winnaar prijs publieke ruimte Vlaanderen 2016
HET IDEALE STRAATPROFIEL
een manifest tegen het verstedelijkte en versteende Vlaanderen
L
AMA Landscape Architects en Bieke Van Hees realiseerden tijdens de Dag van de Architectuur in Vlaanderen de installatie, “Het ideale straatprofiel voor één dag” als een manifest tegen het verstedelijkte en verstenigde Vlaanderen. Voor één dag in één van de meest stenige straten van Vlaanderen. Het tijdelijk multifunctioneel straatprofiel werd aangelegd over een lengte van 20m en gaf een doorkijk naar een mooier en duurzamer Vlaanderen. Het project was een eigen initiatief dat door de (materiele) steun van lokale bedrijven gerealiseerd kon worden. INFRASTRUCTUUR ALS MONOFUNCTIONELE EN SUBSTANTIELE RUIMTE BINNEN VLAANDEREN Vlaanderen kent een van de dichtste, verharde wegennetwerken ter wereld. Met een totale oppervlakte van 205 vierkante kilometer, beslaat deze verharding een oppervlakte vergelijkbaar met 1,3 keer het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Deze verharde wegen, vaak omsloten met bebouwingslinten, bepalen voor het grootste deel de identiteit en kwaliteit van het Vlaams verstedelijkt landschap. Niet alleen zijn deze monotone verhardingsoppervlaktes nefast voor de ruimtelijke kwaliteit, ze bouwen niet aan een duurzaam Vlaanderen of aan de urgente opgaven die Vlaanderen kent.
INFRASTRUCTUUR ALS INTEGRAAL ONTWERP EN OPENBAAR DOMEIN Het ideale straatprofiel benadert de infrastructurele ruimte als een metabolisme waarin verschillende opgaven zoals waterberging, energievoorzieningen, hittestress, luchtkwaliteit, biodiversiteit, veiligheid aan elkaar gekoppeld worden. De infrastructurele ruimte kan op deze manier getransformeerd worden van een louter ‘consumerende’ ruimte naar een producerende ruimte die een meerwaarde vormt voor zowel haar directe omgeving als op de regionale en landelijke schaal. Het ideale straatprofiel had als doel een urgente opgave voor Vlaanderen te agenderen door met een tijdelijke installatie mensen te inspireren en een doorkijk naar een toekomstig en duurzaam Vlaanderen te geven. Het ideale straatprofiel had als doel een urgente opgave voor Vlaanderen te agenderen door met een tijdelijke installatie mensen te inspireren en een doorkijk naar een toekomstig en duurzaam Vlaanderen te geven.
=
=
Met de totale lengte van de verharde Vlaamse wegen kan je 1,5 keer de aarde rond
Met de totale lengte van de = Vlaamse wegen kan je 1½ keer de aarde rond.
De totale oppervlakte van alle verharding van deze wegen De oppervlakte verharding van alle wegen bedraagd ±205 km² in Vlaanderen bij elkaar bedraagd 569 km². Dit is 3,5 x de oppervlakte van Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Met de totale lengte van de Vlaamse wegen kan je 1½ keer de aarde rond.
Met de totale lengte van de Vlaamse wegen kan je 1½ keer de aarde rond.
onderzoek de openbare ruimte als metabolisme
Dit is 1,3 x de oppervlakte van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
De oppervlakte verharding van alle wegen in Vlaanderen bij elkaar bedraagd 569 km². Dit is 3,5 x de oppervlakte van Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
De oppervlakte verha in Vlaanderen bij elka Dit is 3,5 x de oppervl Hoofdstedelijk Gewes
Opgave: Tijdelijke installatie transformatie stedelijke ruimte Opdrachtgever: eigen initiatief Team: Jorryt Braaksma, Claire Laeremans ism Bieke van Hees Mede mogelijk gemaakt door: Stad Genk, VADirk Maris graszodenservice en Drukland Jan Spruyt vaste planten kweker, Grijssen straatmeubilair, StradusInfra, Locatie: Europalaan Genk Status: gerealiseerd
oc LUCHTKWALITEIT
HITTESTRESS ‘URBAN HEAT ISLANDS’
.! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.
.!
.!
.!
.!
.!
.! .! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .! .!
.! .!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .! .! .!
.!
.!
.! .!
.! .!
.!
.! .! .!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.! .!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.!
.! .!
.! .!
.! .! .! .!
