Jacque I Androuet du Cerceau [EL] by Lazarina Giannakopoulou

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ 3 ακ. έτ. 2012 ‐2013, Εκπαιδευτής: Βασιλική Πετρίδου ΛΑΖΑΡΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Jacques I Androuet du Cerceau

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………………..σελ.3 2.ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ……………………………………………………….. σελ.4    

2.1 Η ΖΩΗ ΤΟΥ 2.2 Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 2.3 ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

3.ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΥ…………...σελ.6    

3.1 ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ. 3.2 ΣΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥ ΚΑΝΕΙ ΧΡΗΣΗ ΑΝΑΦΟΡΩΝ 3.3 ΣΧΕΔΙΑΖΕΙ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΜΕΤΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 3.4 ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕ ΠΩΣ Η ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

4.ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ…………………………………………………..σελ.12 

4.1 Ο ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ.  



4.1.1. ΑΠΟΨΕΙΣ ΑΛΛΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ 4.1.2 . ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΤΟΥ JACQUES ANDROUET DU CERCEAU

4.2 ΒΑΣΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ.     

4.2.1. ΠΟΛΕΜΟΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ‐ΓΑΛΛΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΙΤΑΛΙΑΣ 4.2.2 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ 4.2.3 ΑΝΤΙ‐ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ 4.2.4. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 4.2.5 ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

5.ΚΟΙΝΗ ΑΡΧΗ ………………………………………………………………..σελ.21 6.ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ …………………………………………………….σελ.26  

6.1 Κατοικία XXXV 6.2 Σκιτσα

7. Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΟΥΣ ……………….σελ.31    

7.1.Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ JACQUES ANDROUET DU CERCEAU ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ. 7.2.Η ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΜΠΥΛΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ CERCEAU ΣΤΟΥΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ. 7.3.Η ΕΠΗΡΟΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ J.O.HEJDUK. 7.4. WALL HOUSE

8. ΕΠΙΛΟΓΟΣ……………………………………………………σελ.35

9.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………….………………….. σελ.36   

ΕΙΔΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΠΕΡΕΤΑΙΡΩ ΕΡΕΥΝΑ

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Το θέμα της εργασίας είναι η μελέτη του αρχιτέκτονα Jacques Androuet du Cerceau. Παράλληλα θέτουμε ως στόχο αυτής της έρευνας την συσχέτιση των ιδεών των αρχιτεκτόνων του μανιερισμού με τη σύγχρονη σκέψη, μέσω της κατανόησης της κύριας αρχιτεκτονικής σκέψης εκείνης της εποχής και ενός από τους βασικούς εκπροσώπους του μανιερισμού στη Γαλλία, του Cerceau. Η εργασία οργανώνεται αρχικά με τα βιογραφικά στοιχεία και τις ιδέες του, την ανάλυση του έργου του και στη συνέχεια συνδέοντας το με το κοινωνικό πλαίσιο της εποχής του και τις ιδέες των υπόλοιπων αρχιτεκτόνων ,νεότερων και μεταγενέστερων . Ωστόσο υπάρχει το ερώτημα, κατά ποσό η αρχιτεκτονική του 16ου αιώνα επηρεάζει την σημερινή, τόσους αιώνες μετά. Το χρονικό χάσμα μεταξύ των δυο εποχών είναι αρκετά πλατύ αλλά η επιρροή της μανιεριστικής αρχιτεκτονικής φαίνεται ακόμα στα σύγχρονα έργα. Τελικά, μας ενδιαφέρει να ερευνήσουμε τη πηγή αυτής της επιρροής και να συνδέσουμε τα κοινά μεταξύ του τότε και του σήμερα. Ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον σημείο σχετικά με τη συγκεκριμένη εργασία είναι το κοινωνικό πλαίσιο κατά το οποίο άνθισε το κίνημα το μανιερισμού. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι βρίσκουμε κοινά χαρακτηριστικά στην εποχή του μανιερισμού και τη σύγχρονη πραγματικότητα. Τον 16ο αιώνα μετά από μια πολύχρονη εποχή ευημερίας ο λαός βρέθηκε αντιμέτωπος με μια σειρά γεγονότων, πολέμων και πολιτικών αναταραχών που οδήγησαν σε μια οικονομική και πολιτική παρακμή. Αυτές οι αλλαγές ανάγκασαν τη κοινωνία και του καλλιτέχνες να επαναπροσδιορίσουν τον τρόπο ζωής τους αλλά και πολλές βασικές έννοιες, την έννοια της τέχνης, την έννοια της τελειότητας, την έννοια της ευημερίας. Αντίστοιχα, στη σημερινή εποχή οι καλλιτέχνες έχουν φτάσει σε ένα σημείο καμπής στο οποίο οδηγήθηκαν, με τη πρόσφατη ανάπτυξη της τεχνολογίας και από την απότομη και πρόσκαιρη θα μπορούσαμε να πούμε έκρηξη ευημερίας στην οικονομική κρίση. Πλέον η έννοια της τέχνης έχει πάρει μια τελείως διαφορετική μορφή και οι καλλιτέχνες παλεύουν μεταξύ της τέχνης για το λαό και της τέχνης της υπεραξίας, αυτός ο διχασμός φαίνεται στο κοινωνικό σύνολο. Ίσως ο τρόπος με τον οποίο οι μανιεριστές αντιμετώπισαν τις δικές τους κοινωνικές αναταραχές, κρατώντας τη παράδοση πηγαίνοντας ταυτόχρονα ένα βήμα παραπέρα, να μας βοηθήσει να βρούμε μια διαφορετική οπτική για τη σημερινή κατάσταση.

2.ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ.

2.1 Η ΖΩΗ ΤΟΥ. Ο Jacques Androuet du Cerceau, γεννήθηκε το 1510 στο Παρίσι και πέθανε στα τέλη του 1585 ή στις αρχές του το 1586 στο Παρίσι, ή στην κοντινή πόλη του Montargis. Ήταν ένας πολύ γνωστός αρχιτέκτονας και σχεδιαστής ͘ επίπλων, έργων μεταλλοτεχνίας και άλλων διακοσμητικών σχεδίων κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, και ο ιδρυτής της οικογένειας Androuet du Cerceau . Το παρατσούκλι "Cerceau" προέρχεται από το έμβλημα του, ένα δαχτυλίδι που εμφανίζεται στη θέση της υπογραφής στα χαρακτικά του. Εισήγαγε την αναγεννησιακή αρχιτεκτονική στη Γαλλία με τη βοήθεια του Pierre Lescot, Philibert Delorme και Jean Bullant, όπου διορίστηκε αρχιτέκτονας του βασιλιά (architecte du roi). Ταξίδεψε στην Ιταλία στις αρχές του 1540 με το χρήστη George d'Armagnac, το Γάλλο πρεσβευτή στη Ρώμη από όπου εμπνεύστηκε από την τοπική αρχιτεκτονική. Στο τέλος αυτής της δεκαετίας, άνοιξε ένα ατελιέ στην Ορλεάνη. Τον θυμούνται κυρίως για τα χαρακτικά σκίτσα που ξεκινά να τα παράγει το 1549 από το τυπογραφείο του. Το 1559, μετακόμισε στο Παρίσι, όπου έγραψε το βιβλίο του «Livre d'architecture». Το 1569, κάτω από τις πιέσεις των Γαλλικών Θρησκευτικών Πολέμων, o Jacques I Androuet du Cerceau κατέφυγε στο κάστρο Huguenot στο Montargis, την έδρα της Renée de France, δούκισσα της Φεράρα, κόρη του Λουδοβίκου ΧΙΙ. Το κάστρο αυτό εμφανίζεται έντονα στο πιο γνωστό έργο του, τους τόμους του «Les plus excellents bastiments de France» (1576,1579). Στο 1570 επέστρεψε στο Παρίσι, που εργάστηκε για τον Charles ΙΧ και την Catherine de Medici1. Αν και δεν είναι αποδειγμένο, θεωρείτε ότι σχεδίασε το κάστρο του Verneuil, στο Verneuil‐en‐Halatte, το οποίο αργότερα αγοράστηκε από τον Henri IV2 το 1600, και το κάστρο του Charles ΙΧ στη Charleval.3

2.2 Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ .

Ο Charles ΙΧ υπήρξε βασιλιάς της Γαλλίας από το 1560 ως το 1574, ωστόσο, η μητέρα του, Catherine de Medici, ήταν εκείνη που κυβερνούσε την χώρα λόγο τις μικρής ηλικίας του γιου της. 2 Ο Henri IV στέφτηκε βασιλιάς της Γαλλίας μετά τον θάνατο του Henri IΙΙ, μεγαλύτερου αδερφού του Charles ΙΧ. 3 Οι βιογραφικές πληροφορίες για τον Jacques Androuet du Cerceau βρέθηκαν από τις ιστοσελίδες : en.wikipedia.org/wiki/Jacques_I_Androuet_du_Cerceau www.museeprotestant.org/Pages/Notices.php?scatid=40&noticeid=227&lev=1&Lget=FR

Οι οικογένεια Androuet du Cerceau πρόκειται για μια γενιά σπουδαίων γάλλων αρχιτεκτόνων του 16ου και 17ου αιώνα, που ξεκίνησε από τον Jacques Androuet du Cerceau τον πρεσβύτερο. Οι δύο γιοι του, Jean Baptiste (1544/47‐1590) και Jacques ο νεώτερος (περίπου 1556‐1614) εργάστηκαν για Henri ΙΙΙ και Henri IV. Η κόρη του Jacques παντρεύτηκε τον αρχιτέκτονα Jean de Brosse, πατέρας του Salomon de Brosse, αρχιτέκτονας του Palais du Luxembourg, στο Παρίσι. Και τέλος, ο γιος του Jean Baptiste, Jean Androuet du Cerceau, (περ. 1585‐1650) ήταν ένας εξαιρετικός παριζιάνος αρχιτέκτονα της γενιάς του. 4

2.3 ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ.

Πλέον έχουμε λίγες γνώσεις για τα υλοποιημένα κτίρια που έχουν σχεδιαστεί από τον Jacques Androuet du Cerceau. Το έργο που έχει προφέρει είναι κατά κανόνα τα γραπτά και τα χαρακτικά του. Θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως θεωρικό της αρχιτεκτονικής γιατί με τα βιβλία του επηρέασε τους σύγχρονους του και την αρχιτεκτονική της εποχής του. Δημοσίευσε τα πρώτα του έργα χαρακτικής το 1540 ‐ 1550, το Petites habitations (περ. 1540) και το Moyens temples (1550 ). Σε αυτές τις δύο συλλογές, που είχε συγκεντρώσει αρχιτεκτονικές εφευρέσεις χωρίς κάποια ιδιαίτερη διάταξη και χωρίς εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο μυαλό του. Στο τέλος του 1550, οργάνωσε πολύ πιο μεθοδικά ένα έργο με μια εντελώς διαφορετική πνευματική και εμπορική επίπτωση. Το 1559, δημοσίευσε το πρώτο βιβλίο αρχιτεκτονικής «livre d’architecture Ι» , προσθέτοντας ένα συμπλήρωμα το 1561,το «livre d’architecture ΙΙ». Στη συνέχεια, αφού ολοκλήρωσε την έκδοση του Plus excellents bastiments de France (1572‐1576), μια ανθολογία χωρίς όμοια της εκείνη τη εποχή στην Ευρώπη, ολοκλήρωσε τη σειρά των βιβλίων το 1582, δημοσιεύοντας ένα τρίτο βιβλίο αρχιτεκτονικής. Τα τρία βιβλία αρχιτεκτονικής προορίζονται για το ευρύτερο δυνατό κοινό. Για να είναι προσιτά σε όλους, τα βιβλία γράφτηκαν στα γαλλικά. Ωστόσο, οι λεζάντες του πρώτου βιβλίου είναι στα λατινικά. Αυτά είναι πρακτικά βιβλία. Είναι μικρά σε μορφή, ώστε να μεταφέρονται εύκολα από τον πελάτη προς το εργοτάξιο. Σε κάθε ένα, η εισαγωγή είναι 4

Οι πληροφορίες για την οικογένεια Androuet du Cerceau βρέθηκαν από την ιστοσελίδα : www.wga.hu/frames‐e.html?/bio/a/androuet/biograph.html

σκοπίμως σύντομη, εκφράζει το στόχο της και τον τρόπο που μπορεί να το χρησιμοποιηθεί. Οι χάραξη πλακών (μια τεχνική κατά την οποία ο du Cerceau διακρίθηκε) δείχνουν την όψη ή σε ορθή προβολή ή με προοπτική , και, σπανιότερα, σχέδια τομών ή κατόψεις, στο ίδιο φύλλο για τα μικρά μοντέλα και σε πολλά φύλλα για τα μεγάλα. Η οργάνωση των σχεδίων είναι αποτέλεσμα προσεκτικής επεξεργασίας και επισημαίνονται: με λεζάντες που επιτρέπουν σε κάποιον να την ακολουθήσει στην ποικιλία του σε επίπεδα και με παρατηρήσεις σχετικά με το μοντέλο τεχνικά. Η περιγραφή του σπιτιού είναι μετρολογική, το μόνο είδος που θα ενδιαφέρει τον χτίστη και τον ιδιοκτήτη, που θα είναι προσεκτικοί για να κρατήσουν το κόστος κάτω. Τα τοπογραφικά δεδομένα διαφέρουν ανάλογα με τα βιβλία. Το 1559 το βιβλίο του είχε ένα διακηρυγμένο στόχο. Ο Du Cerceau ‐ προφανώς εντυπωσιασμένος και επηρεασμένος από την επιδεικτική αυστηρότητα του χειρογράφου του Serlio του VI (1547‐1554)5 ‐ ήθελε να επωφεληθεί από τη στιγμή του δογματικού αναβρασμού6 και να είναι μέρος του εκδοτικού κόσμου την κατάλληλη στιγμή, να επικοινωνήσει μια νέα δύναμη στη γαλλική αρχιτεκτονική, να προειδοποιήσει πιθανούς ανταγωνιστές και την εξάλειψη των ξένων αρχιτεκτόνων από την εθνική αγορά. Εκείνος δήλωσε σε αυτούς τους όρους στην αφοσίωσή του στο βασιλιά. Το 1582 το βιβλίο του βγήκε σε παρόμοιες περιστάσεις. Αλλά, πέρα από τα εμπορικά συμφέροντα του, ο du Cerceau υπερασπίστηκε επίσης και επιστημονικούς στόχους, την ερευνητική δραστηριότητα του σχεδίου‐και κυρίως το σχεδιασμό σε προοπτική. Και, πραγματικά αυτά τα δύο έργα είχαν σημαντική επιτυχία, όπως φαίνεται από την παρουσία τους σε όλες τις καλές βιβλιοθήκες του 16ου και του 17ου αιώνα, τόμοι που εξακολουθούν να υφίστανται. Είναι απαραίτητο να πάμε πίσω στο βιβλίο της αρχιτεκτονικής για να καταλάβουμε πώς χρησιμοποιήθηκαν και ερμηνεύτηκαν. Έτρεφαν την φαντασία των ιδιοκτητών και των κατασκευαστών, αρχιτεκτόνων και τεχνιτών για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ακόμα, τα καλής ποιότητας χαρακτικά του και τα προοπτικά των κήπων –τα όποια μελέτησε αλλά δεν σχεδίασε ο ίδιος ‐ και οι ευφάνταστες σειρές χαρακτικών αρχιτεκτονικών διακοσμητικών στοιχείων και επίπλων, βαριά φορτωμένα με γλυπτά στολίδια, επηρέασαν ιδιαίτερα τους σχεδιαστές και τους τεχνίτες πολυτελείας της Αμβέρσας, που εργάζονταν στο στυλ του μανιερισμού. Τα βιβλία και οι σειρές των χαρακτικών και προοπτικών του βοήθησαν σε μελλοντικά για την αναστήλωση κάστρων και κήπων7 ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ περιέχει πενήντα κατοικίες (και το τρίτο, τριάντα οκτώ) για όλες τις κοινωνικές τάξεις και για όλες τις τσέπες. Τα σχέδια σταδιακά κατατάσσονται ανάλογα με το κόστος κατασκευής τους: η συλλογή είναι οργανωμένη σύμφωνα με την οικονομική λογική. Είναι οι γενικές μετρήσεις που διέπουν τη σειρά των σχεδίων ,το ανάπτυγμα του σχεδίου και όχι η κάτοψη , αυτό εξηγεί την φαινομενικά τυχαία σειρά ορισμένων σχεδίων . Τα τοπογραφικά δεδομένα είναι πρακτικά ανύπαρκτα στο πρώτο βιβλίο . Περισσότερα από τα μοντέλα είναι η ατοπικά δεδομένου ότι είναι απομακρυσμένα από το έδαφος, εκτός από τις πρώτες πλάκες, προφανώς για τα μικρά αστικά σπίτια, είναι απαραίτητο να αναφέρεται στο κείμενο ο τόπος για να φαίνετε αν το σπίτι προορίζεται να κατασκευαστεί στην πόλη ή στη εξοχή.

