Miękkie lądowanie na rynku pracy Przewodnik dla prowadzącego, moduł nr 4

Miękkie lądowanie na rynku pracy Przewodnik dla prowadzącego, moduł nr 4: „Rozwiązywanie problemów i krytyczne myślenie”

Cel warsztatu:

• pojęcie asertywności, jako wyznaczania własnych granic z zachowaniem szacunku dla naszego rozmówcy

• uświadomienie uczestnikom prawa do odmawiania innym osobom

• rozwijanie umiejętności ustalania własnych granic w relacjach z innymi

• zrozumienie czym jest krytyczne myślenie i jak prawidłowo rozumieć to pojęcie

• przećwiczenie umiejętności analizy problemu i znajdowania odpowiedzi / rozwiązania

• ewaluacja projektu i feedback końcowy

Czas trwania warsztatu: 3 x 45 minut, z uwzględnieniem przerw pomiędzy modułami 10-15 minut

Podczas warsztatów cenne jest usunięcie wszelkich barier komunikacyjnych pomiędzy uczestnikami, a prowadzącym: stołów oraz ławek szkolnych, aby stworzyć najlepszy możliwy kontakt pomiędzy nimi.

Materiały niezbędne do przeprowadzenia warsztatu:

tablica lub flipchart

kolorowe flamastry

duży szablon papieru

kartki do flipcharta

kartki formatu A4

wydrukowane definicje: asertywności, krytycznego myślenia i 5 kluczowych umiejętności krytycznego myślenia

wydrukowane ankiety ewaluacyjne

Uwaga: Części oznaczone kolorem fioletowym nie są bezpośrednio związane z tematyką warsztatu. Mają na celu utrzymanie odpowiedniego poziomu energii i koncentracji w grupie. Są one jedynie propozycją i mogą zostać zamienione na inne, zależnie od woli prowadzącego czy dynamiki danej grupy. Zależnie od potrzeb można wykonać więcej ćwiczeń typu energizer (np. po każdej przerwie) lub mniej – należy jednak zwrócić uwagę, by były krótkie i stanowiły jedynie dodatek do tematyki warsztatu.

1. Kiedy mówić nie?

Metoda pracy: refleksja indywidualna, dyskusja grupowa Potrzebne materiały:

kartki papieru

pisaki

Ćwiczenie stanowi okazję do analizy sytuacji, w których warto powiedzieć „nie”. Prosimy uczestników o przypomnienie sobie 1 sytuacji, kiedy zostali przez kogoś poproszeni o przysługę, a oni zgodzili się ją zrobić,



chociaż nie mieli na to ochoty. Każdy z uczestników analizuje sytuację na kartce papieru podzielonej na 4 części w następujący sposób:

część 1 – zwięzły opis sytuacji

część 2 – co zyskałem / zyskałam, zgadzając się?

część 3 – co straciłem /straciłam, zgadzając się?

część 4 – co by się stało, gdybym odmówił / odmówiła?

Przed rozpoczęciem ćwiczenia warto poprosić uczestników, aby wybierali takie sytuacje, które nie są zbyt intymne i o których będą mogli bez oporów opowiedzieć innym Chętni prezentują swoje sytuacje wraz z analizą na forum Pytania:

Czy w podobnej sytuacjach ponownie zachowałbyś / zachowałabyś się tak samo?

Czy zawsze warto mówić tak? Kiedy warto powiedzieć nie i dlaczego?

Czy masz trudności z odmawianiem innym osobom? Komu najtrudniej jest odmówić?

Czas trwania ćwiczenia: 20 minut

2. Asertywne NIE pełne szacunku do siebie i innych

Metoda pracy: dyskusja oraz praca w grupach

wspólnie definiujemy pojęcie asertywności; w przypadku trudności można zaproponować grupie warsztatowej i wspólnie omówić następującą definicję: Asertywność to umiejętność wyrażania własnego zdania, uczuć, postaw w sposób otwarty, w granicach nienaruszających praw ani psychicznego terytorium innych osób oraz własnego

analizujemy sytuacje, gdy asertywność sprawia nam trudność z powodu poczucia winy względem naszego rozmówcy

podajemy przykłady asertywnej odmowy, np.: nie pożyczę ci pieniędzy, ponieważ nigdy mi ich nie oddajesz, nie wykonam tej pracy za ciebie, ponieważ nie należy to do moich obowiązków

dobieramy uczestników w pary, które ćwiczą schematy asertywnych odmów, dopasowanych do prawdziwych sytuacji z ich życia

chętni prezentują swoje scenki na forum

Czas trwania: 20 minut

3. Jak ustalać granice?

Ćwiczenie ma na celu pokazanie uczestnikom, że asertywność to nie koniecznie tylko odmowa. Możemy zadbać o własne potrzeby, a jednocześnie uwzględniać potrzeby innych osób – na własnych warunkach.

