ສະບັບທີ 13 ເຫຼັ້ມທີ 2 ປີ 2007 (ພິມໃໝ່ 2011) ISSN 1394-4444
ຈັດພິມໂດຍ: ສູນຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ແລະ ວິໄຈເພື່ອແມ່ຍິງແຫ່ງ ອາຊີ ປາຊີຟິກ (ARROW) ແລະ ຄະນະຫຼັງມະຫາວິທະຍາໄລ ມະຫາວິທະຍາໄລ ວິທະຍາສາດສຸຂະພາບ (ARROW ເວັບໄຊ: www.arrow.org.my., ຄະນະຫຼັງມະຫາວິທະຍາໄລ ເວັບໄຊ: www.psr.edu.la)
ແຫຼ່ງ ທີ່ມາ www.apnsw.org
ແນວທາງການດຳເນີ ນ ວິ ຖີ ຊີ ວິ ດ ທາງເພດ (Sexuality) ມີຢຫ ່ ູ າຼ ກຫຼາຍດ້ວຍກັນ. ບັນດາ ແນວທາງທີ່ໃ ຊ້ ຫຼາ ຍທີ່ສຸດ ແງ່ ຂ ະຫຍາຍຕົ ວ ດ້ານ “ສຸຂະພາບ” ແລະ “ການປ້ອງກັນການ ໃຊ້ຄວາມຮຸນແຮງ” , ຊືງ່ ຖືກຢືນຢັນແລ້ວວ່າເປັນ ຈຸດເລີມ ່ ຕົນ ້ ທີເ່ ປັນປະໂຫຍດໃນການປະຕິບດ ັ ວຽກງານດ້ານວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແລະ ເປັນ ເລືອ ່ ງ ຂັດແຍ່ງໃນສັງຄົມອະນຸລກ ັ ນິຍມ ົ ຫຼາຍ ແຫ່ງ. ແຕ່ວາ່ ຍ້ອນບັນດາແນວທາງທັງສອງ ນັ້ນ ມີ ເ ປົ້າ ໝາຍທີ່ສ ະເພາະເຈາະຈົ ງ ເພື່ອ ສົ່ງ ເສີມສຸຂະພາບຫຼືເພື່ອປ້ອງກັນຄວາມຮຸນແຮງ ຊືງ່ ມີຂຈ ້ໍ ຳກັດແລະບໍສ ່ າມາດຄາດຫວັງທີຈ ່ ະລົງ ເລິກກັບທຸກປະເດັນທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບວິຖີຊີວິດ ທາງເພດ. ດັງ່ ນັນ ້ , ເຮົາຈຶງ່ ຕ້ອງການແນວທາງ ທີເ່ ນັນ ້ ໃສ່ ແລະ ສະໜັບສະໜູນ (affirm) ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດໃນທາງ ບວກ ແລະ ຮອບດ້ານ.
ວິດທາງເພດ ແລະ ມີຄວາມສ່ຽງທີປ ່ ກ ົ ປ້ອງ ແມ່ຍງິ ຫຼາຍເກີນໄປ. ແທນທີຈ ່ ະຄຸມ ້ ຄອງ ສິດທິ ຂອງແມ່ຍງິ ແນວທາງນີມ ້ ກ ັ ຈະຈົບລົງດ້ວຍ ການປົກປ້ອງຄຸມ ້ ຄອງແມ່ຍງິ ແລະ ປະຕິບດ ັ ຕໍກ ່ ບ ັ ແມ່ຍງິ ຄືກບ ັ ວ່າ ພວກເຂົາບໍມ ່ ອ ີ ຳນາດ ເປັນຂອງຕົນເອງ1 . ແຕ່ຢາ່ ງໃດກໍຕ ່ າມ, ມັນມີ ຄວາມສຳຄັນທີເ່ ຮົາຕ້ອງຮັບຮູວ ້ າ່ ຂະບວນການ ເຄື່ອນໄຫວຂອງແມ່ຍິງໃນຫຼາຍປະເທດໄດ້ ເລີມ ່ ຕົນ ້ ລົງເລິກບັນດາປະເດັນ ກ່ຽວກັບວິຖຊ ີ ີ ວິດທາງເພດ ວຽກງານປ້ອງກັນການໃຊ້ຄວາມ ຮຸນແຮງຕໍແ ່ ມ່ຍງິ .
ແລ້ວແມ່ນຫຍັງຄືທາງເລືອກ? ກອບ ແນວຄິ ດ ສະໜັ ບ ສະໜູ ນ ແບບຮອບດ້ າ ນ (affirmative framework) ເລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງ ເພດຈະມີມມ ຸ ມອງຕໍ່ ເລືອ ່ ງວິຖທ ີ າງເພດໃນດ້ານບວກວ່າເປັນສ່ວນໜືງ່ ຂອງວິທທ ີ ສ ່ີ າມາດ ໃຫ້ຄ ້ ວາມມ່ວນຊືນ ່ ແລະ ຕືນ ່ ເຕັນ ້ , ຄວາມສຸກ, ການຜ່ອນຄາຍ, ກໍ່ ່ ຖ ິ ຊ ີ ວ ີ ດ ິ ເປັນຫຍັງແນວທາງທເນນໃສ່ດາ້ ນສຸຂະພາບ ແລະ ການ ໃຫ້ເກີດຄວາມສະນິດສະໜົມ ແລະ ຄວາມສຸກທຸກຮູບແບບທີວ ທາງເພດໃຫ້ໄດ້. ແຕ່ຕເ່ໍ ນືອ ່ ງຈາກວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງ ເພດກໍມ ່ ດ ີ າ້ ນລົບ, ປ້ອງກັນການໃຊ້ຄວາມຮຸນແຮງຈງມີຂຈ ຳກັດ? ແລະ ກອບແນວຄິດດັງ່ ກ່າວແມ່ນປ້ອງກັນ ແລະ ເນັນ ້ ໜັກບັນຫາຕ່າງໆ ່ : ການຈຳແນກລັງກຽດ ແລະ ການໃຊ້ຄວາມຮຸນແຮງທີເ່ ປັນສະ ແນວທາງທີ່ເນັ້ນໃສ່ສຸຂະພາບແມ່ນມີຄວາມສ່ຽງທີ່ຈະຫຼຸດ ເຊັນ ິ ທາງເພດຂອງ ຫຼາຍໆຄົນເຊັນ ່ : ຄົນທີບ ່ ປ ່ໍ ະ ຜ່ອນ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດດ້ານຊີວະວິທະຍາເທົາ່ ນັນ ້ . ເນືອ ່ ງຈາກວ່າແນວ ພາບພົບເຫັນໄດ້ຈງິ ໃນຊີວດ ັ ຕາມຮີດຄອງປະເພນີທາງບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ບັນທັດຖານ ຄິດດັງ່ ກ່າວແມ່ນເນັນ ້ ໃສ່ດາ້ ນສຸຂະພາບເປັນຫຼກ ັ ຈຶງ່ ລະເລີຍດ້ານອືນ ່ ໆ ຕິບດ ທາງເພດ, ຜູຖ ້ ກ ື ກະທຳຄວາມຮຸນແຮງ ທາງເພດ, ຜູຂ ້ າຍບໍລກ ິ ານທາງ ທີບ ່ ແ ່ໍ ມ່ນເລືອ ່ ງຊີວະວິທະຍາ ຫຼື ທາງຮ່າງກາຍ ແລະ ລະເລີຍແງ່ມມ ຸ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ເປັນສ່ວນໜືງ່ ອືນ ່ ໆຂອງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດເຊັນ ່ ຄວາມປາດຖະໜາ ແລະ ຈິນຕະ ເພດ. ແນວທາງເຊີງ່ ສະໜັບສະໜູນ ວິຖຊ ຸ ຄ່າຕໍຊ ່ ວ ີ ດ ິ ມະນຸດແມ່ນຮຽກຮ້ອງຊີວດ ິ ມະນຸດ: ສິດທິແມ່ຍງິ ນາການ, ລວມໄປເຖິງບົດບາດຍິງຊາຍ (gender) ແລະ ເຊັນ ່ ດຽວ ແລະ ມີຄນ ແລະ ສິດທິສຂ ຸ ະພາບຈະເລີນພັນແມ່ນສິດທິມະນຸດ. ດັງ່ ນັນ ້ , ສິດທິທາງ ກັນຫຼບ ື ່ໍ ແມ່ນການສະແດງອອກທາງຮ່າງກາຍ ແລະ ດ້ານວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ່ ວນຈະຖືວາ່ ເປັນສິດທິມະນຸດ ເຊັນ ່ ດຽວກັນ. ອັນນສະທ້ອນໃຫ້ ທາງເພດອືນ ່ ໆເຊັນ ່ ບັນດາຄວາມມຸງ້ ຫວັງ ແລະ ຄວາມເພີຝ ້ ນ ັ , ເພດກໍຄ ເຊັນ ່ ດຽວກັນກັບຄວາມສຳພັນດ້ານບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ອຳນາດ ເຫັນຜ່ານການສະແດງອອກທາງດ້ານສິດທິທາງເພດ ຊຶງ່ ລວມສິດທິທ່ີ ທີຄ ່ ວບຄຸມການສະແດງອອກທາງເພດ ແລະ ບົດບາດຍິງຊາຍ. ມັນ ປາດສະຈາກການຖືກຈຳແນກ ລັງກຽດ,ຖືກບັງຄັບຂູເ່ ຂັນ ແລະ ການ ູ່ ນ ົ ພືນ ້ ຖານຫຼກ ັ ຈັນຍາທຳດ້ານບວກ ບໍໄ່ ດ້ບອກວ່າຮ່າງກາຍບໍສ ່ ຳຄັນ, ແຕ່ໃຫ້ເຫັນວ່າ “ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ” ໃຊ້ຄວາມຮຸນແຮງ ແລະ ສິດທິຢບ ເຊັນ ່ : ເລືອ ່ ງຄວາມເປັນອັນໜືງ່ ອັນດຽວກັນຂອງຮ່າງກາຍ (bodily ມີຄວາມໝາຍຫຼາຍກວ່າເລືອ ່ ງເພດ “Sex”. integrity) ທີຖ ່ ວ ື າ່ ຮ່າງ ກາຍຂ້ອຍເປັນຂອງຂ້ອຍ (my body is ິ ແນວທາງການເຮັດວຽກບົນພືນ ້ ຖານ ການປ້ອງກັນການ mine), ຄວາມເປັນບຸກຄົນ (personhood), ເຊີງ່ ຖືວາ່ ທຸກຄົນມີສດ ໃຊ້ ຄ ວາມຮຸ ນ ແຮງນັ້ ນ ແມ່ ນ ເນັ້ ນ ໃສ່ ພ ຽງແຕ່ ດ້ າ ນລົ ບ ຂອງວິ ຖີ ຊີ ໃນການຕັດສິນໃຈເລືອກ ດ້ວຍຕົວເອງ, ຄວາມເທົາ່ ທຽມກັນລະຫ
Vol. 13 No. 2 2007
1
SECTION HEADER GOES HERE
ເປັນຫຍັງຈງຕ້ອງສະໜັບສະໜູນວິຖີຊີວິດທາງເພດ
ບົດບັນນາທິການ
ວ່າງໃນກຸມ ່ ຂອງຜູຊ ້ າຍ-ແມ່ຍງິ ແລະ ຄົນຂ້າມເພດ (transgender) ຮ່ວມທັງການເຄົາລົບໃນຄວາມ ຫຼາກຫຼາຍທາງເພດ (ໃນເງືອ ່ ນໄຂວັດ ທະນະທຳໂດຍທີຫ ່ ກ ັຼ ການສາມ ປະການທຳອິດບໍໄ່ ດ້ ຖືກລະເມີດ)2,3. ກອບແນວຄິດຄວາມສະໜັບສະໜູນແບບຮອບດ້ານ ໃຊ້ຫກ ັຼ ການຍິນ ຍອມໃນການຕັດສິນວ່າພຶດຕິກຳທາງເພດທີ່ຍອມຮັບໄດ້ເປັນແນວ ໃດ ຫຼາຍກວ່າເລືອ ່ ງການແຕ່ງງານ ຫຼື ໃຫ້ກຳເນີດລູກ. ໂດຍເວົາ້ ງ່າຍໆ ການຍິນຍອມ ໝາຍເຖີງການເຂົາ້ ຮ່ວມກິດຈະກຳໃດໜືງ່ ດ້ວຍ ຄວາມເຕັມໃຈ ໂດຍມີອດ ິ ສະຫຼະໃນການເລືອກດ້ວຍຕົນເອງ ແລະ ຮູເ້ ຖີງຜົນຮັບທີຈ ່ ະເກີດຂືນ ້ . ກອບແນວຄິດຍັງມີມມ ຸ ມອງວ່າຄົນເຮົາ ແຕ່ລະຄົນນັ້ນຕ່າງໃຫ້ຄວມໝາຍຂອງຕົນເອງຕໍ່ກິດຈະກຳທາງເພດ ຕ່າງໆ ບາງຄົນອາດຄິດວ່າເປັນເລືອ ່ ງຄວາມມ່ວນຊືນ ່ ທາງເພດ, ແຕ່ 4 ບາງຄົນເບີງ່ ວ່າເປັນເລືອ ່ ງທີໜ ່ າ້ ລັງກຽດຫຼາຍ . ອັນນີໝ ້ າຍຄວາມວ່າ ທັດສະນະຄະຕິແບບຕັດສິນວ່າ ຖືກຜິດຕໍບ ່ ດ ົ ບາດຍິງຊາຍ ແລະ ການສະແດງອອກທາງເພດ ທີເ່ ປັນການປະຕິບດ ັ ດ້ວຍຄວາມສະ ໝັກໃຈນັນ ້ ເປັນຄວມຮຸນແຮງໃນຕົວຂອງມັນເອງ ແລະ ນັນ ້ ເອງກໍ່ ເປັນຄວາມຮຸນແຮງອີກຮູບແບບໜືງ່ . ເນືອ ່ ງຈາກມຸມມອງນີເ້ ຫັນວ່າ ການຍິນຍອມເຫັນດີເຫັນພ້ອມ ແລະ ເປັນທາງເລືອກຂອງໝົດທຸກຄົນ, ມັນບໍແ ່ ມ່ນພຽງແຕ່ຄນ ົ ຈຳນວນໜ້ອຍໜືງ່ , ຊຶງ່ ກະຕຸນ ້ ພວກເຮົາໃຫ້ ມີການເຮັດວຽກກັບກຸມ ່ ຄົນຕ່າງໆ ທີໃ່ ນເມືອ ່ ກ່ອນຖືກລະເລີຍເຊັນ ່ : ພວກເຮົາຍອມຮັບວ່າຜູພ ້ ກ ິ ານນັນ ້ ກໍມ ່ ຄ ີ ວາມຮູສ ້ ກ ຶ ທາງເພດ ເຮົາກໍໄ່ ດ້ ເອົາເຂົາເຈົາ້ ເຂົາ້ ມາໃນໂຄງການເພດສຶກສາ, ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດ. ຖ້າວ່າເຮົາເຫັນໄດ້ເຖີງຄວາມແຕກຕ່າງ ລະຫວ່າງການຂາຍບໍລກ ິ ານທາງເພດ ກັບການຄ້າມະນຸດ ເພືອ ່ ການ ສະແຫວງຫາຜົນປະໂຫຍດທາງເພດ ແລະ ເຊືອ ່ ວ່າ ການຂາຍ ບໍລກ ິ ານທາງເພດແມ່ນວຽກໜືງ່ ແລະ ບໍຈ ່ ຳເປັນຕ້ອງແມ່ນເລືອ ່ ງການ ສະແຫວງຫາຜົນປະໂຫຍດທາງເພດ. ພວກເຮົາຄົງບໍຈ ່ ຳເປັນຕ້ອງສະ ລະເຫືອ ່ ແຮງໄປກັບຄວາມພະຍາຍາມ “ຊ່ວຍເຫຼອ ື ” ຜູຂ ້ າຍບໍລກ ິ ານ ທາງເພດ ແລະ “ຟືນ ້ ຟູ” ເຂົາເຈົາ້ ແບບບໍມ ່ ຄ ີ ວາມໝາຍ ແລະ ດູໝນ ່ິ ແທນທີຈ ່ ະເຮັດສີງເຫຼາ່ົ ນີ້ ເຮົາຈະເຮັດເພືອ ່ ຮຽກຮ້ອງສິດທິ ຂອງຜູຂ ້ າຍບໍ ລິການທາງເພດ ແລະ ຖ້າຫາກພວກເຮົາໃຊ້ເລືອ ່ ງຄວມຍິນຍອມເປັນ ເກນຕັດສິນວ່າສີງ່ ໃດເປັນເລືອ ່ ງທີຍ ່ ອມຮັບໄດ້ ເຮົາກໍສ ່ າມາດເຮັດວຽກ ນຳ ແລະ ເຮັດວຽກກັບບຸກຄົນທີມ ່ ກ ັ ເພດດຽວກັນ. ແມ່ຍງິ ທີແ ່ ຕ່ງງານ ແລະ ຖືກຂົມ ່ ຂືນຈາກຄູສ ່ ມ ົ ລົດຂອງຕົນກໍສ ່ າມາດນຳເອົາເອົາເລືອ ່ ງ ນີມ ້ າເປັນປະເດັນໄດ້. ສ່ວນຄົນທີເ່ ລືອກຈະເປັນໂສດກໍສ ່ າມາດເລືອກ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຂອງຕົນເອງໄດ້ລວມເຖີງກັບການນຳເອົາແນວທາງ ນີໃ້ ຊ້ກບ ັ ກຸມ ່ ອືນ ່ ໆດ້ວຍເຊັນ ່ ກັນ. ເຮົ າ ຈະເອົ າ ກອບແນວຄິ ດ ສະໜັ ບ ສະໜູ ນ ຮອບດ້ າ ນ ມາໃຊ້ໃນການວິໄຈ, ການກຳນົດນະໂຍບາຍ, ການໃຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານ ແລະ ການດຳເນີນໂຄງການໃນພາກພນອາຊີ ປາຊີຟກ ິ ແນວໃດ? ຕົວຜັນແປຕ່າງໆເຊັນ ່ ການສະແດງອອກທາງບົດບາດຍິງ ຊາຍ, ສະຖານະພາບສົມລົດ, ລົດນິຍມ ົ ທາງເພດ, ອາຍຸ, ສະຖາ ນະພາບທາງສັງຄົມ ແລະ ເສດຖະກິດ, ເຊືອ ້ ຊາດ, ຊົນເຜົາ່ , ຄວາມທຸກຍາກ, ຊົນຊັນ ້ ແລະ ສາສະໜາຕ່າງກໍເ່ ປັນປັດໄຈທີກ ່ ຽ່ ວ ຂ້ອງກັບການມີສດ ິ ແລະ ການຈຳແນກລັງກຽດ, ຊືງ່ ມີຄວາມເຊືອ ່ ມ
2
Vol. 13 No. 2 2007
ໂຍງເຊີງ່ ກັນແລະກັນ ແລະ ພົວພັນກັບຊີວດ ິ ທາງເພດ. ໃນກອບແນວ ຄິດສະໜັບສະໜູນຮອບດ້ານຕໍ່ວິຖີຊີວິດທາງເພດຕ້ອງຈຳເປັນຄຳ ນືງ ເຖີງວ່າຄົນມີຊວ ີ ດ ິ ຢູໃ່ ນຫຼາຍມິຕເິ ຊັນ ່ ໃນດ້ານໜືງ່ ເຂົາອາດມີສດ ິ ທິ ແຕ່ໃນດ້ານອືນ ່ ເຂົາອາດຖືກເອົາປຽບ ຫຼື ເຂົາອາດດ້ອຍໂອກາດໃນ ຫຼາຍໆດ້ານເຊັນ ່ : ເຍົາວະຊົນທີເ່ ປັນຍິງ ຮັກກັບຍິງຄົນໜືງ່ ມາຈາກ ກຸມ ່ ຖືສາສະໜາກຸມ ່ ນ້ອຍນັນ ້ ອາດຈະເປັນຄົນດ້ອຍໂອກາດຍ້ອນອາຍຸ, ລົດນິຍມ ົ ທາງເພດ, ບົດບາດຍິງຊາຍ, ສະຖານະພາບສົມລົດ ແລະ ສາສະໜາຂອງຕົນ ແລະ ອາດບໍສ ່ າມາດເຂົາ້ ເຖີງການບໍລກ ິ ານສຸຂະ ພາບທາງເພດ ແບບດຽວກັນກັບກຸມ ່ ແມ່ຍງິ ທີແ ່ ຕ່ງງານແລ້ວມາຈາກ ກຸ່ມໃຫ່ຍທີ່ຖືສາສະໜາຫຼັກທີ່ໄດ້ຮັບດັ່ງທີ່ກ່າວມາແລ້ວແນວທາງສະ ໜັບສະໜູນແບບຮອບດ້ານນັນ ້ ຢູບ ່ ນ ົ ພືນ ້ ຖານຂອງຫຼກ ັ ສີງ່ ສຳຄັນ ເລືອ ່ ງ ດ້ານຄວາມສົມບູນທາງດ້ານຮ່າງກາຍ, ຄວາມເປັນບຸກຄົນ, ຄວາມ ສະເໝີພາບແລະການເຄົາລົບຄວາມຫຼາກຫຼາຍ. ແນວທາງນີເ້ ຫັນວ່າ ການສະແດງອອກທາງເພດ ແລະ ບົດບາດຍິງຊາຍມີຫາຼ ຍຮູບແບບຈືງ່ ເປັນແນວທາງທີລ ່ ວມເອົາໝົດທຸກຄົນ. ໃນພາກພືນ ້ ຂອງເຮົາມີວທ ິ ີ ການສະແດງອອກທາງບົດບາດ ຍິງຊາຍ ແລະ ເອກະລັກທາງເພດໃນ ລັກສະນະທີໜ ່ າ້ ຕືນ ່ ຕາ ແລະ ຫຼາກຫຼາຍ ຢ່າງຍີງ່ ເປັນວິທກ ີ ານທີເ່ ຮັດ ໃຫ້ການຈັດລຽງຄົນແບບງ່າຍ ດາຍ ວ່າຊາຍຍິງ ຫຼື ຄົນຮັກເພດດຽວກັນຄົນຮັກຕ່າງເພດຢ່າງທີເ່ ປັນຢູ່ ຕົວຢ່າງ: ໂດຍຈະເຫັນໄດ້ຈາກຄຳວ່າ ‘warias’ ໃນອິນໂດເນເຊຍ ‘metis’ ໃນເນປານ ‘kothis’, ‘aravanis’ ຫຼື ‘hijras’ ໃນອິນເດຍ ‘baklas’ ໃນຟີລບ ິ ປິນ ແລະ ‘mak nyahs’ 5 ໃນມາເລເຊຍ . ແລະ ເອກະລັກໃນຄວາມເປັນທອມ-ດີ້ ທີມ ່ ຮ ີ າກເລິກ ມາດົນໃນກຸມ ່ ແມ່ຍງິ ທີມ ່ ຄ ີ ວາມປາດຖະໜາໃນເພດດຽວກັນໃນປະ ເທດຈີນ, ອິນໂດເນເຊຍ ແລະ ຟີລບ ິ ປິນ. ອີກຕົວຢ່າງໜືງ່ ຄື ປະເດັນດ້ານອາຍຸ ເຊີງ່ ໃນກອບແນວຄິດ ສະໜັບສະໜູນຮອບດ້ານນັນ ້ ຈະເບີງ່ ວ່າບໍພ ່ ຽງແຕ່ໃນສະເພາະໃນໄວ ຈະເລີນພັນເທົາ່ ທີຄ ່ ວນ ມີໂອກາດເຂົາ້ ເຖີງການບໍລກ ິ ານ, ການສຶກສາ ຫຼບ ື ນ ັ ດາການໂຄສະນາດ້ານລົງປະຕິບດ ັ ການ, ດ້ວຍເຫດນີ້ ການວິໄຈ ຈະຕ້ອງມີວທ ິ ກ ີ ານເບີງ່ ປະເດັນ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຮອບດ້ານຫຼາຍກວ່າ ເລືອ ່ ງຄວາມຮູ,້ ທັດສະນະຄະຕິ ແລະ ການປະຕິບດ ັ ຢ່າງທີປ ່ ະຕິ ບັດກັນຢູ.່ ຍົກຕົວຢ່າງເຊັນ ່ ໃນໂຄງການວິໄຈເລືອ ່ ງ “The save Passages to Adulthood”6 (ການຜ່ານໄປເປັນຜູໃ້ ຫ່ຍຢ່າງປອດໄພ) ຊືງ່ ເປັນໂຄງການດ້ານສຸຂະພາບທາງເພດຂອງຊາວໜຸມ ່ ໃນປະເທດ ທຸກຍາກໄດ້ມກ ີ ານພິຈາລະນາປັດໄຈຕ່າງໆ ທີມ ່ ອ ີ ດ ິ ທິພນ ົ ຕໍສ ່ ຂ ຸ ະພາບ ທາງເພດຂອງຊາວໜຸມ ່ ລວມເຖີງປັດໄຈຕ່າງໆທີຖ ່ ໄື ດ້ວາ່ ເປັນຈຸດແຂງ7 ຂອງຊາວໜຸມ ່ ດ້ວຍ. ໃນດ້ າ ນນະໂຍບາຍນັ້ນ ,ກອບແນວຄິ ດ ສະໜັ ບ ສະໜູ ນ ຮອບດ້ານຈະຊ່ວຍໃຫ້ເຮົາໝັ້ນໃຈໄດ້ວ່າບັນດານະໂຍບາຍຈະສາ ມາດສົງ່ ເສີມສິດທິຂອງປະຊາຊົນໄດ້. ສຳຫຼບ ັ ສີງ່ ນີຜ ້ ກ ູ້ ຳນົດນະໂຍບາຍ ຈະຕ້ອງມີຄວາມຮູສ ້ ກ ຶ ໄວຕໍກ ່ ານສະແດງອອກທາເພດ ແລະ ບົດບາດ ຍິງຊາຍ. ຕົວຢ່າງປະເທດອິນເດຍ ແລະ ອີກ 7 ປະເທດໃນພູມມິພາກນີ້ ຍັງມີກດ ົ ໝາຍມາດຕາ 377 ຊືງ່ ຕົກທອດ ມາຈາກສະໄໝອານານິຄມ ົ ທີ່ ຖືວາ່ “ການຮ່ວມ ເພດ ແບບຜິດທຳມະຊາດ” ເປັນການກະທຳທີຜ ່ ດ ິ ກົດໝາຍ ແລະ ການບັງຄັບໃຊ້ກດ ົ ໝາຍນີເ້ ຮັດໃຫ້ ‘Hijras’ ແລະ ຊາຍ ຮັກຊາຍຖືກຄຸກ ຄາມ ແລະກົດຂີ8່ . ‘Voices Againts 377’ (ບັນດາສຽງ
ຕໍຕ ່ າ້ ນ 377) ຊືງ່ ເປັນເຄືອຂ່າຍການຮ່ວມມືຂອງກຸມ ່ ຕ່າງໆ ໃນກຸງນິວ ເດລີກຳລັງເຄືອ ່ ນໄຫວກົດດັນໃຫ້ມກ ີ ານປັບປ່ຽນກົດໝາຍນ ສວນການ ປ່ຽນແປງທາງນະໂຍບາຍ ໃນລະດັບພາກພືນ ້ ທີພ ່ ຈ ໍ ະເປັນຄວາມຫວັງ ໄດ້ນນ ້ັ ເກີດຂືນ ້ ທີ່ ຮ່ອງກົງ ໃນເດືອນສີງຫາ ປີ 200610 ໂດຍການ ຫຼດ ຸ ອາຍຸຂອງຊາຍຮັກຊາຍ ຫຼື ຍິງຮັກຍິງ ໃນກົດໝາຍອານຸຍາດໃຫ້ມີ ເພດສຳພັນແບບຍິນຍອມພ້ອມໃຈໄດ້. ໃນປີ 2005 willium leung, ຊືງ່ ເປັນຊາຍຮັກຊາຍໃນຮ່ອງກົງ ໄດ້ທາ້ ທາຍກົດໝາຍທີເ່ ກີດຂືນ ້ ມາ ຈາກຄວາມຍິນຍອມລະຫວ່າງຊາຍກັບຊາຍອາຍຸຫາຼ ຍກວ່າ 16 ປີຂນ ້ື ໄປແຕ່ບເ່ໍ ຖີງ 21 ປີ ເປັນຄວາມຜິດໃນຂະນະທີອ ່ ະນຸຍາດໃຫ້ຄນ ົ ຮັກ ຕ່າງເພດອາຍຸແຕ່ 16 ປີ ຂືນ ້ ໄປມີເພດສຳພັນກັນໄດ້. ກົດໝາຍ ພືນ ້ ຖານ (Basic law) ຂອງຮ່ອງກົງລະບຸວາ່ ປະຊາຊົນທຸກຄົນຕ້ອງໄດ້ ຮັບການປະຕິບດ ັ ຢ່າງເທົາ່ ທຽມກັນຕາມກົດໝາຍ ແລະ ມີສດ ິ ໄດ້ຮບ ັ ການຄຸມ ້ ຄອງຕາມກົດໝາຍ ໂດຍປາດສະຈາກການເລືອກປະຕິບດ ັ . ດັງ່ ນັນ ້ , ປະເດັນນີຈ ້ ງ່ື ບໍມ ່ ີ ແຕ່ເລືອ ່ ງຊາຍຮັກຊາຍ ຫຼື ສິດທິທຈ ່ີ ະມີເພດ ສຳພັນ ຫາກຍັງເປັນເລືອ ່ ງຂອງສິດທິຂນ ້ັ ພືນ ້ ຖານຂອງປະຊາຊົນ ໃນ ຄວາມເທົາ່ ທຽມກັນ ແລະ ຄວາມເປັນສ່ວນຕົວ. ແລ້ວແນວຄິດນີມ ້ ຄ ີ ວາມໝາຍແນວໃດ ຕໍກ ່ ານບໍລກ ິ ານທີ່ ເຮັດຢູ.່ ເຮົາຈະປ່ຽນແນວຄິດນີໄ້ ປສູກ ່ ານກະທຳໄດ້ຢາ່ ງໃດ? ມີບາງ ຕົວຢ່າງດ້ານໂຄງການ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດທີເ່ ຮັດວຽກຕາມແນວທາງ ການຮັບຮອງ ແລະ ສະໜັບສະໜູນສິດທິໃນອາຊີໃຕ້ ແລະ ອາຊີຕາ ຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ຫາຼ ຍເຊັນ ່ : ໂຄງການ Aahung ໃນປາກີສະຖານ, ມູນນິທເິ ອັມພາວເວີ ໃນປະເທດໄທ, Likhaan ແລະສະມາຄົມ ລະ ຄອນເວທີເພືອ ່ ການສຶກສາແຫ່ງປະເທດຟີລບ ິ ປິນ (Philippines Educational Theater Association) ໃນປະເທດຟີລບ ິ ປິນ, The Pink Triangle Foundation ແລະ Sister in Islam ໃນປະເທດມາເລເຊຍ Yayasa kesejahteraan Fatayat ໃນປະເທດອິນໂດເນເຊຍ11 . ອົງ ການເຫຼາ່ົ ນີເ້ ຮັດວຽກກັບກຸມ ່ ຄົນຕ່າງໆ ແລະດຳເນີນງານຫຼາຍດ້ານ ທັງເບີງ່ ແຍງສຸຂະພາບ, ການຕີຄວາມໝາຍຫຼກ ັ ຄຳສອນທາງສາສະ ໜາ, ການເຮັດກິດຈະກຳກຸມ ່ , ລະຄອນ, ການສຶກສາ, ການໂຄສະນາ ແລະ ກິດຈະກຳເຂົາ້ ເຖີງກຸມ ່ ເປົາ້ ໝາຍ. ສະນັນ ້ ຍັງມີຫາຼ ຍຢ່າງທີຕ ່ ອ ້ ງເຮັດ. ເຮົາຕ້ອງມີການບໍລກ ິ ານ ຫຼາຍຂືນ ້ ໃຫ້ແກ່ກມ ຸ່ ຊາວໜຸມ ່ ທີຖ ່ ກ ື ລະເລີຍ, ຍິງຮັກຍິງ ແລະ ກຸມ ່ ຄົນ ທີປ ່ າດຖະໜາເພດດຽວກັນອືນ ່ ໆ ຊືງ່ ອາດຍັງບໍມ ່ ຊ ີ ເ່ື ອີນ ້ ໃຫ້ຕນ ົ ເອງ, ສຳຫຼບ ັ ຊົນເຜົາ່ ພືນ ້ ເມືອງ ແລະ ແມ່ຍງິ ຊົນນະບົດ, ຜູພ ້ ກ ິ ານ, ລວມ ທັງຄົນຮັກຕ່າງເພດທົວ ່ ໆໄປ ຊືງ່ ມັກຖືກລະເລີຍ ແລະ ບໍໄ່ ດ້ເປັນກຸມ ່ ເປົາ້ ໝາຍຂອງການປ້ອງກັນການຕິດເຊືອ ້ HIV ເພາະຖືກເບີງ່ ວ່າ ເປັນ ‘ປົກກະຕິ’ ຊືງ່ ບໍໄ່ ດ້ເອົາໃຈໃສ່ເລືອ ່ ງແງ່ມມ ຸ ຄວາມສຸກຂອງຊີວດ ິ ທາງເພດ. ພວກເຮົາຕ້ອງເຮັດວຽກນີ້ ເພາະການສະໜັບສະ ໜູນວິຖີ ຊີວດ ິ ທາງເພດແບບຮອບດ້ານໝາຍເຖີງການເຮັດ ເພືອ ່ ໝົດທຸກຄົນບໍ່ ແມ່ນສະເພາະບາງຄົນທີຖ ່ ກ ື ເລືອກມາເທົາ່ ນັນ ້ . ຜູເ້ ຂົາ້ ຮ່ວມທ່ານໜືງ່ ໃນກອງປະຊຸມການສະໜັບສະໜູນວິຖີ ຊີວດ ິ ທາງເພດແບບຮອບດ້ານ ເປັນເຈົາ້ ພາບໂດຍສູນຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານ ດ້ານວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຂອງອາຊີໃຕ້ ແລະ ອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ ໃນເດືອນມິຖນ ຸ າ ປີ 2007 ໄດ້ສະຫຼບ ຸ ກ່ຽວກັບປະເດັນນີໄ້ ວ້ຢາ່ ງສົມ
ບູນ: “ການສະໜັບສະໜູນວິຖຊ ີ ວ ິ ດທາງເພດແບບຮອບດ້ານເທົາ່ ກັບການສະໜັບສະໜູນຊີວດ ິ ” ຕ້ອງການຄຳຢືນຢັນຫຼາຍກ່ວານີບ ້ ? ່ໍ ເອກະສານອ້າງອີງ 1. Miller, Alice M. 2004. “Sexuality, violence against women and human rights: Women make demands and adies get protection.” Health and Human Rights. Vol.7, No.2, pp.17-47. 2. Correa, S.; Petchesky, R. 1994. “Reproductive and sexual rights: A feminist perspective.” In Sen, G.; Germain, A.; Chen, L.C. (Eds.). Population Policies Reconsidered: Health, Empowerment and Rights. Boston, U.S.A.: Harvard University Press. pp.107-123. 313p. 3. Miller, Alice M. 2000.“Sexual but not reproductive: Exploring the junction and disjunction of sexual and reproductive rights.” Health and Human Rights. Vol.4, No.2, pp.69-109. 4. Rubin, Gayle. 1999. “Thinking sex: Notes for a radical theory of the politics of sexuality. In Parker, R. & Aggleton, P. (Eds.). Culture, Society and Sexuality: A Reader. UK: UCL Press. pp.143-178. 5. ເອກະລັກ/ການສະແດງອອກທາງເພດຂອງຄົນພືນ ້ ເມືອງເດີມ ຫຼາຍຄົນອາດມີເພດສຳພັນກັບຜູຊ ້ າຍ ແຕ່ບໄ່ໍ ດ້ເບີງ່ ວ່າຕົນເອງ ເປັນຄົນຂ້າມເພດ ຫຼື ຮັກເພດດຽວກັນ ກວກເຂົາບໍອ ່ າເປັນໄປ ຕາມການຈຳແນກ ແລະ ເພດພາວະແບບສອງຂົວ ້ ທຳມະດາ 6. Chandiramani, R. [et al.] 2002. Sexuality and Sexual Behaviour: A Critical Review of Selected Studies (1990-2000). New Delhi: CREA. 33p. 7. www.safepassages.soton.ac.uk 8. In Plainspeak. 2006.“Did you know.” Issue 1. www. asiasrc.org/inplainspeak/issue1_2006/sex_law.phps 9. www.voicesagainst377.org/component/option, com_ frontpage/Itemid,1/ 10. www.thestandard.com.hk/ stdn/std/Metro/ GH29Ak02. html 11. ເບີງ່ ການອະທິບາຍລາຍລະອຽດການວິເຄາະຂອງອົງການເຫຼາ່ົ ນີ້ Misra, G. & Chandiramani, R. (Eds.). 2005. Sexuality, Gender and Rights: Exploring Theory and Practice in South and Southeast Asia. New Delhi/ Thousand Oaks/London: SAGE Publications.