Sebastiano Serlio, Ιταλός αρχιτέκτονας του μανιερισμού που έγραψε αρκετά βιβλία αρχιτεκτονικής Εκείνη την εποχή στην Γάλλια υπήρχε πολιτική αναταραχή λόγο των θρησκευτικών πολέμων που είχαν ξεσπάσει. 7 Όπως το κάστρο de Villandry το 1906 ή οι κήποι του Villandry (1536) το 1918. 6

ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΒΙΒΛΙΟ τα τοπογραφικά δεδομένα τονίζονται σαφώς. Όλα τα προτεινόμενα μοντέλα πρόκειται να κατασκευαστούν στη εξοχή ,επιπλέον όλα βρίσκονται στη μέση ενός κήπου. Το 1582 εμφανίστηκε βιβλίο υπό τις ίδιες συνθήκες, όπως η έκδοση 1559. Παρά τα πολιτικά προβλήματα, ο τομέας των κατασκευών, και η αγορά για τα βιβλία των μοντέλων, δεν επιβραδύνθηκε. Η νέα συλλογή δεν ήταν μόνο μια απάντηση στις ξένες δημοσιεύσεις8 αλλά και σε έργα που δημοσιεύτηκαν στη Γαλλία , ιδίως εκείνο του Philibert Delorme9 (Nouvelles inventions pour bien bastir, Paris 1561; Le premier tome de l'architecture, Paris, 1567; second edition 1576). ΌΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟ, προτείνει τα μοτίβα χρήσιμα για την διακόσμηση των εσωτερικών και εξωτερικών τμημάτων των σπιτιών, κατάλληλα για συνδυασμό με τα μοντέλα του πρώτου και του τρίτου βιβλίου. Ακριβώς όπως κάθε μεγάλος μόδιστρος σχέδιαζει ένα κατάλογο των αξεσουάρ για να συνοδεύσει τη συλλογή του, ο Jaques Androuet du Cerceau, στο δεύτερο βιβλο, κοσμεί τα " έτοιμα‐προς‐κατασκευή " σχέδια του πρώτου βιβλίου αρχιτεκτονικής 1559 με ένα ρεπερτόριο μοτίβα σχεδιασμένα για να εμπλουτίσουν τόσο από το εσωτερικό στο εξωτερικό του κάθε κτίριο έτοιμης κατασκευής της πρώτης συλλογής: όψεις τζάκι, φεγγίτες, παράθυρα και εισόδους για την κατοικία, πηγάδια βρύσες, κιόσκια και για τον κήπο, καθώς και για τον πολύ διορατική πελάτη, η επιλογή του πιο κομψού μαυσωλείου. Για το σκοπό αυτό, ο du Cerceau συγκέντρωσε τα μοντέλα και τα έργα που υλοποιήθηκαν στο παρελθόν. Αναγνωρίζουμε πολλά σχέδια,για μερικά από αυτά πάει πίσω στα μέσα του 1540.Το βιβλίο παρουσιάζεται με σαφήνεια ως συμπλήρωμα στο προηγούμενο, αυτό επιτρέπει επίσης να διακοσμήσει ένα ήδη υπάρχον κτίριο. Ορισμένα στοιχεία, όπως οι είσοδοι και οι όψεις για το τζάκι, ταξινομούνται σύμφωνα με τους πέντε αρχιτεκτονικούς ρυθμούς10. Η ιδέα ήταν εμπνευσμένη από ένα μεταγενέστερο δημοσίευμα του Serlio, το «Livre extraordinaire» (Λυών, 1552), στο οποίο ο συγγραφέας πρότεινε πενήντα μοντέλα εισόδους, όλα διαφορετικά. Η προσέγγιση του δεύτερου βιβλίου είναι ουσιαστικά αισθητική στη φύση της, κυρίως με βάση τον πλούτο ,και την αφθονία.. Σε γενικές γραμμές, τα διακοσμητικά στοιχεία του ρεπερτορίου των παραγγελιών είναι πολύ ελεύθερα, και μπορεί κανείς να εντοπίσει δωρικού, ιωνικού και κορινθιακού τζάκια. Άλλα στοιχεία με τα οποία επικαλύπτει τις παραγγελίες, καλώντας σε πιο ελεύθερο μοτίβα, διακοσμήσεις σε στόκος στο στυλ Φοντενεμπλό11, και πολύ διαφορετικά ανθρωπόμορφα στηρίγματα, τα οποία προσθέτουν στο έργο αυτό πολυμορφία. Η ελευθερία και η εφευρετικότητα που δείχνει ο Androuet du Cerceau σε αυτό το βιβλίο είχε εκτιμηθεί ιδιαίτερα στη βόρεια Ευρώπη. 12 Το πιο πρωτότυπο μέρος είναι η συλλογή των μαυσωλείων. Εδώ ο du Cerceau επαναλαμβάνει τα αριστουργήματα που χαρακτηρίζουν την γαλλική ταφική γλυπτική κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα. Όλα προορίζονται για πολύ πλούσιους πελάτες. Στην σύλληψη τους, οι τάφος‐μαυσωλεία με φιγούρες ξαπλωμένες και που προσεύχονται που

Όπως του Andrea Palladio το βιβλίο «dell'architettura» (Βενετία, 1570) και το βιβλίο του Sebastiano Serlio του VII (στα λατινικά και ιταλικά, Frankfurt am Main, 1575) 9 Philibert DeLorme (1514 – 1570) Γάλλος αρχιτέκτονας της Αναγέννησης από την Λυόν. 10 Οι πέντε αρχιτεκτονικοί ρυθμοί ορίζονται ως : Τοσκάνης, Δωρικός, Ιωνικός, Κορινθιακός και Συνθετικός (Tuscan,Doric,Ionic,Corinthian,Composite) και αναφέρονται στο βιβλίο «The Five Orders of Architecture»(1562) του Ιταλού Μανιεριστή Giacomo Barozzi da Vignola(1507 –1573) και αναφέρονται εδώ και εκεί στο «Quarto libro» του Serlio 11 Αστικό προάστιο του Παρισιού 12 Για παράδειγμα,ο Wendel Dietterlin είναι σαφώς εμπνευσμένος από αυτήν για ορισμένα μοντέλα των θυρών και τζάκια στο «Architectura von Außtheilung Symmetri» (Nuremberg, 1598).

περιλαμβάνουν ακόμη και τους τότε πρόσφατους τάφους του Louis XII και François I στην βασιλική του Saint Denis. ΤΟ «LES PLUS EXCELLENTS BASTIMENTS DE FRANCE» πρόκειται για μια ανθολογία από τα καλύτερα επιτεύγματα στη γαλλική αρχιτεκτονική της Αναγέννησης, είναι από τα πιο αναφερθέντα βιβλία για την αρχιτεκτονική. Κάθε ιστορικός της αρχιτεκτονικής εξέτασε τις πλάκες σε αυτό το έργο, είναι πολύτιμο για την κατανόηση τις κατασκευές και την γαλλική τέχνη του 16ου αιώνα. Χάρη στον du Cerceau, μπορούμε να έχουμε μια ιδέα πολλών κάστρων που δεν υπάρχουν πλέον και την αρχική κατάσταση κτισμάτων τα οποία έχουν παραμορφωθεί ή μεταμορφωθεί ολοκληρωτικά. Ωστόσο, αυτή η εργασία μοιάζει να είναι προβληματική. Στην πραγματικότητα, φαίνεται να μην υπάρχει συνοχή στις παρουσιάσεις των διαφόρων chateaux, όπως αυτά εμφανίζονται στους δύο τόμους σε καμία ορατή χρονολογική ή ιεραρχική τάξη. Ακόμα, οι τύποι της αποτύπωσης διαφέρουν πολύ. Ο Du Cerceau δεν υιοθετεί καμία συστηματική προκατάληψη, εναλλάσσοντας αξονομετρία και προοπτική, χωρίς εμφανή λογική. Όσον αφορά τα κτίρια που υπάρχουν, στο καθένα παρατηρούνται συχνά μεγάλες διαφορές μεταξύ του τι βλέπουμε και την εικόνα που ο συγγραφέας επέλεξε να τους δώσει. Στην πραγματικότητα, η εξοικείωση μας με αυτές τις παραστάσεις μας κάνει συχνά να ξεχνάμε πόσο πρωτότυπες ήταν τότε. Κατά την ημερομηνία αυτή δεν υπήρχε τίποτα συγκρίσιμο στην Ιταλία ή αλλού στην Ευρώπη.13

3. ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΥ 3.1. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ. Ο Cerceau χρησιμοποιεί βασικές γεωμετρικές δομές (ευθείες, κύκλους , τετράγωνα) ως το σχεδιαστικό του λεξιλόγιο. Επεξεργάζεστε αυτά τα σχήματα, τα διασπά ,τα ενώνει, τα εντάσσει σε σχέσεις αλληλουχίας και τα τοποθετεί το ένα μέσα στο άλλο κάθε φορά για να εκφράσει μια νέα ιδέα. Ακόμα και η έλλειψη σχημάτων είναι όμοιος σημαντική και αφηγηματική. Παίρνει το λεξιλόγιο του από την αναγεννησιακή αρχιτεκτονική. Για να καταλάβουμε τις ιδέες που προβάλει στα έργα του πρέπει να βρούμε την σημασία του κάθε σχήματος. Ο κύκλος συμβολίζει το σύμπαν, την αιώνια περιστροφή και κίνηση, την τελειότητα και την ισορροπία. Το τόξο συμβολίζει την διάσπαση αυτής της τελειότητας και το τετράγωνο τα όρια ,την κοινωνία, το ανθρώπινο μέτρο και τον κάνναβη. Με τον τρόπο που οργανώνει αυτά τα στοιχεία εκφράζει τις ιδέες του για την κοινωνία. Στα σχήματα έχει

Οι πληροφορίες για τα έργα του Jacques Androuet du Cerceau βρέθηκαν από τις ιστοσελίδα του πανεπιστημίου του Tours : architectura.cesr.univ‐tours.fr και στα βιβλία που έχει γράψει ο ίδιος.

σημασία και η μορφή τους μετά την επεξεργασία ,για παράδειγμα, ποια είναι ανοιχτά, όπως ένα ερωτηματικό ,ή κάτι που δεν είναι ολόκληρο, η λυμένο, κάτι ατελές, και ποια είναι κλειστά ,απόλυτα, σίγουρα, σταθερά. Συνήθως τα οργανώνει γύρω από ένα κέντρο που συμβολίζει το κέντρο τις ανθρωπινής νοημοσύνης14, και συνεχίζει περιμετρικά διατηρώντας την τάξη και την αξονική συμμετρία μέσω των σειρών από επαναλαμβανόμενα γεωμετρικά σχήματα.

3.2.ΣΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥ ΚΑΝΕΙ ΧΡΗΣΗ ΑΝΑΦΟΡΩΝ. «…Τα μοντέλα που προτείνει δεν είναι καθαρός καρπός της φαντασίας του συγγραφέα. Κάτω από αυτήν την άσκηση παραλλαγής στο θέμα της κατοικίας εμφανίζονται οι αρχές της σύνθεσης που επιτρέπουν σε κάποιον να εντοπίσει ομάδες σχημάτων. Από τη μία πλευρά ο du Cerceau εφευρίσκει σύμφωνα με τις αρχές της σύνθεσης. Από την άλλη πλευρά κάνει ένα μοντέλο του πραγματικού. Ο Androuet, ένας από τους καλύτερους γνώστες της αρχιτεκτονικής της εποχής του, χρησιμοποιεί τα έγγραφα που συγκεντρώθηκαν σε τοπικό επίπεδο ή από αρχιτέκτονες και ιδιοκτήτες, μέσα από τα οποία εργάζονταν στα μοντέλα του, αναφέροντας τα ή ερμηνεύοντας. Δεν υπάρχει μια ούτε πλάκα στα βιβλία του στην οποία κάποιος δεν θα βρει μια αναφορά στο παρελθόν και την ίδια στιγμή νέες προτάσεις.»15 Ο Jacques I Androuet du Cerceau είχε εμπεριστατωμένες γνώσεις για την αναγεννησιακή αρχιτεκτονική λόγο των βιβλίων που είχε γράψει (Les plus excellents bastiments de France και Petit traitte des cinq ordres de colomnes) και τις μελέτες που είχε κάνει στα κτίσματα του Παλάντιου και άλλων αρχιτεκτόνων στο ταξίδι του στην Ιταλία. Θέτει λοιπόν, αυτές του τις γνώσεις ως βάση για τον σχεδιασμό των δικών του έργων. Αρχικά, τα έργα του μοιάζουν να είναι επηρεασμένα από την Ιταλική αναγεννησιακή αρχιτεκτονική ,την όποια και θαυμάζει, όμως στην συνεχεία όπως και πολύ σύγχρονοι του στρέφετε προς το μανιερισμό. Οι αναφορές που κάνει στα βιβλία του είναι συνήθως για κτίρια που βρίσκονται στην Γάλλια αυτό ίσως συμβαίνει επειδή ο du Cerceau είχε μελετήσει κυρίως τα έργα της γαλλικής αρχιτεκτονικής λόγο του ότι δεν ταξίδευε σε άλλες χώρες , ίσως όμως ναι είναι ένα δείγμα της επιθυμίας του ιδίου να αναπτύξει αυτό το είδος κτιρίων που εκείνος θεωρούσε ανωτέρα αισθητικά από τα υπόλοιπα μέρη της Ευρώπης. Ακόμα, με την χρήση των αναφορών μπορούσε να κάνει τα σχέδια του πιο κατανοητά στους τεχνίτες και τους αρχιτέκτονες αλλά και στους αναγνώστες που δεν είχαν τεχνικές γνώσεις για την κατασκευή και την σχεδίαση μιας κατοικίας. Ο ίδιος ήθελε το βιβλίο του να αποτελεί ένα αργίλιο που να βοηθού στην συνεννόηση μεταξύ των δυο προαναφερθέντων ομάδων ατόμων και να μπορεί να χρησιμοποιείτε ως σημείο αναφοράς, και για να το καταφέρει αυτό έπρεπε το βιβλίο του να είναι κατανοητό από όλους. 14 15

Επιρροές από τον Καλβινισμό Βλ. υποσημείωση 14

3.3.ΣΧΕΔΙΑΖΕΙ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΜΕΤΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ. «Η περιγραφή του σπιτιού είναι μετρολογική, το μόνο είδος που θα ενδιαφέρει τον χτίστη και τον ιδιοκτήτη, που θα είναι προσεκτικοί για να κρατήσουν το κόστος κάτω».16 Ο Jacques Androuet du Cerceau έδινε σημασία στο κατασκευαστικό μέρος του σχεδιασμού, το κόστος, την τοποθέτηση στον χώρο και τα βασικά μεγέθη. Αυτό το βλέπουμε εμφανέστατα στις πρώτες σελίδες του πρώτου βιβλίου αρχιτεκτονικής όπου εξάγει με κάθε λεπτομέρεια το μετρολογικό σύστημα που θα χρησιμοποιήσει και την συσχέτιση του με φθισικά μεγέθη. Για εκείνων είναι πολύ σημαντικό ο αναγνώστης του βιβλίου του να έχει την σωστή αίσθηση του μέτρου σχετικά με τα σχέδια που βλέπει. Έξαλλου, όλες οι λεζάντες στα έργα του έχουν το ρόλο της διαστασιολόγησης των σχεδίων, δίνουν τις βασικές και πιο απαραίτητες μετρήσεις και περιγράφουν την κατασκευή, πρακτικά και πολύ απέριττα , με μόνο τις απαραίτητες γνώσεις για τον κατασκευαστή και τον ιδιοκτήτη Επίσης, σημαντικό είναι το να έχει μια αντίληψη του κόστους της κατασκευής τους. Συγκεκριμένα ο du Cerceau τοποθετεί τα σχέδια στα βιβλία του σε σειρά με κριτήριο το κόστος και μάλιστα στην εισαγωγή του επισημαίνει πως αν κάποιος δεν γνωρίζει ποσό θα στοιχίσουν τα κατασκευαστικά έξοδα, θα πρέπει να συζητήσει με κάποιον τεχνίτη για να ενημερωθεί και να μην υπάρχει περίπτωση να δυσαρεστηθεί αφού έχει ολοκληρωθεί το έργο. Όσο για την τοποθεσία των κατοικιών, όταν είναι απαραίτητο αναφέρει τα περιβάλλοντα στοιχεία, κήπους, κτίρια κ.α. Σε γενικές γραμμές ο du Cerceau αποδεικνύετε πολύ πραγματιστής στον τρόπο που σχεδιάζει. Λόγο τις επιθυμίας του τα βιβλία του να είναι χρήσιμα και κατανοητά για όλους, έχει δημιουργήσει μια «γκάμα» σχεδίων για κάθε περίπτωση. Πλέον τα βιβλία του θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε εμπορικά για την εποχή τους και με έντονη έμφαση στους κατασκευαστικούς παράγοντες περά από την καλλιτεχνική έκφραση.

3.4. ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕ ΠΩΣ Η ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ. «Κατά τον du Cerceau, η elocutio (ευγλωττία) διαδέχεται το inventio 17 του πρώτου βιβλίου. Η αναζήτηση για καλλωπισμούς προσθέτει στην αναζήτηση για κατασκευαστικά επιχειρήματα, την διακόσμηση, που προσθέτει την απαραίτητη venustas στην commoditas και την firmitas των μοντέλων κατοικίας χωρίς την οποία η αρχιτεκτονική δεν θα ήταν τίποτα περισσότερο από τοιχοποιία.»18

Βλ. υποσημείωση 14 Λατ. Ανακάλυψη, ελκυστικότητα, ευκολία, σταθερότητα. 18 Βλ. υποσημείωση 14 17

Ο du Cerceau ασχολήθηκε με τα θέματα της διακόσμησης και της επίπλωσης των χώρων κυρίως στο δεύτερο βιβλίο αρχιτεκτονικής όπου σχεδιάζει ένα πλήρη κατάλογο από τέτοια στοιχειά. Βλέπουμε πως με το έργο του διαχωρίζει την διαδικασία του σχεδιασμού μιας κατοικίας σε δυο μέρη το κτιριολογικό σχεδιασμό (δωμάτια, μέγεθος χώρων, θέσεις, σχέσεις μετα3υ των χώρων κ.α. ) και τη διακόσμηση. Δίνει, λοιπόν, ένα συμπληρωματικό ρόλο στην διακόσμηση, όπου μπορεί να εκφραστεί από σχεδόν κάθε στοιχειό του εσωτερικού του σπιτιού. Έχουν διασωθεί σειρές χαρακτικών του με θέματα όπως μαίανδροι, διακοσμητικά για πατώματα, αγάλματα , καθρέφτες, και πολλά αλλά. Φυσικά μεγάλη έμφαση δίνει και στην εξωτερική διακόσμηση του κτιρίου στα σχεδία του μας δίνει συνήθως στοιχειά για τον περιβάλλοντα χώρο και αναλώνετε στην λεπτομερή απεικόνιση ή σχεδίαση των κήπων, των άυλων και των υπόλοιπων εξωτερικών στοιχείων. Η έντονη σημασία που δίνει στην διακόσμηση είναι δικαιολογημένη καθώς στην εποχή του η έντονη διακόσμηση στις κατοικίες ήταν δείγμα πλούτου και κοινωνικής ανωτερότητας, δεν είχε εξελίχθη η ιδέα της λιτότητας στην αρχιτεκτονικής κάτι που παρατηρούμε πολλούς αιώνες αργότερα. Ενώ, ο ίδιος είχε μεγάλη φήμη για τα σχεδία των επίπλων και των διακοσμητικών του στοιχείων, ενώ πολλοί σύγχρονοι του και μεταγενέστεροι τα χρησιμοποίησαν ,είτε αλλαγμένα είτε αυτούσια, σε δίκες τους μελέτες η κατασκευές. Στο τρόπο σχεδιασμού του παρατηρούμε πολλές παραοικονομίες για μελλοντικές τάσεις στην αρχιτεκτονική. Για παράδειγμα, η σκέψη του πως η μορφή ακόλουθη τον όγκο θυμίζει ίσως έργα της Art Nouveau όπου οι αρχιτέκτονες κατασκεύαζαν το κτίριο και στην συνέχεια τοποθετούσαν την μορφή σαν ένα επιφανειακό πέπλο ,διαχωρίζοντας πάλι την διαδικασία του σχεδιασμού με την διαδικασία της διακόσμησης. Ακόμα η σχεδίαση των κήπων των επίπλων και των ειδών του σπιτιού με μια οργάνωση με βάση τις ανάγκες και κατανεμημένη με προσοχή θυμίζει τους κλάδους του βιομηχανικού σχεδιασμού (Industrial Design) και του σχεδιασμού εξωτερικών χώρων (Lanscaping).