Uczestnicy dobierają się w pary i odgrywają scenki Jedna z osób prosi drugą osobę o coś, co mogłoby być kłopotliwe dla drugiej. Druga osoba zgadza się, ale jednocześnie proponuje własne warunki, na jakich spełnienie prośby będzie dla niej komfortowe. Przykładowe scenki:

A: Pożycz mi książkę.

B: Ok, ale tylko do jutra.

A: Mam Ci tyle do opowiedzenia! Posłuchaj, co mi się przydarzyło w weekend

B: Chętnie z Tobą porozmawiam, ale teraz mam tylko 5 minut Może umówimy się wieczorem?



Wspólnie z grupą analizujemy ćwiczenie – czy trudno stawiać warunki? Co czuli uczestnicy, gdy ktoś zgadzał się, stawiając przy tym warunki? Jak reagują w na podobne sytuacje w kontaktach koleżeńskich i rodzinnych?

Czas trwania ćwiczenia: 15 minut

4. Supeł - ćwiczenie podnoszące poziom energii w zespole, rozluźniające oraz wprowadzające do tematyki rozwiązywania problemów

Forma pracy: ćwiczenie grupowe

uczestnicy stają blisko siebie w ciasnym kręgu, zamykają oczy i wyciągają ręce przed siebie na wysokości ramion

każdy jedną ręką chwyta rękę innej osoby, drugą – rękę jeszcze kogoś innego

uczestnicy otwierają oczy i próbują rozwiązać supeł, nie puszczając rąk – być może trzeba będzie rozluźnić uścisk i obrócić rękę, uważając, aby nie spowodować urazu nadgarstka

wszyscy poszukują sposobów rozwiązania supła, aż do momentu, gdy grupa, trzymając się za ręce, utworzy krąg, chociaż niekoniecznie wszystkie twarze będą skierowane do wewnątrz kręgu. Może się zdarzyć, że powstaną dwa kręgi lub że za pierwszym razem rozplątanie supła będzie niemożliwe. W takiej sytuacji ćwiczenie warto powtórzyć.

Czas trwania: 5 minut

5. Krytyczne myślenie – wprowadzenie

Metoda pracy: dyskusja moderowana. Wspólnie definiujemy pojęcie krytycznego myślenia. Można posłużyć się następującą definicją (warto ją wydrukować): Krytyczne myślenie to umiejętność obiektywnego analizowania informacji i wyciągania racjonalnych wniosków. Ważnym elementem umiejętności krytycznego myślenia jest również zbieranie informacji i określanie – w oparciu o rozumowanie dedukcyjne – które pozyskane dane mają znaczenie, a które nie. W dyskusji należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że podstawowym elementem krytycznego myślenia jest obiektywizm Oznacza to umiejętność przeanalizowania problemu bez dopuszczania do głosu osobistych uprzedzeń, emocji lub założeń. Osoba myśląca krytycznie analizuje problem tylko na podstawie kontekstu i faktów zebranych po przeprowadzeniu dokładnych i bezstronnych badań.

Omawiamy z grupą 5 kluczowych umiejętności krytycznego myślenia:

obserwacja – umiejętność dostrzegania i przewidywania szans, problemów i rozwiązań

analiza – gromadzenie i interpretowanie danych i innych informacji

wnioskowanie – wyciąganie wniosków na podstawie odpowiednich danych, informacji oraz własnych doświadczeń

komunikacja – udostępnianie i otrzymywanie informacji – werbalnych, niewerbalnych i pisemnych

rozwiązywanie problemów – proces gromadzenia, analizowania i przekazywania informacji w celu identyfikacji i rozwiązywania problemów

Czas trwania: 20 minut



6. Krytyczne myślenie - analiza przypadku

Metoda pracy: praca w grupie, dyskusja grupowa

Celem ćwiczenia jest przećwiczenie w praktyce procesu krytycznej analizy konkretnego zagadnienia. Stawiamy ogólne pytanie dotyczące tematu, na który zdania są wyraźnie podzielone pytanie, na przykład:

Czy picie kawy nam służy?

