1977ده‌گات میلیۆن دۆالر ،ل 195ملیۆن دۆالر ،ئاكامی ئه‌مانه‌ش ی 7% وا ده‌كا له ساڵی 1978رێژه كۆی كه‌رتی هه‌نارده‌ی ئیسرائیل )نوێنه‌ری ئیسرائیل له‌گه‌ڵ محه‌مه‌د ره‌زا شای په‌هله‌وی (1968 ه 225ملیۆن دوالری ه پتر ل ك 33كارمه‌ندی كۆمپانیای «ئل عالی» ده‌ركرد و خوازیاری پچڕانی ته‌واوی پێوه‌ندییه‌كانی ئه‌مه‌ریكایی ده‌بێ بۆ ئێران. ه ساڵی نێوان ئێران وئیسرائیل بوو. كۆمپانیای « ئل عال» ل 1960به‌دواو ه به‌رده‌وام فڕینی هه‌روه‌ها یه‌كساڵ پاش شۆڕشی ئێران ،خومه‌ینی دوا هه‌ینیی مانگی ره‌مه‌زانی هه‌موو ه ناوی رۆژی ه فه‌له‌ستینییه‌كان و دژایه‌تیكردنی ئیسرائیل ب نێوده‌وڵه‌تیی ساڵێكی بۆ پشتیوانیكردن ل فڕۆكه‌خانه‌ی ه ل ه ده‌ستپێكردنی شه‌ڕی ئێران-عێراق ،ئیسرائیل به‌مه‌به‌ستی «مێهرئاباد»وه بۆ فڕۆكه‌خانه‌ی «قودس» ناوزه‌د كرد .دواتر ب ه ه به‌رانبه‌ر عه‌ره‌به‌كاندا ده‌ستی كرد ب یه‌كییه‌تیی دوو واڵتی ناعه‌ره‌ب بۆ سه‌ركه‌وتن ل نێوده‌وڵه‌تیی «بنگوریان»هه‌بووه. ه شه‌ڕ له‌گه‌ڵ عێراقدا .هه‌رچه‌نده ئێران و ئیسرائیل به‌هۆی شه‌ڕی ه ئێران ل ه مارسی 1979ده‌وڵه‌تی پشتیوانیكردن ل كه‌چی ل شۆڕشی ئێران له یه‌كه‌م هه‌ڵوێستی عێراق و ئێران پێوندییه‌كی نافه‌رمی و سنوورداریان ده‌ست پێ كردبوو ،به‌اڵم كۆماری فه‌رمیی خۆیدا حوكمی ده‌ركردنی ئیسالمی به‌رده‌وام بوونی هه‌رجۆره پێوه‌ندییه‌كی ره‌ت ده‌كرده‌وه .ئامانجی ئیسرائیل ه رێژیمی كۆماری ئیسالمیی ئێران نه‌بوو ،بگر ه پشتیوانی له‌و پێوه‌ندییه پشتیوانیكردن ل
Israel-Kurd 18
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ئه‌گه‌ر كه‌رسته سه‌ربازییه‌كانی ئیسرائیل وه‌ك مووشه‌كه‌كانی «تاو و هاگ» نه‌بووایه ،ئێران هیچ كات بۆی نه‌ده‌كرا فاو داگیر بكا و ته‌نانه‌ت شه‌ڕه‌كه‌ی ده‌دۆڕاند
ل ه قۆناغی خاته‌می دا سه‌ر چاوه‌كان باس ل ه بوونی پێوه‌ندی ل ه گه‌ڵ ئیسرائیل ده‌كه‌ن
Israel-Kurd
و یارمه‌تیی به‌ئێران به‌رانبه‌ر رێژیمی ه عیراق بۆ دروستكردنی هاوسه‌نگی ل شه‌ڕی ئێران و عێراقدا بوو ،چونكه عێراق دوژمنی هاوبه‌شیی ئێران و ئیسرائیل بوو. ه ئیسرائیل به‌هێزبوونی ئێرانی راسته ك به‌مه‌ترسی داده‌نا ،به‌اڵم دروستبوونی هاوپه‌یمانییه‌كی عه‌ره‌بی له به‌رانبه‌ر ئێراندا به‌مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌تر ده‌زانی ه وته‌ی «مناخم بگین» عێراق به‌دوای و ب میسردا به‌هێزترین دوژمنی ئیسرائیل بوو .بۆیه له سه‌ره‌تا شه‌ڕه‌كه‌و ه تا كۆتای چاالكیی چه‌كداری ،ئیسرائیل پتر ه 27ملیۆن دۆالر كه‌رسته‌ی سه‌ربازی ل ه ئێران فرۆشت كه بڕێك سه‌رچاو ه ب فرۆشتنی كه‌رسته‌ی چه‌كداریی ئیسرائیل ه 2ملیار دۆالر ه ئێران به‌زیاتر ل ب ه مه‌زند ه ده‌كه‌ن ،به‌اڵم گرینگ ئه‌وه‌ی ه سه‌ربازییه‌كانی ئیسرائیل ئه‌گه‌ر كه‌رست وه‌ك مووشه‌كه‌كانی دۆڕاند .به‌اڵم دوای ه ناونه‌چوونی كۆماری كۆتای شه‌ڕ و ل
ه پیالنگێڕی و به‌رده‌وام ئیسالمی ئه‌و رێژیمه دیسانه‌وه ده‌ستی كرده‌و ه ب ه 18ی مارسی درێژه‌ی ده‌دا به رق و كینه‌ی خۆی به‌رانبه‌ر ئیسرائیل .تا ل ه «بۆینێس ئایرێس» پایه‌ته‌ختی 1992بینای كۆنسوڵخانه‌ی ئیسرائیلیان ل ه ه بوو ه هۆی كوشتنی 29كه‌سی ناو كۆنسوڵخانه‌ك ئه‌رژه‌نتین ته‌قانده‌و ه ك ه ه ته‌قینه‌وه‌یه‌كی تر ل ه 100كه‌سی تر .دواتر ل و برینداربوونی زیاتر ل ه ه جووله‌كه‌كانی ئه‌رژه‌نتین 85كوژارو و زیاتر ل بینای پشتیوانیكردن ل 300برینداری لێ كه‌وته‌وه ،ئه‌وه بوو پاش 13ساڵ ده‌وڵه‌تی ئه‌رژه‌نتین ه 5به‌رپرسی ه پۆلیسی نێونه‌ته‌وه‌یی كرد ك به شێوه‌یه‌كی فه‌رمی داوای ل ه گه‌وره‌ی كۆماری ئیسالمی كه پێوه‌ندیی راسته‌وخۆیان به‌و ته‌قینه‌وان ه 18ی مارسی 2009وه‌زاره‌تی هه‌بوو ه ده‌ستبه‌سه‌ر بكات .دواتر ل ه 17ه‌مین ده‌ره‌وه‌ی ئیسرائیل به‌باڵوكردنه‌وه‌ی داخۆیانییه‌كی فه‌رمی ل ه «بۆینێس ئایرێس» ساڵوه‌گه‌ڕی ته‌قینه‌وه‌كه‌ی كۆنسوڵخانه‌ی ئیسرائیل ل ه ئه‌ستۆی كۆماری ئیسالمیی ئێران. ی خست به‌رپرسیارییه‌تیی ته‌قینه‌وه‌كه ه كه‌ش ه سه‌رده‌می خاته‌میدا ،ل ی پێوه‌ندیی ئێران و ئیسرائیل ل له‌باره ه ته‌قینه‌وه‌كه‌ی ه ده‌ست تێدابوونی ئێران ل ه گومان ل و هه‌وایه‌كدا ك ه ده‌كرا ه «زه‌هرانی» سعوودی «ئامیا» ناوه‌ندی سه‌ربازه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ل ه رێبه‌رانی و هه‌روه‌ها ده‌ركردنی دوا بڕیاری دادگه‌ی»میكۆنۆس» ك ه ئێرانی به تاوانبارانی تیرۆری سێ كوردی رۆژهه‌اڵتی كوردستان ل ه به‌رده‌م هێرشی سه‌ربازیی ئه‌مه‌ریكا دانابوو، ئه‌ڵمانیا ده‌ناساند ،ئێرانی ل كه‌چی به سه‌ركه‌وتنی له ناكاوی خاته‌می و ده‌ستپێكردنی سیاسه‌تی
19
NO13
ئیسرائیل -كورد
June2010 Israel-Kurd
هی پاپدا دوایین رووداوی هێوركردنه‌وه ،پێوه‌ندیی ئێران و رۆژئاوا بڕێك خۆش سه‌ركۆماری ئیسرائیل له رێوره‌سمی پرس سه‌رده‌می خاته‌می بوو له‌هه‌مبه‌ر پێوه‌ندیی ئێران و ئیسرائیل. كرد. ه یه‌كه‌م رۆژه‌كانی خۆی له ساڵی پێوه‌ندیی ئێران و ئیسرائیل له ده‌وڵه‌تی ئه‌حمه‌دی نژاددا. ده‌وڵه‌تی خاته‌می ل 1997بووه خانه‌خوێ كۆبوونه‌وه‌ی رێبه‌رانی كۆنفرانسی ئێران و ئیسرائیل ئه‌مڕۆ پێوندییه‌كی دوژمنانه‌یان هه‌یه ،زۆرجار تا ه ئێران ته‌نانه‌ت هێنانی ه هه‌ڵوێستێكدا ئاستی هه‌ڕشه‌كردنی سه‌ربازی ده‌چێته پێش .ل ه خاته‌می ل ئیسالمی له تاران ،هه‌روه‌ها ل ناوی دۆستایه‌تی له‌گه‌ڵ خه‌ڵك نه‌ك به‌رانبه‌ر ئیسرائیل رای گه‌یاند ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل توندوتیژی فه‌له‌ستینییه‌كان «ئه‌گه‌ر ه و به‌ندیخانه و بێ و ئه‌شكه‌نج هه‌بوونی ئیسرائیل قبوڵ بكه‌ن سه‌روشوێن بوونی لێ ده‌كه‌وێته‌وه. ئێرانیش له گه‌ڵیان هاوده‌نگ زۆرجار رێبه‌رانی كۆماری ئیسالمیی ده‌بێ». ئێران خوازیاری له‌ناوبردن و ده‌ستنیشانكردنی پاوانبوونی ه سه‌ر گۆی سڕینه‌وه‌ی ئیسرائیل ل ه الیه‌ن سیاسه‌تی ده‌ره‌و ه ل زه‌وی بوونه. «عه‌لی خامنه‌ی» و نه‌توانین كه‌چی زۆرجار به‌رپرسانی ئیسرائیل یاخۆ نه‌خواستنی ده‌وڵه‌تی ه ه به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی رایان گه‌یاندوو ه ك خاته‌می له نواندنی هه‌ڵوێستێكی سه‌ربه‌خۆیانه و هه‌روه‌ها و سه‌ركۆماری ئه‌و واڵت ه سه‌ركاری ده‌وڵه‌تی «جۆرج بووش» و دانانی ئێران ئیسرائیل هیچ دوژمنییه‌كی له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی ئێراندا نییه و ئێران و هاتن ه رۆژهه‌اڵتی له لیستی «ته‌وه‌ری شه‌ڕخوازان» و ده‌ستبه‌سه‌ركردنی ئیسرائیل قازانج و به‌رژه‌وه‌ندیی هاوبه‌شی زۆریان هه‌یه ل ه جووله‌كه‌كانی شاری شیراز به تاوانی سیخوڕی ناڤیندا كه ده‌توانن به‌هاوكاری و دۆستایه‌تیی یه‌كتر پێی بگه‌ن. به‌شێك ل ه كۆسپه‌كانی ئه‌مڕۆی سه‌ر رێگه‌ی پێوه‌ندیی ئێران و ئیسرائیل و به‌رنامه ناوه‌كییه‌كه‌ی ئێران كه رۆژئاوا و به‌تایبه‌ت ل ه چه‌ند دانه‌یان بكه‌ین وه‌ك :ده‌ستبه‌سه‌ركردنی ه گومانن ،بارودۆخه‌كه‌ی ده‌توانین ئاماژ ه ب ئیسرائیل به توندی لێ ب ه شاری بڕێك جووله‌كه‌ی ئێرانی ل گه‌ڕانه‌وه بۆ رۆژه‌كانی پێش ه تاوانی سیخوڕی بۆ ئیسرائیل، شیراز ب ده‌وڵه‌تی خاته‌می. پشتیوانیكردنی دارایی و سه‌ربازی هه‌روه‌ها له گرینگترین ه گرووپه‌كانی دژی ئیسرائیل ل ئه‌م رووداوگه‌لی وه‌ك حزبۆاڵی لبنان و حه‌ماس، تێكۆشانی سه‌رده‌مه‌دا دروستكردنی هێزی قودسی سوپای ئێران و حزبۆاڵی لبنان بوو پاسداران ،راگه‌یاندن و به‌ڕێوه‌بردنی بۆ به‌ڕێكردنی كه‌شتییه‌كی رۆژی قودس ،ناوبردنی ئیسرائیل ه پتر هه‌ڵگری چه‌كوچۆڵ ك ه رێژیمی «سه‌هیونیستی و رێژیمی ب ی ه 50تۆن كه‌ره‌سته ل داگیركه‌ری قودس» له‌و الشه‌و ه سه‌ربازیی بۆ عه‌ره‌فات ه خاكی بوونی هێزه‌كانی ئیسرائیل ل ه الیه‌ن ه ل هه‌ڵگرتبوو ك توركیا و نێزیك سنووری ئێران، ه زه‌ریای ئیسرائیله‌و ه ل ه دژایه‌تیكردنی ئیسرائیل له‌گه‌ڵ به‌رنام سوور ده‌ستی به‌سه‌ردا گیرا .هه‌رچه‌ند ه ئێران چه‌ند نمونه‌یه‌ك له‌و مووشه‌كانه‌ی ئیسرائیل به ئێرانی داون ناوه‌كییه‌كانی ئێران و نادیاربوونی چاره‌نووسی چوار به‌ناو دیپلۆماتی به‌ڕێكردنی چه‌كوچۆڵی ره‌ت ه وته‌ی سه‌ید حه‌سه‌ن ه ب ه له لبنان بێ سه‌روشوێن كران ك ه نامه‌یه‌كدا بۆ به‌رپرسانی ئێرانی ك كرده‌وه ،به‌اڵم عه‌ره‌فات ل ئه‌مه‌ریكا هه‌وڵه‌كانی بۆ وه‌رگرتنی چه‌كوچۆڵی له ئێران نه‌سرواڵ «له به‌ندینخانه‌كانی ئیسرائیلدان». ه پاڵ هێرشی ئاسمانی ئیسرائیل بۆ سه‌ر كاروانی نێردراوی چه‌كوچۆڵی ه جۆرج بووش ئێرانی ل پشتڕاست كرده‌وه .هه‌ر بۆی ه رێگه‌ی واڵتی سوودانه‌و ه له خاكه‌لێوه‌ی 1388ی واڵتانی كوریای باكوور و لیبی و عێراق بو ته‌وه‌ری شه‌ڕ ئێرانی بۆ حه‌ماس ل ه هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك بۆ ئێران ه جیهانییه‌كان ب ه راگه‌یه‌ندن ه ل هه‌تاوی ك و یاخیگه‌ری دانا. ه به‌چه‌ند پرسگه‌لێكی ئه‌مڕۆی دۆخی پێوه‌ندییه‌كانی ه له‌باره‌ی قه‌رزی دوو باسیان لێو ه كرا ك هه‌روه‌ها هه‌وڵی وتوێژی دووالیه‌ن ه ئێران و ده‌ستدانی خاته‌می و نێوان تاران و ته‌لئه‌ڤیڤ دێته دانان. ملیار دۆالری ئیسرائیل ب
هه‌موو ساڵێكی بۆ پشتیوانیكردن ل ه فه‌له‌ستینییه‌كان و دژایه‌تیكردنی ئیسرائیل ب ه ناوی رۆژی «قودس» ناوزه‌د كرد
Israel-Kurd 20
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ئافره‌تانی كوردی جووله‌ك ه سات ه ناخۆشه‌كانی نه‌ته‌وه‌كه‌یان ل ه ئیسرائیل ده‌نووسنه‌وه
چاوپێكه‌وتنێك له‌گه‌ڵ خاتـوو یافـا ئیسحاق كـۆیی ئازاد میران-ئیسرائیل
Israel-Kurd
ه كوردێكی شاری كــۆیه و دانیشتووی ه ناودار یافاخان كه‌وت ،ك ه شاری نه‌هاریای باكوری ئیسرائیل ،چاومان ب ل ه بۆ سبه‌ی به‌یانی ته‌لئه‌ڤیڤه‌وه به ته‌له‌فۆن له‌گه‌ڵ یافاخان دوام و به‌خێرهاتنێكی زۆر گه‌رمی لێم كرد ،رێككه‌وتین ك ه ماڵیان و له نێزیكه‌وه یه‌كتری بناسین. بگه‌م ه ماڵمان تا پێكه‌و ه له‌گه‌ڵ مورده‌خای مێردم نانی به‌یانی بخۆین ،به‌اڵم بۆ یافاخان گوتی بۆ سات 10ی به‌یانی بگ ه بۆت لێ بنێم؟ نیوه‌ڕۆ چیت حه‌ز لێی ه بوو ،منیش گوتم هه‌رچییه‌ك بێت به‌ده‌ستێ ئێو ه پێم خۆشه ،گوتی›› كفته‌ی ده‌خۆی»؟ ئه‌و پرسیار ه زۆر كوردان ه نه‌هاریا و نێزیك ماڵیان ته‌له‌فۆنم بۆ ماڵی یافاخان ه هۆی مێترۆو ه یه‌ك سات دره‌نگتر گه‌یشتم ،گه‌یشتم سبه‌ی ب ه پیره‌ژنێكی به‌سااڵچووم لێ ده‌ركه‌وێ ،كه‌چی ه ئه‌و ه هاتم ،منیش چاوه‌ڕێم ده‌كرد ك كرد و یافا گوتی راوه‌ست ڕووانیم ه ئافره‌تێكی 70ساڵی نه‌ده‌كرد. ژنێكی به‌ڕوواله‌ت گه‌نج به‌ره‌و پیرمه‌و ه هات و هیچ ل ه ه چوومه ماڵیان به‌ره‌و پیرمه‌و ه هاتن و پێشوازییه‌كی زۆر گه‌رمیان لێ كردم ،ماڵێكی پاكوخاوێن ،به‌ڕاستی ل ك ڕێكوپێكیدا كوردایه‌تی و جووله‌كه‌یییان تێكه‌ڵ كردبوو. بۆ نیوه‌ڕۆ هه‌روه‌ك كوردستان ،كفته‌ی جووان و یاپراغ زۆر خواردنی كوردی و ئیسرائیلییان دانابوو. ه یه‌كتریمان ناسیو ه هیچ ئه‌رك و ه چه‌ندان ساڵ دانیشتنه‌كه‌مان هه‌رچه‌نده بۆ یه‌كه‌مجار بوو ،به‌اڵم وا پێده‌چوو ك شێوه‌ی نامۆیی و غه‌ریبی له نێوانماندا نه‌بوو. له‌گه‌ڵ یافاخان وامان ده‌ست پێكرد. من ناوم یافایه ،بابم ماڵم بوو ناوی حاخام ئیسحاق بوو له گوندی به‌حركه‌ی ناوچه‌ی هه‌ولێر له‌دایك بوو ه و گه‌ور ه ه هه‌موو كوردستان، ه بوو ه ماڵم ،زۆر به‌ناوبانگ بوو ل ه ماڵـم ،ك بووه ،باوكی مامۆستای تایبه‌تیی بۆ هێناو ه تا بێت ه 1927كۆچی ه مۆشی حه‌ریری ل چونكه زۆر زانا بوو ،ئه‌وه بوو كه بوو ه ماڵمی هه‌ولێرێ .پاشان ماڵمی كۆی ه كاری ماڵمی كرد و ژنێكی تری هێنا ،كه دایكم دوایی كرد و بابم هاته جێگه‌ی بۆ ماوه‌ی 15سااڵن له شاری كۆی
21
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
بوو ناوی حه‌ننا بوو ،واته بوو ه دوو ژن.