4.ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 4.1 Ο ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ. Ο Jacques Androuet du Cerceau έζησε κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα και εντάσσεται στο ρεύμα του μανιερισμού, ένα καλλιτεχνικό κίνημα που εξελίσσεται μέσα σε έναν πολύ ταραγμένο αιώνα γεμάτο πολέμους και ανατροπές. Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε τον μανιερισμό, αν δεν καταλάβουμε ότι η μίμηση του κλασσικού είναι μια απόδραση από το απολιτικό χάος, και ότι το υποκειμενικό ψεγάδιασμα των μορφών είναι μια έκφραση του φόβου πως η μορφή θα αποτύχει στον αγώνα με την ζωή και η τέχνη θα ξεθωριάσει μπροστά στην άψυχη ομορφιά. Ο ισορροπημένος και χωρίς εντάσεις τρόπος ζωής που ανέπτυξε ο κλασικισμός, δεν ήταν πια επαρκής ,ωστόσο ακόμα τηρούταν. Η συμπεριφορά των νέων ζωγράφων στα τέλη τις Αναγέννησης, είναι πολύ περίπλοκη, δεν μπορούν να αρνηθούν τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα του κλασικισμού, αλλά η αρμονική φιλοσοφία αυτής της τέχνης τους είναι πλέον άγνωστη. Η επιθυμία τους να διατηρήσουν την συνέχεια στην καλλιτεχνική πορεία θα μπορούσε πολύ δύσκολα να πραγματοποιηθεί εκτός αν η πορεία των κοινωνικών εξελίξεων το επέτρεπε .Οι κριτικοί της τέχνης του 17ου αιώνα είχαν ήδη αισθανθεί την αμφιθυμία, αλλά δεν είδαν ότι η μίμηση και η στρέβλωση των κλασσικών προτύπων δεν συνεύρει λόγο της έλλειψης ευφυΐας, αλλά από το νέο και εντελώς μη‐κλασσικό πνεύμα των μανιεριστών. Ο μανιερισμός ορίζει το πρόωρο τέλος της Αναγέννησης, διαχωρίζεται από τον κλασικισμό και γίνεται αισθητός από το 1520 και μετά. Το ερώτημα είναι γιατί αυτός ο διαχωρισμός γίνετε τόσο νωρίς .Καθώς όχι μόνο τα έργα του Μιχαήλ Άγγελου αλλά και του Ραφαήλ εμπεριέχουν την αρχή της διάσπασης της19. Ίσως επειδή η ισορροπία που βρήκε το καλλιτεχνικό της αντίκρισμα στον κλασικισμό του 15ου αιώνα (Quattrocento) να ήταν περισσότερο ιδεαλιστική και φανταστική, παρά μια πραγματικότητα εξ’ αρχής, και επειδή η Αναγέννηση παρέμεινε, όπως γνωρίζουμε, μέχρι το τέλος της μια κυρίως δυναμική εποχή, που δεν μπορούσε να βρει απόλυτη ικανοποίηση σε κανένα από τα προβλήματα της. Ακόμα και η παροδική ισορροπία που υπήρξε στις αρχές του 14ου αιώνα, από τη δημιουργία της μεσαίας τάξης και των καπιταλιστικά δυνατών και πολιτικά φιλόδοξων ευγενών είχε μικρή διάρκεια. Αφού η Ιταλία έχασε την οικονομική της ευημερία, το μεγάλο πλήγμα που δέχθηκε η Εκκλησία κατά την Αναδόμηση, την εισβολή των Γάλλων και Ισπανών στο «Sack of Rome» το 1527, ακόμα και η φαντασία μιας ισορροπημένης και σταθερής κατάστασης δεν μπορούσε να διατηρηθεί . Η υπερισχύουσα διάθεση στην Ιταλία, ήταν μια διάθεση επικείμενης κρίσης, και αυτό σύντομα εξαπλώνετε σε ολόκληρη την δυτική Ευρώπη. Οι στιλιστικές προσπάθειες των μανιεριστών20, ήταν συγκεντρωμένες στον διαχωρισμό των προφανών στοιχείων τακτικότητας και αρμονίας της κλασσικής τέχνης και την αντικατάσταση της υπερφυσικής κανονικότητας από κάποια πιο υποκειμενικά και υπαινικτικά στοιχεία. Από την μια, είναι η εμβάθυνση και πνευματοποίηση της θρησκευτικής επήρειας και το όραμα ενός πνευματικού περιεχομένου στην ζωή, από την άλλη μια υπερβολή του διανοουμενισμού, συνειδητή και σκόπιμη αποδόμηση της πραγματικότητας με ένα ίχνος παράξενου και δυσνόητου ,ωστόσο, μερικές φορές είναι

Τα έργα του «Η Εκδίωξη του Ηλιόδωρου» και «Μεταμόρφωση» είναι γεμάτα από αντί‐κλασσικές τάσεις που βγαίνουν από το πλαίσιο της Αναγέννησης σε διάφορα επίπεδα.

Παραδείγματος χάριν Pontormo ,Parmigianino, Bronzino , Beccafumi, Tintoretto, Greco, Bruegel, Spanger

ένας σχολαστικός και προσποιητός επικουρισμός ,μεταφράζοντας τα πάντα σε κομψότητα που οδηγεί στην εγκατάλειψη των κλασσικών μορφών. Αλλά, η καλλιτεχνική δράση είναι πάντα ένα παράγωγο ,μια δομή που τελικά εξαρτάται από τον κλασικισμό, και πηγάζει από μια πολιτιστική και όχι φυσική εμπειρία, είτε εκφράζετε ως μια μορφή διαμαρτυρίας κατά της κλασσικής τέχνης, είτε προσπαθεί να διατηρήσει τα επίσημα επιτεύγματα αυτής της τέχνης . Μπορούσε να πούμε πως πρόκειται για ένα αυτοσυνείδητο κίνημα της τέχνης που βασίζει την μορφή του κυρίως στην τέχνη της προηγούμενης του εποχής. Η συνειδητή προσοχή του καλλιτέχνη δεν κατευθύνετε πλέον μόνο στο να διαλέξει το μέσο με το όποιο θα εξυπηρετήσει τον καλλιτεχνικό του στόχο, αλλά και στο να καθορίσει τον ίδιο τον καλλιτεχνικό στόχο –στο θεωρητικό μέρος λοιπόν δεν απασχολείτε μόνο με την μέθοδο αλλά και με τον στόχο.21 Ο Μανιερισμός είναι η καλλιτεχνική έκφραση της κρίσης που συντάραξε ολόκληρη την Δυτική Ευρώπη τον 16ο αιώνα και επεκτάθηκε σε όλους τους τομείς της πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής .Η πολιτική επανάσταση ξεκινά από την εισβολή στην Ιταλία από την Γάλλια και την Ισπανία, οι πρώτες ιμπεριαλιστικές μεγάλες δυνάμεις της εποχής. Η Γάλλια ως αποτέλεσμα της απελευθέρωσης του συστήματος από τον φεουδαρχισμό και την επιτυχή κατάληξη των εκατό χρονών πολέμου ,η Ισπανία ως ένωση με την Γερμάνια και την Ολλανδία.

4.1.1. ΑΠΟΨΕΙΣ ΑΛΛΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ

Ένας από τους αρχιτέκτονες που συνέχισαν τη μίμηση της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής ήταν και ο Sebastiano Serlio22 (1475‐1554), ιταλός μανιεριστής που οργάνωσε τους βασικούς ρυθμούς της αρχιτεκτονικής και επηρέασε πάρα πολλούς σύγχρονούς του με τα βιβλία του "Seven Books of Architecture" και "All the works on architecture and perspective". Χρησιμοποίησε έντονα τη γεωμετρία σαν έναν τρόπο έρευνας για το σχεδιασμό του και ακολούθησε αρχές συμμετρικότητας της Αναγέννησης. Όπως και ο Palladio, γεννημένος στην εποχή της ακμής της Αναγέννησης, γαντζώνεται στις πρακτικές της αναγεννησιακής τέχνης, τη συμμετρία και την τάση προς τη τελειότητα. Όταν οι κοινωνικές συνθήκες πλέον δεν τους επιτρέπουν αυτή τη ψευδαίσθηση εμφανίζουν μανιεριστικές τάσεις που διασπούν αυτή την ισορροπία, εντάσσουν το στοιχείο της ατέλειας και των ψεγαδιασμένων μορφών. Αναπτύσσουν την τεχνική του προοπτικού, δείχνουν τα κτήρια τους από μια ανθρώπινη οπτική και δεν ακολουθούν τη σχεδιαστική τελειότητα των ορθών προβολών. Οι αναλογίες τους διαταράσσονται εκφράζοντας τη κοινωνική και πολιτική ταραχή που επικρατούσε στην εποχή τους.

4.1.2 . ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΤΟΥ JACQUES ANDROUET DU CERCEAU Ο de Cerceau, όπως έχουμε αναφέρει έχει επηρεαστεί από τα έργα και των δύο και ακολουθεί μια παρόμοια πορεία. Αν και είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές προσωπικότητες οι οποίες ακολουθούν τον μανιερισμό, παρόλα αυτά αντιμετωπίζει πιο δυναμικά αυτή την κατάσταση της εποχής του και μέσω των έργων του, των χαρακτικών αλά και των βιβλίων του, προσπαθεί να ανυψώσει τη γαλλική αρχιτεκτονική. Για να πετύχει τους σκοπούς του συνεργάστηκε και κράτησε φιλικές σχέσεις με πολλά σημαντικά πρόσωπα της εποχής του από τα οποία και επηρεάστηκε. Σε αντίθεση με πολλούς μεταγενέστερούς του αρχιτέκτονες, πήρε θέση στις κοινωνικές αναταραχές που συνέβησαν

21 22

Arnold Hauser,The social history of art,volume II, Routledge,1999 σελ 88‐89 http://en.wikipedia.org/wiki/Sebastiano_Serlio

κατά τη διάρκεια της ζωής του, έζησε τους θρησκευτικούς πολέμους και μάλιστα τάχτηκε με τους προτεστάντες, οι οποίοι για την εποχή τους θεωρούνται επαναστάτες, στάθηκαν κατά της καθολικής εκκλησίας που εξουσίαζε για αρκετούς αιώνες πριν. Αυτό μας δείχνει ότι επιδίωκε την αλλαγή και μάλιστα προσπαθούσε ενεργά και με τις κοινωνικές του δράσεις αλλά και με τα έργα του να το επιτύχει.

4.2 ΒΑΣΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ. 4.2.1. ΠΟΛΕΜΟΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ‐ΓΑΛΛΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΙΤΑΛΙΑΣ Ο Ιταλικός πόλεμος του 1551‐1559, γνωστός και ως Habsburg‐Valois πόλεμος, ξεκίνησε όταν ο Henry II23 της Γαλλίας, διάδοχος του Francis I24, κήρυξε πόλεμο στον Charles V25 με την πρόθεση την κατάληψης της Ιταλίας και την διασφάλιση της Γαλλίας. Η Γάλλια και Ισπανία κατέστρεψαν την Ιταλία και την έφεραν στο χείλος του γκρεμού. Οι Γάλλοι με αρχηγό τους τον Francis I πρώτα κατέκτησαν την Νάπολη, μετά το Μιλάνο και μετά την Φλωρεντία. Στο στρατιωτικό επίπεδο συνέχισε τις πολεμικές επιχειρήσεις του προκατόχου του με την Ιταλία, όπου και κατάφερε περήφανη νίκη το 1515 και εισήλθε θριαμβευτικά στο Μιλάνο. Στη συνέχεια συνήψε με τον Πάπα τη γνωστή Συνθήκη του Βιτέρμπο με την οποία πέτυχε την εκχώρηση της Πάρμας και της Πλακεντίας, καταλήγοντας στην υπογραφή κονκορδάτου με το Βατικανό. Στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο του Κάρολου Κουΐντου, ο οποίος βασίλευε στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Γερμανία) και στην Ισπανία, περικυκλώνοντας έτσι τη Γαλλία, επιχείρησε να διαπραγματευτεί μια συμμαχία με τον Henry V26 της Αγγλίας, χωρίς όμως αποτέλεσμα. 4.2.1.1 ΜΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΘΑΛΑΣΣΑ. Ο Henry II συμμάχησε με τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή27, με στόχο να συνεργαστεί εναντίον των Habsburgs στη Μεσόγειο. Η συμμαχία αυτή επέτρεψε στον Henry ΙΙ να πιέσει για γαλλική κατάκτηση στο Ρήνο, ενώ ο Γαλλο‐Οθωμανικός στόλος υπερασπίστηκε τη βόρεια Γαλλία. To 1551 η Οθωμανική πολιορκία της Τρίπολης ήταν το πρώτο βήμα για τον Ιταλικό πόλεμο του 1551‐59 στο Ευρωπαϊκό προσκήνιο, και στη Μεσόγειο οι γαλλικές γαλέρες της

Ηenry II (1519‐1559) ήταν βασιλιάς της Γαλλίας από 1547‐1559. Η βασιλεία του οριοθετείται από τον πόλεμο εναντίον του οίκου Habsburg. 24 Ο Francis I (1494 ‐ 1547) ήταν βασιλιάς της Γαλλίας από το 1515 ως το 1547. Θεωρείται ο πρώτος Γάλλος βασιλιάς της Αναγέννησης, αποκαλείται «Πατέρας και Αναστηλωτής των γραμμάτων». Ήταν μέλος του Οίκου των Valois. Ήταν επίδοξος διάδοχος του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΒ΄, που δεν είχε γιους για να τον διαδεχθούν. Αρραβωνιάστηκε (1506) την Κλαυδία της Βρεττάνης (1499 ‐ 1524), κόρη του Λουδοβίκου ΙΒ' και της Άννας της Βρεττάνης. Λόγω του Σαλικού νόμου, που απέκλειε τις γυναίκες από την διαδοχή, διαδέχθηκε ως βασιλιάς τον Λουδοβίκο. Αξιοσημείωτο στην Ευρωπαϊκή ιστορία για μονάρχη, είναι οι φιλικές και συμμαχικές του σχέσεις με τους Οθωμανούς που βρίσκονταν υπό την ηγεσία του Τούρκου σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Οι δύο δυνάμεις συμμαχώντας επιτέθηκαν πολλές φορές στον αυτοκράτορα Κάρολο τον 5ο, όπως στην έφοδο της Νίκαιας (1543). 25 Ο Charles V (1500‐1558). Ήταν ο αυτοκράτορας της Ισπανίας από το 1519 μέχρι το 1556 όπου παραιτήθηκε εθελοντικά και παραχώρησε το θρόνο στον νεότερο αδερφό του Philip ΙΙ. 26 Henry V (1386 – 1422) ήταν βασιλιάς της Αγγλίας από το 1413 μέχρι το 1422. Ήταν ο δεύτερος άγγλος μονάρχης που προερχόταν από τον οίκο Lancaster. 27 Ο Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής (1493 –1566), ήταν ο δέκατος Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από το 1520 ως το 1566. Κατά την βασιλεία του η Οθωμανική αυτοκρατορία έφτασε στη μέγιστη γεωγραφική της επέκταση και στο απόγειο της δύναμής της. Υπήρξε ο επιφανέστερος των σουλτάνων.

Μασσαλίας είχαν διαταχθεί να ενταχθούν στον οθωμανικό στόλο. Το 1552, όταν ο Henry II επιτέθηκε στον Charles V, οι Οθωμανοί έστειλαν 100 γαλέρες στη δυτική Μεσόγειο, οι οποίες συνοδεύονταν από 3 γαλλικές γαλέρες, καταλαμβάνοντας τη πόλη του Reggio. Στη μάχη στο Ponza, ο στόλος συναντήθηκε με 40 γαλέρες του Andrea Doria, και κατάφερε να νικήσει τους Γενουάτες και να συλλάβει 7 γαλέρες. Αυτή η συμμαχία θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε συνδυασμένη εισβολή της Κορσικής το 1553. Οι Οθωμανοί συνέχισαν να παρενοχλούν το Αψβρούργο με διάφορες επιχειρήσεις στη Μεσόγειο. 4.2.1.2. ΜΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΞΗΡΑ. Στο μέτωπο της Ηπείρου, ο Henry II συμμάχησε με Γερμανούς προτεστάντες πρίγκιπες στη συνθήκη του Chambord to 1552. Μια πρώτη επίθεση στη Lorraine ήταν επιτυχής, με τον Henry II να καταλαμβάνει τις 3 επισκοπές στο Metz, Toul, και Verdun. Παρόλα αυτά η εισβολή των Γάλλων στη Τοσκάνη το 1553, για την υποστήριξη της Σιένας, δέχτηκε επίθεση από έναν στρατό από τη Τοσκάνη και νικήθηκε στη μάχη στο Marciano από τον Gian Giacomo Medici το 1554.Η Σιένα έπεσε το 1555 και τελικά έγινε μέρος της Τοσκάνης. Η συμμαχία στις Vaucelles υπογράφτηκε το 1556 μεταξύ του Philip II της Ισπανίας και του Henry II της Γαλλίας. Σύμφωνα με τους όρους της συμμαχίας, η περιοχή Franche‐ Comte παραχωρήθηκε στον Philip. Ωστόσο η συμμαχία διαλύθηκε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Μετά τη παραίτηση του Καρόλου το 1556 χώρισε την αυτοκρατορία του Αψβρούργου μεταξύ του Philip II της Ισπανίας και του Ferdinand I, το επίκεντρο του πολέμου μετατοπίζεται στη Φλάνδρα, όπου ο Philip νίκησε τον Γάλλο St.Quentin. O Henri αναγκάστηκε να υπογράψει την ειρήνη του Cateau‐Cambresis. Η συνθήκη αυτή υπογράφτηκε μεταξύ της Elizabeth I της Αγγλίας και του Henry II της Γαλλίας και μεταξύ του Henry II και του Philip II της Ισπανίας το 1559. Σύμφωνα με τους όρους της, οι Γάλλοι επανέκτησε το Piedmont και το Savoy και κράτησε το Saluzzo, και το Calais και τις επισκοπές στο Metz, Toul, και Verdun.Η Ισπανία διατήρησε τη Franche‐Comté. 28 4.2.1.3. ΜΑΧΗ ΤΗΣ Π ΑΒΙΑ Η μάχη της Παβίας 1525 οριοθέτησε τις τύχες της πόλης, μεταξύ των υποστηρικτών που Πάπα και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι πρώτοι εκφράζονταν από ένα γαλλικό κόμμα (που είχε συμμαχήσει με τον Πάπα) και οι δεύτεροι υποστηρίζοντας τον Βασιλιά της Ισπανίας Κάρολο Ε'. Τελικά, η πόλη περιήλθε στην κατοχή των Ισπανών ως το 1713.Το 1815 πέρασε σε αυστριακή διοίκηση ως την ιταλική ανεξαρτησία (1859) και την ένωση της Ιταλίας ένα χρόνο αργότερα. Ο Charles V πλέον είχε την Ιταλία όλη δική του και δεν ήταν διατιθέμενος να επιτρέψει τις δολοπλοκίες του Πάπα. Το 1527 12.000 μισθοφόροι κατευθύνθηκαν στην Ρώμη για να τιμωρήσουν τον Clement VII29, εισέβαλαν στην πόλη και οχτώ μέρες αργότερα άφησαν μόνο συντρίμμια, λεηλάτησαν τις εκκλησίες και τα μοναστήρια, σκότωσαν παπάδες και μοναχούς, βίασαν της καλογριές, μετέτρεψαν την εκκλησία του Αγ. Πέτρου σε στύλους και το Βατικανό σε στρατώνες. Οι ίδιες οι βάσεις του αναγεννησιακού πολιτισμού έμοιαζαν να έχουν καταστραφεί, ο Πάπας ήταν αδύναμος, οι αρχιερείς και οι τραπεζίτες εν ένιωθαν

http://el.wikipedia.org/wiki/Πάβια Clement VII (1478 –1534), βαφτίστηκε ως Giulio di Giuliano de' Medici, ήταν καρδινάλιος από το 1513 ως το 1523 και Πάπας από το 1523 ως 1534. Επίσης ήταν θείος της Catherine de Medici, βασίλισσας της Γαλλίας. 29

