De Wervehoef nieuwe woonvormen in een collectief productief landschap by lamaland

winnaar Open Oproep

DE WERVEHOEF WIJNEGEM

een nieuwe woonbuurt op basis van gemeenschapslandbouw

SAMENVATTING INTEGRALE BUNDEL ZIT ACHTERAAN

p basis van een open oproep van de Vlaamse bouwmeester werd het team rond LAMA landscape architects, het architectenbureau Collectief Noord, Denc!-studio, Common Ground en EVA-international unaniem geselecteerd voor de uitwerking van het masterplan van een nieuwe duurzame wijk die zich situeert tussen de Houtlaan en de Merksemsebaan te Wijnegem een randgemeente van Antwerpen. Het plan zet in op de koppeling van een woonontwikkeling met een productielandschap, waarbij gemeenschapslandbouw de wederzijdse relatie tussen de plaatselijke landbouw, de buurtbewoners en de omgeving zal gaan versterken. “We zetten in op gemeenschapslandbouw, omdat op die manier de oude hoevesite in eer en glorie kan hersteld worden. Bovendien versterkt het de landschappelijke omgeving die we willen creëren en vergroot het de sociale cohesie in de wijk.” Zo zal de historische buurtweg die van oost naar west doorheen de site loopt en aansluiting vindt op de naastgelegen wijk worden de dragende as doorheen de woonwijk worden. De akkers, weilanden en rust-akkers vormen de natuurlijke onderlegger voor de nieuwe wijk. Een netwerk van paden doopt het gebied om tot een wandelzone en nodigt de ruimere buurt uit om rond te dolen in het gediversifieerde landschap. De modal-shift en het stop-principe zijn de basis voor het doorwerken van het mobiliteitsconcept. Auto’s worden op een slimme manier doorheen de woonwijk geweerd, parkeren aan de randen en zijn enkel te gast. Het aantakken aan de fietssnelweg,

oplaadpunten voor electrische wagens bij de woonclusters en autodelen, het voorzien van ruime fietsenstallingen maken de nieuwe mobiliteit binnen het plan realistisch. De woongebouwen werden ontworpen als vrijstaande dense ensembles in het landschap, geïnspireerd op de landgoederen en hoeves van weleer. Elk ensemble omvat een mix van verschillende woningtypes, en vormt zo een collectieve, intergenerationele tussenschaal tussen de individuele bewoner en de wijk. De typologie van bebouwing rond een binnenhof is hiernaast ook een slim antwoord op de geluidsoverlast opgave. De hogere bebouwing van de cluster creeert een stilte plek aan het binnenhof. Vernieuwende woonvormen zoals cohousing, zorgwonen of community land trust behoren hierbij tot de mogelijkheden. Duurzaamheid wordt niet enkel op niveau van de individuele gebouwen maar ook op niveau van de wijk aangekaart. Zo worden energie-efficiëntie, mobiliteit, waterbeheer, materiaal en afval, groen en natuurontwikkeling, fysisch milieu, welzijn & welvaart, en beheer geöptimaliseerd en getoetst aan de “Duurzaamheidsmeter Wijken” van de Vlaamse overheid Om de wijk te realiseren is er een participatieproces opgezet om alle sociale groepen, het beleid en de omwonenden te betrekken bij de verdere uitwerking. Hiernaast is er samen met de Landgenoten een traject opgezet voor de zoektocht naar de Wervehoefboer. Wannes is hierbij gevonden en start in 2019 met de CSA!

WINNEND ONTWERP OPEN OPROEP Opgave: Masterplan woonuitbreiding Wijnegem Opdrachtgever: De Ideale Woning - Gemeente Wijnegem Team: Jorryt Braaksma, Claire Laeremans Samenwerking: Collectief Noord Architecten, DenC studio, EVA-International, Common-Ground Locatie: Wijnegem, BelgiĂŤ Ontwerp: 2016 - 2018 Status: inrichtingsplan in opmaak

verschillende dorpsranden Wijnegem

aanwezigheid van hoeves en landgoedere

Recreatief fietsnetwerk Functioneel fietsnetwerk

De Werve Hoef binnen het functioneel en recreatief netwerk, inzetten op langszaam verkeer

masterplan

wandelnetwerk hoofd wandelpaden secundaire wandelpaden

wegen netwerk toegankelijk voor gemotoriseerd verkeer

struinpaden

parkeerplaatsen andersvaliden parkeerplaatsen

fietsnetwerk hoofd fietsnetwerk

autodeel plaatsen

secundaire fietsnetwerk

oplaadplaatsen elektrische wagen secundaire fietsnetwerk

fijnmazig netwerk van fiets-wandelpaden - uitgebreide fietsvoorzieningen

voorstel centrale fiets-wandelas als buurtweg

te auto te gast

collectieve parking ingepast in het landschap â&#x20AC;&#x2DC;de boomgaardparkingâ&#x20AC;&#x2122;

Profiel pad tussen akkers en woonstempel

Het boerenpad als vertrekpunt

Referentie groen parkeren tussen bomen

woning duplex duplex onder hellend dak stookruimte collectieve ruimte dagcentrum kindercrĂŠche

appartement gelijkvloers appartement woning duplex duplex onder hellend dak stookruimte collectieve ruimte dagcentrum kindercrĂŠche

BOER

bewerking vraagt info in werve hoef koopt van boer

heeft aandeel in werve hoef

BEWONERS

moestuin zelfpluk

VELDEN MET GEWASSEN rotatie

10m

15m

20m

15m

20m

25m

voorbeeldinvulling stempel 4 11

GEWASSEN

samenstelling woonkorrel

principe CSA-boerderij schematische voorstelling werking CSA

el 4 11

rietvelden

grote gewassen

kleine gewassen

boomgaard

STEMPEL

Grijs water verzamelen in septische put

LANDSCHAP

gravitair afvoeren

Grijs water zuiveren in percolatierietveld

het watersysteem (berging en waterzuivering) een koppeling tussen woonstempels, landschap en boer

collage zicht op het productielandschap vanaf de Wervehoef

BOERDERIJ

Gezuiverd water infiltreren/ bufferen in vijver

Hergebruik van grijs water door boer

masterplan De Werve Hoef

Inhoudstafel 1 - Inleiding

2 - Analyse

3 - Concepten

4 - Totaalplan

5 - Landschap

6 - Architectuur

7 - Proces & participatie

8 - Duurzaamheid

9 - Vervolgtraject

10 - Epiloog

Colofon Masterplan De Werve Hoef; in opdracht van:

De Ideale Woning

uitgewerkt door:

Collectief Noord architecten

LAMA Landscape Architects

denc!-studio

Common Ground

01 Inleiding

Opdracht & Voortraject Deze bundel betreft het Masterplan voor de site van De Werve Hoef te Wijnegem. Het is een plan van het landschap en de architectuur voor de inrichting van een nieuwe duurzame woonwijk met ongeveer 230 woningen. Het masterplan legt de ambities vast voor de ontwikkeling van deze wijk de komende 10 Ă 15 jaar. De opdracht is van bij het begin erg ambitieus op het gebied van duurzaamheid. De opdrachtgever vraagt een onderbouwde visie op densiteit, collectief wonen, relatie tot de omgeving en het landschap, mobiliteit, waterhuishouding, energievoorziening, afvalverwerking,

circulaire economie,â&#x20AC;Ś De formulering van de opdracht daagt uit tot een inclusief antwoord op de vraag: Wat is vandaag een duurzame woonuitbreiding aan de rand van een landelijke gemeente? De eerste plannen voor de sociale woonwijk De Werve Hoef dateren al van een hele tijd geleden. Al in 2009 wordt een eerste ontwerp getekend, op basis waarvan de eerste fase gebouwd is. Die eerste fase is gelegen tegen de Merksemsebaan en omvat 40 sociale koopwoningen, 22 sociale huurwoningen en enkele handelspanden. Met het aantreden van een nieuwe bestuurs-

ploeg in de gemeente Wijnegem, groeit de overtuiging dat de plannen wat ambitie missen. In samenwerking met De Ideale Woning, de eigenaars van het domein, wordt er een nieuwe ambitienota uitgewerkt. De grote principes daarin worden in 2014 tijdens een eerste inspraakmoment met de buurt afgetoetst. Uit die eerste bevraging blijkt de vraag naar een buurtpark, volkstuintjes, veel groene speelruimte voor de kinderen, een goede ontsluiting voor de woonwijk en een buffer voor het geluid van de Houtlaan. De ambitienota wordt enkele maanden later omgevormd tot een conceptnota, die als basis dient voor de Open Oproep van de Vlaamse Bouwmeester. Die Open Oproep

WOENSDAG 22 JUNI 2016

NIEUWS UIT UW GEMEENTE GAZET VAN ANTWERPEN

Wijnegem

Nieuwe woonwijk tegen 2030 Buurtbewoners positief over aanleg 300 woningen en gemeenschapsboerderij langs Houtlaan

o’n tachtig buurtbewoners kwamen in gemeenschaps centrum ‘t Gasthuis mee nadenken over de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk langs de Houtlaan, onder de naam De Werve Hoef. Ze lijken positief te staan tegenover de komst van 300 nieuwe woningen en een stadsboerderij, al is er wel bezorgdheid over het verkeer.

groen en de stadslandbouw, andere buurtgerichte functies zoals kleinhandel, de structuur van de wijk en de inplanting van woningen, duurzaamheid, verkeersontsluiting en parkeren.

b Sociale huisvestingsmaatschappij De Ideale Woning wil een nieuwe woonwijk realiseren op haar 11 hectare groot terrein tussen Houtlaan en Merksemsebaan. De buurt zal de naam De Werve Hoef krijgen.

Stadsboer De bouw van de eerste 62 ‘gewone’ woningen aan de Merksemsebaan is al van start gegaan. Voor het vervolg tekende architectenbureau Collectief Noord, samen met Lama Landschapsarchitecten en architectenbureau denc!-studio een haast idyllisch ontwerp voor de nieuwe buurt. Een duurzame wijk wordt het, waarbij sociale, maar ook bescheiden en zorgwoningen gemixt en gegroepeerd zullen staan in het landschap, zoals de vierkantshoeves van weleer. Zo blijft er plaats genoeg over

De buurtbewoners brainstormen over de nieuwe wijk. FOTO JAA voor dreven, natuur en een stadsboer. Die gemeenschapslandbouw is meteen het meest vernieuwende aspect aan De Werve Hoef. Dat zal volgens woordvoerder Steven

Overlijdensberichten

Michiels de band tussen de nieuwe bewoners en de omgeving versterken. Omwonenden en kandidaat-huurders brainstormden in kleine groepjes over het

 

Verdriet en dankbaarheid gaan samen nu wij afscheid nemen van MEVROUW

Dankbaar om het lang en gelukkig samenzijn, maar diepbedroefd nemen wij afscheid van DE HEER

Marie-Christine 'Mistine' VERHAEGEN Past Voorzitter Inner Wheel Boom-Willebroek Gewezen groepsleidster Scouting Bornem Lid van de Zilveren Passer

