26
|
LANDWERK #2 / 2019
PORTRET
“Mislukte reconstructie is een schande voor Brabant” Voormalig ZLTO-voorzitter Hans Huijbers blikt terug op reconstructiebeleid Hans Huijbers was tot voor kort voorzitter van de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO). Hij deed dat tien jaar. Een groot deel van die periode was hij actief betrokken bij de reconstructie van het Brabantse platteland. Hij blikt terug. Het primaire doel van de reconstructie, de afwaartse beweging van veebedrijven van woonkernen en natuurgebieden, is volgens hem niet gerealiseerd. “Dat is een schande voor Brabant.”
Door Aart van Cooten
Hans Huijbers geeft vaker zijn ongezouten mening. Een voorbeeld? De voormalige voorzitter van de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie omschreef het stoppen van de reconstructie in 2014 in een van zijn vele afscheidsinterviews als de “meest historische blunder van deze eeuw”. Als hij zo’n zin terugleest, schrikt hij niet. Integendeel, Huijbers kan er wel om lachen. Wie hem om een nadere toelichting vraagt, zie verderop, hoort hem praten over de “tienduizenden lul-uren” die in de reconstructie zijn gaan zitten. Even later zegt hij dan: “Maak van die lul-uren maar polder-uren.” Om een halve minuut later weer te zeggen: “Ach, maakt niet uit, er werd eindeloos geluld. Waarom zou ik het mooier maken dan het was?”
ROTONDE VAN BRABANT Hij pakt een A4-tje, tekent de zogeheten rotonde van Brabant. Een cirkel met vier kwadranten: export, marktconcepten, stoppers en niches. In die vier groepen wordt de agrarische sector in Brabant vaak verdeeld. “De rotonde staat ook in beleidsnotities van de provincie. Meer dan 95% van
de omzet in de agrofoodsector wordt gerealiseerd in de eerste twee kwadranten, namelijk export en marktconcepten zoals vlees met een of twee sterren. En waar gaat de discussie over? 90% van de tijd praten we over stoppers en niches. Dat gebeurde in de tijd van de reconstructie en nu nog steeds.”
ZICHTSTAL EN BOERDERIJTERRAS Hans Huijbers (60) heeft een melkveebedrijf in Wintelre, vlak bij Eindhoven. Een van zijn dochters runt een boerderijterras, genaamd Hoeve de Nachtegaal. Zijn jongste zoon neemt mogelijk het bedrijf over. Hij heeft een zichtstal, iedereen is welkom op zijn bedrijf. Van 2009 tot april 2019 was Huijbers voorzitter van de ZLTO. De eerste helft van die periode was hij intensief bezig met de reconstructie. Trouwens, ook voor die tijd was hij daar als bestuurder al bij betrokken. Bijvoorbeeld als lid van de reconstructiecommissies Boven-Dommel en De Beerze. In de eerste commissie als waterschapsbestuurder, in de tweede als vertegenwoordiger van de landbouw.
UITBRAAK VARKENSPEST We praten over de zin en onzin van de reconstructie. En natuurlijk komt dan de uitbraak van de varkenspest (1997) aan de orde. Dat drama was de directe aanleiding om het buitengebied op de schop te nemen. Herhaling moest voorkomen worden door de varkensbedrijven te concentreren in landbouwontwikkelingsgebieden (LOG’s), varkensvrije zones te creëren en de bedrijven gesloten te maken. Die kerndoelen zijn volgens de oudvoorzitter niet of nauwelijks gerealiseerd. “Gaandeweg is gekozen voor een integrale aanpak van het hele buitengebied. Het debat ging over natuurontwikkeling, over waterkwaliteit en over leefbaarheid in de dorpen. In de provinciale nota’s werden mooie zinnen opgeschreven over de afwaartse beweging van de veehouderij – weg van de woonkernen, weg van de kwetsbare natuurgebieden –, maar daar is weinig van terechtgekomen.”