ໂດຍ Radhika Chandiramani ຜູອ ້ ຳນວຍການໃຫ່ຍ ສິດທິສຂ ຸ ະພາບຈະເລີນພັນ
ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດ (TARSHI) ສູນຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານດ້ານ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຂອງອາຊີໃຕ້ ແລະ ອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ ປະເທດອິນເດຍ. Email: rchandiramani@tarshi.net
Vol. 13 No. 2 2007
3
ປະຫວັດຄວາມເປັນມາ. ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນ ລາວ (ສປປລາວ ຫລື ລາວ) ມີໂຄງສ້າງດ້ານປະຊາກອນທີ່ ເປັນຄົນໝ່ມ ຸ ມີອາຍຸຕຳກ່ວາ 20 ປີ ເຖິງ 54% ຂອງປະຊາກອນທັງໝົດ 5.6 ລ້ານຄົນ, ແລະ 23.7% ແມ່ນຢູໃ່ ນກຸມ ່ ອາຍຸລະຫວ່າງ 10-24 ປີ1. ອັນນີແ ້ ມ່ນປະເດັນທີສ ່ ຳຄັນທີສ ່ ດ ຸ ທີພ ່ ວ ົ ພັນເຖິງໄວໜ່ມ ຸ ແລະ ຄົນລຸນ ້ ໜຸມ ່ ຊຶງ່ ລວມທັງດ້ານສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ. ມີຫາຼ ຍປັດໄຈທີກ ່ ະທົບຕໍກ ່ ານໄດ້ຮບ ັ ຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານ ແລະ ການບໍລິ ການສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ໃນກຸມ ່ ຊາວໜຸມ ່ ໃນ ສປປ ລາວ. ເຖິງແມ່ນວ່າ ໃນປີ 1991 ຄວາມສະເໝີພາບທາງ ດ້ານບົດບາດຍິງ-ຊາຍໄດ້ຖກ ື ຮັບປະກັນດ້ວຍລັດຖະທຳມະນຸນ ູ ແລະ ໄດ້ຖກ ື ສົງ່ ເສີມ ໃນປີ 2004 ດ້ວຍກົດໝາຍກ່ຽວກັບການພັດທະນາ ແລະ ການປົກປ້ອງແມ່ຍງິ ແລະ ເຖິງແມ່ນວ່າເພດຍິງປະກອບດ້ວຍ 50.2% ຂອງປະຊາກອນທັງໝົດ ແລະ 31% ຂອງປະຊາກອນທີຢ ່ ູ່ 2 ໃນໄວໜຸມ ່ , ຄວາມສະໝີພາບທາງດ້ານບົດບາດຍິງ-ຊາຍ . ຍັງເປັນ ປະເດັນໃນປະເທດ3. ສປປ ລາວ ແມ່ນໄດ້ຖກ ື ຈັດຢູໃ່ ນປະເທດດ້ອຍ ພັດທະນາ, ຊຶງ່ 26% ຂອງປະຊາກອນ ອາໃສຢູຕ ່ ຳ່ ກວ່າເສັນ ້ ຂອງ ຄວາມທຸກຈົນ4. ເຖິງແມ່ນວ່າປະເທດມີປະສົບການໃນການຈະເລີນ ເຕີບໂຕທາງດ້ານເສດຖະກິດສູງໃນທົດສະວັດຜ່ານມາ ແລະ ພະຍາ ຍາມແກ້ໄຂຄວາມທຸກຈົນ. ສປປ ລາວ ເປັນປະເທດທີຫ ່ າຼ ກຫຼາຍ ຊົນເຜົາ່ ແລະ ມີຄວາມເຊືອ ່ ແລະ ການປະຕິບດ ັ ທາງດ້ານວັດທະນະທຳ ສັງຄົມຢູໃ່ ນກຸມ ່ 49 ຊົນເຜົາ່ , ສົມທົບກັບອຸປະສັກທາງໂຄງສ້າງດ້ານພູ ມີປະເທດ ແລະ ການເງິນ ແລະ ກ່ຽວພັນເຖິງໂຄງສ້າງສາທາລະນະສຸກ ທີຍ ່ ງັ ບໍທ ່ ນ ັ ເຂັມ ້ ແຂງມີຜນ ົ ກະທົບຕໍສ ່ ຂ ຸ ະພາບ.
ຮູບພາບໂດຍ: Chuard, Flickr
SECTION HEADER GOES HERE ເລືອ ່ ງເດັນ ່
ARROWs ເພື່ອການປ່ຽນແປງສະບັບເພີ້ມເຕີ້ມໃສ່ສະບັບທີ 13 ເຫຼັ້ມທີ 2 ສະພາວະສຸ ແລະ ຸ່ ແລະ “ເປັນຫຍັງຈືຂ່ງະພາບທາງເພດ ຕ້ອງສະໜັບສະໜູ ນວິຖສຸີຊຂີວະພາບຈະເລີ ິດທາງເພດ”ນພັນຂອງໄວໜຸມ ໂຄງການ ໃນ ສປປ ລາວ: ບັນດາສິງ່ ທ້າທາຍ ແລະ ບາງຂໍສ ້ ະເໜີແນະ ຂອງການປະເຊີນບັນຫາ ແລະ ໃຫ້ເຫັນບັນດາຕົວຢ່າງຂອງການປະຕິ ບັດໂຄງການສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດທີດ ່ ສ ີ ຳ ລັບຄົນລຸນ ້ ໜຸມ ່ ໃນ ສປປ ລາວ.
ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຂອງໄວໜຸມ ່ , ໄວໜຸມ ່ ລາວສ່ວນຫຼາຍລິ ເລີມ ້ ຊອກຄົນ ້ ຫາວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແລະ ມີປະສົບປະການແຕ່ອາຍຸ ຍັງນ້ອຍ. ການສຳຫຼວດສຸຂະພາບຈະເລີນພັນໃນ ປີ 20005 ໄວລຸນ ້ ມີ ເພດສຳພັນກ່ອນແຕ່ງງານເພີມ ້ ຂືນ ້ ແລະ ພວກເຂົາທັງຫຼາຍຊອກຫາ ທາງເລືອກໃນການລຸລກ ູ ທີບ ່ ປ ່ໍ ອດໄພ ແລະ ການຕິດເຊືອ ້ (ພຕພ). ນອກຈາກນັນ ້ , ການດືມ ່ ເຫລົາ້ ແລະ ການໃຊ້ສານເສບຕິດ ໂດຍສະ ເພາະຢາບ້າ ແມ່ນເພີມ ້ ຂືນ ້ . ເຊັນ ່ ດຽວກັນ,ການປະເມີນສຸຂະພາບ 6 ຈະເລີນພັນ ພົບວ່າ ກິດຈະກຳທາງເພດ ແມ່ນມີຫາຼ ຍນຳໄວໜຸມ ່ ກ່ອນ ແຕ່ງງານ, ແລະ ຊາວໜຸມ ່ ມີພດ ຶ ຕິກຳສ່ຽງທາງເພດ. ໄວໜຸມ ່ ຊາຍລາຍ ງານວ່າມີກດ ິ ຈະກຳທາງເພດນອກບ້ານເພີມ ້ ຂືນ ້ , ພວກເຂົາອາດມີຄູ່ ຮ່ວມເພດຫຼາຍຄົນກ່ອນແຕ່ງງານເພີມ ້ ຂືນ ້ .
ມີຫາຼ ຍການສຶກສາທີໄ່ ດ້ໃຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ ຄ້າຍໆກັນ, ການສຶກສາ 7 ຜ່ານມາ ພົບວ່າໄວໜຸມ ່ ເພດຊາຍທີບ ່ ທ ່ໍ ນ ັ ແຕ່ງງານ (45%) ມີເພດສຳ ພັນຫຼາຍກວ່າເພດຍິງ (19%). ໃນກຸມ ່ ຊາວໜຸມ ່ ທີມ ່ ປ ີ ະສົບປະການມີ ເພດສຳພັນ, 74% ຂອງເພດຊາຍ ແລະ 84% ຂອງເພດຍິງເຫັນດີ ກັບຄວາມເວົາ້ ທີວ ່ າ່ : “ໂດຍທົວ ່ ໄປຂ້ອຍບໍໄ່ ດ້ວາງແຜນໃນການມີເພດ ສຳພັນ, ແຕ່ການມີເພດສຳພັນເກີດຂືນ ້ ເອງ. “ຍິງ່ ໄປກ່ວານັນ ້ , 17% ຂອງການຜູ້ທ່ມ ີ ີປະສົບການທາງເພດສຳພັນໃນເພດຊາຍແມ່ນມີຄູ່ ນອນ ຫຼາຍກວ່າ 1 ຄົນ ໃນໄລຍະ 12 ເດືອນຜ່ານມາ. ເກືອບເຄິງ່ ໜືງ່ ບົ ດ ຄວາມນີ້ມີຈຸດ ປະສົ ງ ພັ ນ ລະນາເຖີ ງ ສະພາວະສຸ ຂ ະ ຂອງພວກເຂົາ (48%) ບໍເ່ ຄີຍໃຊ້ຖງົ ຢາງອະນາໄມ. ພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນຂອງໄວໜຸມ ່ ສະຖານະພາບ
4
Vol. 13 No. 2 2007
ໃນ ສປປ ລາວ ແຕ່ປີ 1990-2010 ແມ່ນເພີມ ້ ຂືນ ້ ເຖິງ 4,272 ກໍລະນີ, ໃນນັນ ້ ເພດຊາຍກວມເຖິງ 55%, ກໍລະນີເປັນເອດສເພີມ ້ ຂືນ ້ ເຖິງ 2,376 ກໍລະນີ ແລະ 1,170 ກໍລະນີເສຍຊີວດ ິ ຍ້ອນພະ ຍາດເອດສ. ກຸມ ່ ທີມ ່ ຄ ີ ວາມສ່ຽງສູງຕໍກ ່ ານຕິດເຊືອ ້ HIV ແມ່ນສາວບໍລກ ິ ານ, ກຸມ ່ ຊາຍທີມ ່ ເີ ພດສຳພັນກັບຊາຍ ແລະ ກຸມ ່ ໃຊ້ສານເສບຕິດຊະນິດສັກ ເຂົາ້ ທາງເສັນ ້ ເລືອດ14.
ການລຸລກ ູ ແລະ, ການຄຸມກຳເນີດ, ການສຶກສາທີຜ ່ າ່ ນມາ ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າລະດັບການໃຊ້ວທ ິ ຄ ີ ມ ຸ ກຳເນີດຕ່ຳ ແລະ ສັດສ່ວນ ຂອງແມ່ຍງິ ທີລ ່ ລ ຸ ກ ູ ແມ່ນມີຫາຼ ຍ8,9. ໃນ ສປປລາວ ການລຸລກ ູ ແມ່ນຜິດ ກົດໝາຍ ແລະ ການລຸລກ ູ ແມ່ນໄດ້ອະນຸຍາດພຽງແຕ່ເພືອ ່ ຮັກສາຊີວດ ິ ຂອງແມ່. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຂໍມ ້ ນ ູ ໃນລາວທີມ ່ ຢ ີ ຈ ູ່ ຳກັດນັນ ້ ໄດ້ບງ່ົ ບອກຄວາມຊຸກຊຸມໃນການລຸລກ ູ ທີບ ່ ປ ່ໍ ອດໄພແມ່ນແຜ່ຫາຼ ຍ, ແລະ ກໍໃ່ ຫ້ເກິດອັນຕະລາຍສ່ວນ ໃຫຍ່ແມ່ນຢູໃ່ ນໄລຍະໄຕຼມາດທີສ ່ ອງ. ສະຖານະການດ່ງັ ກ່າວແມ່ນເຮັດໃຫ້ຊາວໜຸມ ່ ແລະ ໄວລຸນ ້ ຕົກຢູໃ່ ນ ຄວາມສ່ຽງສູງຂອງການທີມ ່ ອ ີ າການສົນອັນຮ້າຍແຮງ ເຊັນ ່ : ເລືອດ ໄຫຼ, ການຊຶມເຊືອ ້ ເລືອດ, ພາວະການມີລກ ູ ຍາກ ແລະ ລວມທັງ ການເສຍຊີວດ ິ 15. ໃນການສຶກສາແບບພັນລະນາໃນໂຮງໝໍກຽ່ ວກັບ ການເຮັດແທ້ງພົບວ່າ 40% ຂອງຜູຍ ້ ງິ ທີໄ່ ດ້ລລ ຸ ກ ູ ທັງໝົດ 336 ຄົນ ມີອາຍຸລະຫວ່າງ 20 - 24 ປີ. 70% ຂອງຄົນເຈັບເລົາ່ ນີແ ້ ມ່ນໄດ້ໃຊ້ຢາ ເພືອ ່ ລຸລກ ູ (ຢາຈີນຊຶງ່ ແມ່ນຢາປະສົມ Mifepristone ແລະ Misoprostol)10.
ລັດຖະບານໄດ້ລເິ ລີມ ້ ຍຸດທະສາດແຫ່ງຊາດ ແລະ ແຜນປະ ຕິບດ ັ ປີ 2006 -2010 ສຳລັບ HIV/AIDS ເພືອ ່ ຈຳກັດອັດຕາຊຸກຊຸມ ຂອງການຕິດເຊືອ ້ HIV ໃນກຸມ ່ ທີມ ່ ຄ ີ ວາມສ່ຽງສູງໃຫ້ຕຳ່ກວ່າ 5% ແລະ ກຸມ ່ ຄົນທົວ ່ ໄປໃຫ້ຕຳ່ກວ່າ 1%. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕ ່ າມ, ເນືອ ່ ງຈາກຂໍຈ ້ ຳກັດ ທາງດ້ານບຸກຄະລາກອນ ແລະ ງົບປະມານ, ໃນປະຈຸບນ ັ ໃນ ສປປລາວ ມີສນ ູ ປີນ ່ ປົວດ້ວຍຢາຕ້ານໄວຣັດສເອດສພຽງແຕ່ 5 ແຫ່ງ (ທີສ ່ າມາດ ກວດ CD4) ແລະ ຄຼນ ີ ກ ິ 3 ແຫ່ງ (ທີສ ່ າມາດໃຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານຢາຕ້ານໄວຣັດ ເອດສ ແຕ່ວາ່ ບໍສ ່ າມາດກວດ CD4 ໄດ້). ໃນການລິເລີມ ້ ດ່ງັ ກ່າວແມ່ນ ໄດ້ ຮັ ບ ການສະໜັ ບ ສະໜູ ນ ຈາກກອງທຶ ນ ໂລກຕ້ າ ນພະຍາດ ເອດສ, ວັນນະໂລກ ແລະ ພະຍາດໄຂ້ຍງຸ (GFATM), ຄາດຄະ ເນອັ ດ ຕາການປົ ກ ຄຸ ມ ຂອງການປິ່ ນ ປົ ວ ດ້ ວ ຍຢາຕ້ າ ນໄວຣັ ດ ສ ເອດສແມ່ນຕ້ອງຫຼາຍກວ່າ 95% ຕົວເລກສະສົມຂອງຜູຕ ້ ດ ິ ເຊືອ ້ HIV ທີໄ່ ດ້ຮບ ັ ຢາຕ້ານໄວຣັດສເອດສແມ່ນ 1,690 ຄົນ ແຕ່ປີ 2003-2009 ໃນນີ້ 1,573 ກໍລະນີເປັນຜູໃ້ ຫຍ່ ແລະ 117 ກໍລະນີ ແມ່ນ ເປັນເດັກນ້ອຍ, ປະຈຸບນ ັ ມີ 15 ກໍລະນີທໄ່ີ ດ້ຮບ ັ ຊຸດການປີນ ່ ປົວ ຂັນ ້ ສອງ. ດັງ່ ນ້ນ ັ ອັດຕາການກິນຢາຕໍເ່ ນືອ ່ ງ ແລະ ສະໝຳສະເໝີ ແມ່ນຍັງບໍທ ່ ນ ັ ແຈ້ງ, ອັດຕາການຕົກເຮ່ຍມີ 9% (ຊຶງ່ ມີກລ ໍ ະນີສນ ູ ຫາຍ 13 ຫລື ຢຸດຢາ) . ໃນປະຈຸບນ ັ ມີກດ ິ ຈະກຳປະຕິບດ ັ ການຫຼາຍຢ່າງຈາກ ພາກລັດ ແລະ ອົງການທີບ ່ ຂ ່ໍ ນ ້ື ກັບລັດຖະບານຕໍກ ່ ບ ັ ການປ້ອງກັນ HIV, ແຕ່ວາ່ ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນເໜັນ ້ ໜັກໃສ່ກມ ຸ່ ຄົນທີມ ່ ພ ີ ດ ຶ ຕິກຳສ່ຽງບາງ ໂຄງການແມ່ນກຳລັງປະຕິບດ ັ ໃນກຸມ ່ ຊາວໜຸມ ່ ເຊັນ ່ ຫຼດ ຸ ຜ່ອນຄວາມ ສ່ຽງໃນການຕິດເຊືອ ້ HIV ຂອງຊາວໜຸມ ່ ໃນ ສປປລາວ ໂດຍສະຖາ ບັນເບີເນັດ, ໂຄງການເພືອ ່ ນສອນເພືອ ່ ນຂອງສະພາກາແດງລາວ, ໂຄງການໃຫ້ສຂ ຸ ະສຶກສາສຳລັບຊາວໜຸມ ່ ໂດຍຊາວໜຸມ ່ ອາສາເພືອ ່ ສຸ ຂະພາບ (LYAP).
ໃນການສຳຫຼວດສຸຂະພາບຈະເລີນພັນແຫ່ງຊາດຜູຕ ້ ອບສຳ ພາດຫຼາຍກວ່າ 2/3 (70%) ເວົາ້ ວ່າການຖືພາທີບ ່ ໄ່ໍ ດ້ແຕ່ງງານແມ່ນ ບໍຖ ່ ກ ື ຍອມຮັບຈາກສັງຄົມ4. ໃນການສຶກສາຄຸນນະພາບ ໂດຍການສົນ ທະນາກຸມ ່ ໝູນ ່ ກ ັ ສຶກສາເກືອບທັງໝົດເວົາ້ ວ່າ ຜູຍ ້ ງິ ຄົນໜຶງ່ ທີພ ່ ບ ົ ວ່າຕົວ ເອງຕົກຢູໃ່ ນສະຖານະການດ່ງັ ກ່າວຕ້ອງເຮັດການລຸລກ ູ 11. ຄວາມລົມ ້ ເຫຼວທີໄ່ ດ້ຮບ ັ ແລະ ໃຊ້ຢາຄຸມກຳເນີດຢ່າງຖືກຕ້ອງ ແລະ ໃຊ້ເປັນ ປະຈຳຂອງຊາວໜຸມ ່ , ການຈຳແນກລັງກຽດໃນສັງຄົມແມ່ນພົວພັນກັບ ການຖືພາກ່ອນແຕ່ງງານ, ແລະ ການຂາດການໃຫ້ຄຳປຶກສາທີເ່ ໝາະ ສົມແມ່ນຄິດວ່າ ເປັນປັດໄຈຫຼກ ັ ທີພ ່ າໃຫ້ອດ ັ ຕາການລຸລກ ູ ສູງໃນກຸມ ່ ຊາວໜຸມ ່ . ປະມານ 3.1% ຂອງຊາວໜຸມ ່ ອາຍຸລະຫວ່າງ 15-24 ປີ ເຄີຍໃຊ້ຖງົ ຢາງອະນາໄມ. ຢູຫ ່ າຼ ຍພືນ ້ ທີໃນທົວ ່ ປະເທດການເຂົາ້ ເຖິງຖົງ 12 ຢາງອະນາໄມຍັງຈຳກັດ . ການປະເຊີນໜ້າຂອງຊາວໜຸມ ່ ຕໍກ ່ ບ ັ ການລະບາດຂອງ HIV. ສປປ ລາວ ຍັງຖືວາ່ ເປັນປະເທດທີມ ່ ຄ ີ ວາມຊຸກຊຸມຂອງ HIV/ AIDS ຕ່ຳປະມານ 0.2% ໃນປີ 2007, ສົມທຽບກັບບັນດາປະເທດ ລຸມແມ່ນຳ້ ຂອງ13. ໃນປະຈຸບນ ັ ຕົວເລກສະສົມຂອງຜູຕ ້ ດ ິ ເຊືອ ້ HIV
ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕ ່ າມ, ມັນມີທາ່ ອ່ຽງທີຈ ່ ະເພີມ ້ ຂືນ ້ ໃນຕໍໜ ່ າ້ ໃນ ເມືອ ່ ປະເທດລາວ ແມ່ນມີຊາຍແດນຕິດກັບ 5 ປະເທດທີມ ່ ກ ີ ານລະ ບາດ. ເນືອ ່ ງຈາກຍັງມີຄວາມທຸກຈົນ, ຊາວໜຸມ ່ ແມ່ນມີຄວາມສ່ຽງສູງ ຕໍກ ່ ານຕິດເຊືອ ້ HIV ໂດຍການເຄືອ ່ ນຍ້າຍແຮງງານທັງພາຍໃນ ແລະ ນອກປະເທດ. ໃນນີສ ້ ະເພາະແມ່ນພືນ ້ ທີແ ່ ມ່ນຳ້ ຂອງທີມ ່ ຄ ີ ວາມສ່ຽງ, ຊຶງ່ ເປັນບ່ອນທີມ ່ ກ ີ ມ ຸ່ ຜູອ ້ ອ ່ ນແອໜາແໜ້ນ15.
ພາບລວມໃນການຂ້າມຜ່ານ, ການປ່ຽນແປງຢ່າງໄວວາ ທາງດ້ານເສດຖະກິດໃນລາວ ແມ່ນມີຜນ ົ ກະທົບອັນສຳຄັນຕໍພ ່ ດ ຶ ຕິ ກຳທາງເພດ ຂອງຊາວໜຸມ ່ . ປັດໄຈດັງ່ ກ່າວໄດ້ແກ່ການເຄືອ ່ ນຍ້າຍ ພາຍໃນປະເທດຈາກຊົນນະບົດໄປສູຕ ່ ວ ົ ເມືອງ ແລະ ການເຄືອ ່ ນຍ້າຍ ອອກນອກປະເທດ ແມ່ນສືບຕໍຂ ່ ະຫຍາຍຢູບ ່ ລ ໍ ເິ ວນຊາຍແດນ (ລາວມີຊາຍແດນກັບ ກຳປູເຈັຍ ້ , ຈີນ, ມຽນມາ, ໄທ ແລະ ຫວຽດນາມ), ຊຶງ່ ມັນເພີ້ມຄວາມສ່ຽງຂອງການມີເພດສຳພັນແບບບໍ່ປ້ອງກັນໃນກຸ່ມ
Vol. 13 No. 2 2007
5
SECTION HEADER GOES HERE
ການແຕ່ງງານ ແລະ ການຖືພາແຕ່ອາຍຸຍງັ ນ້ອຍ, ການ ແຕ່ງງານໃນໝ່ໄູ ວໜ່ມ ຸ ໄດ້ເລີມ ້ ແຕ່ຍງັ ນ້ອຍ ໃນໄວອາຍຸ 15 ປີ ມີ 6.6% ຂອງຈຳນວນ ທັງໝົດທີແ ່ ຕ່ງງານ. ສ່ວນໃຫຍ່ອາຍຸການແຕ່ງງານ ແມ່ນຢູລ ່ ະຫວ່າງ 15-19 ປີ ທີມ ່ ຄ ີ າ່ ສະເລ່ຍອາຍຸແຕ່ງງານແມ່ນ 19.4 ປີ, ໃນອາຍຸ 18 ປີ ເກືອບເຄິງ່ ໜືງ່ ຂອງພວກເຂົາເຈົາ້ ແມ່ນໄດ້ແຕ່ງງານ3 ນອກນີ,້ ການປະເມີນສຸຂະພາບຈະເລີນພັນໃນລາວ ຊີໃ້ ຫ້ເຫັນວ່າການ ແຕ່ງງານແຕ່ ອາຍຸຍງັ ນ້ອຍ ແລະ ການຖືພາໃນໄວໜຸມ ່ ແມ່ນເປັນທີຍ ່ ອ ມຮັບໃນ ລາວ, ຊຶງ່ ສົງ່ ຜົນສະທ້ອນໃຫ້ອດ ັ ຕາການຕາຍຂອງແມ່ ແລະ ເດັກສູງ5. ອາຍຸສະເລ່ຍຂອງການແຕ່ງງານ ສຳລັບແມ່ຍງິ ໜຸມ ່ ໃນເຂດ ອ້ອມຕົວເມືອງ ແມ່ນປະມານ 17 -18 ປີ, ສູງກວ່າເຫລັກນ້ອຍເມືອ ່ ສົມທຽບກັບຊຸມຊົນລາວລຸມ ່ ທີຢ ່ ຊ ູ່ ນ ົ ນະບົດ (15-17 ປີ) ແລະ ຊົນເຜົາ່ ໃນລາວ (ຜູຍ ້ ງິ ຊົນເຜົາ່ ສ່ວນຫຼາຍແຕ່ງງານກ່ອນອາຍຸ 14 ປີ). ຈາກນັນ ້ ເຮັດໃຫ້ມລ ີ ກ ູ ໄວຫຼງັ ຈາກແຕ່ງງານ.