wordt gelanceerd op 8 april 2015 en gaat verdiept en uitgewerkt. Er wordt een werkJohn groep samengesteld vertegenwoordigers op zoek naar een ontwerpteam voorTRUYTS de echtgenote vanmet de heer André Peeters Kassier op rust Tabacofina Vander Elst geboren te Bornem op 25 februari 1955 en opmaak van een masterplanReserve-Luitenant voor een van deingeslapen opdrachtgever (DeSt.Ideale op de Palliatieve Eenheid Erasmus teWonBorgerhout Ridder in de Kroonorde op 17 juni 2016. duurzame woonwijk. In deGewezen loopDélégé vanBerchem-Sport 2015 ing),Wijvertegenwoordigers van de gemeente nodigen u uit om samen afscheid te nemen in de kerk H. Hart, weduwnaar van mevrouw Wilgenstraat te en Boomambtenaren) op zaterdag 25 juni 2016en, om 11 naargelang uur. wordt de procedure opgestart en worden 5 (schepenen Blanche Albers Samenkomst en gelegenheid tot groeten in de kerk vanaf 10.40 uur. geboren te Haasdonk op 27 juli 1931 en ingeslapen De bijzetting van de asurne gebeurt aansluitend op het urnenveld van teams geselecteerd voor opmaak vanopeen op de Palliatieve Eenheidde St. Erasmus te Borgerhout 18 juni 2016. het onderwerp,verschillende specialisten. de begraafplaats Schoonselhof - Antwerpen. vrijzinnige afscheidsplechtigheid aan de asurne, waarop u vriendelijk Rouwadres : Antwerpsestraat 379, 2850 Boom Er worden thematische werkvergaderingen voorstel. De wordt uitgenodigd, zal plaatsvinden in de aula Aster van het Crematorium online condoleren : www.peeraer-dexters.net Pontes, J. Moretuslei 2 te Wilrijk op donderdag 23 juni 2016 om 12 uur. georganiseerd rond participatie, collectieve Samenkomst in de wachtzaal van voornoemde aula vanaf 11.45 uur. De asverstrooiing gebeurt op de begraafplaats van Berchem om 15.15 uur.‘dorpslandbouw’, mobiliteit en akoestiek, Begin 2016 wordt de laureaat aangesteld Rouwadres: Duivelshofstraat 43, 2140 Borgerhout online condoleren: www.peeraer-dexters.net grondbeheer, groenaanleg en fasering, archivoor de uitwerking van het basisconcept en Begrafenissen Peeraer-Dexters - 03-321 79 32 - www.peeraer-dexters.be Wij melden u het heengaan van tectuur en wonen en duurzaamheid. de opmaak van een masterplan: een team rond Collectief Noord en Lama Marcel Sebrechts De familie verzoektArchitecten ons het overlijden te melden van van Louisa Van Looveren DE HEER landschapsarchitecten, met Denc!-studio Van grootweduwnaar belang tijdens het traject was geboren te Brecht op 6 oktober 1928 Louis VAN ORSHAEGEN en na een tragisch van ons heengegaan als specialist duurzaamheid en Common de participatie. Naverkeersongeval het aanstellen van in het ZNA Middelheim te Antwerpen op 19 juni 2016. kledingzaak Van Orshaegen - Carré. het team rond Gesterkt Collectief Noord wordt Ground voor Stichter communicatie en participatie. door de ziekenzalving. Echtgenoot van mevrouw U wordt vriendelijk uitgenodigd de uitvaartplechtigheid Mathilde Diels er eensamen persvoorstelling georganiseerd. met ons bij te wonen op vrijdag 24 juni 2016 om 10.00 uur te Herentals op 09 april 1924 en in de Sint-Antoniuskerk te Sint-Antonius-Zoersel, Handelslei. In de loop vanGeboren 2016 enin het 2017 worden de2016. Rond dezelfde tijd worden ook de buurt aldaar overleden Wzc Bremdael op 16 juni Samenkomst en gelegenheid tot groeten vanaf 9.45 uur. U wordt vriendelijk uitgenodigd de plechtige uitvaartdienst bij te Aansluitend leggen webewoners Marcel te rusten bij zijn echtgenote verschillende onderdelen van het masterplan en de toekomstige van de wonen in de parochiekerk Sint-Waldetrudis, Kerkstraat te Herentals op de begraafplaats van Sint-Antonius, Emiel Vermeulenstraat. Begrafenissen Peeraer-Dexters - 03-321 79 32 - www.peeraer-dexters.be

97039902.01

97039984.02

op zaterdag 25 juni 2016 om 10.00 uur, gevolgd door de begraving van de as op de stedelijke begraafplaats. Bijeenkomst met gelegenheid tot groeten in de kerk vanaf 9.30 uur. Een laatste groet kan gebracht worden op donderdag 23 juni 2016 van 19.00 tot 19.30 uur in het funerarium Van den Broeck, Nederrij 15 te Herentals. Rouwadres: Ernest Claesstraat 56/003, 2200 Herentals familie, vrienden en kennissen die bij vergetelheid geen rouwbericht mochten ontvangen worden hierbij vriendelijk uitgenodigd.

Begr. Fun Van den Broeck Vorselaar & Herentals www.vandenbroeckbegrafenissen.be

Tel 014 / 51 16 96

97039798.04

U hebt de mogelijkheid om Marcel een laatste groet te brengen in het uitvaartcentrum Bogaerts-Stynen, Handelslei 24 te Sint-Antonius-Zoersel, van dinsdag tot en met donderdag, na telefonische afspraak (03/383.17.71). Rouwadres: Familie Marcel Sebrechts p/a uitvaartcentrum Bogaerts-Stynen, Handelslei 24 - 2980 Zoersel Online condoleren: www.uitvaartcentrum-bogaerts-stynen.be 97040011.01

Drie grote parkings De impact die de 300 nieuwe gezinnen zullen hebben op het lokale verkeer, leidde aanvankelijk tot scepsis. “Die viel grotendeels weg toen de aanwezigen vernamen dat de wijk verkeersarm wordt en slechts drie grote parkings krijgt aan de buitenkant, met inrit via de grote verkeersassen en niet via de bestaande woonwijken”, stelde de Wijnegemse schepen van Wonen Leen Wouters (N-VA) vast. Zij is zelf ook voorstander van de nieuwe wijk. Het ontwerpteam gaat nu verder met de uitwerking van het masterplan. Dat wordt later opnieuw voorgesteld aan de buurt. Later dit jaar zal ook de gemeenteraad van Wijnegem zich uitspreken over de ontwikkelingen langs de Houtlaan. Het is de bedoeling dat De Werve Hoef de komende vijftien jaar in fases wordt aangelegd. In 2021 worden de eerste bewoners verwacht. Tegen 2030 moet De Werve Hoef volledig gerealiseerd zijn. JAN AUMAN

Met liefde en genegenheid nemen we afscheid van

Augusn ‘Gust’ Ceulemans echtgenoot van Suzanne Cootmans geboren te Berchem op 25 januari 1927

en aldaarnog overleden op 20 juni 2016 tijdens een woonwijk eens bevraagd gesterkt door de ziekenzalving. participatiemoment in ’t Gasthuis. Het Dit melden met diepe droeeid: project krijgt ook twee maal een plaats op de Suzanne Cootmans woonbeurs in Wijnegem. Tussentijds wordt zijn echtgenote het project ook twee keer gepresenteerd Paul en Erna Ceulemans - Verheyden kinderen aanende gemeenteraadsleden en één keer aan Marne Ceulemans de Gecoro, de adviesraad voor Ruimtelijke Philippe en Tania Ceulemans - Van der Sanden en kinderen Ordening. Jan en Monique Mortelmans - Ceulemans kinderen en kleinzoon Peter en Chrisne Ceulemans - Peerlings en kinderen

Na het doorlopen van het hele traject en op en achterkleinzoon basis vanzijndekinderen, vele kleinkinderen bevindingen en reacties uit De families Ceulemans, Cootmans, Van Ouytselisenhet Hellings. de participatiemomenten masterplan Wijaangepast nodigen u vriendelijk uit om samen met ons nu en geoptimaliseerd. Het resulafscheid te nemen in de kerk Sint-Willibrordus, taat is een finale versie die uitgebreid wordt Grotesteenweg - Heilig Hartstraat te Berchem op zaterdag junivervolg 2016 om 10van uur. deze bundel. toegelicht in 25het Samenkomst en gelegenheid tot groeten in de kerk vanaf 9.40 uur. Aansluitend vindt de asverstrooiing plaats op de strooiweide van de begraafplaats te Berchem, ingang Koninklijkelaan. Familie, vrienden en kennissen die bij vergetelheid geen rouwbrief ontvingen, gelieve dit als zodanig te beschouwen. Correspondeneadres: Familie Augusn Ceulemans p/a Uitvaartcentrum Eugène Timmermans Antwerpsestraat 49 - 2640 Mortsel uitvaartcentrum

Eugène Timmermans|03 440 52 19|mmermans@dela.be Groot Antwerpen

02 Analyse

1777 - kaart van Ferraris

1860-1884 - kaart NGI

Historiek Wijnegem is een landelijke gemeente die niet heeft kunnen weerstaan aan de uitbreiding van de grootstad. De Gemeente heeft zich ontwikkeld tussen de bekenvallei

van Het Groot Schijn in het zuiden en die van het klein Schijn in het noorden. In deze landschappelijke drager heeft de gemeente zich langzaam uitgebreid en is het

centrum steeds meer verdicht. De dorpskern bevindt zich vandaag in het midden van deze vallei als een densere sliert langsheen de Turnhoutse baan.

beekvalleien en rug

verschillende dorpsranden

landgoederen en hoeves

stedenbouwkundige structuur

Groene structuur De specifieke ligging van Wijnegem in het landschap is ondanks de sterke verstedelijking nog steeds leesbaar. Zowel aan de noord- als aan de zuidzijde toont het landschap zich nog steeds in uitgestrekte groene vlekken langsheen de beken. Aan de zuidrand vinden we het Wijnegemhof terug: een uitgestrekt gemeentepark. Kenmerkend in het landschap liggen nog

enkele landgoederen die vaak gemarkeerd worden met een slotgracht die overgaat in een vijver, en een bomendreef die uitmondt in de omgeving. Het bouwterrein ligt aan de noordwestelijke rand van het dorp en vormt samen met een zuidelijker gelegen woonuitbreidingsgebied een groene restant langsheen de Houtlaan.

Aan de overzijde van de Houtlaan bevinden zich bedrijventerreinen. Het Albertkanaal bakent het terrein af aan de noordelijke zijde. Achter de brug geven de grote bomenmassieven aan dat de gemeente daar definitief overgaat in het landschap.

Antwerpen Herentals

Fiets-o-strade (F5)

Hasselt fietsnetwerk op grote schaal: fietsostrade

Recreatief fietsnetwerk Functioneel fietsnetwerk

bestaand functioneel en recreatief fietsnetwerk

Mobiliteit - fiets Functioneel fietsnetwerk De site is verknoopt met het stedelijk weefsel door het fietsnetwerk. Op grote schaal grenst het projectgebied aan de fietsostrade die Antwerpen met Hasselt verbindt, langheen het Albertkanaal. Meer lokaal wordt de site omgeven door het functioneel fietsnetwerk dat Wijnegem verbindt met haar omliggende gemeentes (Schoten, Schilde, Borsbeek, Wommelgem en Antwerpen). Het functioneel fietsnetwerk

is vooral gericht op woon- werkverkeer en bedient het bedrijventerrein, de dorspkern en het shopping center. Recreatief fietsnetwerk Naast het functioneel netwerk maakt de gemeente Wijnegem ook deel uit van een recreatief netwerk. Dit recreatief netwerk leidt fietsers vooral langsheen de bestaande groenstructuren in de gemeente, zoals het Wijnegemhof ten zuiden van het

Albertkanaal en kasteel Kijckuit in het noorden van het Albertkanaal. Het huidige recreatief netwerk neemt het projectgebied niet in zich op. Het dichtsbijzijnde knooppunt is punt 22 dat zich aan de overkant van het Albertkanaal bevindt. Dankzij de nieuwe fietsaansluiting die de brug van de Houtlaan verbindt met de route langs het kanaal bestaat de potentie om te site op te nemen als onderdeel van het recreatieve fietsnetwerk.

Tramlijn sRSA Tramlijn Wijnegem Buslijn Wijnegem

OPENBAAR VERVOER Bestaande situatie

Openbaar vervoer op grote schaal - Bestaande situatie

rkse

mse

baa

n an

Houtla

ebaa

outs

h Turn

Nieuwe Tramlijn Bestaande Buslijn Bestaande Tramlijn

Openbaar vervoer - tram met voorziene haltes (Conceptnota 2014)

OV Halte Tramlijn Buslijn

Mobiliteit - openbaar vervoer De kern van de gemeente Wijnegem wordt ontsloten door tram en bus. De tramlijn verbindt de gemeente met de stad Antwerpen. In het centrum van Wijnegem kan men overstappen op de bus om verder te reizen naar Schilde of Wommelgem.

Het projectgebied ligt aan de bushalte van de Merksemsebaan. Van hieruit kan je naar Antwerpen rijden of naar Zandvliet via Schoten. In het nog ver van concrete scenario van de geplande tramverbinding langs de Houtlaan

wordt een halte voorzien bij het kruispunt van de Merksemsebaan en de Houtlaan. In hey kader van het masterplan bevelen we aan om die halte te verschuiven tot aan de Werve Hoef.

03 Concepten

Akkerlandschap De verstandige en duurzame tendens in verband met woonuitbreiding, die ook in het GRS Wijnegem is opgenomen, bestaat erin de gemeentekernen te verdichten. De vraag die hier voorligt is eigenlijk een uitbreiding van de bebouwde kern naar de rand. De meest lucide omgang met deze contradictie, is om er over te waken dat het landschappelijk karakter van de bouwplek in de rand, behouden blijft.

