Formáli

Formáli

Rit þetta er hluti af Yndisgróðurverkefni Landbúnaðarháskóla Íslands (http://yndisgrodur.lbhi.is). Markmið ritsins er að taka saman upplýsingar um þekkta garð- og landslagsrunna sem reynst hafa vel á Íslandi og gera ítarlega og kerfisbundna lýsingu á þeim.

Á vegum Yndisgróðurs er starfandi svokölluð yrkisnefnd sem sér um að skilgreina og fjalla um íslensk yrki garð- og landslagsplantna. Hún fékk það hlutverk að velja 19 yrki útbreiddra og mikilvægra runna, sem eru vel þekktir í garðrækt á Íslandi en hefur ekki verið lýst í rituðu máli áður. Yrkisnefnd lagði til hvaða yrkjum skyldi lýst og mótaði með hvaða hætti ætti að gera og birta yrkislýsingarnar.

Ýmsir aðilar, bæði áhugamenn og fagmenn, hafa unnið að því að skilgreina og lýsa notagildi og harðgeri yrkja og tegunda til að upplýsa notendur og auðvelda þeim val á réttum plöntutegundum. Tegundum hefur verið lýst í handbókum eins og bók Ásgeirs Svanbergssonar (1989) um tré og runna og Skrúðgarðabók Garðyrkjufélagsins sem Óli Valur Hansson (1976) ritstýrði en einstakar yrkislýsingar er helst að finna í greinum í Garðyrkjuritinu eða Skógræktarritinu og í kennsluriti Ólafs Sturlu Njálssonar (2005) um tré og runna. Lýsingar á einstökum yrkjum hér á landi hafa þó ekki verið gerðar á kerfisbundinn hátt áður og verða hér birtar niðurstöður úttekta og rannsókna yrkisnefndar á þeim yrkjum sem urðu fyrir valinu að þessu sinni.

Upplýsingar um uppruna og notkun plantna á Íslandi eru ekki alltaf mjög aðgengilegar og prófanir á plöntum eru mislangt á veg komnar. Í klónasöfnum og yndisgörðum Yndisgróðurs hefur verið safnað saman garð- og landslagsplöntum sem hafa verið í ræktun hér á landi. Klónasöfnin veita tækifæri til rannsókna og gera okkur kleift að koma saman yfirliti eins og hér birtist fyrir plöntur sem þrífast við íslenskar aðstæður. Þetta er ekki aðeins gagnlegt við val á plöntutegundum heldur nauðsynlegur bakgrunnur til að viðhalda og vernda efnivið sem hefur valist til ræktunar á Íslandi í áranna rás. Leitast var við að draga saman upplýsingar um uppruna og notkun plantnanna og birta á samræmdan hátt með ítarlegum yrkislýsingum.

Hjörtur Þorbjörnsson og Ólafur Sturla Njálsson sáu um gerð yrkislýsinga en auk þeirra eiga sæti í yrkisnefnd Samson Bjarnar Harðarson, Guðmundur Vernharðsson, Steinar Björgvinsson og Þorsteinn Magni Björnsson. Samson er verkefnisstjóri Yndisgróðurs og hafði yfirumsjón með verkefninu. Steinunn Garðarsdóttir, starfsmaður Yndisgróðurs sá um að samræma lýsingarnar og setja saman þetta rit, skrifaði inngangskafla og lokaorð. Þórdís Anna Kristjánsdóttir hjá Landbúnaðarháskólanum las yfir og kunnum við öllum sem komu að verkinu bestu þakkir.

Samson Bjarnar Harðarson og Steinunn Garðarsdóttir

3