SECTION HEADER GOES HERE
ຊາວໜຸມ ່ . ການເພີມ ້ ຂືນ ້ ຂອງຊາວໜຸມ ່ ຍິງໃນການເຮັດວຽກບໍລກ ິ ານ 16 ທາງເພດ . ຊາວໜຸມ ່ ໃນ ສປປລາວແມ່ນສ່ຽງຕໍ່ HIV ເນືອ ່ ງຈາກການ ມີເພດສຳພັນທີບ ່ ປ ່ໍ ອດໄພ, ຄວາມຊຸກຊຸມຂອງການຕິດເຊືອ ້ HIV ເພີມ ້ ຂືນ ້ , ຄວາມຮັບຮູກ ້ ຽ່ ວກັບຄວາມສ່ຽງຕ່ຳໃນກຸມ ່ ຜູອ ້ ອ ່ ນແອ ແລະ ຊາວໜຸມ ່ , ລະດັບຄວາມຮູກ ້ ຽ່ ວກັບ ພຕພ ແລະ HIV/AIDS ຍັງຕ່ຳ, ແລະ ການເຂົາ້ ເຖິງຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານ ແລະ ການບໍລກ ິ ານສຸຂະພາບຈະ ເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດຍັງຕ່ຳ17. ເພດສຶກສາ. ເພດສຶກສາແມ່ນຈັດຕັງ້ ປະຕິບດ ັ ຄັງ້ ທຳອິດໃນ ປີ 2001 ໃນ 5 ແຂວງ, ແລະ ຂະຫຍາຍໃນປີ 2007 ໃນ 11 ແຂວງ, ໂດຍສະເພາະໃນແຂວງທີ່ຢ່ຕ ູ າມແມ່ນ້ຳຂອງຕິດກັບປະເທດເພື່ອນ ບ້ານ, ຊຶງ່ ມີຄວາມສ່ຽງຕໍ່ HIV ແລະ AIDS. ໃນປະ ຈຸບນ ັ ແມ່ນກວມ ເອົາ 24% ຂອງໂຮງຮຽນປະຖົມ ແລະ 80% ຂອງໂຮງຮຽນມັດ ທະຍົມ. ເຖິງແນວໃດກໍຕາມ, ຍັງບໍທ ່ ນ ັ ມີວຊ ິ າສະເພາະກ່ຽວກັບເພດສຶກສາ, ມີ ແຕ່ເຊືອ ່ ມສານເຂົາ້ ກັບວິຊາຕ່າງໆ18. ນອກຈາກນັນ ້ , ການປະເມີນ ແຜນງານສຸຂະສຶກສາ ແລະ ຫຼກ ັ ສູດພົບວ່າມີບນ ັ ຫາກ່ຽວກັບ ຄຸນນະ ພາບ ຂອງການອົບຮົມ, ທັກສະໃນການ ດຳລົງຊີວດ ິ , ອຸປະກອນການ ສິດສອນ, ເນີອ ້ ໃນການສິດສອນ, ແລະ ຄ່ານິຍມ ົ ຂອງອາຈານ. ຕົວ ຢ່າງ, ຊາວໜຸມ ່ ບໍມ ່ ກ ີ ານພັດທະນາທັກ ສະທີຈ ່ ຳເປັນສຳລັບທັກສະໃນການ ດຳລົງຊີວດ ິ ເພືອ ່ ເຮັດໃຫ້ຊາວໜຸມ ່ ສາມາດແກ້ໄຂບັນຫາສຸຂະພາບຈະ ເລີນພັນທີໄ່ ດ້ກາ່ ວມາຂ້າງຕົນ ້ 19. ຂໍຈ ້ ຳກັດ ໃນການເຂົາ້ ເຖິງການບໍລກ ິ ານສຸຂະພາບຈະເລີນ ພັນສຳລັບຊາວໜຸມ ່ . ສະພາບການທີກ ່ າ່ ວມາຂ້າງເທິງນັນ ້ ສະແດງໃຫ້ ເຫັນເຖິງການຂາດການບໍລກ ິ ານສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະ ພາບທາງເພດອີງໃສ່ຄວາມຕ້ອງການແຕ່ວາ່ , ການບໍລິ ການສຸຂະ ພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດຍັງບໍທ ່ ນ ັ ພັດທະນາເທົາ່ ທີ່ ຄວນໃນ ສປປ ລາວ. ອັນນີສ ້ າມາດອະທິບາຍການບໍລກ ິ ານສຸຂະພາບ ທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ທີມ ່ ຢ ີ ຂ ູ່ ອ ້ ນຂ້າງຕ່ຳ, ລວມ ທັງການບໍລກ ິ ານພາກລັດ ແລະ ເອກະຊົນ. ການໃຊ້ບລ ໍ ກ ິ ານສຸຂະ ພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດຂອງຊາວໜຸມ ່ ເລືອ ້ ຍໆ ແມ່ນພົວພັນກັບວ່າຊາວໜຸມ ່ ເຂົາເຈົາ້ ຮັບຮູກ ້ ານບໍລກ ິ ານທີມ ່ ຢ ີ ູ່ ແລະ ທັງທັກສະ ແລະ ຄວາມສາມາດຂອງຜູໃ້ ຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານຄືແນວໃດ. ໃນຂະ ນະທີມ ່ ກ ີ ານບໍລກ ິ ານວາງແຜນຄອບຄົວທັງພາກລັດ ແລະ ເອກະ ຊົນ, ແຕ່ວາ່ ການເຂົາ້ ເຖິງວິທຄ ີ ມ ຸ ກຳເນີດຍັງຕ່ຳ ໂດຍສະເພາະຊາວ 20 ໜຸມ ່ ທີບ ່ ທ ່ໍ ນ ັ ແຕ່ງງານ . ການເຂົາ້ ເຖິງສຸຂະສຶກສາ ແລະ ຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວ ສານກ່ຽວກັບສຸຂະພາບຈະເລີນພັນແມ່ນບໍໄ່ ດ້ດ5ີ . ນະໂຍບາຍແຫ່ງ ຊາດກ່ຽວກັບສຸະພາບຈະເລີນພັນ ແມ່ນເວົາ້ ເຖິງການຈັດຫາການບໍລິ ການວິທຄ ີ ມ ຸ ກຳເນີດແບບທັນສະໄໝໃຫ້ແກ່ທກ ຸ ຄົນ ໂດຍບໍຈ ່ ຳແນກ ສະຖານະພາບສົມລົດ. ແຕ່ວາ່ , ຜູໃ້ ຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານໃນຂະແໜງແມ່ແລະ ເດັກຍັງບໍທ ່ ນ ັ ມີນະໂຍບາຍສຳລັບຊາວໜຸມ ່ ຫຼື ຊາວໜຸມ ່ ທີຍ ່ ງັ ບໍທ ່ ນ ັ ແຕ່ງງານຄຶດເອົາເອງວ່າເຂົາເຈົ້າແມ່ນບໍ່ຖືກອະນຸຍາດໃຫ້ໃຊ້ການບໍ ລິການສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ. ການບໍໄ່ ດ້ຮບ ັ ຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານ ແລະ ຄວາມຮັບຮູຂ ້ ອງຊາວໜຸມ ່ ແມ່ນເຮັດໃຫ້ການນຳໃຊ້ການບໍລກ ິ ານຄຸມ ກຳເນີດໃນພະແນກແມ່ ແລະ ເດັກ21. ການສຶກສາຢູສ ່ ະຖານທີ່ ອືນ ່ ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າຄວາມເປັນສ່ວນຕົວ ແລະ ຄວາມລັບແມ່ນປັດໄຈ ທີກ ່ ຽ່ ວຂ້ອງກັບການຊອກຫາການປິນ ່ ປົວສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດ, ໂດຍສະເພາະສຳລັບຊາວໜຸມ ່ 22. ໂຄງການ
6
Vol. 13 No. 2 2007
ການລິເລີມ ້ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນສຳລັບຊາວໜຸມ ່ ໃນອາຊີ ພົບວ່າ ຊາວໜຸມ ່ ອາຍ ແລະ ບໍກ ່ າ້ ມາໃຊ້ບລ ໍ ກ ິ ານສຸຂະພາບຈະ ເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດ. ນອກຈາກນັນ ້ , ຍັງມີຄວາມແຕກຕ່າງ ລະຫວ່າງ ຍິງຊາຍໃນການເຂົາ້ ເຖິງການບໍລກ ິ ານສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸ ຂະພາບທາງເພດ15. ອຸປະສັກອີກອັນໜຶງ່ ໃນການນຳໃຊ້ການບໍລກ ິ ານສຸຂະພາບ ຈະເລີນພັນໃນພາກລັດ ແມ່ນການສືສ ່ ານ ແລະ ການພົວພັນລະຫວ່າງ ຄົນເຈັບ ແລະ ຜູໃ້ ຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານ. ໃນກຸມ ່ ຊົນເຜົາ່ ,ພາສາກໍເປັນອຸປະສັກອີກ ອັນໜຶງ່ ທີສ ່ ຳຄັນສຳລັບການບໍໃ່ ຊ້ບລ ໍ ກ ິ ານສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບ ທາງເພດ. ຍັງມີພະນັກງານຊົນເຜົາ່ ສ່ວນໜ້ອຍໜຶງ່ ທີໄ່ ດ້ຮບ ັ ໜ້າທີເ່ ຮັດວຽກຢູໃ່ ນລະບົບສາທາລະນະສຸກ, ຊຶງ່ ໝາຍຄວາມວ່າຜູໃ້ ຊ້ ບໍລກ ິ ານບໍສ ່ າ ມາດສືສ ່ ານກັບເຂົາເຈົາ້ ໄດ້ໂດຍກົງ. ແຜນງານສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງ ເພດຂອງຊາວໜຸມ ່ . ເພືອ ່ ເປັນການໂຕ້ຕອບສະພາບການທີກ ່ າ່ ວມາ ຂ້າງເທິງນັນ ້ , ມີຫາຼ ຍອົງການຈັດຕັງ້ ສາກົນໄດ້ຮບ ັ ເອົາແຜນງານການບໍ ລິການສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດຂອງຊາວໜຸມ ່ ແບບເປັນກັນເອງ ຊຶງ່ ລວມທັງການຈັດຫາ ການອົບຮົມເພືອ ່ ນສອນ ເພືອ ່ ນ, ການຈັດຫາຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານກ່ຽວກັບສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ, ການໃຫ້ຄຳປຶກສາ, ການຈັດຫາວິທຄ ີ ມ ຸ ກຳເນີດ, ການທົດສອບ ແລະ ການປິນ ່ ປົວ ພຕພ ແລະ ໂລກເອດສ. ເຊັນ ່ ດຽວ ກັນ, ລັດຖະບານ ລາວ ໄດ້ຈດ ັ ຕັງ້ ປະຕິບດ ັ ກິດຈະກຳຍົກສູງຄວາມຮັບຮູຂ ້ ອງຊາວໜຸມ ່ ກ່ຽວກັບ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດ, ແຜນງານອົບຮົມ ເພືອ ່ ນສອນເພືອ ່ ນ, ສ້າງ ແລະ ຈັດຕັງ້ ປະຕິບດ ັ ສູນຊາວໜຸມ ່ , ຈັດ ຫາ ແລະ ສະໜອງການບໍລກ ິ ານ ໃຫ້ຊາວໜຸມ ່ ແບບເພືອ ່ ນມິດເປັນ ກັນເອງ ແລະ ສ້າງການສະໜັບສະໜູນຈາກຊຸມຊົນກ່ຽວກັບສຸຂະ ພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດສຳລັບຊາວໜຸມ ່ . ຕາຕະລາງ 1 ສັງລວມເອົາການວິເຄາະກິດຈະກຳສຸຂະ ພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດສຳລັບຊາວໜຸມ ່ ໃນ ສປປ ລາວ. ມີບາງອົງການຈັດຕັງ້ ຊຶງ່ ນຳໂດຍຊາວໜຸມ ່ , ສ່ວນຫຼາຍ ແມ່ນອົງການທີຮ ່ ບ ັ ໃຊ້ ແລະ ສະໜັບສະໜູນຊາວໜຸມ ່ , ຊຶງ່ ສະໜັບສະ ໜູນການລະດົມການເຄື່ອນໄຫວຂອງຊາວໜຸ່ມນຳໂດຍຊາວໜຸ່ມ. ກົນໄກການເຂົາ້ ຮ່ວມຂອງຊາວໜຸມ ່ ລວມມີແຜນງານສະໜັບສະໜູນ ໂດຍອົງການຈັດຕັງ້ ຊາວໜຸມ ່ ລາວ ແລະ ສະຫະພັນແມ່ຍງິ , ການມີສວ ່ ນ ຮ່ວມຂອງຊາວໜຸມ ່ ໃນການໃຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານຊາວໜຸມ ່ ແບບເພືອ ່ ນມິດເປັນ ກັນເອງ, ການອົບຮົມເພືອ ່ ນສອນເພືອ ່ ນ, ສະນັບສະໜູນໂດຍອົງການ ສະຫະປະຊາຊາດ, ອົງການຈັດຕັງ້ ສາກົນທີບ ່ ຂ ່ໍ ນ ້ື ກັບລັດຖະບານ, ແລະ ເຄືອ ່ ຄ່າຍຂອງໂລກເອດສ ແລະ ເອດສໄອວີ. ປະຈຸບນ ັ ນີມ ້ ໜ ີ ອ ້ ຍ ໂຄງການທີເ່ ໜັນ ້ ໃສ່ແມ່ຍງິ (ເຖິງແມ່ນວ່າ ບາງໂຄງການແມ່ນເນັນ ້ ໃສ່ ຄວາມເທົາ່ ທຽມທາງດ້ານ ບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ຊາວໜຸມ ່ ຊົນເຜົາ່ ). ຕົວຢ່າງມີໜງ່ຶ ໂຄງການໄດ້ເໜັນ ້ ໜັກໃສ່ຄວາມຫລາກຫຼາຍທາງດ້ານ ບັນຫາທາງເພດ.
ຕາຕະລາງ 1: ການວິເຄາະ ການປະຕິບັດທີ່ດີ ຂອງກິດຈະກຳຊາວໜຸ່ມ ຊືຂ ່ ອງກິດຈະກຳ ແລະ ໄລຍະເວລາ
ອົງການທີຈ ່ ດ ັ ຕັງ້ ປະຕິບດ ັ
ແຫຼງ່ ທຶນ
ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ຊາວໜຸມ ່ (2008 ຈົນຮອດປະຈຸບນ ັ )
ສະຫະພັນແມ່ຍງິ ລາວ ສູນຊາວໜຸມ ່
ອົງການສະຫະປະຊາ ຊາດສຳລັບກອງທຶນ ເພືອ ່ ປະຊາກອນ
ຊາວໜຸມ ່ (15-24 ປີ)
ສົງ່ ເສີມ ສພຈ, ປ່ຽນແປງພຶດຕິກຳ,ບົງ່ ມະຕິ ໃຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານແບບເພືອ ່ ນມິດ; ແລະ ປິນ ່ ປົວ ພຕພ, ໃຫ້ຄຳປຶກສາທາງ ສະເໝີພາບບົດບາດຍິງຊາຍ ໂທລະ ສັບກ່ຽວກັບ ສພຈ, ເຄືອ ່ ຄ່າຍ ການສົງ່ ຕໍ່ ແລະ ໃຫ້ຄຳປຶກສາ
ຍົກສູງ ຄວາມຮູ້ ສຸຂະ ພາບຈະເລີນພັນໃນ ກຸມ ່ ເຄືອ ່ ນຍ້າຍໃນຫໍພກ ັ
ສະຫະພັນແມ່ຍງິ ລາວ ສູນຊາວໜຸມ ່
Oxfam Novib
ຊາວໜຸມ ່ ເຄືອ ່ ນຍ້າຍຢູຫ ່ ໍ ພັກ(15-24ປີ)
ໃຫ້ຄວາມຮູ້ ສພຈ ແກ່ຊາວໜຸມ ່ ເຄືອ ່ ນ ຍ້າຍຢູຫ ່ ພ ໍ ກ ັ ອົມຮົມເພືອ ່ ນສອນເພືອ ່ ນ
ສົງ່ ເສີມສຸຂະພາບຈະ ເລີນ ພັນຂອງຊາວໜຸມ ່ 2007-2010
ພະແນກຂໍຂ ້ າ່ ວ ສານຊາວໜຸມ ່ ລາວສູນກາງຊາວ ໜຸມ ່ ລາວ
ອົງການສະຫະປະຊາ ຊາດສຳລັບກອງທຶນ ເພືອ ່ ປະຊາກອນ UNFPA
ຊາວໜຸມ ່ ໃນ ໂຮງຮຽນ ແລະ ນອກໂຮງຮຽນ
ສີ່ (ຄູມ ່ ,ື ປຶມ ້ , ໜັວສືພມ ິ , ວິທະຍຸ ແລະ ອົງການຈັດຕັງ້ ນຳພາໂດຍ ໂທລະທັດ) ກ່ຽວກັບ ສພຈ, ທັກສະຊີວດ ິ , ຊາວໜຸມ ່ ; ຊາວໜູມ ່ ມີສວ ່ ນ ການປ້ອງກັນຜັນກະທົບຂອງ HIV/AIDS, ຮ່ວມ ຢາ ແລະ ບັນຫາສັງຄົມອືນ ່ ໆ, ຊຶງ່ ມີຜນ ົ ກະທົບຕໍຊ ່ າວໜຸມ ່ .
ໂຄງການຊາວໜຸມ ່ ອາ ສາເພືອ ່ ສຸຂະພາບ (2000-2014)
ອົງການຈັດຕັງ້ ທາງສັງຄົມ
ອົງການສະຫະປະຊາ ຊາດສຳລັບກອງທຶນ ເພືອ ່ ເດັກນ້ອຍ ທຶນ ທະນາຄານໂລກ UNICEF Global Fund
ຊາວໜຸມ ່ ຜູຕ ້ ດ ິ ເຊືອ ້ PLWHA
ວິທກ ີ ານແບບຄົບວົງຈອນ; ແຜນງານ ເຂົາ້ ເຖິງກຸມ ່ ເປົາ້ ໝາຍເກ; ທັງສອງປະເພດ ແລະ ກະເທີຍ; ການໃຫ້ຄຳປຶກສາເພືອ ່ ນ ສອນເພືອ ່ ນ; ການສະໜັບສະໜູນຜູຕ ້ ດ ິ ເຊືອ ້ ເອດສ
ກິດຈະກຳປ່ຽນແປງພືດ (PSIs) ຕິກຳ ແລະ ການຕະ ຫຼາດກ່ຽວກັບ ພ ຕ ພ ແລະ ໂລກເອດສ ແລະ ສພ (2006-2014)
USAID, Global fund ທຶນທະນາຄານໂລກ
ກຸມ ່ ສ່ຽງ (ສາວ ບໍລກ ິ ານ, ພຊພ ແລະ ກະເທີຍ) ແລະ ລູກຄ້າ, ກຸມ ່ ເຄືອ ່ ນຍ້າຍ
ເຂົາ້ ເຖິງ ການບໍລກ ິ ານສຸຂະພາບຈະເລີນ ອົງການຈັດຕັງ້ ຮັບໃຊ້ ພັນທີມ ່ ຄ ີ ນ ຸ ນະພາບ, ລວມທັງ ປິນ ່ ປົວ ຊາວໜຸມ ່ ; ພຕພ ກັບຊຸດປິນ ່ ປົວ ພຕພ; ການເຂົາ້ ຊາວໜຸມ ່ ມີສວ ່ ນຮ່ວມ ເຖິງກຸມ ່ ເພືອ ່ ນສອນເພືອ ່ ; ສືມ ່ ວນຊົນ ແລະ ຍຸດທະສາດ ການສືສ ່ ານລະຫວ່າງບຸກຄົນ ແລະ ອົງການຈັດຕັງ້ ອືນ ່ ; ການຕະລາດຖົງ ຢາງອະນາໄມ
ອົມຮົມເພືອ ່ ສອນເພືອ ່ ນ ຊາຍ (2007-2011)
PACT/USAID
ຊາຍມີເພດສຳ ພັນກັບຊາຍ
ເພີມ ້ ການໃຊ້ຖງົ ຢາງອະນາໄມ ຢ່າງຖືກ ອົງການຈັດຕັງ້ ຮັບໃຊ້ຊາວ ຕ້ອງ ແລະ ເປັນປະຈຳໃນຊາຍໜຸມ ່ ຊາຍ, ໜຸມ ່ ; ຊາວໜຸມ ່ ມີສວ ່ ນຮ່ວມ ໂດຍສະເພາະ ພຊພ ສະໜັບສະໜູນ ຫຼກ ັ ຖານອ້າງອີງ ພຶດຕິກຳ ຊອກຫາການປິນ ່ ປົວໃນ ພຊພ. ຢ້ຽມຢາມ ພຕພ ກຼນ ີ ກ ິ ;ກິດຈະກຳແລກ ປ່ຽນເພືອ ່ ນສອນເພືອ ່ ນ, ບຳລຸງຮັກສາ ຫ້ອງສຳລັບຊາວໜຸມ ່
ຫຼກ ັ ສູດເພດສາດສິກສາ ກົມສຶກສາທົວ ່ ໄປ, (2001 ແລະ ສືບຕໍຮ ່ ອດ ກະຊວງສຶກສາ ປະຈຸບນ ັ ) ທິການ
UNFPA
ຊາວໜຸມ ່
ພັດທະນາຫລັກສູດເພດສຶກສາສຳລັບ ນັກ ຮຽນ: ລວມທັງຄວາມຮູດ ້ າ້ ນປະຊາກອນ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ, ເອດສເອວີ ແລະ ທັກສະຊີວດ ິ
ທັກສະຊີວດ ິ ; ຄວາມະເໝີພາບ ບົດບາດຍິງຊາຍ; ອົງການຈັດ ຕັງ້ ຮັບໃຊ້ຊາວ ໜຸມ ່ ; ຊາວໜຸມ ່ ມີສວ ່ ນຮ່ວມ
ຍົກສູງຄວາມຮູກ ້ ຽ່ ວກັບ ເກມ ແລະ ກິດຈະກຳ ການເຂົາ້ ເຖິງການບໍ ລິການສຸຂະພາບຈະ ເລີນພັນ (2007-2011)
ສາທານະຄອນ ຫຼວງ
FHI
ສາວບໍລກ ິ ານ
ສຸຂະສຶກສາ ສາວບໍລກ ິ ານທີມ ່ ລ ີ າຍຮັບຕ່ຳ ກ່ຽວ ກັບ ເອດສເອວີ, ພຕພ ຈັດຫາ ການບໍລກ ິ ານ ສ ພ ຈ
ໃຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານແບບເພືອ ່ ມິດສຳ ລັບສາບໍລກ ິ ານ; ອົງການຈັດ ຕັງ້ ຮັບໃຊ້ຊາວໜຸມ ່ ; ຊາວໜຸມ ່ ມີສວ ່ ນຮ່ວມ
ໂຄສະນາ ສຈພ ແລະ ການເຂົາ້ ເຖິງຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວ ສານ ແລະການບໍລກ ິ ານ ສຈພ ແຂວງຫຼວງນ້ຳທາ (2010-2012)
ຄະນະຫຼງັ ມະຫາ ວິທະຍາໄລ
ໂຄງການ WHRAP-SEA
ແມ່ຍງິ ຊົນເຜົາ່
ອົບຮົມເພືອ ່ ນສອນເພືອ ່ ນກ່ຽວກັບເພດສຶກ ທັກສະຊີວດ ິ ; ສ້າງຄວາມເຂັມ ້ ສາແບບຄົບຖ້ວນ ໂຄສະນາໃຫ້ອຳນາດ ແຂງໃຫ້ແມ່ຍງິ ຊາວໜຸມ ່ ມີ ການປົກຄອງທ້ອງຖິນ ່ ສຈພ ແລະ ການ ສ່ວນຮ່ວມການໂຄສະນາ ເຂົາ້ ເຖິງຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານ ແລະ ການບໍລິ ການ ສຈພ
ສິງ່ ທ້າທາຍ. ການປັບປຸງກ່ຽວກັບວຽກສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸ ຂະພາບ ທາງເພດຂອງຊາວໜຸມ ່ ໃນ ສປປ ລາວ ເປັນສິງ່ ທ້າທາຍ. ປັດໄຈສ່ຽງສ່ວນຫຼາຍ ສຳລັບສະພາບບັນຫາສຸຂະພາບຈະເລີນພັນໃນ ຊາວໜຸມ ່ ເປັນຜົນມາຈາກ: ການປະຕິບດ ັ ທາງຮີດຄອງປະເພນທີສ ີ່ ງ່ົ ເສີມການແຕ່ງງານ ແລະ ການຖືພາ ແຕ່ອາຍຸຍງັ ນ້ອຍ, ພໍແ ່ ມ່ບໄ່ໍ ດ້ໂອ້ລມ ົ ກັບລູກຂອງເຂົາເຈົາ້ ກ່ຽວກັບສຸຂະພາບ ຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະ ພາບທາງເພດ, ພຶດຕິກຳສ່ຽງທາງເພດສູງແມ່ນພົບ ເລືອ ້ ຍ ແລະ ຫຼາຍ ກວ່າການຖືກຍອມຮັບຈາກຊຸມຊົນ ແລະ ຜູໃ້ ຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານ; ສະຖາ ນະພາບທາງສັງຄົມຂອງແມ່ຍງິ ແມ່ນຕ່ຳທຽບກັບຜ້ຊ ູ າຍ ໂດຍສະເພາະ ໃນກຸມ ່ ຊົນເຜົາ່ , ພາລະແບກຫາບສຳລັບຊາວໜຸມ ່ ຍິງ ແລະ ຊາຍ, ຄວາມແຕກ
ວັດຖຸປະສົງ ແລະ ກິດ ຈະກຳຂອງໂຄງການ
ອົງປະກອບທີເ່ ຮັດໃຫ້ເປັນ ພາກປະຕິບດ ັ ທີດ ່ ີ
ໃຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານແບບເພືອ ່ ນມິດ
ສ້າງຄວາມເຂັມ ້ ແຂງ ໃຫ້ຊາວ ໜຸມ ່ ; ສະເໝີພາບບົດບາດຍິງ ຊາຍ ແລະ ຄວາມຫຼາກຫຼາຍ ທາງເພດ; ອົງການຈັດຕັງ້ ຮັບ ໃຊ້ຊາວໜຸມ ່ .
ຕ່າງລະຫວ່າງຊາວໜຸມ ່ ຍິງຊາຍ, ໃນຕົວເມືອງ ແລະ ຊົນ ນະບົດໃນການເຂົາ້ ເຖິງຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານ ແລະ ການບໍລກ ິ ານສຸຂະ ພາບຈະເລີນພັນ. ບັນຫາສຸຂະ ພາບຈະເລີນພັນທີເ່ ປັນຫ່ວງແມ່ນການມີເພດສຳພັນທີບ ່ ປ ່ໍ ອດໄພ, ຊຶງ່ ນຳໄປ ເຖິງການຖືພາໂດຍບໍຕ ່ ງ້ັ ໃຈ, ການ ເຮັດລຸລກ ູ ທີບ ່ ປ ່ໍ ອດໄພ, ພຕພ/ HIV/ AIDS ແລະ ການ ເຂົາ້ ເຖິງ ການ ບໍລກ ິ ານສຸຂະພາບຈະເລີນພັນສຳລັບຊາວ ໜຸມ ່ ທີບ ່ ທ ່ໍ ນ ັ ແຕ່ງງານແມ່ນຈຳກັດ.