Het landschap wordt in dit voorstel niet enkel als ervaring behouden maar bovendien ingezet als productielandschap voor een duurzame wijk. De landbouwpercelering wordt de onderlegger en verdeelt het terrein in akkers. In een stedelijke context wordt de onderlegger van een masterplan vaak bepaald door de volumetrie van de

gebouwen. In de context van een verkaveling wordt de totaalaanleg vaak bepaald door het stratenpatroon. Hier kiezen wij resoluut voor een andere insteek door het masterplan te laten vertrekken bij het patroon van het landschap. Een orthogonale onderlegger van percelen landschap, gescheiden door paden en grachten.

buurtbewoners kopen van boer

BOER EXTERNEN

werkt samen met andere boerderij

educatieve rol

koopt van boer

bewerkt het land

koopt van boer

vraagt info

BEWONERS

heeft moestuin zelfpluk

rie

tve

en ss wa ge

WOONSTEMPELS EN VELDEN MET GEWASSEN

moestuin

Productief landschap Dorpslandbouw is de variant van stadslandbouw gericht op de gemeente, het is een vorm van gemeenschapslandbouw. Gemeenschapslandbouw wijst op een wederzijdse relatie van ondersteuning en betrokkenheid tussen plaatselijke landbouwers en bewoners. Het concept speelt in op een steeds groeiend milieu- en gezondheidsbewustzijn in de samenleving. Dat besef doet consumenten zoeken naar voedsel waarvan men de oorsprong kent en dat slechts een korte afstand aflegt tussen producent en consument. Voor de landbouwer levert het systeem rechtszekerheid, door een spreiding van activiteiten in het bedrijf, en een toegevoegde waarde door de rechtstreekse verkoop zonder tussenpersonen. De dorpslandbouw kan vanuit De Werve Hoef georganiseerd worden zodat deze oude 17

boerderij in eer en glorie wordt hersteld. De twee hectaren, nodig voor een werkbaar landbouwconcept, zijn ruimschoots voorhanden en de samenstelling van de grond is geschikt voor landbouw. Bovendien kunnen de landbouwactiviteiten uitgebreid worden met volkstuintjes waarbij De Werve Hoef als informatiecentrum en uitleendienst kan werken...of er kunnen bijkomende projecten opgezet worden van pedagogische aard of op het gebied van tewerkstelling. Anders dan een klassiek landbouwbedrijf, verbouwt de dorpslandbouw meer verschillende gewassen in een sterk rotatiesysteem, wat de variĂŤteit van het landschap ten goede komt. Het gaat hier uiteraard over een teelt met een bio-label. De paden tussen de akkers (en eventuele veeweiden) en het buurtpark van 1 Ha, vormen een unieke openbare ruimte

als alternatieve ontspanning voor het gemeentepark.

70 - 74 dB

70-70 dB

65 - 69 dB

65-69 dB

60 - 64 dB

60-54 dB

55 - 59 dB

55-59 dB

Strategische geluidsbelastingkaart Lden 2011 - AWV

WP10

WP11 WP12

WP10

WP13 WP11 WP14 WP12 WP13

WP19

WP17

onderzoekssleuven

WP14 WP18

WP16

WP19 WP17 WP20 WP18

WP19

aangeduide archeologische zones

WP21

WP9

WP22 WP25 WP26

WP4

WP6

WP5

WP23

WP7

WP8

WP25

WP7

WP23

WP6

WP5

WP2

WP4 WP3 WP2 WP1

WP15

Archeologische prospectie met ingreep in de bodem - Archebo - december 202

Geluid en archeologie Het is een bewuste keuze om de twee afgebakende zones die verder archeologisch onderzoek behoeven, zoals vermeld in de reeds uitgevoerde archeologische prospectie, niet te bebouwen. Het vermijdt netelige procedures en houdt de mogelijkheid open om eventuele toekomstige relicten een plaats te geven in het openbaar domein van de wijk. Deze ruimte wordt ingericht als buurtpark. Om het geluidsoverlast van de Houtlaan te temperen worden best een aantal initiatieven genomen los van het masterplan:

- Europese verplichting op geluiddempende banden - fluisterasfalt - reductie van de snelheid - plaatsen van een geluidsscherm Naast deze maatregelen zijn er een aantal zaken die we wel kunnen sturen vanuit het masterplan. De eerste en meest voor de hand liggende ingreep met het meeste effect, is er voor te zorgen dat er zo ver mogelijk van de geluidsbron gebouwd wordt. Het volledige masterplan gaat daarvan uit : alle bebouwing valt binnen de geluidszone waar het geluid draaglijk is.

Daarnaast is de geclusterde bebouwing (stempels) zodanig ingericht dat ze steeds met de ‘rug’ naar de geluidsbron staat en zo een stilteplek wordt gecreëerd. Alle woonentiteiten hebben minstens één gevel die aan de stille zone grenst. Bovendien zorgt de globale inplanting ervoor dat het verkeerslawaai tegenover de andere gevels of gebouwen afgeschermd wordt. Tenslotte zorgt het gevarieerde landschap voor een goed schermeffect door wat men ‘soundscaping’ noemt.

Stempels als vierkantshoeve & autovrije publieke ruimte Op de akkers worden woonensembles, landschappelijke stempels die verwijzen naar de landgoederen van weleer, ingeplant. De woonensembles (stempels) zijn met hun rug naar de noordelijke Houtlaan gelegen en omarmen een erf dat naast een stilteplek een ontmoetingsplek kan worden. De omliggende woningen hebben een sterke relatie tot het erf. Op schaal van de bewoner wordt een collectieve korrel ingevoerd die hem een plek geeft als één van de 40 à 50 gezinnen van zijn woonstempel. Dat is anders dan in een klassieke verkaveling waar elk perceel een onderdeel is van een groter geheel. De stempels introduceren een kleinere

collectieve korrel niet enkel naar aantal maar ook naar volumetrie en architectuur. De kleine ‘buurtschappen’ kunnen de sociale interactie bevorderen. Alle stempels zijn samengesteld uit verschillende woontypologieën van verschillende grootte met zowel appartementen als grondgebonden woningen. Zo ontstaat op elke stempel een kleine intergenerationele gemeenschap. Volumetrisch zijn ze samengesteld uit gebouwen met een kap en gebouwen met een plat dak afwisselend tussen twee en vier bouwlagen met uitzonderlijk een accent van vijf bouwlagen. Ze verwijzen naar de

landelijke typologie van vierkantshoeves en landgoederen. Tussen de stempels ontstaat een autovrije publieke ruimte. Naar analogie met het landschap wordt het gemotoriseerd verkeer geweerd. Om de toegankelijkheid te garanderen zijn alle stempels met de wagen bereikbaar maar wordt er aan de randen geparkeerd. Zo zal het landschappelijke beeld niet verstoord worden door een overaanbod van geparkeerde wagens. Ook hierin wil het project het verschil maken met de klassieke verkaveling.

04 Totaalplan

Totaalplan

Buurtweg

De historische buurtweg van oost naar west doorheen het gebied, wordt hersteld en aangetakt op de twee doorgangen vanuit de nabijgelegen wijken. Hij wordt gezien als de belangrijke ader doorheen het gebied en ingesteld op enkel fietsen wandelverkeer, zodat de kern van de nieuwe wijk autovrij wordt. De buurtweg wordt aangelegd als een karrenspoor omzoomd met bomen.

Akkers

De akkers , weilanden en rust-akkers (bijvoorbeeld ingezaaid met bloemen), vormen de natuurlijke onderlegger van de nieuwe wijk. ze worden van elkaar gescheiden door paden, grachten en hagen.

Waterstructuur

Een netwerk van grachten zorgt voor de infiltratie van het regenwater en in rietvelden aan de Houtlaan kan het grijs water gefilterd worden. De Werve Hoef die een soort ‘slotgracht’ krijgt als reminiscentie aan de oude landgoederen.

Paden- en wegenstructuur

Een netwerk van paden doopt het gebied om in een wandelzone en nodigt de ruimere buurt uit om rond te dolen in het diverse landschap. De ontsluiting voor het autoverkeer ligt aan de buitenzijde zodat het gebied op verschillende manieren kan benaderd worden zonder dat er doorgaand verkeer is.

5 7

Parking

De auto’s worden verzameld op drie parkings. Een eerste parking wordt ontsloten vanuit de nieuwe straat die naar De Werve Hoef leidt en bevindt zich op het gelijkvloers van de grote zuidwestelijke bouwstempel (P1), onder een verhoogde gemeenschappelijke tuin. Een tweede parking (P2) wordt bereikt vanuit de nieuwe toegang tot de wijk via een weg, aangelegd in de eerste fase. Hier aan ligt een parkeerkamer verscholen achter de diepe tuinen aan de Merksemse baan.Een derde parking (P3) ligt langsheen de Houtlaan en wordt bereikt via een nieuwe ontsluitingsweg aan het kanaal die aantakt op de Vaartdijk, in het noorden van het terrein.

De Werve Hoef

Enkel de schuur van De Werve Hoef is nog origineel. De overige gebouwen worden afgebroken. De schuur wordt heringericht als opslag- en winkelruimte voor de boer. Later kan ze uitgebreid worden tot een ensemble met een grotere woning en een overdekte luifel voor landbouwvoertuigen.

Stempel 1, 2 en 3

De bouwstempels ten noorden en ten zuiden van de buurtweg verschillen lichtjes van elkaar. De stempels in het zuiden zijn iets kloeker aangezet, iets geslotener en sluiten aan op de bestaande bebouwing. Aan de oostrand op het gelijkvloers van stempel 1 is er ruimte voor winkelfuncties

op wijkniveau (bakker, kleine supermarkt, apotheker, nachtwinkel,...) De open ruimte tussen stempel 1 en 2 vormt het microcentrum van de nieuwe wijk. Aan de ‘centrumzijde’ (west) van stempel 2 is er ruimte voor publieke functies zoals bijvoorbeeld een dagcentrum en/of een kinderdagverblijf.

5 8

8 4

7 10 5

Stempel 4 tot 7

De stempels ten noorden van de buurtweg, zijn iets losser van compositie en liggen vrij in het landschap. Een van deze stempels zou bijvoorbeeld ingericht kunnen worden als een co-housing project.

Buurtpark

In het ZO van het gebied ligt een buurtpark. Het is gesĂŻtueerd overheen de centrale buurtweg en takt aan op de doorsteek naar de bestaande woonwijk. Het buurtpark ligt in de zone met de hoogste erfgoedwaarde waar mogelijk nog relicten uit het verleden

te vinden zijn. Door het park een reliĂŤf te geven, kunnen bomen aangeplant worden zonder de grond te roeren. 10

Volkstuintjes

Aan de zuidrand van het buurtpark is een zone voor volkstuintjes voorzien.

Buurtpark en buurtweg, zicht van oost naar west

05 Landschap

Bomenlaan Regenwater greppel Houtkant Gemengde haag Druivenranken

Landschappelijk raamwerk Als onderlegger van het masterplan wordt een landschappelijk raamwerk voorgesteld. Het raamwerk bestaat uit een pallet van groen-blauwe bouwstenen zoals bomenlanen, gemengde hagen, druivenranken, houtkanten en infiltratiegreppels. Deze lijnvormige elementen maken een frame waarbinnen de verschillende velden ingevuld worden. Velden van akkers, percolatierietvelden, boomgaarden en bebouwing. Het raamwerk geeft enerzijds een groene robuustheid aan het masterplan, anderzijds laat het een ruimtelijke flexibiliteit van de invulling van de velden toe. Het landschappelijk raamwerk bakent bovendien verschillende soorten ruimtes

af. Het vormt de grens tussen privé, collectief en openbaar. Hierdoor maakt het landschappelijke raamwerk de wenselijke graad van toegankelijkheid van de verschillende kavels duidelijk. Eigendomssituatie Binnen de buitenruimten van het masterplan doen zich verschillende vormen van eigendom voor. Van privé, collectief tot openbaar. Algemeen is de intentie dat het openbaar domein in eigendom van de gemeente zal komen en hierdoor ook beheerd wordt. De akkers worden door de boer gepacht (via de Landgenoten) van de Ideale woning. De buitenruimte binnen de stempels wordt collectief domein.