ئیسرائیل-كورد :ل ه دینی جووله‌كه‌دا تا چه‌ند ژن ده‌توانن بێنن؟
ه پێدراوه ،له دایكم 7منداڵی یافا :تا 4ژن حه‌اڵڵه و رێگ ه دایكم ،ماڵباتی دایكم له‌وه‌ته‌ی بوو ،من دووه‌مینم ل ه هه‌یه ئه‌وان هه‌ر له‌وێ بوونه ،كۆییی شاری كۆی ڕه‌سه‌نن ،دایكم له گه‌ڕه‌كی دیانان گه‌ور ه بووه ،دایكم ه باسی سێوه‌ی گۆرانیبێژی بۆمان ده‌كرد .دوای ئه‌وه ،ل ه ه ئه‌و شاره ،چونك ه بچێت سلێمانییه‌وه داوایان لێ كرد ك ه بۆ سلێمانی كه‌م ه سلێمانی ته‌نیا یه‌ك مالم هه‌بوو ك ل بوو. ه ساڵی 1942چووینه سلێمانی و من له سلێمانی ل ه گهوره بووم 8 ،ساڵ و نیو له‌وێ بووم ،دوواتر هاتین ه ،1951 ئیسرائیل ،ئه‌وسا ته‌مه‌نم 11ساڵ و نیو بوو .ل هه‌موومانیان له كوردستان كۆ كرده‌وه تا بۆ ئیسرائیلمان بێنن ،ئه‌گه‌ر له گوندێك یه‌ك خێزان بمابایه ،ده‌چوون ئه‌وانیشیان ده‌هێنا ،ژماره‌ی هه‌موو جووی ئێراق 150 ه كورد و عه‌ره‌به‌وه ،نێزیكه‌ی هه‌زار كه‌س بووین ،ب ه هاتین یه‌ك له‌سه‌ر سێی هه‌موویان كــورد بوون .ك ه 1948 ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل 3ساڵ بوو دامه‌زرا بوو ل ه پاره و ه خانوو هه‌بوو ن ه‌وه .زۆر ناخۆشیمان دیت ،ن ه كاری كشتوكاڵی نه خواردن .دایك و باوكمان ده‌چوون ه كاری بیناسازی كاریان ده‌كرد بۆ په‌یداكردنی بژێو و ل ه ته‌مه‌نمان بوو ه 13سااڵن ،ده‌ستمان بۆ منداڵه‌كانیان ،ك به كاركردن كرد ،دۆسته خوشكه‌كانم كه له‌گه‌ڵم بوون به‌هۆی خراپیی ژیان هیچ خوێندن فێر نه‌بوون ،به‌اڵم من شانسم هه‌بوو كه بابم مالم بوو ،له ماڵێ كاتێك خۆی مندااڵنی فێر ه ته‌ورات ده‌كرد ،منیش هه‌ر به گوێگرتن ته‌ورات فێر بووم. ه ه ئیسرائیل بارودۆخی من باشتر بوو ،چونك ه هاتین ك ه و ته‌وراتم ده‌زانی ،منیش وه‌ك ده‌ڵێن زیره‌ك بووم گه‌نج بووم ،له‌مالو ئه‌وال هه‌رچییه‌كم گوێ لێ ده‌بوو ه مێشكم ،وه‌ك كۆمپیوته‌ر ،دوواییش له ته‌مه‌نی ده‌مخست 18ساڵی شووم به مورده‌خای كرد.
ئیسرائیل-كورد :چه‌ند منداڵتان هه‌یه؟
یافا 4 :كورم هه‌یه ،ئه‌براهام ،ئیسحاق ،زامیل و تۆمڕ، ه و بچووكه‌كه‌ش 37ساڵه. گه‌وره‌كه‌م 50په‌نجا سااڵنه‌ی
ئیسرائیل-كورد :باش ه چ سوودێكت ل ه خوێنده‌وارییه‌كه‌‌ت وه‌رگرت؟
یافا :توانیم په‌ڕتووكێك دابنێم و چاپی بكه‌م و به‌رهه‌می دووه‌میش وا به‌ڕێوه‌یه.
Israel-Kurd 22
ژماره‌ی هه‌موو جووی ئێراق 150هه‌زار كه‌س بووین ،ب ه كورد و عه‌ره‌به‌وه ،نێزیكه‌ی یه‌ك له‌سه‌ر سێی هه‌موویان كــورد بوون ئیسرائیل-كورد :په‌ڕتووكی یه‌كه‌مت ناوی چیی ه و له‌باره‌ی چی و چۆنت نووسیوه؟
ه یافا :ناوی «ره‌شه‌با و بێده‌نگی»یه ،له‌باره‌ی ژیانی خۆمان ل ه هاتینه ئیسرائیل ه ئیسرائیل ،ئه‌و كوردانه‌ی ك كوردستان و ل تا ئێسته‌ش دۆستی یه‌كترین و یه‌كگرتووین وه‌ك كۆمه‌ڵێكی كوردین ،هه‌موو جارێ ده‌یانگوت ،یافا بۆچی په‌ڕتووكێك ه دیتمان و ئه‌و سه‌ختییه‌ی دانانێی له‌سه‌ر ئه‌و ناخۆشییه‌ی ك چونكه ئه‌وان نه‌خوێنده‌وار بوون، ه ئیسرائیلمان دیت؟ ه ل ك به‌اڵم زۆر زیره‌كن و ده‌رفه‌تی فێربوونیان وه‌ك من نه‌بوو، منیش جارێكیان زۆر وه‌ڕس ببووم و دایكیشم نه‌ساخ بوو، مورده‌خایش گوتی بۆ ناچی الی دایكت بیت و هه‌ندێ هه‌وا بگۆڕیت و ئاگاشت له دایكت ده‌بێت؟ ه الی دایكم و له‌وێ منیش ده‌فته‌ر و پێنووسم برد و چووم ه نووسین كرد و پاشان پێشانی كوڕه‌كه‌م دا و ده‌ستم ب
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئه‌و كوردانه‌ی كه هاتین ه ئیسرائیل تا ئێسته‌ش دۆستی یه‌كترین و یه‌كگرتووین وه‌ك كۆمه‌ڵێكی كوردین
ه زۆر باشه به‌رده‌وام به ،منیش گوتی ،دای په‌ڕتووكه‌كه‌م ته‌واو كرد و 500دانه‌م لێ چاپ كرد ،چونكه ده‌ترسام نه‌فرۆشێ ،كه چاپم كرد خه‌ڵك هه‌موویان كڕی و نامه‌یان بۆم ده‌نارد و ده‌ستخۆشییان لێم ده‌كرد و داوای چاپی زۆرتریان ده‌كرد.
ئیسرائیل-كورد :خوێنه‌ره‌كان ته‌نیا كورد بوون؟
یافا :نا ،هه‌موو جۆره میلله‌ت و پێكهاته‌كانی ناو ئیسرائیل ،به‌تایبه‌تی ئه‌روپییه‌كان زۆری ه هه‌مووی 2 ده‌خوێننه ،منیش ترسم شكا و ب هه‌زار دانه‌م لێ چاپ كرد و هه‌مووی فرۆشرا و ئه‌م دانه‌یه‌ش به دیاری بۆ ئێوه‌یه. ه چاپی ئیسرائیل-كورد :زۆر سوپاس ،به‌اڵم ئه‌م عیبرییه ،به‌زمانێكی تر وه‌رتنه‌گێڕاوه؟ یافا :به‌ڵێ ،به ئینگلیزیش هه‌مه ،به‌اڵم جارێ نه‌كراوه‌ته په‌ڕتووك.
ئیسرائیل -كورد ه ی ه بیستنی ئه‌و گۆرانییه كوردییان هه‌موو شه‌وێك ب ه پشت سه‌رم نه‌بیستم و تێر به ده‌نگی دایكم و برام ل نه‌گریێم ،خه‌وم لێ ناكه‌وێت». ه ماڵی كاك مورده‌خای و یافاخان ئیتر ئه‌و رۆژه‌م ل ه گریان به‌ڕێ كرد و مالئاواییم لێ به‌پێكه‌نین و چاو پڕ ل كردن ،ئه‌وانیش هه‌موو ئاواتیان سه‌ربه‌ستیی كوردستان ه خاكی كوردستان شاد ببنه‌وه. بوو تا بتوانن به بێ ترس ب azadmiran2002@yahoo.co.uk
هه‌موو ئاواتیان سه‌ربه‌ستیی كوردستان بوو تا بتوانن ب ه بێ ترس ب ه خاكی كوردستان شاد ببنه‌وه
ئیسرائیل-كورد :بۆ نه‌یكه‌ین ه كوردیش؟ یافا :خۆزگه
ئیسرائیل-كورد :ئه‌وه‌ش ئه‌ركی منه ،ئه‌دی په‌ڕتووكی دووه‌مت؟
Israel-Kurd
یافا :وا خه‌ریكی كتێبی دووه‌مم به‌ناوی 40 ه له ساڵی ه باسی جووه‌كانی ئیسپانیای كه‌زی ،ك ه كاتی فرناندۆ ئیزابێلال. 1892ل یافاخان به درێژی باسی چیرۆكه‌كه‌ی بۆم كرد ه كۆتایییه‌كه‌یدا به‌بزه‌وه گوتی به‌كۆتا هاتم و ل هیچم پێ نه‌بڕا .یافاخان وادیار بوو ژنێكی زۆر ه سه‌ر ه توانایه ،گۆرانییه كۆنه كوردییه‌كانی ل ب كاسێت بۆم لێ ده‌دا و گۆرانییه‌كانی به ده‌نگی ه خۆی ناوبڕ كردبوو و شی ده‌كردنه‌وه ،ك لێره‌دا ده‌رفه‌تی باسكردنی نییه ،به‌اڵم وا دیار بوو تێبینییه‌كانی له‌سه‌ر گۆرانیی كوردی بۆ هونه‌رمه‌ند ناسر ره‌زازی ناردبوو ،یه‌ك دوو له‌و ه گۆرانی كوردی به‌ده‌نگی برا و دایكی كاسێتان ه یافاخان بوون كه گوێی لێ ده‌گرتن ،فرمێسك ل چاوانی یافا ده‌هاتنه خوارێ و ده‌یگوت ‹›ئه‌گه‌ر
23
NO13
ئیسرائیل -كورد
June2010 Israel-Kurd
به‌هایییه‌كان شایه‌تێكی تری پێشێلكارییه‌كانی كۆماری ئیسالمین هڤپه‌یڤین :هومه‌ن سه‌عدیه ه به‌شێكی زۆریان به‌هایییه‌كانی ئێران ئه‌و كه‌مه‌ئاینییه‌ن ك ه ناو ئێران و له چه‌وساندنه‌وه‌كانی كۆماری كه‌وتوونه‌ت ئیسالمی بێ به‌ش نه‌بوونه .له الی كۆماری ئیسالمی ،سزای ه هه‌موو جۆر ه تاوانێكی تری ئاینی قورستر ه به‌هایی بوون ل ی یاسای ئه‌و كۆمار ه ئاینییه‌وه ،مندااڵنی ه روانگه و ل به‌هایییه‌كان پێش ئه‌و هی له دایك بن كۆمه‌ڵێك تۆمه‌ت و تاوان و سزا چاوه‌ڕێیان ده‌كات .گۆڤاری ئیسرائیل- ه مێژووی تێكه‌اڵوی كورد به‌تایبه‌ت كورد به‌ئاگه‌داربوون ل له رۆژهه‌اڵتی كوردستان له‌گه‌ڵ به‌هایییه‌كان و بوونی ه ه هه‌مان كۆماری ئیسالمییه ،رێگ دوژمنی هاوبه‌ش ك ه زاری چه‌ند به‌هایییه‌ك پرسه‌كه شی بكاته‌وه و ده‌دات ل ه له‌گه‌ڵ دۆنا حه‌كیمیان دیدارێكی تایبه‌تی بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ساز كردووه.
دۆنا حه‌كیمیان بكالریۆسی خۆی ل ه زانكۆی مه‌ك گه‌یل وه‌رگرتوه ،پسپۆری دۆنا ل ه مه‌ڕ مێژووی رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئایینه‌كانه ،ناوبراو ماجستێری هونه‌ری ل ه زانكۆی تۆرێنتۆ وه‌رگتو‌ه و ل ه به‌شی لێكۆلینه‌وه‌كانی ره‌گه‌زی و ژنان ماجستێری وه‌رگرتوه .لێكۆلینه‌وه‌كانی خاتو دۆنا حه‌كیمیان له‌مه‌ڕ ژیانی هونه‌رمه‌ندانی ئێرانی مۆدێرن و هه‌روها پێوه‌ندی نێوان مافی مرۆڤ ،هونه‌ر ،ره‌وحانیه‌ت و په‌روه‌رده یه.
Israel-Kurd 24
ئیسرائیل-كورد :بنه‌مای دژایه‌تییه‌كانی كۆماری ئیسالمی له‌گه‌ڵ به‌هایییه‌كان بۆ چ ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ ه هیوادارم كۆماری ئیسالمی وه‌اڵمی ه پرسیارێك دۆنا :ئه‌م ه بداته‌وه ،به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه كۆمه‌ڵگه‌ی به‌هایی و ب تایبه‌ت كۆمه‌ڵگه‌ی به‌هایییه‌كانی ئێران و هه‌روه‌ها ته‌واوی هاوواڵتییانی به‌هایی ئێرانی هیچ كێشه‌یه‌كی دیاریان له‌گه‌ڵ ه راستیدا كێشه‌یان له‌گه‌ڵ هیچ ه و ل كۆماری ئیسالمیدا نیی كه‌س و رێكخراوێكی تردا نییه .به‌اڵم ده‌توانرێ بگوترێ كه بنه‌مای كێشه‌كان و دوژمنایه‌تیی كۆماری ئیسالمی ه دوای له‌گه‌ڵ به‌هایییه‌كان ئاینه چونكه به‌هایی ئاینێك
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ئاینی ئیسالمدا هاتوو‌ه ك ه (الاكراه فی الدین) واته ل ه ئایندا هیچ زۆرییه‌ك نییه ه به‌پێی دائیره‌تولمعاریفی بریتانیكا، ئیسالم سه‌ری هه‌ڵداوه (ئێست له رووی به‌رباڵوی ،دوای كریستیانی پله‌ی دووه‌می هه‌یه) ،ئاینی به‌هایی كۆماری ئیسالمی به‌فه‌رمی ناناسێت و هه‌ر بۆیه مافه‌كانی ه ئێرانییه‌كان، مه‌ده‌نی و هاوواڵتیبوونی به‌هاییی ه ته‌نیا به‌هۆی ئایینه‌كه‌یانه‌و ه پێشێل ده‌كات .ل روانگه‌ی كۆماری ئیسالمییه‌و ه به‌هایییه‌كان ه روانگه‌ی به‌هایییه‌كانه‌و ه مورته‌د و كافرن .ل ئه‌م كرده‌وانه‌ی كۆماری ئیسالمی دژایه‌تیی ته‌واوی له‌گه‌ڵ بنه‌ماكانی جیهانی مافی مرۆڤ ه كه ئێران یه‌كێك له‌و واڵتانه‌یه ئه‌م هه‌ی بنه‌مایانه‌ی واژوو كردوه.