πλέον ασφαλείς στην Ρώμη. Τα μελή τα σχολής του Ραφαήλ, που είχαν κυριαρχήσει την καλλιτεχνική ζωή της Ρώμης, διασκορπίστηκαν και η πόλη έχασε την καλλιτεχνική της σημασία την αμέσως επομένη περίοδο. Το 1530 η Φλωρεντία καταλείφθηκε από τον Ισπανό‐Γερμανικό στρατό. Οι Γάλλοι επέτυχαν τα εξής αποτελέσματα: η κατάστασή τους βελτιώθηκε σημαντικά συγκρίνοντάς τη με το 1520, κέρδισαν κάποιες περιοχές και η συμμαχία θεωρήθηκε ως μια συμφωνία μεταξύ 2 ίσων δυνάμεων. Παρόλα αυτά απέτυχαν στο να αλλάξουν την ισορροπία της Ιταλίας. Κυρίως, η περιοχή τους θα ταρακουνηθεί από θρησκευτικούς πολέμους. Για το βασίλειο της Ισπανίας, τα αποτελέσματα είναι πολύ καλύτερα, καθώς έμεινε ως η μόνη κυρίαρχη δύναμη στη Ιταλία και επιτυχώς απέκρουσε τη γαλλική επίθεση. 4.2.1.4. ΠΤΩΧΕΥΣΗ ΓΑΛΛΙΑΣ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΑΣ Ανάμεσα στο 1500 και το 1800 το Παρίσι αναγκάστηκε να κηρύξει πτώχευση οκτώ φορές. Μάλιστα, όταν οι Γάλλοι βασιλιάδες δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα δάνεια της χώρας, είχαν μία τάση να εκτελούν τους πιστωτές τους. Ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Αμπέ Τερέ (1768 – 1774) είχε προτείνει να οδηγείται η χώρα κάθε 100 χρόνια στη χρεοκοπία προκειμένου να επανέρχεται η ισορροπία. Παρόλα αυτά, η Γαλλία εξελίχθηκε σε μία σταθερή οικονομία και από το 1812 δεν έχει καταγράψει άλλη χρεοκοπία. Η Ισπανία έχει κηρύξει πτώχευση 13 φορές. Μέχρι το 1800 η Μαδρίτη είχε πτωχεύσει έξι φορές. Η χώρα έχει ζήσει το 24% της ανεξάρτητης ζωής της υπό πτώχευση ή υπό αναδιάρθρωση. Μάλιστα, ανάμεσα στο 1557 και το 1596 ο βασιλιάς Φίλιππος ο Β΄ της Ισπανία κήρυξε πολλές φορές πτώχευση. Αρνούνταν πεισματικά να πληρώσει ή ανέβαλε τις ληξιπρόθεσμες πληρωμές, ωστόσο κράτησε σταθερό το ισπανικό νόμισμα προκειμένου να μην υπάρξει αρνητικός αντίκτυπος στο παγκόσμιο επίπεδο.

4.2.2 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ Η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση ήταν ένα χριστιανικό μεταρρυθμιστικό κίνημα του 16ου αιώνα, που συνέβη στην Ευρώπη σε βάρος της Καθολικής Εκκλησίας, συνέπεια της οποίας ήταν η δημιουργία του Προτεσταντισμού, ως του τρίτου μεγάλου κλάδου του Χριστιανισμού (Ορθοδοξία, Καθολικισμός, Προτεσταντισμός ή Διαμαρτύρηση). Ξεκίνησε στη Γερμανία το 1517, όταν στις 31 Οκτωβρίου ο Μαρτίνος Λούθηρος συνέταξε τις 95 θέσεις του, όπου θυροκόλλησε στην είσοδο της μητρόπολης της Βυρτεμβέργης, στις οποίες καταδίκαζε την πώληση συγχωροχαρτιών και την απόλυτη εξουσία του Πάπα. Τελικά ολοκληρώθηκε το 1648 με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας. Κύριοι πρωταγωνιστές της θρησκευτικής μεταρρύθμισης ήταν, εκτός από τον Λούθηρο, ο Ιωάννης Καλβίνος και ο Ούλριχ Ζβίγγλιος. Η θεωρία της Μεταρρύθμισης εμπερικλείει τις βασικές αρχές του σύγχρονου Προτεσταντισμού.30 Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, η Μεταρρύθμιση αποτελεί σπουδαίο σταθμό ανάπτυξης του Διεθνούς Δικαίου διότι μέσω αυτής τερματίσθηκε απότομα η ιδέα της χριστιανικής ενότητας της Δύσης, (σε ένα μόνο δόγμα). Αυτό είχε ως συνέπεια με την επίσης παράλληλη πτώση της φεουδαρχίας, τον κατατεμαχισμό των τότε ηγεμονιών όπου και άρχισε να διαμορφώνεται μια «διεθνής κοινωνία» την οποία και αποτελούσαν πλέον 30

Όπως επισημαίνει ο π. Ιωάννης Μάγιεντορφ, καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Fordham, «η Μεταρρύθμιση ήταν πραγματικά μια απόπειρα για την απελευθέρωση του Δυτικού Χριστιανισμού από το σχολαστικό περίγραμμα της σκέψης και για την επαναφορά του στην Αγία Γραφή και τον πρώιμο Χριστιανισμό» π. Ιωάννη Μάγιεντορφ, «Η σημασία της Μεταρρύθμισης στην ιστορία της Χριστιανοσύνης», Σύναξη, τεύχος 51ο (Ιούλιος ‐ Σεπτέμβριος 1994), σελ. 23

ανεξάρτητα κράτη‐ηγεμονίες νομικά ίσες. Το γεγονός αυτό δημιούργησε την ανάγκη της ύπαρξης νομικών κανόνων που να ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ αυτών των νέων κρατών‐ ηγεμονιών.31 Ήδη από τα τέλη του Μεσαίωνα το ηθικό κύρος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ανάμεσα στους πιστούς άρχισε να υποχωρεί. Όλο και περισσότερες διαμαρτυρίες διατυπώνονταν για τη διοικητική ανεπάρκεια, την υπερβολική πολυτέλεια της αυλής και την ηθική ακόμη διαφθορά πολλών από τους εκκλησιαστικούς αξιωματούχους. Σε μια εποχή, κατά την οποία νέοι κοινωνικοί, οικονομικοί και πνευματικοί ορίζοντες ανοίγονταν στους Ευρωπαίους, η πλειονότητα του κλήρου, ιδίως του κατώτερου, ζούσε μέσα στην αμάθεια και η Εκκλησία εξακολουθούσε να ελέγχει τους πιστούς με τη διαρκή απειλή του κακού και να εφευρίσκει τρόπους άφεσης των αμαρτιών, μεταξύ των οποίων και τα έγγραφα άφεσης αμαρτιών, τα λεγόμενα συγχωροχάρτια. Η κρίση στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ήταν φαινόμενο σύνθετο και συνδεόταν με το πνεύμα της Αναγέννησης. Για το λόγο αυτό, εκτός από τη βασική θρησκευτική διάστασή του, έλαβε επίσης κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα. Η αντίδραση στις αδυναμίες αυτές της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας δεν άργησε να εκδηλωθεί από τους φορείς του ανθρωπιστικού κινήματος. Αυτοί έθεσαν ως στόχο την αναζήτηση του αυθεντικού πνεύματος του Χριστιανισμού στη μελέτη της Αγίας Γραφής, χωρίς τις παρερμηνείες των σχολιαστών του Μεσαίωνα. Προϋπόθεση της αναζήτησης αυτής ήταν η άμεση επαφή με ιερά κείμενα, την οποία κατέστησαν δυνατή η πρόοδος της τυπογραφίας και οι μεταφράσεις της Αγίας Γραφής σε λαϊκή γλώσσα ήδη από το πρώτο μισό του 16ου αιώνα. Η αντίδραση στις αδυναμίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας εκδηλωνόταν περισσότερο στις γερμανικές χώρες. Στον πληθυσμό προκαλούσε μεγάλη δυσαρέσκεια η οικονομική επιβάρυνση που υφίστατο από την Εκκλησία με σκοπό την ανέγερση μεγαλοπρεπών οικοδομημάτων στη Ρώμη. Στη λαϊκή αυτή δυσαρέσκεια πρέπει να προσθέσουμε και την προσπάθεια των Γερμανών ηγεμόνων να απαλλαγούν από την παπική επιρροή και την επικυριαρχία του αυτοκράτορα. Η αφορμή δόθηκε το 1515, όταν ο πάπας Λέων Γ έδωσε την άδεια για μαζική έκδοση και πώληση εγγράφων άφεσης αμαρτιών (συγχωροχαρτιών). Ο εμπορευματοποιημένος τρόπος διάθεσης τους από τον μοναχό Τέτζελ στη Γερμανία και η διακήρυξή του ότι μόλις ακουστεί ο ήχος από τα χρήματα που πληρώνονται για το συγχωροχάρτι, οι ψυχές μεταπηδούν από το Καθαρτήριο στον Παράδεισο", προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του γερμανού μοναχού και θεολόγου Μαρτίνου Λουθήρου. Ο Λούθηρος διαμαρτυρόμενος θυροκόλλησε, τον Οκτώβριο του 1517, σε εκκλησία της Βιτεμβέργης έναν κατάλογο από 95 θέσεις, δηλαδή επιχειρήματα που καταδίκαζαν τα συγχωροχάρτια και αμφισβητούσαν τις παπικές απόψεις και σε άλλα δογματικά ζητήματα. Ο πάπας αντέδρασε αφορίζοντας τον Λούθηρο ως αιρετικό. Ο Λούθηρος όμως έκαψε δημόσια το έγγραφο (βούλα)* του αφορισμού του (1520). Η θρησκευτική αυτή διαμάχη θορύβησε τον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Γερμανίας) Κάρολο Ε', ο οποίος, φοβούμενος διάσπαση της ενότητας των γερμανικών χωρών, κάλεσε τον Λούθηρο να απολογηθεί ενώπιον της Δίαιτας* στην πόλη Βορμς (Worms). Όταν ο Λούθηρος αρνήθηκε να αναιρέσει τις απόψεις του, η Δίαιτα τον καταδίκασε ως αιρετικό και τον έθεσε εκτός νόμου. Ο Λούθηρος σώθηκε τότε χάρη στην επέμβαση του εκλέκτορα της Σαξονίας», ο οποίος τον έκρυψε στον πύργο του, στο Βάρτμπουργκ. Το κήρυγμα του Λουθήρου, ως τοπικό θρησκευτικό κίνημα, αλλά και ως πυρήνας μιας ευρύτερης μεταρρυθμιστικής έκρηξης, είχε αποφασιστική επίδραση στην κοινωνική, 31 Roland Bainton, The Reformation of the Sixteenth Century, The Beacon Press, Boston 1952

πολιτική και οικονομική πραγματικότητα, όχι μόνον της Γερμανίας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Όταν το 1529 η Δίαιτα αποκήρυξε το Λουθηρανισμό, οι γερμανοί ηγεμόνες που ήταν οπαδοί του Λουθήρου αντιτάχθηκαν και διαμαρτυρήθηκαν για τη δίωξη των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων. Η διαμαρτυρία αυτή, από την οποία ονομάστηκαν και προτεστάντες ή διαμαρτυρόμενοι (από το λατινικό ρήμα protestor: διαμαρτύρομαι), δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Τον επόμενο χρόνο υπέβαλαν στη Δίαιτα που συγκλήθηκε στην γερμανική πόλη Αυγούστα υπόμνημα με τις βασικές αρχές του λουθηρανισμού, γνωστό ως Ομολογία της Αυγούστας (1530). Η αναμενόμενη σύγκρουση των μεταρρυθμιστών με τις αυτοκρατορικές δυνάμεις εκδηλώθηκε τελικά και έλαβε τη μορφή γενικευμένου εμφυλίου πολέμου. Στο τέλος ο αυτοκράτορας αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με την Ειρήνη της Αυγούστας (1555), η οποία αναγνώριζε τη νομιμότητα του Λουθηρανισμού και το δικαίωμα κάθε ηγεμόνα να επιβάλλει στην περιοχή της δικαιοδοσίας του το δόγμα που επιθυμούσε. Με τη συνθήκη αυτή η Γερμανία διαιρέθηκε σε κράτη καθολικά και διαμαρτυρόμενα. Βαθμιαία η Μεταρρύθμιση διαδόθηκε και έξω από το γερμανικό χώρο, με ποικίλες παραλλαγές και κυρίως με τον Καλβινισμό και τον Αγγλικανισμό. Ο Λουθηρανισμός επεκτάθηκε σύντομα και στις σκανδιναβικές χώρες, ενώ στην Ελβετία εκδηλώθηκε μεταρρυθμιστική κίνηση από τον εφημέριο του καθεδρικού ναού της Ζυρίχης Ζβίγγλιο (1484‐1531). Η αντίδραση όμως από τους καθολικούς ήταν τόσο σφοδρή, που έφτασε μέχρι την ένοπλη σύγκρουση κατά την οποία σκοτώθηκε ο Ζβίγγλιος. Πιο οργανωμένη και πιο σημαντική μεταρρυθμιστική προσπάθεια ήταν εκείνη που οργανώθηκε στη Γενεύη της Ελβετίας από τον Ιωάννη Καλβίνο (1509‐1564). Ο Καλβινισμός διαδόθηκε κυρίως στη Γαλλία, στις Κάτω Χώρες, στην Ελβετία και στη Σκωτία. Συνάντησε όμως σφοδρή αντίδραση από τους ηγεμόνες των δύο πρώτων χωρών, οι οποίοι τον θεωρούσαν ως διασπαστικό στοιχείο. Μάλιστα οι βασιλείς της Γαλλίας, στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν ένα απόλυτα συγκεντρωτικό κράτος και να ανυψώσουν το γόητρο της χώρας στον ευρωπαϊκό χώρο, στράφηκαν με ιδιαίτερη βιαιότητα εναντίον των Ουγενότων, των Γάλλων καλβινιστών, με αποκορύφωμα τη σφαγή 2 χιλιάδων ανθρώπων στο Παρίσι τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου (24 Αυγούστου 1572). Η νύκτα εκείνη αποτέλεσε την τραγικότερη σελίδα της ιστορίας των θρησκευτικών πολέμων στη Γαλλία.  ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΜΕΤΑΡΥΘΜΙΣΗΣ Η Μεταρρύθμιση σήμανε το τέλος της θρησκευτικής ενότητας της Ευρώπης και την αλλαγή του χάρτη της μέσα από μακροχρόνιες και οδυνηρές συγκρούσεις. Η Ευρώπη χωρίστηκε σε τμήματα με διαφορετικό ιδεολογικοπολιτικό προσανατολισμό. Το μεταρρυθμιστικό κίνημα συνδέθηκε επίσης με τη διαδικασία διαμόρφωσης εθνικών ταυτοτήτων. Πράγματι, στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα η Γαλλία κλονίζεται από θρησκευτικές διαμάχες, καθώς οι βασιλείς της προσπαθούν να διατηρήσουν την ενότητα της χώρας και η καλβινιστική Ολλανδία αποσπάται από την καθολική Ισπανία. Το 17ο αιώνα η προσπάθεια των γερμανών αυτοκρατόρων να ανασυγκροτήσουν ενιαίο κράτος μέσω της επιβολής του Καθολικισμού με δυναμικό τρόπο, προκάλεσε πανευρωπαϊκό πόλεμο, τον Τριακονταετή (1618‐1648). Η Μεταρρύθμιση και κυρίως ο Καλβινισμός, όπου επικράτησε, καθώς διακρινόταν από δημοκρατικό πνεύμα και υποστήριζε την ελευθερία της ατομικής δραστηριότητας, συνέβαλε στην ανάπτυξη του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και του κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι χώρες όπως η Ολλανδία, η Αγγλία και οι Η.Π.Α πρωτοστάτησαν στις πολιτειακές μεταβολές και στις γενικότερες εξελίξεις, σε αντίθεση με τις καθολικές χώρες, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία, που

παρουσίασαν σημαντική υστέρηση. Είναι χαρακτηριστικό το ότι η Γαλλία χρειάστηκε τη μεγάλη Επανάσταση του 1789, για να μπορέσει να παρακολουθήσει τους αναπτυξιακούς ρυθμούς της Αγγλίας. Γενικά, η Μεταρρύθμιση, με αφετηρία την αυτονομία στη δράση του ατόμου, επέφερε σημαντικές μεταβολές στη νοοτροπία και στις κοινωνικές σχέσεις. Τα νέα πολιτισμικά δεδομένα δημιούργησαν νέα ρεύματα στις επιστήμες, στα γράμματα και στις τέχνες, ενώ διαδόθηκε η παιδεία τόσο από τους διαμαρτυρόμενους όσο και από τους καθολικούς.32 4.2.3 ΑΝΤΙ‐ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ33 Καθώς η Καθολική Εκκλησία έβλεπε τη θρησκευτική και την πολιτική επιρροή της να συρρικνώνονται δραματικά, αποφάσισε να αντιδράσει δυναμικά, λαμβάνοντας τα παρακάτω μέτρα: Τα μοναχικά τάγματα: Η αναδιοργάνωση των μοναχικών ταγμάτων και η ίδρυση νέων κρίθηκε ως το πλέον αποτελεσματικό μέτρο. Έργο των ταγμάτων αυτών ήταν να βοηθήσουν την πνευματική και ιδεολογική επιβολή του καθολικισμού με την άσκηση συνεχούς προπαγάνδας μέσω της ίδρυσης και διαχείρισης εκπαιδευτηρίων, νοσοκομείων και άλλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων και της έκδοσης βιβλίων. Η Ιερά Εξέταση: Παράλληλα, επιχειρήθηκε η καταστολή των μεταρρυθμιστικών ιδεών με την αναδιοργάνωση της Ιεράς Εξέτασης, ενός μεσαιωνικού θεσμού που είχε πέσει σε αχρηστία. Οι ιεροεξεταστές, προκειμένου να κάμψουν το φρόνημα των μεταρρυθμιστών ή αιρετικών, κατά την άποψη της Καθολικής Εκκλησίας, μετέρχονταν κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένων παντός είδους βασανιστηρίων και της καύσης πάνω στην πυρά (autodafe). Η λογοκρισία: Επειδή στη διάδοση των μεταρρυθμιστικών ιδεών η συμβολή του βιβλίου ήταν αποφασιστική, η Καθολική Εκκλησία ίδρυσε στη Ρώμη ένα Συμβούλιο Λογοκρισίας, με έργο να συντάσσει κατά διαστήματα έναν κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων (Index Librorum Prohibitorum), όχι μόνο θεολογικών αλλά και φιλολογικών ή επιστημονικών, που κατά την άποψη της Εκκλησίας περιείχαν αιρετικές θέσεις. Η Σύνοδος του Τρέντο (1545‐1563) Η Καθολική Εκκλησία δεν περιορίστηκε μόνο στη λήψη κατασταλτικών μέτρων εναντίον των μεταρρυθμιστών, αλλά προχώρησε και στη θεραπεία των αδυναμιών της, οι οποίες είχαν προκαλέσει τη Μεταρρύθμιση. Το έργο της ηθικοπνευματικής ανασυγκρότησης και της αποσαφήνισης του καθολικού δόγματος ανέλαβε η Σύνοδος του Τρέντο, που συγκλήθηκε το 1545. Στο πρώτο μισό του αιώνα, πριν τους θρησκευτικούς πολέμους, το Council of Τrent και την ασυμβίβαστη Counter Reformation , ο Προτεσταντισμός παρουσίασε στην Δυτική Ευρώπη όχι μόνο ένα εκκλησιαστικό και θρησκευτικό πρόβλημα αλλά ‐όπως και το κίνημα των Σοφιστών στον κλασσικό κόσμο, ο διαφωτισμός το 18ο αιώνα και ο σοσιαλισμός στην εποχή μας‐ ένα πρόβλημα συνείδησης από το οποίο κανένας ευσυνείδητος άνθρωπος δεν μπορεί να αποδράσει εντελώς. Στην συνεχεία έγινε ένα θρήσκευμα για πρίγκιπες που ενδιαφερόντουσαν μόνο για την πολιτική και αστών που ενδιαφερόντουσαν πάνω από όλα για τα χρήματα. Βρισκόταν στην πορεία να γίνει μια νέα εκκλησία, οι ιδεαλιστές και σκεπτόμενοι που είχαν «φλερτάρει» μαζί του ως ένα καθαρά πνευματικό κίνημα ήταν και σίγουρα αυτοί που απογοητεύτηκαν περισσότερο.

