W RYTMIE NATURY
W CIENIU ŁYSOGÓR
Świętokrzyski klasyk to Łysica ze Świętą Katarzyną, Łysiec zwany Świętym Krzyżem i trakt królewski z Nowej Słupi, czyli Łysogóry. Tak dla znakomitej większości rodaków kończy się zwiedzanie najstarszych gór Europy. Mało kto jednak wie, że tuż obok, dosłownie przez drogę, zaczyna się nie mniej spektakularne i atrakcyjne turystycznie Pasmo Jeleniowskie. tekst i zdjęcia:
T
rudno je przeoczyć, bo już z daleka widać majestatyczny masyw ze szczytami powyżej 530 m n.p.m. Pasmo Jeleniowskie ciągnie się na przestrzeni 15 kilometrów wzdłuż drogi krajowej 74, na zachód od Opatowa, i jest niemal w całości zalesione. Z przyległymi pasami pól tworzy charakterystyczny świętokrzyski krajobraz. Jest pełen niezwykłych wartości przyrodniczych, geologicznych, historycznych, rekreacyjnych, ale przede wszystkim krajobrazowych. RAJ GEOLOGÓW Całe Góry Świętokrzyskie to jedyny w swoim rodzaju kompleks osobliwości geologicznych. Samo Pasmo Jeleniowskie zbudowane jest z kambryjskich piaskowców kwarcytowych, liczących sobie blisko 500 mln lat! W samym środku swoich ostępów odsłania przed nami wyjątkowe geologiczne delicje w postaci licznych rumowisk zwanych gołoborzami. Trzy największe znalazły się w utworzonych przed laty rezerwatach przyrody: Małe Gołoborze, Góra Jeleniowska i Szczytniak, zajmujących w sumie niemal 50 hektarów. Dwa pierwsze, na skutek postępującej przez tysiąclecia sukcesji naturalnej, są już w znacznej mierze pokryte gęstą roślinnością, ale dzięki działaniom ochrony czynnej prowadzonej przez Nadleśnictwo Łagów ich fragmenty wciąż zachowują charakter rumowisk. Inaczej sprawa się ma w przypadku rumowiska w rezerwacie Szczytniak: tam otwarte gołoborze, nie mniej spektakularne
66
Paweł Kosin
niż to na Świętym Krzyżu, zajmuje ponad 2 hektary. Co ważne, korzystając z jednego ze szlaków pieszych, każdy może zgodnie z prawem to rumowisko przejść w przeciwieństwie do podobnych obiektów Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Piaskowce ze Szczytniaka, zwane kwarcytami świętokrzyskimi, powstały w okresie kambru i osadziły się w znajdującym się tam wówczas płytkim zbiorniku morskim. Na skutek ruchów górotwórczych zostały następnie wypiętrzone i niejako wypchnięte podczas tzw. orogenezy alpejskiej, 20 mln lat temu. Znacznie większe bloki skalne, dochodzące do 3–5 metrów wysokości wychodnie skalne, znajdziemy na szczycie Góry Jeleniowskiej, w rezerwacie o tej samej nazwie. PRZYRODNICZA PERŁA Wielu znawców tematu widzi w kompleksie jeleniowskim obszar przyrodniczo równy Łysogórom, które przecież stanowią park narodowy. Lasy jeleniowskie, mimo że od ponad dwóch stuleci prowadzi się w nich gospodarkę leśną, mają charakter zbliżony do naturalnego. Łagowscy leśnicy, świadomi, jak cennym obszarem zarządzają, prowadzą tam bardzo zrównoważoną gospodarkę, wykonując subtelne cięcia inicjujące odnowienie naturalne. Sprzyjają temu lokalne warunki glebowe i skład gatunkowy drzewostanu: dominują jodła i buk, które doskonale odnawiają się naturalnie przez rozsiewanie się nasion. Nie ma więc zrębów zupełnych, a przemiana pokoleń odbywa się stopniowo.