ئیسرائیل-كورد :هه‌وڵه‌كانی نێزیككردنهوه و لێك گه‌یشتنی به‌هایییه‌كان و شیعه ی جۆری كۆماری ئیسالمی ئه‌گه‌ر هه‌ی ه و هه‌بووه به‌كوێ گه‌یشتووه؟
راگه‌یاندنه‌كاندا هێرش نه‌كرێته سه‌ر به‌هایییه‌كان ه ده‌یان و ئاینه‌كه‌یان .به‌اڵم كاتێك كه به‌هایییه‌كان ب ه هه‌مان راگه‌یاندنه‌كاندا وه‌اڵم جار داوایان كردووه ل ه روون بكه‌نه‌وه ،واڵمی ئه‌م بده‌نه‌وه و ئه‌م تۆمه‌تان ه هیچ شێوه‌یه‌ك رێگه‌یان پێنه‌دراو ه ه بده‌نه‌و ه ب بوختانان ه و ه بڕیویان و ته‌نانه‌ت ده‌سه‌اڵتداران یه‌كالیه‌نان ه بێ هیج شه‌رم و حه‌یایه‌ك دوریویانه و فرۆشتوویانه ،ب ه خوا و ئاخیره‌ت ترسانێك به درۆ و ده‌له‌سه باس و ل ه هیج ه به‌هایییه‌كان ده‌كه‌ن كه ب ل شێوه‌یه‌ك باس له راستیی ژیانی به‌هایییه‌كان ناكات.
خواوه‌ندی گهوره هه‌ركاتێك بیهه‌وێ بۆ رێنوێنیی مرۆڤه‌كان پێغه‌مبه‌رێك ده‌نێرێ كه ئه‌وان به رێگه‌ی راستدا ببات
ه رای دۆنا :فه‌رمووتان ك كۆمه‌ڵگه‌ی به‌هایی له‌مباره‌یه‌و ه چییه؟ به‌ر له وه‌اڵمدانه‌و ه به‌م ه ه پێویستی ده‌زانم ك پرسیاره ،ب ه پێغه‌مبه‌ران دوای حه‌زره‌تی روون بێته‌وه بڕوابوون ب ه تۆمه‌ت هه‌ڵبگرێ و محه‌مه‌د (د.خ) تاوانێك نییه ك ه ناتوانن بڵێین محه‌مه‌د دوا پێغه‌مبه‌ره ،ئه‌م تۆمه‌ت ه په‌یكه‌ری یاساكانی مه‌ده‌نیی ئێران و یاسای ل ه بنه‌ڕه‌تیی ئێراندا باسی لێو ه نه‌كراوه .به پێچه‌وان ه ئاینی ئیسالمدا هاتوو ه كه (الاكراه فی الدین) ل ه ئایندا هیچ زۆرییه‌ك نییه .به‌ڵێ ه ل وات ه روانگه‌ی ئاینی به‌هایییه‌وه ئاین ل و به‌ده‌ستهێنانی رێنوێنیی ه ئاسمانی به‌ره‌كه‌تێكه ك به‌رده‌وام و بێ كۆتایه، هه‌روه‌ك له مێژوودا
Israel-Kurd
دۆنا :له سه‌ره‌تای ئه‌مری حه‌زره‌تی باب تا ه تایبه‌ت دوای شۆڕشی گه‌النی ئێران )1979كۆمه‌ڵگه‌ی ه (ب ئێست ه روونی پێشانیان دا كه به‌هایییه‌كان به‌هاییی ئێران له كرده‌وه‌دا ب به‌رژه‌وه‌ندیی ئێرانیان ده‌وێ ،ئێرانین و ملكه‌چی یاسان .كۆمه‌ڵگه‌ی به‌هایی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كه به‌رده‌وام رووبه‌ڕووی كوشتار و پاڵه‌په‌ستۆ ده‌بوونه‌و ه و هیچ مافێكیان پێنه‌دراوه ،هیچ كات ه توندوتیژی نه‌كردووه و هیچ كات دژایه‌تیی روویان ل ده‌سه‌اڵتیان نه‌كردووه ،هیچ كات له یاساكانی واڵتێك الیان نه‌داوه و هه‌موو كاتێك نییه‌تی پاكی خۆیان پێشان داوه .له نامه به‌رده‌وامه‌كان بۆ حكوومه‌تی ئێراندا هه‌ڵوێستی خۆیان ه ده‌ست له سیاسه‌تی ده‌رخستوو ه ك حزبی وه‌رناده‌ن و به‌دوای ده‌سه‌اڵت و ناوبانگدا نین .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كۆماری ئیسالمی به‌پێچه‌وانه‌و ه ه سیخوڕ ،دوژمنی به‌هایییه‌كان ب ئیسالم و تێكده‌ری ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی ده‌زانێ و ته‌نانه‌ت ئه‌وان به موفسید فی لئه‌رز (به‌رزترین تاوان له ئیسالمدا) ده‌ناسێنی. ه ل ه ه ك رۆژێك نیی
ئیسرائیل-كورد :ئێوه تۆمه‌تبار ده‌كرێن به‌وه ی بڕواتان به‌هاتنی پێغه‌مبه‌ری تره ،به‌واتایه‌كی تر بڕواتان ب ه دوا پێغه‌مه‌ر محه‌مه‌د نییه ،ئایا چۆن لێكی ده‌ده‌نه‌وه؟
25
NO13
ئیسرائیل -كورد
June2010 Israel-Kurd
ده‌یبینین كه پێغه‌مبه‌رانێكی زۆر وه‌ك حه‌زره‌تی مووسا ،حه‌زره‌تی ئیبراهیم و حه‌زره‌تی مه‌سیح هاتن ه روانگه‌ی كه ئاینی ئیسالم ئه‌وانی قه‌بوڵ كردووه .ل ه ه به‌رده‌وام و بێ كۆتای ئاینی به‌هایییه‌ته‌وه و ئه‌م ره‌وت و خواوه‌ندی گه‌ور ه هه‌ركاتێك بیهه‌وێ بۆ رێنوێنیی مرۆڤه‌كان ه پێغه‌مبه‌رێك ده‌نێرێ كه ئه‌وان ب رێگه‌ی راستدا ببات .به‌هاییه‌ت پێی ه جیهانێكی تر ه وایه ،جیهانی ئه‌مڕۆك و ئه‌مڕۆ رۆژێكی تره .له جیهانی ئینته‌رنێتی و گلۆبڵدا ،داگیركردنی هه‌ساره‌كانی ئاسمان و دۆزینه‌و ه ژێنێتیكییه‌كان و داڕشتنی مافی مرۆڤ و دۆسیه‌ی ژینگه و ئابووریی نێونه‌ته‌وه‌یی و الدان ه ئه‌خالق و هه‌ژاری و گه‌ندڵی و زاڵبوونی ده‌سه‌اڵت ل به‌سه‌ر كه‌سه‌كان و هه‌روه‌ها ملمالنێ بۆ به‌ده‌ستهێنانی سه‌رچاوه ئابووریه‌كان و كۆیله‌كردنی ژنانی مندااڵن و ه رابردوودا هیچ كه‌سێك هه‌رشتێك و هه‌ر پرسێك كه ل ته‌نانه‌ت خه‌ونیشی پێوه نه‌ده‌دی ،دیار ه كه خوا ئاینێكی ه ده‌كات .له روانگه‌ی نوێ بۆ رێنوێنیی مرۆڤ ره‌وان ه به‌هایییه‌كانه‌وه ،به‌هایییه‌ت ئاینێكه له‌گه‌ڵ ئه‌م سه‌رده‌م ه تێیداین ده‌گونجێت و له ته‌واوه‌تی ئه‌و و ئه‌م چاخه‌ی ك ه باسمان لێو ه كرد رێكاری بوارانه‌ی (زۆر بواری تر) ك ه هه‌مان كاتیشدا رێزێكی ه و ل ه هه‌ی بۆ دنیای ئه‌مڕۆك تایبه‌ت له مافی هه‌ڵبژاردن و هزر و ئه‌ندێشه‌ی تاك ه له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ین كه حه‌زره‌تی ده‌گرێ .هه‌ر بۆی ه ه ل ه پێغه‌مبه‌رانی ئاسمانی ك محه‌مه‌د (د.خ) یه‌كێكه ل كاتی خۆیدا و بۆ ئه‌و شوێنه‌ی خۆی ده‌ستكه‌وتی زۆر گه‌ور ه و به‌رچاو بووه ،به‌اڵم ئه‌مڕۆكه زۆر كه‌سانێك ه ئاینی ئیسالم (به‌تایبه‌ت ئیسالمی له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ن ك توندڕۆ) وه‌اڵمده‌ری كێشه‌كانی ئه‌مڕۆكه‌ی پێڕه‌وانی و هه‌موو دنیا نییه.
ه هه‌ر نازڵبوونی حه‌زره‌تی ره‌سول (د.خ) هه‌ڵوه‌شانه‌وه .به‌اڵم ب شێوه‌یه‌ك بێت به‌هایییه‌كان و ئاینی به‌هایییه‌ت هیچ كێشه‌یه‌كیان له‌گه‌ڵ ئاینی كۆماری ئیسالمیدا نییه. ه ه كۆماری ئیسالمی ئه‌وه‌یه كه ب ته‌نیا داواكاری به‌هایییه‌كان ل ه واژووكه‌رانی ه ل بنه‌ماكانی مافی مرۆڤ ك ه یاخۆ به‌النی كه‌مییه‌وه رێز ئه‌و بنه‌مایانه‌ی ه یاسای بنه‌ڕه‌تی خۆی بگرێ و مافی ل هاواڵتیبوون و مه‌ده‌نی به‌هایییه‌كان پێشێل نه‌كات.
به هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت به‌هایییه‌كان و ئاینی به‌هایییه‌ت هیچ كێشه‌یه‌كیان له‌گه‌ڵ ئاینی كۆماری ئیسالمیدا نییه
ئیسرائیل-كورد :كێشه ی ئێوه له‌سه‌ر خوا نییه ،بگره له‌سه‌ر پێغه‌مبه‌ره ،به‌اڵم به‌ڕاستی كێشه‌كانی ئێوه ته‌نیا ئاینین؟
دۆنا :هه‌روه‌ك پێشتر ئاماژه‌ی پێكرا ،له‌گه‌ڵ هیچ ئاین و مه‌زهه‌بێكدا دژایه‌تی ناكه‌ین .ئه‌وان ئیسالم وه‌ك ئاینێكی ئاسمانی ده‌ناسن و ئه‌وپه‌ڕی رێزی لێده‌گرن هه‌روه‌ك ئاینی كریستیانی و حه‌زره‌تی مه‌سیح به ئاینی ئاسمانی ده‌ناسن .به‌اڵم ئه‌وانیش له سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ن كه رێنوێنی و یاساكانی حه‌زره‌تی مه‌سیح و حه‌زره‌تی مووسا له‌گه‌ڵ
Israel-Kurd 26
ئیسرائیل-كورد :گوای ه ئێوه ل ه الیه‌ن ئیسرائیل و جووله‌كه‌و‌ه دژی كۆماری ئیسالمی هان ده‌درێن ،چی ده‌ڵێن؟ ه سه‌رانسه‌ری جیهاندا دۆنا :به‌هایییه‌كان ل ه هه‌ر هۆز و باڵو بوونه‌ته‌و ه و پێڕه‌وانی ل عه‌شیره‌تێك و مه‌زهه‌بێكن و هیچ كات له‌الیه‌ن هیچ حكوومه‌تێكه‌و ه ه كه‌سانێك الیه‌نگریان لێ نه‌كراو ه و ناكرێن و ته‌نانه‌ت یارمه‌تی ل وه‌رناگیرێ كه به‌هایی نین .هۆكاری بوونی ناوه‌ندی كۆمه‌ڵگه‌ی ه ئیسرائیل ،به شێوه‌یه‌ك كه به‌رده‌وام شی ده‌كرێته‌وه، به‌هایی ل ه له‌م نیشتمانه 2 .ده‌وڵه‌تی بوونی شوێنی پیرۆزی به‌هایییه‌كان ئیسالمیی ئه‌وكات (سه‌ده‌ی )19ده‌وڵه‌تی عوسمانی و ده‌وڵه‌تی قاجار دامه‌زرێنه‌ری ئاینی به‌هایییه‌ت ،حه‌زره‌تی به‌هائواڵ و ه ئێرانه‌و ه بۆ عێراق و زۆربه‌ی شوێنه‌كانی بنه‌ماڵه‌كه‌یان ل ه هه‌اڵوارد ه كرد. ه ئیسرائیل ه ئێستاك ئێمپراتورییه‌تیی عوسمانی ك ه ه كۆچی دواییی كرد كه ئێسته‌ك ئه‌م پێغه‌مبه‌ره له‌م نیشتمان ه زیاره‌تگه‌ی به‌هایییه‌كانی دنیا .واڵتی ئیسرائیل 80ساڵ بووه‌ت دوای كۆچی دواییی حه‌زره‌تی به‌هائواڵ دامه‌زرا .پێغه‌مبه‌ری ه سه‌رده‌می ده‌وڵه‌تی قاجاردا به‌زۆری و به‌هایییه‌كانیان ل پێداگری قاجاره‌كان بۆ شاری عه‌ككا كه قه‌اڵیه‌كی به‌هێز بوو ه ه خاكی عوسمانیدا هه‌اڵوارد .به‌م هۆیه‌وه‌یه كه ئه‌م شوێن ل ه بۆ به‌هایییه‌كان و بۆ به‌هایییه‌كان پیرۆزه و ته‌نیا زیاره‌تگه‌یه‌ك ه پێوه‌ندییه‌كیان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی كۆمه‌ڵگه‌ی به‌هایی هیچ چه‌شن ه ئه‌وكات به‌هیچ شێوه‌یه‌ك بوونیشی نه‌بووه. ه ك ئیسرائیلدا نیی ته‌نانه‌ت دینارێكیش له‌و ده‌وڵه‌ته وه‌رناگێرێ و به‌ڵكوو بۆ پاراستنی ه الیه‌ن به‌هایییانی سه‌رانسه‌ری جیهانه‌و ه ه ل ه پێرۆزان ئه‌م شوێن یارمه‌تی كۆ ده‌كرێته‌وه. ه هه‌ر واڵتێك نیشته‌جێ بن ملكه‌چی یاساكانی ئه‌م به‌هایییه‌كان ل ه ه به‌خۆیان ناده‌ن كه ده‌ست ل واڵته‌ن و هیچ كات ئه‌و ماف ه هیچ حزبێك كاروباری سیاسیی ده‌وڵه‌ت وه‌رده‌ن و الیه‌نگری ل ناكه‌ن ،كۆمه‌ڵگه‌ی به‌هایی ئاشتیخوازن و هیچ كات هه‌نگاوێكیشیان دژی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی كۆماری ئیسالمی هه‌ڵنه‌هێناوه‌ته‌وه، ئه‌وان ته‌نیا خوازیاری مافه ره‌واكانی خۆیانن.