Toegankelijkheid Doorwaadbaarheid in de vorm van een kleinschalig langzaam verkeersnetwerk is een van de ontwerpuitgangspunten. Om dit te realiseren wordt er sterk ingezet op een toegankelijk domein. De binnenhoven van de stempels worden gezien als semitoegankelijke zones. Hierbij zijn de erven overdag toegankelijk als doorsteek en wordt de mogelijkheid geboden om ze ‘s avonds af te sluiten. Door het groene raamwerk slim in te zetten, maken de paden de akkers en velden toegankelijk. Tegelijkertijd wordt er een afstand tot de akkers gerespecteerd zodat ze niet door het publiek betreedbaar zijn.

bomenlaan

regenwater greppel

houtkant

gemengde haag / druivenranken

Openbaar domein Collectief domein

PrivĂŠ domein PrivĂŠ domein (pacht uitbater/ boer)

Productielandschap: dorpslandbouw als kwalitatieve groene ruimte In het masterplan wordt de open ruimte niet alleen als groen belevingsdecor ingezet, maar ook als een werkend en productief landschap voor de duurzame wijk en de wijken errond. Het productielandschap past zich in het landschappelijk raamwerk en bestaat uit akkers, boomgaarden, volkstuintjes, ... De akkers worden georganiseerd binnen een orthogonaal systeem: geen schuine percelen maar parallelle grenzen gebaseerd op een rationaliteit van teelten en bewerking. Via dorpslandbouw wordt er gezocht naar een wederzijdse relatie van ondersteuning en betrokkenheid tussen de landbouwer(s)

en bewoners. Dit is onder andere mogelijk door het lokaal verdelen van de producten, een buurtwinkel, het overleggen over het aanbod in teelten, ... We stellen ons voor dat het landbouwbedrijf vanuit de gebouwen van De Werve Hoef kan georganiseerd worden waardoor deze oude boerderij niet enkel gerenoveerd wordt maar in eer en glorie hersteld. De twee hectaren, nodig voor een werkbaar landbouwbedrijf, zijn voorhanden op de site en de samenstelling van de grond is uiterst geschikt voor landbouw. Bovendien kunnen de landbouwactiviteiten uitgebreid worden met volkstuintjes waarbij De Werve Hoef als informatiecentrum en uitleendienst kan

werken. Hiernaast kunnen bijkomende projecten opgezet worden van pedagogische aard of op het gebied van tewerkstelling (zorgboerderij). In het productielandschap worden verschillende gewassen geteeld, wat de variĂŤteit van het landschap ten goede komt. De paden tussen de akkers (en eventuele veeweiden) en het buurtpark, vormen een unieke openbare ruimte als alternatieve ontspanning voor het buurtpark.

Orthogonale velden

Oproep de Landgenoten voor de zoektocht naar een geschikte boer

De Landgenoten Parallel met het opstellen van het masterplan is een traject opgestart voor de zoektocht naar een geschikte boer als uitvoerder van de dorpslandbouw binnen De Werve Hoef. De Ideale Woning heeft hiervoor de Landgenoten, als deskundige en tussenpersoon, aangesproken. De Landgenoten faciliteert duurzame toegang tot grond voor biologische landbouw. Zij nemen akkers en schuur in erfpacht en zijn op zoek gegaan naar een boer met een project dat verbinding met de buurt maakt. Deze boer is na een selectie procedure gevonden. Wannes Nyckees zal op de site starten met groenteteelt, maar droomt van de combinatie van groenten met druiven voor wijnteelt. Hij zal een buurtwinkel openen in de schuur van de Werve Hoef.

Regenwater Stempel

Landschap

1 Overstort

Overstort

Opslag en hergebruik regenwater: besproeien, reinigen, wasmachine, wc

Greppel: raamwerk en waterbuffer

Boerderij

Optie 1: open vijver als infiltratie- en bufferbekken

Optie 2: ondergronds bufferbekken reinigen stallen en machines besproeien gewassen

Regenwater

Watersysteem: een circulair systeem Toenemende verdichting van de bebouwde kern zorgt in Vlaanderen voor uitdagingen wat betreft waterhuishouding. Om problemen op lange termijn te vermijden wordt er geanticipeerd op mogelijke toekomstige wijzigingen (schaalvergroting, klimaatwijziging) door bufferen infiltratievoorziening ruimer te dimensioneren dan strikt noodzakelijk. Door deze bovendien te integreren in het landschap zijn de genomen maatregelen zichtbaar voor bewoners en hopen we een bewustzijn te creëren om ecologisch om te springen met deze al te vaak genegeerde fractie. Hergebruik van regenwater (zowel privatief als collectief ) zorgt voor minder verbruik van kostbaar drinkwater en is een economische stimulans voor ecologische gewoontes. Om de impact van de nieuwe wijk op grotere schaal te beperken, wordt aanbevolen om te onderzoeken of het grijs water gezuiverd kan worden op

eigen terrein. Hierbij wordt gedacht aan (percolatie) rietvelden omdat zij in gebruik en onderhoud een lage kost hebben en bovendien een visuele meerwaarde bieden. Het watersysteem wordt geïntegreerd in het landschap en maakt deel uit van het landschappelijk raamwerk. De grachten structureren de planopbouw en vormen de grenzen van paden of akkers. Binnen het watersysteem komen 3 types voor: Het regenwater Het regenwater dat op de daken en op de verharding van de wegenis terechtkomt wordt op schaal van de stempel opgeslaan en hergebruikt. De overstort komt in de greppels terecht en infiltreert in het landschap. Het regenwater kan ook opgevangen worden zodat de boer het kan hergebruiken.

Het grijs water Het grijs water is het huishoudelijk afvalwater dat niet afkomstig is van toiletspoeling maar wel van bad, douche, wastafel en wasmachine. In een vervolgstudie moet onderzocht worden om het gravitair af te voeren en via een automatisch verdeelsysteem over het percolatierietveld te pompen en te zuiveren. Dit gezuiverde water kan dan infiltreren in het landschap of hergebruikt worden door de boer. Het zwart water Het zwart water is het afvalwater uit het toilet dat verontreinigd is met fecaliën. Deze fractie wordt door het rioleringssysteem afgevoerd.

Grijs water Stempel

Landschap

Grijs water verzamelen in septische put

Grijs water zuiveren in percolatierietveld gravitair afvoeren

Grijs water

oppervlakte • Vuistregel 3m2 per IE • 260 wooneenheden • +/- 3 personen per woning

3 m2

2340 m2

principe + uitvoering • 2 tot 4 maal per dag water op het rietveld pompen • Afwisselend aërobe en anaërobe condities --> goede nutriëntverwijdering • Het insijpelende water zuigt lucht aan, zodat het systeem voor de aanvoer van zuurstof niet enkel afhangt van de planten • Het is belangrijk dat het systeem niet te lang onder water staat, omdat de aërobe organismen dan afsterven --> veld opsplitsen --> intermitterend pompen

Boerderij

Gezuiverd water infiltreren/ bufferen in vijver

Hergebruik van grijs water door boer

Bedieningsgebied industrie

Werve Hoef Bedieningsgebied Werve Hoef

Shopping Center

Bestaande Buslijn Bestaande Tramlijn Geplande Tramlijn

De Werve Hoef als halte van de geplande tramlijn, inzetten op openbaar vervoer

Recreatief fietsnetwerk Functioneel fietsnetwerk De Werve Hoef binnen het functioneel en recreatief netwerk, inzetten op langszaam verkeer

mobiliteit: inzetten op alternatieve vervoersmodi De Werve Hoef wil een voorbeeldproject zijn in het toepassen van de modal shift. Het verschuiven van de rangorde van de auto naar alternatieve vervoersmodi. Om dit te bewerkstelligen wordt er ingezet op drie principes. Het faciliteren van een uitgebreid fietsen voetgangersnetwerk is hierbij het belangrijkste uitgangspunt. Binnen het projectgebied wordt een fijnmazig, doorgaand en veilig netwerk van fietsen voetpaden voorzien. Door de auto slechts aan de randen van de wijk toe te laten blijft de kern autovrij. De wegprofielen worden ingericht op de fietsers als hoofdgebruikers

en de auto als gast. Hiernaast heeft De Werve Hoef de potentie om een knooppunt te vormen binnen het recreatieve en functionele fietsnetwerk in zijn ruimere context. De historische buurtweg is naast een belangrijke ruimtelijke drager ook de autovrije fietsen wandelas die de boerderij verbindt met het centrum van Wijnegem. Een verbeterde bereikbaarheid van de site met het openbaar vervoer is een tweede alternatieve verkeersmodi. De geplande tram langs de Houtlaan heeft de potentie om De Werve Hoef multimodaal te ontsluiten. Een halte ter hoogte van De Werve Hoef bedient

niet alleen De Werve Hoef als nieuwe wijk, maar ook het industrieterrein aan de overkant van de Houtlaan. Het derde principe is inzetten op auto-delen en ‘schoon’ gemotoriseerd verkeer. Autodelen wordt gestimuleerd door deelplaatsen te voorzien bij de woonstempels in tegenstelling tot de reguliere parkeerplaatsen geclusterend en op afstand van de woonstempels. Bijkomend worden enkele oplaadmogelijkheden voor elektrische auto’s voorzien. Eventueel kan De Ideale Woning als Sociale Huisvestingsmaatschappij zelf een systeem van autodelen initiëren.

wandelnetwerk hoofd wandelpaden secundaire wandelpaden struinpaden fietsnetwerk hoofd fietsnetwerk secundaire fietsnetwerk

Langzaam verkeersnetwerk

Langzaam verkeer (fiets en voetgangers) Op schaal van het projectgebied vormt een netwerk van paden het gebied om tot een wandelen fietszone. Het nodigt de ruimere buurt uit om rond te dolen in het gediversifieerde landschap. De historische buurtweg van oost naar west doorheen de site wordt bestendigd en verankert de site van De Werve Hoef met de buurt. Hij wordt gezien als de belangrijkste ader doorheen het gebied en is volledig afgestemd op fietsen wandelverkeer. Deze weg wordt aangelegd als een karrenspoor omzoomd met bomen. Binnen het functionele fietsnetwerk kan De Werve Hoef een tussenstop vormen voor

woon-werkverkeer, er wordt aansluiting gezocht met de realisatie van de fiets-ostrade langs het kanaal. Pendelaars die van hun werk naar huis fietsen kunnen bijvoorbeeld bij De Werve Hoef stoppen om een voedselpakket op te halen. Hierbij is communicatie via duidelijke signalisatie zeer belangrijk. Op schaal van de gemeente stellen we voor om een fietspad parallel aan de Houtlaan in het projectgebied te leggen. Zo komt het fietspad aan de andere kant van de gracht te liggen waardoor de fietsers zich op een veilige afstand van het gemobiliseerd verkeer bevinden.

Binnen het recreatieve fietsnetwerk kan De Werve Hoef een nieuw knooppunt vormen. Waarbij de nieuwe boerderij en de producten en rustpunt of aantrekkingspunt binnen een recreatief netwerk kan worden. Om langszaam verkeer te stimuleren worden de diverse voorzieningen opgenomen. Zo kan er bij de boerderij een fietsoplaadpunt voorzien worden. En komen er bij al de woonstempels goed toegankelijke en uitgeruste fietsenstallingen. Hiernaast kan een fietsdeelsysteem opgestart worden.

wegen netwerk toegankelijk voor gemotoriseerd verkeer parkeerplaatsen andersvaliden parkeerplaatsen autodeel plaatsen oplaadplaatsen elektrische wagen

Gemotoriseerd verkeer Binnen het projectgebied ligt de ontsluiting voor autoverkeer aan de buitenzijden van de site zodat de kern van het gebied autovrij blijft. De auto is ‘te gast’ in de woonwijk, dit principe is ook de basis voor het ontwerp van de wegprofielen. De auto’s worden verzameld op drie parkings die zich aan de rand van het gebied bevinden. Een eerste parking wordt ontsloten vanuit de nieuwe straat die naar De Werve Hof leidt en bevindt zich op het gelijkvloers van de grote meest westelijke bouwstempel (stempel 1), onder een verhoogde tuin. De tweede parking wordt

bereikt vanuit de nieuwe toegang tot de wijk. Deze parking krijgt de vorm van een parkeerkamer, ingepast achter de diepe tuinen en garages aan de Merksemsebaan. Een derde parking ligt langsheen de Houtlaan en wordt bereikt via een nieuwe ontsluitingsweg die aantakt op de Vaartdijk, in de noordoostelijke hoek van de site. Hier wordt het parkeren ingepast in een ‘boomgaard’ parking en sluit ze aan op het aangrenzende landschap.

parkeerplaatsen zijn kort parkeerplaatsen voor laden en lossen, afzetten boodschappen, deelauto’s en andersvaliden plekken. Door de deelauto’s het dichtst bij de wooneenheden te voorzien wordt het gebruik hiervan gestimuleerd. Algemeen is er rekening gehouden met een parkeerratio van 0,8 per wooneenheid. Hierbij worden 10 deelauto’s voorzien, 6% van al de voorziene parkeerplaatsen zijn andersvaliden plaatsen.

Aan de woonstempels worden steeds enkele parkeerplaatsen in de architectuur geïntegreerd dmv een luifel. Deze

Tabel rekenmethode parkeerplaatsen

1,5m 0,5m 1,75m

1,75m

9,5m

Huidige situatie toegang Noord

Profiel toegang noord

Reservering optie 1

Reservering optie 2

Noordelijke toegang De noordelijke toegang is cruciaal voor het welslagen van de woonkwaliteit. Door het voorzien van deze toegang kan het gemotoriseerd verkeer beperkt worden tot de randen van het projectgebied en de kern auto-vrij gehouden worden.

Om deze toegang te maken zijn er wijzigingen in de eigendomssituatie nodig. De bestaande ruimte tussen de brug en het privĂŠ eigendom van de aanliggende woning voldoet niet om een kwalitatieve en verkeersveilige toegang te voorzien.