ENORME BLUNDER In Zuid- en Oost-Nederland zouden zo’n 1.500 veebedrijven verplaatst worden. Dat is gebeurd met nog geen 50 bedrijven, zegt
LANDWERK #2 / 2019
27
foto: Eljee Bergwerf
“Kleine groepjes protesterende burgers blijken grote invloed te hebben op de gemeentelijke planvorming. Vervolgens heeft de provincie nagelaten om in te grijpen.”
Huijbers. Toen de groep waarvoor de reconstructie in essentie was bedoeld aan de beurt was, is de wet ingetrokken. “Dat is een enorme blunder. Daardoor zijn we nu in Brabant nog steeds aan het praten over de toekomst van de veehouderij. Nu weer in het Brabantse Voedselforum waarin honderden inwoners van Brabant vergezichten formuleren over de voedselproductie in deze provincie. Het debat gaat maar door. We praten met z’n allen weer over knuffelvarkens en stadslandbouw.”
GEMEENSCHAPSHUIZEN De reconstructie heeft natuurlijk wel wát opgeleverd, geeft Huijbers toe. “Alle natuurdoelen zijn wettelijk verankerd en worden dus op termijn gerealiseerd. Hetzelfde geldt voor de waterdoelen, ze zijn vastgelegd in wet- en regelgeving. Er zijn honderden wandel- en fietsroutes gerealiseerd, tientallen verouderde dorpshuizen zijn omgebouwd tot multifunctionele gemeenschapshuizen, elk dorp heeft wel een integraal dorpsontwikkelingsplan. Niks mis mee, maar daar was de reconstructie niet echt voor bedoeld. Gaandeweg zijn de landbouwdoelen naar de achtergrond ver-
dwenen. Ook omdat steeds meer niet-agrarische partijen aan tafel schoven. Van de afwaartse beweging van de veehouderij is naar schatting nog geen 20% gerealiseerd.”
ONVOLDOENDE DOORZETTINGSMACHT Een van de belangrijkste oorzaken van het relatief kleine aantal bedrijfsverplaatsingen is het falen van de realisering van de LOG’s, zegt Huijbers. “Afgesproken was dat elke gemeente zijn eigen LOG zou maken voor de eigen bedrijven die op een verkeerde plek liggen. Dat is op de meeste plekken niet gelukt, omdat de gemeentebesturen onvoldoende doorzettingsmacht hebben. Kleine groepjes protesterende burgers blijken grote invloed te hebben op de gemeentelijke planvorming. Vervolgens heeft de provincie nagelaten om in te grijpen, de nalatige gemeenten werd geen strobreed in de weg gelegd.”
VERWEVINGSGEBIED Er waren volgens Huijbers genoeg veehouders bereid om te verplaatsen van een zogeheten verwevingsgebied naar een LOG. Dat was namelijk ook in hun eigen belang.
Op de nieuwe plek zouden ze immers hun bedrijf verder kunnen ontwikkelen. Maar er kwam geen LOG. “Boeren kunnen een jaar wachten, twee jaar ook nog wel, maar niet vijf jaar. Voor die boeren zijn wij opgekomen. Ons standpunt was: als voor deze groep geen alternatieve locaties beschikbaar zijn, moeten ze kunnen groeien op de plek waar ze nu zitten. Daar is de ZLTO erg succesvol mee geweest. Achteraf kan ik zeggen: te succesvol. Zonder onze inspanningen was de druk op gemeenten om wel een LOG te realiseren groter geweest.”
LATEN GEBEUREN Huijbers houdt er niet van om met een beschuldigende vinger te wijzen. Hij zegt: “Waar de reconstructie voor was bedoeld, is niet gerealiseerd. En waar de reconstructie niet voor was bedacht, daarin is deze juist buitengewoon succesvol geweest. Natuur, water en leefbaarheid zijn de discussie gaan domineren. Dat hebben we met z’n allen laten gebeuren, ook de ZLTO, ook ik als voorzitter van de club. Laat ik het scherp zeggen: dat het primaire doel van de reconstructie niet is gerealiseerd, is een schande voor Brabant.”