22
|
LANDWERK #6 / 2013
Nu al Eenvoudig Beter
Niet met de wet, maar met de liefde voor natuur in het hoofd
Generieke aanpak en compensatie vooraf Natuurwetgeving is voor veel overheden een hoofdpijndossier. Het lijkt wel of er niemand blij van wordt dat we de natuur in Nederland zo goed beschermen. De gemeente Zwolle heeft daarom een andere manier van werken ontwikkeld waarbij de natuur weer voorop staat. De aanpak is niet alleen goedkoper, maar levert ook veel minder ergernis op bij burgers en bedrijven die iets willen ondernemen. Door Geert van Duinhoven
De Flora- en Faunawet verplicht iedereen om rekening te houden met beschermde planten en diersoorten. Als je iets gaat ondernemen waar mogelijk beschermde planten of dieren last van hebben, moet je een ontheffing aanvragen. Er moet dan wel een gedegen ecologisch onderzoek plaatsvinden. Soms volstaan mitigerende en compenserende maatregelen. Maar een ecologisch onderzoek kan er natuurlijk ook toe leiden dat er geen vergunning komt. Dat geeft dan weer procedures, aanvullend onderzoek etc. De natuurwetgeving is geen gemakkelijk dossier: rekening houden met beschermde soorten is een tijdrovende en kostbare zaak waarbij vaak het belang van de dieren en planten zelf al lang op de achtergrond is verdwenen en het een juridische strijd is geworden tussen overheden en initiatiefnemers. Het begrip ‘natuur’ heeft de afgelopen jaren voor veel mensen dan ook een negatieve associatie gekregen: mag niks, kan niks, duur, lange procedures en dat allemaal voor die paar vogels, plantjes of hagedissen.
In de praktijk experimenteert een aantal gemeenten tegenwoordig met het instrument generieke ontheffing. In het kort komt het er op neer dat niet voor elk apart project of initiatief een hele procedure doorlopen hoeft te worden, maar dat in een keer, voor een aantal jaar geregeld wordt. Voordelen zijn: minder kosten, minder gedoe, minder irritaties en bovenal: meer natuur!
Beeld-, gebruik- en natuurgroen Een praktijkmiddag van Nu Al Eenvoudig Beter vond in Zwolle plaats waar inmiddels de nodige ervaring is opgedaan met deze generieke aanpak. Tijdens de presentaties van Lieuwe Dijkstra en Maarten Kaales van de gemeente Zwolle, wordt al meteen duidelijk waar de kiem ligt van het Zwolse succes. Want hoewel hier gewerkt wordt aan een nieuwe aanpak voor de natuurwetgeving, gaat het de twee heren in eerste instantie niet om de wetten en de regels maar krijgen we eerst een uitgebreide presentatie
over het gemeentelijke natuurbeleid. Hoe de stedelijke hoofdgroenstructuur in elkaar zit, hoe dat al dan niet samenvalt met het recreatienetwerk, de identiteit van de verschillende natuurparels, en hoe het natuurbeleid onderdeel is van het gemeentelijk beleid voor een leefbare stad. Zwolle heeft het groen onderverdeeld in beeldgroen, gebruiksgroen en natuurgroen. Alle groengebieden vallen in een van deze categorieën en hebben een eigen beheerregime. Beeldgroen is er vooral om naar te kijken, het zijn de blikvangers met een enigszins plantsoenachtige inrichting. Gebruiksgroen is er om te ravotten en te spelen en ook de volkstuinen vallen onder deze categorie. En het natuurgroen is er echt voor de natuur met bijpassend beheer. Dijkstra: “Door dit heel helder te formuleren en helder te communiceren met de uitvoerders is voor steeds meer mensen binnen het gemeentelijk apparaat maar zeker ook bij de burgers, duidelijk wat we willen met de natuur en waarom.”
23
|
LANDWERK #5 / 2013
Nu al Eenvoudig Beter
Compensatie vooraf
Vergunning binnen drie maanden
Toen in 2006 duidelijk werd dat er een tweede grote bedrijventerrein zou komen naast het reeds bestaande terrein, moest er een plan komen voor de natuur. Het was een mer-plichtig project waarin een aantal varianten zijn doorgerekend. “We zijn dat traject gestart met de liefde voor natuur in ons hoofd en niet met de wet. Het ging ons er om hoe de we natuur in het te ontwikkelen gebied zo goed mogelijk konden dienen. Natuur dus niet als hinder, maar als kans, als iets moois”, aldus Dijkstra. Zijn collega Maarten Kaales, stadsecoloog in Zwolle vertelt dat het succes mede te danken is aan het feit dat er in het allereerste stadium al met de natuur rekening is gehouden. “Probleem voor de gemeente is dat er vaak pas een ontheffing wordt aangevraagd bij de uitvoering van een project. Dat is niet alleen lastig, maar het is ook niet optimaal effectief omdat telkens weer voor elk project een ontheffing aangevraagd moet worden en de schaal waarop de ecologische beoordeling plaatsvindt veel te klein is. Bovendien geeft het soorten een onvoldoende bescherming en worden kansen niet volledig benut. Je krijgt versnipperde, veel te dure onderzoeken, en het resultaat is weinig natuur. Burgers en bedrijven vinden het te veel gedoe en ervaren de natuur als een last.” Kaales en zijn collega’s bedachten dat het voor dit project echt anders moest: in het kader van het bestemmingsplan is er in het hele plangebied ecologisch onderzoek gedaan en is er in het bestemmingsplan al rekening gehouden met de ecologie door een ecologische zone te bestemmen. Hierdoor hoefde niet elk bedrijf weer afzonderlijk een ecologisch onderzoek te doen als er op het terrein gebouwd zou gaan worden. Sterker nog, de gemeente heeft van te voren al gezorgd voor de compensatie door een zone aan de rand van het bedrijventerrein nu al in te richten, zonder dat het strikt nu al noodzakelijk is.