In bovenstaande varianten is getracht de ruimtelijke implicaties van een kwalitatieve toegang in beeld te brengen. Hierbij rekening houdend met een reservering voor een mogelijke tramverbinding.

Profiel buurtweg

Mobiliteit: een logica binnen de profielen De wegprofielen binnen het masterplan zijn ontworpen vanuit het hoofdprincipe dat langszaam verkeer een voorrangspositie krijgt en de auto te gast is. Er is ruimtelijk vertrokken vanuit het karrespoor als typisch gebruik binnen een agrarische context. Het boerenpad wat een minimaal aan verhard oppervlak voorziet en enkel de zones, sporen, waar gereden wordt verhard. De hoofdroutes binnen De Werve Hoef, de buurtweg en noordelijke toegang, bestaan

uit twee sporen van 1,75m breed welke gebruikt worden als enkelrichting fietspaden. Deze sporen worden gescheiden door een grasstrook van 2m, deze grasstrook wordt verhard met grasbetontegels op de zones waar de auto te gast is. Deze breedte is ruim voldoende om te voorzien in twee kruisende autoâ&#x20AC;&#x2122;s en de hulpdiensten. Door het louter verharden van de twee sporen wordt de snelheid van de auto afgeremd.

Het voetpad loopt parallel aan de fietssporen met hiertussen een bomenrij. De basisbreedte voor fietspaden is voorzien op 1,75m als enkelrichting fietspad, 2,5 als dubbelrichtingfietspad. Voor voetgangers is dit minimaal 1,5m voor het voetpad. De secundaire profielen zijn uitgewerkt als 2,5m breed met een grasbetontegels zone van 2m hiernaast. Deze profielen verbinden de hoofdroute met de woonstempels.

Profiel boomgaardparking

Profiel pad tussen akkers en woonstempel

Het boerenpad als vertrekpunt

Referentie groen parkeren tussen bomen

Brandweer Middelhoogbouw (Meergezinswoningen) - twee gevels bereikbaar - min. vrije breedte: 4m, indien toegangsweg doodloopt 8m - min. draaicirkel (straal) binnenbocht 11m en buitenbocht 15m - afstand vanaf de rand van de weg tot de gevel 4m-10m

Laagbouw - 1 gevel bereikbaar (en toegang tot de traphal) - min. vrije breedte: 4m - min. draaicirkel (straal) binnenbocht 11m en buitenbocht 15m

Grondgebonden woningen - hoeven niet rechtstreeks bereikbaar te zijn door brandweerwagen - toegang eengezinswoning op max. 60 m voor brandweerwagen bereikbaar punt

Sorteerstraatjes met aanduiding aantal wooneenheden per stempel

Afvalophaalsysteem: sorteerstraatjes Verschillende opties werden onderzocht i.v.m. de afvalophaling voor de nieuwe wijk De Werve Hoef. Wanneer het bestaande systeem van huis-aan-huis-ophaling van de verschillende fracties zou toegepast worden, zou dit een enorm ruimtebeslag inhouden. De openbare ruimte zou bezaaid zijn met containers wat de beeldkwaliteit niet ten goede komt. Daarom wordt er gekozen om sorteerstraatjes in het gebied te introduceren. Deze sorteerstraatjes bestaan uit een inwerpzuil per fractie en een ondergrondse container. Hierdoor is de footprint die ze in de publieke ruimte innemen zeer beperkt. Bovendien kunnen ze aan de randen van het gebied gepositioneerd worden zodat de afvalwagen niet de hele site in moet. Om extra verharding te vermijden zal de afvalwagen de route die voorzien is voor de brandweer gebruiken. Bewoners kunnen hun afval op eender welk 41

moment en reeds vanaf kleine hoeveelheden naar de sorteerstraatjes brengen. Zo stapelt het afval zich niet op in de woningen.

van 150m vastgelegd. Voor glas, PMD en papier gaat het om 250m.

Na contact met Igean en stad Antwerpen blijkt dat men per sorteerstraatje maximum 80 gezinnen kan voorzien. In het geval van De Werve Hoef komt dit neer op 3 tot 4 sorteerstraatjes. De stad legt ook loopafstanden vast die een indicatie geven hoe ver mensen van hun woning tot het sorteerstraatje wandelen. Voor restafval en GFT wordt een afstand

Rekeninghoudend met de rendabiliteit van de sorteerstraatjes (aantal gezinnen per straatje) en de loopafstanden werd in het gebied van De Werve Hoef gekozen voor 5 sorteerstraatjes. In het zuidelijke deel van de site wordt een extra sorteerstraatje voorzien omdat hier meer mensen zullen wonen. Bovendien kunnen op termijn de buren uit fase 1 en van de straat Wervehof hierop aansluiten.

Afvalophaling per stempel

Afvalophaling geclusterd bij de 2 parkings

Waardevolle beukenlaan

Extensief beheerd graslad Speelzone Ontmoetingsruimte

Centrale open ruimte

Honden losloopweide

Speelzone in talud Volkstuinen omzoomd met haag Collectief tuinhuis en ontmoetingsruimte

Kruiwagenpad

Buurtpark

buurtpark Het buurtpark is een groene openbare ruimte voor zowel de inwoners van De Werve Hoef als de aanliggende wijken. Het is een extensief beheerd ontspannings-park waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en diverse activiteiten kunnen plaatsvinden.

Participatie Uit het participatietraject kwam een duidelijke wens naar boven voor een buurtpark. Participanten vroegen concreet naar een hondenwei, een plaats om petanque te spelen, volkstuintjes met ruimte voor werkmateriaal, bijenkasten voor hobbyimkers, een trapveldje, een ruimte om avondactiviteiten te plannen, een schuilhuis, een kruiwagenpad,... Maar vooral een park om in te wandelen en verpozen. Deze wensen werden in rekening gebracht bij het ontwerpen van het buurtpark. Archeologie De historische buurtweg aan de Beukenlaan is de toegangsweg tot het buurtpark. Door het park aan de rand van het project te leggen en langsheen de buurtweg, wordt het een park voor heel de wijk en voor

heel Wijnegem. Het park ligt op de archeologische site. Dit was een bewuste keuze: het is immers een afgebakende zone die verder archeologisch onderzoek behoeft en vervolgens vrij moet blijven van bebouwing. Op die manier vermijden we netelige procedures en houden we de mogelijkheid open om eventuele toekomstige relicten een plaats te geven in het openbaar domein van de wijk. De archeologische vondsten bevinden zich op een diepte van 60 en 80 cm onder het maaiveld. Om in het buurtpark toch bomen aan te planten, zonder de vondsten aan te tasten, wordt er gekozen voor een assortiment aan bomen met een oppervlakkige worteldiepte (+/- 1m). Boven het maaiveld wordt een laag scherp zand voorzien. Deze werkt als een buffer die er voor zorgt dat de vondsten niet beschadigd worden door de wortels.

Programma In het buurtpark worden informele speelzones gekoppeld aan de wandelroute rondom de centrale open ruimte. Elke speelzone heeft een verschillend karakter, zo is er bijvoorbeeld de avontuurlijke zone op de heuvel en een zone voor kinderen in de boomgaard. Aan de toegang van het park wordt een hondenweide voorzien die door de hele buurt bezocht kan worden. In het buurtpark bevinden zich een 20-tal volkstuinen met een oppervlakte van 75 tot 150 m2. Bij deze volkstuintjes hoort een ontmoetingsruimte die gebruikt kan worden als opbergruimte en die de potentie heeft om het verhaal van de archeologie te vertellen. Een tweede ontmoetingsruimte is gekoppeld aan de speelplek in de boomgaard en is verankerd met de omliggende woonstempels.

Zicht op de dorpslandbouw en de buurtweg van west naar oost

06 Architectuur

TOTAAL: Fase 1: 62 wooneenheden Nieuw: 1-3: 148 wooneenheden

TOTAAL 4-7: 112 wooneenheden 424 bewoners

Stempel 4: 29 wooneenheden 107 bewoners

nieuw: 4-7: 112 wooneenheden

Stempel 6: 27 wooneenheden 103 bewoners Stempel 5: 27 wooneenheden 99 bewoners

Totaal: 62 + 260 = 322 wooneenheden

Stempel 7: 29 wooneenheden 115 bewoners

Boerderij

Fase I: 62 wooneenheden

Stempel 1: 46 wooneenheden 146 bewoners

Stempel 2: 60 wooneenheden 190 bewoners

Stempel 3: 42 wooneenheden 98 bewoners

TOTAAL 1-3: 148 wooneenheden 476 bewoners

Masterplan De Werve Hoef in aantallen Bij voltooiing zullen er zoâ&#x20AC;&#x2122;n 320 nieuwe wooneenheden gerealiseerd zijn op de site van De Werve Hoef, een aanzienlijk aandeel in de verwachte demografische groei van Wijnegem. Gezien het hoge aantal zal het project in fases gebouwd worden.

per stempel. Voor deze berekening wordt uitgegaan van een evenwichtige verdeling van woontypes, met extra aandacht voor kleine grondgebonden wooneenheden en woningen voor grote gezinnen.

Het is weinig zinvol om nu reeds exacte aantallen en verdeelsleutels vast te leggen voor delen die pas later ontwikkeld zullen worden. Tegelijkertijd doet dit masterplan wel een zo goed mogelijke inschatting van kwalitatief realiseerbare woondichtheden

In een eerste fase, die geen onderdeel uitmaakt van dit masterplan, zijn er reeds 62 appartementen gerealiseerd. Dit masterplan voorziet in een 260-tal nieuwe eenheden, verspreid over zeven stempels. De eerste drie stempels, die het meest zuidelijk liggen

en dus aansluiten bij de dorpsrand van Wijnegem, zijn iets denser van opzet, met gemiddeld 50 eenheden per stempel. Rond het centrale plein is ook ruimte voorzien voor dienstfuncties en handelszaken op schaal van de wijk en voorzieningen zoals een kinderdagverblijf. De vier overige stempels zijn iets kleinschaliger in opzet, liggen losser verspreid in het landschap, en bestaan elk uit een kleine 30-tal wooneenheden.

ECTV Architecten - lokalen Jeugdbewegingen Blankenberge: flauwe dakhellingen op schaal van de buitenruimte, een informele gevel met uitgesmeerde voegen achter een ordenende houten portiek

Beeldkwaliteit: architectuurambities Om het masterplan de gepaste uitdrukking te geven is het belangrijk dat de landschappelijke insteek ook in de karakteristiek van de gebouwen, in de architectuur op het voorplan treedt. De stempel refereert naar de oude vierkantshoeve. Een vierkantshoeve is een ensemble van gebouwen, verschillend in grootte en volumetrie dat een aangeengesloten geheel vormt rond een erf. De buitengrenzen zijn hard en duidelijk gemarkeerd. De buitenrand waarop geen gebouw staat is vaak een gemetselde muur, met veelal een inkompoort. Door de poort bereikt men eerst het erf waar zich alle ‘adressen’ van de gebouwen bevinden. Het erf wordt in dit voorstel een collectieve ruimte, voorbestemd voor de bewoners rondom het erf. Het erf vormt de overgang

van het publieke landschap naar de private woning. Het zal in deze constellatie niet nodig zijn het erf volledig af te sluiten voor het publiek, we zien het erf als toegankelijk maar toegeëigend door de omwonenden.

Een dagdagelijkse uitdrukking van hoofdzakelijk baksteenarchitectuur en hout. Een voorkeur voor aardekleuren en wit en geen schreeuwende kleuren of blinkende materialen.

In uitdrukking en architectuur wordt gestreefd naar een landelijk karakter en het vermijden van een gladde abstracte architectuur.

Het is niet de bedoeling om een nostalgisch beeld van landelijkheid na te streven, of om te pleiten voor ‘pastorijstijl’ of een letterlijke verwijzing naar middeleeuwse architectuur of te kiezen voor een typologische recuperatie à la Bokrijk. Het is de bedoeling om een hedendaagse beeldtaal te ontwikkelen binnen een landschappelijk kader. Een eigentijdse architectuur vertrekkend vanuit de connotatie van de vierkantshoeve.

Wat verstaan we onder landelijke architectuur? Een baksteenarchitectuur met de uitdrukking van dragende gevels, diep ingesneden ramen, de ramen verwijderd van de hoeken, een stoere sobere uitdrukking. Een overwicht aan schuine daken, zadeldaken of andere vormen. Plaats voor uitgewerkte portieken, pergola’s en luifels.

Beeldkwaliteit: een geheel uit delen Het is moeilijk architecturale kwaliteit te verankeren in een masterplan zonder te vervallen in regelnichterij, die op het einde van de rit nog steeds geen garantie biedt op succesvolle gebouwen. In plaats van een strakke regelgeving worden hier een aantal cruciale basisconcepten uitgezet om vervolgens te rekenen op de kwaliteiten van de toekomstige bouwteams. Aan de basis van dit masterplan staan de woonensembles met collectieve binnenerven. Om tot een kwalitatieve leefomgeving te komen is het belangrijk dat deze stempels onderling eenduidig zijn.