Vol. 13 No. 2 2007
7
SECTION HEADER GOES HERE
ສະຖາບັນເບີເນັດ
ກຸມ ່ ເປົາ້ ໝາຍ
ຂໍສ ້ ະເໜີແນະ: ບາງບັນດາທິດທາງສຳຫຼບ ັ ການກ້າວໄປຂ້າງໜ້າ ມີດງ່ັ ລຸມ ່ ນີ:້ • ມີຄວາມຈຳເປັນຕ້ອງວາງແຜນ ຫລື ພັດທະນານະໂຍບາຍສຸຂະ ພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດສຳລັບຊາວໜຸມ ່ . • ທົບທວນຄືນຫລັກສູດເພດສຶກສາ ເພືອ ່ ໃຫ້ມຄ ີ ວາມຄົບຖ້ວນສົມ ບູນລວມມີການພັດທະນາທັກສະການດຳລົງຊີວິດທີ່ສະເພາະ ເພືອ ່ ໂຕ້ຕອບກັບຄວາມທ້າທາຍ ຂອງສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ໃນ ສປປ ລາວ: ການມີເພດສຳພັນບໍປ ່ ອດໄພ, ການຖືພາ ໃນຊາວໜຸມ ່ ແລະ ການລຸລກ ູ , ແລະ ພຕພ ໃນກຸມ ່ ຊາວ ໜຸມ ່ ໃນໂຮງຮຽນ ແລະ ນອກໂຮງຮຽນ. ຄວນຊຸກຍູໃ້ ຫ້ມກ ີ ານນັບຖື ສິດທິທາງເພດ, ຄວາມສະເມີພາບ ທາງດ້ານບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ຄວາມຫຼາກຫຼາຍທາງເພດ ແລະ ສ້າງຄວາມເຂັມ ້ ແຂງ ໃຫ້ຊາວໜຸມ ່ ເພືອ ່ ພັດທະນາທັກສະການ ຄຶດແບບມີເຫດມີຜນ ົ . ການຈັດຕັງ້ ປະຕິບດ ັ ແລະ ການປົກຄຸມ ຄວນຖືກປັບປຸງ ແລະ ມີ ຄວາມຈຳເປັນໃຫ້ມກ ີ ານອົບຮົມໃຫ້ອາຈານຢ່າງເຂັມ ້ ແຂງ ແລະ ໃຫ້ຄນ ຸ ຄ່າໂຄງການຈະແຈ້ງ.. • ຄວນຂະຫຍາຍໂຄງການທີມ ່ ພ ີ າກປະຕິບດ ັ ທີດ ່ ີ ກ່ຽວກັບກິດ ຈະກຳສຸຂະພາບຈະເລີນພັນຂອງຊາວໜຸ່ມໃຫ້ກ້ວາງອອກໃນ ທົວ ່ ປະເທດ.ແຜນງານຂອງຊາວໜຸມ ່ ຄວນສອດຄ່ອງກັບຄວາມ ຕ້ອງການທີແ ່ ຕກຕ່າງກັນໃນແຕ່ລະໄລຍະຂອງການພັດທະນາ ທາງ ຮ່າງກາຍຂອງຊາວໜຸມ ່ ; ຄວນມີຫລັກຖານອ້າງອີງ; ມີມມ ຸ ມອງບົດບາດຍິງຊາຍ; ສິດທິ ແລະ ສອດຄ່ອງກັບວັດທະນະທຳ. • ເຮັດວຽກຮ່ວມກັບສັງຄົມ ແລະ ເປັນຂົວຕໍຂ ່ ອງຊ່ອງຫວ່າງບົດ ບາດຍິງ-ຊາຍ, ສົງ່ ຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານກ່ຽວກັບສຸຂະພາບຈະເລີນ ພັນ ແລະ ສຸຂະພາບ ທາງເພດໃຫ້ແກ່ຊາວໜຸມ ່ ພ້ອມດ້ວຍການ ຈັດຫາການບໍລກ ິ ານທີ່ ຈຳເປັນໃຫ້ເຂົາເຈົາ້ , ຊຶງ່ ມີຄວາມອ່ອນໄຫວ ທາງດ້ານສັງຄົມ ແລະ ທາງດ້ານວັດທະນະທຳ. ໃນຄະນະດຽວ ກັນ, ຄວນປົກປ້ອງ ສິດທິ ຂອງຊາວໜຸມ ່ . • ສ້າງຄວາມເຂັມ ້ ແຂງໃນການມີສວ ່ ນຮ່ວມ ແລະ ພາວະເປັນຜູນ ້ ຳ ຂອງຊາວໜຸມ ່ , ແລະ ສ້າງຄວາມສາມາດທາງດ້ານວິຊາການ ແລະ ສະຖາບັນກ່ຽວກັບ ສຖຂະພາບຈະເລີນພັນຂອງຊາວໜຸມ ່ . • ຮັບປະກັນລະດົມແຫຼງ່ ທຶນ ໂດຍການພັດທະນາສະຖາບັນການ ລິເລີມ ້ ຂອງຊາວໜຸມ ່ , ຊຶງ່ ແມ່ນຍຸດທະສາດເພືອ ່ ສະໜັບສະນູນ ເຄືອ ່ ຄ່າຍຂອງຊາວໜຸມ ່ , ຊຶງ່ ສາມາດບັນລຸໄດ້ຈາກການສະໜັບ ສະໜູນຄູຮ ່ ວ ່ ມງານລະຫວ່າງ ຊາວໜຸມ ່ ແລະ ຜູໃ້ ຫຍ່.
ເອກະສານອ້າງອີງ 1. National Statistical Centre. 2006. National Household Census 2005. US Census Bureau, International Program Center, International Data Base. 2. Gender disparity is greater in terms of economic activity and income earned and different status of women in different ethnic groups. 3. National Statistical Centre. 2007. Lao Reproductive HealthSurvey2005.Ministryof PlanningandInvestment & UNFPA. http://countryoffice.unfpa.org/lao/drive/ LAOREPRODUCTIVEHEALTHSURVEY.pdf 4. Laos Population below poverty line. Available at the
8
Vol. 13 No. 2 2007
website: http://www.indexmundi.com/laos/population_ below_poverty_line.html 5. Lao Youth Union, Japanese Organisation for International Cooperation in Family Planning & UNFPA. 2001. Adolescent Reproductive Health Survey 2000. 6. WHO. 2000. A Strategic Assessment of Reproductive Health in Lao People’s Democratic Republic. www. who.int/reproductivehealth/publications/RHR_00_3/ strategic_assessment_of_reproductive_health_lao_pdr.pdf 7. Sychareun, V. 2003. “The influence of parent-child interaction on sexual attitudes and behaviours among adolescents.” PhD thesis, Chulalongkone University. 8. Toole, M., et al. 2006. “Understanding male sexual behaviour in planning HIV prevention programmes: Lessons from Laos, a low prevalence country.” Sexually Transmitted Infections, Vol. 82, pp. 135-138. 9. Burnet Institute. 2007. Young Women’s Sexual Behaviour Study. Lao PDR. 10. Sacdpraseuth, A. 2003. Hospital-based descriptive study of abortions. (Unpublished report). 11. Save the Children UK. 1999. Adolescent Sexual Reproductive Health Survey in Sayabuly Province. Unpublished report. 12. Sisouphanthong, B., et al. (October, 2000). Report of the adolescent reproductive health survey. Vientiane. 13. Centre for HIV/AIDS/STDs (CHAS), Ministry of Health. 2010. CHAS 2010: HIV Situation in Laos. 14. CHAS. 2011. HIV/AIDS and ART statistic data. 15. WHO. 2008. Epidemiological Fact Sheet on HIV and AIDs - Lao People Democratic Republic: 2008 Update. http://apps.who.int/globalatlas/predef inedReports/ EFS2008/full/EFS2008_LA.pdf 16. EU/UNFPA Reproductive Health Initiative for Youth in Asia. 2007. 17. MOH, UNFPA. Assessment of condom programming. 18. These subjects include “World around Us” for Grades 4 and 5; Civic Education, Geography and Natural Sciences in lower secondary school; and Biology in upper secondary school. 19. MOE, UNFPA. National Assessment of sexuality education Lao PDR. 20. Sychareun, V. 2004. “Meeting the contraceptive needs of unmarried young people: Attitudes of formal and informal sector providers in Vientiane Municipality, Lao PDR. Reproductive Health Matters, Vol.12, Issue 23, p.155. 21. Save the Children UK. 1999. Adolescent Sexual Reproductive Health survey in Sayabuly province. Unpublished report. 22. International Center for Research on Women (ICRW) and Population Council, 2001, Voluntary Counseling and Testing Among Youth Ages 14 to 21: Results from an Exploratory Study in Nairobi, Kenya, and Kampala and Masaka, Uganda, Horizons Program, October.
ໂດຍ Vanphanom Sychareun, Ph.D., ຄະນະບໍດີ ຄະນະຫຼງັ ມະຫາວິທະຍາໄລ ມະຫາວິທະຍາໄລ ວິທະຍາສາດສຸຂະພາບແຫ່ງ ສປປ ລາວ Email: vsychareun@gmail.com.
ຮູບພາບໂດຍ: Brett Jordan, Flickr
ວັດທະນະທຳ, ສາສະໜາ, ພໍ່ແມ່, ໝູ່ເພື່ອນ ແລະ ສື່ຕ່າງໆກໍ່ ເປັນປັດໄຈທີ່ມີອິທິພົນຕໍ່ວິຖີຊີວິດທາງເພດ ຂອງໄວລຸ້ນຍິງ. ບົດ ຄວາມນີ້ຈະນຳສະເໜີລັກສະນະສຳຄັນຂອງຊີວິດທາງເພດ ຂອງກຸ່ມ ຍິງ, ໄວລຸ້ນຮັກຕ່າງເພດທີ່ເກີດຈາກການວິໄຈທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການ ຕັດສິນ ໃຈ ທາງເພດ ໃນບໍລິບົດຂອງ HIV/AIDS ໃນຊູວາ.1
ຊູວາ
ຊູວາຫຼືຖືກຂະໜານນາມວ່າ ‘ນິວຢອກ’ ແຫ່ງປາຊີຟິກ ເມືອງ ຫຼວງຂອງປະເທດຟິຈິ ສູນກາງຂອງອົງກອນແຫ່ງທຸລະກິດຕ່າງໆ ໃນພາກພື້ນ, ຊື່ງຢູ່ພາຍໃຕ້ໂຄງສ້າງສັງຄົມແບບຊາຍເປັນໃຫ່ຍ, ປະ ຫວັດແບບອານານິຄົມ ແລະ ຈຳແນກເຊື້ອຊາດ ແລະ ຄວາມແຕກ ຕ່າງ ທາງຊົນຊັ້ນທີ່ນັບມື້ຈະເພີ່ມຂື້ນ, ທັງໝົ້ດ ເປັນສີ່ງແວດລ້ອມແຫ່ງ ຄວາມຄັດແຍ່ງທີ່ເປັນຈິງ, ລະຫວ່າງຮີດຄອງປະເພນີ ແລະ ຄວາມ ທັນສະໄໝໃນສັງຄົມທີ່ມີຫຼາຍຊົເຜົ່າ. ຟີຈິເປັນທີ່ຮູ້ຈັກດີເຖີງການເກີດ ລັດຖະປະຫານເຖີງ 4 ຄັ້ງໃນປະຫວັດສາດສັ້ນໆ ຂອງຄວາມເປັນເອ ກະລາດຕັ້ງແຕ່ປີ 1970. ປະຈຸບັນ ສັງຄົມປະເທດຟິຈິແບ່ງອອກ ລະ ຫວງກຸ່ມນັກທຸລະກິດທີ່ຮັ່ງມີ,ຊາວຟີຈຽນພື້ນເມືອງດັ້ງເດີມ ແລະການ ຈະເລີນເຕີບໂຕ ຂອງຊາວ ເມືອງຊູວາເຂດໃນເມືອງ ແລະນອກເມືອງ. ປະຊາກອນເກືອບເຄີ່ງ ໜື່ງໃນຟີຈິເປັນຊາວອິນໂດ-ຟີຈຽນທີ່ສືບເຊື້ອ ສາຍມາຈາກແຮງງານພັນທະສັນຍາ ທີ່ຖືກເກນມາເຮັດວຽກຢູ່ສວນ ອ້ອຍອານານິຄົມ.ນອກຈາກນີ້ຍັງມີເຜົ່າອື່ນໆໄດ້ແກ່ຊາວຈີນ, ຊາວ ເອີລົບ ແລະ ຊາວໝູ່ເກາະ ຟີຈິທີ່ມີເລືອດປະສົມ ການລັດຖະປະຫານ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ການແບ່ງເຊື້ອຊາດ, ລວມທັງຄວາມຄັດແຍ້ງ ແລະ ຄວາມຮຸນແຮງໃນປະເທດມີຫຼາຍຂື້ນ ອີກທັງເຮັດໃຫ້ເກີດພາວະສະ ໝອງໄຫຼ ແລ ະ ການສູນເສຍຜະລິດຕະພາບທາງເສດຖະກິດ. ຊີວິດໃນຊູວາມີຄວາມລື່ນໄຫຼ ແລະ ຄັດແຍ້ງ, ສາສະໜາ ຄຼິສໄດ້ຄັດຄ້ານສິດໃນການແຕ່ງງານຂອງຊາຍຮັກຊາຍ (ໃນຕ່າງ ປະເທດ) ການຮ່ວມເພດທາງຮູທະວານ ຖືວ່າເປັນສີ່ງຜິດກົດໝາຍ.
ແຕ່ໃນຊູານີ້ເອງໄດ້ເຄີຍມີຜູ້ບັນຊາການຕຳຫຼວດລະດັບສູງທ່ານໜື່ງ ກ່າວວ່າ “ການເປັນຊາຍຮັກຊາຍບໍ່ແມ່ນການເຮັດຜິດ ຕຳຫຼວດເອງ ຍັງມີວຽກສຳຄັນກວ່າເລື່ອງນີ້ລໍຖ້າຢູ່” ແລະ ມີອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນ ທີ່ຖືກສ້າງຕັ້ງຂື້ນໃໝ່ເຊັ່ນ: Equal Ground Pacific ເພື່ອເຮັດວຽກທີ່ ເນັ້ນສະເພາະດ້ານສິດທິທາງເພດ. ດັ່ງນັ້ນ, ຊູວາ ແມ່ນສະຖານທີ່ ຊື່ງມີ ‘ການສຳສ່ອນທາງເພດ’ ຫຼາຍເທົ່າໆ ກັບທີ່ມີການສັ່ງສອນ ທາງສິນທຳ (moralism) ຂື້ນມາຕໍ່ຕ້ານ.
ການວິໄຈ
ເປັນທີ່ເຂົ້າໃຈກັນວ່າ ‘ວິຖີຊີວິດທາງເພດ’ ແມ່ນຄຸນລັກສະ ນະຂອງທຸກແງ່ມຸມທທີ່ພົວພັນກັບເລື່ອງເພດ2 ທີ່ສັງຄົມສ້າງຂື້ນ. ໄດ້ ໄດ້ມີການເກັບກຳຂໍ້ມູນຈາກການສຳພາດຊາວໜຸ່ມໜ້າຕໍ່ໜ້າ 20 ຄົນໃນຊູວາ ໂດຍເນັ້ນທີ່ປະເດັນການຕັດສິນໃຈໃນເລື່ອງເພດຂອງ ຄົນຮັກຕ່າງເພດ. ຂໍ້ມູນຈາກການສຳພາດໄດ້ຖືກນຳມາວິເຄາະເພື່ອ ໄຈ້ແຍກຫາປັດໄຈທີ່ພົວພັນກັບການຕັດສິນໃຈຮ່ວມ ໂດຍອີງໃສ່ຖາ ນະທາງເສດຖະກິດ, ລະດັບການສຶກສາ, ຊີວິດໃນຄອບຄົວ ແລະ ຊີ ວິດທາງວັດທະນະທຳຂອງພວກເຂົາເນື່ອງຈາກການທົບທວນເອກະ ສານພົບວ່າ ປັດໄຈເຫຼົ່ານີ້ມີຄວາມກ່ຽວຂ້ອງກັບຄວາມສ່ຽງຕໍ່ການ ຕິດ ເຊື້ອ HIV ໃນແມ່ຍິງຢ່າງມີຄວາມສຳຄັນ.
ວິຖີຊີວິດທາງເພດ
ຊາວໜຸ່ມຍິງ ຕ້ອງສູ້ກັບແນວຄິດກ່ຽວກັບວິຖີຊີວິດທາງເພດ ເພດແບບດັ້ງເດີມ, ໂດຍສະເພາະກ່ຽວກັບວິຖີຊີວິດທາງເພດ. ອັນນີ້ ລວມທັງແນວຄິດກ່ຽວກັບ ‘ພົມມະຈາລີ’ ແລະ ‘ຄວາມບໍລິສຸດ’: “ພໍ່ນ້ອງເປັນຄົນເຂັ້ມງວດຫຼາຍ...ທ່ານບໍ່ເຄີຍໃຫ້ນ້ອງມີແຟນ.. ນ້ອງ ຕ້ອງຢູ່ໃນເຮືອນຕະຫຼອດ ພໍ່ເປັນຄົນຊາມົວ ແລະ ນີ້ເປັນລັກສະນະ ວັດທະນະທຳອິນໂດຟີຈຽນ (Puda ຫຼື ການຄວບຄຸມການເດີນທາງ ເຄື່ອນໄຫວຂອງແມ່ຍິງ). ແມ່ຍິງໄວໜຸ່ມ ສ່ວນໃຫ່ຍປະສົບບັນຫາໃນການສ້າງຄຸນ ລັກສະນະທາງເພດຂອງຄົນ ເນື່ອງຈາກການຕີລາຄາ ແລະ ປະຕິ ເສດຂອງໄວລຸ້ນຍິງແບບທົ່ວໆໄປ “ຖ້າເຮົາເວົ້າກ່ຽວກັບເລື່ອງເພດ ໃນໂຮງຮຽນມັທະຍົມ (ທີ່ນ້ອງເອງກໍ່ເວົ້າຄືກັນ) ພວກເຂົາຈະຄິດ ໂດຍທັນທີວ່ານ້ອງເປັນຄົນສຳສ່ອນ”. ຂໍ້ຫ້າມທາງເພດຍັງເຮັດ ໃຫ້ ການເຮັດວຽກ ກ່ຽວກັບການຄຸມກຳເນີດ, ການເອົາລູກອອກ ແລະ ການເຂົ້າເຖີງການບໍລິການສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບ ຈະເລີນພັນເປັນໄປຢ່າງລຳບາກ “ແນ່ນນອນນ້ອງຮູ້ຈັກຖົງຢາງອະ ນາໄມ ແລະ ເລື່ອງຕ່າງໆ ແຕ່ນ້ອງກໍ່ຮູ້ຈັກອາຍຫຼາຍຮູ້ບໍ່... ແລ້ວ ຜູ້ຄົນ ສ່ວນໃຫ່ຍກໍ່ອາຍຫຼາຍທີຈະຍ່າງເຂົ້າໄປຊື້ຖົງຢາງອະນາໄມ ໃນຮ້ານຂາຍຢາທຸກຄົນໃນທີ່ນີ້ຮູ້ຈັກກັນໝົດ ແລະ ບາງຄົນອາດຮູ້ ຈັກກັບແມ່ຂອງນ້ອງອີກດ້ວຍ”. ແມ່ ແລະ ພີ່ນ້ອງທີ່ເປັນແມ່ຍິງຄື Vol. 13 No. 2 2007
9
່ Dງເດັ ນ ່ GOES HERE S E C T I O N H Eເລື Aອ ER
ການສຳຫຼວດວິຖີຊີວິດທາງເພດຂອງກຸມຊາວໜຸມຍິງໃນຊູວາ
ແບບຢ່າງທີ່ສຳຄັນ ແລະ ມີອິດທິພົນຕໍ່ວິຖີຊີວິດ ທາງເພດຂອງແມ່ ຍິງໄວໜຸ່ມ ທັງຍັງມີບົດບາດໃນການຕັດສິນໃຈໃນເລື່ອງເພດຂອງ ພວກເຂົາເຈົ້າໄດ້ຢ່າງເລິກເຊີ່ງ ໂດຍຢູ່ເໜືອຄ່ານິຍາມ ແລະ ອິດທິ ພົນອື່ນໆລວມທັງສື່ມວນຊົນດ້ວຍ. ເປັນທີ່ໜ້າສົນໃຈວ່າ ແມ່ຍິງໄວໜຸ່ມເອງກໍ່ໄດ້ເນັ້ນເຖີງລັກ ສະນະທີ່ຄັດແຍ້ງທາງຄວາມຄິດ ກ່ຽວກັບວິຖີຊີວິດາທາງເພດຂອງ ຕົນ ຍົກຕົວຢ່າງເຊັນ ່ : ແມ່ຍງິ ໄວໜຸມ ່ ອາຍຸ 17 ປີຄນ ົ ໜືງ່ ໄດ້ອະທິ ບາຍ ຄວາມຄິດຂອງຕົນກ່ຽວກັບເພດສຶກສາໃນໂຮງຮຽນ ວ່າ “ພວກເຂົາ ສອນເລື່ອງການຄຸມກຳເນີດ ແລະ ການບໍ່ມີເພດສຳພັນ” ວ່າໄປ ແລ້ວມັນກໍ່ແມ່ນການ “ຫ້າມມີເພດສຳພັນ”. ແຕ່ມັນຝືນທຳມະ ຊາດທີ່ເປັນຈິງເພາະຫຼາຍຄົນ ແລະຊາວໜຸ່ມຈຳນວນຫຼາຍມີເພດ ສຳພັນກັນພວກເຂົາເຈົ້າພຽງແຕ່ຢາກປິດບັງ ແລະ ເຊື່ອງຊ້ອນມັນ ເອົາໄວ້ຄືກັບວ່າການ ບໍ່ສົນໃຈແມ່ນເປັນເລື່ອງດີນັ້ນເອງ.
ໝາຍເຫດ: 1. Sami, Roshni. 2006. Power and Young Women’s Sexual Agency in Suva. [Thesis]. University of Auckland. 2. Harding, J. 1998. “Investigating sex: Essentialism and constructionism.” In LaFont, S. (Ed.). 2003. Constructing Sexualities: Readings in Sexuality, Gender, and Culture. New Jersey: Prentice Hall. pp.6-17. 3 . Lateef, S. 1990. “Rule by the Danda: Domestic violence among Indo-Fijians.” Pacific Studies. Vol.13, No.3, pp.43-62
ຄ່ານິຍົມທາງເພດຂອງແມ່ຍິງໄວໜຸ່ມແຕ່ລະຄົນທີ່ສຳພາດ ມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນໄປ: ສ່ວນໃຫ່ຍເຫັນວ່າການມີເພດສຳພັນ ເປັນເລື່ອງທີ່ດີ ຖ້າຫາກຈະມີແຜນແຕ່ງງານກັບແຟນ ຫຼື ການ ໃຊ້ຖົງຢາງອະນາໄມ. ສ່ວນທີ່ເຫຼືອບໍ່ມີຄວາມຄິດແບບດັ້ງເດີມ ເຊັ່ນ: “ໃນກຸ່ມຂອງນ້ອງຖ້າມີໃຜບໍລິສຸດຈະຖືກເຍີ້ຍຫົວຂວັນ”. ແຕ່ ເຖີງຢ່າງໃດກໍ່ຕາມມີພຽງຍິງສາວບໍ່ເທົ່າໃດຄົນ ທີ່ໃຊ້ເລື່ອງຄວາມ ສຸກທາງເພດເປັນປະເດັນສຳຄັນໃນການຕັດສິນໃຈ, ຊື່ງສະແດງ ໃຫ້ເຫັນວ່າຊາວໜຸ່ມແມ່ຍິງສ່ວນໃຫ່ຍຂາດ ‘ຕົວຕົນທາງເພດ’ (sexual-self ) ແລະ ປັດໄຈພາຍນອກມີອິດທິພົນຕໍ່ການຕັດສິນ ໃຈໃນເລື່ອງເພດ. “ການບໍ່ປະກອບສ້າງ (unconstructedness)” ວິຖີຊີວິດທາງເພດໃນກຸ່ມຊາວໜຸ່ມ ແມ່ຍິງນີ້ລວມທັງອຸປະສັກທີ່ ກ່າວມາ ເປັນປັດໄຈທີ່ສຳຄັນໃນການຂັດຂວາງອຳນາດແຫ່ງຕົນ (agency) ແລະ ຄວາມສາມາດທີ່ເລືອກຄວາມເພິງພໍໃຈໃນເລື່ອງ ວິຖີຊີວິດທາງເພດໄດ້ແນ່ນອນ ເຊີ່ງເປັນຄວາມສ່ຽງທີ່ສຳຄັນໃນ ການປ້ອງກັນການຕິດເຊື້ອ HIV. ສະຫຼບ ຸ : ການເບີງ່ ເຂົາ້ ໄປໃນວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດໃນຊາວໜຸແ ່ ມ່ຍງິ ໃນຊູວາໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ຄວາມຂັດແຍ້ງຫຼາຍຢ່າງທີປ ່ ະ ກົດຂືນ ້ ພ້ອມກັນ. ຊາວໜຸມ ່ ແມ່ຍງິ ກຳລັງຕໍລ ່ ອງກັບຮີດຄອງປະເພ ນີແບບດັງ້ ເດີມ, ແນວຄິດອະນຸລກ ັ ນິຍມ ົ , ແນວຄິດທາງສາສະໜາ ແລະ ແບບຜູຊ ້ າຍເປັນໃຫ່ຍກ່ຽວກັບຄວາມບໍລສ ິ ດ ຸ ຂອງແມ່ຍງິ , ເຊັນ ່ ດຽວກັນກັບແນວໂນ້ມ ແລະ ຄ່ານິຍມ ົ ທີມ ່ າຈາກຮູບເງົາ, ສືຕ ່ າ່ ງປະເທດ ແລະ ແຮງກົດດັນຈາກໂຮງຮຽນ ແລະ ຄວາມ ຕ້ອງການຂອງຕົນເອງໃນເງືອ ່ ນໄຂທາງສັງຄົມ, ການເມືອງ ແລະເສດຖະກິດທີສ ່ ບ ັ ສົນວຸນ ້ ວາຍ ຊືງ່ ໄດ້ຮບ ັ ອິດທິພນ ົ ຈາກ ຄວາມທຸກຍາກຂອງອານານິຄມ ົ , ໂລກາວິວດ ັ ຕາມແບບເສລີນິ ຍົມແນວທາງໃໝ່ ແລະຄວາມເປັນສັງຄົມຫຼາຍເຊືອ ້ ຊາດມີຜນ ົ ກະທົບຕໍຊ ່ ວ ີ ດ ິ
10
Vol. 13 No. 2 2007
ໂດຍ Roshni Sami ຜູປ ້ ະສານງານ Pacific Network on Globalisation Email: roshnisami@gmail.com
ການກ້າວສູ່ຄວາມຄິດໃນການສະໜັບສະໜູນສິດທິຂອງ “Xing” ຂອງສັງຄົມຈີນຮ່ວມສະໄໝ
ນັບແຕ່ປະເທດຈີນບັງຄັບໃຊ້ນະໂຍບາຍ ເປີດປະເທດ (Open door policy) ໃນທ້າຍປີ 19701 ໄດ້ເຮັດໃຫ້ມີການ ປ່ຽນແປງຢ່າງໄວວາ ໃນເລື່ອງວິຖີຊີວິດທາງເພດ ໂດຍມີນະ ໂຍບາຍຕ່າງໆເຊັ່ນ: ກົດໝາຍແຕ່ງງານສະບັບໃໝ່ ແລະ ນະ ໂຍບາຍການມີລູກພຽງຄົນດຽວ2 ຮ່ວມທັງອິດທິພົນທາງວັດທະ ນະທຳຈາກຮູບເງົາຮໍລີວູດ ແລະ ຮ່ອງກົງ ເປັນຕົວກະຕຸ້ນໃຫ້ ເກີດ ມີການປ່ຽນແປງໃນຄວາມຮັກ, ຄອບຄົວ, ການແຕ່ງງານ, ເພດ ແລະ ເລື່ອງອື່ນໆທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ. ເລີ່ມມີການເວົ້າເຖີງປະເດັນ ດ້ານວິຖີຊີວິດທາງເພດ ໃນກຸ່ມນັກວິທະຍາສາດ, ທະນາຍຄວາມ, ເຈົ້າໜ້າທີ່ສາທາລະນະສຸກ, ນັກວິຊາການຕະຫຼອດເຖີງນັກເຄື່ອນ ໄຫວສິດທິຂອງຊາຍຮັກຊາຍ ເລີ້ມນຳປະເດັນເຫຼົ່ານີ້ເຂົ້າສູ່ນະໂຍ ບາຍສາທາລະນະ. ບັນດາປະເດັນດ້ານສິດທິຂອງຜູ້ຂາຍບໍລິການ ທາງເພດ ແລະກຸ່ມຄົນຮັກເພດດຽວກັນນັ້ນກຳລັງເຂົ້າສູ່ການອະພິ ປາຍສາທາລະນະ ແລະ ດ້ານບັນດານະໂຍບາຍ ໂດຍທີ່ລັດບານ ເອງກໍ່ຍອມຮັບຢ່າງເປັນທາງການແລ້ວວ່າ ມີກຸ່ມຄົນເຫຼົ່ານີ້ຢູ່ໃນ ສັງຄົມຈີນ. ບັນດາໂຄງການແລະ ງານວິໄຈເພື່ອສົ່ງເສີມວິຖີຊີວິດ ທາງເພດ ເຊັ່ນດຽວກັນກັບບັນດາໂຄງການດ້ານເພດສຶກສາທີ່ໄດ້ ຮັບການສະໜັບສະໜູນຈາກລັດຖະບານຈີນ ແລະອົງການຈັດຕັ້ງ ສາກົນທີ່ບໍ່ຂື້ນກັບລັດຖະບານລະຫວ່າງຊາດກໍ່ເພີ່ມຂື້ນດ້ວຍ.