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ئه‌ردۆگان میراتگری سوڵتان محه‌مه‌دی فاتح
Israel-Kurd
ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا كه ئه‌مڕۆ ه «سوڵتان محه‌مه‌د فاتحی» دووه‌م یاخۆ رێبه‌ری زیاتر ب ئیمپراتۆریای عوسمانی نۆی ناسراوه ،ئه‌گه‌رسه‌یری مێژووی قۆناخی ئیمپراتۆریای عوسمانی بكه‌ین ،رووداوێكی هاوشێوه‌ی ئێسته‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا ته‌یب ئه‌ردۆگان ده‌بێنین، ه چۆن كه‌شتییه‌كانی سوڵتان محه‌مه‌د فاتح ئیمپراتۆری ك ه ناوه‌ڕه‌استه‌كانی سه‌ده‌ی 15ی پێش به‌هێزی عوسمانی ل زائین توانی دوای چه‌ندان مانگ گه‌مارۆی به‌نده‌ری قۆسته‌نتینه ،دلێ ئیمپراتۆری رۆمای رۆژهه‌اڵت داگیر ه ده‌سه‌اڵتداری بكات و به‌و سه‌ركه‌وتنه‌ی توانی كۆتایی ب ه بێنی ،ئه‌مڕۆش ره‌جه‌ب هه‌زار ساڵه‌ی ئه‌و ئیمپراتۆریی ته‌یب ئه‌ردۆگان هه‌وڵ ده‌دات به‌ناردنی كه‌شتیگه‌لی ئازادی یارمه‌تیی مرۆیی بۆ كه‌ره‌تی غه‌زه بنێرێ تا خاكی زیاتر داگیر بكات ،سۆزی زیاتر له ناو جیهانی ئیسالم و عه‌ره‌ب داگیر ه سه‌اڵحه‌دینی ئه‌یووبی بكات ،به‌و شصوه‌یه‌ی ئێسته كه بووه‌ت ه مافی بۆ نه‌ته‌وه‌ی عه‌ره‌ب و فه‌له‌ستینییه‌كان كه بگه‌ن ب خۆیان. ئه‌ردۆگان سه‌رۆك وه‌زیرانی توركیا ئه‌و رۆژانه زۆر به‌تووندی له كه‌مپه‌ینی جیهانی دژی گه‌مارۆی سه‌ر كه‌رتی غه‌زه پشتیوانی ده‌كات و توركیا وه‌ك پاڵه‌وانی پشتگیری ه غه‌ز ه له خه‌ڵكی هه‌ژاری غه‌زه پێشانی ده‌دات كه گوای له‌ژێر گه‌مارۆی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلدایه ،ئه‌ویش له‌به‌ر بوونی رێكخراوی تێرۆریستی حه‌ماس له‌و ناوچه‌یه‌دا. ه روانگه‌ی توركیا و ئه‌ردۆگانی سه‌رۆك وه‌زیرانی دیاره ل ه كه بۆ رزگاركردنی توركیا حه‌ماس رێكخراوێكی یاساییی خاكی فه‌له‌ستین له‌ژێر ده‌ستی ئیسرائیل خه‌بات ده‌كات، ه پارتی كرێكارانی كوردستان كه نۆێنه‌رایه‌تیی به‌اڵم په‌كه‌ك
25ملیۆن كورد ده‌كات له باكوری كوردستان (توركیا) به ریكخراویكی تێرۆریستی ده‌زانێ ،ئه‌وه‌ی دادپه‌وه‌ریییه‌كه‌ی دنیای ئیسالم له جۆری ئه‌ردۆگان؟ ه كتێبی «پێكدادانی سامۆئیل هانتینكتۆن ل ه 6واڵتی شارستانییه‌ته‌كان» ،توركیا وه‌ك یه‌كێك ل به‌هێزی جیهانی ئیسالمی ناو ده‌بات و ده‌ڵێ «توركیا ه توانای هه‌یه سه‌رۆكایه‌تی واڵتانی ئیسالمی بكات ل ه داخراوه‌كانی جیاتی ده‌ستگرتنه‌وه‌ی له پشت ده‌رگ یه‌كێتیی ئه‌وروپا ،توركیا ده‌تۆانی به‌و كولتوور و ه شێوه‌یه‌كی ه هه‌یه‌تی خۆی ب شارستانییه‌ته‌ی ك ه ناو ه بتوانێ ل تر نوێ و سه‌رده‌می بكاته‌و ه ك شارستانییه‌تی جیهانی ئیسالمی شوێنی خۆی بكاته‌و ه و سه‌رۆكایه‌تیی دنیای ئیسالمی بكات». له‌سه‌ره‌تای هاتنه سه‌ر ده‌سه‌اڵتی پارتی داد و ه ه توركیا ،سیاسه‌تی ب گه‌شه‌پێدان (ئاكه‌په) ل ئیسالمیكردنی توركیا و كاڵكردنه‌وه‌ی كۆڵه‌كه‌كانی ه له‌سه‌ر بنه‌ماكانی ئیمپراتۆریای عوسمانی ك عه‌لمانییه‌تی كه‌مالێزم دروست كرابوو ده‌ستی ه ده‌وڵه‌تانی ه نێزیكبوونه‌وه ل پێكردو ه و ئه‌ردۆگان ب ه هه‌وڵی تۆماركردنی سه‌رده‌میكی ئیسالمی ناوچه‌ك زێڕێنی بۆ خۆی و پارته‌كه‌ی دا ،وه‌ك بینیمان پرۆژه‌كه‌ی به‌دژایه‌تیكردنی ئیسرائیل ده‌ست پێكرد. ه ئاراسته‌ی ئه‌و سیاسه‌ته‌ی ئه‌ردۆگان كه ل دژایه‌تیكردنی (ئیسرائیل) هاوپه‌یمانی ستراتیژیكی توركیا له ناوچه‌كه‌دا ده‌ستی پێكردووه ،له‌و قۆناخه‌دا ه گه‌رم و و به‌مه‌ش توركیا كۆتایی به‌و پێوه‌ندیی ه واڵتی ئیسرائیل هێناوه، ستراتیژییه‌ی خۆی له‌گه‌ڵ ل
27
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
ه ئه‌مه‌ش سه‌ره‌تای پراكتیزه‌بوونی ئه‌و بۆچوونه‌ی هانتینكتۆن بێ ،به‌مه‌ش توركیا هیچ رێگه‌چاره‌یه‌كی تری له پێش نییه، ه ره‌نگ ك گه‌ر نه‌توانێ پێوه‌ندییه‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل كۆتایی پێ بێنی ،ئه‌ویش بۆ پراكتیزه‌كردنی خه‌یاڵی هه‌ره گه‌وره‌ی ه بتوانێ سه‌رۆكایه‌تیی هه‌موو جیهانی ئیسالمی بكات، ده‌سه‌اڵتدارانی توركیا بۆ زیندووكردنه‌وی ئیمپراتۆریای نۆێی عوسمانی ك ه عه‌ره‌بیه‌كان ده‌بێ. ه راكێشانی سۆزی ڕای گشتی جیهانی ئیسالم و ده‌وڵه‌ت ئه‌وه‌ش ته‌نیا ب ه ئیسالمییه‌كانی ئێسته‌ی توركیا ئایدۆلۆژیا و رێنوێنییه‌كانی باپیر ه ه توركیای پێشوو ،دیاره سه‌رۆك ه زۆر جیاوازتره ل توركیا ئێست ه وێرانه‌كانی ئیمپراتۆریای پارچه‌بووی عوسمانی له‌سه‌ر ه له خۆڵه‌مێش گه‌وره‌یان كه‌ماڵ ئاتاتوركیان ته‌واو له بیر كردووه ،ك ه رۆژئاوا بێ بۆ ه چاویان ل ه هه‌میش هێڵه‌كانی مۆدێرنیزم و رۆژئاوا بۆ نه‌وه‌كانی دوارۆژی تورك كۆمارێكی سكۆالر دامه‌زراند ك ه ناو نه‌ریت و ئاییندا خۆیان زیندانی بكه‌ن. ه ل ه واڵتێكی پێشكه‌وتوو ،زیاتر له‌وه‌ی ك پێشكه‌وتن و گه‌یشتن ب ه ناو به‌ره‌ی ه سه‌رده‌سه‌اڵتی پارتی داد و گه‌شه‌پێدان توركیا خستووه‌ت هه‌ڕه‌شه‌كانی توركیا بۆ سه‌ر ئیسرائیل له قۆناخی هاتن ه رۆژهه‌اڵتی ه ئیسرائیل له ناوچه‌كدا ،كه توركیا و ئێران له‌و ناوه‌نده‌دا سه‌رۆكایه‌تیی ده‌كه‌ن .به‌مه‌ش شه‌ڕی هێز ل واڵتانی دژ ب ه سه‌رۆكی ه ئاوا بكات و ببێت ه ئێمپراتۆریای شیع ناوه‌ڕاستدا ده‌ست پێده‌كات ،له الیه‌ك ئێران به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك هه‌وڵ ده‌دات ك ه رۆژهه‌اڵتی مه‌یدانه‌كه ،به‌اڵم ئه‌مجار ه توركیاش به‌نیاز ه بێته ناو سێ گۆشه‌كه‌وه ،كه به‌مه‌ش سێ گۆشه‌ی داهاتووی هێز ل ه نێوان ئیسرائیل-ئێران و توركیا دابه‌ش ده‌بێ. ناوه‌ڕاست ل
Israel-Kurd 28
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
هڤپه‌یڤین :بەشیر سەبری بۆتانی
به‌شیر :ئەو كاتەی كە منداڵ بوویت ،چۆن ھەستت دەكرد كە كوردیت؟
Israel-Kurd
بۆیە من لە منداڵییەوە ھەستم دەكرد كوردم و شانازیم بە پێشمەرگەی كوردستان دەكرد
خێمی :كاكە ،ئێمە كوردە جوولەكەكانی كوردستان، لە پێش ھەموو شتێك ژیانمان كوردییە ،وەك خوارن، جل و بەرگ ،موزیك و گۆڤەند و ھتد ،بەاڵم مخابن كە زمانمان ساڵ بە ساڵ گرانتر دەبێ .ھەروەھا ئێمە بە شێوەی خۆمانە لە پایزان جەژنی (كەپرەشینا) پیرۆز دەكەین و لە بەھاران جەژنی (بەھار) پیرۆز دەكەین ،كە لە كوردستان بە (نەورۆز) ناوی دەبەن. بۆیە من لە منداڵییەوە ھەستم دەكرد كوردم و گەلەك شانازیم بە پێشمەرگەی كوردستان دەكرد، گەلەك ھەروەھا باش فێری ژەنینی بلوێر و دەھۆل بوومە و لە ئاھەنگە كوردییەكان دەھۆل دەژەنم.
29
NO13
ئیسرائیل -كورد
June2010 Israel-Kurd
به‌شیر :ئەی ئێسته ،ھێشتا تۆ شانازی بە پێشمەرگەی كوردستان دەكەیت؟
خێمی :برا ،با بۆت بگیڕمەوە .ئەو كاتەی كە منداڵیش بووم ،گەلەك شانازیم بە سەرۆكی نەمر مەال مستەفا بارزانی دەكرد و ھیوام ئەوە بوو كە رۆژێك لە رۆژان ببم بە پێشمەرگەی ئەو ،بەاڵم مخابن كە من نەگەیشتم ئامانجی خۆ .ئەو كاتەی كە من گەنج بووم ،ھیوام ئەوە بوو ه ئیدریس بارزانی… و تا ئێستا كە ببم بە پێشمەرگەی جوانەمەرگ كاك خەونێكم ھەیە كە ببم بە پێشمەرگەی كاك مەسعوود بارزانی و ئەگەر نەگەم بە ئامانجی خۆم ،ئەوە سێ كوڕم ھەیە و ئەوان لە سەر ئەم پەروەردەیە مەزن بوونە ،كە پێویستە لە جیاتی من رۆژێك لە رۆژان ببن بە پێشمەرگەی كوردستان .وەك من باسم كردووە كە من بلوێرژەن و دەھۆلڤانم و ئێستا من لە كاتی ڤاالدا ،لە )فەیسبووك) و لە (یوو تیوب) بە ناوی ()hemiitz رێكالمی ھونەری كوردی دەكەم.
به‌شیر :مەسەلەی )فەیسبووك) و (یوو تیوب) ،چەند جاران باست كردووە كە گەلەك كەس قسەی ناشیرینیان بۆت نووسیوە و تا ئێسته‌ش دەنووسن ،ھەروەھا من بە چاوی خۆم بینیوە كە كچێكی كوردیش شتێكی خراپی بۆ ئێوه نووسیوە .ده‌كرێ بە كورتی باسی ئەم دیاردەیە بكەن؟
خێمی :ئێمە كوردە جوولەكەكان گەلەك حەزمان لە ستران ،سەما و قسەی خۆشه ،دەتوانم ببێژم كە ھەر مانگێك بە الی كەمەوە سێ یاخۆ چوار ئاھەنگی كوردیمان ھەیە و ھەر ساڵێك دوو یاخۆ سێ فێستیڤاڵی مەزن ئامادە دەكەین .شایانی وتنە كە زۆربەی جەماوەرمان تازه پێگه‌یشتوو و گەنجن و ئەمەش جێگه‌ی شانازییە كە ئێمە كوردی جوولەكەكانی كوردستان كولتووری خۆمان دەپارێزین .منیش لەم ئاھەنگ و فێستیڤااڵنه‌دا جلی كوردی لەبەرخۆ دەكەم و ھەردەم ئااڵی كوردستان بەكار دێنم ،بۆ نموونە (تی شیرت) ی كوردی لەبەر دەكەم كە ئااڵی كوردستان و وێنەی كاك مەسعوود بارزانی لە سەرە .ھەروەھا من گەلەك جار رێكالمی شاری كەركووكم كردووە كە «كەركووك كوردستانە» .دیسان گەلەك كەس بۆ من دەنووسن «نا، وا نییە و چۆن دەزانی؟» منیش بۆیان دەنووسم «ئەی ئەم شۆڕشە و ئەم خوێنە لە پێناوی كەركووكی گەرمیان نەبووە؟ ئەی ئەم ئەنفالە چی بوو ئەی ھاوار؟
لەم ئاھەنگ و فێستیڤااڵنه‌دا جلی كوردی لەبەرخۆ دەكەم و ھەردەم ئااڵی كوردستان بەكار دێنم «باوكم لە چلەكاندا لە كوردستانی ئێران دەژیا و یارمەتیی شۆڕشی كوردستانی عێراق و كوردستانی ئێرانی دەكرد .بۆیە منیش دەبێ ببم بە پێشمەرگە»
خێمی :بەڵێ وایە .ھەندێ جار گەنجەكانی تورك ،یاخۆ عەرەب و فارس بۆم دەنووسن و دەپرسن «تۆ كێیت؟» منیش بە شانازییەوە بۆیان دەنووسم «من كوردێكی جوولەكەم و دوو واڵتم ھەیە ،كوردستان و ئیسرائیل» .ئەوانەش تووڕە دەبن و ده‌نووسنه‌و ه «كوردستان نییە». من دەمەوێ بە ھەموو كەس ببێژم «باوكم لە چلەكاندا لە كوردستانی ئێران دەژیا و یارمەتیی شۆڕشی كوردستانی عێراق و كوردستانی ئێرانی دەكرد .بۆیە منیش دەبێ ببم بە پێشمەرگە» ئێدی ئەگەر دوژمنان لە ھزر ،نیاز و ھیوایەكەم تووڕە ببن ،ئەوە گرفتی من نییە، بەاڵم مخابن كە گەلەك كورد ھەن ،كە بە چاوێكی سووك لە ئیسرائیل تەماشا دەكەن ،ھەروەھا دوژمنایەتیی ھەرێمی كوردستان دەكەن ،كە من ھەر رێكالمی دەكەم كە ببێتە دەوڵەتێكی سەربەخۆ.
به‌شیر :بە كورتی بۆمان باسی ئاھەنگە كوردییەكان لە ئیسرائیل بكە؟
Israel-Kurd 30
به‌شیر :دوا قسەتان چیی ه دەتەوێ چی بۆ خوێنه‌ری كورد و نه‌ته‌وه‌كه ی بڵێی؟
خێمی :من قسەی كۆتاییم نییە! چونكە ئێمە بۆ ئامادەكردنی دەوڵەتێكی سەربەخۆ لە باكووری عێراق خەبات دەكەین و منیش یەكێكیانم .بۆیە من دەمەوێ بە برا كوردەكان ببێژم ،با یەكێتیی خۆیان بپارێزن ،شەڕی براكوژی دووبارە نەكەنوە و دەمەوێ بۆ رۆشنبیران و رۆژنامەڤانانی كورد ببێژم ،كە لە راگەیاندنی كوردیدا دوژمنایەتیی یەكتری نەكەن و با بەس بۆ بەرژەوەندیی دوژمنانی كورد و كوردستان بنووسن .بە راستی رخەنە باشە ئەگەر رەخنەیان ھەبێ ،چونكە رەخنە خراپ نییە ،بەاڵم درۆ و بێبەختی وخیانەت شتێكی تره كە مخابن لە ھەرێمی كوردستان بووەتە ئارەزوو. ئێتر ھەر بژی نەتەوەی كوردی ئازادیخواز و ھەر بژی كوردستانی خۆشەویست. hunername@hotmail.com
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ئا :به‌ختیار محه‌مه‌دئه‌مین دواوه‌یی
زۆربه‌ی ئه‌و سوڵتان ه عوسمانیان ه به‌تایبه‌ت ی سوڵتان عه‌بدولحه‌مید ی دووه‌م و عه‌بدولمه‌جیدی یه‌كه‌م و ئه‌حمه‌دی یه‌كه‌م به‌شێوه‌یه‌ك ی هیتله‌رئاسا و دڕندان ه دژی بناخه‌ی جووله‌ك ه بوون .