Ιωάννης Δημητρούκας, Θουκυδίδης Π. Ιωάννου, Κώστας Μπαρούτας,Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου 565 ‐1815,2009 κεφ.8 33

Βλ. υποσημείωση 14

4.2.4. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ Οι θρησκευτικοί πόλεμοι (1562‐1598) είναι το όνομα που δόθηκε στη περίοδο πολιτικών συγκρούσεων και στρατιωτικών επιχειρήσεων, μεταξύ Γάλλων Καθολικών και Προτεσταντών. Η σύγκρουση περιελάμβανε διαμάχες μεταξύ των αριστοκρατικών κατοικιών στη Γαλλία, όπως το σπίτι του Bourbon και το σπίτι του Guise, και οι δύο πλευρές είχαν λάβει βοήθεια από άλλες χώρες. Σαν αποτέλεσμα της σύγκρουσης το 1598, οι Ουγετόνοι κέρδισαν δικαιώματα και ελευθερία από το διάταγμα της Νάντης. Οι πόλεμοι εξασθένισαν την εξουσία της μοναρχίας, κάτω από τη βασιλεία του Francis II και του Charles IX.34 Ένα σημαντικό φαινόμενο της εποχής ήταν οι θρησκευτικοί πόλεμοι μεταξύ καθολικών και διαμαρτυρόμενων στη Γαλλία ή αλλιώς προτεσταντών35 ή καλβινιστών36. Πρόκειται για μια ευρύτερη διαμάχη που συγκλόνισε την Ευρώπη του 16ου αιώνα μετά τη θρησκευτική μεταρρύθμιση. Οι ιδέες του προτεσταντισμού δημιουργήθηκαν πρώτα στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της βασιλεία του Francis I με τη μορφή του Λουθερανισμού, τις διδασκαλίες του Μαρτίνου Λούθερ. Αν και η οικογένεια του Francis I ήταν αντίθετη στην αίρεση, η δυσκολία αρχικά ήταν στην αναγνώριση του τι την αποτελούσε. Το καθολικό δόγμα και ο ορισμός της ορθόδοξης πίστης ήταν ασαφή. Εκτός αυτού, το 1535 οι καθολικές αρχές βρήκαν αυτούς που χαρακτηρίζονται ως Λουθεριανοί να είναι στη πραγματικότητα Zwinglians, οπαδοί του Huldrych Zwingli.37 Οι αιτίες στην πραγματικότητα δεν ήταν αποκλειστικά θρησκευτικές. Οι θρησκευτικοί πόλεμοι, εκτός από συγκρούσεις μεταξύ Καθολικών και Διαμαρτυρομένων, ήταν ταυτόχρονα πόλεμοι μεταξύ μοναρχίας‐ευγενών, αριστοκρατικών οικογενειών, αστών‐ αγροτών. 38 Η βασιλική εξουσία στη Γαλλία είχε αποδυναμωθεί και επικρατούσε γενική δυσαρέσκεια από πολλές πλευρές. Στο μεταξύ, πολλοί Γάλλοι είχαν ασπασθεί τον Προτεσταντισμό. Οι οπαδοί του στη Γαλλία, που ονομάζονταν Ουγενότοι, είχαν καλή οργάνωση και ισχυρίζονταν ότι είχαν υπό την επιρροή τους 2000 εκκλησίες σε όλη τη Γαλλία. Οι Ουγενότοι είχαν κερδίσει την υποστήριξη πολλών Γάλλων ευγενών. Οι αυστηροί νόμοι που επιβλήθηκαν κατά των αιρετικών, είχαν ως αποτέλεσμα την καταδίωξη των Ουγενότων από την Ιερά Εξέταση, που με τη σειρά τους οργάνωσαν στρατιωτικές δυνάμεις, όχι μόνο για να αμυνθούν αλλά και για να διεκδικήσουν το

http://en.wikipedia.org/wiki/French_Wars_of_Religion Προτεσταντισμός αποτελεί έναν από τους μεγάλους κλάδους του Χριστιανισμού. Ως κίνημα Μεταρρύθμισης εμφανίστηκε το 16ο αιώνα στη Γερμανία, με πρωτεργάτη του το Μαρτίνο Λούθηρο. Το όνομα προέρχεται από την λατινική "Protestantismus" που σημαίνει διαμαρτυρία. Ξεκίνησε σαν ένα δημοφιλές κίνημα στην πλατύτερη δυνατή βάση, πλέον είχε πλέον αναπαυθεί στην τοπική ηγεμονία και σε αυτά τα στοιχεία της μεσαίας τάξης. Με γνήσια πολιτική διορατικότητα ο Λούθηρος μοιάζει να έκρινε πως οι προοπτικές των επαναστατικών τάξεων είναι δύσκολα εφικτές και σταδιακά συμφώνησε με τις κοινωνικές τάξης που τα συμφέροντα τους ήταν στην διατήρηση της κοινωνικής κατάστασης αμετάβλητη. 36 Καλβινισμός είναι το δόγμα που ανέπτυξε ο Γάλλος θεολόγος Ιωάννης Καλβίνος (1509‐1564). Αφορά τη δογματική του χριστιανισμού, τη λατρεία αλλά και την κοινωνικοπολιτική διαμόρφωση, όπως παρουσιάζεται μέσα από τη διδασκαλία του Καλβίνου που ήταν μαθητής και συνεργάτης του Μαρτίνου Λούθηρου. Η πρώτη θέση του Καλβινισμού ήταν η προσπάθεια αποδυνάμωσης του Πάπα. Βασικό στοιχείο της είναι του δόγμα του προορισμού, στο οποίο τονίζεται η παντοδύναμη κυριαρχία του Θεού, και η άποψη πως το ανθρώπινο είναι ολοκληρωτικά διεφθαρμένο . 38 ήταν αποτέλεσμα τόσο θρησκευτικών, όσο και πολιτικών και κοινωνικών παραγόντων. Ήταν η συνέπεια του στρατιωτικού και πολιτικού διαχωρισμού της γαλλικής αριστοκρατίας σε καθολικούς και προτεστάντες, κυρίως η βεντέτα μεταξύ της οικογένειας των Γκιζ και των Σατιγιόν‐Μονμορανσί, ήταν το αποτέλεσμα μιας άγριας λαϊκής αντίδρασης, φανατικά καθολικής και εχθρικής στη βασιλική πολιτική κατευνασμού των πνευμάτων και προσεταιρισμού των Προτεσταντών, αλλά αντικατόπτριζε επίσης τις εντάσεις στην εξωτερική πολιτική των βασιλείων της Γαλλίας και της Ισπανίας, οι οποίες τροφοδοτούνταν από τις εξεγέρσεις στις Κάτω Χώρες. 35

δικαίωμα της ανεξιθρησκίας από τον Βασιλιά, αλλά και αποσκοπώντας να επικρατήσει ο προτεσταντισμός στη Γαλλία. Το 1559 η Catherine de’ Medici39 (γεννήθηκε Φλωρεντία 1519 ‐ 1589) έγινε βασίλισσα της Γαλλίας (1547 ‐ 1559), όταν ο άνδρας της και βασιλιάς της Γαλλίας Henry II πέθανε την ίδια χρονολογία. Ο Henry II πέθανε το 1559 και η Αικατερίνη εισήλθε στο πολιτικό προσκήνιο, αφού έγινε αντιβασίλισσα, εκτελώντας τα καθήκοντα του ασθενούς 15χρονου μεγαλύτερου γιου της Francis II, που πέθανε το 1560. Το 1560 ο Francis II πεθαίνει και η μητέρα του Catherine de Medici αναλαμβάνει τη συμβασιλεία για τον δεύτερο γιο του, τον Charles IX. Χωρίς εμπειρία και αντιμέτωπη με την κληρονομιά της μάχης Habsburg‐Valois, η Catherine νοιώθει πως πρέπει να κινείται προσεκτικά μεταξύ στην απόλυτη εξουσία και στα συγκρουόμενα συμφέροντα που την περικλείουν. Αν και ήταν ρωμαιοκαθολικιά, ήταν προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει το ουγετονικό σπίτι του Bourbon ώστε να έχει το προβάδισμα απέναντι το σπίτι του Guise.40 Τότε η Αικατερίνη συμβασίλευσε με το μικρότερο γιο της, Henry III, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην άσκηση της εξουσίας. Θέλοντας να ενισχύσει και πάλι τη βασιλική εξουσία και προκειμένου να κερδίσει την υποστήριξη των Ουγενότων, προσεταιρίστηκε την παράταξή τους, χωρίς να ασπαστεί τις πεποιθήσεις τους. και τους αναγνώρισε το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας. Αυτό εξαγρίωσε τους Καθολικούς, και οδήγησε σε μια σειρά αιματηρών συρράξεων μεταξύ Ουγενότων και Προτεσταντών σε διάφορες πόλεις. Υπήρξαν κάποια διαστήματα ανακωχής, που δεν διαρκούσαν όμως για πολύ. Οι αντιπροτεσταντικές σφαγές των Ουγετόνων συνεχίστηκαν. Τα θέματα στο συμβούλιο γινόντουσαν όλο και πιο περίπλοκα καθώς ο Charles IX ανοιχτά συμμαχούσε με τους ηγέτες των Ουγετόνων. Το 1572 η Αικατερίνη των Μεδίκων άλλαξε στάση απέναντι στους Ουγενότους, γιατί άρχισε να νοιώθει υπερβολικό φόβο για την αμείωτη δύναμη του Coligny και των υποστηρικτών του, ιδίως όταν έγινε φανερό πως ο Coligny κυνηγούσε συμμαχία με την Αγγλία και του Γερμανούς Προτεστάντες. Ο Coligny μαζί με πολλούς άλλους υπέρμαχους του καλβινισμού έφτασε στο Παρίσι για το γάμο της καθολικής πριγκίπισσας Marguerite de Valois με τον Προτεστάντη Henry III. Λίγες μέρες μετά έγινε επιχείρηση που απέτυχε να σκοτώσουν τον Coligny. Πολλοί πιθανολογούν πως πρόκειται για εντολή η οποία πάρθηκε από την Catherine. Με μια δεύτερη απόπειρα καταφέρνουν να τον σκοτώσουν. Το σώμα του πετάχτηκε έξω από το παράθυρο, στο δρόμο και ακρωτηριάστηκε από παριζιάνους. Για τις επόμενες 5 μέρες η πόλη διαλύθηκε καθώς καθολικοί σφάγιαζαν τους προτεστάντες. . Σύντομα τα πράγματα βγήκαν εκτός ελέγχου με αποτέλεσμα τον σφαγιασμό 10000 Ουγενότων. Οι επιθέσεις γενικεύθηκαν σε όλη τη Γαλλία, και υπολογίζεται ότι τα θύματα έφθασαν τις 10.000. Το γεγονός αυτό έμεινε στην ιστορία ως η" νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου"41. Οι Ουγετόνοι χαρακτήρισαν την Catherine ως μια ιταλίδα δολοπλόκα η οποία ασπάστηκε τις πεποιθήσεις του Machiavelli42 στο να σκοτώσει τους εχθρούς της σε ένα μόνο χτύπημα. Σχετικά με αυτές τις πεποιθήσεις, πίστευε, όπως αναφέρει και στο βιβλίο του Il Principe, πως πολλές φορές ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Κρίνει απαραίτητη σε μερικές περιπτώσεις τη ωμή βία, ώστε να επέλθει η πολιτική σταθερότητα και μπορεί να λειτουργήσει και ως μια εισαγωγή σε νέα πολιτικά καθεστώτα. Βία μπορεί να 39

http://el.wikipedia.org/wiki/Αικατερίνη_των_Μεδίκων http://en.wikipedia.org/wiki/French_Wars_of_Religion 41 Η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου (γαλλικά: Massacre de la Saint‐Barthélemy = Σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου) αναφέρεται στη σφαγή των Γάλλων προτεσταντών (Ουγενότων) από τους Καθολικούς στο Παρίσι το 1572, ανήμερα του Αγίου Βαρθολομαίου. Η ιστοριογραφική παράδοση θέλει ως κύριους υπαίτιους της σφαγής το βασιλιά Κάρολο Θ' και τη μητέρα του, Αικατερίνη των Μεδίκων. 42 Νiccolo Machiavelli (1469‐1527), Ιταλός ιστορικός, πολιτικός, συγγραφέας που η βάση του ήταν στην Φλωρεντία την εποχή της αναγέννησης. 40

χρησιμοποιηθεί για να μειώσει πολιτικές αναταραχές και να εξαγνίσει τη κοινωνία από ανθρώπους τόσο δυνατούς που θα έχουν τη δυνατότητα να ρίξουν το βασιλιά. Σε αντίθεση με τους τρεις προηγούμενους εμφύλιους πολέμους, δεν επρόκειτο για έναν πόλεμο ενάντια στην πολιτική του στέμματος, αλλά ενάντια στην ίδια την ύπαρξη της Γαλλικής μοναρχίας. Ήταν μια "από τις χειρότερες θρησκευτικές σφαγές του 16ου αιώνα". Σε όλη την Ευρώπη, ως γεγονός χάραξε στο μυαλό των Προτεσταντών ότι "ο Ρωμαιοκαθολικισμός ήταν μια αιματοβαμμένη και δόλια θρησκεία". ‘H νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου δεν κράτησε μια μέρα, αλλά μια εποχή’43. Η ειρήνη στη Γαλλία επανήλθε όταν ο βασιλιάς Ερρίκος Δ΄ θέλοντας να συμβιβάσει τις δύο πλευρές, ασπάστηκε ο ίδιος τον Καθολικισμό το 1593, αλλά με το Διάταγμα της Νάντης44, το 1598, αναγνώρισε στους Ουγενότους το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας. 4.2.5 ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΩΝ ΜΕΔΙΚΩΝ Η μεγάλη της αγάπη ήταν η αρχιτεκτονική. Μετά το θάνατο του Ερρίκου Β΄, η Αικατερίνη θέλησε να απαθανατίσει τη μνήμη του συζύγου της και να ενισχύσει το μεγαλείο της δυναστείας των Βαλουά μέσω διαδοχικών πολυέξοδων αρχιτεκτονικών σχεδίων45. Αν και η Αικατερίνη ξόδεψε μεγάλα ποσά για τις τέχνες, δεν σώθηκε η καλλιτεχνική της κληρονομιά. Το τέλος της δυναστείας των Βαλουά σύντομα μετά το θάνατό της έφερε αλλαγή προτεραιοτήτων. Οι συλλογές της διασκορπίστηκαν, τα ανάκτορά της πωλήθηκαν και τα κτίρια της αφέθηκαν μισοτελειωμένα ή αργότερα καταστράφηκαν. Ιστορικοί πιστεύουν πως η αγάπη της για τις τέχνες προέρχεται από τον πατέρα της. Είχε το πάθος να χτίζει και την επιθυμία να αφήσει σημαντικά έργα μετά το θάνατό της. Αφού μετακόμισε στη ρώμη όπου και έζησε είχε περιτριγυριστεί από κλασικούς και αναγεννησιακούς θησαυρούς. Όταν αργότερα άρχισε να φτιάχνει κτήρια από μόνη της, στη Γαλλία, η Catherine τα έστρεφε συχνά σε ιταλικά μοντέλα. Βάσισε τις Tuileries στο Pitti Palace στη Φλωρεντία, και η ίδια σχεδίασε το ξενοδοχείο de la Reine έχοντας στο μυαλό το Uffizi Palace46. Άφησε την Ιταλία και μετακόμισε στη Γαλλία μετά το γάμο της με τον Henri II, βασιλιά της Γαλλίας. Αν και διατηρούσε επαφή με Ιταλία, επηρεάστηκε αρκετά από το βασιλικό παλάτι στη Γαλλία. Ο πεθερός της την εντυπωσίασε βαθιά και αποτέλεσε γι αυτήν παράδειγμα για το πώς ένας μονάρχης πρέπει να είναι. Τα έργα του, αποτέλεσαν έμπνευση για τα δικά της. Ήταν χτίστης. Ξεκίνησε τη δουλεία στο Λούβρο, και χτίζοντας ένα κάστρο στο Χάρμπορ, το οποίο και το έδειξε στον βασιλιά Charles V το 1539. Καλλιτέχνες όπως ο Rosso Fiorentino47

Λόγια του ιστορικού Jules Michelet. Ο Ερρίκος Δ΄ ανέφερε συγκεκριμένα: "Δίνω εντολή να αποκατασταθεί η Καθολική πίστη σε όλες τις περιφέρειες του Βασιλείου μου [....] και να μην επιτραπεί καμία εκδήλωση αναταραχών ανάμεσα στους υπηκόους μου. Επιτρέπω σε όλους όσους έχουν ασπαστεί τη λεγόμενη νέα πίστη να ζουν και να κατοικούν ελεύθεροι από ανακρίσεις, βιαιοπραγίες εναντίον τους και καταναγκασμούς". Το Διάταγμα της Νάντης καταργήθηκε περίπου 100 χρόνια αργότερα. 45 Οι ποιητές την αποκαλούσαν νέα Αρτεμισία, από την Αρτεμισία Β΄ της Καρίας, που έχτισε το μαυσωλείο στην Αλικαρνασσό προς τιμήν του νεκρού συζύγου της, Μαύσωλου, όταν διέταξε την κατασκευή μεγαλοπρεπούς τάφου για τον Ερρίκο στη βασιλική του Σεν‐Ντενί. 46 http://en.wikipedia.org/wiki/Uffizi 47 Giovanni Battista di Jacopo (1494 –1540), γνωστός και ως Rosso Fiorentino ή Il Rosso, ήταν ιταλός μανιεριστής ζωγράφος και άνηκε στη σχολή της Florentine. 44