ກອງປະຊຸມນານາຊາດເລື່ອງວິຖີຊີວິດທາງເພດ ຄວາມປ່ຽນແປງທັງຫຼາຍທີ່ໄດ້ກ່າວມາ ລວມທັງຄວາມສົນ ໃຈທີ່ມີຕໍ່ເລື່ອງວິຖີຊີວົດທາງເພດເພີ່ມຂື້ນ ເປັນແຮງພັກດັນທີ່ເຮັດ ໃຫ້ສະຖາບັນທີບ ່ ກ ຸ ເບີກການວິໄຈດ້ານນີໃ ້ ນຈີນເຊັນ ່ : The Institute 3 of Sexuality and Gender ຈັດການປະຊຸມນານາຊາດວ່າດ້ວຍ ວິຖີຊີວິດທາງເພດໃນປະເທດຈີນ International Conference of Sexualities in China ເປັນປະຈຳທຸກປີ ເລີ່ມຕົ້ນແຕ່ປີ 1996 ເປັນຕົ້ນມາ. ກອງປະຊຸມຄັ້ງລ່າສຸດຈັດຂື້ນໃນເດືອນມິຖຸນາ ປີ 2007 ທີ່ມະຫາວິທະຍາໄລເຣນມິນ ໃນປະເທດຈີນ (Renmin University of China) ມີການປະຊຸມຄັ້ງນີ້ ມີຜູ້ຄົນຈາກຫຼາຍເຊອ ຊາດ ແລະ ປະຫວັດທີ່ແຕກຕ່າງກັນປະມານ 50 ຄົນ ມາອະ ທິບາຍ ຖົກຖຽງໃນປະເດັນ ກ່ຽວກັບວິຖີຊີວິດທາງເພດ ແລະ ມີຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມຟັງກວ່າ 1000 ຄົນ4. ຈຸດປະສົງຂອງການປະຊຸມ ຄັ້ງນີ້ ແມ່ນເພື່ອເຊື່ອມຕໍ່ງານວິໄຈດ້ານວິຊາການຂອງພາຍໃນ ແລະ ລະຫວ່າງຊາດກ່ຽວກັບວິຖີຊີວິດທາງເພດໃນສະພາບ ເງື່ອນ ໄຂຂອງຈີນ; ກະຕຸກຊຸກຍູ້ໃຫ້ນັກວິຊາການຫັນມາທຸ້ມເທ ແກ່ງານ ດ້ານນີ້ ແລະ ສ້າງແຮງບັນດານໃຈໃຫ້ເກີດມຸມມອງທາງບວກ ແລະ ແນວຄິດກ່ຽວກັບບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ວິຖີຊີວິດທາງເພດ ໃຫ້ມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍຂື້ນ. ຄາດຫວັງວ່າຈະເຮັດໃຫ້ວິຖີຊີວິດທາງ ເພດມີການຍອມຮັບໃນສາທາລະນະຫຼາຍຂື້ນ, ລວມທັງໃຫ້ສັງ ຄົມເຂົ້າໃຈເຖີງເລື່ອງ xing (ເພດໃນພາສາຈີນ) ແລະ ກ້າວ
Vol. 13 No. 2 2007
11
່ Dງເດັ ່ GOES HERE S E C T I O N H Eເລື Aອ E Rນ
ຮູບຖ່າຍໂດຍ : Rodelyn Marte
ບັນດາແງ່ຂະຫຍາຍຕົວ:
ເຂົ້າສູ່ແນວທາງຫຼາກຫຼາຍ, ບົດບາດຍິງຊາຍແລະຢູ່ບົນພື້ນຖານ ຂອງສິດທິກ່ຽວກັບວິຖີຊີວິດທາງເພດ. ຫົວຂໍ້ທີ່ນຳສະເໜີປົກຄຸມ ປະເດັນຕ່າງໆ ຫຼາກຫຼາຍເຊັ່ນ: ວິຖີຊີວິດທາງເພດຂອງຊາຍຮັກ ຊາຍ ແລະ ຍິງຮັກຍິງ, ວິຖີຊີວິດທາງເພດຂອງ ແມ່ຍິງ ແລະ ອິ ນເຕີເນັດກ່ຽວກັບວິຖີຊີວິດທາງເພດ, ການນຳສະເໜີທັງໝົດໄດ້ ສະແດງໃຫ້ເຫັນ ທັດສະນະຄະຕິທີ່ແຕກຕ່າງຂອງສັງຄົມທີ່ມີຕໍ່ປະ ເດັນວິຖີຊີວິດທາງເພດ, ແລະ ສະທ້ອນພາບທີ່ຊັດເຈນຂອງການ ວິໄຈ ແລະ ບັນດາໂຄງການທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບວິຖີຊີວິດທາງເພດຂອງ ຈີໃນປະຈຸບັນ.
SECTION HEADER GOES HERE
ຫົວຂການສົນທະນາດ້ານວິຖີຊີວິດທາງເພດໃນປະຈຸບັນ
ມັນມີຢ່າງໜ້ອຍງານວິໄຈ ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບວິຖີຊີວິດທາງ ເພດ 4 ປະເພດ ແລະ ບັນດາໂຄງການຊື່ງດຳເນີນງານດ້ວຍກຸ່ມ ຕ່າງໆ ໃນຈີນລວມສະໄໝເປັນທີ່ຮູ້ຈັກກັນທົ່ວໄປບາງບົດຄວາມທີ່ ສຳຄັນ ແລະ ເປັນສຽງສ່ວນໃຫ່ຍ5ໄດ້ແກ່ ‘ບົດຄວາມທາງການ ແພດ ແລະ ວິທະຍາສາດກ່ຽວກັບເພດ (medicalized and sexological discourse)’ ແມ່ນຫົວຂໍ້ທີ່ເດັ່ນ. ງານວິໄຈກ່ຽວກັບ ເພດໃນປະທດຈີນ ມີຄວາມໂດດເດັ່ນຂື້ນມາກາງຊ່ວງທົດສະວັດ 1980 ເຖີງຕົ້ນສະຕະວັດ 1990, ຊື່ງສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖີງການ ສຶກສາທີ່ເປີດມຸມມອງໃໝ່ໆຂອງ Fangfu Ruan ເຊັ່ນ: ປື້ມຄວາມ ຮູ້ຄູ່ມືກ່ຽວກັບເພດ (Sex Knowledge Handbook) (1985) ແລະ ເພດໃນຈີນ (Sex in China) (1992) ລວມເຖີງການ ແພດກ່ຽວກັບເພດ (Sex Medicine) (1984) ຂອງ Wu Jieping ແລະ ວັດທະນະທຳເພດໃນຈີນຍຸກໃໝ່ (Sex Culture in Modern China) (1991) ຂອງ Liu Dalin’s. ບົດຄວາມ ທາງການແພດ ຖືເປັນຫະເດັນທີ່ໄດ້ຮັບການເຄື່ອນໄຫວ ໂດຍນັກ ເພດສຶກສາ, ບັນດາທ່ານໝໍນັກວິຊາການເລື່ອງເພດສຶກ ສາບາງ ຄົນ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດທາງການຄ້າ. ຕັ້ງແຕ່ເດີມມັນຖືກເບີ່ງວ່າ ເປັນທັດສະນະຄະຕິທີ່ດີ ແລະ ເປັນທາງບວກຕໍ່ເລື່ອງເພດ ແລະ ກົງກັນຂ້າມກັບໃນຍຸກເໝົາ ເຊຕຸງ ແມ່ນວັດທະນະທຳທີ່ບໍ່ກ່ຽວ ຂ້ອງກັບເພດ (asexual), ແຕ່ນັກເພດສາດໄດ້ເນັ້ນຄວາມຮູ້ທາງ ເພດແບບ ‘ແບບວິທະຍາສາດ’, ສຸຂະພາບທາງເພດ ‘ແບບ ວິທະ ຍາສາດ’ ແລະ ພຶດຕິກຳທາງເພດ ‘ແບບວິທະຍາສາດ’ ຂອງນັກ ເພດສາດ ຕອນນີ້ຖືກເບີ່ງວ່າເປັນການເຮັດໃຫ້ສະລີລະທາງເພດ ປ່ຽນໄປໃນທາງການຄ້າ ແລະ ການແພດ. ຫົວຂໍ້ທີ່ສອງເປັນເລື່ອງວ່າດ້ວຍ “ຄວາມເປັນຮອງ ແລະ ການກົດຂີ່ຮ່າງກາຍ ແລະ ວິຖີຊີວິດທາງເພດຂອງແມ່ຍິງ ື ຄວາມ ງຽບໃນວິຖີຊີວິດທາງເພດໃນການສຶກສາແມ່ຍິງ”. ບົດຄວາມນີ້ສຶກ ສາໂດຍກຸ່ມແມ່ຍິງໃນປະເທດຈີນເປັນຫຼັກ ໂດຍເນັ້ນປະເດັນເລື່ອງ ສະຖານະພາບຂອງແມ່ຍິງຈີນ ທີ່ຕົກເປັນເບ້ຍລ່າງ ເມື່ອທຽບກັບ ສະຖານະພາບຂອງຜູ້ຊາຍຈີນ, ເຖີງແມ່ນວ່າການສຶກສານັ້ນຈະມີ ຄວາມສຳຄັນຢ່າງຊັດເຈນ ແຕ່ວຽກດັ່ງກ່າວກໍ່ມີທ່າອ່ຽງທີ່ຈະໃຫ້ແມ່ ຍິງໃນຖານະຂອງຜູ້ເຄາະຮ້າຍ, ຊື່ງບໍ່ສະດວກຕໍ່ພາບຕົວຕົນທາງ ບວກຂອງຄວາມເປັນອິດສະລະ ແລະ ວິຖີຊີວິດທາງເພດຂອງ
12
Vol. 13 No. 2 2007
ແມ່ຍິງແຕ່ຢ່າງໃດ. ຫົວຂໍ້ທີ່ສາມ ເປັນທີ່ຮູ້ຈັກທົ່ວໄປຄື: ‘ບົດຄວາມທີ່ວ່າດວ້ຍ ການປະຕິວັດທາງເພດ’6 ບົດຄວາມນີ້ຖືກພັກດັນໂດຍນັກວິຊາ ການ ແລະ ສື່ມວນຊົນ ໂດຍໄດ້ປ່ຽນຈາກການເບີ່ງເລື່ອງເພດໃນ ແງ່ ການຈະເລີນພັນມາສູ່ແນວຄິດແບບໃໝ່ ເລື່ອງຄວາມຜ່ອນຄາຍ ແລະຄວາມສຸກ; ມີການປ່ຽນແປງຂະໜາດໃຫ່ຍ ໃນເລື່ອງພຶດຕິກຳ ທາງເພດຂອງບຸກຄົນ, ແບບແຜນການປະຕິບັດ ແລະ ຮູບຄວາມ ສຳພັນສ່ວນບຸກຄົນ, ມີການຖົກຖຽງປະເດັນທາງເພດຢູ່ສາທາລະ ແລະ ວິຊາການກ່ຽວກັບຫົວຂທາງເພດ ແລະ ຄຳສັບໃໝ່ໆ ແລະ ແນວຄິດທິ່ເພີ່ມຂື້ນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ; ແລະ ການປ່ຽນແປງວິຖີ ຊີວິດທາງເພດຂອງແມ່ຍິງເຊັ່ນ: ມີການຮັບຮູ້ດ້ານວິຖີຊີວິດທາງ ເພດໃນທາງບວກຫຼາຍຂື້ນ ມີແບບແຜນການປະຕິບັດທາງເພດ ທີ່ຫຼາກຫຼາຍຂື້ນ ແລະ ການມີເພດສຳພັນກ່ອນແຕ່ງງານ ແລະ ເພດ ສຳພັນນອກການແຕ່ງງານມີຫຼາຍຂື້ນ7 . ເຖີງຢ່າງ ໃດກໍ່ຕາມ, ບົດຄວາມວ່າດ້ວຍການປະຕິວັດທາງເພດນີ້ ຖືກບິດເບືອນດ້ວຍສື່ ມວນຊົນໃຫ້ເປັນໄປຕາມພາບທີ່ວ່າຈີນເປັນ “ສະຫວັນຂອງວິຖີ ຊີວິດທາງເພດ” ຫຼື “ເປັນແດນເສລີ” ຊື່ງຖືກປຽບກັບ “ການເຮັດ ໃຫ້ເປັນຕາເວັນຕົກ” ຊື່ງກໍ່ໄຫ້ເກີດການ ຕໍ່ຕ້ານສາທາລະນະຊົນ ຫຼາຍຂື້ນໃນບໍ່ເທົ່າໃດປີຜ່ານມາ. ນອກຈາກນີ້ຍັງມີບົດຄວາມທີ່ວ່າດ້ວຍ “ການຄວບຄຸມ ຕົນເອງ (Self control)” ແລະ “ການເຄົາລົບຕົນເອງ (Self respect)” ຊື່ງມີບົດບາດໃນການຟື້ນ “ຮີດຄອງປະເພນີ”, ຊື່ງເປັນ ວິທີຕໍ່ຕ້ານຜົນສະທ້ອນທາງລົບຂອງການ “ເປັນແບບຕາເວັນຕົກ” ຈາກທັດສະນະຄະຕິ, ພຶດຕິກຳ ແລະ ການປະຕິບັດທາງເພດ ຊື່ງ ຕາມຈິນຕະນາການການຮັບຮູ້ຂອງຜູ້ຄົນ. ການເຮັດວຽຂອງຜູ້ຂຽນ ທີ່ຜ່ານມາໃນໂຄງການ HIV/AIDS ແລະ ການໂຕ້ຖຽງໃນສັງ ຄົມທີ່ກ່ຽວຂ້ອງໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ຄຳຂວັນນີ້ເປັນສ່ວນສຳ ຄັນໃນໂຄງການດ້ານສຸຂະພາບ ແລະ ເພດສຶກສາທີ່ເນັ້ນໃສ່ ກຸ່ມຊາວໜຸ່ມຈີນ. ແນວຄິດແບບນີ້ເນັ້ນອຸດົມການ “ດັ້ງເດີມ” ເລື່ອງການປະພຶດຕົນທີ່ເໝາະສົມ ແລະ ຫຼີກລ້ຽງຄວາມຮັກ ແລະ ເພດສຳພັນ “ກ່ອນໄວອັນຄວນ” ໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງໃນກຸ່ມ ເພດຍິງ. ຄຳຂວັນນີ້ຖືກນຳໄປໃຊ້ໂດຍບໍ່ມີການວິເຄາະຂໍ້ມູນກ່ຽວ ກັບວິຖີຊີວິດທາງເພດຂອງກຸ່ມຊາວໜຸ່ມພຽງພໍ ແລະ ຂາດຄວາມ ເຄົາລົບໃນຄວາມຄິດເຫັນຂອງພວກເຂົາເຈົ້າ. ຍິ່ງໄປກວ່ານັ້ນ ຍັງຊຸກຍູ້ການປະຕິບັດບົດບາດຍິງຊາຍ ແບບທີ່ເຄີຍເປັນ “gender tereo type” ທີ່ເປັນອັນຕະລາຍ. ໃນທຳນອງດຽວກັນຄົນບາງ ກຸ່ມ ໄດ້ພະຍາຍາມເນັ້ນນະໂຍບາຍ ABC ວ່າດ້ວຍ (ການຫັກ ຫ້າມໃຈ, ຄວາມສື່ສັດ ແລະ ການໃຊ້ຖົງຢາອະນາໄມ) ເພື່ອສະໜັບສະໜູນ ການຄວບຄຸມທາງສິນທຳດ້ານຊີວິດທາງເພດ ເພື່ອປ້ອງກັນພະ ຍາດຕິດຕໍ່ທາງເພດສຳພັນ ແລະ HIV/AIDS. ໃນຊ່ວງບໍ່ເທົ່າໃດປີຜ່ານມາ, ການລະບາດຂອງ HIV/ AIDS ໃນທົ່ວໂລກໄດ້ເປີດພື້ນທີ່ໃນການວິໄຈ ແລະ ບັນດາໂຄງ ການດ້ານວິຖີຊີວິດທາງເພດໃນປະເທດຈີນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ. ອັນນີ້ ສົ່ງຜົນໃຫ້ເກີດພັນທະສັນຍາ ໃນການສະໜັບສະໜູນດ້ານງົບປະ
ໃນດ້ານກົງກັນຂ້າມບົດຄວາມອື່ນໆເຊັ່ນ: ການເຄົາລົບ ໃນຄວາມຫຼາກຫຼາຍທາງເພດ, ທັດສະນະຄະຕິທາງບວກຕໍ່ສຸຂະ ພາບ ແລະ ຮ່າງກາຍທາງເພດ, ການຮຽກຮ້ອງຄວາມເຂົ້າໃຈບົນ ພື້ນຖານຂອງເລື່ອງສິດໄດ້ກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມເຂົ້າໃຈໃນການສະໜັບ ສະໜູນຮອບດ້ານຕໍ່ວິຖີຊີວິດທາງເພດແງ່ຂະຫຍາຍຕົວນີ້ ແມ່ນ ເນັ້ນໜັກໃສ່ ‘ບຸກຄົນ’ ແລະເນັ້ນຄວາມຄິດເຫັນຂອງຜູ້ເຂົ້າ ຮ່ວມ ການວິໄຈ ແລະ ຊຸມຊົນທີ່ເຂົ້າຮ່ວມໂຄງການ. ເປັນທີ່ຮັບຮູ້ກັນ ວ່າວິຖີຊີວິດທາງເພດ ບໍ່ໄດ້ຈຳກັດຢູ່ສະເພາະເລື່ອງເພດເທົ່ານັ້ນ ແລະ ບໍ່ໄດ້ເປັນພຽງແຕ່ກ່ຽວກັບພະຍາດຕິດຕໍ່ທາງເພດສຳພັນ, ການຖືພາໂດຍບໍ່ຕັ້ງໃຈຫຼືຄວາມຮຸນແຮງທາງເພດເທົ່ານັ້ນຫາກຍັງ ເປັນເລື່ອງຂອງຄວາມເພິງພໍໃຈ, ຄວາມສຸກທາງເພດ ແລະ ການ ເຄົາລົບສິດທິຂອງທຸກຄົນທີ່ມີການສະແດງອອກທາງເພດ ແລະ ບົດບາດຍິງຊາຍທີ່ແຕກຕ່າງກັນອອກໄປ. ເປັນການໃຫກຳລັງໃຈ, ພວກເຮົາໄດເຫັນບັນຫາ ຕົວຢາງ ຂອງການວິໄຈທນຳໃຊແງຂະຫຍາຍຕົວ ການສະໜັບສະໜູນ ຮອບດານ. ການສຶກສາມໆນໄດສະໜອງຄຳອະທິບາຍໃນທາງ ບວກທກຽວກັບການເບງ ແລະ ປະຕິບັດຕວິຖີຊີວິດທາງເພດ ແລະ ຮາງກາຍໃນຊີວິດປະຈຳວັນຂອງແມຍິງຈີນ8. ມີການເນນເຖີງ ຄວາມຈຳເປັນທຕອງສຳວດທົບທວນຄຳສັບ ໃນພາສາຈີນທສະ ແດງໃຫເຫັນເຖີງຄວາມເຂມແຂງຂອງແມຍິງ ແລະ ການຄວບ ຄຸມໃນເລອງວິຖີຊີວິດທາງເພດເຊນ: ຄຳເວາທວາແມຍິງໄວ 30 ຄືກັບໝາປາ, ແມຍິງໄວ 40 ຄືກັບເສືອ, ແມຍິງໄວ 50 ມີພະລັງ ດຶງດູດແມກະທງຝຸນ ເປັນທຍອມຮັບແລວໃນປະຈຸບັນ9. ຫົນທາງ ຂາງໜ້າຍັງອີກຍາວໄກ, ແຕກນັບເປັນຈຸດເລມຕນທດີ ທແງຂະ ຫຍາຍຕົວການສະໜັບສະໜູນຮອບດານ ໄດຮັບການຕອບສະ ໜອງໃນກອງປະຊຸມກຽວກັບວິຖີຊີວິດທາງເພດໃນປີ 2007 ແລະ ໃນໂຄງການ ແລະ ງານວິໄຈຕາງໆໃນຕາງປະເທດ.
4. www.policyinnovation.org/ideas/commentary/ data/chinese_sexual_culture 5. Huang Yingying. 2005. Body, sexuality and Sexiness: A Study of Young Urban Chinese Women in Dialy Lives. Ph.D dissertion. [In pres] 6. Farrer, J.2002. Opening Up: Youth Sex Culture and Market Reform in Shanghai. University of Chicago Press. Pan Suiming. 2006. “Transformation in the primary live cycle: The origins and nature of China’s sexual revolution”. In Jeffrys, E. (Ed.). Sex and
Sexuality in China.
Routledge Curzon.
7. Pan Suiming. [et al.] 2004. Sexual Behaviors and Sexual Mores of Contemporary Chinese People.
Social Science and Document Press. ແລະ ຍັງອ້າງເຖີງ
ຜົນຂອງການສຳຫຼວດແບບສຸມ ່ ຕົງຢ່າງປະຊາກອນ ຈາກກຸມ ່ ການ ປະຕິບັດ ແລະ ຄວາມສຳພັນທາງເພດຕ່າງໆ ຂອງຄົນໃນຈີນ ປີ1999 ຊື່ງດຳເນີນໂດຍ Institute of Sexualty and
Gender ເບີ່ງຂໍ້ມູນເປັນພາສາຈີນໄດ້ທີ່ www.sexstudy.org
8. See no.5. Li Yinhe. 1988. Love and Sexuality of Chinese Women. Beijing: Jinri Zhongguo Chubanshe. 9. Huang Yingying. “ Chinese Key words on Sexuality and gender”. Key words on sexuality project.
ເອກະສານອາງອີງ 1. ການຕັດສິນໃຈຂອງພັກຄອມມູນິດໃນປີ 1978 ທຈະເປີດປະ ເທດສູໂລກພາຍນອກ. 2. ກົດໝາຍແຕງງານສະບັບໃໝ່ທລະບຸວາ ຄູແຕງງານສາມາດ ຢາຂາດກັນໄດຫາກຄວາມຮັກຈືດຈາງລົງ. ສວນນະໂຍບາຍ ມີລູກຄົນດຽວໄດນຳເອົາແນວຄິດ
ເລອງເພດສຳພັນເພອມີ
ຄວາມສຸກມາໃຊ. 3. ຕງຢູທ Renmin University of China Prof.Pan Suimin ຜູເຮັດວຽກໃນສາຂານ
ແລະລິເລມໃຫມີວິຊາວິຖີຊີວິດທາງ
ເພດເປັນຄງທຳອິດໃນປີ 1985.
ໂດຍ Huang Yingying, Ph.D., ຮອງອຳນວຍການ, Institute of Sexuality and Gender, Renmin ມະຫາວິທະຍາໄລແຫ່ງ ສປປ ຈີນ Email: yyingsu@yahoo.com.cn
Vol. 13 No. 2 2007
13
SECTION HEADER GOES HERE
ວິຖີຊີວິດທາງເພດ, ບົດຄວາມເຫຼົ່ານີ້ຕ່າງເວົ້າຊ້ຳທັດສະນະຄະຕິ ທາງລົບຕໍ່ຊີວິດທາງເພດ.
ຕິດຕາມກິດຈະກຳໃນແຕ່ລະປະເທດ
ດຕາມກິ ຈະກຳຕ່ າງໆໃນແຕ່ ລະປະເທດ S E CຕິT I O NດH EAD ER GO ES HERE
ກິດຈະກຳໃນລະດັບພາກພນ ໂຄງການ “The Pleasure Project” ຈັດຂະບວນການປະຊຸມ ແບບ ປະຕິບດ ັ ການໃນກອງປະຊຸມນາໆຊາດຄັງ້ ທີ 8 ວ່າດ້ວຍເລືອ ່ ງ ເອດສ ໃນອາຊີ ແລະ ປາຊີຟກ ິ (The 8th International Congress on AIDS in Asia and the Pacific) ຊຶງ່ ຈັດຂືນ ້ ຢູກ ່ ງຸ ໂຄລົມໂບໃນ ປະເທດສີລງັ ກາ ລະຫວ່າງວັນທີ 19-23 ສິງຫາ ປີ 2007 ກອງປະ ຊຸມແບບປະຕິບດ ັ ການທັງສອງ ໃນຫົວຂໍ້ “ຄວາມສຸກໃນ ເພດສຳພັນ ທີປ ່ ອດໄພຢູໃ່ ສ (Where is Pleasure safer sex?)”, ຊຶງ່ ສ້າງທັກສະ ຂອງຜູປ ້ ະຕິບດ ັ ວຽກງານດ້ານ HIV ໃນການສົງ່ ເສີມເພດສຳພັນ ທີປ ່ ອດໄພ ກິດຈະກຳນີແ ້ ມ່ນຊຸກຍູໃ້ ຫ້ຜທ ້ ູ ເ່ ີ ຮັດວຽກກ່ຽວກັບການປ້ອງ ກັນໂລກເອດສໄດ້ສນ ົ ທະນາ ເລືອ ່ ງເພດໃນທາງບວກກ່ຽວກັບການໃຊ້ ຖົງຢາງອະນາໄມ ແລະ ກິດຈະກຳທາງເພດຕ່າງໆທີປ ່ ອດໄພ ແລະ ມີຄວາມສຸກ. ກະແສຕອບຮັບໃນເລືອ ່ ງນີເ້ ປັນໄປຢ່າງເໜືອຄວາມຄາດໝາຍແຕ່ ເດີມຄາດວ່າຈະມີຄນ ົ ເຂົາ້ ຮ່ວມສົນທະນາ ໃນບັນຍາກາດແບບສະບາຍ ປະມານ 15-20 ຄົນ, ແຕ່ປະກົດວ່າມີຜເ້ ູ ຂົາ້ ຮ່ວມກວ່າ 60 ຄົນ ໃນການປະຊຸມຊ່ວງທຳອິດ. ຈົນກະທັງ້ ມີການປະຊຸມແບບປະຕິບດ ັ ການຈັດຂືນ ້ ອີກຄັງ້ ແລະ ຍັງປະຕິເສດຜູເ້ ຂົາ້ ຮ່ວມບາງສ່ວນ. ຈຸດເດັນ ່ ຂອງການປະຊຸມຄັງ້ ນີແ ້ ມ່ນຄຳຊົມເຊີຍ ຂອງຜູເ້ ຂົາ້ ຮ່ວມກອງປະຊຸມ. ຜູເ້ ຂົາ້ ຮ່ວມກອງປະຊຸມ ທ່ານໜືງ່ ຊຶງ່ ມາຈາກປະເທດອູການດາ ກ່າວກັບ ຜູຈ ້ ດ ັ ການກອງປະຊຸມວ່າ: ໃນປະເທດຂອງຂ້າພະເຈົາ້ ເຮັດຜິດມາ ຕະຫລອດ ຜູຄ ້ ນ ົ ເຊືອ ່ ມໂຍງເລືອ ່ ງການໃຊ້ຖງົ ຢາງອະນາໄມເຂົາ້ ກັບ ເລືອ ່ ງພະຍາດ ແລະ ໂລກເອດສ, ແຕ່ຕອນນີ້ ຂ້າພະເຈົາ້ ຮູແ ້ ລ້ວວ່າມັນ ມີຄວາມໝາຍຫລາຍກວ່ານັນ ້ ແລະ Mary Selinta ແມ່ນຊີຄາໂຕລິກ ຈາກປະເທດສີລງັ ກາ, ເຊິງ່ ເຮັດໜ້າທີໃ່ ຫ້ຄຳປຶກສາ ຄູບ ່ າ່ ວສາວທີຈ ່ ະເຂົາ້ ພິທແ ີ ຕ່ງງານກາວວ່າ: ນັບເປັນເວທີທດ ່ີ ທ ີ ສ ່ີ ດ ຸ ໃນການປະຊຸມຄັງ້ ນີ.້ The Pleasure project ເປັນອົງກອນທາງການສຶກສາທີສ ່ ງ່ ົ ເສີມແນວ ທາງການເຮັດວຽກທາງເພດດ້ານບວກ ເພືອ ່ ປ້ອງກັນການຊຶມເຊືອ ້ ທີຕ ່ ດ ິ ຕໍທ ່ າງເພດສຳພັນລວມທັງ HIV.ໂຄງການນີບ ້ ໄ່ ໍ ດ້ຮບ ັ ແຫລ່ງທຶນສະໜັບ ສະໜູນໃດໆ ຫາກແຕ່ດຳເນີນງານດ້ວຍອາສາສະໝັກ ແລະ ເຮັດ ດ້ວຍໃຈ. ແຫຼງ່ ທີມ ່ າ: Revati Chawla ສຳລັບລາຍລະອຽດເພີມ ່ ເຕີມຕິດຕໍ່ Anne Philpott ທີ່ anne@ thepleasurepro ect.org. www. The pleasure project.org. Website: www. The pleasure project.org ການຄົນ ້ ຄວ້າເລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແບບທີບ ່ ເ່ ໍ ປັນໄປຕາມບັນທັດ ຖານທົວ ່ ໄປ (non-normative sexualities) ໄດ້ດຳເນີນເມືອ ່ ໄວໆນີ້ ໃນປະເທດອິນເດຍ ແລະ ອິນໂດເນເຊຍ ໂດຍ Kartini Network for Women’s/Gender studies in Asia ໄດ້ສະຫລຸບເຖິງການວິໄຈ ແລະ ແນວທາງປະຕິບດ ັ ພຶດຕິກຳທາງເພດ ແບບທີບ ່ ເ່ ໍ ປັນໄປຕາມແບບ ບັ ນທັດຖານໄດ້ວເິ ຄາະໃນຄົນສາມກຸມ ່ ໄດ້ແກ່ຍງິ ແລະ ຜູຂ ້ າຍບໍລິ ການທາງເພດ ໄດ້ຕງ້ ັ ປະເດັນສຶກສາກ່ຽວກັບເພດ, ຄວາມຮັກ, ການ ປະຕິເສດວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຂອງແມ່ຍງິ ໃນແງ່ມມ ຸ ຂອງສິດທິມະນຸດຊົນ ແລະ ສິດທິແມ່ຍງິ /ສິດທາງເພດ ການວິເຄາະວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດແບບ ເຂດແດນ ແລະ ວິທຄ ີ ຂ ່ ູ ະໜານຊີໃ້ ຫ້ເຫັນວ່າ ຄວນຈະມີຍດ ຸ ທະສາດ ໃນການສ້າງຄວາມເຂັມ ້ ແຂງ (empowerment) ໃຫ້ແກ່ກມ ່ ຸ ຄົນເຫລົາ່
14
Vol. 13 No. 2 2007
ນີໃ້ ນຂະນະດຽວກັນ ການສຶກສາ “ເຂດແດນ” ຂອງລະບອບເພດ (sexual regimes) ເຮັດໃຫ້ເຮົາສາມາດເຂົາ້ ໃຈກົນໄກຄວບຄຸມ ແລະ ການປະຕິເສດໂອກາດໃນການສ້າງຄວາມເຂັມ ້ ແຂງຂອງແມ່ຍງິ ໃຕ້ລະ ບອບເພດເຊັນ ່ ນັນ ້ ໄດ້. ໂຄງການວິໄຈນີຍ ້ ງັ ໄດ້ດຳ ເນີນການວິໄຈແບບ ປະຫວັດສາດກ່ຽວກັບລະບອບເພດກ່ອນຍຸກອານານິຄມ ົ ແລະ ການວິ ເຄາະສືມ ່ າເພີມ ້ ເຕີມໃຫ້ສມ ົ ບູນຍິງ່ ຂືນ ້ . ຜົນການວິໄຈໄດ້ມກ ີ ານເຜີຍແຜ່ ແລກປ່ຽນໃນກຸມ ່ ນັກວິຊາ ການ, ນັກເຄືອ ່ ນໄຫວ, ສື່ ແລະ ຜູກ ້ ຳນົດນະໂຍບາຍທົວ ່ ປະເທດອິນໂດ ເນເຊຍ ແລະ ໃນກຸງນິວເດລີ, ປະເທດອິນເດຍ, ການວິໄຈ ໄດ້ຮບ ັ ການ ຕີພມ ີ ເປັນສາບາຮາຊາອິນໂດເນເຊຍດ້ວຍ. ນອກຈາກນີຍ ້ ງັ ໄດ້ເຮັດໜັງ ສືຄມ ູ່ ອ ື ບ ົ ຮົມ ແລະ ຄູມ ່ ເື ລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແບບທີບ ່ ເ່ ໍ ປັນໄປຕາມ ບັນທັດຖານທົວ ່ ໄປຂອງແມ່ຍງິ . ໃນໄລຍະຕໍໄ່ ປ, ຈະມີການຈັດພິມສິງ່ ພິມທາງວິຊາການ, ຈະມີ ການຈັດພິມສິງ່ ພິມທາງວິຊາການ ແລະ ຂະຫຍາຍການວິໄຈໄປສູປ ່ ະ ເທດອືນ ່ ໆ ໃນອາຊີ ແລະ ປີ 2009 ຈະມີການຈັດອົບຮົມກ່ຽວກັບວິທວ ີ ິ ໄຈທາງການສຶກສາແມ່ຍງິ ໃນປະເດັນວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດດ້ວຍ. ແຫຼງ່ ທີມ ່ າ: Nursyahbani Katjasungjkana, Kartini Network Email:nur_dpr@yahoo.com ສູນຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດແຫ່ງອາຊີໃຕ້ ແລະ ອາຊີ ຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ (The South and Southeast Asia Resource Center on Sexuality) (ສູນຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານ Resource Center) ເປັນເຈົາ້ ພາບໂດຍ TARSHI (Talking About Reproductive and Sexual Health Issues ເວົາ້ ເລືອ ່ ງປະເດັນ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດ) ໄດ້ຈດ ັ ກອງປະຊຸມ ຊາເຕີໄລທີມ ່ ວ ີ ດ ັ ຖຸປະສົງ ເພືອ ່ ວິເຄາະບັນດາປະເດັນໃໝ່ໆ ແລະ ຂະຫຍາຍຂອບເຂດການອະທິບາຍ ກ່ຽວກັບເລືອ ່ ງຄວາມສຸກທາງເພດ ໃນງານປະຊຸມພາກພືນ ້ ອາຊີປາຊິຟກ ິ ກ່ຽວກັບສຸຂະພາບ ແລະ ສິດ ທິທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນຄັງ້ ທີ່ 4 (The 4th Asia Pacific Conference on Reproductive and Sexual Health and Rights), ຊຶງ່ ໄດ້ຈດ ັ ຂືນ ້ ໃນເມືອງໄຮເດີຣາບັດ ປະເທດອິນເດຍລະຫວ່າງວັນທີ 29-31 ຕຸລາ, ປີ 2007. ຫົວຂໍຂ ້ ອ ້ ງການປະຊຸມ “ຍິງ່ ກວ່າຄວາມສຸກ“ ບັນດາປະເດັນ ໃໝ່ໆ ໃນການສະໜັບສະໜູນວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດແບບຮອບດ້ານໃນອາ ຊີ (More than Pleasure: New Issues in Affirming Sexuality in Asia) ໄດ້ແກ່ Dede Oetomo (The Gaya) Nusantara Foundation) ຈາກອິນໂດເນເຊຍ Dinh Thai Son (The Institute for Social Development Studies) (ສະຖາບັນເພືອ ່ ການພັດທະນາສັງຄົມສຶກ ສາ) ຈາກຫວຽດນາມ ແລະ Sumit Baudh (Resource Center) Oetomo ໄດ້ເນັນ ້ ປະເດັນ ວ່າດ້ວຍການເປັນຊາຍທີມ ່ ເີ ພດສຳພັນກັບ ຊາຍ (Men who have sex with men MSM) ອາດຈະລວມເຖິງ ຫລື ບໍໄ່ ດ້ລວມເຖິງຊາຍຮັກຊາຍ (Gay men) ແລະ ຊຸມຊົນຊາຍຮັກຊາຍ ກໍໄ່ ດ້ປະເດັນນີ້ ຊີໃ້ ຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມຈຳເປັນທີຕ ່ ອ ້ ງມີໂຄງການຈັດປະ ເພດ ຄົນຂ້າມເພດໄວ້ເປັນກອງໆ ທີຈ ່ ດ ັ ການບໍລກ ິ ານໄດ້ງາ່ ຍ ເຊັນ ່ : ກຸມ ່ MSM. Dinh ເນັນ ້ ວ່າ ການຂາຍບໍລກ ິ ານທາງເພດ ຂອງຜູຊ ້ າຍ ມັກເປັນພຽງພືນ ້ ທີດ ່ ຽວທີກ ່ ມ ່ ຸ ຊາຍຮັກຊາຍ ສາມາດສະແດງອອກ ແລະ ສະໜັບສະໜູນສິດທິຄວາມເພິງພໍໃຈທາງເພດ ແລະ
ສູນຂໍມ ້ ນ ູ ຂ່າວສານມີຈດ ຸ ໝາຍທີພ ່ ດ ັ ທະນາຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເປັນວິຊາການໃນປະເດັນວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບ ໃນອາຊີໃຕ້ ແລະ ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ອີກທັງຍັງຮ່ວມມືກບ ັ TARSHI ໃນການຈັດອົບຮົມລະດັບພາກພືນ ້ ກ່ຽວກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ, ສິດທິ ແລະ ສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ (Regional Training on Sexuality, Sexual and Reproductive Health and Right). ແຫຼງ່ ທີມ ່ າ: Arpita Das ເຈົາ້ ໜ້າທີໂຄງການສູນຂໍມ ້ ນ ູ ເລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແຫ່ງອາຊີໃຕ້ ແລະ ອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ (The South and Southeast Asia Resource). Email: arpita@tarshi.net Website: asiasrc.org.