.! .!
.! .!
.! .! .! .! .!
NOx
De toenemende verstedelijking, de verdichting en de verharding van het grondoppervlak leiden in toenemende mate tot verhoging van de temperaturen en tot hittestress in de stad. Dit effect wordt versterkt door de klimaatverandering en de hierdoor veroorzaakte temperatuurstijging. Recente onderzoeken hebben uitgewezen dat het oppervlaktetemperatuurverschil tussen platteland en de sterk verstedelijkte gebieden tot 10ºC kan oplopen op warme dagen.
Zeker is dat planten fijnstof vastleggen en stikstofdioxide kunnen binden. Dit gaat soms om grote goedklinkende hoeveelheden. Een volwassen stadsboom kan bv. jaarlijks bijna 1,5kilo fijnstof binden. Het effect op de concentratie fijnstof in de lucht van een sterk verontreinigde omgeving is echter gering. Wanneer de stedelijke groenstructuren te dicht op de bronnen (wegen) staan kan er zelfs een averechts effect optreden. Er ontstaan groene tunnels waardoor menging met schone lucht wordt verhinderd en de lokale concentraties verontreinigingen juist groter worden.
Hogere temperaturen hebben een hogere sterfte tot gevolg en hebben invloed op de gezondheid, welbevinden en productiviteit van de mens, maar ook op flora en fauna. Hogere temperaturen veroorzaken direct een hoger energiegebruik voor koeling en bewatering van groengebieden. Hogere temperaturen hebben een directe invloed op de waterkwaliteit. oc De meest effectieve maatregel met betrekking tot het beperken van oppervlaktetemperaturen is het beperken van het percentage verhard oppervlak.
GAS
.! .! .!
.!
De verontreiniging van de stedelijke lucht bestaat uit verschillende stoffen. De belangrijkste zijn: fijnstof, stikstofoxiden en vluchtige organische stoffen. Deze verontreinigingen worden deels veroorzaakt door lokale bronnen (transport en consumenten) en deels door externe bronnen (bedrijven en landbouw). Naast de hoge uitstoot aan CO2 vormen de hoge concentraties fijnstof en stikstofoxides (NOx), hoofdzakelijk veroorzaakt door dieselmotoren en industriële activiteit, een groot probleem voor onze luchtkwaliteit. DIGESTAAT MEST
.!
.!
Nitraat
Groen is dus geen tovermiddel, hoewel groen een bijdrage levert aan de luchtkwaliteitsverbetering. In onze steden zal de luchtverontreiniging toch bij de bron aangepakt moeten worden.
Bomen en groen hebben een verkoelend effect op het stadsklimaat: dat komt doordat minder zonnestraling op het aardoppervlak terecht komt door schaduwvorming en het warmteabsorberend effect door de verdamping van vocht uit de bladeren.
AIRCO
INFRASTRUCTUUR EN OPENBARE RUIMTE ALS METABOLISME: DE MEERWAARDE
.! .! .! .!
.!
.! .! .! .!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.! .!.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.
.! .!.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.! .!
.! .!
.! .!
.!
.! .! .!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .! .! .!
.!
.! .! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.! .! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .! .! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.! .!
.! .! .! .! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.! .!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.!
.! .!
.! .!
.! .! .! .!
.! .!
.! .!
.! .! .! .! .!
NOx
Nitraat
BIODIVERSITEIT
CO2
i fijnnmazige netwerken van Europa. Binnen de Vlaanderen kent één van de meest migratieroutes van dieren en planten vormt dit netwerk het belangrijkste obstakel. De overmaat in de straatprofielen kan ingezet als ecologische verbindingszone.
CO2
VERKEERSVEILIGHEID - NIEUWE MOBILITEIT i
De Vlaamse wegen zijn vaak overgedimensioneerd. De brede en op het eerste gezicht overzichtelijke wegen nodigen uit tot harder rijden, met alle gevolgen van dien. Wegmarkeringen en paaltjes proberen tevergeefs de snelheid terug dringen. Hier is voldoende ruimte voor groen.