Hiermee wordt niet bedoeld dat ze identiek of gelijkvormig zijn, maar wel vanuit een gezamenlijk idee opgebouwd zijn; namelijk apart leesbare volumes die door hun compositie een stempel vormen, naar beeld van de historische vierkantshoeves. Dit principe van een geheel opgebouwd uit delen, verschaalt de opgave naar een menselijke schaal en draagt bij tot de leesbaarheid. Er wordt eerder gezocht naar een evenwichtig en coherent geheel, dan naar een â&#x20AC;&#x2DC;opbodâ&#x20AC;&#x2122; van architecturale expressie tussen de zeven stempels.

De uitdaging voor de ontwerper ligt in het precaire evenwicht tussen de delen en het geheel. Om de verschillende delen apart leesbaar te maken zijn er verschillende opties. Zo is er iets voor te zeggen dat elk gebouw een eigen materialiteit, gevelarticulatie en planopbouw kent. Tegelijkertijd moeten de verschillende gebouwen samen een evident geheel vormen. Misschien spelen de verschillende onderdelen dus soms leentje-buur bij elkaar in de zoektocht naar samenhang.

VOLUMETRIE: eerder dan ĂŠĂŠn complex supervolume, worden de stempels opgebouwd uit een compositie van eenvoudige basistypes

GEVELMATERIALEN: er wordt gezocht naar een eenheid van materialen, met kleine nuanceverschillen tussen de volumes onderling

TELBAARHEID: In de plaats van elke wooneenheid apart uit te drukken, wordt er gezocht naar een gevelbeeld op schaal van de gehele gevel

GEVELBEHANDELING: elk volume kent een eigen uitdrukkingsvorm, om de hoek kan de gevelarticulatie licht wijzigen

Beeldkwaliteit: over grenzen en overgangen Privaat wonen rond een collectief erf in een publiek landschap noopt tot bijzondere aandacht voor de grenzen tussen de verschillende statuten. Te brute overgangen leiden tot conflicten, te onduidelijke overgangen kunnen resulteren in grijze zones niemandsland die weinig kwalitatief zijn. De grenzen van de publieke ruimte rond de stempels worden best hard gemarkeerd zodat de publieke delen duidelijk vrij en toegankelijk zijn voor iedereen. Op die manier kan de site een volwaardig deel van het weefsel van Wijnegem worden, eerder dan een opzichzelfstaande enclave. Deze houding wordt in de eerste plaats uitgedrukt in de rooilijn van de stempels; deze zijn voornamelijk recht uitgelijnd,

zonder onnodige in- en uitsprongen. Een uitgesproken en gevarieerd gabarit breekt de grote schaal van de stempels. Het pleidooi voor een duidelijk leesbare grens is er geen voor privacy-conflicten. Het blijft zinvol om na te denken over deze grens als een lijn met een zekere dikte/diepte. Zo kan een tuinmuurtje met hekwerk een eerste grens vormen, met daarachter een rijkelijk aangeplant tuintje en een hoger gelegen terras met een diepe raamnis, die manier vormt het geheel een graduele overgang van publiek naar privaat. Ook de relatie tussen de private woning en het collectieve binnenerf vergt een specifieke aanpak. Hoewel hier de grens minder

uitgesproken kan zijn, blijft een duidelijke opdeling tussen wat collectief en privaat is van essentieel belang. In de architecturale uitwerking van deze overgang wordt bepaald of het collectieve een aangename meerwaarde biedt op de private woning, of een hinderlijke tussenschaal is die privacy problemen oplevert. Ten slotte brengt het wonen rond een collectief erf ook enkele kansen met zich mee qua adressering, gedeelde voorzieningen en activatie van het binnengebied. Het slim organiseren van brievenbussen, fietsenstallingen en gedeelde bergruimtes verzekeren een dagelijks gebruik van het collectief erf, met een levendig karakter.

BUITENGRENS: de buitengrens van de stempels is in plan hoofdzakelijk recht, maar varieert in profiel: van gevel naar tuinmuur naar kop

ZONES: de grenzen tussen publiek, collectief en privaat kunnen ontworpen worden als zones met een dikte eerder dan als harde lijn

ADRESSERING gezamelijke voorzieningen voorzieningenen enontsluitingen ontsluitingenworden wordenstrategisch strategischingezet ingezetom omhet hetwoonerf woonerfteteactiveren activeren ADRESSERING EN EN ACTIVATIE: ACTIVATIE: gezamelijke

Beeldkwaliteit: hedendaags bouwen in een landelijke context Naast ambities op vlak van morfologie, tektoniek, functie-organisatie en collectiviteit is het ook interessant na te denken over de beeldkwaliteit vanuit typologie, gevelbeeld en het karakter van de binnenen buitenruimtes. De gelegenheid om woningen in meervoud te bouwen in een landelijke context biedt kansen om op een hedendaagse manier te ontwerpen vanuit een rijke â&#x20AC;&#x2DC;agrarischeâ&#x20AC;&#x2122; bouwgeschiedenis die Vlaanderen, en bij uitbreiding Europa, kent. Enkele relevante referenties:

hedendaags wonen onder de kap, een nieuw dak uit recuperatiepannen

een ingetogen en tegelijk uitgesproken architectuur

Lundgaard Tranberg arkitekter: een eenvoudige structuur wordt specifiek door zijn materialiteit en ritmering in verhouding tot het landschap

Bernath + Widmer Architekten: klassieke, formele proporties en Franse ramen, vertaald in hout, geven het vrijstaand wonen een grandeur; een open pergola als plint verbindt het gebouw met de omgeving

Lvph Architectes: een klassiek hoevemodel krijgt atypische gevelopeningen die de historische gelaagdheid tastbaar maken;

Stephen Taylor Architects: een woning opgebouwd met basiselementen, zoals uit een kindertekening, resulteert in

Bedaux en Brouwer Architecten: witte bakstenen muren en rode dakpannen refereren naar landelijke kloostertypologieĂŤn, de tuinmuur wordt ingezet als grens aan het publieke domein

Raamwerk: een strakke vormentaal uit gerecupereerde steen zet een ornamentele kroon van ramen in als een abstractie van de structuur, tussen de autonome volumes onstaan boeiende tussenruimtes

lvph architectes - Avry-sur-Matron

Stephen Taylor Architects - Craddock Cottages

Lundgaard Tranberg arkitekter - Rungstedgaard

Bernath + Widmer Architekten - BĂźttenhardt

RAAMWERK - Atelierwoning Mariakerke Bedaux de Brouwer Architecten - Bosrijk Eindhoven

Gemeenschappelijk Gemeenschappelijke delen: delen: 2 fietsenstalling: 150 m m2 fietsenstalling: 150 2 collectieve ruimte: 65 65mm2 collectieve ruimte: Grondgebonden woning(4/5) (4/5) Grondgebonden woning 110 m2 m2 110 Appartement mettuin tuin(2/3) (2/3) Appartement met 70 70 m2 m2 Duplex onderde dekap kap(2/3) (2/3) Duplex onder 75 75 m2 m2 Appartement (3/4) Appartement (3/4) 90 90 m2 m2

Voorbeeldstempel VOORBEELDSTEMPEL: een eerste worp Om de aangereikte principes inzichtelijk te maken is één stempel verder uitgewerkt. De stempel bestaat uit drie gebouwen met zadeldak, een forser hoekvolume, een afdak en een tuinmuur. Een poort in de tuinmuur geeft toegang tot het collectieve erf, aan de overzijde hiervan is de fietsenstalling collectief georganiseerd op het gelijkvloers van het hoekvolume. Hier is ook de enige lift van de stempel die, samen met binnenen buitentrappen, een open passerelle over twee volumes ontsluit. Op die manier hebben de meeste eenheden een voordeur in open lucht, in relatie met het erf.

bereikbaar via de open passerelle.

Elke stempel herbergt een gevarieerd aanbod aan woningtypes. In deze stempel bevat het oostelijk volume 5 gezinswoningen, het hoekvolume naast collectieve voorzieningen ook 5 appartementen, en de zuidelijke en westelijke volumes kleinere grondgebonden types met tuin en duplexen ‘onder de kap’

Het torenvolume: Het grote gevelvlak wordt opgedeeld in twee delen. Een gedetailleerde hoek in hout bevat op het gelijkvloers de toegang tot de fietsenstallingen, trap, lift en passerelle, en herbergt de terrassen van de appartementen. Het andere geveldeel heeft een gesloten en anoniem karakter. Deze

Historische voorbeelden van vierkantshoeves vormen het vertrekpunt voor een eerste worp op vlak van typologie en gevelbeeld voor de vier hoofdvolumes. De formele woning: Vijf grote gezinswoningen achter één gevel. Ramen, deuren, regenpijpen en dakkapellen worden ingezet om twijfel te zaaien omtrent telbaarheid. Franse ramen, een klassieke ordening en een lage plint geven het gebouw een formeel karakter.

ingreep verschaalt de lange gevel naar een menselijkere maat. Een uitstekende klep bindt de twee delen samen. De open schuur: Het beeld van de houten portiek onder een dak wordt ingezet om op de verdieping een passerelle en op het gelijkvloers een pergola te organiseren. De passerelle ontsluit de duplex-woningen onder de kap. De pergola vergroot de kwaliteit van het tuintje op het gelijkvloers en fungeert als zonnewering. De schuur met houten poorten: De grote poorten worden vertaald naar een houten raamwerk met luiken, boerendeuren en deur-in-deuroplossingen op maat van de woning, zodat de bewoners zelf hun privacy kunnen regelen. De inpandige passerelle met gesloten borstwering krijgt een houten gevel op tweede plan, die daardoor vrijer ontworpen kan worden. 56

DE FORMELE WONING: dfqsdfqsdf DE FORMELE WONING:

TORENVOLUME: er wordt gezocht naareenheid een eenheid van materialen, met kleine nuanceverschillen de volumes onderling TORENVOLUME: er wordt gezocht naar een van materialen, met kleine nuanceverschillen tussentussen de volumes onderling HET TORENVOLUME:

DE STALLEN: In de plaats van elke wooneenheid apart uit te drukken, wordt er gezocht naar een gevelbeeld op schaal van de gehele gevel DE OPEN SCHUUR:

DE SCHUUR: elk volume kent een eigen uitdrukkingsvorm, om de hoek kan de gevelarticulatie licht wijzigen DE SCHUUR MET POORTEN:

Sfeerbeeld van het erf van een woonstempel

07 Proces & participatie

Proces en participatie Het project De Werve Hoef zal ruimte bieden aan nieuwe bewoners in de gemeente Wijnegem. Daarnaast zal het ook een aantal functies aanbieden voor de directe omwonenden, die vandaag ontbreken. Zo is er het park met ruimte voor ontmoeting en recreatiemogelijkheden voor kinderen. Het participatietraject in deze opdracht richtte zich op deze omwonenden met als doel hen over dit project te informeren en hen te betrekken bij het ontwerp van het Masterplan. Hiermee wordt de basis gelegd voor de toekomstige relatie tussen de nieuwe en de bestaande wijk, zowel fysiek als sociaal. In dit onderdeel lichten we het afgelegde traject toe, alsook mogelijkheden voor het vervolg in functie van betrokkenheid van omwonenden en nieuwe bewoners. Participatietraject Masterplan Inventarisatie van ideeën en bezorgdheden Het participatieproces voor de site De Werve Hoef startte reeds voor de aanstelling van een ontwerpteam voor het Masterplan. De gemeente Wijnegem nam hiertoe het initiatief en maakte een inventaris van ideeën en bezorgdheden van de omwonenden, als basis voor het ontwerpteam. Bespreking van het ontwerpvoorstel Het eerste participatiemoment na de aanstelling van het communicatiebureau bestond dan ook uit een presentatie van het wedstrijdvoorstel. Tegelijkertijd leende dit moment zich ook voor een werkatelier waarop de omwonenden dieper konden ingaan op specifieke aspecten van het voorstel. De input van dit werkatelier werd verwerkt in het uiteindelijke Masterplan. Zo werd er bijvoorbeeld ruimte voorzien voor een hondenweide en parkeerplaatsen voor mensen die minder goed te been zijn. Methodiek werkatelier Het werkatelier werd opgebouwd rond vier belangrijke thematische clusters uit het ontwerpvoorstel: • • • •

Dorpslandbouw en groen op niveau van de wijk Programma, buurtfuncties en fasering op niveau van de wijk Doelpubliek en stakeholders op niveau van de woningen Duurzaamheidsambities op niveau van de woningen

De deelnemers werden verdeeld in kleine werkgroepen die geleid werden door de inhoudelijke expert van één van de thema’s. Achtereenvolgens kwamen alle thema’s aan bod.