ປະເທດຟີລບ ິ ປິນ Got Pride? ຫລື ການເດີນຂະບວນ Pride (ແປວ່າຄວາມ ພາກພູມໃຈ) ໃນປີ 2007 ຈັດຂືນ ້ ເມືອ ່ ວັນທີ 8 ທັນວາ 2007 ທີກ ່ ງຸ ມະນີລາ ເປັນສ່ວນໜຶງ່ ຂອງອາທິດສິດທິມະນຸດຊົນ. ກິດຈະກຳ ນີສ ້ ະໜັບສະໜູນການຕໍສ ່ ້ ູ ແລະ ຫລຸດການຈຳແນກລັງກຽດຍິງຮັກ ຍິງ, ຊາຍຮັກຊາຍ, ຄົນຮັກສອງເພດ ແລະ ຄົນຂ້າມເພດ (Lesbian, gay, bisexual and transgender LGBT) ໂດຍຫວັງຈະມີສວ ່ ນພັກດັນຄວາມ ພະຍາຍາມໃນສະພາໃຫ້ມກ ີ ານລົງໂທດໃນການຈຳແນກລັງກຽດຕໍກ ່ ມ ຸ່ ຄົນ LGBT ເປັນການກະທຳທີຜ ່ ດ ິ ກົດໝາຍ. ການສະເີມສະອງ ນີໄ້ ດ້ຢນ ື ຢັນເຖິງສິດທິມະນຸດ ແລະ ສິດເສລີ ພາບ ແລະ ຄວາມເປັນ ອັນໜຶງ່ ອັນດຽວພາຍໃນ ແລະ ໃນລະຫວ່າງກຸມ ່ ຄົນທີມ ່ ຄ ີ ວາມສ່ຽງ. ນັບ ເປັນຄວາມພະຍາຍາມຂອງຊຸມຊົນທີມ ່ ີ ຮາກຖານ ຢູໃ່ ນຄວາມມຸງ້ ຫວັງ ທີຈ ່ ະສ້າງທັດສະນະຄະຕິທາງບວກຕໍ່ ກັບ ຊຸມຊົນ LGBT. ງານເດີນຂະບວນນີ້ ໄດ້ຮບ ັ ຄວາມສົນໃຈຈາກສືມ ່ ວນຊົນ ຢ່າງກວ້າງຂວາງ ມີຄນ ົ ປະມານ 5.000 ຄົນ ຄົນເຂົາ້ ຮ່ວມການເດີນ ຂະບວນຕາມຖະໜົນຕ່າງໆ ໃນກຸງມະນີລາ ແລະ ຜູຊ ້ ມ ົ າຍພັນ
ຄົນ. ງານນີກ ້ ໃ່ໍ ຫ້ເກີດການມີສວ ່ ນຮ່ວມາຍຂືນ ້ ຈາກອົງການຂອງ ລັດຖະບານ ແລະ ອົງການທີບ ່ ຂ ່ໍ ນ ້ື ກັບລັດຖະບານລວມທັງບໍລສ ິ ດ ັ ເອກະຊົນທີສ ່ ະໜັບສະໜູນປະເດັນນີ.້ Task Force Pride (TFP) ຄະນະກຳມະການເດີນຂະບວນ ໃນກຸງມະນີລາ, ປະເທດຟີລບ ິ ປິນຢ່າງເປັນທາງການຕັງ້ ແຕ່ ປີ 1999 ຜູນ ້ ຳຂອງ TFP ປະກອບໄປດ້ວຍອົງການຕ່າງໆ ເຊັນ ່ Akbayan partylist, Ang Ladlad, Idigo Philippines, STRAP (Social of transgenders in the Philippine), the Library Foundation, UP BABAYLAN ແລະ ບຸກຄົນຕ່າງໆ. ແຫຼງ່ ທີມ ່ າ: Eva Callueg ຜູປ ້ ະສານງານ TEF, ການເດີນ ພາເລດປະຈຳປີ 2007. ໂທ: +932-4269-438: Email: tfpmanil@yahoo.com
ປະເທດໄທ ເຖິງແມ່ນວ່າຄວາມສົນໃຈຕໍກ ່ ານສຶກສາ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ໃນສັງຄົມໄທຈະມີຫລາຍຂືນ ້ ໃນປະຈຸບນ ັ , ແຕ່ການພັດທະນາແນວ ຄິດທິດສະດີ ແລະ ວິທກ ີ ານຄົນ ້ ຄວ້າໃນການສຶກສາວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງ ເພດໃນປະເທດໄທ ຍັງບໍຕ ່ ອບສະໜອງໃນສະຖານະການຕົວຈິງ ທາງວັດທະນະທຳ ແລະ ສັງຄົມໄທ. ອີກທັງຍັງມີຄວາມທ້າທາຍ ຄວາມເຊືອ ່ ຖືທບ ່ີ ຖ ່ໍ ກ ື ຕ້ອງກ່ຽວກັບເລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ຢູທ ່ ງັ ໃນ ການປະກອບສ້າງທາງສັງຄົມ ເລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຂອງໄທ ແລະ ໃນຂົງເຂດວິຊາການ. ທີຜ ່ າ່ ນມາການສຶກສາວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງ ເພດໃນສັງຄົມໄທສ່ວນາຍຈະເຮັດໂດຍນັກວິຊາການ ໂດຍບໍມີ ສ່ວນຮ່ວມຈາກສັງຄົມເລີຍ.ຊ່ອງຫວ່າງດ່ງັ ກ່າວເປັນອຸປະສັກຕໍກ ່ ານ ພັດທະນາການສຶກສາວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແລະ ເຮັດໃຫ້ບມ ່ໍ ກ ີ ານວິ ເຄາະແບບວິຈານທີຈ ່ ະປ່ຽນແປງຂະບວນການແບບເກົາ່ ໆໄດ້. ດ້ວຍເຫດນີຈ ້ ງ່ຶ ມີການຈັດປະຊຸມປະຈຳປີ ເລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດສຶກສາໃນສັງຄົມໄທ ຄັງ້ ທີ່ 1 ຂືນ ້ ລະຫວ່າງວັນທີ 7-8 ມັງກອນ ປີ 2008 ທີກ ່ ງຸ ເທບ. ຫົວຂໍ ້ ກ ັ ຂອງການປະຊຸມຄືເລືອ ່ ງການ “ວິຈານອົງຄວາມຮູ້ ແລະ ຮີດຄອງປະເພນີເລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງ ເພດໃນສັງຄົມໄທ“ ໂດຍມຸງ້ ຫວັງທີຈ ່ ະເປີດພືນ ້ ທີ ແລະ ໂອກາດ ໃຫ້ແກ່ຜເູ້ ຂົາ້ ຮ່ວມປະຊຸມໄດ້ແລກປ່ຽນ ສົນທະນາແບບວິຈານໂຕ້ ຖຽງ ໃນປະເດັນດ່ງັ ກ່າວ ຕະຫລອດຈົນແລກປ່ຽນຄວາມຮູ,້ ປະ ສົບ ການ, ມຸມມອງ ແລະ ລະບຽບວິທກ ີ ານຄົນ ້ ຄວ້າທີຈ ່ ະສ້າງສັນສິງ່ ໃໝ່ໆ ແລະ ສົງ່ ເສີມໃຫ້ເກີດການພັດທະນາການວິໄຈ ແລະ ແນວ ຄິດ ທິດ ສະດີດາ້ ນ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ຂອງຜູເ້ ຂົາ້ ຮ່ວມຕໍໄ ່ ປ. ກອງ ປະຊຸມປະຈຳປີຄງ້ັ ນີ້ ຍັງມຸງ້ ຫວັງທີຈ ່ ະເຮັດໃຫ້ສາທາລະນະຊົນໄດ້ ຮັບຮູ້ ແລະ ເຂົາ້ ໃຈກ່ຽວກັບເລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດໃຫ້າຍຂືນ ້ ອັນ ຈະຊ່ວຍໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນ ແລະ ຜັກດັນ ນະໂຍບາຍກ່ຽວກັບ ສຸຂະພາບທາງເພດໃນລະດັບປະເທດຕໍໄ ່ ປອີກດ້ວຍ. ກອງປະຊຸມຄັງ້ ນີແ ້ ມ່ນປະສົບຜົນສຳເລັດ ໂດຍມີນກ ັ ເຄືອ ່ ນ ໄຫວຜູປ ້ ະຕິບດ ັ ການ, ນັກວິໄຈ, ນັກວິຊາການ ແລະ ນັກສຶກສາເຖິງ 300 ຄົນ ເຂົາ້ ຮ່ວມແລກປ່ຽນ ແລະ ນຳສະເໜີໃນຫົວຂໍຕ ້ າ່ ງໆ ນັບ ຕັງ້ ແຕ່ເລືອ ່ ງເພດສຳພັນທາງໂທລະສັບ (Phone Sex) ຈົນເຖິງ ໂປຼແກມ Camfrog ກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຂອງໄວລຸນ ້ . ໜ່ວຍງານ
Vol. 13 No. 2 2007
15
SECTION HEADER GOES HERE
ຄວາມມັກທາງເພດຂອງຕົນ. ສ່ວນ Baudh ກ່າວວ່າການມີບົດລົງໂທດຄົນທີ່ມີເພດສຳ ສຳພັນກັບຄົນເພດດຽວ ທີ່ຈະເກີດຂື້ນດ້ວຍຄວາມຍິນຍອມພ້ອມ ໃຈ ໃນພືນ ້ ທີສ ່ ວ ່ ນຕົວເຮັດໃຫ້ຄນ ົ ກຸມ ່ ໃຫຍ່ ຕ້ອງໃຊ້ຊວ ີ ດ ິ ແບບປິດບັງ ເຮັດໃຫ້ເຂົາເຈົ້າປິດບັງ ແລະ ທຳລາຍຄວາມພາກພູມໃຈໃນ ໂຕເອງຂອງພວກເຂົາ ຊຶ່ງເປັນເລື່ອງທີ່ກົງກັນຂ້າມກັບຫລັກການ ຂອງການສະໜັບສະໜູນສິດທິດ້ານວິຖີຊີວິດທາງເພດ. ໃນການ ປະຊຸມນີ້ Radhika Chandi Ramani ເປັນປະທານ ແລະ Sushma Luthra ຈາກສູນຂໍ້ມນ ູ ຂ່າວສານ ເປັນຜູສ ້ ະຫລຸບລາຍງານວຽກນີໄ ້ ດ້ ຮັບຄວາມສົນໃຈຢ່າງຫລາຍຈາກຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມກອງປະຊຸມ ໄດ້ຮ່ວມ ກັນອະທິບາຍກັນຢ່າງຄຶກຄັກ ແລະ ຕ່າງສະແດງຄວາມເສັຍດາຍ ທີ່ບໍ່ມີການນຳປະເດັນເລື່ອງສິດທິຂອງຄົນຂ້າມເພດ ເຂົ້າໄວ້ໃນ ໂຄງການ ແລະ ການບໍລິການຕ່າງໆກ່ຽວກັບສິດທິ ແລະສຸຂະ ພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ (Sexual and Reproductive Health and Rights SRHR) ແລະ ສະເໜີໃຫ້ມກ ີ ານ ນຳປະເດັນ ກ່ຽວກັບການສະໜັບສະໜູນວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຮອບດ້ານ າຍຂືນ ້ ມາໂຮມໄວ້ດວ ້ ຍ.
ເອກະສານຈາກສູນຂໍມ ້ ນ ູ ແລະ ເອກະສານ ທີຮ ່ ວ ່ ມຈັດກອງປະຊຸມນີໄ ້ ດ້ແກ່ພາຄີຄວາມຮ່ວມມື ໃນພູມ ູ ພ ີ າກອາ ຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ດາ້ ນບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງ ເພດ, ມູນນິທສ ິ າ້ ງຄວາມເຂົາ້ ໃຈເລືອ ່ ງສຸຂະພາບຂອງແມ່ຍງິ ໂຄງ ການຈັດຕັງ້ ມູນນິທອ ີ ນ ັ ຈາລີ, ມະຫາວິທະຍາໄລມະຫິດນ ົ ແລະ ມະຫາວິທະຍາໄລທຳມະສາດ ແຫຼງ່ ທີມ ່ າ: ສຸວນ ັ ນີ ຫາມຸສວ ິ ດ ັ ຕະກູນ ຜູປ ້ ະສານງານໂຄງການພາຄີ ຄວາມຮ່ວມມືໃນພູມມີພາກອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ດາ້ ນບົດບາ
Chandiramani, R.; Das, A.
ເອກະສານ
(Eds.). In Plainspeak: Talking About Sexuality in South and Southeast Asia. New Delhi, India: South and Southeast Asia Resource Centre on Sexuality. Volumes 20052008. v.p. ດາວໂດໄດທ : www.asiasrc.org/plSpk/ inplainspeak.asp Tel.: +91-11-2437-9070/9071 ຈາກຊືຂ ່ ອງ ວາລະສານເຮັດໃຫ້ຮວ ູ້ າ່ ວາລະສານສະບັບ ນີໄ ້ ດ້ນຳສະເໜີການອະທິບາຍແບບເປີດກວ້າງໃນປະເດັນ ເລືອ ່ ງວິ ຖີຊວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ຊຶງ່ ມັກເປັນຫົວຂໍທ ້ ບ ່ີ ໄ ່ໍ ດ້ມກ ີ ານເວົາ້ ຢ່າງເປີດເຜີຍ. ນອກຈາກບົດຄວາມ ທີເ່ ນັນ ້ ເລືອ ່ ງການປ່ຽນແປງດ້ານນະໂຍບາຍ, ໂຄງການໃໝ່ໆ ແລະ ປະສົບການສ່ວນບຸກຄົນໃນແບບທີເ່ ຮົາຄຸນ ້ ເຄີຍກັນແລ້ວ ຍັງມີເນືອ ້ ຫາອືນ ່ ໆ ລວມເຂົາ້ ໄວ້ນຳເຊັນ ່ ງານສິນ ລະປະ, ຮູບຖ່າຍ, ບົດສຳພາດ ແລະ ຮູບເງົາ ຕະອດ ຈົນງານວິ ຈານວັນນະກຳ. ການມີເນືອ ້ ຫາາກາຍ ບໍພ ່ ຽງແຕ່ເຮັດໃຫ້ວາ ລະສານໃຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ ຄວາມຮູຕ ້ ຜ ່ໍ ອ ູ້ າ່ ນ ແຕ່ຍງັ ເຮັດໃຫ້ອາ່ ນງ່າຍຂືນ ້ . ນອກຈາກນັນ ້ , ມັນຊ່ວຍໃຫ້ເຮົາເຂົາ້ ໃຈວ່າບຸກຄົນ ແລະ ສັງຄົມໃນ ອາຊີໃຕ້ ແລະ ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ຮັບຮູ້ ແລະ ສະແດງອອກ ທາງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຢ່າງໃດ ຊຶງ່ ເຮົາຈະບໍສ ່ າມາດພົບໄດ້ໃນວິຊາ ການແບບລ້ວນໆ. ວາລະສານສະບັບ້າສຸດ (ປີ 2007 ເຫຼມ ້ັ 4) ໄດ້ສະເໜີບດ ົ ສຳພາດ Rodelyn Marte ຜູຈ ້ ດ ັ ການໂຄງການຂອງ ARROW ກ່ຽວກັບການເດີນທາງເສັນ ້ ທາງເທິງສາຍສະຕີນຍ ິ ມ ົ ແລະ ຄວາມທ້າທາຍໃນການນຳປະເດັນເລືອ ້ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ດ້ານບອກເຊົາ້ ໃນວຽກງານສິດທິ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ.
16
Vol. 13 No. 2 2007
Datta, Bishakka. 2007. Work in Progress: Building Sexuality into Programs on Reproductive Health, Human Rights, HIV/ AIDS and Women’s Rights. New Delhi, India: CREA. 52p. Tel.: +91-11-24377707/8700/8701. Fax.: +91-11-2437-7708. Emails: crea@creaworld.org & mailcrea@verizon.net ໜັງສືເຫຼມ ້ັ ນີນ ້ ຳສະເໜີ 8 ກໍລະນີສກ ຶ ສາຈາກການສຳພາດ ໂຄງການທີມ ່ ຊ ີ ສ ່ື ຽງ ຄື CARE Human Rights Watch, ອົງການ ອະນາໄມໂລກ (world Health Organi zation), Guttmacher Institute, Open Society Institute, Amnesty International and International Centre for Reseach on Women. ຜູໃ້ ຫ້ສຳພາດ ແມ່ນໄດ້ອະທິບາຍ ເຖິງວິທກ ີ ານເບີງ່ ເພດວິຖໃີ ນຖານະທີເ່ ປັນສ່ວນ ໜຶງ່ ຂອງປະເດັນວຽກງານຂອງອົງການ ລວມທັງການເຮັດວຽກກັບ ປະເດັນທີມ ່ ກ ັ ເບີງ່ ຂ້າມ. ໜັງສືເຫຼມ ້ັ ນີອ ້ າດສ້າງແຮງບັນດານໃຈ ແລະ ແນວຕິດສຳຫຼບ ັ ຜູທ ້ ຮ ່ີ ສ ູ້ ກ ຶ ວ່າວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດສົມຄວນເປັນ ຕົວແທນດີໃນບັນດາໂຄງການສຸຂະພາບ, ບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ສິດທິໃຫ້ຫາຼ ຍກວ່ານີ້ Institute of Development Studies (IDS). 2007. BRIDGE Cutting Edge Pack on Gender and Sexuality. Brighton, UK: IDS. v.p. Available at www.bridge.ids.ac.uk Fax.: +44-0-127362-1202. ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ໄດ້ເວົາ້ ເຖິງສະເພາະໃນແງ່ສຂ ຸ ະພາບໜັງ ສືເຫຼມ ້ັ ນີສ ້ ະເໜີວາ່ ສຸຂະພາບຈະເປັນສິງ່ ສຳຄັນ ແຕ່ຄວາມສຳຄັນ ຂອງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແລະ ບົດບາດຍິງຊາຍຂອງຄົນເຮົາໄປໄກ ກວ່າເລືອ ່ ງສຸຂພາບ. ດ່ງັ ນັນ ້ , ເຮົາຈຶງ່ ຄວນໃຫ້ຄວາມສຳຄັນແກ່ ເລືອ ່ ງສິດທິທາງເພດ ໃນຖານະທີເ່ ປັນວິທທ ີ າງໜຶງ່ ໃນການທ້າທາຍ ອຸດມ ົ ຄະຕິຫລັກໃນດ້ານບົດບາດຍິງຊາຍ ທີມ ່ ຕ ີ ວ ່ໍ ຖ ິ ຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ. ກອບການເຮັດວຽກທີກ ່ ຽ່ ວຂ້ອງກັບສິດທິທາງເພດ ແລະ ການເຮັດ ວຽກຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ທີກ ່ ຽ່ ວຂ້ອງກັບສິດທິທາງເພດພາຍ ໃຕ້ການເມືອງປະຈຸບນ ັ ດ່ງັ ທີສ ່ ະທ້ອງໃນໜັງສື. ໜັງສືເັມ ້ ນີ້ ໄດ້ຄນ ້ົ ຫາແນວຄິດໄໝ່ໆ ທີກ ່ ຽ່ ວກັບສິດທີທາງເພດເຊັນ ່ ການໃຊ້ ຄວາມເປັນພັນທະມິດຂອງກຸມ ່ ຕ່າງໆ ເປັນເຄືອ ່ ງມືສາ້ ງຄວາມປ່ຽນ ແປງຜ່ານແນວທາງການເຮັດວຽກ ດ້ານວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດທີມ ່ ລ ີ ກ ັ ສະນະເຊືອ ່ ມສານຫລາຍຂືນ ້ . ຂໍສ ້ ະເໜີແນະນຳໄດ້ເປັນ ສອງສ່ວນຄື ຮັບຮູຄ ້ ວາມສຳຄັນຂອງວິຖຊ ີ ດ ີ ທາງເພດ ແລະ ການເຮັດວຽກໂດຍ ໃຊ້ແນວທາງດ້ານບວກຮອບດ້ານ ແລະ ຢູບ ່ ນ ົ ພືນ ້ ຖານເລືອ ່ ງບົດ
Jolly, Susie. 2007. “IDS working paper no. 283: Why the development industry should get over its obsession with bad sex and start to think about pleasure.” IDS. 29p. ອ່ານໄດ້ທ່ີ www.ids.ac.uk/ids/book shop/wp/wp283.pdf Tel.: +44-0-1273-678269. Fax: +44-0-1273-621202. ໜັງສືເມນີເ້ ຮັດໃຫ້ເຮົາເຫັນວ່າ ການພັດທະນາອຸດສາຫະ ກຳພົວພັນກັບປະເດັນວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ໃນດ້ານບວກແນວໃດ ແລະ ສະເໜີແນະນຳວ່າເຮົາຄວນຈະໃຊ້ປະໂຫຍດຈາການເບິງ່ ວິຖີ ຊີວດ ິ ທາງເພດໃນດ້ານບວກ. ຜູຂ ້ ຽນໄດ້ໃຫ້ຂສ ້ໍ ງັ ເກດກ່ຽວກັບການ ເນັນ ້ ປະເດັນດ້ານລົບຕ່າງໆ ທີວ ່ ຽກງານພັດທະນາທີມ ່ ຕ ີ ວ ່ໍ ຖ ິ ຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ເຊັນ ່ ການຄວບຄຸມປະຊາກອນ, ພະຍາດ ແລະ ຄວາມ ຮຸນແຮງ ແລະ ການສ້າງພາບລວມດ້ານບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ດ້ານເພດທີຮາ້ ຍແຮງ ທີມ ່ ກ ັ ແຕ້ມຮູບວ່າແມ່ຍງິ ເປັນຜູເ້ ຄາະຮ້າຍ ແລະ ຜູຊ ້ າຍເປັນຜູກ ້ ະທຳ ແລະ ຂະນະດຽວກັນກໍມ ່ ກ ັ ຈະລະເລີຍ ກຸມ ່ ຄົນຂ້າມເພດ. ໜັງສືໄດ້ສະເໜີແນະແນວທາງ ໃນການຕໍລ ່ ອງ ຄວາມສຳພັນລະຫວ່າງຄວາມສຸກ ແລະ ອັນຕະລາຍໃນວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ເຊ່ນ ັ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມກ ີ ານ ແກ້ໄຂບັນຫາ ການກົດຂີ່ ແລະ ຄວາມບໍສ ່ ະເໝີພາບໂດຍການມີສວ ່ ນຮ່ວມ, ການສ້າງຄວາມເຂັມ ້ ແຂງ ແລະ ຄວາມຮັບຜິດຊອບລວມເຖິງການກ້າວຂ້າມແນວຄິດ ດ້ານລົບກ່ຽວກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແລະ ການສະໜັບສະໜູນເລືອ ່ ງ ຄວາມສຸກທາງເພດ ແລະ ການສະໜັບສະໜູນສິດທິ ແລະ ສິດ ອຳນາດ. ຂໍສ ້ ະເໜີເຫລົາ່ ນີມ ້ າພ້ອມກັບຕົວຢ່າງໂຄງການທີປ ່ ະສົບ ຄວາມສຳເລັດໃນທະວີບອະຟຣີກາ ອາຊີ ແລະ ອາເມລິການໃນ ພາບລວມແລ້ວສາລະທີຜ ່ ຂ ູ້ ຽນຕ້ອງການທີຈ ່ ະເວົາ້ ຄືເພືອ ່ ໃຫ້ເຫັນວ່າ ໂຄງການທີມ ່ ງຸ້ ເນັນ ້ ແງ່ມມ ຸ ດ້ານບວກຂອງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ບໍພ ່ ຽງ ແຕ່ຈະສົງ່ ຜົນໃຫ້ມສ ີ ຂ ຸ ະພາບທີດ ່ ຂ ີ ນ ້ື ເທົາ່ ນັນ ້ ແຕ່ຍງັ ສາມາດເຮັດໃຫ້ ຜູຄ ້ ນ ົ ມີຄວາມສຸກທາງເພດຊຶງ່ ຖືເປັນ “ສິງ່ ວິເສດໃນຕົວເອງ“ Maxwell, J.; Watts Belser, J.; David, D. 2007. “Chapter 7: Sexuality.” In A Health Handbook for Women with Disabilities.