Israel-Kurd
ه 36سوڵتان فه‌رمانڕه‌وایی ی 800ساڵ ك ی ئیمپراتۆریی عوسمانیدا بگێڕین به‌درێژای ی ده‌سته‌اڵت ئه‌گه‌ر چاوێك به مێژوو ی مسوڵمانان بانگه‌شه‌یان بۆ خۆیان كردوو ه و واڵتانیان داگیر كردووه، ئه‌م ئیمپراتۆره‌یان كردوو ه و به‌ناوی خه‌لیفه ه هه‌موو روویه‌كه‌وه به‌پێی توانا وێرانیان كردووه ،به‌تایبه‌ت به‌تایبه‌ت كوردستان .نه‌ك هه‌ر داگیریان كردوو ه بگر ه ل ه چ نه‌هامه‌تییه‌كیان ی ئیسالم .ئه‌وه‌مان بۆ ڕوون ده‌بێته‌و ه ك ئه‌وانه‌ی ملكه‌چیان نه‌بوون و ئاینیان جیاواز بوو ه له ئاین ه ی و نه‌هامه‌تییان ی گه‌ڕیده بیانییه‌كان كه‌مێك له‌و ماڵوێران ی نووسین به‌سه‌ر گه‌لی كورد هێناوه .له‌م نووسینه‌دا به‌پێ ی كوردستانیان هێناو ه : ئه‌خرێنه‌ڕوو كه به‌سه‌ر كورد ه كریستیان و كورد ه جووله‌كه و كورده یه‌زیدییه‌كان ه ی عوسمانیدا تێده‌په‌ڕێ ل ی ئیمپراتۆری ی ده‌سته‌اڵت ی مه‌غریبی له‌و سه‌رده‌مه‌دا به سنوور ی گه‌ڕیده «ئیبنی به‌تووته« ی ی سوڵتان عوسمان ێ «سوڵتان ئورخان كوڕ ه گه‌شتنامه‌كه‌یدا گه‌واهیمان بۆ ده‌دات و ده‌ڵ ی ()1400ی زاینی .ل سااڵن ی ی بێ ده‌سته‌اڵت ه خه‌ڵك ی دامه‌زراند 100 ،كۆشك و ته‌الری ل ی عوسمانی به‌ناوی خۆ ی ئیمپراتۆر یه‌كه‌م ئه‌و عوسمانه ی كریستیانه‌كانی داگیر ی لێ جێگیر كردبوون ،ته‌نانه‌ت كه‌نیسه‌یه‌ك ی خۆ ی ستاندبوو ،خه‌ڵكی بنه‌ماڵه‌كه سنووره‌كه ی مسوڵمانان . ه مزگه‌وت كردبوو و كردبووی ی عوسمانیه‌كان ی سته‌م ی ( )1853له‌بار ه ی ( ) voyages en Asia en averageله ساڵ (ئه‌لفرێد جاكۆب) له په‌ڕتووك ی هه‌موو ی یه‌زیدییه‌كان ده‌كات «ئه‌م یه‌زیدیانه ڕق ی خۆڕاگری ه كورده‌كانه‌و ه به‌و شێوه‌یه باس ه به‌رامبه‌ر یه‌زیدی ل ه ه مسوڵمان و بیانخه‌ن ی بیانكه‌ن ی زۆریان له‌گه‌ڵدان بۆ ئه‌وه ی محه‌مه‌ده ،سوڵتانه عوسمانیه‌كان هه‌وڵێك دنیایان له دین ه ئاكامدا ژێر ده‌ستی خۆیانه‌وه ،به‌اڵم نه‌یانتوانی و ئه‌مه‌ش ل ی لێكه‌وته‌و ه . ی خوێناو شه‌ڕێك ه گه‌شتنامه‌كه‌یدا باسی ئه‌و ه ل هه‌ر ئه‌و ڕۆژهه‌اڵتناس ه ه چۆن ل ی یه‌زیدییه‌كان ده‌كات ك جه‌نگ و سه‌ركه‌وتنه ی ی سوڵتان موراد ی ڕێزی خۆیان ڕووبه‌ڕوو پێناوی پاراستن ی ی یه‌زیدییه‌كان عوسمانی بوونه‌ته‌و ه به‌سه‌رۆكایه‌تیی میر ی ه ده‌وروبه‌ر ه ناوی (موورگۆ) بوو ل ئه‌و سه‌رده‌م ك ه ی ئه‌و سوڵتان شاری (ئه‌رزه‌ڕۆمدا) .هه‌روه‌ها زۆربه ی سوڵتان عه‌بدولحه‌میدی دووه‌م و عوسمانیانه به‌تایبه‌ت ی ی یه‌كه‌م به‌شێوه‌یه‌ك ی یه‌كه‌م و ئه‌حمه‌د عه‌بدولمه‌جید ه بوون . ی بناخه‌ی جووله‌ك هیتله‌رئاسا و دڕندانه دژ
31
ئیسرائیل -كورد ی ی 1603 ی یه‌كه‌م له ساڵ سوڵتان ئه‌حمه‌د ی زاینیدا ده‌سته‌اڵتی گرته‌ده‌ست و دوژمن سه‌رسه‌ختی جووله‌كه بوو ،رێگه‌ی نه‌ده‌دا ه له ئارامی و ئاسایش و خۆشیدا جووله‌ك ی بژین و هه‌موو جووله‌كه‌كانی كوردستان ئاوار ه كرد . ی چواره‌مدا، ی سوڵتان موراد ه سه‌رده‌م ل ی ه ساڵ ی فه‌ره‌نسی (تافێرنیێ) ل كوردناس 1632دێته كوردستان و له په‌ڕتووكه‌كه‌یدا ی دنیای ده‌نوسێ «ئه‌م سوڵتان موراده رق ه كورد ه یه‌زیدییه‌كان بوو ،به‌نیاز بوو ل ی ه ناوچه‌كان ه مسوڵمان ،ل به‌زۆره‌ملێ بیانكات ی كرد ه ئه‌رزرۆم چه‌ندان هێرشی خوێناو سه‌ریان ،به‌اڵم سه‌ركه‌وت نه‌بوو . ی ئه‌لفرێد جاكۆب دواتر باسی ئه‌و جه‌نگانه نێوان سوڵتانه‌كان و یه‌زیدیه‌كانی كوردستان ده‌كات. ی 1641تا 1648 ه سااڵن سوڵتان ئیبراهیم ل ی ی ده‌سته‌اڵتیدا كه‌نیسه‌كانی شار له ماوه ی ه مزگه‌وت ی هه‌مووی كردن ئه‌رزه‌رۆم مسوڵمانان . ی 1687 ه ساڵ ی دووه‌م ل سوڵتان سلێمان ی ه شاخاوییه‌كان به‌دواو ه كورد ه كریستیان ی ه زه‌بری شمشێر به‌شێك ی ب كوردستان زۆریانی كرد ه ئیسالم . ی سێیه‌م ی 1715سوڵتان ئه‌حمه‌د ه ساڵ ل ی به‌غدا بۆ ه حوسێن پاشا فه‌رمان ده‌دات ی میرنشینی بۆتان و ی كورده‌كان ئه‌وه ه شێخان و ی ل ی یه‌زید سۆران و ناوچه‌كان شه‌نگار چاوترسێن بكات و باج و سه‌رانه‌یان
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئه‌و هه‌موو سته‌مه ی ل ه كورد ده‌كرد كه‌چ ی مزگه‌وتێكیش ی دروست كرد تا خه‌ڵك نوێژی هه‌ین ی تێدا بكات !
ی دروست ی مزگه‌وتێكیش زیاتر لێ وه‌ربگرێ و كوشتارێكی زۆریان لێده‌كات ،ئه‌و هه‌موو سته‌مه‌ی له كورد ده‌كرد كه‌چ ی تێدا بكات ! ی هه‌ین كرد تا خه‌ڵك نوێژ ی كورد ه جووله‌كه‌كان بوو ،به‌هیچ ی دوژمن ی 1839به‌سه‌ره‌وه ،به‌درێژاییی ژیان ه ساڵ سوڵتان عه‌بدولمه‌جیدی یه‌كه‌م ل ی ی و زاره‌كان ی و رۆشنبیری ،زه‌و ی و سیاس شێوه‌یه‌ك رێگه‌ی نه‌ده‌دا جووله‌كه‌كان بچنه ناو ژیانی بازرگانی و پیشه‌ی داگیر ده‌كردن. ه هه‌زارانیان ی كوردستان و به‌كۆڕ ه و ب ی 1915عوسمانییه‌كان هێرش ده‌كه‌نه سه‌ر كورده مه‌سیحییه‌كانی باكور ه ساڵ ل ه. هانا ده‌به‌نه به‌ر كه‌مپی به‌عقوب ی ه په‌ڕتووكێكدا به‌ناو نیشان ی كردووه و یاداشته‌كانی خۆی ل ی كوردستان ی 1853ئه‌لفرێد جاكۆب سه‌ردان ه ساڵ ل ی محه‌مه‌ده، ه ئاین ی دنیایان ل ه ڕق ێ «ئه‌م یه‌زیدییان ( )voyages en Asia en afriqneجه‌خت ده‌كاته‌وه و ده‌ڵ ی ی و ئه‌مه‌ش بوو ه هۆ ی خۆیان ،به‌اڵم نه‌یانتوان توركه‌كان زۆریان هه‌وڵ دا بیانكه‌نه مسوڵمان و بیانخه‌نه ژێر ده‌ست ه ی ئه‌وه‌یان هه‌ی ی جه‌نگاوه‌ر و كۆچه‌رن و به‌رده‌وام توانا ه یه‌زیدییه‌كان خه‌ڵكێك ی خوێناوی ،چونك ئه‌و هی شه‌ڕ و جه‌نگێك ی خۆیان شكست بده‌ن و ڕاویان بنێن. دوژمنه‌كان سه‌رچاوه سوڵتان ه عوسمانیه‌كان /ن .د .فه‌رهاد پیرباڵ
Israel-Kurd 32
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
روانینی پژاك به‌رامبه‌ر ئیسرائیل به‌رده‌وام ئاماژ‌ه به‌هێزی به‌فێڕۆچوو و له‌كارنه‌هاتووه‌ی ئیسرائیل له‌الیه‌ن هێزه به‌رهه‌ڵستكاره‌كانی كۆماری ئیسالمیی ئێران دژی ئه‌و سیستم ه ده‌كرێ و شیمانه‌ی جۆراوجۆر باس كراون ،ل ه به‌دواداچوونێكی ئه‌و پرسه‌دا له‌گه‌ڵ حزب ه كوردییه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردستاندا به‌تایبه‌ت حدكا ،حدك ،كۆمه‌ڵه ،خه‌بات ،سه‌ربه‌خۆخوازه‌كان و كۆمۆنیسته‌كاندا هه‌وڵ ده‌درێ روانگه ی ئه‌و هێزان ه بخرێت ه به‌رچاو و پرسه‌ك ه پێوه‌ندی به‌پێشوازیی حزبه‌كانی ناوبراوه‌و‌ه ده‌بێ. له‌و ژماره‌یه‌دا بۆچوونی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان «پژاك» و الیه‌ن و روانینه‌كانی ئه‌و حزب ه ئۆپۆزسیۆن ه ده‌خرێت ه روو .سۆران خدری به‌ناوی به‌رپرسێكی بااڵی ئه‌و پارت ه بۆ ئیسرائیل-كورد هات ه ئاخاوتن.
سۆر ان خدر ی ب ه ر پرس ی پێوه‌ن د ی ه ك ا ن یپ ژاك ل ه ئه‌وروپا
ه ته‌نیا ئیسرائیل ،بگر ه هه‌ر و ئارام ،هه‌ر رۆڵێكی تر ،ن ه به‌رژه‌وه‌ندیی خۆیدا ه ده‌ینوێنێت ل واڵتێكی تر ك ه یا هه‌ر الیه‌نێكی ه ئێم به‌رێوه‌ی ده‌بات ،نه‌ك ئه‌وه‌ی ك كه بتوانێ ئامانجه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی خۆی پێ سه‌ر بخات.
ئیسرائیل-كورد :بۆچی هه‌لی ناكۆكییه‌كانی نێوان ئێران و ئیسرائیل-كورد :ل ه سه‌رخستنی ئامانجه‌كانی نه‌ته‌وه‌یی و حزبیتاندا ئیسرائیل بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی خۆتان ناقۆزنه‌وه؟ چه‌ند‌ه گرینگی به‌ڕۆڵ و هێزه جۆره‌وجۆره‌كانی ئیسرائیل ده‌ده‌ن؟
Israel-Kurd
پژاك :به‌رژه‌وه‌ندیی پژاك به‌رژه‌وه‌ندیی گه‌لی كورد ه پژاك :پارته‌كه‌مان بۆ به‌ده‌ستهێنانی مافه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی له‌و پارچه‌ی كوردستان ،جا پژاك نێزیك بوونه‌وه‌كانی گه‌لی كورد ،ته‌نیا و ته‌نیا گرینگی ب ه هێز و پۆتانسیه‌لی له‌سه‌ر بنه‌مای هێز و ئیڕاده‌ی گه‌له‌كه‌ی رێك ده‌خات. سیاسی، هێزی مای ه ه سه‌ر بن گه‌له‌كه‌ی ده‌دات ،واتا پژاك ل كێشه‌ی گه‌لی كورد ،ته‌نیا له‌گه‌ڵ رێژیمێكی تایبه‌تدا ه رێژیمی شا چوو ،ئیسالمی هات ،به‌اڵم سه‌ربازی و ئابووریی گه‌له‌كه‌ی به‌ره‌و پێشه‌و ه ده‌ڕوات ،نییه ،بۆ نموون ئیڕاده‌ی گه‌له‌كه‌ی به بنه‌ما ده‌گرێ له سیاسه‌ته‌كانیدا .بۆی ه ه گه‌لی كورد به‌مافه‌كانی خۆی نه‌گه‌یشت ،بۆچی؟ چونك مێژووه سیاسییه‌كه‌ی گه‌لی كورد هه‌یه‌تی ،ئه‌گه‌ر بێت و خه‌باتگێڕان و تێكۆشه‌رانی ئه‌و ده‌م ئه‌و الیه‌ن و خااڵنه‌ی ه هێز و توانای گه‌له‌كه‌یان ،هه‌ر ه ل هه‌ر الیه‌نێكی كوردی جگ ه پێكهانی ه پێویست بوون ل ك ه ل بگرن هۆكارێكی تر به‌بنه‌ما ه ئه‌مڕۆ ته‌نیا واڵتی ئیسرائیل ه ل ه ناوچه‌كه‌دا ك ه گۆڕانكارییه‌كی بنه‌مایی ل پرۆسه‌ی كێشه‌ی نه‌ته‌وه‌كه‌یاندا، پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی بێگومان سه‌ركه‌وتوو نابن .گه‌لی له‌سه‌ر ئیڕاده‌ی گه‌لی ئیسرائیل به‌ڕێو‌ه ده‌چێ ئاماد ه نه‌كردبوو كه بۆ كورد پێش ئه‌وه‌ی رۆڵی هێزی ماوه‌ی 2000ساڵ زیاتر چه‌وساوه‌ته‌وه .ئازادیی ده‌ره‌كی له‌به‌ر چاو بگرێ ،پێویست ه باشه‌كانی ه ماڵی خۆی رێك بخات .گه‌لێك گرێدراوی ئاڵوگۆڕ و پێشكه‌وتن دیموكراتیك سیستمێكی ك به‌اڵم بێگومان رۆڵی ئیسرائیل وه ه هه‌وڵی ئازادی ده‌دات .هه‌ر ناو ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ن ك له ناوچه‌كه‌دا بۆ گه‌لی ئیسرائیل له‌به‌رچاو ده‌گیردرێت .رێكخراوێك به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆی یاخۆ گه‌له‌كه‌ی هه‌روه‌ها فره‌پارتی و قه‌بوڵكردنی یه‌كتری له‌و واڵته‌دا له‌سه ر بنه‌مای ناكۆكییه‌كانی نێوان واڵتان و نه‌ته‌وه‌كان ه ل ئه‌زموونێكی بێ كاریگه‌ر نییه؟ ئه‌مڕۆ ته‌نیا واڵتی ئیسرائیل ه ه ل ه رێك بخات ،ده‌رئه‌نجامێكی باشی نابێ ،چونك ناوچه‌كه‌دا ك ه دۆستایه‌تی ه ناكۆكی به‌رده‌وامه و ن ه له‌سه‌ر ئیڕاده‌ی گه‌لی ئیسرائیل به‌ڕێو ه ده‌چێ سیاسه‌تدا ن ه ب ن ه بك كێ ه ك ه ی ه ه ه وایان ه ر ه ماف و ه ئ ئیسرائیل و گه‌لی به‌شێوه‌یه‌كی هه‌میشه‌یی به‌رده‌وامه .بگر ه ناكۆكی ه خزمه‌تكاری خۆیان یاخۆ كێ له‌سه‌ر خزمه‌ت ال به‌ن .ئه‌مه‌ش و دۆستایه‌تی هه‌موویان گرێدراوی به‌رژه‌ندیی ه ناوچه‌كه‌دا ك ه ل ئه‌زموونیكی به‌نرخ ه هه‌موو الیه‌نه‌كان ئابووری و سیاسییه‌كانی ئه‌و دوو الیه‌نه‌ن .ئه‌گه‌ر ئیڕاده‌ی گه‌له‌كه‌ی خۆیان به بنه‌ما بگرن .جگ ه بكه‌ین ه له‌و ئه‌زموونه‌ی ئه‌مڕۆ ئێمه وه‌ك گه‌لی كورد ئه‌و ناكۆكییان فره پارتی و سیستمی گۆڕینی ده‌سته‌اڵت به‌شێوه‌یه‌كی هێمن
33
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
تێڕوانینمان بۆ هه‌رشتێك له‌سه‌ر بنه‌مای پێكه‌وه‌ژیان و رێزگرتن ل ه ئیڕاده‌ی گه‌النی ناوچه‌كه‌یه ه ستراتیژیی سیاسه‌تی خۆمان ،بێگومان تووشی ته‌نگ و چه‌ڵه‌مه‌ی ب زۆرتر ده‌بینه‌وه ،له ئه‌گه‌ری هه‌ر رێككه‌وتنێكی سیاسی ،ئابووری، سه‌ربازیی دووالیه‌نی ناكۆك ،سیاسه‌ته‌كانی ئێو ه وه‌ك رێكخراوێك پووچه‌ڵ ده‌بنه‌وه .نموونه‌ی زیندووش ،رێككه‌وتنی نێوان حكوومه‌تی ه ناوه‌ڕاستی سه‌ده‌ی حه‌فتادا عێراق و شاهه‌نشاهی ئێراندا ل ه ه گه‌یشتن ب (په‌یماننامه‌ی نێوده‌وڵه‌تی جه‌زایر) .بۆیه كێشه‌ی ئێم ده‌سته‌اڵت نییه وه‌ك پارتی ژیانی ئازادی كوردستان ،بگره تێكۆشانی ه له‌و ه كۆمه‌ڵگه‌كردنی گه‌له‌كه‌مانه و رێكخستنی گه‌له‌كه‌مان ه بۆ ب ئێم پارچه‌ی كوردستان له سه‌ر بنه‌مای رامانێكی ئازاد و دیموكراتیك. ه رێكخستنی نه‌كه‌ین ،ئه‌گه‌ر بێت و واتا ئه‌گه‌ر گه‌لی كورد ،خۆمان ب ه ه شێوه‌یه‌ك یارمه‌تیت ده‌دات ك هه‌ر هێزێكیش یارمه‌تیمان بدات ،ب ه به‌رژه‌وه‌ندبی خۆیدایه ،نه‌ك تۆ و گه‌لی تۆ .پارتی ژیانی ئازادی ل كوردستان ستراتیژیی خۆی له‌سه‌ر هێزی گه‌له‌كه‌ی داده‌ڕێژێت ،نه‌ك ناكۆكییه ناوچه‌یی و نێوده‌وڵه‌تییه‌كان .هه‌روه‌ها وه‌ك پێشتر ئاماژه‌م پێكرد ،سیاسه‌تی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان ،به كۆمه‌ڵگه‌كردنی ه ه پێویستن له پرۆسه‌ی ب ه تا ئه‌و هۆكارانه‌ی ك گه‌له‌كه‌مانه ،بۆی كۆمه‌ڵگه‌بوونێكی دیموكراتیكدا دابین نه‌كرێن ،به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی گه‌له‌كه‌مان مسۆگه‌ر نابن.
ئیسرائیل-كورد :تێڕوانینی هێزه‌كانی رۆژهه‌اڵتی كوردستان بۆ ئیسرائیل زیاتر له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌كه؟ پژاك :پارتی ژیانی ئازادی كوردستان ،ته‌نیا به‌رپرسی سیاسه‌ته‌كانی
Israel-Kurd 34
خۆیه‌تی و بیگومان هه‌رالیه‌ن و پارتێك به‌پێی سیاسه‌تی تایبه‌تیی خۆیان نێزیك ده‌بنه‌وه ،یا خوێندنه‌وه‌یان بۆ شتێكی تایبه‌ت ده‌بێ یاخۆ هه‌یه .ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌و ه ه سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و الیه‌نه .بێگومان ئه‌و ه بۆ ئامانج ی تێڕوانینی پارته‌كانی تری ه له‌باره ه نیی مافی ئێم ه باشتره ئه‌م رۆژهه‌اڵت روونكردنه‌وه بده‌ین ،بۆی ه پارته‌كانی رۆژهه‌اڵت بكرێت. پرسیار ه راسته‌وخۆ ل به‌اڵم وه‌ك پارتی ژیانی ئازادی كوردستان تێڕوانینمان بۆ هه‌رشتێك له‌سه‌ر بنه‌مای پێكه‌وه‌ژیان و رێزگرتن ه ئیڕاده‌ی گه‌النی ناوچه‌كه‌یه .سیاسه‌ته‌كانی الیه‌نی ل به‌رانبه‌ریش بێگومان كاریگه‌ریی تایبه‌تیی خۆی (ئه‌رێنی و نه‌رێنی) هه‌یه له سه‌ر شێوازی تێڕوانینی ئێمه .پژاك وه‌ك هێزێكی سیاسی تێڕوانینی الیه‌نی به‌رانبه‌ریش به‌رانبه‌ر به‌خۆی له‌به‌رچاو ده‌گرێت ،ئینجا بڕیار ده‌دات.