Terugkoppeling van de verwerking – bespreking Masterplan De maanden na dit werkatelier ging het ontwerpteam aan de slag voor de verfijning van het Masterplan. Alvorens het plan te voltooien werd er nog één keer teruggekoppeld naar de buurt. Dit informatiemoment werd gekoppeld aan de jaarlijkse woonbeurs van de gemeente, die plaatsvond op de site. Aan de hand van enkele infopanelen konden de bezoekers het masterplan bekijken en evalueren. De leden van het ontwerpteam waren beschikbaar voor het beantwoorden van vragen. De reacties op het Masterplan waren algemeen zeer positief, met in het bijzonder het concept van de woonstempels, de parkinrichting en de plannen voor een dorpsboerderij op de site.

Toekomstige participatie Na de opmaak van het Masterplan volgt vanzelfsprekend de uitvoering ervan. Ook dan zal het belangrijk zijn om de omwonenden te blijven informeren en betrekken. Daarnaast moet er ook ingezet worden op de nieuwe bewoners. Hierbij zal het stimuleren van sociale verbondenheid tussen de verschillende doelgroepen (gezinnen, sociale doelgroepen, kinderen en senioren) op en rond de site een belangrijk aandeel vormen. Naarmate het project in werffase komt zal ook minder hinder communicatie naar de voorgrond moeten treden. Alvorens dieper in te gaan op welke manier dit tot stand zou kunnen komen, worden de drie pijlers van de strategie van de communicatie nog eens hernomen.

• • •

Informeren: een duidelijke communicatie en informatieverstrekking gedurende het project Participeren: lokale inzichten integreren in de planvorming Beleving: laat mensen ervaren waarover het project zal gaan

Op basis van deze strategie en het doorlopen traject worden hieronder vier onderdelen voor het vervolgtraject behandeld. Commerciële communicatie in functie van verkoop werd hierin niet opgenomen. • • • •

Doorlopende projectcommunicatie Tijdelijke invulling of tijdelijke inrichting Start van de werken Ingebruikname van de wijk

1. Doorlopende projectcommunicatie

3. Start van de werken

Gedurende de looptijd van het project is het belangrijk om op de standaardcommunicatiekanalen van de gemeente Wijnegem (magazine, website, pers) en De Ideale Woning regelmatig te communiceren over de voortgang, fasering, timing en tussentijdse resultaten van het project. Wanneer het project naar uitvoering gaat kan het interessant zijn om een projectidentiteit te laten uitwerken die zorgt voor een grotere herkenbaarheid in de communicatie. Aansluitend kan ingezet worden op een online projectpagina of website.

Het is onmogelijk een project te realiseren zonder enige hinder voor de buurt. Tijdens elke bouwfase is het daarom belangrijk om naar de buurt te communiceren zowel met werf-communicatie als wervende communicatie. De werfcommunicatie legt uit welke werken worden uitgevoerd, welke hinder deze met zich meebrengen en op welke manier getracht wordt deze zo veel mogelijk te beperken alsook een contactpunt voor eventuele vragen. Digitale en huis-aanhuis infobrieven blijven hiervoor de meest geschikte vorm, al dan niet aangevuld met website en facebook. Voor kort-op-de bal informatie kan het interessant zijn om te investeren in sms-communicatie. De wervende communicatie legt de focus op de inhoud en de voortgang van het project. De finaliteit is om de sterktes van het project te laten ervaren voor de realisatie. Het gaat dan eerder om acties met een belevingswaarde. Bijvoorbeeld: Bewoners kunnen verrast worden met een koffiekoek door een bakker die zich in de toekomst op de site wenst te vestigen. Ook regelmatige ontmoetingsmomenten zijn een manier om eventuele frustraties rond de werf op te vangen.

2. Tijdelijke inrichting of invulling Om de betrokkenheid van de buurt bij de ontwikkeling van de nieuwe wijk op gang te trekken is het interessant om de braakliggende terreinen nuttig in te zetten zolang de bouwwerken niet gestart zijn. Hiervoor zien we twee opties: tijdelijke inrichting of tijdelijke invulling. De uiteindelijke keuze voor één van deze opties hangt af van de energie die er is om hieraan uitvoering te geven. Een tijdelijke invulling vraagt een engagement van de gemeente en de organiserende partij om dit op te starten en te doen groeien. Indien hiervoor onvoldoende trekkers zijn kan een tijdelijke inrichting een waardig alternatief zijn. Hierbij kan het gebied tijdelijk ingericht worden als deel van het park of als productielandschap. Zowel op het werkatelier als op het infomoment werd er gepeild naar het enthousiasme rond een tijdelijke invulling. De omwonenden toonden zich hiervoor zeker geïnteresseerd maar er boden zich nog geen trekkers aan. In de gemeente zijn er nog enkele ideeën vanuit andere projecten maar nog zonder concrete voorstellen voor de site. De toekomst moet uitwijzen of hieruit levensvatbare tijdelijke invullingen voortvloeien. Zoniet is tijdelijke inrichting een interessante optie.

4. Ingebruikname van de wijk Wanneer belangrijke mijlpalen behaald worden, is het een opportuniteit om deze samen met de buurt ‘te vieren’. Daarnaast is een jaarlijks terugkerend ontmoetingsmoment een interessante formule om nieuwe en oude bewoners te laten kennismaken. Uiteraard kan de boer, indien hij dit wenst, hierin ook een trekkersrol opnemen.

08 Duurzaamheid

Toelichting bij de duurzaamheidsster Duurzaamheid wordt al te vaak beperkt tot het luik energie (E-peil, S-peil), wat een te enge definitie is. Duurzaam bouwen gaat verder dan alleeen het milieuopzicht: de sociaal-culturele, ruimtelijke en economische pijlers zijn minstens even belangrijk. De oplossingen moeten daarbij geïntegreerd en integraal zijn. Ware duurzaamheid dient het ecologische luik te overstijgen. Ook architectonische kwaliteit, leefbaarheid en bruikbaarheid zijn belangrijk. Om enige houvast te bieden bij het ontwerpproces werd de Duurzaamheidsmeter Wijken (versie 1.11) als leidraad gebruikt in het beslissingsproces. Een samenvatting van de verschillende thema’s is verwerkt in een duurzaamheidsster die de verworvenheden, aanbevelingen en opportuniteiten visueel voorstelt. Kwaliteitsbewaking De verschillende topics en aanbevelingen van de Duurzaamheidsmeter werden gebruikt om de werking te verfijnen, gaande van het beeldkwaliteitsplan gedetailleerd door Collectief Noord en LAMA tot het participatietraject opgevolgd door Common

Ground en het duurzaamheidsadvies verleend door denc!-studio. Binnen het multidisciplinaire team worden alle sterktes optimaal benut en worden eventuele hiaten in kennis opgevuld door interne of externe partners. Overleg en participatie vormden een rode draad doorheen de uitwerking van het masterplan en we wensen dit graag ook vertaald te zien in een concreet uitgiftebeleid waar cruciale parameters vastgelegd kunnen worden om de kwaliteiten van het ontwerp bij verdere detaillering, uitvoering én in gebruiksfase te waarborgen. Welzijn en welvaart De gemeente biedt reeds veel faciliteiten (Shopping Centrum, sportcentrum, scholen, …) maar enkele toevoegingen zouden de goede werking van de wijk op kleine schaal positief kunnen beïnvloeden (kinderdagverblijf, buurtwinkel, …) door lokale tewerkstelling. De dorpsboerderij hoort hier natuurlijk ook bij en fungeert bovendien als ontmoetingsplaats voor de buurt en wijdere omgeving. Op vlak van woningaanbod is diversiteit het uitgangspunt; dit gaat dan niet alleen over een mix van sociale en ‘gewone’ woningen,

maar ook over kangoeroe-wonen, cohousing en woningen met ruimte voor praktijk (vb. huisdokter). Traditionele gezinnen staan onder druk en nieuwe woonvormen vragen om flexibiliteit in tijd en ruimte. Hiervoor zijn reeds eerste contacten gelegd (o.a. Villa VIP) met het oog op een toekomstige samenwerking. Mobiliteit & parkeren De gemeente kreunt onder een zware verkeerslast ten gevolge de vele pendelaars op de as Antwerpen-Turnhout (N12) en de nabijheid van het Shopping Centrum. De goede bereikbaarheid met openbaar vervoer maakt het mogelijk om de wijk autoluw uit te werken. We geven prioriteit aan trage weggebruikers zoals voetgangers en fietsers, volgens het STOP-principe. Autoparkings bevinden zich aan de randen van de site, met voorzieningen voor elektrische wagens en autodelen. Daarnaast worden er ook een aantal parkeerplaatsen voorzien aan de stempels, bedoeld voor laden en lossen en voorbehouden plaatsen voor personen met beperkte mobiliteit. Fietsstallingen worden voorzien aan elk woonblok, voldoende ruim gedimensioneerd en inclusief laadpunten voor elektrische fietsen. Om autogebruik 66

van toekomstige bewoners te beperken, pogen we zoveel mogelijk te voorzien in basisbehoeften in de onmiddellijke nabijheid door ruimte te voorzien voor basisameniteiten zoals buurtwinkel, kinderdagverblijf,…. In aanloop naar de werffase is het aan te bevelen om een tijdelijke inrichting te voorzien die ten bate is van de buurt zodat het terrein niet gedurende lange tijd onbenut blijft. Een eerste (gedeeltelijke) invulling zal gebeuren door de bio-boer die de nodige maatregelen zal treffen voor de omschakeling en verbetering van de grond. Hiervoor zullen aangepaste gewassen geteeld worden in afwachting van groenten die bedeeld kunnen worden aan de buurtbewoners.

bescheiden wandelafstand, dit zonder versnippering van het groen zoals bij traditionele verkavelingen. Momenteel kent de site al een groen karakter, maar is ze niet toegankelijk voor de buurt. De nieuwe wijk voorziet nieuwe publieke ruimte, met speelweide en volkstuintjes, waar iedereen van kan genieten. Om te garanderen dat het openbaar domein genietbaar blijft, verdient het de aanbeveling om reeds na te denken over het beheer van al het nieuwe groen. Het zou een meerwaarde bieden mocht hiervoor een gepaste beheersstructuur opgezet worden en een samenwerkingsverband geformaliseerd worden.

Fysisch milieu

Toenemende verdichting van de bebouwde kern zorgt in Vlaanderen voor uitdagingen wat betreft waterhuishouding. Om problemen op lange termijn te vermijden wordt er geanticipeerd op mogelijke toekomstige wijzigingen (schaalvergroting, klimaatwijziging) door bufferen infiltratievoorziening ruimer te dimensioneren dan strikt noodzakelijk. Grotere buffers dienen niet alleen een esthetisch doel maar kunnen ook nuttig aangewend worden voor bevloeiing van de gewassen. Door deze waterelementen te integreren in het landschap zijn de genomen maatregelen zichtbaar voor bewoners en wordt er getracht een bewustzijn te creëren om ecologisch om te springen met deze al te vaak genegeerde fractie. Het hergebruik van regenwater (zowel privatief als collectief ) zorgt voor minder verbruik van kostbaar drinkwater en is een economische stimulans voor ecologische gewoontes. Om de impact van de nieuwe wijk op grotere schaal te beperken, wordt het grijs water gezuiverd op eigen terrein. De keuze valt hierbij op (percolatie)rietvelden omdat zij in gebruik en onderhoud een lage kost hebben en bovendien een visuele meerwaarde bieden. De overloop zal verlopen naar open bekkens of naar ondergrondse buffers, naargelang de kwaliteit van zuivering en de mogelijke aanwending op het terrein. Voor de gedetailleerde ontwikkeling van het watersysteem op de site wordt nog verder overleg gepland met de bevoegde instanties, meer specifiek over de noodzaak/ verplichting voor een overloop naar het openbaar domein. Op basis van kaartmateriaal is op te maken dat de site momenteel niet overstromingsgevoelig is wat mogelijkheden biedt voor infiltratie op eigen terrein, maar met de toenemende intensiteit van regenbuien kunnen kleine maatregelen zoals bv. een minimaal hoogteverschil tussen maaiveld en gelijkvloers niveau extra zekerheid bieden.