Czy dieta wegańska jest korzystna?

Wybierając pytanie należy unikać tematów kontrowersyjnych, jak np. kwestie światopoglądowe, polityczne czy związane z religią.

Dzielimy uczestników na dwie grupy, jedna wyszukuje argumenty za zadaną tezą, druga przeciw niej Uczestnicy mogą korzystać z Internetu, biblioteki, własnego doświadczenia, wiedzy ogólnej. Grupy prezentują argumenty, wskazując za każdym razem na źródło, z jakiego dana informacja została pozyskana (np strona producenta kawy, artykuł naukowy, wiedza ogólna, doświadczenie własne lub innej osoby itp ) Następnie wspólnie analizujemy zagadnienie według poniższego schematu:

1. Zdefiniuj problem – jaka jest teza? Czy pytanie nie jest zbyt szerokie (np. co to znaczy, że coś nam służy lub jest korzystne, czy rozpatrujemy kwestię długo, czy krótkoterminowo)? Może warto je zawęzić do konkretnego aspektu?

2. Zbierz dane, argumenty – co jest za? Co przemawia przeciw?

3. Uporządkuj i oceń dane – czy źródła są wiarygodne? Czy to dane, czy opinie? Czy źródła są stronnicze? Czy argumenty są rzeczowe?

4. Podejmij decyzję – czy to, co myślę, jest prawdą?

5. Zaprezentuj wynik.

Należy pamiętać, że celem ćwiczenia nie jest znalezienie jednoznacznej odpowiedzi na zadane pytanie, a przećwiczenie umiejętności analizy i wnioskowania w oparciu o krytyczne myślenie. Konkluzja, że nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na zadane pytanie, też jest w porządku.

Czas trwania ćwiczenia: 20 minut

7. Analiza problemu - przytłaczające zadanie.

Metoda pracy: praca w grupie, dyskusja grupowa. Rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia w sytuacji radzenia sobie ze złożonymi zadaniami.

Dzielimy uczestników na 2 grupy. Każda z grup dostają bardzo złożone zadanie, na przykład:

jutro przyjeżdża 30-osobowa grupa uchodźców z Ukrainy - zaplanujcie działania, jak ich przyjmiecie

zorganizujcie szkolną wigilię z udziałem burmistrza Grupy opracowują swoje plany i prezentują je na forum. Omawiamy je i wybieramy najlepszy. Zachęcamy uczestników do indywidualnego zastanowienia się, do czego w codziennym życiu mogą zastosować ten schemat. Pytania:

Co czułeś / czułaś myśląc o zadaniu jako całości, a co po rozłożeniu na elementy?

Czy analiza zadania wpływa na jego realizację?

Czas trwania ćwiczenia: 20 minut



8. Feedback

Z perspektywy osób pracujących z młodzieżą niezwykle istotne jest, aby wiedzieć, jak uczestnicy czuli się podczas cyklu warsztatów, na ile udało nam się zbudować atmosferę otwartości oraz umożliwić przyswojenie wiedzy. Pizza – to jedno z ulubionych dań młodych ludzi. Zazwyczaj najchętniej jemy środek pizzy. W taki sposób wyjaśniamy również metodykę tego ćwiczenia.

Rysujemy na flipcharcie pizzę i nad każdym z kawałków zapisujemy najważniejsze elementy podlegające ocenie uczestników: atmosfera projektu, kontakt z trenerem, przydatność poznanych treści, zaangażowanie własne podczas projektu, inne. Prosimy uczestników o przyozdobienie pizzy dowolnymi elementami wg następujących reguł: im wyżej oceniam dany element projektu, tym bliżej środka umieszczam swoją ocenę (dowolny element graficzny: kwiatek, serce, papryka, kwiatek).

Ankieta poprojektowa - to znacznie dokładniejsza metoda podsumowania naszej pracy. Tworząc pytania ankietowe warto zadać sobie pytanie: jakie informacje chciałbym poprzez ankietę uzyskać?

Przykład ankiety sprawdzającej postęp procesu szkoleniowego:

Jak ocenisz swoje zrozumienie treści poruszanych podczas projektu „Miękkie lądowanie na rynku pracy”? 1 – nie rozumiem wcale 6 – rozumiem doskonale

1. Potrafię odróżnić i nazwać kompetencje miękkie.