ئیسرائیل-كورد :ئایا پێتان وا نیی ه ك ه كورده‌كانی رۆژهه‌اڵت به‌حزبه‌كانیشه‌وه ،كه‌وتوونه‌ت ه ژێر كاریگه‌ریی پروپاگه‌نده‌كانی كۆماری ئیسالمیی ئێران و واڵتانی عه‌ره‌بی ئیسالمی به‌رامبه‌ر ئیسرائیل؟
پژاك :كۆماری ئیسالمیی ئێران ئه‌وه‌ند ه واڵتێك ه و سیستمێكی مافپه‌روه‌ر و دیموكراتیك نییه ك گه‌لی كورد له‌و پارچه‌ی كوردستانه‌و ه بكه‌ونه ژێر كاریگه‌رییه‌وه .واتا كۆماری سێداره‌ی ئیسالمیی ئێران ه گه‌لی فه‌له‌ستین ده‌كات و ه الیه‌كه‌و ه به‌رگری ل ل له‌الیه‌كی تره‌وه ئه‌و رێژیمه خۆی گه‌النی ئێران و
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ه هه‌موو به‌تایبه‌ت گه‌لی كورد ،كۆمه‌ڵكوژ ده‌كات و ل ته سه‌ر .ئه‌و گه‌مارۆیه‌ی بوارێكه‌وه گه‌مارۆی خستوونه ه چه‌ند ساڵه له سه‌ر كه‌رتی غه‌زه‌یه ،ماوه‌ی 31ساڵ ه له‌الیه‌ن رێژیمی سێداره‌ی ئیسالمیی ئیرانهوه خراوه‌ت سه‌ر گه‌لی كورد له رۆژهه‌اڵتی كوردستان .رێژیم هه‌موو رێگه‌یه‌كی ژیانی شه‌ڕافه‌تمه‌ندانه‌ی له خه‌ڵكی ه ئه‌و پارچه‌ی كوردستان گرتووه .بۆیه زۆر ئه‌سته‌م ه له‌سه‌ر گه‌لی ئێم بنه‌مای هزری كه‌سانی باش ه بۆچی یه‌ك له‌و ی رووداوه‌كان تر له‌باره بڕیار بده‌ن .به‌پێی ئه‌و ئیسالمییانه به فه‌له‌ستینیشه‌وه ،هیچ ئیسرائیل-كورد :چۆن ده‌یسه‌لـمێنن پێشكه‌وتنانه‌ی ك ه له‌م هه‌ڵوێستێكیان پێشان نه‌دا به‌رانبه‌ر به‌و بڕواتان ب ه ئیسرائیل هه‌یه؟ چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا ل كوردستان‌ه كوشتاره‌ی كه سه‌دام به‌رانبه‌ر گه‌له‌كه‌مان ل ه رۆژهه‌اڵتی پژاك :ئیسرائیل وه‌ك واڵتێكی یكرد ه د كوردستان باشووری ه ه ئاراوه ،ل هاتوونه‌ت نوێنه‌رایه‌تیی ه ك دیموكراتیك ، ه و ه كان ه بوار هه‌موو گه‌لی ئیسرائیل ده‌كات واته (گه‌لی بێگوومان ،گه‌لی كورد ه ه ئه‌و ب ه ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ،پێویست كه‌لیمی) ل یری ه س ه و ه تر سانی ه ك چاوی ه به ه نه‌ماوه ك ئه‌و گه‌ل ه دروست ه ئاستی ناوچه‌كه‌دا ئه‌و زه‌مینه‌ی سیاسه‌ته‌كانی ل ده‌وروپشتی بكه‌ن ،یاخۆ ب ه متمانه‌ی گه‌النی تری ناوچه‌كه به‌ده‌ست بخات. ه بیر و هۆشی كه‌سانی بكات ك ه هه‌ر الیه‌نێك ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ رۆڵ و تره‌وه تێڕوانینان هه‌بێت له سه‌ر رووداوه‌كان واتا بڕوای پژاك ب ه ئاستی ناوچه‌كه و ه ل ه یاخۆ ئه‌و واڵته ك كه روو ده‌ده‌ن له ناوچه‌كه‌دا .كاریگه‌ریی واڵتانی كرده‌وه‌ی ئه‌و الیه‌ن ه ه ب ه گه‌لی كورد به‌ڕێوه‌ی ده‌بات .به‌واتایه‌كی ك عه‌ره‌بی ئیسالمی به‌هه‌مان شێوه‌یه .سه‌رده‌مێك به‌رانبه‌ر ب كه سه‌دامی شۆفێنیزمی عه‌ره‌بی ئیسالمی ك ه گه‌لی راده‌ی كرده‌وه‌ی به‌رانبه‌ر و له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌و پره‌نسیپ ئێمه‌ی له‌و پارچه‌ی كوردستان ره‌شه‌كوژ و جینۆساید و پێوه‌رانه‌ی كه پارتی ژیانی ئازادی كوردستان ده‌ستنیشانی ده‌كرد و كیمیابارانی ده‌كرد ،باش ه بۆچی یه‌ك له‌و كردوون بڕوا دروست ده‌بێ یاخۆ بڕوا نامێنێ. ه فه‌له‌ستینیشه‌وه ،هیچ ه ئیسالمییانه ب واڵته عه‌ره‌بیی هه‌ڵوێستێكیان پێشان نه‌دا به‌رانبه‌ر به‌و كوشتاره‌ی پرۆفایل/ كه سه‌دام به‌رانبه‌ر گه‌له‌كه‌مان ل ه باشووری سۆران خدری له‌دایكبووی ساڵی 1979ل ه ناوچه‌ی هه‌ورامان .زۆربه‌ی كوردستان ده‌یكرد .بۆی ه پروپاگه‌نده‌ی كۆماری ته‌مه‌نی ل ه ده‌ره‌وه‌ی كوردستان بووه .ل ه سه‌ره‌تادا وه‌ك چاالكوانی سێداره‌ی ئیسالمیی ئێران و واڵتانی عه‌ره‌بی ئیسالمی مافه‌كانی مرۆڤ له‌سه‌ر رۆژهه‌اڵتی كوردستان ل ه ئه‌وروپا كاری كردووه، بێ كاریگه‌رن ب ه شێوه‌یه‌كی گشتی .چونكه ئه‌وه‌ند ه تا راگه‌یاندنی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان وه‌ك پارتێكی سیاسی، ه ك رژێمانێكی مافپه‌روه‌ر و مرۆڤدۆست نه‌بوون ه كۆمه‌اڵیه‌تی ،فه‌رهه‌نگی ،ئابووری و سه‌ربازی ،پاش چه‌ند ساڵێك ژێر ه له رۆژهه‌اڵتی كوردستان بكه‌وێته گه‌لی ئێم ده‌ستی ب ه كاركردن له‌گه‌ڵ پژاكدا كردووه . كاریگه‌رییانه‌وه .گه‌لی كورد ،ئه‌مڕۆ خاوه‌ن هزر ه هه‌ڵقواڵوی مێژووی ه ك و رامانێكی سه‌ربه‌خۆی ه ه ك كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسیی خۆیه‌تی .ته‌نیا رامانێك داوای پێكه‌و ه ژیانی گه‌النی ناوچه‌كه ده‌كات به‌یه‌كه‌وه، به‌یه‌كسانی و له‌سه‌ر ویستی سه‌ربه‌ستیی خۆیان و هه‌نگاویشی بۆ ناوه .بێگومان گه‌لێكی خاوه‌ن هزر و رامانێكی وا بێت ،ده‌توانێ راست و ناڕاست له یه‌كتری جیا بكاته‌وه ،یاخۆ ره‌ش و سپی دیاری بكات ،بۆیه پێویست به كۆماری سێداره‌ی ئیسالمیی ئێران یاخۆ واڵتانی ره‌گه‌زپه‌رستی عه‌ره‌بی ئیسالمی ناكات هێڵی بیركردنه‌وه بۆ گه‌لی كورد دیاری بكه‌ن. ه ئه‌م ی پارته‌كانی تری رۆژهه‌اڵت ،باشتر وای له‌باره ه پارته‌كانی خۆیان بكرێت ،پژاك ته‌نیا پرسیار ه راسته‌وخۆ ل به‌رپرسی تێڕوانین و هزری خۆیه‌تی .پارتی ژیانی ئازادی كوردستان له‌به‌ر بڕوابوونی به‌پێكه‌و ه ژیانی گه‌النی ناوچه‌ی ه شێوه‌یه‌كی ئاشتیی سه‌ربه‌خۆیانه، رۆژهه‌اڵتی ناڤین ،ب ه ژێر كاریگه‌ریی پروپاگه‌نده‌ی هیچ بێگومان هیچ كات ناكه‌وێت الیه‌نێك به‌رانبه‌ر به‌هیج الیه‌نێكی تر .هه‌روه‌ك چۆن پێشتر ئاماژه‌مان پێكرد پارتی ژیانی ئازادی كوردستان ئیڕاده‌ی گه‌النی ناوچه‌كه‌ی بۆ گرینگه ،نه‌ك سیاسه‌تی ده‌سته‌اڵتدارانی ناوچه‌كه. واڵته عه‌ره‌بیی ه
Israel-Kurd
ئه‌و گه‌مارۆیه‌ی چه‌ند ساڵه له سه‌ر كه‌رتی غه‌زه‌یه ،ماوه‌ی 31ساڵ ه له‌الیه‌ن رێژیمی سێداره‌ی ئیسالمیی ئیرانهوه خراوه‌ته سه‌ر گه‌لی كورد ل ه رۆژهه‌اڵتی كوردستان
35
NO13
ئیسرائیل -كورد
June2010 Israel-Kurd
مێژووی هاوچه‌رخ و كیشه‌ی نێوان عه‌ره‌ب و جووله‌ك ه
به‌شی دووه‌م و
كۆتایی ئا :بارزان ئیبراهیم/عه‌دنان شێخانی
ه ه ساڵی 1914فه‌له‌ستین له چوارچێوه‌ی سنووری ده‌وڵه‌تی عوسمانیدا بوو ،ل تا شه‌ڕی یه‌كه‌می جیهانی ل ه عه‌ره‌بییه‌كانی له ده‌ست ئاكامه‌كانی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی ده‌وڵه‌تی عوسمانی فه‌له‌ستین و هه‌موو والت ه به‌رامبه‌ریشدا ئه‌و واڵتانه‌ی له‌ژێر ه هاوپه‌یمانیی ئه‌ڵمانییه‌كان بوو و له جه‌نگه‌كه‌دا دۆڕان .ل دا ،چونك ه نێوان ركێفی ده‌وڵه‌تی عوسمانیدا بوون به‌پێی په‌یمانی (سیڤه‌ر )1920و په‌یمانی (لۆزان )1923ل ه ژێر ده‌سه‌اڵتداریی به‌ریتانیا. به‌ریتانیا و فه‌ره‌نسا دابه‌ش كران و فه‌له‌ستینیش له‌و شوێنانه بوو كه كه‌وت ه ناوه‌رۆكه‌كه‌ی ئه‌وه بوو واڵتێكی نه‌ته‌وه‌یی بۆ یه‌هودییه‌كان دروست دوای په‌یمانی به‌لفۆر 1917ك ه ساڵی 1920 بكرێ ،به‌رهه‌ڵستكاری و ناڕه‌زاییی عه‌ره‌ب به‌رامبه‌ر به جووله‌كه‌كان ده‌ستی پێ كرد و ل ه عه‌ره‌به‌كان به‌كرده‌و ه دژایه‌تیی خۆیان پێشان دا دوای ئه‌وه‌ی حكوومه‌تی دانراوی به‌ریتانی رێگه‌ی ب ه بۆ فه‌له‌ستین كۆچ بكه‌ن .بێ گومان تا ئه‌و كاته جووله‌كه‌كان نیشمانێكی تایبه‌ت ه دا ك هه‌زاران جووله‌ك به‌خۆیان نه‌بوو و به‌هه‌موو جیهاندا په‌رت و په‌رته‌واز ه ببوون .كێشه‌ی نێوان عه‌ره‌ب و جووله‌كه‌كان ه ساڵی 1936عه‌ره‌به‌كان درێژه‌ی كێشا و به‌رده‌وام جووله‌كه‌كان كۆچیان بۆ فه‌له‌ستین ده‌كرد .ل شۆڕشیان به‌رپا كرد دژی جووله‌كه‌كان له ئه‌نجامدا شانشینی به‌ریتانیای گه‌ور ه لێژنه‌یه‌كی شاهانه‌ی پێك ه بكرێ . ه فه‌له‌ستین به‌سه‌ر 2به‌شدا پارچ ه بڕیاری دا ك هێنا و لێژنه‌ك ه 29ی نۆڤه‌مبه‌ری 1947كۆمه‌ڵه‌ی گشتیی نه‌ته‌و ه یه‌كگرتووه‌كان ره‌زامه‌ندیی پێشان دا له‌سه‌ر ل
Israel-Kurd 36
NO13
June2010 Israel-Kurd
به‌ر ل ه بڕیاری دابه‌شكردنی فه‌له‌ستین له‌الیه‌ن نهتهوه یه‌كگرتووه‌كانه‌و‌ه ده‌وڵه‌تێكی عه‌ره‌بی نه‌بوو به‌ناوی فه‌له‌ستین
جگه ل ه واڵته عه‌ره‌بییه‌كانیش واڵتانی تری ئیسالمی به‌ناوی به‌رگریكردن ل ه ئیسالم هاتوونه‌ت ه ناو هاوكێش ه سیاسییه‌كان و كێشه‌كه‌یان ئاڵوزتر كردووه ه چه‌ندان الیه‌نی ه و كێشه‌ك ه خاكی فه‌له‌ستین به‌رده‌وام جووله‌كه‌كان ل سیاسیی جیاجیای لێكه‌وتووه‌ته‌وه و به‌ته‌واوی چوارچێوه‌یه‌كی ئاینی به‌خۆو ه گرتووه .جگه له واڵته عه‌ره‌بییه‌كانیش واڵتانی تری ئیسالمی به‌ناوی ه سیاسییه‌كان و كێشه‌كه‌یان به‌رگریكردن له ئیسالم هاتوونه‌ته ناو هاوكێش ئاڵوزتر كردووه ،زیاتر له واڵتانی تر ئێران به‌ناوی كۆماری ئیسالمی و ه ه ل ه توندڕۆكان ،رۆڵێكی نه‌رێنی هه‌ی پشتگیریكردنی رێكخراوه ئیسالمیی گرژكردنی دۆخه‌یلی نێوان عه‌ره‌ب و ئیسرائیلییه‌كان .هه‌روه‌ها ئێران رۆڵی خۆی بینیوه له تێكچوونی پێوه‌ندییه‌كانی نێوان فه‌له‌ستینییه‌كان خۆیان و به‌توندی پشتگیری بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماس ده‌كات ،له‌و كاته‌و ه ه كه‌رتی له حكوومه‌تی فه‌له‌ستین و بزووتنه‌وه‌ی فه‌تح جیابوونه‌و ه و ل ه حه‌ماس غه‌زه ئیداره‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆیان پێك هێناوه .هه‌رچه‌نده ك ه دژی پێكه‌وه‌ژیانی عه‌ره‌ب و بزووتنه‌وه‌یه‌كی سونه‌یه ،به‌اڵم چونك ه پشتگیری لێ ده‌كات. ه ئێرانی شیع جووله‌كه‌كان
Israel-Kurd
ه دوو ده‌وڵه‌ت له فه‌له‌ستین ئه‌وه‌ی ك دابمه‌زرێ ،یه‌كیان بۆ عه‌ره‌ب و ئه‌وه‌ی تریان بۆ جووله‌كه كه به‌ناوی ئیسرائیل بوو ،به‌و پێیه‌ش 56%زه‌وییه‌كان بۆ ئیسرائیل بێ و 43%بۆ ده‌وڵه‌تی عه‌ره‌به‌كان بێ 1%قودس وه‌ك ه ناوچه‌یه‌كی نیوده‌وڵه‌تی مایه‌و ه ل ژێر چاودێریی نهتهوه یه‌كگرتووه‌كان. بێ گومان ئه‌م بڕیاره‌ی نه‌ته‌و ه یه‌كگرتووه‌كان له الیه‌ن عه‌ره‌به‌كان دژایه‌تی كرا و په‌سند نه‌كرا. ه بڕیاری دابه‌شكردنی فه‌له‌ستین به‌ر ل له‌الیه‌ن نهتهوه یه‌كگرتووه‌كانه‌و ه ده‌وڵه‌تێكی عه‌ره‌بی نه‌بوو به‌ناوی ه پاڵ دروستبوونی ه ل فه‌له‌ستین ،وات ه ه بریار درا ب ده‌وڵه‌تی جووله‌ك دروستكردنی دوڵه‌تێكی عه‌ره‌بی ه فه‌له‌ستین ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌شی ل هه‌ره‌زۆری واڵته عه‌ره‌بییه‌كان له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی خه‌الفه‌تی عوسمانیدا بوون و له‌مێژوویه‌كی زووشه‌وه به‌نی ئیسرائیلییه‌كان له پێش عه‌ره‌به‌كان له‌سه‌ر خاكی فه‌له‌ستین نیشته‌جێ ه و تا سه‌ده‌ی حه‌فته‌می زاینی بوون واته سه‌رده‌می فتوحاته‌كانی ئیسالم عه‌ره‌ب بوونیان نه‌بوو ه له‌سه‌ر خاكی فه‌له‌ستین . كێشه‌ی نێوان عه‌ره‌ب و جووله‌كه‌كان درێژه‌ی كێشا و زیاتر شێوازێكی ئاینی و نه‌ته‌وییی عه‌ربی به‌خۆو ه ه ئاكامدا چه‌ندان شه‌ڕی گرت ،ل ه نێوان عه‌ره‌ب گه‌ور ه و بچووك ل و جووله‌كه‌كاندا به‌رپا بوو .زۆربه‌ی هه‌ر ه زۆری واڵته عه‌ره‌بییه‌كان وه‌ك میسر ،ئوردن ،عێراق ،سووریا، یه‌مه‌ن و سعوودیه به‌ناوی جیهاد و به‌رگریكردن له عه‌ره‌به‌كان ه به‌شدارییان له شه‌ڕه‌كان ده‌كرد و ل هه‌موو شه‌ڕه‌كانیشدا به‌نیازی ئه‌و ه ه بوون جووله‌كه‌كان له ره‌گ و ریش ده‌ربێنن و پاكتاوی نه‌ژادییان بكه‌ن ه فه‌له‌ستینیان وه‌ده‌ر و به‌یه‌كجاری ل ه هیچ یه‌ك له شه‌ڕه‌كاندا نێن ،به‌اڵم ل عه‌ره‌به‌كان سه‌ركه‌وتوو نه‌بوون. تا ئه‌مڕۆ كێشه‌ی نێوان عه‌ره‌ب و