VERBRANDEN
Onze fossiele brandstoffen raken op. Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt veel CO2 vrij wat een negatief effect op de opwarming van de aarde. Om deze redenen zoeken we nieuwe duurzame energiebronnen die voor onbeperkte tijd beschikbaar zullen blijven, ook voor toekomstige generaties. De huidige straatprofielen zijn deels gemaakt van fossiele brandstoffen. Ook leveren zij op dit moment geen meerwaarde op voor de steeds groter wordende energievraag. Ze zijn consumerend in plaats van productief. Wij zien het nieuwe straatprofiel als een productief metabolisme, een grotendeels zelfvoorzienend en producerende ruimte binnen België.
c
Asfalt: De bitumen (fossiele brandstof) inohet asfalt worden vervangen door plantaardige oliën die in de restruimten langs het wegensysteem geteeld worden. Zo wordt de CO2 die tijdens de groei van de planten uit de lucht is opgenomen, opgeslagen in het asfalt. Onder het asfalt worden warmtecollectoren geplaatst die verwarmd worden met zonne-energie. Hierdoor wordt het asfalt in de zomer gekoeld waardoor de lucht temperatuur in de straat afneemt. Hierdoor wordt de levensduur van het asfalt verlengd en hoeft er minder gekoeld te worden in de woningen waardoor hier minder energie wordt verbruikt. In de winter kan de opgeslagen warmte terug gebruikt worden voor vorstbestrijding, waardoor strooizout overbodig wordt.
CO2
RUIMTELIJK ABSORBEREND VERMOGEN VAN GROEN Meer groen iin de straten doet de straten minder stenig lijken. Men ziet geen tunnel van bebouwing en verharding, maar steeds enkele huizen tegelijkertijd in een tunnel van groen. DIGESTAAT MEST
VERGISTEN
ENERGIE
GAS
Beplanting: In de huidige straatprofielen zit veel restruimte en overmaat. Deze onbenutte ruimten kunnen gebruikt worden voor de teelt van energiegewassen zoals Panicum virgatum, een sierlijke grassoort. De energie die uit de planten gewonnen wordt, is altijd gelijk aan de energie die in de plant terecht is gekomen tijdens de groei, CO2 neutraal dus! Pyrolyse: Bij dit proces wordt bio-olie gewonnen uit biomassa. Van de olie wordt o.a. biodiesel en bioasfalt gemaakt. Vergisting: Door maaisel samen met bijvoorbeeld rioolslib te vergisten kan biogas, warmte voor oc woningen en elektriciteit opgewekt worden. Na vergisting blijft een restproduct (digestaat) over, dat een zeer goede meststof is. Verbranding: Gedroogde biomassa wordt geperst tot pellets (”groene steenkool”) die verbrand worden in voormalige steenkoolcentrales. Met de vrijkomende hitte wordt elektriciteit opgewekt. De restwarmte wordt gebruikt voor de verwarming van huizen.
AIRCO
.! .! .! .!
.!
.! .! .!
.!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!.!
.!
.!
.! .! .!
.!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.
.! .!.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.! .!
.! .!
.! .!
.!
.! .!
.! .! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.! .!
.! .! .! .!
.!
.! .! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.! .! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .! .! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.! .!
.! .! .! .! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.! .!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.!
.! .!
.! .!
.! .! .! .!
.! .!
.! .!
.! .! .! .! .!
Nitraat
NOx
CO2
CO2
DROGEN
VERBRANDEN
oc
CO2 PYROLYSE
DIGESTAAT MEST
VERGISTEN
GAS
oc
AIRCO
WATER
.! .! .! .!
.!
.! .! .!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.! .!.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
Met de klimaatsverandering wordt verwacht dat er meer regen in het winterhalfjaar zal vallen en minder in de zomermaanden.Het nieuwe straatprofiel kan een bijdrage leveren aan de toekomstige wateropgaven binnen België Tijdens hevige regenbuien wordt water geborgen onder de straat waardoor het riool en de beken ontzien worden en er minder overstromingen zullen zijn. Het opgeslagen water kan infiltreren in de ondergrond om zo de zoetwatervoorraad ondergronds aan te vullen en verdroging tegen te gaan .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.! .!
.! .!
.! .!
.!
.! .! .!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .! .!
.! .!
.!
.! .! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.! .! .!
.!
.! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .! .! .!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.! .!
.! .! .! .! .!
.!
.! .!
.!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.!
.!
.! .!
.! .!
.! .!
.!
.! .!
.!
.! .! .!
.!
.! .!
.! .!
.! .! .! .!
.! .!
.! .!
.! .! .! .! .!
CO2
NOx
Nitraat
foto realisatie
foto dialoog en toelichting met voorbijgangers
foto dialoog met voorbijgangers