Jaarrekening Lentis 2017

Jaarrekening 2017 Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

INHOUDSOPGAVE

Pagina

5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.1.6 5.1.7 5.1.8 5.1.9 5.1.10 5.1.11 5.1.12 5.1.13 5.1.14 5.1.15 5.1.16 5.1.17

Jaarrekening 2017 Geconsolideerde balans per 31 december 2017 Geconsolideerde resultatenrekening over 2017 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2017 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2017 Mutatieoverzicht materiële vaste activa Mutatieoverzicht financiële vaste activa Overzicht langlopende schulden ultimo 2017 Toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over 2017 Balans per 31 december 2017 Resultatenrekening over 2017 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans per 31 december 2017 Mutatieoverzicht materiële vaste activa Mutatieoverzicht financiële vaste activa Overzicht langlopende schulden ultimo 2017 Toelichting op de resultatenrekening over 2017

3 4 5 6 13 19 19 20 21 25 26 27 28 35 35 36 37

5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3

Overige gegevens Statutaire regeling resultaatbestemming Nevenvestigingen Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

42 42 42

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 5.1.1 GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2017 (na resultaatbestemming) Ref.

31-dec-17 €

31-dec-16 €

1 2

83.451.131 1.095.361 84.546.492

88.921.688 1.027.593 89.949.281

3 4

359.302 8.343.596

213.098 10.693.262

5 6 7

688.886 37.019.070 4.589.524 51.000.378

0 37.879.605 5.101.038 53.887.003

135.546.870

143.836.284

31-dec-17 €

31-dec-16 €

21.345.663 4.231.598 25.577.261

21.280.636 4.231.598 25.512.234

ACTIVA

Vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Onderhanden werk uit hoofde van DBC's/ DBC-zorgproducten Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Debiteuren en overige vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

Ref. PASSIVA

Groepsvermogen Bestemmingsfondsen Algemene overige reserves Totaal groepsvermogen

8

Voorzieningen

9

8.899.943

9.094.070

10

48.246.204

53.581.759

5 11

0 52.823.462 52.823.462

1.170.337 54.477.884 55.648.221

135.546.870

143.836.284

Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) Kortlopende schulden Schulden uit hoofde van financieringsoverschot Overige kortlopende schulden Totaal kortlopende schulden Totaal passiva

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 3

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.2 GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING OVER 2017 Ref.

2017 €

2016 €

BEDRIJFSOPBRENGSTEN: Opbrengsten zorgprestaties

13

165.181.325

164.878.865

Subsidies

14

3.518.632

3.233.096

Overige bedrijfsopbrengsten

15

5.267.486

6.159.733

173.967.443

174.271.694

Som der bedrijfsopbrengsten

BEDRIJFSLASTEN: Personeelskosten

16

140.371.049

145.090.923

Afschrijvingen op financiële en materiële vaste activa

17

9.794.665

10.385.595

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa

18

285.000

325.000

Overige bedrijfskosten

19

21.723.641

25.368.465

Som der bedrijfslasten

172.174.355

181.169.983

BEDRIJFSRESULTAAT

1.793.088

-6.898.289

-1.843.326

-1.774.348

-50.238

-8.672.637

Financiële baten en lasten

20

RESULTAAT BOEKJAAR Vennootschapsbelasting

21

0

-2.200

Resultaat deelneming

22

115.265

73.639

65.027

-8.601.198

2017 € 65.027

2016 € -8.601.198

65.027

-8.601.198

RESULTAAT NA BELASTINGEN

RESULTAATBESTEMMING Het resultaat is als volgt verdeeld: Bestemmingsfonds GGZ PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 4

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.3 GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT Ref. €

2017 €

€

2016 €

Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat

5.1.2

Aanpassingen voor: - afschrijvingen en overige waardeverminderingen - correctiepost investeringsactiviteiten - mutaties voorzieningen

17/18 9

1.793.088

10.079.665 637.548 -194.127

-6.898.289

10.710.595 -100.172 551.827 10.523.086

Veranderingen in vlottende middelen: - voorraden - mutatie onderhanden werk uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten - vorderingen - vorderingen/schulden uit hoofde van financieringstekort respectievelijk -overschot - kortlopende schulden (excl. schulden aan banken)

3

-146.204

175.181

4 6

2.349.666 860.535

-1.369.585 -2.405.167

5 11

-1.859.223 -1.510.565

755.150 8.847.640 -305.791 12.010.383

Kasstroom uit bedrijfsoperaties 20 20

Ontvangen interest Betaalde interest

11.162.250

3.788 -1.895.335

6.003.219 10.267.180 3.884 -1.824.850

-1.891.547 10.118.836

Totaal kasstroom uit operationele activiteiten

-1.820.966 8.446.214

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Verwervingen deelnemingen en/of samenwerkingsverbanden Aflossing leningen u/g Desinvesteringen overige financiële vaste activa Afschrijvingen financiële vaste activa Disagio