ئیسرائیل -كورد
37
NO13
ئیسرائیل -كورد
June2010 Israel-Kurd
حه‌ماس بزووتنه‌وه‌یه‌كی سونه‌یه ،به‌اڵم چونك ه دژی پێكه‌وه‌ژیانی عه‌ره‌ب و جووله‌كه‌كان ه ئێرانی شیعه پشتگیری لێ ده‌كات ه تیرۆریستییه‌كان، ئێران پێشه‌نگه له به‌خۆوه‌گرتنی گروپ ه ه توندڕۆكان ،ئه‌و ده‌وڵه‌ت به‌تایبه‌ت بزووتنه‌و ه جیهادیی له ڕێگه‌ی ده‌زگا هه‌واڵگری و سیخوڕییه‌كانه‌و ه هاوكاریی ه هه‌وڵی له‌باربردنی ه ده‌كا ك لۆجستی پێشكێش به‌و الیه‌نان ئاسایشی واڵته‌كه ده‌ده‌ن. ه بۆ نموونه رێكخراوی «حزبواڵ»ی لبنان ،له‌و كاته‌ی ل سااڵنی سه‌ره‌تای هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی ڕابردوو له دژی ه دامه‌زراندن ،بنچینه‌ی كیانی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیلی هات ه سه‌ر شێعه‌گه‌رایه‌تێكی ته‌واو بنیات دامه‌زراندی ل ه سه‌ركرد ه ه به‌پێی ئه‌و به‌ڵگه‌نامان نراوه ،به جۆرێك ك ه بااڵكانیان له‌الیه‌ن هێزی سه‌ربازیی كۆماری و به‌رپرس ئیسالمی و سوپاكه‌یان په‌روه‌رده‌ی شیعه‌گه‌رایه‌تی ه ه ڕاستیدا مه‌به‌ست له دروستبوونی ئه‌و گروپ ده‌كرێ .ل بۆ له‌باربردنی هه‌ر چاره‌سه‌رێكی گونجاوی كێشه‌ی نێوان فه‌له‌ستین و ئیسرائیله .هه‌ر چه‌ند ه ئه‌وان هه‌موو كاتێك فرمێسكی تیمساحاوی بۆ هاواڵتییانی فه‌له‌ستینی ده‌ڕێژن،
Israel-Kurd 38
ه خه‌می كێشه‌كانی ئێوه‌داین. ه ئه‌و ه ئێمه‌ین ل گوای
ئایا هۆكاری چاره‌سه‌رنه‌بوونی كێشه‌كان كێیه؟ ه كاتی گفتوگۆكانی كێ وا ده‌كات پرۆسه‌ی ئاشته‌وایی په‌ك بخرێ ،ل ه ئیسرائیل و فه‌له‌ستینییه‌كاندا ژێربه‌ژێر و ناڕاسته‌وخۆ نێوان الیه‌ن
كێ ده‌بێته هۆكاری له‌باربردنی دانوستاندنه‌كان؟
ه ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست بووه‌ت له ڕاستیدا ڕۆڵی ئێران ل ه ناشێعه‌كان ،كۆماری ئیسالمیی مه‌ترسییه‌كی گه‌ور ه له‌سه‌ر واڵت ه ه خه‌ریكی به‌رهه‌مهێنانی یۆرانیۆمه ك ئێران ماوه‌ی چه‌ندان ساڵ ه وه‌ده‌ست خستنی چه‌كی ئه‌تۆم ی گومانه ،ئایا مه‌به‌ست ل مایه ه مانای چییه؟ كێ ئه‌وسا گره‌نتی ده‌دات كه ئێران ئه‌و چه‌كه نادات ه تیرۆریستییه‌كانی وه‌ك حزبواڵ و حه‌ماس و ئه‌لقاعیده، گروپ ئه‌وسا ئه‌وانیش به‌پێی حه‌ز و ویستی خۆیان بكه‌ونه به‌رگیانی ه چه‌ندان جار به‌گوێی هاوواڵتیانی سڤیل و به‌كاری بێنن؟ ئه‌و باس
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد
ه ه چاوه‌ڕوانی كاره‌سات بن ل ده‌سه‌اڵتدارانی ئه‌مه‌ریكادا چرپێنراو ه ك ئێرانی ئیسالمی. ه نێوان فه‌له‌ستین و ده‌وڵه‌تی ئێران بۆ ئاڵۆزكردنی كێشه‌كان ل ئیسرائیل ،ئه‌وه‌ی له توانایدا هه‌بێ بێ گومان سڵی لێ ناكاته‌و ه و لێی نه‌كردووه .پالندانه‌ر ته‌قاندنه‌وه‌ی جێبه‌جێكاری و ه بۆینس كونسوڵخانه‌ی ئیسرائیل ل ئایریسی پایه‌ته‌ختی ئه‌رژه‌نتین ه ل ه به‌رجه‌سته‌ی دیارترین ه ده‌ستوه‌ردانی ئاشكرای ئێران ل ه ناوه‌خۆییه‌كانی ئیسرائیل كێش ه راستیدا ئه‌و و فه‌له‌ستین ،ل هۆی ه بوونه‌ت كرده‌وه‌گه‌النه په‌كخستن و راوه‌ستانی گفتوگۆكانی ئاشتی. ه هه‌موو هه‌وڵ هه‌رچه‌ند ه ئێران ب ه كێشه‌ی و توانایه‌كی خۆیه‌وه خه‌ریك فه‌له‌ستین به‌الی ئیسالمی بوونه‌وه ببات ،به‌جۆرێك وه‌ك پروپاگه‌ندی سه‌رده‌می جه‌نگی دووه‌می جیهانی ،هاوواڵتییانی مسوڵمان وا ه ته‌نیا هی تێده‌گه‌یه‌نن كێشه‌ی فه‌له‌ستین هی هه‌موو ئیسالمه! نه‌ك ب ه هۆش و بیری الوانی پێگه‌یشتووی فه‌له‌ستینه‌كان .ماوه‌ی ده‌یان ساڵ ه ژێر ناوی جیهاد هه‌ڵده‌خه‌ڵه‌تێنن و ده‌یان كه‌س قوربانی مسوڵمانان ل سیاسه‌ته گاڵوه‌كانی خۆیان بوونه.
ه كتابه پیرۆزه‌كانی ئاینیدا به‌و پێیه‌ی كه ل ه ئاینی باس كراون ،له‌و سه‌رده‌مانه‌ی ك ه گه‌الن ه مه‌یدان و ب ئیسالم هاتووه‌ت ناسێندراوه ،مسوڵمان و جووله‌كه‌كان به‌بێ ه گه‌ڵ یه‌كتریدا ژیاون و گرفت ل مامه‌ڵه‌ی ئاڵوگۆڕی بازرگانییان به‌یه‌كه‌و ه كردووه. دوای ئه‌و سه‌رده‌مه به دواو ه ئیتر ئاڵۆزییه‌كان سه‌ری هه‌ڵداو ه ده‌سه‌اڵتداره‌كان هێزه و هه‌وڵی له‌باربردن و قڕكردنی ه به‌رامبه‌ره‌كه‌یان داوه ،بۆ نموون جووله‌كه‌كان كه‌وتوونه‌ته به‌ر ه هه‌موو الیه‌كه‌و ه ئه‌و شااڵوه‌ی ل ه زێدی سه‌دان ویستراوه ل ه ساڵه‌ی خۆیان ده‌ربكرێن و ل ه ناو ببرێن .ئه‌و كرده‌وه‌گه‌الن زۆربه‌یان ئامانجی خۆیان پێكاوه و ه شوێنی خۆیان به‌ده‌ر كه‌مه‌نه‌ته‌وه‌یییه‌كان ل ی واڵتانیان كردوون. نراون و و په‌رته‌وازه مێژووی نوێی ناوچه‌كه دوای هه‌رسهێنانی ئیمپراتۆرییه‌تیی عوسمانیه‌و ه ده‌ست پێ ه ساڵی ،1914ئیتر بوونی ده‌كات كه ل ئه‌م ده‌سه‌اڵتدار ه له ڕه‌گ و ڕیشه‌و ه ده‌رهێندرا. كاتێك هێز ه ڕۆژئاواییه‌كان له‌وانیش ه ڕۆژهه‌اڵتی به‌ریتانیای گه‌ور ه هاتن ناوه‌ڕاست ،ئیتر بوار نه‌ما بۆ ئه‌و هێز ه ه به‌درێژاییی سه‌دان زوڵم لێكه‌رانه‌ی ك ساڵ خه‌ریكی چه‌وسانه‌وه‌ی كه‌مه‌نه‌ته‌و ه و ئاینییه‌كانی تر بوون ،بۆ جووله‌كه‌كان ئیتر سه‌رده‌می زێڕین ده‌ستی پێكرد و توانیان ه له ژێر سایه‌ی به‌ریتانییه‌كان هه‌ناسه‌یه‌ك ب ه سه‌ر ئارامی بده‌ن و به النیكه‌م بتوانن ل ه سه‌دان ساڵه لێیان خاكه پیرۆزه‌كه‌یان ك داگیر كرابوو ژیان به‌سه‌ر ببه‌ن.
ئێران بۆ ئاڵۆزكردنی كێشه‌كان له نێوان فه‌له‌ستین و ئیسرائیل، ئه‌وه‌ی له توانایدا هه‌بێ بێ گومان سڵی لێ ناكاته‌و ه و لێی نه‌كردووه
ئایا ناتواندرێ هیچ چاره‌سه‌رێك بۆ كێشه‌ی نێوان فه‌له‌ستین و ئیسرائیل بدۆزرێته‌وه؟
Israel-Kurd
ه ئاڵۆزترین كێشه‌كانی ڕۆژهه‌اڵتی ناڤین كێشه‌ی نێوان یه‌كێك ل ه ه ل ه درێژای یه‌ك سه‌ده‌ی ڕابردوو ناوچه‌ك فه‌له‌ستین و ئیسرائیله ،ب ه زلهێزه‌كانی هه‌رێمه‌كه‌دا ده‌ناڵینێ. ژێر پێی ناكۆكیی نێوان ده‌سه‌اڵت ته‌نگژه‌ی نێوان ئه‌و دووالیه‌نه به‌هۆی زاڵبوونی ئاینه‌و ه هه‌نده‌ی ه ه له‌بار بردراو ه و بوونی چه‌ندان ده‌ستی ده‌ره‌كی ل تر كێشه‌ك ئاریشه‌كاندا دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌رێكی بۆ فه‌له‌ستین ئه‌سته‌م كردووه. ه هه‌موو الیه‌كه‌و ه ده‌ست وه‌رده‌درێته كاروباری ناوه‌خۆی ه جۆرێك ل ب ه سه‌ر گرووپ و واڵته‌كه‌وه ،كاریگه‌رییه‌كان ئه‌وه‌نده كاریان كردووه‌ت ه ه هیچ كات بڕیار له‌به‌رده‌ستی الیه‌نه‌كانی فه‌ڵه‌ستینی نیی هێزه‌كان ك و خۆیان بڕیارده‌ر نین. پێش هاتنی هێزه ڕۆژئاواییه‌كان بۆ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست به‌تایبه‌ت ه كۆمه‌اڵیه‌تی و پێكهاته‌ی رۆژهه‌اڵتی ناڤین پێش سااڵنی ،1900پێكهات ه شه‌ڕ و ئاژاوه‌دا ژیاون .هه‌ر گروپ و كه زۆربه‌یان مسوڵمانن ل تاقمێك به‌پێی هێزی خۆی ئه‌وی تری چه‌وساندووه‌ته‌وه و هه‌وڵی پاكتاوی نه‌ژادی ركابه‌ره‌كه‌ی داوه. ه سه‌ریان هه‌ڵداوه، كێشه‌كانی نێوان ئیسالم و جووله‌كه زۆر له‌مێژ نیی
39
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
راپۆرتی دینۆ دانیال-ئیسرائیل راپرسییه‌ك له‌باره‌ی هێرشی سوپای تورك بۆ سه‌ر هه‌رێمی كوردستان له‌باره‌ی به‌زاندنی دووبار ه و چه‌ندباره‌ی سنووری هه‌رێمی كوردستان له‌الیه‌ن سوپای توركه‌و ه به‌بیانوی راونانی شه‌ڕوانانی په‌كه‌كه و تێكدانی باری ئارامیی هه‌رێمی كوردستان و دڵه‌ڕاوكێ خستنه ناو خه‌ڵكی كوردستان ،گۆڤاری ئیسرائیل- ی به‌شداران كورد له ناو ئیسرائیل راپرسییه‌كی مه‌یدانی له‌وباره‌وه ئه‌نجام دا .زۆربه ه ئه‌و ه گوای رێژیمی توركیا و ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی ئه‌ردۆگان و پارته‌كه‌یان به ناپاك دانا ك پیاو ه هه‌وڵ ده‌دات ده‌ست بخاته ناو هه‌موو پرسگه‌لی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و ده‌سه‌اڵتی ئیمپراتۆرییه‌تی عوسمانلی دووبار ه بگه‌ڕێنێته‌وه ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته له‌گه‌ڵ ه سه‌ربازێكی سوپای ئیسرائیل ده‌ست ه كچ كۆمه‌ڵێك كه‌س قسه‌مان كرد ،سه‌ره‌تا ل پێ ده‌كه‌ین : ئیسرائیل-كورد :سه‌ره‌تا خۆت بناسێنه؟ ه یه‌كه‌كانی پیاده‌ی سوپای ئیسرائیل، ه یه‌كێك ل و /من ناوم (عێدن كۆه‌ێنه) سه‌ربازم ل ه شاری كۆێی ،كاتی دانیشتووی عه‌فوله‌م ،باوك و باپیرم له كوردستانه‌و ه هاتوون ل ه مه‌زنه‌كه هاتوونه‌ته‌و ه بۆ ئیسرائیل. خۆی له‌گه‌ڵ كۆچ ئیسرائیل-كورد :هه‌ڵوێستت به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتی تورك و سه‌ركردایه‌تیی ئه‌ردۆگان چییه ،به‌تایبه‌ت له‌و دوایییان ه كه چه‌ند كارێكی نایاسایییان كرد و لێدوانی نابه‌رپرسانه‌یان دا؟ عێدن :جارێ له‌م پیاو ه گه‌مژ ه گه‌ڕێ ،ئه‌و با سه‌ره‌تا كاروباری خۆی له‌گه‌ڵ
Israel-Kurd 40
عێدن كۆه‌ێنه سه‌ربازێكی ئیسرائیلی
NO13
June2010 Israel-Kurd
ئیسرائیل -كورد مرۆڤێكی قسه‌خۆش بوو و گوتی «من ئاماده دژی توركیا بجه‌نگم ،هه‌رچه‌ند ه كورد به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك نیم ،به‌اڵم ده‌زانم كورد زۆر زیانی پێ كه‌وتوو ه و خه‌ڵكی بێ گونا ه له ناو چووه و ه خۆی بخاته داوی كورد. توركیا زۆر هه‌ڵه‌ی
نه‌ته‌وه‌كانی تر چاك بكات و له‌گه‌ڵ عه‌لمانییه‌كان رێك بكه‌وێ، ه سه‌ر كاروباری خه‌ڵكی تر ،من ده‌ڵێم ئه‌ردۆگان ئینجا با بێت ه خۆی نه‌خاته داوی ئیسرائیل ،چونكه دوایی كورسییه‌كه‌ی ل ه كورد ده‌ست ده‌دات ،و هێرش بۆ سه‌ر كورد نه‌بات ،چونك له‌وه ناترسن و ده‌ی به‌زێنن ،من باپیرم بۆی گێڕاومه‌ته‌و ه و پێ گوتم كورده‌كان چه‌ند ه چاو نه‌ترسن.
