32
|
LANDWERK #1 / 2019
BEGRIP VERKLAARD
Grondgebonden Toen het melkquotum in 2015 werd afgeschaft grepen melkveehouders hun kans om flink uit te breiden, met een heleboel extra mest als gevolg. In 2015 produceerde het Nederlandse vee ruim zeven miljoen kilo meer fosfaat dan toegestaan door de EU. Om ons mestoverschot in te dammen moet de veehouderij nu grondgebonden worden. Dat betekent in principe dat het vee niet meer mest mag produceren dan het land aankan. Maar wat betekent grondgebondenheid in de praktijk precies?
Door: Sofia Opfer
EU-REGELGEVING Mest bestaat voor het belangrijkste deel uit nitraat en fosfaat. Deze stoffen helpen planten met hun groei, maar te veel meststoffen in de natuur zorgen voor explosies van bepaalde soorten, ten koste van andere soorten. Om de vermesting van het gronden oppervlaktewater te beperken, mag er volgens de Europese Nitraatrichtlijn op landbouwgrond maximaal 170 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare per jaar gebruikt worden. Nederland heeft toestemming van de Europese Commissie om hiervan af te wijken, de zogenaamde derogatie. Een agrariër mag 230 of 250 kilogram stikstof gebruiken mits de fosfaatproductie in Nederland onder de 172,9 miljoen kilo blijft. Dit fosfaatplafond is gelijkgesteld aan de fosfaatproductie van de Nederlandse veestapel in 2002.
MESTSTOFFENWET De Nederlandse meststoffenwet is bijzonder ingewikkeld en verandert ook voortdurend. Het is lastig om niet kopje onder te gaan als je in de materie duikt. In januari 2018 trad het stelsel van fosfaatrechten in werking. De fosfaatrechten bepalen hoeveel fosfaat een melkveehouder mag produceren en daarmee ook hoeveel koeien hij/zij mag houden. De berekening van de fosfaatrechten is gebaseerd op het aantal melkkoeien in 2015, maar ook op de fosfaatruimte op het bedrijf in 2015. De fosfaatruimte is het officieel geregistreerde oppervlakte landbouwgrond in 2015 x de fosfaatgebruiksnorm 2015. De fosfaatgebruiksnorm bepaalt hoeveel fosfaat de grond aankan, afhankelijk van de grondsoort en wat er verbouwd wordt. (Bent u daar nog?) Grondgebondenheid betekent in deze context dat het aantal stuks melkvee in overeenstemming
Landwerk 2019-nr1.indd 32
is met de fosfaatruimte in 2015. Bedrijven die niet grondgebonden zijn, krijgen 8,3% strafkorting op hun fosfaatrechten. Je kunt extra fosfaatrechten bijkopen.
COMMISSIE GRONDGEBONDENHEID Om het mestbeleid van input te voorzien, is eind september 2017 de Commissie Grondgebondenheid ingesteld door de LTO Vakgroep Melkveehouderij en de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO). Het doel was om tot een gedragen voorstel te komen van de invulling van grondgebondenheid voor de melkveehouderij. Grondgebondenheid betekent volgens hen dat een bedrijf in grote mate zelfvoorzienend is voor het voeden van de dieren. In 2025 moet minimaal 65% van de eiwitbehoefte van de dieren afkomstig zijn van eigen grond. De mest moet in zijn geheel op eigen grond afgezet worden. Melkveehouders die zelf niet genoeg grond hebben, kunnen buurtcontracten afsluiten met derden binnen een straal van 20 kilometer. De melkveehouder kan alleen een buurtcontract afsluiten als hij/zij tenminste 50% van het totaal benodigde ruwvoer op eigen grond teelt. Volgens de Commissie Grondgebondenheid hoeft een bedrijf dus niet zelf grondgebonden te zijn om wel zo genoemd te worden.
BIOLOGISCHE BOEREN Zodra het stelsel van fosfaatrechten werd aangekondigd, kwamen de biologische boeren in opstand. Zij vinden het niet rechtvaardig dat zij ook meetellen bij het landelijke fosfaatproductieplafond, terwijl het probleem in het verleden is veroorzaakt door nietgrondgebonden boeren. Om het keurmerk ‘biologisch’ te verdie-
4/9/2019 9:58:37 AM
LANDWERK #1 / 2019
33
Zodra het stelsel van fosfaatrechten werd aangekondigd, kwamen de biologische boeren in opstand. nen, mag een agrariër maximaal 170 kilogram stikstof per hectare per jaar gebruiken. Dit komt overeen met de EU-regelgeving, zónder derogatie. Biologische melkveehouders zijn hierdoor per definitie grondgebonden en veroorzaken dus geen overbemesting. Onder het nieuwe fosfaatrechtenstelsel kunnen biologische melkveehouders niet uitbreiden, zelfs als de hoeveelheid grond dat wel toe zou laten.
COMITÉ GRAS Als tegengeluid voor de Commissie Grondgebondenheid ontstond daarom Comité GRAS, in het leven geroepen door netwerk GRONDig, een belangenorganisatie voor de grondgebonden en biologische melkveehouderij in ons land. Samen met milieu- en natuurorganisaties, dierenwelzijns- en overige organisaties stelde het Comité een eigen definitie van grondgebondenheid op: er is sprake van grondgebondenheid bij een fosfaatproductie binnen de wettelijke fosfaatgebruiksnormen. De melkveehouder moet de grond in deze berekening wel zelf in eigendom, pacht of gebruik hebben. Bovendien moet de grond binnen een straal van 20 kilometer rondom het bedrijf liggen. Grotere afstanden leiden
Landwerk 2019-nr1.indd 33
tot ongewenste mesttransporten en slechte controleerbaarheid. Grondgebonden is volgens de definitie van Comité GRAS ook echt grondgebonden; een melkveehouder kan geen buurtcontracten afsluiten.
SCHOON GENOEG? De verschillende definities van grondgebondenheid zijn erop gericht om, soms met kunst- en vliegwerk, te voldoen aan EUrichtlijnen. Het Europese fosfaatplafond is gebaseerd op de fosfaatproductie van de Nederlandse veestapel in 2002. Was ons land in 2002 dan schoon genoeg? Uit recent onderzoek van Natuur & Milieu blijkt dat het droevig gesteld is met de waterkwaliteit in Nederland. Slechts 1% van het water dat wordt gemeten, voldoet aan de waterkwaliteitsrichtlijnen. Mest is één van de grootste boosdoeners. In de afgelopen jaren zijn meer dan twintig waterwinputten in Oost- en Zuid-Nederland gesloten, omdat het opgepompte water te sterk vervuild was met meststoffen. Als we echt de negatieve gevolgen van vermesting op onze gezondheid, het milieu en de biodiversiteit willen voorkomen, zijn veel lagere nitraatnormen en fosfaatplafonds nodig.
4/9/2019 9:58:39 AM