De nabijheid van de N12 heeft gevolgen voor de luchtkwaliteit en geluidcomfort voor de omwonenden. De inplanting van woongroepen is daarom zover mogelijk van deze verkeersas voorzien. De compositie van de stempels zorgt voor een geluidsluw woonerf tussen de woningen, ideaal voor buurtactiviteiten (barbecue, spelende kinderen, …). Het gevarieerde landschapsontwerp draagt tevens bij tot de absorptie van het geluid. Gezien een vermindering van hetgeluidshinder het meest doeltreffend is aan de geluidsbron zelf, lijkt het ons aangewezen te blijven pleiten bij de betrokken overheid om de toegelaten snelheid van 90km/u te reduceren naar 70km/u. Dit zou in lijn liggen van de eerdere beslissing van de Vlaamse Regering om een lagere snelheidslimiet te hanteren voor gewestwegen. Een (bouwkundig) geluidsscherm wordt niet voorzien maar de inplanting van een groene buffer (haag of bomenrij) aan de zijde van de Houtlaan wordt in overweging genomen. Verbetering van de luchtkwaliteit op deze kleine schaal is moeilijk, maar het masterplan tracht wel het goede voorbeeld te geven, door de focus te leggen op een duurzame mobiliteit. Zo is ook de bijkomende last voor de buurt minimaal. De gespreide positionering van de stempels verzekert dat iedereen kan genieten van voldoende licht en warmte van de zon, terwijl het aanwezige groen en het vernieuwde blauwe netwerk zorgen voor tempering van het hitte-eiland effect zo typisch voor verstedelijkte regio’s. Groen & natuurontwikkeling Een lezing van de historische context heeft geleid tot een streekeigen invulling van de open ruimte, vandaar de heractivatie van De Werve Hoef als dorpsboerderij. Hiervoor werd er reeds een uitbater gevonden via De Landgenoten. De verweving van velden, boomgaarden en weggetjes biedt ademruimte aan de wijk, met voldoende groene ruimte voor elke bewoner op een

Water

Materiaal en afval Hergebruik en recyclage op site niveau

vinden we belangrijk. Hiermee doelen we niet enkel op toepassing van bouwmaterialen met duurzame labels (NIBE, C2C, FSC), maar effectieve recuperatie en herwaarding van aanwezige materialen en elementen. Een gesloten grondbalans lijkt een evidentie, zowel vanuit ecologisch als economisch standpunt, en wordt als streefdoel vooropgesteld. Door de gebouwen niet te voorzien van ondergrondse parkeergarages of andere grote ondergrondse constructies kan de afvoer van uitgegraven bodem alvast sterk beperkt worden. De Werve Hoef wordt in ere hersteld maar dan als dorpsboerderij, met een korteketenaanpak en een biologische insteek. In die geest van lokale productie tracht het masterplan ook om op constructief vlak lokaal te blijven. Lokale producten en technieken spelen vaak ook beter in op lokale context en kunnen dus beter scoren op vlak van duurzaamheid en onderhoud. Om de voortrekkersrol extra in de verf te zetten willen we vooropstellen om alle nieuwe houten materialen te halen uit duurzaam bosbeheer en te kiezen voor afwerkingsmaterialen die inert zijn t.o.v. hemelwater. Tot slot dient ook na oplevering dit duurzame gedachtengoed in stand gehouden te worden; hierbij kan een handvest duurzaam wonen voor alle bewoners en voorzieningen voor gemeenschappelijk sorteren, composteren en ophalen van afval een goed instrument zijn. Energie Het energieverbruik wordt in hoofdzaak bepaald door de energieambitie van de gebouwen en zijn gebruikers. Deze ontwerpen bevinden zich momenteel nog niet in een voldoende concreet stadium om exacte cijfergegevens te kunnen voorleggen. Het masterplan tracht echter een stevig vertrekpunt te vormen om deze ambities te realiseren. De inplanting van de stempels zorgt voor een optimale benutting van licht en warmte in de winter (zuidgerichtheid, meerzijdige oriëntatie) terwijl in warme periodes overmatige bezonning beperkt wordt (binnenpleinen, bomen). De aanwezigheid van groen en water, verweven tussen de bebouwing, tempert opwarming van de omgeving door het hitte-eiland effect. Zelfs al wordt er nu nog geen warmtenet voorzien, is deze optie wel opgenomen in het masterplan door een slimme positionering van de stookplaatsen. Zoals eerder aangehaald, is het aangewezen om bepaalde elementen op te nemen in het uitgiftebeleid voor de site. Om een voorbeeldfunctie te behouden in de toekomst willen we een gewogen E-peil E20 opleggen voor toekomstige gebouwen (in 2021 wordt E30 de norm) gekoppeld aan een Gebouwgebonden Netto Wijk Energievraag van maximaal 30kWh/m².jaar.

energie :

materialen en afval :

ener gie

- "less is more"; - gedeeltelijke renovatie en herbestemming van bestaande boerderij; - maximaal hergebruik van aanwezige bouwmaterialen (recyclage puinafval als grondkoffer paden, ...); - maximaal lokaal geproduceerde materialen; - bewaking van ontwerp tot uitvoering: oa voorschrijven keurmerken : (BENOR, FSC, NIBE, C2C,...); - evaluatie duurzaamheid a.d.h.v. LCA methodiek; - aandacht bij ontwerp voor toegankelijkheid en mogelijkheid voor/nood aan onderhoud van toegepaste materialen en technieken (voorkeur voor low-tech oplossingen): - ruimte voor collectieve afvalinzameling met respect voor maximale loopafstanden.

- reductie netto energiebehoefte door maximaal in te zetten op passieve technieken, ambitie Gebouwgebonden Netto Wijk Energievraag < 30kWh/m².jr, E-peil E20;; - compacte clustering van gebouwen; - doordachte inplanting clusters biedt kansen voor energiezuinige woningen (passiefhuizen, zonne-energie, ...); - tweezijdige oriëntatie voor alle wooneenheden maakt optimaal gebruik van passieve zonnewinsten mogelijk; - gemeenschappelijke stookplaats per cluster biedt mogelijkheid voor latere koppeling met een warmtenet.

ter

ial

afv

water :

- herstel van bestaande waterlopen en toevoeging van nieuwe blauwe structuur; - natuurlijke afvoer van hemelwater naar nieuwe vijver via open grachten, ter beschikking gesteld voor bevloeiing akkerlandschap; - maximaal gebruik van natuurvriendelijke oevers voor vijver, grachten; - reductie van het waterverbruik door combinatie van maatregelen op gebouwniveau (zuinige toestellen) en optimaal hergebruik van regenwater; - zuivering van grijs water met rietvelden ontlast bestaande afvoervoorzieningen; - gezuiverd grijs water biedt mogelijkheid voor hergebruik door boerderij (kuisen materiaal); - natuurlijke buffervoorzieningen (vijver, wadi, grachten, ...) worden overgedimensioneerd als anticipatie op klimaatverandering en schaalvergroting en als extra buffer voor bevloeiing boerderij; - voorkeur voor monitoring en gemeenschappelijk beheer.

water

lin

r uu

e ikk

groen en natuurontwikkeling :

- toevoeging van diverse invulling van de groenruimte; - maximaal behoud/herstel van de streekeigen natuurelementen; - uitbreiding van het collectief groen voor de nieuwe (en bestaande) wijk; - de Werve Hoef in ere hersteld door te herbestemmen als boerderij in het projectgebied; - organiseren van voldoende (natuurlijke) buffercapaciteit binnen de wijk ter ondersteuning van de landbouwactiviteiten.

kwaliteitsbewaking :

kwa l

iteit

sbe wak ing

- coördinatie, communicatie en participatie;; - pro-actieve participatie om lokale inzichten van alle betrokken actoren te verzamelen en te integreren in de verfijning van het masterplan; - coherent beeldkwaliteitsplan op basis van input verschillende stakeholders (DIW, gemeente, bewoners, ...) - complementair en multidisciplinair team; garant voor integraal ontwerpproces; - strategie duidelijk in een vroeg stadium; - educatie toekomstige bewoners ivm duurzaam wonen.

welzijn & welvaart :

- divers woningaanbod, maximaal aanpasbaar/aangepast; - levensbestendig wonen gecombineerd met toegankelijk publiek domein; - opportuniteiten voor alternatieve woonvormen: cohousing, kangoeroe, zorgwonen (Villa VIP); - flexibiliteit in ruimte en tijd wordt vooropgesteld (evolutie woondensiteit, niet-residentiële bestemmingen, ...);; - ruimte voor extra voorzieningen ter ondersteuning van de werking van de wijk (buurtwinkel, crèche, ...) - tijdelijke invulling braakliggende terreinen gebaseerd op input uit werkateliers in participatiefase.

vaart

n wel

ne welzij

mobiliteit :

bil

fysisch milieu

fysisch milieu :

ite

- goede bereikbaarheid en nabijheid van elementaire voorzieningen; - speelt in op bestaande toestand door inventarisatie van bestaande voorzieningen; - toepassing van STOP-principe (Stappers, Trappers, Openbaar vervoer, Privé gemotoriseerd vervoer);; - heldere circulatie aangevuld met bewegwijzering en kaarten; - netwerk van wandelpaden nodigt uit om zich te voet te verplaatsen; - interne fietsroutes linken woonwijk aan fiets-o-strade; - genereuze fietsenstalling per woonblok/stempel met ruimte voor bakfietsen, (oplaadpunten voor) elektrische fietsen, ... ; - nabijheid openbaar vervoer biedt mogelijkheden voor creatie van een autoluwe wijk; - plannen zijn voorzien op potentiële uitbreiding tramlijn langs Houtlaan - centrale parkings buiten woonerf/woonzone, met laadpunten voor elektrische auto.

- beperking hitte-eiland effect door gebruik van materialen met voldoende hoge SRI en toevoeging van een blauw-groen netwerk; - reductie van geluidsoverlast door clustering van gebouwen en toevoegen van groene rand ter hoogte van de bron van overlast; - maximaliseren van daglicht en zonnewinsten door een doordachte positionering van bouwvolumes; - minimalisering van lichtvervuiling, ambitie als voorbeeldproject binnen een sterk verstedelijkte regio.

Zicht op de centrumplek van de nieuwe wijk van zuid naar noord

09 Vervolgtraject

FASE I

2019

Aanleg werfweg Aanleg buurtweg Grondwerken park

FASE II

2019

Aanleg velden Schuur?

FASE III

2020

Planten Bomen Aanleg park Voorlopige invulling

FASE IV

2020 - 2022

Woonstempel 1 Gracht en vijver Centrumplek

FASE V

2022 - 2024

Woonstempel 2 Woonstempel 3 Parking

FASE VI

2024 - 2026

Woonstempel 4 Gracht en vijver

FASE VII

2026 - 2028

Woonstempel 5 Woonstempel 6 Weg Vijver Noordelijke parking

FASE VIII Woonstempel 7 Boomgaard

2030

Stand van zaken, verder onderzoek, kwaliteitscontrole en actie Het is belangrijk in de verdere uitvoering van het masterplan dat er al snel een eerste actie ondernomen wordt. Het is goed voor de ontwikkeling van het gebied dat de omgeving merkt dat er kort na het voorleggen van het plan al daadwerkelijk gestart wordt.

Doorheen de hele ontwikkeling moet ook het overleg met de buurt verdergezet worden. Het is wenselijk om via een krantje, digitale brief of een infoavond de buurtbewoners goed te informeren over de volgende stappen in de ontwikkeling van het gebied.

naar materiaalgebruik en circulaire economie. Zaken die bij het uitwerken van de stempels zullen moeten scherpgesteld worden. In dat kader past ook een onderzoek naar het gebruik van het kanaal als transportmodus tijdens de uitvoering van de werken.

Daarbij is het bijvoorbeeld mogelijk om acties op te zetten rond tijdelijk gebruik zodat het terrein zo snel mogelijk door gebruik ingezet wordt en bijvoorbeeld ingenomen wordt door jeugdverenigingen en scholen als recreatiezone. Alleen al het feit dat het terrein toegankelijk wordt gemaakt is een eerste belangrijke stap. Daarnaast is het ook de ambitie om de landbouwactiviteiten zo vlug mogelijk op te starten. Het is ook belangrijk dat het beeld van het duurzame productielandschap zo snel mogelijk realiteit wordt.

Daarnaast moeten er voor de start van de eigenlijke uitvoeringswerken van het masterplan nog een aantal zaken verder onderzocht en uitgewerkt worden. Zo is er een grondige studie nodig over de waterhuishouding en moet het nodige overleg opgestart worden met HydroRio om het hele waterverhaal duidelijk te krijgen. Hiervoor kan best een watertechnisch bureau aangesteld worden.

Tenslotte is het raadzaam dat er blijvend druk wordt uitgeoefend op de overheden om de snelheid op de Houtlaan te beperken (70 km/uur) omdat dit de geluidsoverlast en dus de woonkwaliteit sterk beĂŻnvloedt.

Er zijn nog een aantal andere zaken die verder onderzoek vergen zoals de ambities

Cruciaal voor het welslagen van het project is dat de ambities die gesteld worden in het masterplan blijvend getoetst en aangescherpt worden doorheen het hele traject.