και ο Francesco Primaticcio48 δούλευαν στο εσωτερικό του παλατιού στο πλευρό Γάλλων τεχνιτών. Αυτή η συνάντηση ιταλικού μανιερισμού και γαλλικού πατροναρισμού γέννησε ένα πρωτότυπο στυλ γνωστό αργότερα ως School of Fontainebleau. Αργότερα η Catherine προσέλαβε τον Primaticcio για να σχεδιάσει το Valois παρεκκλήσι. Επίσης συνεργάστηκε με αρχιτέκτονες όπως ο Philibert de l'Orme και ο Jean Bullant, και ο γλύπτης Germain Pilon. Ο θάνατος του Henri II to 1559 άλλαξε τη ζωή της Catherine. Ασχολήθηκε με τα πολιτικά με αφορμή τους τρεις άρρωστους γιου της. Είχε την επιθυμία να αποθανατίσει τη θλίψη μετά το θάνατο του άνδρα της. Όλα τα κτίρια της έχουν εμβλήματα αγάπης και θλίψης λαξευμένα στους τοίχους. Είχε αναθέσει έναν υπέροχο τάφο για τον Henri ως το κέντρο ενός φιλόδοξου νέου παρεκκλησιού. Ένα σημαντικό έργο είναι αυτό των Tuileries49. Μετά το θάνατο του Henri II η Catherine εγκατέλειψε το παλάτι στις Tournelles. Για να αντικαταστήσει τις Tournelles, αποφάσισε το 1563 να χτίσει μόνη της μια νέα κατοικία στο Παρίσι με θέα κάτι παλιές Tuileries. Η θέα ήταν κοντά στο Λούβρο, όπου είχε και το σπίτι της. Ήταν το πρώτο παλάτι που σχεδίασε η Catherine. Για να σχεδιάσει το νέο παλάτι η Catherine συνεργάστηκε με τον de l’ Orme. αυτός ανέφερε το πρότζεκτ στις πραγματείες του στην αρχιτεκτονική, αλλά οι ιδέες του δεν είναι εντελώς γνωστές. Φαίνεται από το μικρό μέρος της δουλειάς του πως τα σχέδια για τις Tuileries απομακρύνονταν από τις βασικές αρχές του. Όπως εκείνος δήλωνε, είχε διδάξει την Γαλλία το κλασσικό στυλ, τη λογική. Οι σημειώσεις του σε αυτή τη περίπτωση όμως δείχνουν να έχει προσθέσει τώρα πολυτελή υλικά και γλυπτά για να ευχαριστήσει τη βασίλισσα. Τα σχέδια επομένως περιλαμβάνουν ένα διακοσμητικό στοιχείο και λιγότερο ένα κλασσικό στυλ αρχιτεκτονικής. Η Catherine είχε αναμιχτεί πολύ στο σχεδιασμό και την επίβλεψη του κτηρίου. Η δουλειά του de l'Orme εγκαταλείφτηκε το 1572 μετά το θάνατό του. Τα πρωτότυπα σχέδιά του δε σώθηκαν. Παρόλα αυτά ο Jacques Androuet du Cerceau, μας άφησε ένα σετ από αυτά τα σχέδια. Ένα χαρακτικό δείχνει ένα παλάτι με 3 αυλές και 2 οβάλ χολ. Αυτό το σχέδιο δεν ταιριάζει με το στυλ του de l’Orme, οπότε είναι πιθανό να είναι πρόταση του Cerceau. Θυμίζει τα σπίτια με τα ψηλά ταβάνια που ο Cerceau συχνά σχεδίαζε το 1560 και 1570. Τα σχέδιά του δείχνουν πως η Catherine αποφάσισε να ενσωματώσει το Λούβρο στις Tuileries. Μόνο το ισόγειο ολοκληρώθηκε όσο ζούσε, Petite Galerie. Πέρασε στον Henri IV ο οποίος πρόσθεσε τον δεύτερο όροφο και τη Grande Galerie όπου και τελικά ένωσε τα δύο παλάτια. Saint‐Maur‐des‐Fossés50 Βρισκόταν βορειοανατολικά του Παρισιού. Ήταν ένα ακόμα ανολοκλήρωτο έργο της Catherine. Αγόρασε αυτό το κτήριο, στο οποίο o Philibert de l'Orme δούλεψε. Τα σχέδια του Jacques Androuet du Cerceau στο βρετανικό μουσείο μπορούν να ρίξουν φως στις προθέσεις της Catherine για το Saint‐Maur. Δείχνουν ένα σχέδιο μεγέθυνσης καθενός από τα φτερά, διπλασιάζοντας το μέγεθος των περιπτέρων δίπλα στο κύριο χώρο του κτηρίου. Το σπίτι ήταν να παραμείνει με έναν όροφο, με επίπεδη στέγη και κολώνες. Αυτό σήμαινε πως οι επεκτάσεις δεν θα ανισσοροπούσαν τους όγκους του κτηρίου όπως φαινόταν από το πλάι.

Francesco Primaticcio (1504 – 1570) ήταν ιταλός μανιεριστής ζωγράφος, αρχιτέκτονας, γλύπτης που έκανε τη περισσότερη καριέρα του στη Γαλλία 49 http://en.wikipedia.org/wiki/Tuileries_Palace 50 http://en.wikipedia.org/wiki/Saint‐Maur‐des‐Foss%C3%A9s

CHARLES IX51 Ο Charles IX (1550 – 1574) ήταν βασιλιάς της Γαλλίας από το 1569 μέχρι το θάνατό του. Η βασιλεία του άρχισε με τους θρησκευτικούς πολέμους. Είναι κυρίως γνωστός για τη μέρα του Αγίου Βαρθολομαίου. Είναι ο τρίτος γιος του Henry II της Γαλλίας και της Catherine de Medici. Η βασίλισσα προσπάθησε να κρατήσει την ειρήνη και τη βασιλική εξουσία. Ακόμα και πριν την βασιλεία του Charles υπήρχαν βιαιοπραγίες. Μια ομάδα από Ουγετόνους προσπάθησαν να σκοτώσουν τον Francis II και να συλλάβουν τους καθολικούς καθοδηγητές. Ο αντιβασιλέας προσπάθησε να προωθήσει συμφιλιώσεις στην ομιλία του στο Poissy και μετά αφού απέτυχε έκανε πολλές παραχωρήσεις με τους Ουγετώνες στο διάταγμα του Saint‐Germain το 1562. Παρόλα αυτά ο πόλεμος ξεκίνησε όταν κάποιοι υπηρέτες της βουλής των Guise επιτέθηκαν και σκότωσαν 100 Ουγετώνες προσκυνητές στο Vassy. Ο πόλεμος συνεχίστηκε με 4 χρόνια δύσκολης ‘θωρακισμένης ειρήνης’, κατά τη διάρκεια της οποίας η Catherine προσπάθησε να ενώσει τις παρατάξεις. Μετά από αυτή την επιτυχημένη προσπάθεια, ο Charles κήρυξε τη νόμιμη πλειοψηφία του το 1563, επισήμως τερματίζει την αντιβασιλεία. Παρόλα αυτά η Catherine θα συνέχιζε να παίζει κυρίαρχο ρόλο στα πολιτικά. Ο πόλεμος ξέσπασε πάλι το 1567 μετά τις εκθέσεις της εικονομαχίας στη Φλάνδρα που είχαν υποσχεθεί στον Charles να υποστηρίξουν εκεί τους Καθολικούς. Οι Ουγετόνοι φοβόντουσαν για καθολική επίθεση και προσπάθησαν να απαγάγουν τον βασιλιά, καταλαμβάνοντας διάφορες πόλεις και σφάζοντας καθολικούς. Μετά από τη μάχη στο Saint‐Denis είδε την ήττα των Ουγετώνων καθώς και το θάνατο του ηγέτη των καθολικών. Ο μικρός χρονικά πόλεμος τελείωσε το 1568 με μια άλλη ανακωχή. Ωστόσο τα σημαντικά προνόμια που παρέχονται στους Προτεστάντες ήταν ευρέως αντίθετα, με αποτέλεσμα την ακύρωσή τους και την επανέναρξη του πολέμου. Τέλος η επιθυμία του βασιλιά για αναζήτηση μια ειρηνικής λύσης το 1570. Μετά από την ειρήνη του Saint‐Germain το 1570, ο βασιλιάς επηρεάστηκε από το ναύαρχο Gaspard, o οποίος κατά τη διάρκεια του πολέμου κατάφερε να σκοτώσει των ηγέτη των Ουγετόνων. H βασίλισσα, ωστόσο, άρχισε να φοβάται την αμείωτη δύναμη των Ουγετόνων. Το 1572 ο Δούκας του Guise δολοφόνησε τον Coligny ηγέτη των Ουγετόνων. Ενώ το σώμα του πετάχτηκε στους δρόμους, οι Γάλλοι ακρωτηριάσανε το πτώμα και μετά συνέχισαν σε μια σφαγή των Ουγετόνων που διήρκησε πέντε μέρες. Ο Henri III κατάφερε να αποφύγει το θάνατο λόγω της δέσμευσής του για μετατροπή στον καθολικισμό. Τις επόμενες βδομάδες η αναταραχή εξαπλώθηκε σε περισσότερες χώρες εκτός από τη Γαλλία. Γενικά πάνω από 10.000 Ουγετόνοι σκοτώθηκαν στο Παρίσι. Αν και οι σφαγές εξασθένησαν τη δύναμη των Ουγετόνων, επίσης αναθέρμανε τον πόλεμο, ο οποίος σταμάτησε μετά το Διάταγμα της Βουλώνης το 1573 που χορήγησε αμνηστία στους Ουγετόνες και περιορισμένη θρησκευτική ελευθερία. Το 1574, απέτυχε ένα πραξικόπημα των Ουγετόνων στο Saint‐Germain και πέτυχαν οι εξεργέσεις τους στη Νορμανδία, στη κοιλάδα του Ροδανού και έθεσε τη βάση για έναν νέο γύρο πολέμου. Έχοντας γίνει μάρτυρας της σφαγής που δεν επιδοκίμασε ούτε είχε προβλέψει, η ψυχική και φυσική δύναμη του βασιλιά είχε μειωθεί. Η φυσική του κατάσταση επιδεινωνόταν μέχρι την άνοιξη του 1574, όταν και πέθανε. Ο αδερφός του Henri III διαδέχτηκε τον θρόνο και η μητέρα του Catherine τη συμβασιλεία.

http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_IX_of_France

Στη συνέχεια του αιώνα η βασιλεία πέρασε στα χέρια του Louis XIIV, γιος του Henry IV, και οι μάχες μεταξύ των ανεπτυγμένων καπιταλιστικά χωρών της τότε Ευρώπης συνεχίστηκαν52. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό δίνει μια νότα χρονολογικής συμμετρικότητας σε αυτήν τη τόσο ασταθή, κοινωνικά, πολιτικά, καλλιτεχνικά και θρησκευτικά εποχή. Πρόκειται για έναν αιώνα ο οποίος ξεκινάει με πόλεμο, συνεχίζει με επτά εμφυλίους και τελειώνει με πόλεμο. Αφού έχουμε μελετήσει αυτό το κοινωνικό πλαίσιο μπορούμε να καταλάβουμε γιατί οι μανιεριστές και όλοι οι καλλιτέχνες στα τέλη της Αναγέννησης αντιμετωπίζουν ένα τόσο προβληματικό ζήτημα στην απεικόνιση της πραγματικότητας και τη μετάβαση της παράδοσης στο παρόν.

Πόλεμος Γαλλία‐Ισπανία 1595‐1598 και πόλεμος Γαλλίας‐Βρετανίας 1598‐1599

5.ΚΟΙΝΗ ΑΡΧΗ Θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε, πως ένα κοινό χαρακτηριστικό, στις αρχιτεκτονικές αρχές των δύο αρχιτεκτόνων ήταν η περιορισμένη χρήση της καμπύλης, αρχικά, και αργότερα η διαμόρφωση χώρων με κυρίαρχο στοιχείο αυτήν. Έτσι, από τη μία έχουμε τον Cerceau που είχε μελετήσει κτήρια που χρησιμοποιούσαν τη καμπύλη πάρα πολύ, για τα οποία έγραψε και στα βιβλία του ,στην αρχή της αρχιτεκτονικής του χρησιμοποιούσε λίγο τα κυκλικά σχήματα όμως στη συνέχεια μέσα από πειραματισμούς και μελέτες κατέληξε σε σχέδια κυκλικών κατόψεων και κτήρια με έντονο το στοιχείο της καμπύλης. Από την άλλη τον Oud, o οποίος στα πρώτα χρόνια της αρχιτεκτονικής του πρακτικής, χρησιμοποιεί στα κτήρια του καμπυλόγραμμα σχήματα επηρεασμένος από τον ομοεθνή του Berlage, ο οποίος ήταν υποστηρικτής της Art Nouveau 53 και στη συνέχεια χρησιμοποιούσε τις καμπύλες στο πλαίσιο, αυτή τη φορά, του μοντέρνου κινήματος. Σε μελέτη, λοιπόν, που έγινε παρατηρούμε, πως η ομοιότητα του Cerceau και του Oud αφορούσε τη σταδιακά αυξανόμενη χρήση της καμπύλης στα έργα τους: O Cerceau στο πρώτο του βιβλίο, περιορίστηκε σε τετραγωνικά κτήρια με αυστηρές γωνίες και λιγοστές ενδείξεις της καμπύλης και του κυκλικού σχήματος που χρησιμοποιούταν στην Αναγεννησιακή αρχιτεκτονική. Συνήθως χρησιμοποιούσε τους κύκλους σαν δευτερεύοντες χώρους, σκάλες, πυργίσκους, και ο βασικός χώρος εγγραφόταν σε ένα βασικό τετράγωνο σχήμα. Ένα παράδειγμα είναι Η δέκατη κατοικία του πρώτου βιβλίου: (εικόνα 1) Αποτελεί ένα τετραγωνικό κτήριο που περιβάλλεται από τέσσερις πυργίσκους στις τέσσερις γωνίες του. Το μόνο τόξο που βλέπουμε στα σχέδια αυτά βρίσκεται σε αυτούς. Αυτοί συνεχίζονται μέχρι τους πάνω ορόφους. Ο πυργίσκοι στο ανώτερο πάτωμά τους έχουν μονοπάτι με το οποίο μπορεί να κινηθείς γύρω από αυτούς. Να σημειώσουμε πως η πυργίσκοι δεν παρουσιάζουν να έχουν κάποια ιδιαίτερη χρησιμότητα παρά μόνο για το κλείσιμο του τετράγωνου χώρου και έτσι φαίνεται ο υποβιβασμός αυτών των χώρων σε σχέση με το κτίσμα. Ομοίως, το στοιχείο της καμπύλης στον Oud, εισάγεται αρχικά συμπληρωματικά στα κτήρια του. Για παράδειγμα στη Villa Allegonda η καμπύλη αφορά ένα κυκλικό δωμάτιο εφαπτόμενο στο κεντρικό σώμα του κτηρίου και στο λύκειο Tweede Vrijzinnig Christelijk όπου ένα κυλινδρικό κτήριο ενσωματωμένο στη γωνία του κτίσματος λειτουργεί ως κλιμακοστάσιο. Έτσι γίνεται εμφανής ο περιορισμός της καμπύλης σε βοηθητικούς χώρους. Σαν ένα πρώτο συμπέρασμα, θα λέγαμε πως και οι δύο αρχιτέκτονες αρχικά χρησιμοποιούν τη καμπύλη ελάχιστα και την αντιμετωπίζουν με φόβο, πιθανόν λόγω της σημασιολογίας της, που μεταβάλλεται από κίνημα σε κίνημα και από καλλιτέχνη σε καλλιτέχνη, αλλά και της οικοδομικής τεχνολογίας που απαιτούν. Γι αυτό το λόγο, οι καμπύλες, ξεκίνησαν από απλά συμπληρωματικά στοιχεία στο χώρο, ενώ αργότερα άρχισαν να αποκτούν κυρίαρχο ρόλο μέσα σε αυτόν.

Το κίνημα της Art Nouveau (Νέα Τέχνη) αναπτύχθηκε με γενέτειρα το Βέλγιο και τη Γαλλία στο τέλος του 19ου αιώνα μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου και πρέσβευε τη στροφή κυρίως στις οργανικές φόρμες, την ασυμμετρία και τις καμπύλες περισσότερο ως τμήμα ελλείψεων και υπερβολών παρά ως κύκλων. Ανάλογα το γεωγραφικό χώρο που εξαπλώθηκε, έγινε γνωστό και με άλλες ονομασίες, για παράδειγμα στη Γερμανία με τον όρο Jugendstil, στην Αυστρία ως Secession, Stile Liberty στην Ιταλία, και Μοντέρνο στην Ισπανία και την Αμερική.

