W RYTMIE NATURY
DZIKA PUSZCZA POD KRAKOWEM
Potężne omszałe dęby i lipy, powalone i złamane stare drzewa, szczelny dach z liści, wilgoć, długo utrzymujące się mgły, liczny świat ptaków i grzybów. Tak bajecznie wygląda rezerwat Lipówka w Puszczy Niepołomickiej, zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od Wawelu i Nowej Huty. tekst i zdjęcia:
Paweł Fabijański
T
a zielona perła Małopolski, która zajmuje około 28 ha, znajduje się w północnej części kompleksu Puszczy Niepołomickiej, w widłach Wisły i jej dopływu Drwinki. Żyzność gleb zawdzięcza położeniu pomiędzy dwoma rzekami. Przeważają tu różnego typu gleby brunatne, a w obniżeniach terenu – czarne ziemie. Przez wieki był to obszar regularnie zalewany przez Wisłę; coroczne powodzie zostawiały w rezerwacie składniki odżywcze wzbogacające glebę. Tak było do XIX wieku, kiedy Wisła została otoczona w tym miejscu wałami i zalewy uległy znacznemu ograniczeniu. Przez wieki ten teren, ze względu na wylewy i liczne starorzecza w okolicy, był trudno dostępny. Ponadto wyznaczono tu obszar królewskich łowów. Niektóre fragmenty zachowały się w stanie naturalnym do naszych czasów. Już po drugiej wojnie światowej, w 1957 roku, Lipówka została objęta ochroną. Dziś jest jednym z najcenniejszych rezerwatów leśnych w Polsce i najwspanialszym lasem w pasie kotlin podgórskich. Rezerwat pokrywa się w całości z siedliskowym obszarem Natura 2000 „Lipówka” i jest częścią większego obszaru ochrony ptaków „Puszcza Niepołomicka”. Olbrzymia liczba starych drzew oraz rozkładających się, leżących i stojących pni robi ogromne wrażenie. Średni wiek drzew w rezerwacie szacowany jest na 170–200 lat. Zasobność drewna na hektar
66
oszacowana na 581 m sześc. należy do największych w Polsce, ponaddwukrotnie przekraczając średnią krajową. Dla porównania, wartość ta dla najstarszej i najcenniejszej części Białowieskiego Parku Narodowego wynosi około 450 m sześc. W podkrakowskiej Lipówce przeważają lasy grądowe, z dominującą rolą drugiego piętra, związane z siedliskiem wilgotnym. Jest to wielogatunkowy las liściasty. Rosną tam dęby szypułkowe, tworzące górną warstwę drzewostanu, oraz graby zwyczajne i lipy drobnolistne, stanowiące dolną warstwę. Spotyka się też sosny, wiązy szypułkowe i polne. W najwilgotniejszych miejscach grąd przechodzi w bagienny ols lub łęg olszowy, gdzie dominującym drzewem jest olsza czarna. Są to często miejsca związane z zarastającymi i częściowo zmeliorowanymi dawnymi starorzeczami Wisły. Las jest bardzo cienisty. Odpowiadają za to przede wszystkim bardzo gęsto ulistnione i dobrze znoszące ocienienie graby. To z ich powodu warstwa podszytu jest słabo rozwinięta. Tworzą ją nieliczne młode drzewa, oprócz grabów – czeremchy i głogi. Dzięki temu doskonale są widoczne leżące i rozkładające się drzewa. Graby i dęby są drzewami o twardym drewnie. Leżący gruby dębowy pień rozkłada się około 100 lat, stąd ich zgromadzona ilość. Niektóre pnie powywracane są z korzeniami, inne wiatr jedynie nadłamał, na ziemi leżą także potężne, odłamane konary i cała masa gałęzi. Obrazu niezwykłego,