Voordat we die nieuwe ecologische zone gaan bekijken, nemen Kaales en Dijkstra de deelnemers eerst op de fiets mee naar een ander project in de gemeente. De gemeente heeft samen met het waterschap een landbouwgebied, pal tegen de stad aan, her-ingericht zodat er nu een wateropvang plaats kan vinden maar ook natte natuur zich kan ontwikkelen (zie nevenstaande luchtfoto). Voorheen kwam er nooit iemand en nu is het een drukte van belang: Vooral ook veel werknemers van de bedrijven en het ziekenhuis maken hier hun lunch-rondje. De manier waarop Kaales en Dijkstar trots over dit gebied vertellen, verraadt al wel hoe belangrijk het is om een aantal bevlogen mensen in een gemeente te hebben. Mensen met kennis van zaken en de capaciteit om hun enthousiasme over te brengen. Dat is zondermeer een succesfactor hier in Zwolle. Zonder de bevlogenheid van deze ambtenaren was natuur waarschijnlijk niet zo vroeg al in het planproces meegenomen. En was ook dit nieuwe natuurgebied er niet geweest. Op het nieuwe bedrijventerrein is er nog veel leeg. Op een perceel staat een bord dat aankondigt hier binnenkort een nieuwe IKEA komt. Maarten Kaales vertelt dat de koop snel rond was: “Door onze manier van werken, konden we dit perceel binnen een paar maanden verkopen en waren alle benodigde vergunningen verleend. Het voorwerk, de onderzoeken en de compensatie hebben we immers al gedaan. Dat is voor bedrijven niet alleen erg prettig, maar we krijgen er ook wat voor terug. Op dit perceel staat nog een oude eikenboom, maar IKEA heeft laten weten dat deze boom hoe dan ook moet blijven staan. Zo zie je dat de bedrijven zelf dan ook iets willen doen voor de natuur omdat wij het als gemeente goed voor elkaar hebben. Dat is wat ik bedoel met kansen creëren.” Vlakbij de nieuw aangelegde ecologische zone is de Wehkamp inmiddels begonnen
LANDWERK #6 / 2013
23
met de aanleg van het grootste distributiecentrum voor internetverkoop ter wereld. Een enorm terrein is daarvoor nodig, maar ook deze de verkoop was binnen drie maanden afgerond. Wehkamp koos zelfs voor een perceel dat aansluit op de ecologische zone. Puur alleen vanwege de uitstraling van het bedrijf.
Handreiking Generieke Aanpak De landschapsarchitect van de gemeente heeft ecologische zone ingericht zodat de soorten die hier in dit gebied altijd voorkwamen, zich verder kunnen ontwikkelen. Kaales: “We wisten op basis van onderzoek welke soorten er hier voorkomen en welke soorten het moeilijk zouden krijgen door de ontwikkeling van het bedrijventerrein. Het gaat dan vooral om de vleermuizen, de kerkuil, steenmarter en de grote en kleine modderkruiper. De vleermuizen en kerkuil kunnen terecht in de oude boerderij die in het verlengde van de ecologische zone ligt. In plaats van te slopen, is de boerderij goeddeels dichtgemetseld zodat er nu alle ruimte en rust is voor deze dieren. De aanpak is succesvol vindt Kaales. De natuur vaart er wel bij, bedrijven voelen zich welkom en de natuur komt uit de negatieve sfeer. Tijd dus om deze aanpak verder te ontwikkelen en te kijken of het ook elders toepasbaar is. Begin dit jaar is Kaales daarom samen met het ministerie van Economische Zaken een werkgroep van enthousiaste deskundigen gestart om de kaders te stellen voor het aanvragen van een Generieke Ontheffing enerzijds en het maken van een Handreiking Generieke Aanpak anderzijds. Een belangrijk onderdeel van de Generieke Aanpak zijn de soortmanagementplannen. In een soortmanagementplan (SMP) beschrijf je hoe je de bescherming van een soort(groep) op een duurzame manier wilt gaan borgen.