Φτάνοντας στο σημείο, όπου η καμπύλη απέκτησε πιο λειτουργικό ρόλο στη διαμόρφωση του κτηρίου, έχουμε να αναφέρουμε για τον Cerceau, πως αρχίζει να τη χρησιμοποιεί σε μεγαλύτερους χώρους, πιο συγκεκριμένα, σε κεντρικούς και κυρίαρχους. Και ξεκινάει να διασπά τον κύκλο. Στο τρίτο βιβλίο του υπάρχουν κτήρια στα οποία φτάνει στο αντίθετο άκρο, εντάσσοντας τετράγωνα μέσα σε κυκλικές κατόψεις. Το τετράγωνο πλέον χάνει τη κυριαρχία του στις συνθέσεις του και αποτελεί ένα νοητό όριο, αφού διακόπτεται και διακοσμείται από τμήματα κύκλου. Στις κατόψεις του πολλές φορές ο κύκλος και το τετράγωνο έχουν το ίδιο κέντρο, όμως αυτό δε συμβαίνει πάντα. Για παράδειγμα στην εικοστή κατοικία του τρίτου βιβλίου. (εικόνα 2) Πρόκειται για ένα τετραγωνικό σχέδιο περιγράμματος που αποτελείται από δύο ομόκεντρους κύκλους που σχηματίσουν μια θολωτή στοά. Το κυκλικό κεντρικό κτήριο συνεχίζεται από τέσσερα ορθογωνικά κτήρια τοποθετημένα αξονικά ως προς τον κύκλο, αυτόνομα με τέσσερα διαφορετικές εισόδους. Έτσι ευνοεί όχι μόνο την αξονική αλλά και την περιμετρική κίνηση στο χώρο. Ο δεύτερος όροφος στηρίζεται σε καμάρες και έχει βεράντες. Μεταξύ του κτηρίου και του τετραγωνικού περιγράμματος, μεσολαβεί αυλή με μικρούς κήπους. Το κτήριο αυτό σχεδιάστηκε από τον Cerceau λόγω σχεδιαστικής περιέργειας, όπως αναφέρει στο βιβλίο του, και όχι με την ελπίδα ότι θα υλοποιηθεί54. Στις εργατικές κατοικίες στο Kiefhoek (εικόνα 3) για παράδειγμα, o Οud χρησιμοποιεί τις καμπύλες στα άκρα των επιμηκών αυτών κτιρίων για να στεγάσει εμπορικά καταστήματα, επιλογή διόλου τυχαία μια που οι γωνίες αποτελούν το πιο ευπρόσιτο σημείο του τετραγώνου και καμπυλώνοντάς τες δημιουργεί την εντύπωση μιας μεγαλύτερης πρόσοψης, αιχμαλωτίζοντας το βλέμμα των περαστικών. Όμως, παρόλο που στα περισσότερα κτίσματά του χρησιμοποιεί πλευρικά τις καμπύλες ακολουθώντας την γωνία του οικοπέδου, προς το τέλος της ζωής του εκπονεί ένα κτίριο όπου η καμπύλη αποτελεί τον πυρήνα της αρχιτεκτονικής του σύνθεσης. Πρόκειται για το ολοστρόγγυλο αναρρωτήριο στο Arnhem (εικόνα 4), με σχήμα τέτοιο ώστε να παραπέμπει σε καρουζέλ, μια που το κτίριο επρόκειτο να στεγάσει μικρά παιδιά. Συνοψίζοντας για τον Oud, η χρήση της καμπύλης δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως κατάλοιπο του Berlage, (ή τουλάχιστον, μόνο για τα πρώτα χρόνια της δράσης του) εφόσον συνιστά αρχιτεκτονικό στοιχείο και του μοντέρνου κινήματος ‐ένας από τους πρωτοπόρους του οποίου θεωρείται και ο Oud. Το γεγονός αυτό, οφείλεται κυρίως στη γενικότερη τάση της μοντερνιστικής εποχής να καθρεφτίζονται στις κατασκευές οι νέες τεχνολογικές μέθοδοι. Έτσι οι αρχιτέκτονες του μοντερνισμού εξερευνούν τις δυνατότητες που τους δίνει η ανάπτυξη της τεχνολογίας χρησιμοποιώντας όλο και πιο τολμηρά το στοιχείο της καμπύλης, σε αντίθεση με τους αρχιτέκτονες της Art Nouveau, οι οποίοι περιορίζονταν μόνο σε ό,τι μπορούσαν να κατασκευάσουν χειροποίητα. Αντίστοιχα για τον Cerceau,η χρήση της καμπύλης έγινε τον 16ο αιώνα. Όταν αναφερόμαστε σε αυτόν τον αιώνα, μας έρχονται στο μυαλό τα αυστηρά γεωμετρικά σχήματα που προκύπτουν από τον κύκλο. Σημασιολογικά αυτό το σχήμα έχει διάφορες ερμηνείες όμως από την Αναγέννηση και μετά απέκτησε ένα κύριο νόημα. Συμβόλιζε την τελειότητα που προερχόταν από το θείο. Εκείνη την εποχή, ο αρχιτέκτονας βρίσκεται με ένα εργαλείο που υποδηλώνει τη τελειότητα και την ύπαρξη του θείου, της ισορροπίας και της τέλειας αναλογίας στον κόσμο. Αυτή η αντιφατική σημασιολογία σε σχέση με τη κοινωνική κατάστασητον τοποθετεί σε μια διαδικασία αποσύνθεσης αυτού του εργαλείου, με τη τεχνική ψεγαδιάσματος της μορφής, άρνησης, απόκρυψης. Το γεγονός ότι χρησιμοποιείται ακόμα εκείνη την εποχή το σχήμα του κύκλου, σημαίνει ότι η κοινωνία της εποχής δεν είχε

Ce dessin est plus par curiosité que par espérance d’être suivi ; mais sous ombre de cinq ou six bâtiments étranges qui sont en ce volume, cela réveillera aucunsesprits à en composer d’autres sortes à leur plaisir, Androuet du Cerceau, Troisième Livre d’ Architecture, σελ.15‐16

απορρίψει ακόμα πλήρως τις ιδέες της Αναγέννησης περί τελειότητας. Η καταβαράθρωση αυτή της ιδέας συνέβη σταδιακά. Οπότε δε μπορούμε να κατηγορήσουμε τους καλλιτέχνες του μανιερισμού για το διχασμό τους ανάμεσα στη συνέχεια της πολιτισμικής παράδοσης της αναγέννησης, και στη προσπάθειά τους να αποτινάξουν τις τελευταίες ελπίδες ισορροπίας από τη τέχνη. Ο κύκλος, λοιπόν, ξεκινά να διασπάται σε τόξα, ημικύκλια και τεμνόμενα ημισφαίρια. Και η πρόσβαση του ανθρώπου στο σύμπαν αρχίζει να φαντάζει πιο μακρινή, ενώ η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ του τετραγώνου και του κύκλου55 γίνεται ακόμα πιο ορατή.

Εικόνα 1.

Εικόνα 3.

Εικόνα 2. Εικόνα 4.

Σύμφωνα με τον Βιτρούβιο το τετράγωνο συμβολίζει τον άνθρωπο και ο κύκλος το Σύμπαν.

Androuet du Cerceau, Troisième Livre d’ Architecture, Paris, s.n., 1582. σελ.47

6.ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ

6.1 ΚΑΤΟΙΚΙΑ XXXV56 Στην 35η κατοικία του τρίτου βιβλίου αρχιτεκτονικής του Cerceau υπάρχει πολύ έντονα το στοιχείο του κύκλου και του τόξου. Το κτήριο εντάσσετε σε ένα νοητό τετράγωνο που ορίζετε είτε από τα όρια του με το περιβάλλον γύρο του είτε από τις ακμές των προεξοχών της ανυψωμένης βάσης του57. Γύρω περιβάλετε από νερό και για αυτό βρίσκετε ανυψωμένο και μάλιστα υπό γωνία. Αποτελείτε από έναν κυρίαρχο στρογγυλό όγκο που περιλαμβάνει τέσσερεις μικρότερους ορθογωνίους όγκους. Από την τοποθέτηση των ορθογωνίων περιμετρικά του κύκλου δείχνει πως ξεχωρίζει την ανθρώπινη πλευρά του κόσμου από το σύμπαντος. Τα τετράγωνα και οι κύκλοι έχουν διαφορετικά κέντρα με αυτό υπονοεί ότι η ισορροπία του ανθρώπου και του σύμπαντος διαφοροποιούνται. Ο άνθρωπος κινείται γύρω από τον κόσμο και τον περιτριγυρίζει. Ωστόσο το νοητό τετράγωνο που εγγράφετε στο περίγραμμα του κτιρίου φέρει μια αντιφατική ένια που μας ανάγει σε κλασσικές φιλοσοφικές θεωρίες περί της αλήθειας, της αντίληψης και των ιδεών. Συγκεκριμένα την θεωρία που υποστήριζαν οι Επίκουροι58 ότι η αλήθεια δεν βρίσκεται στην θεωρία των ιδεών αλλά στην ανθρώπινη αντίληψη και στα αισθήσεις. Έτσι εκφράζει πως ο κόσμος είναι ολόκληρος προσπελάσιμος από τον άνθρωπο με την χρήση των αισθήσεων του. Το κτήριο έχει στρογγυλό πρόσωπο και το περίγραμμα του έχει 4 γωνίες, μεταξύ τους τοποθέτησε κήπο, με σοκάκια ολόγυρα59. Τα τέσσερα περίπτερα είναι διώροφα και σκεπασμένα με θόλους.60 Οι καμπύλοι χώροι μεσολαβούν στα τέσσερα τετράγωνα κτήρια έχουν ύψος ενός ορόφου και ο τοίχος της περιφέρειας τους αποτελείτε από επαναλαμβανόμενα τοξωτά ανοίγματα. Από πάνω του βρίσκονται βεράντες που προεκτείνονται και ενώνονται μεταξύ τους. Οι φορείς αυτοί εμπλουτίζουν τον κεντρικό στρογγυλό χώρο αλλά και τον εξωτερικό καθώς περιλαμβάνουν τόξα που δίνουν τη δυνατότητα θέας προς τα μέσα. Ο Cerceau αναφέρει πως στον κεντρικό αίθριο χώρο θα μπορούσαν να διεξαχθούν συμβούλια αλλά στους υπολογισμούς που έχει κάνει δεν το έχει λάβει υπόψη ,ο ίδιος γράφει «Au‐dessous de toute la masse de maçonnerie se peuvent faire et pratiquer les offices ; toutefois au calcul je n’en ai fait nul compte, ains seulement d’une toise de fondation au‐dessous du rez de terre de la cour.» , Jacques Androuet du Cerceau. Ακόμα, επισημάνει πως σχεδίασε αυτό το κτίριο περισσότερο για διασκέδαση, αλλά αν υλοποιούταν θα ήταν άνετο και θα έδινε ικανοποίηση στον ιδιοκτήτη του. «Ce

Androuet du Cerceau, Troisième Livre d’ Architecture, Paris, s.n., 1582. σελ.47 Η βάση αυτή παρουσιάζει ένα ιδιαίτερο σχήμα για οικοδομικούς λόγους, πρόκειται για φέρον στοιχειό της κατασκευής που παίρνει τον ρόλο των θεμελίων. Για να μεταφέρει τα φορτία στο έδαφος έχει ένα σχήμα ου σταδιακά πλατειάζει όπως προσεγγίζει το έδαφος. Τα ημικύκλια χρησιμοποιούνται αντί για ορθές γωνίες για να λαμβάνουν καλύτερα τις κοπτικές τάσεις, 58 Οι επικουρικές θεωρίες αναβίωσαν την εποχή του μανιερισμού και επηρέασαν αρκετά την σκέψη της εποχής. 59 Ο Cerceau σχεδίαζε ο ίδιος τους κήπους των κατοικιών και σε πολλές περιπτώσεις με υπερβολικές λεπτομέρειες. 60 Αισθητικό αλλά και οικοδομικό στοιχείο που χρησιμοποιούταν έντονα εκείνη την εποχή. 57

dessin a été fait plus pour invention à plaisir qu’autrement, toutefois icelui étant fait, ne laisserait de donner commodité et contentement.», Jacques Androuet du Cerceau. 61 Κατά τον σχεδιασμό, ο Cerceau ξεκινά όπως και στην Αναγεννησιακή αρχιτεκτονική από ένα τετράγωνο σχήμα και διατηρώντας την συμμετρία διασπά και επεξεργάζεται το εσωτερικό. Αρχικά διαχωρίζει τον εσωτερικό , περιτοιχισμένο, χώρο από τον εξωτερικό που αποτελείτε από τους κήπους. Τα όρια του ανυψωμένου επιπέδου είναι κάτι που μας τραβάει πρώτο την προσοχή μόλις βλέπουμε το σχέδιο αυτής της κατοικίας, οι γωνίες του περιγράμματος του μοιάζουν με βέλη και στα περισσότερα τελειώματα χρησιμοποιούνται ημικύκλια αντί για ορθές γωνίες. Ο εσωτερικός χώρος έχει καμπύλο περίγραμμα που διακόπτεται από ορθογώνιες προεξοχές. Ο κύκλος που δημιουργεί το κτίριο σε κάτοψη έχει το ίδιο κέντρο με το τετράγωνο δηλαδή βρίσκετε στο κέντρο του κτιρίου, έτσι κάνει πιο έντονη την αίσθηση πως ο κύκλος εμπεριέχετε μέσα στο τετράγωνο. Ο χώρος που περιβάλει το κεντρικό αίθριο σχηματίζεται από δύο ομόκεντρους κύκλους. Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι ότι ενώ διατηρεί την δομή του εσωτερικού κύκλου ο εξωτερικός διακόπτεται (από τα ορθογώνια σχήματα), όπως και σε πολλά άλλα έργα του τέμνει και κατακερματίζει τον κύκλο. Οργανώνει τους χώρους περιμετρικά του αίθριου και έτσι ευνοεί την περιμετρική και αξονική κίνηση, όμως έχει μόνο δυο κεντρικές εισόδους που συνδέουν το κτίριο με το περιβάλλον. Το κτίριο μοιάζει να μας τραβάει προς το κέντρο του ,προς το κέντρο βάρους, το κέντρο ισορροπίας κάτι που δηλώνει την έντονη επιθυμία του Cerceau αλλά και των υπολοίπων μανιεριστών για επικράτηση τα ισορροπίας. Στο εσωτερικό σχεδιάζει ημικυκλικές εσοχές που ενώνονται από ευθείες. Αυτοί οι χώροι με την πρώτη ματιά μας δίνουν την εντύπωση της έλλειψης, θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Cerceau κρύβει τα τόξα και τους κύκλους στα σχέδια του.62 Όσον αφορά τα επίπεδα, είναι ασυνήθιστο πως ο Κεντρικός χώρος είναι χαμηλότερος κατά ένα επίπεδο από τους περιμετρικούς63. Συνήθως ο κεντρικός κυκλικός χώρος έμοιαζε εφελκημένος προς τον ουρανό, ωστόσο εδώ παίζει τον ρόλο ενός γειωμένου περιμετρικού διαδρόμου. Ογκολογικά αυτό μειώνει την ένταση του και δίνει έμφαση στους ορθογωνίους χώρους . Τέλος, διατηρεί μια αυστηρή τυποποίηση στα μεγέθη και στην θέση των κύκλων που χρησιμοποιεί. Δηλαδή τους τοποθετεί είτε με κέντρο το κέντρο συμμετρίας του κτιρίου, είτε περιμετρικά και παρουσιάζουν ομοιομορφία μεγέθους.

Androuet du Cerceau, Troisième Livre d’ Architecture, Paris, s.n., 1582. σελ.24 Στοιχεία ψευδαίσθησης. 63 Ο Κυκλικός χώρος στο δεύτερο επίπεδο γίνετε ένα αίθριο μπαλκόνι 62

7. Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ 7.1.Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ JACQUES ANDROUET DU CERCEAU ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ. Ο Cerceau προσέφερε πολλά στους μεταγενέστερους αρχιτέκτονες, ξεκινώντας από το συγγραφικό του έργο, εδραίωσε την ιδέα των αρχιτεκτονικών εγχειρίδιων «Livres de architecture» και ήταν ο πρώτος που αποτύπωσε τα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα της Γαλλίας με το βιβλίο του ”Les plus excellent bastiments de France”. Προώθησε και έθεσε τις βάσεις για την μεταγενέστερη αρχιτεκτονική και ταυτόχρονα άφησε ένα αρχείο ανεκτίμητης άξιας με σχεδία κατεδαφισμένων η αλωμένων πλέον κτιρίων. Ακόμα, οι μελέτες του στα προοπτικά και αξονομετρικά σχεδία επέκτειναν την αρχιτεκτονική σκέψη από τα δυσδιάστατα επίπεδα στο τρισδιάστατο ,δηλαδή τον χώρο, Αυτή η «απελευθέρωση» της οπτικής άνοιξε νέα κεφάλαια στην αντιμετώπιση και την αντίληψη του χώρου. Πλέον η προοπτική δεν έφερε την “ζωγραφική/απεικονιστικήη” ποιότητα που είχε μέχρι τότε αλλά αποτελούσε ένα εργαλείο εξερεύνησης του χώρου και ανάπτυξης των δόμων με ένα άλλο, λιγότερο δυσδιάστατο, τρόπο. Φυσικά στην συμβολή του Cerceau στην αρχιτεκτονική συμπεριλαμβάνετε και η προώθηση της ιδέας του αρχιτεκτονικού συντακτικού ενός τεράστιου κεφαλαίου του σχεδιασμού που αγγίζει τα όρια της σημασιολογίας και εφαρμόζετε σε διάφορα κοινωνικά πλαίσια ανά τα χρόνια.

7.2.Η ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΜΠΥΛΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ CERCEAU ΣΤΟΥΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ. Ο Cerceau, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, χρησιμοποιούσε το αρχιτεκτονικό συντακτικό της αναγέννησης, βασικές γεωμετρικές δομές (κύκλους, τετράγωνα, τόξα) μέσω των οποίων εξέφραζε τις ιδέες του στον χώρο. Αυτός ο τρόπος έκφρασης επηρέασε και εφαρμόστηκε από μεταγενέστερους αρχιτέκτονες, ενώ, σε κάθε περίπτωση έφερε διαφορετικά νοήματα και ιδέες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι η επιρροή που είχε ο μανιερισμός στο ρασιοναλιστικό κίνημα 64 και κατά

Ο ορθολογισμός (ή ρασιοναλισμός) είναι η συνολική φιλοσοφική κατεύθυνση που αποδέχεται ως γνώμονα και αφετηρία της γνώσεως τη λογική σκέψη. Από την περίοδο του Διαφωτισμού ο ορθολογισμός συνδέεται συνήθως με την εισαγωγή των μαθηματικών μεθόδων στη φιλοσοφία, αρχικά με το έργο των Ντεκάρτ, Λάιμπνιτς και Σπινόζα.

επέκταση στον Terragni.65 Ο ιταλός αρχιτέκτονας μελέτησε τα έργα της ώριμης αναγέννησης και του μανιερισμού, εφαρμόζοντας αυτή την βασική σχεδιαστική αρχή με την τεχνολογία της εποχής του, τις επιρροές που είχε δηχθεί από τις κοινωνικό‐πολιτικές εντάσεις και την ανατολική αρχιτεκτονική πήγε την αρχιτεκτονική σκέψη ένα βήμα πιο περά. Έκανε την αρχή για τον σχηματισμό του ντεκονστρουκτιβισμού66 (deconstructivism) ένα βασικό τμήμα της μεταμοντέρνας (post‐modern)67 αρχιτεκτονικής.H επιρροή που είχε για τον P.Eisenman η μελέτη του για τον Terragni διαμόρφωσε δραστικά το τοπίο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Το θέμα του αρχιτεκτονικού συντακτικού ανοίγει μια πολύ μεγάλη και διαχρονική συζήτηση περά από τον Terragni οι ιδέες του Cerceau για την οργάνωση των δομών επηρέασαν αρχιτέκτονες όπως ο Victor Horta68 ο όποιος με την σειρά του εισήγαγε σε αυτή την αρχή και τις φυσικές δομές και μορφές περά από την αυστηρή γεωμετρία που κατά την εποχή του είχε ξεπεραστεί. Η πιο άμεση επιρροή του Cerceau στην σύγχρονη αρχιτεκτονική θα λέγαμε πως φαίνετε στα έργα του John Quentin Hejduk ο όποιος μέσα από την δουλεία του εξερευνά την οργάνωση των δομών στον χώρο, την σημασία τους και την αλληλεπίδραση των υλικών στοιχείων με τον χώρο στον όποιο βρίσκονται, μερικά από τα βασικότερα θέματα που άνοιξαν ο Καρτέσιος, ο Λάιμπνιτς και οι υπόλοιποι φιλόσοφοι και σκεπτόμενοι τις εποχής του Cerceau και προβλημάτισαν πολύ τον ίδιο. 65

Ο Giuseppe Terragni ήταν Ιταλός αρχιτέκτονας που εργάστηκε κυρίως κάτω από το φασιστικό καθεστώς του Μπενίτο Μουσολίνι και πρωτοστάτησε στο ιταλικό μοντέρνο κίνημα κάτω από τον τίτλο του Ρασιοναλισμού. Τα πιο διάσημα έργα του είναι το «Casa del Fascio» και το «Divine Comedy». 66

Deconstructivism ,είναι μια εξέλιξη της μεταμοντέρνας αρχιτεκτονικής, που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Επηρεάστικε από τη θεωρία της «Αποδόμησης», που είναι μια μορφή της σημειακής ανάλυσης. Χαρακτηρίζεται από τον κατακερματισμό, το ενδιαφέρον για το χειρισμό ή της επιφάνεια μιας δομής, μη ευθύγραμμα σχήματα και την στρέβλωση ή εξάρθρωση στοιχείων της αρχιτεκτονικής, όπως η δομή και τα ανοίγματα. Η τελική οπτική εμφάνιση των κτιρίων που παρουσιάζουν ντεκονστρουκτιβιστικο «στυλ» χαρακτηρίζεται από την μη προβλεψιμότητα και το ελεγχόμενο χάος. 67 Μεταμοντερνισμός κυριολεκτικά σημαίνει «το κίνημα που ακολούθησε του μοντερνισμού». Παρά το ότι ως «μοντέρνο» αυτό καθ' αυτό ορίζεται το «σύγχρονο», το κίνημα του μοντερνισμού καθώς και η μετέπειτα αντίδραση του μεταμοντερνισμού καθορίζονται μέσα από ένα συγκεκριμένο πλέγμα αντιλήψεων. Στην Κριτική Θεωρία χρησιμοποιείται ως σημείο αναφοράς για λογοτεχνικά, θεατρικά, αρχιτεκτονικά και σχεδιαστικά έργα, καθώς επίσης στο πλαίσιο του μάρκετινγκ και των επιχειρήσεων ως ερμηνευτική της Ιστορίας, του δικαίου και της Κουλτούρας του τελευταίου μέρους του 20ου αιώνα. 68 Ο βαρώνος Βικτόρ Ορτά (1861 ‐ 1947) θεωρείται ο πιο διάσημος αρχιτέκτονας της Αrt Nouveau στο Βέλγιο.