ه خه‌ڵكی ه ناوی (ئاڤی) ك یه‌كێكی تر ب ه ئاخافتن (نه‌چیرت عه‌لیت) بوو ،كاتێك هات
«ئه‌ردۆگان هه‌ر به‌كاتی ئیمپراتۆرییه‌تی عوسمانی سه‌یری ناوچه‌كه ده‌كات»
Israel-Kurd
ه ه و ئۆلگه ئه‌لكسه‌نده‌ر ك ه ناوی دین دواتر 2خوشكی تر ب خه‌ڵكی (مگداڵ عێمك) بوون وه‌اڵمی پرسیاره‌كه‌ی ئێمه‌یان داوه ،ئه‌وان گوتیان هه‌موو كات دژی توركیان و دژی ه رێژیمه‌كه‌ی ئه‌ردۆگانن ،هه‌روه‌ها داوا له ده‌وڵه‌ت ده‌كه‌ن ك ه ببڕێ ،چونكه بۆگه‌نه. پێوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ ئه‌م رێژێم یه‌كێكی تر به‌ناوی (یه‌شووه‌ع یوسف) كه كورد بوو له بازاڕ شتی ده‌فرۆشت ،ناڕه‌زاییی خۆی ده‌ربڕی دژی هێرشی توركیا ه ده‌وڵه‌ت كرد دژی بۆ سه‌ر خاكی باب و باپیرانی و داوای ل توركیا به‌هه‌موو توانایه‌ك یارمه‌تیی كورد بدات و هه‌موو ئاواتی ئاوا بوو كورد ده‌وڵه‌تی هه‌بێ و سه‌ربه‌خۆ بێت. ه هاوواڵتییه‌كی تری ئیسرائیلی به‌ناوی (ئیسرائیل كۆه‌ین) ك مرۆڤیكی ساد ه و ساكار دیار بوو ،كاتی خۆی له رۆژهه‌اڵتی كوردستان بووه و گه‌ڕاوه‌ته‌وه ئیسرائیل گوتی «هه‌موو ه نه‌ته‌وه‌كه‌م له دژی هێرشی سوپای توركیا بۆ ئاواتم ئه‌وه‌ی سه‌ر كوردستان رزگاری بێ ،ئه‌ردۆگان دانیشتووی گوندێكی كوردستان بوو ه و ئێسته‌ش پالنی قڕكردنی كورد داده‌ڕێژێ. پیاوێكی ترمان بینی به‌ناوی (سه‌لیم ره‌حه‌میم) كه خه‌ڵكی ه ه ساڵی 1950دا خۆی ل به‌سره بوو ،كاتی ل به‌سراو ه هاتبوو ه ئیسرائیل ،ئه‌ویش دژی كاری سه‌ربازیی توركیا و ده‌ستوه‌ردانی ئه‌ردۆگان بوو بۆ ناو خاكی كوردستان ،گوتی «ئه‌ردۆگان هه‌ر به‌كاتی ئیمپراتۆرییه‌تی عوسمانی سه‌یری ناوچه‌كه ده‌كات».
ه كورد بوو ه عه‌تار) ك ئافره‌تێكی تر به‌ناوی (ئه‌ه‌وڤ كاتی خۆی دایك و باوكی له قه‌اڵدزێو ه هاتوون، هه‌ستی خۆی ده‌ربڕی به‌رامبه‌ر هێرشی توركیا و دژی ئه‌مكاره بوو و دژی ده‌سه‌اڵتی ئه‌ردۆگان بوو و هه‌موو كات ده‌یگوت «بیرم الی كورده، ه ده‌ست ده‌بی رۆژیك ببینم كورد رزگاری بێ ل داگیركه‌ر» و گوتی «بڕوخێ رێژیمی بۆگه‌نی ئه‌ردۆگان وده‌سه‌اڵته‌كه‌ی». له‌و راپرسییه‌دا به‌سااڵچووانیش به‌شدار بوون، به‌سااڵچووییه‌ك به‌ناوی (یه‌عكوڤ چادووك) به‌ره‌گه‌رز (تونسی) و هاوسه‌ره‌كه‌ی كورد بوو، ه ئێمه چه‌ند یارمه‌تیمان ه ئه‌و توركیای گوتی «كاك ه هه‌موو دا تا خۆی گرته‌وه ،كاتی بووله‌رزه‌ك خه‌ڵك و ده‌سه‌اڵت یارمه‌تیی توركیایان دا ،به‌اڵم ه بۆگه‌نه‌ی ئه‌ردۆگان هات و مخابن ئه‌م رێژیم هه‌مووی له‌ناو برد ،من بڕیارم داو ه هه‌موو كات ه بجه‌نگم و هیچ جۆر ه شتومه‌ك دژی ئه‌م رێژێم و كااڵیه‌كی توركیایی نه‌كڕم و ئه‌وه‌ی ناوی توركیای له‌سه‌ر نووسرابێ قه‌ده‌خه‌م كردووه.با باش بزانن هه‌رچه‌ند ه كورد نیم به‌اڵم كوردمان خۆش ده‌وێ، ه توركان نابه‌زن ،كورد كورد شێری مه‌یدانن و ب هه‌ر سه‌رده‌كه‌وێ و ئه‌ردۆگانیش هه‌ر له‌ناو ده‌چێ.
41
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
كۆنترۆڵی ئێران له هه‌رێمی كوردستان پێویستیی به‌بوونی ئیسرائیل هه‌ی ه
هاوار بازيان
Israel-Kurd 42
ه هه‌ر هه‌رێم و واڵتێك نوێنه‌ری سیاسی، ه و باڵوێزخانه‌ی واڵتان ل كۆنسوڵگ ه هه‌ڵگری ئه‌ركێكی ره‌سمی و پاكه، كولتووری و ئابووریی واڵتی خۆیه‌تی ،وات ه روانگه‌ی خه‌ڵك ه هه‌رێمی كوردستان ل ی كۆماری ئیسالمی ل به‌اڵم كۆنسوڵگه و ته‌نانه‌ت خودی ده‌سه‌اڵتی هه‌رێمه‌و ه زیاتر وه‌ك شوێنێكی هه‌واڵگری و خانه‌ی داڕشتنی پیالن دژی كورده‌كان و به‌تایبه‌ت حزب و كوردانی رۆژهه‌اڵت ه دانان( .تیرۆر ،رفاندن، دێت سیخوڕی و هه‌ڕه‌شه‌كانی پێویسته له رێگه‌ی هێنانه مه‌یدانی ستراتیژیترین دۆستی پێشوو بۆ نموونه) .به‌پێی كورد ك ه ئیسرائیله ،به‌رامبه‌رێك بۆ ستراتیژیترین دوژمنی ه هه‌رێم ئه‌مڕۆی كوردستان و عێراق ك ه كۆماری ئیسالمییه ل ه ئاماره‌كانی ره‌سمی ل هه‌رێمه‌ك ه بێت ه دانان، 17كۆنسوڵگه و نوێنه‌رایه‌تیی ره‌سمیی واڵتانی بیانی هه‌یه، ه كۆنسوڵگه‌ی ئێران به‌اڵم نیگه‌رانیی خه‌ڵك و به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستان ل ه به‌جێتره .ئێران نه‌رمترین و ه هه‌ر 16نوێنه‌رایه‌تییه‌كه‌ی تر زیاتر و له‌وانه‌ی ل
NO13
June2010 Israel-Kurd
هاوكات ستراتیژیترین دوژمنی كورده و بۆ گه‌یشتن به‌بچووكترین ئامانج ه ه هه‌موو ره‌نگێك بگۆڕێ و په‌نا بۆ سه‌رجه‌م شته‌كان ببات ،بۆی ئاماده‌ی ه هه‌ڵسه‌نگاندنی باشتره. ی ل ره‌تكردنه‌وه ی هێنانه مه‌یدانی ستراتیژیترین دۆستی كورد كه ئیسرائیله، ه رێگه هل پێویست ه به‌رامبه‌رێك بۆ ستراتیژیترین دوژمنی ئه‌مڕۆی كوردستان و عێراق ك ه یاخۆ ه به‌كردنه‌وه‌ی بنك ه دانان ،وات ه بێت ه هه‌رێمه‌ك كۆماری ئیسالمییه ل ه هه‌رێمی كوردستان كۆنسوڵگه‌یه‌كی ره‌سمیی حكوومه‌تی ئیسرائیل ل به‌اڵنس و سنوورێك بۆ فێڵبازی و پیالنگێڕییه‌كانی ئاشكرا و زیاتر نهێنی ه دابنرێ ،كه دواتر بۆ رۆژهه‌اڵتی كوردستانیش سوودی ه هه‌رێمه‌ك ئێران ل ه ه بوونی ئه‌و هێزه سیاسیی ده‌بێ و حزبه‌كانی ئه‌و پارچه‌یه زیاتر سوود ل وه‌رده‌گرن. بانگهێشتكردنی ره‌سمیی حكوومه‌تی ئیسرائیل بۆ هه‌رێمی كوردستان ه ه ئێست راسته‌وخۆ به‌های سیاسیی كورده‌كان به‌رزتر ده‌كاته‌وه ،چونك ه ده‌بینێ و هه‌ست ده‌كات به‌بێ ئه‌و ئێران خۆی به پاڵه‌وانی مه‌یدانه‌ك هیچ ناكرێ و ئه‌گه‌ریش بكرێ تێك ده‌درێ ،به‌تایبه‌ت پاش هه‌ڵبژاردنه‌كانی ه خولی دووه‌می په‌رله‌مانی عێراق و هاتوچۆی به‌رپرسانی بااڵی عێراقی (جگ ه تێكدان هێزێكی ره‌های له لیستی عێراقییه) بۆ تاران .كۆماری ئیسالمی ل ه هه‌موو دنیا پێشان بدات كه ئه‌وروپا ه به‌نیازه ئه‌و هێز ه ب ه و ئێست ناوچه‌كه‌ی
ئیسرائیل -كورد و زلهێزه‌كان به وه‌رگرتنی باجێكی ه تاران لێی قبووڵ ده‌كه‌ن، گونجاو ل به‌اڵم ئه‌و واڵته به‌رامبه‌ر ئیسرائیل الواز ه و ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئیسرائیل و ه ماوه‌یه‌كی ه له ئارادا نه‌بووای جووله‌ك زۆر بوو تاران و واشنتۆن كێشه‌كانیان به نه‌وت و دۆالر چاره‌سه‌ر كردبوو. ه ئه‌مه‌ریكا دژی به‌ئاشكرایی ده‌بینین ك ه و ه كارتی جووله‌ك ئێران سوود ل ئیسرائیل وه‌رده‌گرێ ،بۆچی كورده‌كان دژی ئێران په‌نا بۆ ئیسرائیل نابه‌ن؟ هێنانی نوێنه‌ری ئیسرائیل بۆ هه‌ولێر، له‌رزه ده‌خاته ناو له‌شی سه‌ید عوزه‌یم حسێنی به‌رپرسی كۆنسوڵگه‌ی كۆماری ه ه هه‌رێمی كوردستان ك ئیسالمی ل ه هه‌رێمكدا له‌گه‌ڵ چۆن ده‌توانێ ل جووله‌كه‌یه‌كی هاوشاندا كار بكات و چۆن ده‌بێ؟
Israel-Kurd
43
ئیسرائیل -كورد
NO13
June2010 Israel-Kurd
ی زیانی زیاتر ،راكێشانی قوتابییان بۆ هاوكاری، ه و كه‌وتنه‌وه پێشوازیكردنی كورد له ئیسرائیل و جووله‌كه تاك ه پرسی سیاسیی عێراق، رێگه‌چاره‌ی سیاسیی ئه‌مڕۆیه كه بكرێ به‌هۆیه‌و ه سه‌ردانه‌كانی مووسڵ بۆ ده‌ستوه‌ردان ل ه هه‌رێمی هێنانی كۆمپانیاكانی به‌ناو بازرگانیی ئێرانی بۆ هه‌رێم بۆ خۆدزینه‌و ه ده‌سه‌اڵتخوازی و نیازه‌كانی ئێران ل ی كتێب بۆ كوردستان سنووردار بكرێ ،ئه‌گینا بۆ خۆشه‌ویستی له گه‌مارۆ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ،كردنه‌ه‌ی پێشانگه هه‌اڵوسانی وێنه‌ی خومه‌ینی و هه‌ستێكی بێ بنه‌مای دژی ریكا ه م ه ئ ه ك بینین ه د ئاشكرایی ه ب و هه‌نارده‌كردنی شۆڕش و كورد بۆ ئیسرائیل و ی ئه‌وانه‌ی ه و ئیسرائیل هه‌وڵی گێڕانه‌وه جووله‌ك ه ناگه‌ڕێته‌وه ،ئێران سوود ل ه كارتی جووله‌ك له ترسی سێداره و دڕنده‌ییی له‌گه‌ڵ ه چونك بۆ نا ه پ ئێران دژی كان ه كورد بۆچی گرێ، ه رد ه و رایان ئیسالمی كۆماری ئه‌وانه‌دا هه‌مووی كردووه ده‌كرێ كۆنترۆڵ رۆژانه ده‌بینین بۆ ئیسرائیل نابه‌ن؟ ه راستیدا به‌بوونی بكرێ ،ل سه‌ركوتی گه‌ریالكانی ه هه‌رێم هه‌ندێكی ئیسرائیل ل P.K.Kسوپای توركیا ه بۆ چۆنیه‌تیی رێگه‌نه‌دان و نه‌هێشتنی چاالكییه‌كانی چۆن سوود له چه‌كی ئیسرائیلی وه‌رده‌گرێ ،ئه‌و پار ه و كات ی هه‌ستی سه‌ربه‌خۆخوازیی ه هه‌رێم وه‌ك ،گواستنه‌وه به‌اڵم پێویسته كورد به‌رامبه‌ر دوژمنێكی فێڵباز و ئیسرائیل ل ی ه بۆ كورد ،ئه‌زموونی خۆبژێویی ئیسرائیل بۆ ئه‌وه ه جووله‌ك چه‌واشه‌كاری وه‌ك كۆماری ئیسالمی سه‌رده‌میان ه برسان نه‌مرێ، كوردستان بێ ماست و په‌نیری ئێران ل سیاسه‌ت بكات. ه كۆڵه‌كه‌ی دوژمنه و ئه‌و رۆژه‌ی نوێنه‌ری حكوومه‌تی ئیسرائیل پێشخستنی كه‌رتی سه‌ربازی و هه‌واڵگری ك ه هه‌رێمی فێركردنی ره‌مزه‌كانی گه‌یشتن به‌ده‌سه‌اڵتێكی نێوده‌وڵه‌تی وه‌ك ی واڵتانی میسر و ئوردن ل هاوشێوه كوردستان ده‌ست به‌كار ده‌بێ ،كۆماری ئیسالمی جووله‌كه بۆ كورد سه‌رف ده‌كرێ. ه یاسایی و نایاسایییه‌كانی ناچاره به‌رامبه‌ر كورده‌كان باجی زیاتر بدات چاودێری و كۆنترۆڵی كار و چاالكیی ه بوونی ه هه‌رێمی كوردستان پێویستی ب كه به‌رزبوونه‌وه‌ی رێزی سیاسی و دیپلۆماتی كۆماری ئیسالمی ل ه و ته‌نانه‌ت ه ناوچه‌ك ه ل ه له‌وه‌ی بۆ پرسی ئیسرائیل له مه‌یدانه‌كه‌دا هه‌یه ،چونك هه‌ولێری لێ ده‌كه‌وێته‌وه ،جگ ه هه‌موو دنیادا ته‌نیا ئیسرائیل وه‌ك هێزێكی سه‌ربه‌خۆ و دیار كورد له باكوری كوردستانیش سوودی ده‌بێ ،ل ه هیوای به‌ره‌نگاریی و خۆ به‌ده‌سته‌وه‌نه‌دانی تێدا به‌دی ی فڕۆكه‌كانی ئیسرائیلی به‌سه‌ر ماوه ك چونكه سووڕانه‌وه ی ئیسرائیله‌وه ،كۆنترۆڵی ئێران بكرێ و ه رێگه ه ل ه قه‌ندیل باشتر ره‌خنه‌ی لێ ده‌گیرێ ده‌كرێ ،وات گه‌ریالكاندا ل ه نهێنییه‌كانی كۆماری ئیسالمی بۆ سه‌ر هه‌رێم ی ته‌لئه‌ڤیڤ به‌هۆیه‌و ه هه‌ڕه‌ش و به‌شێوه‌یه‌كی ره‌سمی ئه‌و هه‌ڵوێسته ه ئاشكراكردن و سنووردارتر بكرێن. باشتر بێن به‌رامبه‌ر دۆزی كورد ریسوا ده‌كرێ. ه هه‌ولێر، ی به‌بوونی ئه‌و نوێنه‌ر ه ل ه له‌وه جگ به‌رپرسانی هه‌رێم رۆڵێكی باشتریان له دۆخی ئاشتیی عه‌ره‌ب و ئیسرائیلدا ده‌بێ و په‌لێكی hawarbazyan2000@gmail.com ه هه‌رێم .ئه‌گه‌ر ه نێوده‌وڵه‌تییه ده‌گات ئه‌و پرس ی هه‌ڵوێستی واڵتانی عه‌ره‌ب نیگه‌رانییه‌ك له‌باره هه‌یه ،ده‌بینین ته‌نیا میسر و ئوردن پرسی ئاشتیی ته‌نانه‌ت له هه‌موو دنیادا ته‌نیا ئیسرائیل وه‌ك هێزێكی ه خۆیان عه‌ره‌ب و ئیسرائیل به‌ڕێو ه ده‌به‌ن ك سه‌ربه‌خۆ و دیار ماوه ك ه هیوای به‌ره‌نگاریی و خۆ كۆنسوڵگه‌ی ئیسرائیلیان تێدایه. به‌ده‌سته‌وه‌نه‌دانی تێدا به‌دی ده‌كرێ ه ئه‌نجامدا كورده‌كان هه‌لێكی باشیان له‌به‌رده‌ست ل دا تا ئیسرائیلی دۆستیان بخه‌نه به‌رامبه‌ر ئێرانی فێڵبازیان تا به‌شێك له‌و بودجه و كاتانه كۆنسوڵگه و ه هه‌ولێر بۆ سیخوڕیكردن ه ئێران ل كه‌سانی سه‌ر ب له‌سه‌ر حزبه‌كانی كوردی ،زانیاری له‌باره‌ی دام و ی ی زانیاری له‌باره ده‌زگه‌كانی هه‌رێم ،ناردنه‌وه چۆنیه‌تیی تۆپبارانكردنی باشتری كوردستان
Israel-Kurd 44