The Hesperian Foundation. Available at www.Hesperian.org/ publications_download_wwd.php Tel.:+510-845-1447. Fax.: +510-845-9141. ສຳລັບແມ່ຍງິ ທີມ ່ ຄ ີ ວາມພິການ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດອາດເປັນ ປະເດັນທີມ ່ ຄ ີ ວາມຊັບຊ້ອນາຍ ເນືອ ່ ງຈາກພວກເຂົາຂາດຂໍມ ້ ນ ູ ຫລື ຄວາມໝັນ ້ ໃຈລວມທັງຄວາມເຊືອ ່ ແລະ ທັດສະນະຄະຕິ ຂອງຄົນທີເ່ ປັນຄູນ ່ ອນ ຫລື ຄູນ ່ ອນຄົນປະຈຸບນ ັ ແລະ ຄອບຄົວ ຫລື ສະມາຊິກໃນສັງຄົມ. ບົດຄວາມນີຕ ້ ອ ້ ງການກຳຈັດແນວຄວາມຄິດ ທີບ ່ ຖ ່ໍ ກ ື ຕ້ອງກ່ຽວກັບແມ່ຍງິ ພິການກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແລະ ຊີ້ ແນວທາງທີຈ ່ ະເຮັດໃຫ້ກມ ຸ່ ຄົນເົາ່ ນີຄ ້ ນ ້ົ ພົບ ແລະ ມີຄວາມສຸກກັບ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຂອງຕົນເອງ. ບົດຄວາມໄດ້ເວົາ້ ເຖິງການຮຽນຮູ້ ກ່ຽວກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຂອງຕົນເອງ. ບົດຄວາມໄດ້ເວົາ້ ເຖິງການ ຮຽນຮູກ ້ ຽ່ ວກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ, ການມີເພດສຳພັນແບບຕ່າງໆ ແລະ ບັນຫາທີອ ່ າດຈະເກີດຂືນ ້ ລະຫວ່າງການມີເພດສຳພັນ. ບົດ ຄວາມເນັນ ້ ໄປທີກ ່ ານເຮັດໃຫ້ແມ່ຍງິ ມີຄວາມເຄົາລົບໃນຕົນເອງ ແລະ ຄາດຫວັງທີຈ ່ ະໄດ້ຮບ ັ ຄວາມເຄົາລົບຈາກຄູນ ່ ອນ ແລະ ການ ໃຫ້ຄວາມຮູກ ້ ບ ັ ຕົນເອງໃນປະເດັນທີກ ່ ຽ່ ວຂ້ອງກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ເພືອ ່ ຊ່ວຍໃນການຕັດສິນໃຈແບບມີຂມ ້ໍ ນ ູ ພ້ອມ. ປືມ ້ ເັມ ້ ນີໄ ້ ດ້ສະ ຸບພ້ອມການໃຫ້ຄຳແນະນຳແກ່ຜຍ ູ້ ງິ ທີມ ່ ຄ ີ ວາມພິການ, ຄອບຄົວ ແລະ ຜູເ້ ບິງ່ ແຍງຊຸມຊົນ ແລະ ຄົນເຮັດວຽກດ້ານສຸຂະພາບ ກ່ຽວກັບ ແນວທາງການເຮັດວຽກໃນການປັບປ່ຽນຄວາມເຊືອ ່ ແລະ ທັດສະ ນະຄະຕິຂອງຊຸມຊົນເພືອ ່ ຊ່ວຍໃຫ້ແມ່ຍງິ ທີມ ່ ຄ ີ ວາມພິການສາມາດ ມີຄວາມສຸກທາງເພດໄດ້ງາ່ ຍຂືນ ້ . Misra, G.; Chandiramani, R. (Eds.). 2005. Sexuality, Gender and Rights: Exploring Theory and Practice in South and Southeast Asia. New Delhi: Sage Publications India. 313p. Available at web.creaworld.org/items.asp?CatID=1 ໜັງສືເຫລັມ ້ ນີ້ ແມ່ນເວົາ້ ເຖິງການຂາດແຄນການບັນທຶກ ເລືອ ່ ງວຽກດ້ານບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ໃນອາຊີໃຕ້ ແລະ ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້. ເນືອ ້ ຫາແຕ່ລະບົດຄວາມເວົາ້ ເຖິງ ການໃຊ້ກອບການເຮັດວຽກ ດ້ານສິດທີມະນຸດໃນການເຮັດວຽກ ວິໄຈດຳເນີນກິດຈະກຳ ຫລື ໃຫ້ການບໍລກ ິ ານຂອງອົງການຕ່າງໆ. ອົງການຈັດຕັງ້ ທີເ່ ຮັດວຽກໃນດ້ານສິດທິ ເຮັດວຽກໃນຫລາຍຂົງເຂດ ເຊັນ ່ ສິດທິຂອງຜູຂ ້ າຍບໍລກ ິ ານທາງເພດ, ການສົງ່ ເສີມສິດທິຂອງ ຄົນທີ່ ບໍເ່ ຮັດບໍເ່ ຮັດຕາມບັນທັດຖານເລືອ ່ ງຄວາມຮັກຄົນຕ່າງເພດ, ການຍົກລະດັບຖານະ ແລະ ຄຸນນະພາບຂອງແມ່ຍງິ ທີຮ ່ ກ ັ ຄົນຕ່າງ ເພດ ແລະ ຄົນ ້ ຫາວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຖືກນຳສະເໜີໃນສື່ ແລະ ຮູບເງົາຂອງປະເທດອິນເດຍແນວໃດ. ເຖິງແມ່ນວ່າປະເທດຕ່າງໆ ທີກ ່ າ່ ວເຖິງ (ອິນເດຍ, ຟີລບ ິ ປີນ, ມາເລເຊຍ, ຈີນ, ອິນໂດເນເຊຍ, ປາກີສະຖານ, ໄທ ແລະ ສີລງັ ກາ) ຈະແຕກຕ່າງຫລາກຫລາຍ, ແຕ່ວາ່ ປະເດັນປັນຫາກ່ຽວຂ້ອງກັບສາສະໜາ (regigious fundamentalism), ການກວດສອບຄວບຄຸມໂດຍລັດ, ຄ່ານິຍມ ົ ໃນຄອບ ຄົວ ແລະ ສືໃ່ ນກະແສໂລກາພິວດ ັ ກໍເ່ ປັນປະກົດການທີເ່ ກີດຂືນ ້ ຄືໆກັນ.
Vol. 13 No. 2 2007
17
ຈາກສູນຂໍ້ມູນ ແລະ ເອກະສານ
ບາດຍິງຊາຍ.
Parker, A.; Aggleton, P. (Eds.) 2007. Culture, Society and Sexuality: A Reader. (2nd ed.) London & New York: Routledge. 490p.
ໜັງສືນເ້ີ ປັນສະບັບປັບປຸງຄັງ້ ທີສ ່ ອງ ໃນການລວບລວມວັນ
ນະກຳ
ປະຈຸບນ ັ ເປັນທີກ ່ ຽ່ ວຂ້ອງກັບການປະກອບສ້າງຊີວດ ິ ທາງ
ເພດ ໂດຍແບ່ງອອກເປັນ 8 ສ່ວນໄດ້ແກ່ ກອບດ້ານແນວຄວາມຄິດ,
S E C T I O N H Eເອກະສານ ADER GOES HERE
ບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ອຳນາດ, ບົດບາດຍິງຊາຍ ແລະ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ,
ເອກະລັກທາງເພດ/ຊຸມຊົນທາງເພດ,
ຄວາມໝາຍ
ທາງເພດ, ສຸຂະພາບ ແລະ ສິດທິ, ການແຍກປະເພດ ແລະ ການຈັດກຸມ ່ ທາງເພດ, Nicole, R.; Marin, M.; Ando, M.M. (Eds.) 2006. Women in Action: Queering Social Movements and Feminist Theories. Issue 1. Manila, Philippines: Isis International-Manila. 188p. ອ່ານໄດ້ທ່ີ isiswomen.org/index.php?option=com_content& task=view&id=262&itemid=156 Tel.: +632-928-1956. Fax.: +632-924-1065.
ແລະ
ກິດຈະກຳທາງເພດ
ແລະ ຄວາມທ້າທາຍໃນປະຈຸບນ ັ ແລະ ອານາຄົດ. ຜູຊ ້ ຽ່ ວຊານ ປະກອບດ້ວຍ Carole Vance, Jeffrey Weeks, Gayle Rubin, Adrienne Rich, Sonia Correa ແລະ Rosalind Petchesky. ບົດ ຄວາມທີເ່ ນັນ ້ ເລືອ ່ ງການສະເໜີຄວາມເປັນຈິງ ແລະ ການສ້າງທິດ
ສະດີໃນເອເຊຍປາຊີຟກ ິ dimensions of an institutionalized third gender role’ (ຊາວ hijras ແຫ່ງອິນເດຍ: ມິຕທ ິ າງວັດທະ ນະທຳ ແລະ ບຸກຄົນຂອງບົດບາດເພດທີສ ່ າມ ເຊິງ່ ຖືກສະຖາປະ
ບົດຄວາມທີນ ່ ຳສະເໜີໃນໜັງສືເມນີ້
ເວົາ້ ເຖິງປະເດັນແມ່ຍງິ ມັກແມ່ຍງິ ,
ການຕໍລ ່ ອງ
ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນ
ບົດບາດຍິງຊາຍ
ຄົນຮັກຄົນ
ທັງສອງເພດ ແລະ ຄົນຂ້າມເພດ (LGBT). ໜັງສືຍງັ ໄດ້ສະເໜີ ມຸມມອງຈາກປະເທດຕ່າງໆ ໃນພູມມີພາກຄື: ຟີຈ,ີ ຟີລບ ິ ປີນ, ຍີປ ່ ນ ຸ່ ແລະ ສິງກະໂປ. ໂດຍສະເພາະຫົວຂໍທ ້ ໜ ່ີ າ້ ສົນໃຈເປັນພິເສດ ໄດ້ແກ່ ບົດຄວາມທີອ ່ າ້ ງອີງຂໍມ ້ ນ ູ ຈາກເວຖີທາງ
ອິນເຕີເນັດ
(eforum)
ຊຶງ່ ເວົາ້ ເຖິງສິດທິຂອງນັກປົກປ້ອງສິດທິມະນຸດຂອງແມ່ຍງິ (The
ນາເປັນສະຖາບັນ) ໂດຍ Serena Nanda “An explosion of queer theory” (ການແຕກກະຈາຍຂອງເອກະລັກແບບໄທ: ການຮັກເພດ ດຽວກັນລະດັບໂລກ ແລະ ການຈິນຕະນາການ, ພາບໃໝ່ຂອງ
ເສດຖະກິດກ່ຽວກັບຄົນຮັກເພດດຽວກັນ) ໂດຍ Peter A. Jackson
ແລະ Bhaibehen, true love, time pass: Friendships and Sexual partnerships among youth in an indian metropolis (Ghaibehen)
ຮັກແທ້ເວລາທີຜ ່ ນ ັ ປ່ຽນໄປ:
ຂອງກຸມ ່ ເຍົາວະ
ມິດຕະພາບ
ແລະ
women’s Human Rights Defenders Campaign) ເພືອ ່ ພະຍາ
ຄູນ ່ ອນ
ຊົນໃນເມືອງວງຂອງປະເທດອິນເດຍ
ຂອງ ແມ່ຍງິ ແລະ ສິດທິຂອງມະນຸດຢ່າງໃດ ຕະອດຈົນສຳວດ
ໄຈ, ນັກເຄືອ ່ ນໄຫວ ຜູເ້ ຮັດວຽກດ້ານສຸຂະພາບ, ຜູໃ້ ຫ້ບລ ໍ ກ ິ ານດ້ານ
ຍາມຄົນ ້ ຫາວ່າ ວາລະ LGBT ສຳພັນກັບການເຄືອ ່ ນໄຫວສິດທິ
ໂດຍ Leena Abraham. ໜັງສືເມນີແ ້ ມ່ນເປັນໜັງສືທາງນັກວິ
ຄວາມເປັນໄປໄດ້ໃນການເດີນຂະບວນ
ສຸຂະພາບ ແລະ ຜູທ ້ ຕ ່ີ ອ ້ ງເຮັດວຽກກັບປະເດັນເລືອ ່ ງການປະຕິບດ ັ
ຫຼາຍທາງເພດເພີມ ່ ຂືນ ້ ໃນອານາຄົດ.
ໃນປະເດັນຄວາມຫຼາກ ບົດຄວາມອືນ ່ ໆ
ທີໜ ່ າ້ ສົນ
ໃຈໄດ້ແກ່ ບົດຄວາມທີເ່ ວົາ້ ເຖິງບັນດານະໂຍບາຍ ໃນປະເທດມາ ເລເຊຍໂດຍ Zaitun Mohamed Kasim ບົດຄວາມຂອງ Neha Patel ທີໄ ່ ດ້ໃຫ້ຄວາມຄິດເຫັນກ່ຽວກັບພາສາ ແລະ ຄວາມສຸກ ທາງ
ເພດ ແລະ ບົດຄວາມຂອງ Sonia Correa ຊຶງ່ ພະຍາຍາມອະທິ ບາຍວ່າ ເປັນຫຍັງນັກສະຖິຕນ ິ ຍ ິ ມ ົ ຈຶງ່ ຄວນທີຈ ່ ະເຂົາ້ ຮ່ວມໃນການ ສ້າງທິດສະດີກຽ່ ວກັບຄົນທີຮ ່ ກ ັ ເພດດຽວກັນ.
18
Vol. 13 No. 2 2007
ແລະ ນະໂຍບາຍດ້ານວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ, ສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ສິດທິທາງເພດທີຄ ່ ວນຈະອ່ານ.
ແງຂມູນອນໆ
184, pp.301-318. ອ່ານໄດ້ທ່ ີ www.sxpolitics.org/mambo452/ index.php?option=com_docman&task=doc_details&gid=21 Email: rpetches@igc.org
counts? Poverty, participation and sexual rights.” Brighton, UK: Institute of Development Studies (IDS). 23p.
ອ່ານໄດ້ທ່ີ www.ids.ac.uk/ids/bookshop/wp/wp294.pdf Asia-Pacific Rainbow Support Centre, Inc. 2006.Weaving Common Threads: Proceedings of the Regional Workshop on Lesbian Sexual and Reproductive Health. Philippines: Asia-Pacific Rainbow Support Centre, Inc. 120p. Tel.: +632-728-8487.
The Southeast Asian Consortium on Gender, Sexuality and Health. 2005. Researching Sexuality and Sexual Health
in Southeast Asia and China. (2nd ed.). 194p. ອ່ານໄດ້ທ່ ີ www. seaconsortium.net/public_publication.php Tel.: +662-441-9184. Fax.: +662-441-9515 ext.112. Email: coordinator@seaconsortium.net The SEAsian Consortium on Gender, Sexuality & Health. 2006. Living on the Edges: Cross-border Mobility and Sexual
Fax.: +632-751-7047. Email: aprainbow@gmail.com
Exploitation in the Greater Southeast Asia Sub-region. 322p.
Berer, Marge. (Ed.) 2004. “Sexuality, rights and social justice.”
The SEAsian Consortium on Gender, Sexuality & Health.
Reproductive Health Matters. Vol.12, No. 23. 210p. Tel.: +44-20-7267-6567. Fax.: +44-20-7267-2551. Email: mberer@rhmjournal.org.uk Cornwall, A.; Jolly S. (Eds.) 2007. Realizing Sexual Rights.
Brighton, UK: IDS. 59p. ອ່ານໄດ້ທ່ ີ www.ids.ac.uk/UserFiles/ File/Participation_publications/RealisingSRidslowJan.pdf Correa, S.; Jolly, S. 2006. “Sexuality, development and human rights.” 23p. ອ່ານໄດ້ທ່ ີ www.siyanda.org/docs/Correa_Jolly_
2007. A Glossary of Terms in Gender and Sexuality. 97p. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງຄະນະຫຼງັ ມະຫາວິທະຍາໄລ ຄະນະຫຼງັ ມະຫາວິທະຍາໄລ ແມ່ນໜຶງ່ ໃນ 7ຄະນະໃນມະຫາວິ ທະຍາໄລ ວິທະຍາສາດ ສຸຂະພາບ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, ຖືກ ສ້າງຕັງ້ ຂືນ ້ ໃນປີ 2008 ໂດຍໄດ້ຖກ ື ຮັບຮອງຈາກລັດຖະບານ ສະບັບເລກທີ 155/ນຍ. ຄະນະຫຼງັ ມະຫາວິທະຍາໄລ ແມ່ນຮັບ ຜິດຊອບການອົບຮົມລະດັບຫຼງັ ມະຫາວິທະຍາໄລ ໃນສາຂາວິ ຊາຕ່າງໆ ແລະ ຄຸມ ້ ຄອງການຄົນ ້ ຄວ້າວິທະຍາສາດໃນຂົງເຂດ ສາທາລະນະສຸກຂອງຄະນະຕ່າງໆໃນມະຫາວິທະຍາໄລ.
EGDI.doc Email: s.jolly@ids.ac.uk and s.correa@abiaids.org.br
ວິໄສທັດ:
CREA. 2006. Sexual Rights and Social Movements in India.
ເພືອ ່ ໃຫ້ກາຍເປັນສະຖາບັນການສຶກສາຂັນ ້ ສູງໃນສາຂາວິທະຍາ ສາດການແພດ, ສາທາລະນະສຸກສາດ ແລະ ການຄົນ ້ ຄວ້າວິ ທະຍາສາດໃນຂົງເຂດສຸຂະພາບພາຍໃນປະເທດ.
India: CREA. 33p. ອ່ານໄດ້ທ່ ີ files.creaworld.org/files/wp.pdf International Gay and Lesbian Human Rights Commission. 2005. “Institutional memoir of the 2005 Institute for Trans
and Intersex Activist Training.” ອ່ານໄດ້ທ່ ີ www.iglhrc.org/files/ iglhrc/LAC/ITIAT-Aug06-E.pdf Petchesky, Rosalind P. 2005. “Rights of the body and perversions of war: Sexual rights and wrongs ten years past
ພັນທະກິດ: ເພືອ ່ ສົງ່ ເສີມສະພາບສຸຂະພາບຂ ອງປະຊາຊົນລາວບັນດເຜົາ່ ໂດຍການຈັດຫາການອົບຮົມຫຼງັ ປະລິນຍາຕີທມ ່ີ ຄ ີ ນ ຸ ນະພາບໃຫ້ ແກ່ບກ ຸ ຄະລາກອນສາທາລະນະສຸກ ແລະ ແພດໝໍ ເພືອ ່ ເຮັດໃຫ້ ການບໍລກ ິ ານໃນການປ້ອງກັນ ແລະ ດູແລສຸຂະພາບຢ່າງມີຄນ ຸ ນະພາບ.
Beijing.” International Social Science Journal. Vol.57, Issue
Vol. 13 No. 2 2007
19
SECTION HEADER GOES HERE
Armas, Henry. 2007. “IDS working paper 294: Whose sexuality
ບົດຄວາມຕີພິມຂອງ ARROW ARROW. 2007. Rights and Realities: Monitoring Reports on the Status of Indonesian Women’s Sexual and Reproductive Health and Rights; Findings from the Indonesian Reproductive Health and Rights Monitoring & Advocacy (IRRMA) Project. Kuala Lumpur, Malaysia: ARROW. 216p. ລາຄາ: US$10.00
Malaysia: ARROW. v.p. ລາຄາແຕກຕ່າງກັນສຳລັບບາງພືນ ້ ທີ່ ARROW. 1994. Towards Women-Centred Reproductive Health: Information Package No. 1. Kuala Lumpur, Malaysia: ARROW. v.p. ລາຄາ: US$10.00 ARROW. ARROW Sexual and Reproductive Health and Rights (SRHR) Database of Indicators. www.srhrdatabase.org
ເອກະສານ
ARROW. 2005. Monitoring Ten Years of ICPD Implementation: Ravindran, T.K.S. 2011. Reclaiming & Redefining Rights Thematic The Way Forward to 2015, Asian Country Reports. Kuala Lumpur, Studies Series 2: Pathways to Universal Access to Reproductive Health Care in Asia. ARROW. 92p. ລາຄາ: US$10.00 Malaysia: ARROW. 384p. ລາຄາ: US$10.00 ARROW, Center for Reproductive Rights (CRR). 2005. Women of the World: Laws and Policies Affecting Their Reproductive Lives, East and Southeast Asia. New York, U.S.A.: CRR. 235p. ລາຄາ: US$10.00
ARROW. 2011. Reclaiming & Redefining Rights Thematic Studies Series 1: Sexuality & Rights in Asia. 104p. ລາຄາ: US$10.00
ARROW. 2003. Access to Quality Gender-Sensitive Health Services: Women-Centred Action Research. Kuala Lumpur, Malaysia: ARROW. 147p. ລາຄາ:: US$10.00
ARROW. 2010. “Understanding the critical linkages between gender-based violence and sexual and reproductive health and rights: Fulfilling commitments towards MDG+15.” 12p.
ARROW. 2001. Women’s Health Needs and Rights in Southeast Asia: A Beijing Monitoring Report. Kuala Lumpur, Malaysia: ARROW. 39p. ລາຄາ: US$10.00
ARROW & WHRAP. 2010. Making a Difference: Improving Women’s Sexual & Reproductive Health & Rights in South Asia. 126p.
Abdullah, Rashidah. 2000. A Framework of Indicators for Action on Women’s Health Needs and Rights after Beijing. Kuala Lumpur, Malaysia: ARROW. 30p. ລາຄາ: US$10.00
ARROW. 2010. “Regional overview MDG5 in Asia: Progress, gaps and challenges 2000-2010.” 8p.
ARROW. 2000. In Dialogue for Women’s Health Rights: Report of the Southeast Asian Regional GO-NGO Policy Dialogue on Monitoring and Implementation of the Beijing Platform for Action, 1-4 June 1998, Kuala Lumpur, Malaysia. Kuala Lumpur, Malaysia: ARROW. 65p. ລາຄາ: US$10.00 ARROW. 1999. Taking up the Cairo Challenge: Country Studies in Asia-Pacific. Kuala Lumpur, Malaysia: ARROW. 288p. ລາຄາ: US$10.00 ARROW. 1997. Gender and Women’s Health: Information Package No. 2. Kuala Lumpur, Malaysia: ARROW. v.p. ລາຄາ: US$10.00 ARROW. 1996. Women-centred and Gender-sensitive Experiences: Changing Our Perspectives, Policies and Programmes on Women’s Health in Asia and the Pacific; Health Resource Kit. Kuala Lumpur,
20
Vol. 13 No. 2 2007
ARROW. 2010. ARROW Publications 1994-2010. [DVD].
ARROW. 2010. “Briefing paper: The Women and Health section of the Beijing Platform for Action.” 4p. ສັງ່ ຈ່າຍເປັນ Bank Draft Form ເທົາ່ ນັນ ້ ກະລຸນາແນບຄ່າ ສົງ່ ມາພ້ອມ US$3.00 ສາມາດສົງ່ Email ມາສອບຖາມລາຍ ລະອຽດເພີມ ່ ເຕີມໄດ້ທ່ີ arrow@arrow.po.my
ຄຳສັບທສຳຄັນກ່ຽວກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດໃນສັງຄົມໄທ ຄຳສັບຕ່າງໆທີນ ່ ຳໃຊ້ໃນການສົນທະນາດ້ານວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ເລືອ ່ ຍໆ ແມ່ນເອົາມາຈາກພາສາອັງກິດ, ຊຶງ່ ອາດເຮັດໃຫ້ເກິດບັນຫາ ເນືອ ່ ງຈາກຄຳສັບດ່ງັ ກ່າວ ບໍລ ່ ວມເອົາແນວຄວາມຄິດທ້ອງຖິນ ່ ທີມ ່ ຄ ີ ວາມ ອຸດມ ົ ຮັງ່ ມີ ແລະ ເປັນປະໂຫຍດຕໍງ່ ານສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະ ພາບຈະເລີນພັນໃນພາກພືນ ້ . ໂຄງການຄຳສັບທີສ ່ ຳຄັນ ໃນພາສາ ອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ແລະ ພາສາຈີນ (The Southeast Asia and chinese key words project), ຊຶງ່ ນຳໂດຍ ດຣ. ໄມເຄີນ ແທນ ຈາກມະຫາວິທະຍາໄລແຫ່ງຊາດຟີລບ ິ ປິນ ມີເປົາ້ ໝາຍທີຈ ່ ະກັບໄປຫາ ເລືອ ່ ງພືນ ້ ຖານ ແລະ ພິຈາລະນາເບິງ່ ວ່າຜູຄ ້ ນ ົ ເວົາ້ ເຖິງເລືອ ່ ງເພດ ແລະ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຄືແນວໃດແດ່ ຕາມສະຖານທ່ສ ີ າທາລະນະຕ່າງໆ ເຊັນ ່ ຕາມຖະໜົນຫົນທາງໃນບ້ານ ແລະ ສະຖານທີທ ່ າງສາສະໜາ. ມັນມີເປົາ້ ໝາຍເພືອ ່ ໄຈ້ແຍກ ຄຳສັບສຳຄັນທີກ ່ ຽ່ ວຂ້ອງກັບບົດຊາດຍິງ ຊາຍ ແລະ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ໃນພາສາພືນ ້ ບ້ນຕ່າງໆ ແລະ ຈັດເປັນ 4 ໜວດ: ບົດບາດຍິງຊາຍ, ກາຍວິພາບກ່ຽວກັບອະໄວຍະວະທາງເພດ (Sexual anatomy), ກິດຈະກຳທາງເພດ (Sexual activities) ແລະ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ (Sexuality) ສຳລັບໂຄງການພາສາວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ໃນສັງຄົມໄທເປັນໂຄງການສຶກສາວິເຄາະຫາຄຳສັບຕ່າງໆ ຕາມປະເດັນ ຫລັກໆ 4 ເລືອ ່ ງໄດ້ແກ່ ວັດທະນະທຳທາງເພດຂອງຕົນເອງ. ຄວາມ ແຕກຕ່າງດ້ານວັດທະນະທຳໃນວັດທະນະທຳທາງເພດ, ການປະກອບ ສ້າງທາງສັງຄົມຂອງວັດທະນະທຳທາງເພດ, ການປະກອບສ້າງທາງ ສັງຄົມ ຂອງວັດທະນະທຳທາງເພດ ແລະ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແລະ ອຳນາດຂອງພາສາໃນການຊຸກຍູ ຫລື ປ່ຽນແປງ ວັດທະນະທຳທາງເພດ. ຕົວຢ່າງຜົນໄດ້ຮບ ັ ຂອງໂຄງການປະເທດໄທ ສາມາດສະເໜີເປັນ 4 ກຸມ ່ 1 ຄູໄ່ ດ້ແກ່
ຊາຍາຍກວ່າອະໄວຍະວະເພດຍິງ 3. “ແຣດ” ແລະ “ຮັກນວນສະຫງວນຕົວ” “ແຣດ” ໝາຍເຖິງ ຜູຍ ້ ງິ ບໍດີ ໃນຂະນະທີ “ຮັກນວນສະຫງວນຕົວ” ໝາຍເຖິງຜູຍ ້ ງິ ດີ. ຄຳຄູນ ່ ມ ້ີ ກ ັ ຖືກນຳໄປໃຊ້ສອນໄວລຸນ ້ ຍັງໃຫ້ຮຈ ູ້ ກ ັ ສະຫງວນ ຮ່າງກາຍຕົນເອງ ເພືອ ່ ກ້ອງກັນການຖືພາທີບ ່ ຕ ່ໍ ອ ້ ງການ, ການຕິດເຊືອ ້ ເອດ ແລະ ການ ເອົາລູກອອກທີບ ່ ປ ່ ໍ ອດໄພ. 4. ຈາກ “ຊາຍທີມ ່ ເີ ພດສຳພັນກັບຊາຍ” ແລະ ສູ່ “ຊາຍຮັກຊາຍ” (Men Who Have Sex with Men MSM). ຄຳນີຖ ້ ກ ື ສ້າງຂ້ນ ື ໂດຍນັກ ເຄືອ ່ ນໄຫວເພືອ ່ ສະໜັບສະໜູນສິດທິທາງເພດຂອງກຸມ ່ ຄົນຮັກເພດ ດຽວກັນ ແລະ ປ່ຽນແປງການເບິງ່ MSM ແບບເໝົາລວມ. ຕໍມ ່ າ ຄຳນີຖ ້ ກ ື ໃຊ້ຢາ່ ງແພ່ຫລາຍໃນກຸມ ່ ຄົນທີເ່ ຮັດວຽກເພືອ ່ ປ້ອງກັນເອດ. ຜົນຂອງການຄົນ ້ ຄວ້າຫຼກ ັ ຂອງໂຄງການພາສາເພດໃນສັງຄົມ ໄທ ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມອຸດມ ົ ສົມບູນຂອງພາສາທີບ ່ ພ ່ ໍ ຽງແຕ່ສະ ທ້ອນຄວາມໝາຍທາງບົດບາດຍິງຊາຍ, ຫາກຍັງມີຄວາມໝາຍຂອງ ການບໍລກ ິ ານສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ. ຄຳສັບບາງຄຳສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງ ການລະດົມພະລັງໃນການສະທ້ອນພາບລວມ (Stereotype). ຄຳສັບ ບາງຄຳສາມາດເສີມສ້າງອຳນາດ ແລະ ການສ້າງສິງ່ ປະກອບສ້າງທາງ ສັງຄົມ ແລະ ວັດທະນະທຳຂືນ ້ ໄໝ່ ແລະສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຂະບວນ ການຕໍຕ ່ າ້ ນ ແລະ ຕໍລ ່ ອງຕົວຕົນ ແລະ ຊ່ວຍໃຫ້ສາທາລະນະຊົນ ມີຄວາມເຂົາ້ ໃຈດ້ານບວກ ກ່ຽວກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຫລາຍຂືນ ້ . ໝາຍເຫດ
1 Boonmongkon, Pimpawun.“Giving it up or getting it on: Talk about sexuality in Thailand.” “Why words matter: Southeast Asian keywords related to gender and sexuality” satellite session. 4th Asia Pacific Conference on Reproductive and Sexual Health, 31 October 2007, 1. “ໄດ້ເສຍກັນ” ແລະ ”ເສຍຕົວ” ໄດ້ເສຍກັນ (ເສຍຫລືໄດ້) ໃຊ້ເພືອ ່ Hyderabad, India. ໝາຍເຖິງເພດສຳພັນກ່ອນແຕ່ງງານ, ສ່ວນ “ເສຍຕົວ“ (ຫລື ເສຍ ຄຸນງາມຄວາມດີ) ໃຊ້ກບ ັ ຍິງໂສດທີຍ ່ ງັ ສາວເທົາ່ ນັນ ້ . ແນວຄິດທີ່ ເລືອ ່ ງການເປັນຜູສ ້ ນ ູ ເສຍ ເຮັດໃຫ້ແມ່ຍງິ ຈຳນວນຫລາຍຕ້ອງເຂົາ້ ສູກ ່ ານບໍລກ ິ ານທາງເພດ ເນືອ ່ ງຈາກສັງຄົມເບິງ່ ແມ່ຍງິ ທີ່ ”ເສຍຕົວ” ເປັນບຸກຄະລາກອນທີບ ່ ມ ່ໍ ສ ີ ກ ັ ສີ ແລະ ບໍມ ່ ຄ ີ ວາມດີງາມ.