7.3.Η ΕΠΗΡΟΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ J.O.HEJDUK. Ο J.O.Hejduk (1929‐2000), ήταν ένας Αμερικανός αρχιτέκτονας, καλλιτέχνης και εκπαιδευτικός ο οποίος πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στη Νέα Υόρκη. Ο Hejduk είναι γνωστός για τη χρήση ελκυστικών και συχνά δύσκολων στην κατασκευή αντικειμένων και σχημάτων. Επίσης, είναι γνωστός για το βαθύ ενδιαφέρον του για τα θεμελιώδη ζητήματα της μορφή, την οργάνωση, την εκπροσώπηση και την αμοιβαιότητα. Ήταν καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο The Cooper Union for the Advancement of Science and Art, 1964 ‐ 2000 και Κοσμήτορας της Σχολής Αρχιτεκτονικής 1975 ‐ 2000. Η άφιξή του, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας πολλών άλλων σημαντικών καθηγητών μεταμόρφωσε την πρακτική και την κριτική σκέψη της αρχιτεκτονικής. 69 Το πρώιμο έργο και το πρόγραμμα σπουδών του αποτελούνταν από μια σειρά ασκήσεων εξερεύνησης κύβων, πλεγμάτων και πλαισίων, μέσω της εξέτασης των τετραγωνικών πλεγμάτων και της τοποθέτησης τους στο χώρο διαγωνίως ή κάμπτοντας τους τοίχους, σε μια σειρά πειραμάτων με επίπεδες επιφάνειες και καμπύλες μάζες σε διάφορους συνδυασμούς και χρώματα. Για την ενίσχυση της έρευνας, του απονεμήθηκε υποτροφία από το Ίδρυμα Graham το 1967. Τελικά, ο John Hejduk επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τον Frank Lloyd Wright και Ludwig Mies Van Der Rohe, στην συνέχεια κινήθηκε μακριά από τα τότε ενδιαφέροντα του και προς σχήματα / αντικείμενα επηρεάσμένα από τη μυθολογία και την πνευματικότητα, εκφράζοντας σαφώς την ποιητική του φύση. Η σχέση μεταξύ της μορφής /αντικειμένου και του περιβάλλοντος της για τον Hejduk είναι ένα αμφιλεγόμενο θέμα, εγείροντας ερωτήματα παρόμοια με εκείνα που τίθενται από τις πρώτες κατοικίες του Peter Eisenman. Το κατασκευαστικό έργο του Hejduk άρχισε να εμφανίζεται στη δεκαετία του 1980 και συνεχίζει πέρα από το θάνατό του . Όπως και ο Cerceau, o Hejduk αντιμετώπιζε το σχεδία ως ένα επιστημονικό εργαλείο, με τα σχεδία του εξερευνούσε τις σχεδιαστικές και συνθετικές δυνατότητες. Αυτό πολλές φορές καθιστούσε τα σχεδία του δύσκολα στην εφαρμογή ή ουτοπικά. Ο Herbert Muschamp είπε «Ο κ. Hejduk ήταν ένας αρχιτέκτονας ο οποίος σε μεγάλο βαθμό απείχε από την συνήθη πρακτική, και το μεγαλύτερο μέρος του έργου του αποτελείται από θεωρητικά έργα, που εκτελούνται με τη μορφή των σχεδίων που συνδυάζονται ποιητικά και πολύ συχνά απο προσωπικές αφηγήσεις.»70Ακόμα, πολλοί άλλοι σύγχρονοι θεωρητικοί, ερευνητές, και ακαδημαϊκοί δημοσιεύουν έργα και έρευνες από τον και για εκείνον.71

"In Memory of John Hejduk, 1929‐2000", Michael J. Crosbie, ArchitectureWeek No. 10, 2001.0719, pN1.1.

Herbert Muschamp, John Hejduk, John Hejduk, an Architect And Educator, Dies at 71, New York Times, 6 Ιουλ 2000. 71

http://www.greatbuildings.com/architects/John_Hejduk.html/

7.4. WALL HOUSE Με μια ιστορία που δεν μοιάζει με καμία άλλη, το Wall House 2 επαναπροσδιορίζει τα όρια του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού σε συνάρτηση με το πλαίσιο τόσο στο χρόνο όσο και στον πολιτισμό. 28 χρόνια μετά την ολοκλήρωση των αρχικών σχεδίων και ένα χρόνο μετά το θάνατο του αρχιτέκτονα J.Hejduk, η κατασκευή άρχισε σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον από αυτό που είχε αρχικά φανταστεί. Το σπίτι είναι μια μελέτη της σχέσης ανάμεσα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό και θυμίζει την αρχιτεκτονική του Le Corbusier, αν και λίγο πιο εκκεντρικό. Η κατοικία σχεδιάστηκε αρχικά το 1973 για έναν συνάδελφο του, μέλος ΔΕΠ στη Σχολή Irwin S. Chanin School of Architecture στο Cooper Union της Νέας Υόρκης, που πρόκειται να κατασκευαστεί στο Ridgefeld, Connecticut. Λόγω του προβλεπόμενου υψηλού κόστους κατασκευής στη δασώδη περιοχή, το project έμεινε σε αναμονή. Περνώντας από δυνητικό πελάτη σε δυνητικό πελάτη, πάντα ακυρωνόταν πριν από την έναρξη της κατασκευής λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Αυτό γινόταν μέχρι που μια εταιρεία ανάπτυξης στο Groningen της Ολλανδίας, έδηξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το έργο και αποφάσισε να χρηματοδοτήσει την κατασκευή σε 2.500 τετραγωνικά πόδια. Δεν ήταν μέχρι τον απροσδόκητο θάνατο του J.Hejduk που η κατασκευή του σπιτιού άρχισε.72 Το Wall House 2 αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού για τη συγχώνευση της υπερρεαλιστικής γλυπτικής, κυβιστικής ζωγραφικής και αρχιτεκτονικής , που αντανακλούν την ταυτότητα του John Hejduk ως καλλιτέχνης, ποιητής, εκπαιδευτικός και αρχιτέκτονας. Η έμπνευση για τα έργα του συχνά προέρχονταν από τον Le Corbusier και Mies van der Rohe, όπου έμαθε να επικεντρώνεται στις πιο επίπεδες διαστάσεις της αρχιτεκτονικής μορφής, καθώς και να εστιάζει στους καθαρούς όγκους. Οργανώνει το χώρο γύρω από ένα κεντρικό άξονα του οριζόντιου και κατακόρυφου επίπεδου, η τρισδιάστατη οπτική του χώρου του επιτρέπει να βιώνει τους χώρους. Ενώ, ένα δισδιάστατο επίπεδο, αποσυνδέει και ταυτόχρονα ενώνει τους λειτουργικούς χώρους που εμφανίζονται διαχωρισμένοι ο ένας από τον άλλο, έτσι δίνει έμφαση στην ποιητική φύση της κατοικίας. Η χρήση φωτεινών χρωμάτων ενθαρρύνει την οπτική διάκριση μεταξύ των όγκων, οι οποίοι είναι προσβάσιμοι μέσω μιας ελικοειδής σκάλας που ακουμπάει στο πίσω μέρος του τοιχώματος. Διαιρώντας το χώρο, ο τοίχος φαίνεται να στέκετε αυτόνομος όμως υποστηρίζεται μέσω μιας γυάλινης σύνδεσης με τους όγκους. Ο τοίχος είναι μια ουδέτερη κατάσταση, γι 'αυτό είναι βαμμένος γκρι. Είναι η μεγαλύτερη στιγμή ηρεμίας, και την ίδια στιγμή η μεγαλύτερη ένταση, είναι μια στιγμή μετάβασης. Το ύψος του τοίχου ορίζει το πέρασμα, και για τον ίδιο λόγο, η λεπτότητα του επιτείνει την αίσθηση του ως μια στιγμιαία κατάσταση, αυτό που αποκαλούμε την παρούσα στιγμή. Francesco Semerani «John Helduk, Dalla forma alla figura all’archetipo» ,2008 ,σ.53‐55

(Ιστοτοπος:http://www.openstarts.units.it/dspace/bitstream/10077/2676/1/Tesi%20F%20Semerani%20Aprile% 202008.pdf)

Μπαίνοντας στο σπίτι, ο επισκέπτης συναντά μια σκάλα που οδηγεί στο χώρο της μελέτης, την κουζίνα και την τραπεζαρία. Ο πρώτος όροφος περιλαμβάνει ένα υπνοδωμάτιο, και ο επάνω όροφος διαθέτει το καθιστικό. Κάθε όγκος φαίνεται να εξέχει σαν πρόβολος, αλλά στην πραγματικότητα οι επιπλέοντες μάζες υποστηρίζονται από ένα πλέγμα υποστυλωμάτων. Αυτό προσθέτει στην εντυπωσιακή σχεδίαση του Wall House 2, καθώς ο μεγάλος τοίχος γίνεται συμβολικός και δεν έχει στατικό χαρακτήρα. Μια ενδιαφέρουσα πτυχή του πρόσφατα κατασκευασμένου Wall House 2 είναι η προσβασιμότητα του. Οι ιδιοκτήτες έχουν χωρίσει την κατοικία σε δημόσιο, ημιδημόσιο και ιδιωτικό μέρη , έτσι ώστε η αρχιτεκτονική μπορεί να βιωθεί και να ερμηνευθεί από όλους. Οι καλλιτέχνες καλούνται να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα της κατοικίας στην οποία διαμένουν για να ερευνήσουν τα ποιητικά στοιχεία του χώρου και της αρχιτεκτονικής.73

8.ΕΠΙΛΟΓΟΣ Συνοψίζοντας, ο Cerceau υπήρξε ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας του 16ου αιώνα. Έγραψε πολλά βιβλία και εγχειρίδια αρχιτεκτονικής και εργάστηκε ως βασιλικός αρχιτέκτονας την εποχή της Αικατερίνης των Μεδίκων. Με τα συγγράμματα και τα χαρακτικά του επηρέασε του συγχρόνους του και τους μεταγενέστερους αρχιτέκτονες. Το έργο του «άνοιξε» πολλά αρχιτεκτονικά θέματα όπως η έννοια του «αρχιτεκτονικού συντακτικού», η προοπτική αντίληψη του χώρου και η χρήση αναφορών. Θα λέγαμε πως τα πιο ενδιαφέροντα από τα έργα του ήταν αποτέλεσμα της ερευνητικής του περιεργείας και δεν αποτελούσαν ρεαλιστικές προτάσεις ,αλλά πειραματικά σχέδια. Το έργο του συνεχιστικέ από τους απογόνους του που με την σειρά τους ακολούθησαν τον δρόμο του Jacques I και έγιναν γνωστοί αρχιτέκτονες της εποχής τους. Σχετικά με τον προβληματισμό που βάλαμε στην εισαγωγή, δηλαδή το κατά πόσο βλέπουμε την επιρροή της μανιεριστικής αρχιτεκτονικής και συγκεκριμένα του Cerceau, στη πορεία της αρχιτεκτονικής σκέψης θα μπορούσαμε να πούμε ότι η απάντηση δεν είναι μονοσήμαντη. Δηλαδή, η επιρροή του προκύπτει αρχικά από τα χαρακτικά του και τα ποικίλα αρχιτεκτονικά βιβλία που έγραψε. Πέρα από αυτό, η αρχιτεκτονική του σκέψη επηρέασε πολλούς αρχιτέκτονες διαφόρων εποχών. Θα μπορούσαμε να πούμε πως την πιο άμεση επιρροή δέχτηκε το μεταγενέστερο του κίνημα, δηλαδή το μπαρόκ ,το οποίο βασίστηκε στον μανιερισμό ,κράτησε και πέταξε κάποια στοιχεία του. Εκτός αυτου, πολλοί αρχιτέκτονες ασχολήθηκαν με τα έργα του 16ου αιώνα και έχοντας σαν σύμβουλο τα βιβλία του Cerceau τεκμηρίωσαν την μελέτη τους. Η επιρροή του όμως δε σταματά εκεί. Οι αρχιτέκτονες επηρεαστήκαν από αυτόν με τη σειρά τους επηρέασαν την εποχή του αλλά και τις επόμενες γενιές. Ως συμπέρασμα μπορούμε να πούμε ότι η σύνδεση μεταξύ του Cerceau και της εποχής μας δεν είναι μοναδική. Δε μπορούμε να διευκρινύσουμε από πού προέκυψε η επιρροή του στην σύγχρονη αρχιτεκτονική όμως αναμφίβολα έχει παίξει μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση του αρχιτεκτονικού προβληματισμού στις μέρες μας

73 Megan Sveiven, “Wall House 2 / John Hejduk”, ArchDaily ,06 Feb 2012 (Ιστοτοπος: http://www.archdaily.com/205541/ad‐classics‐wall‐house‐2‐john‐hejduk/)

Ειδικη Βιβλιογραφια. (Συνολικη)

Βιβλία Από Jacques Androuet du Cerceau:     

Jacques Androuet du Cerceau, Le premier volume des plus excellents bastiments de France, Paris, s.n., 1576‐1579. Jacques Androuet du Cerceau ,Leçons de perspective positive, Paris, Mamert Patisson, 1576 Jacques Androuet du Cerceau ,Livre d’architecture, Paris, Benoît Prévôt, 1559. Jacques Androuet du Cerceau ,Second livre d’architecture, Paris, André Wechel, 1561. Jacques Androuet du Cerceau ,Troisième livre d’architecture , Paris, s.n., 1582.

Ιστοσελίδες.      

http://www.youtube.com/watch?v=IMAUc9kQ8a4 http://en.wikipedia.org/wiki/Jacques_I_Androuet_du_Cerceau http://web.archive.org/web/20080606234604/http://www.deregulo.com/facetation /2005_06_19_archives.html http://www.wga.hu/frames‐e.html?/bio/a/androuet/biograph.html http://www.museeprotestant.org/Pages/Notices.php?scatid=40&noticeid=227&lev= 1&Lget=FR http://architectura.cesr.univ‐ tours.fr/traite/Auteur/Androuet_du_Cerceau.asp?param=

Γενικη Βιβλιογραφια. (Συνολικη) Βιβλία   

David Watkin, Ιστορία της δυτικής αρχιτεκτονικής, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2005 Arnold Hauser,Κοινωνική ιστορία της τέχνης (volume 2) , Routledge,1999 Anthony Blunt,Τέχνη και αρχιτεκτονική στην Γαλλία 1500‐1700, Yale University Press, 1999

   

Antoine Picon, Architectes et ingenieurs au siecle des lumieres, Editions Parentheses,1988 Arnold Hauser, The social history of art ,volume II, Routledge,1999 Murray Peter and Linda, The Art of Renaissance, Εκδόσεις Word of Art, 1997. Michele Furnari, Formal Design in Renaissance Architecture from Brunelleschi to Palladio, Εκδόσεις Rizzoli,1995

Ιστοσελίδες. 

http://el.wikipedia.org/wiki/Νύχτα_του_Αγίου_Βαρθολομαίου

                     

http://el.wikipedia.org/wiki/Αικατερίνη_των_Μεδίκων http://el.wikipedia.org/wiki/Προντεσταντισμός http://el.wikipedia.org/wiki/Καλβινισμός http://el.wikipedia.org/wiki/Θρησκευτική_Μεταρρύθμιση http://en.wikipedia.org/wiki/Catherine_de_Medicis_building_projects http://en.wikipedia.org/wiki/Francesco_Primaticcio http://en.wikipedia.org/wiki/Rosso_Fiorentino http://en.wikipedia.org/wiki/Tuileries_Palace http://en.wikipedia.org/wiki/Saint‐Maur‐des‐Fosses http://en.wikipedia.org/wiki/Niccolο_Machiavelli http://el.wikipedia.org/wiki/Πάβια http://3otiko.blogspot.gr/2011/07/blog‐post_4852.html http://el.wikipedia.org/wiki/Φραγκίσκοσ_Α’_της_Γαλλίας http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_IX_of_France http://en.wikipedia.org/wiki/Henry_II_of_France#Italian_War_of_1551.E2.0.931559 http://en.wikipedia.org/wiki/French_Wars_of_Religion http://en.wikipedia.org/wiki/Italian_War_of_1551%E2%80%931559 http://en.wikipedia.org/wiki/French_Wars_of_Religion http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_V,_Holy_Roman_Emperor http://en.wikipedia.org/wiki/Henry_V_of_England http://en.wikipedia.org/wiki/Sebastiano_Serlio http://www.openstarts.units.it/dspace/bitstream/10077/2676/1/Tesi%20F%20Sem erani%20Aprile%202008.pdf http://www.greatbuildings.com/architects/John_Hejduk.html/ http://www.archdaily.com/205541/ad‐classics‐wall‐house‐2‐john‐hejduk http://www.openstarts.units.it/dspace/bitstream/10077/2676/1/Tesi%20F%20Sem erani%20Aprile%202008.pdf http://www.greatbuildings.com/architects/John_Hejduk.html/ http://www.archdaily.com/205541/ad‐classics‐wall‐house‐2‐john‐hejduk

    

Βιβλιογραφια για περεταιρω ερευνα     

M. Chatenet, La Maison des champs dans l’Europe de la Renaissance, Paris, Picard, 2006 F. Boudon, Les traités d’architecture de la Renaissance , Paris, Picard, 1988 H. von Geymüller , Les Du Cerceau. Leur vie et leur œuvre d’après les nouvelles recherches, Paris/Londres, Rouam/Wood & Co, 1887 D. Thomson, Sebastiano Serlio à Lyon. Architecture et imprimerie, Lyon, Mémoire Active, 2004 Y. Pauwels, L’architecture au temps de la Pléiade, Paris, Monfort, 2002. Andre Chastel & Jean Guillaume, Les chantiers de la Renaissance,Picard,1991