2. “ຫີ” ແລະ “ຫຳ” “ຫີ” ຄຳນີແ ້ ມ່ນເປັນພຽງຄຳທີໃ່ ຊ້ເປັນພາສາເວົາ້ , ຊຶງ່ ໝາຍເຖິງອະໄວຍະວະເພດຍິງ ເປັນຄຳສັບທີຄ ່ ນ ົ ທົວ ່ ໄປຫຼກ ີ ລ້ຽງ ແລະ ຖືເປັນພຽງ ”ຄຳທີໃ່ ຊ້ດາ່ ກັນ”. ອະໄວຍະວະເພດຍິງຖືກເບິງ່ ວ່າເປັນພືນ ້ ທີຊ ່ ງ່ ຶ ຖືກເຊືອ ່ ງໄວ້ ແລະ ເປັນພືນ ້ ທີລ ່ ບ ັ . ດ່ງັ ນັນ ້ , ແມ່ຍງິ ໄທ ມັກຈະໄດ້ຮບ ັ ການສັງສອນໃຫ້ປກ ົ ປິດອະໄວຍະວະເພດຂອງຕົນບໍ່ ພຽງແຕ່ຈະເຮັດໃຫ້ແມ່ຍງິ ຮູສ ້ ກ ຶ ອັບອາຍ, ແຕ່ຍງັ ສົງ່ ຜົນ ເຖິງຄວາມ ຢ້ານການກວດອະໄວຍະວະເພດ. ສ່ວນ ”ຫຳ” ຫລື ລູກອັນທະມັກ ຈະໃຊ້ໃນເພງ ຫລື ຄຳສັບພະນາມ ທີໝ ່ າຍເຖິງ ”ເດັກນ້ອຍ ຜູຊ ້ າຍ” ຫລື ”ຜູຊ ້ າຍ” ໃນພາສາອີສານ. ອີກຄວາມໜຶງ່ ທີມ ່ ຄ ີ ວາມໝາຍຄ້າຍ ຄືກນ ັ ”ໄຂ່ນຍ ້ ຸ ”, ຊ່ງຶ ເປັນພາສາທ້ອງຖີນ ່ ຂອງພາກໃຕ້. ຕົວຢ່າງຄຳ ເຫຼາ່ ົ ນີສ ້ ະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ສັງຄົມໄທໃຫ້ຄນ ຸ ຄ່າອະໄວຍະວະເພດ
ໂດຍ Suwannee Hanmusicwatkoon, ພາຄີຮວ ່ ມມືໃນພາກພືນ ້ ອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ດາ້ ນເພດພາວະ, ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ມາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບ Email: coordinator@seaconsortium.net
Vol. 13 No. 2 2007
21
ຄຳນິຍາມ
ຄຳນິຍາມ
ການກວດສອບຄຸ ນ ນະພາບແລະຄຸ ນ ຄ່າໃນການວິໄຈດ້ານວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ
ກໍລະນີທກ ່ີ ຽ່ ວຂ້ອງເທົາ່ ນັນ ້ .1 •
ພາສາທີໃ່ ຊ້ຕອ ້ ງບໍສ ່ ະທ້ອນອະຄະຕິກຽ່ ວກັບຄົນ ແລະ ເພດ ສຳພັນ (ເຊັນ ່ ມີເພດສຳພັນກັນບໍແ ່ ມ່ນປ່ອຍຕົວມີເພດສຳ ພັນ) ແລະ ຕ້ອງບໍສ ່ ງ່ົ ຜົນກະທົບແບບລວມໃນກ້ານຮ້າຍ ືມຄ ີ ວາມຄາດຫວັງໃນເລືອ ່ ງບົດບາດຍິງຊາຍ (ເຊັນ ່ ຜູ້ ຊາຍມີປະສົບການທາງເພດກ່ອນແຕ່ງງານສ່ວນ ແມ່ຍງິ ສູນເສຍພົມມະຈັນ) ລວມເຖິງຕ້ອງບໍເ່ ຮັດໃຫ້ກດ ິ ຈະກຳ ທາງເພດເປັນເລືອ ່ ງຜິດປົກະຕິ (ເຊັນ ່ “ລ່ງັ ໄວ” ຫລື “ລັງ່ ຊ້າ”) ຫລືສາ້ ງການຕີຕາ (ເຊັນ ່ ຄົນທີສ ່ ຳເລັດຄວາມໄຄ້ ດ້ວ ຍຕົນເອງແລະຄົນທີບ ່ ສ ່ໍ ຳເລັດຄວາມໄຄ້ດວ ້ ຍຕົນເອງ). 1
•
ຮັບຮູວ ້ ຖ ິ ຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດແມ່ນ “ຖືກສ້າງໂດຍແຮງພັກດັນ ທາງສັງຄົມ ແລະ ເຊືອ ່ ມໂຍງກັບອຳນາດ ແລະ ບົດບາດ ຍິງຊາຍ”. ຄວນພິຈາລະນາລັກສະນະສະເພາະ ແລະ ເນືອ ້ ຫາ, ລວມເຖິງຄວາມຫລາກຫລາຍທາງເພດອີງຕາມ ວັດທະນະທຳ, ຊົນເຜົາ່ , ຊົນຊັນ ້ , ອາຍຸ ແລະ ບັນດາຕົວ 1 ຜັນແປທາງ ສັງຄົມອືນ ່ ໆ. ຄວນຄຳນຶງວ່າຄົນອາໃສຢູ່ ໃນາຍມິຕ,ິ ບາງຄົນແມ່ນດ້ອຍໂອກາດໃນມິຕໜ ິ ງ່ຶ , ແຕ່ ມີສດ ິ ພິເສດ ໃນມິຕອ ິ ນ ່ື ໆ, ຂະນະດຽວກັນກໍອ ່ າດມີກມ ຸ່ ຄົນ ທີດ ່ ອ ້ ຍໂອກາດໃນຫລາຍໆດ້ານ.2
•
ບໍເ່ ບິງ່ ວ່າວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ “ຖືກກຳນົດໂດຍັກການເຫດ ຜົນແບບທາງກົງ”. ຄວນຄົນ ້ ຫາວ່າ “ປະຫວັດສາດ, ເລືອ ່ ງ ເລົາ່ ສືບຕໍກ ່ ນ ັ ມາ ແລະ ຮີດຄອງປະເພນີແບບດ່ງັ ເດີມ ແລະ ບັນທັດຖານໃນສັງຄົມສະໃໝໃໝ່ ມີອດ ິ ທິພນ ົ ແນວໃດກັບ ການປະກອບສ້າງທາງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ”.2
ຂໍແ ້ ທ້ຈງິ
ໃນເງືອ່ ນໄຂການລະບາດຂອງໂລກເອດ, ການຮັບຮອງ/ສະໜັບ
ສະໜູນສິດທິທາງເພດ ແລະ ສິດທິສຂ ຸ ະພາບຈະເລີນພັນໃນການປະ ຊຸມ ຄັງ້ ສຳຄັນຂອງອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ແລະ ໃນເອກະສານ ຕ່າງໆ, ລວມເຖິງພັນທະສັນຍາ. ໃນການສະໜັບສະໜູນທາງການເງິນ ຢ່າງ ເປັນຮູບປະທຳໄດ້ເຮັດໃຫ້ມກ ີ ານວິໄຈດ້ານວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ຢູອ ່ າ ຊີປາຊິຟກ ິ ແລະ ທົວ ່ ໂລກເພີມ ່ ຫຼາຍຂືນ ້ ໃນທົດສະວັດທີຜ ່ າ່ ນມາດ້ວຍ ແຮງສະໜັບສະໜູນຈາກຄວາມຈຳເປັນ ທີຈ ່ ະຕ້ອງຈັດການກັບບັນຫາ ເອດສ ແລະ ຄວາມທ້າທາຍກັບສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບ ຈະເລີນພັນອືນ ່ ໆ ການວິໄຈຈຳນວນຫຼາຍຈະເນັນ ້ ສຶກສາພຶດຕິກຳທາງ ເພດ ແລະ ການນຳໄປໃຊ້ຕສ ່ໍ ຂ ຸ ະພາບທາງເພດ ແລະ ຖືກວາງກອບ ຕາມແບບຄວາມຮູ,້ ທັດສະນະຄະຕິ ແລະ ການປະຕິບດ ັ (KAP). ການວິໄຈເຫລົາ່ ນີມ ້ ຄ ີ ວາມສຳຄັນຫຼາຍ. ເຖິງຢ່າງໄດກໍຕ ່ າມ, ວິຖຊ ີ ີ ວິດທາງເພດເປັນຫຼາຍ ກວ່າເລືອ ່ ງຂອງສຸຂະພາບ ແລະ ພຶດຕິກຳທາງ ເພດ. ເພືອ ່ ເນັນ ້ ໝັກບັນຫາດ້ານສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບ ຈະເລີນພັນ ເຮົາຈຳເປັນຕ້ອງເຂົາ້ ໃຈເລືອ ່ ງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຢ່າງຮອບ ດ້ານຄືກນ ັ ກັບປະສົບການທັງຊີວດ ິ ຂອງມະນຸດ ແລະ ຕ້ອງສຶກສາປະ ເດັນເລືອ ່ ງອຳນາດ ແລະ ບົດບາດຍິງຊາຍຄວບຄູກ ່ ນ ັ ໄປ.
ແລ້ວຈະເຮັດແນວໃດໃຫ້ການວິໄຈນຳໃຊ້ແງ່ຂະຫຍາຍຕົວດ້ານສະ ໜັບສະໜູນວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ມີດງັ່ ຕໍໄ ່ ປນີ:້ •
ກ. ແງ່ຂະຫຍາຍຕົວ ແງ່ມມ ຸ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແມ່ນສິງ່ ໜຶງ່ ຊຶງ່ ບໍອ ່ າດຖືກຸດ ຜ່ອນໃຫ້ເຫລືອພຽງແຕ່ ເລືອ ່ ງທາງສະລິລະວິທະຍາ. ຕ້ອງ ພະຍາຍາມຄົນ ້ ຫາບັນດາທິດທາງອືນ ່ ໆ ຂອງວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດນອກເໜືອຈາກພຶດຕິກຳເຊັນ ່ : ຄວາມຕ້ອງການ, ອາລົມ, ຈິນຕະນາການ, ຄວາມສຸກ ແລະ ການເຖິງຈຸດສຸດ ຍອດ.1
•
ອີງຕາມບັນດາັກການສຳຄັນຂອງຄວາມເປັນ ອັນໜຶງ່ ອັນດຽວຂອງຮ່າງກາຍ, ຄວາມເປັນບຸກຄົນ, ຄວາມສະ ເໝີພາບ ແລະ ການເຄົາລົບໃນຄວາມຫຼາກຫຼາຍຮຽກຮ້ອງ ໃຫ້ຖສ ື ດ ິ ທາງເພດໃຫ້ເປັນສິດທິມະນຸດ.2
•
ໃຊ້ຫກ ັຼ ການຄວາມຍິນຍອມ ຫຼາຍກວ່າຍຶດຖືໃຫ້ກຳເນີດລູກ ຫລືແຕ່ງງານ ເພືອ ່ ກຳນົດອັນໃດແມ່ນພຶດຕິກຳທີຍ ່ ອມຮັບ 2 ໄດ້ . ບໍຖ ່ ວ ື າ່ ມີເພດສຳພັນທີປ ່ ກ ົ ະຕິ ແລະ ດີຄື ເພດສຳພັນ ສຳລັບຄົນຕ່າງເພດ, ມີເພດສຳພັນໃນການແຕ່ງງານ. ການ ອ້າງສະຖານະພາບສົມລົດຂອງຄົນ ຄວນເຮັດສະເພາະໃນ
22
Vol. 13 No. 2 2007
• ເບິງ່ ວ່າກຸມ ່ ທີບ ່ ແ ່ໍ ມ່ນອາຍຸໄວຈະເລີນພັນ “ສົມຄວນໄດ້ຮບ ັ ການບໍລກ ິ ານດ້ານສຸຂະພາບທາງເພດ, ສຸຂະສຶກສາ ແລະ ການໂຄສະນາດ້ານນະໂຍບາຍຢ່າງເທົາ່ ທຽມກັນ” ແລະ ການເຮັດວຽກດ້ານວິໄຈກ່ຽວກັບຄົນເົາ່ ນີ້ ກໍມ ່ ຄ ີ ວາມສຳ 1,2 ຄັນເທົາ່ ທຽມກັນ.
ຂ. ຄວາມເໝາະສົມດ້ານລະບຽບວິທວ ີ ໄິ ຈ
• ກຳນົດທີມງານວິໄຈ ແລະ ນັກວິໄຈພາກສະໜາມລວມເຖິງ ການອົບຮົມ ແລະ ກະກຽມການເກັບຂໍມ ້ ນ ູ .1 ຕ້ອງສະແດງຄວາມ ມັກທາງເພດຂອງນັກວິໄຈ, ແລະ ລວມເຖິງຈຸດຢືນດ້ານທິດສະດີ ແລະ ວິຊາຊີບຂອງນັກວິໄຈ (Positionality)3. ພັນລະນາລັກສະ ນະຂອງຕົວຢ່າງການສຶກສາຢ່າງເໝາະສົມ ແລະ ອະທິບາຍ ປະຫວັດ ແລະວິທກ ີ ານເລືອກຜູເ້ ຂົາ້ ຮ່ວມສຶກສາໃຫ້ຊດ ັ ເຈນ. •
ກຳຈັດຄວາມແຕກຕ່າງ ກ່ຽວກັບຄວາມສຳພັນດ້ານອຳນາດລະ ຫວ່າງຜູວ ້ ໄິ ຈ ແລະ ຜູໃ້ ຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ ແລະ ໃຫ້ຄນ ົ ທີບ ່ ມ ່ໍ ສ ີ ຽງໄດ້ສະແດງ ຄວາມຄິດເຫັນ. ນັກວິໄຈຄວນຈະມີຄວາມມັກທາງເພດແບບ ດຽວກັນກັບຜູໃ້ ຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ ແລະ ຮູສ ້ ກ ຶ ຄືເປັນຄົນພາຍໃນຂອງກຸມ ່ ຜູ້ ໃຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ (Intersubjectivity).3
• ລະບຸຂຈ ້ ໍ ຳກັດຂອງການວິໄຈ, ລວມທັງ ວິທກ ີ ານຄົນ ້ ຄວ້າ ແລະ ຂັນ ້ ຕອນການຄັດເລືອກກຸມ ່ ຕົວຢ່າງໄວ້ໃຊ້ຊດ ັ ເຈນ. ຕ້ອງສະແດງໃຫ້ ເຫັນວ່າສິງ່ ແວດລ້ອມຂອງການວິໄຈ ມີອດ ິ ທິພນ ົ ຕໍກ ່ ານຕອບຄຳ ຖາມຂອງຜູໃ້ ຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ ແນວໃດ.1 ຮັບຮູກ ້ ານມີສວ ່ ນຮ່ວມຂອງຜູວ ້ ໄິ ຈ ໃນການສ້າງຄວາມໝາຍ ໂດຍຜ່ານຂະບວນການວິໄຈການສະ ທອ້ນພາບ (reflexivity) .3 • ໃຊ້ວທ ິ ກ ີ ານທີເ່ ໝາະສົມຕອບຄຳຖາມງານວິໄຈ, ຄວນໃຊ້ວທ ິ ກ ີ ານ ອັນາກາຍເພືອ ່ ແກ້ໄຂບັນຫາອັກຄະຕິທອ ່ ີ າດ ມີໃນແຕ່ລະວິທີ ການ.1 ຕົວຢ່າງເຊັນ ່ ການຂຽນບົດບັນທຶກກ່ຽວກັບເລືອ ່ ງພຶດຕິກຳ ທາງເພດ, ການສັງເກດສະຖານທີທ ່ ມ ີ ກ ີ ານພົວພັນທາງເພດຂືນ ້ ແລະ ການສຳພາດແບບບັນລະຍາຍ.3 • ໃຊ້ຄຳສັບໃນພາສາທ້ອງຖິນ ່ ໃຫ້ເໝາະສົມ, ແປ ແລະ ແປກັບຄືນ ແລະ ທົດສອບກ່ອນນຳໄປໃຊ້ເພືອ ່ ປັບປຸງຄຸນນະພາບຂອງ ເຄືອ ່ ງ ມີການວິໄຈໃຊ້ວທ ິ ກ ີ ານອືນ ່ ໆເຊັນ ່ ການຖອດຄຳ (ສຳລັບການວິໄຈ ດ້ານຄຸນຄຸນນະພາບ), ການແປ ແລະ ການທົດສອບຄວາມຖືກຕ້ອງ ເພືອ ່ ເພີມ ່ ຄວາມໜ້າເຊືອ ່ ຖື/ຄວາມແມ່ນຍຳໃຫ້ແກ່ສງ່ ິ ທີຄ ່ ນ ້ ົ ພົບຈາກ 1 ການວິໄຈ • ໃນງານວິໄຈດ້ານຄຸນພາບຕ້ອງໃຊ້ຄຳສັບທ້ອງຖິນ ່ , ສຳນວນ ແລະ ອ້າງຄຳເວົາ້ ຈາກຜູຖ ້ ກ ື ສຳພາດເພືອ ່ ເປັນຫລັກຖານ ໃນການນຳສະ ເໜີຜນ ົ ໄດ້ຮບ ັ “ເພືອ ່ ໃຫ້ຜໃ້ ູ ຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ ມີໂອກາດໃຫ້ສະແດງຄວາມຄິດ ເຫັນ ແລະ ເຮັດໃຫ້ມຜ ີ ນ ົ ໄດ້ຮບ ັ ມີຄວາມຖືກຕ້ອງເປັນຈິງາຍຂືນ ້ ”. ຜົນໄດ້ຮບ ັ ຄວນສະທ້ອນ “ຄວາມຮູສ ້ ກ ຶ ໄວ ແລະ ຄວາມຮັງ່ ມີທາງວັດ ທະນະທຳໃຫ້ຫລາຍຂືນ ້ 1”. • ໃນງານວິໄຈດ້ານປະລິມານຕ້ອງສະເໜີຜນ ົ ການວິເຄາະຂໍມ ້ ນ ູ ພ້ອມ ທັງຕາຕະລາງຕົວເລກຢ່າງພຽງພໍມກ ີ ານກຳນົດກອບການວິເຄາະຂໍ້ ມູນທີໄ່ ດ້ ແລະ ບໍສ ່ ະຸບຜົນການວິເຄາະແບບກວ້າງເກີນໄປ.1 • ອ້າງເຖິງສິງ່ ທີຂ ່ ດ ັ ແຍ້ງຈາກຜົນການວິໄຈອືນ ່ ໆ1 • ພັນລະນາການນຳໃຊ້ຜນ ົ ທີໄ່ ດ້ຮບ ັ ສຳລັບນະໂຍບາຍ, ແລະ ການບໍລກ ິ ານ.1
ສະຫຼບ ຸ : ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ແມ່ນມີຄວາມໝາຍຫຼາ່ ຍກ່ວາສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ພຶດຕິກຳທາງເພດ. ການເນັນ ້ ໜັກໃສ່ບນ ັ ຫາສຸຂະພາບທາງເພດ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມຄ ີ ວາມເຂົາ້ ໃຈຢ່າງເຕັມ ສ່ວນກ່ຽວກັບວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດ ຄືກນ ັ ກັບປະສົບປະການຂອງມະນຸດ ແລະ ຄວນເນັນ ້ ໃສ່ບນ ັ ຫາຄວາມສະເໜີພາບລະຫວ່າງບົດບາດຍິງ ຊາຍ. ການຄົນ ້ ຄວ້າທີໃ່ ຊ້ວທ ິ ກ ີ ານສະໜັບສະໜູນ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ທາງເພດຢ່າງ ຮອບດ້ານ “ແມ່ນອີງໃສ່ຫກ ັ ຼ ການຕົນ ້ ຕໍຂອງຄວາມເປັນອັນໜືງ່ ອັນ ດຽວກັນຂອງຮ່າງກາຍ (bodily integrity) ທີຖ ່ ວ ື າ່ ຮ່າງກາຍຂ້ອຍ ເປັນຂອງຂ້ອຍ (my body is mine), ຄວາມເປັນບຸກຄົນ (person hood), ຄວາມສະເໝີພາບ ແລະ ເຄົາລົບໃນຄວາມຫຼາກຫຼາຍທາງ ເພດ” ອັນນີ,້ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ຖສ ື ດ ິ ທິທາງເພດຄືກນ ັ ກັບສິດທິມະນຸດ.
ເອກະສານອ້າງອີງ 1. ລວບລວມໂດຍຜູຂ ້ ຽນຈາກການວິເຄາະໂດຍ Radhika Chan diramani, Shagufa Kapadia Renu Khanna Geetanjali Misra Sexual Behaviour: A Critical Review of selected Studies (19902000) 2000. New Delhi, India: CREA.13p. 2. Chanadiramani, Radhika.2007. Way affirm sexuality Arrows for Change ສະບັບທີ່ 13 ເຫລັມ ້ ທີ່ 1 ໜ້າທີ 12. ARROW 3. ການຕິດຕໍທ ່ າງອີເມວລະຫວ່າງຜູຂ ້ ຽນກັບ ດຣ. ພີມພາວັນ ບຸນມົງຄົນ ວັນທີ 13 ມັງກອນ ຄສ. 2007
ໂຄງການ
ງ. ຄວາມເໝາະສົມທາງຈັນຍາທຳ • ໄດ້ຮບ ັ ການຍິນຍອມຈາກຜູໃ້ ຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ 1 • ສ້າງຄວາມໝັນ ້ ໃຈໃຫ້ແກ່ຜໃ້ ູ ຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ ເລືອ ່ ງການຮັກສາຂໍມ ້ ນ ູ ເປັນ ຄວາມລັບ1 ແລະ ຄວາມເປັນສ່ວນຕົວ3 • ບໍໃ່ ຫ້ສນ ັ ຍາແບບຫລອກໆແກ່ຜໃ້ ູ ຫ້ຂມ ້ໍ ນ ູ ຄວນໃຫ້ບາງຢ່າງຕອບ ແທນຜົນປະໂຫຍດ ແລະ ການຕອບແທນເຊິງ່ ກັນ ແລະ ກັນ (benefit and reciprocity) 1,3 ໂດຍ Maria Melinda Ando, ເຈົາ້ ໜ້າທີໂ ່ ຄງການ ARROW Emails: malyn@arrow.org.my, mariamelinda@yahoo.com ແລະ afc@arrow.org.my
Vol. 13 No. 2 2007
23
SECTION H E AນDນາທິ E Rການ GOES HERE ກອງບັ
ກອງບັນນາທິການ
Saira Shameem, Executive Director Sivananthi Thanenthiran, Programme Manager Rodelyn Marte, Programme Manager Maria Melinda Ando, Programme Officer & Managing Editor, AFC Luciana Rodrigues, Programme Officer Sai Jyothirmai Racherla, Programme Officer Felicity Sims, Assistant Programme Officer, Annotator Amy Yeung, Intern M.R. Print, Designer & Printer
ທີມງານແປພາສາລາວ
ຄະນະຫຼັງມະຫາວິທະຍາໄລ, ມະຫາວິທະຍາໄລ ວິທະຍາສາດ ສຸຂະພາບ ສ.ປ.ປ ລາວ ວັນພະນອມ ສີຈະເລີນ, ຜູ້ປະສານງານແປ ບັນນາທິການ ແລະ ພິສູດຕົວອັກສອນ ວຽງນະຄອນ ວົງໄຊ ສຸລິເດດ ວິໄລວົງ
ຄະນະຜູ້ແປ
ຄະນະຜູ້ແປ
ອາລົງກອນ ເພັງສະຫວັນ
ບັນນາທິການການແປ
ວິສະນຸ ຫານຊະນະ
ບັນນາທິການການແປ
ກອງມະນີ ຈະເລີນວົງ
ຈັດຮູບເມພິມ
ຈອນລີ ພັນທະດີ
ຈັດຮູບເັ້ມພິມ
ARROW Translation Coordination Team
Saira Shameem, Executive Director Sivananthi Thanenthiran, Programme Manager, Information, Communications and Research Nalini Singh, Programme Manager, Advocacy & Capacity Building Maria Melinda Ando, Programme Officer & AFC Bulletin Managing Editor Rachel Arinii Judhistari, Programme Officer, WHRAPSouth East Asia Project
ຜູ້ຊ່ຽວຊານຈາກພາຍນອກທີ່ພິຈາລະນາບົດຄວາມ
Anna Padarath ອະດີດພະນັກງານຢູເ ຍົາວະຊົນຍິງຂອງຂະ ບວນການສິດທິຂອງແມ່ຍງິ ແຫ່ງຟີຈິ (Fiji Women’s Rights Movement) Geetanjali Misra ຜູອ ຳນວຍການບໍລກ ິ ານ CREA ແລະ ປະທານຄະນະກຳມະການ AWID; Dr. Pimpawun Boonmongkon ຜູອ ຳນວຍການໂຄງການຈັດຕງສຳນັກງານສຶກ ສານະໂຍບາຍສາທາລະນະສຸກ ສະຫວັດດີການ ແລະ ສັງຄົມ ມະຫາວິທະຍາໄລມະຫິດນ ົ ແລະ ສະມາຊິກ ARROW PAC;
24
Dr. Niramonh Chanlivong ຫົວໜ້າສະຖາບັນເບີເນັດ; Dr. Vanessa Griffen ຫົວໜ້າໜ່ວຍ GAD, Emerging Social Issues Division, UNESCAP . Zaitun Muhammad Kasim ຫົວໜ້າຝ່າຍອົບຮົມ Sisters In Islam ແລະສະມາຊິກ ARROW PAC.
ຂໍຂອບໃຈເປັນພິເສດ
ແກ່ສະມາຊິກໃນຄະນະກຳມະການ ການບໍລຫ ິ ານ ແລະ ທປກ ຶ ສາໂຄງການໄດ້ແກ່ Junice Melgar, Ranjani Krishnamurthy Rowena Alvarez ທສາ ງກອບຄວາມຄິດໃນປະເດັນນ ARROW ເພືອ ່ ການປ່ຽນແປງ (AFC) ເປັນວາລະສານ ທີອ ່ ອກ ສາມຄັງ້ ຕໍປ ່ ໃີ ນເບືອ ້ ງຕົນ ້ ຈັດເຮັດ ເພືອ ່ ອົງການທີເ່ ຮັດວຽກເພືອ ່ ອົງ ການທີເ່ ຮັດວຽກດ້ານແມ່ຍງິ , ຜູກ ້ ຳນົດນະໂຍບາຍດ້ານສຸຂະພາບ ປະຊາກອນ ແລະ ສຸຂະພາບຈະເລີນພັນໃນອາຊີປາຊີຟກ ິ . ວາລະສານນີຈ ້ ດ ັ ເຮັດຂືນ ້ ຈາກຂໍມ ້ ນ ູ ທີໄ ່ ດ້ຈາກບຸກຄະລາກອນ ແລະ ອົງການສຳຄັນໃນພາກພືນ ້ ໃນອາຊີປາຊີຟກ ິ ແລະ ສູນຂໍ້ ມູນເອກະສານຂອງ ARROW. ທ່ານສາມາດຜະລິດຊ້ຳ ື ແປຄວາມໃນ AFC ໄດ້ໂດຍບໍຕ ່ ອ ້ ງຂໍອະນຸຍາດແຕ່ຕອ ້ ງອ້າງອີງ ອີງແຫລ່ງທີມ ່ າ ແລະ ສົງ່ ເອກະສານທີຜ ່ ະລິດຂືນ ້ ນັນ ້ ໃຫ້ຄະນະບັນ ນາທິການ, ລິຂະສິດ, ຮູບພາບ ເປັນຂອງ ຜູທ ້ ມ ່ີ ອບຮູບພາບໃຫ້ຕພ ີ ມ ີ AFC ໄດ້ຮບ ັ ເງິນສະໜັບສະໜູນຈາກ Oxfam Novib, The Swedish International Development Cooperation Agency (Sida) AFC ສະບັບທີ 13 ເຫລັມ ້ ທີ່ 2 ມີສະບັບແປທີເ່ ປັນ ພາສາອັງກິດ ແລະ ພາສາຈີນກາງນຳເຮົາຍິນດີ ທີຈ ່ ະຮັບຄຳຕິຊມ ົ ແລະ ຂໍມ ້ ນ ູ ໂດຍສະເພາະສຳລັບສ່ວນ “ແຫລ່ງຂໍມ ້ ນ ູ ” ແລະ “ຕິດຕາມກິດ ຈະກຳໃນແຕ່ລະປະເທດ” ກະລຸນາສົງ່ ອີເມວມາທີ່ afc@arrow. org.my ຫລື ສົງ່ ຈົດ ໝາຍມາທີ່
Asian-Pacific Resource and Research Centre for Women (ARROW) No.1&2 Jalan Scott, Brickfields, 50470, Kuala Lumpur, Malaysia Tel: +603-2273-9913 Fax: + 603-2273-9916 Website: www.arrow.org.my
ຫາກຕ້ອງການຕິດຕໍທ ່ ມ ີ ງານແປພາສາລາວ ກະລຸນາສົງ່ Email ມາທີ postgraduate_uhs@yahoo.com ແລະ ຢ້ຽມຊົມເວັບໄຊທີ www.psr.edu.la
ARROWs ເພື່ຶອການປ່ຽນແປງ ແມ່ນໄດ້ຮັບການອຸປະຖຳການຕີພິມຈາກ: Vol. 13 No. 2 2007