1 1

-5.292.805 93.647

-4.040.425 17.222

2 2

0 0 0 0 0

-4.000 0 0 0 0

2 2

-5.199.158

Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten

-4.027.203

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossing langlopende schulden

10

-5.431.192

Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen

7

Stand geldmiddelen per 1 januari Stand geldmiddelen per 31 december Mutatie geldmiddelen Toelichting: Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 5

-4.570.953 -5.431.192

-4.570.953

-511.514

-151.942

5.101.038 4.589.524 -511.514

5.252.980 5.101.038 -151.942

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING 5.1.4.1 Algemeen Algemene gegevens en groepsverhoudingen Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming (hierna Lentis) is statutair gevestigd te gemeente Groningen, en feitelijk gevestigd op het adres E6, 9471 KA Zuidlaren, en is geregistreerd onder KvK-nummer 41013211. Lentis is een organisatie voor geestelijke gezondheidszorg, forensische gezondheidszorg en ouderenzorg in de provincies Groningen, Drenthe en Friesland. Lentis verleent zowel Basis GGZ als Specialistische GGZ aan kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen. Lentis behoort tot het Lentis Concern. Aan het hoofd van deze groep staat de Bestuursstichting Lentis. De Bestuursstichting Lentis is statutair gevestigd te Zuidlaren. De jaarrekening van Lentis is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Bestuursstichting Lentis.

Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi, de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving RJ 655, Titel 9 BW2 en de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT).

Continuïteitsveronderstelling Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling.

Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar.

Vergelijkende cijfers De cijfers van 2016 zijn, waar nodig, geherrubriceerd om vergelijkbaarheid met 2017 mogelijk te maken.

Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening van Lentis zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen en andere rechtspersonen waarop overwegende zeggenschap kan worden uitgeoefend of waarover de centrale leiding wordt gevoerd. Indien de gezamenlijke betekenis te verwaarlozen is op het geheel of als de benodigde gegevens slechts tegen onevenredige kosten of met grote vertraging te verkrijgen of te ramen zijn of als het belang slechts wordt gehouden om het te vervreemden dan blijft consolidatie achterwege.

Dit laatste is in zowel 2017 als 2016 niet van toepassing. Alle tot de groep behorende entiteiten zijn in de consolidatie betrokken.

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van Lentis.

Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen worden geëlimineerd, voor zover de resultaten niet door transacties met derden buiten de Groep zijn gerealiseerd. Ongerealiseerde verliezen op intercompany-transacties worden ook geëlimineerd tenzij er sprake is van een bijzondere waardevermindering. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen zijn waar nodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende waarderingsgrondslagen voor de Groep.

De in consolidatie begrepen vennootschap is: • P.O.H. B.V., Groningen (100%), voor een nadere toelichting op het verstrekt kapitaal, het eigen vermogen en het resultaat wordt verwezen naar de toelichting op de financiële vaste activa in de enkelvoudige jaarrekening.

Verbonden rechtspersonen De stichting heeft de volgende verbonden stichtingen en vennootschappen die niet in de consolidatie betrokken zijn.

• Phebe B.V. te Zuidlaren met als kernactiviteit Payroll en HRM. De mate van zeggenschap is 14%. Het eigen vermogen 2017: € 36.096, resultaat 2017: -€ 75.

•Martini Apotheek B.V. te Groningen met als kernactiviteit Apotheek. De mate van zeggenschap is 30%. Het eigen vermogen 2017: € 834.995, resultaat 2017: € 384.251.

•PsyQ Nederland Holding B.V. te Leiden met als kernactiviteit Holdingactiviteiten. De mate van zeggenschap is 42%. Het eigen vermogen 2016: € 2.363, resultaat 2016: € 0 (gegevens over 2017 nog niet bekend).

Er hebben zich geen transacties met verbonden partijen voorgedaan op niet-zakelijke grondslag.

Daarnaast betreffen de verbonden partijen de groepsmaatschappijen Bestuursstichting Lentis, Stichting Dignis en Stichting FPC. Dr. S. van Mesdag.

Als verbonden partij worden alle rechtspersonen aangemerkt waarover overheersende zeggenschap, gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende zeggenschap kunnen uitoefenen worden aangemerkt als verbonden partij. Ook de statutaire directieleden, andere sleutelfunctionarissen in het management van Dignis of de moedermaatschappij PricewaterhouseCoopers van Dignis en nauwe verwanten zijn verbonden partijen.

Accountants N.V. Uitsluitend voor

Transacties van betekenis identificatiedoeleinden met verbonden partijen worden toegelicht voor zover deze niet onder normale marktvoorwaarden zijn aangegaan.

Hiervan wordt toegelicht de aard en de omvang van de transactie en andere informatie die nodig is voor het verschaffen van het inzicht.

Pagina 6

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

5.1.4.2 Grondslagen van waardering van activa en passiva Operationele leasing Bij de stichting kunnen er leasecontracten bestaan waarbij een groot deel van de voor- en nadelen die aan de eigendom verbonden zijn, niet bij de stichting ligt. Deze leasecontracten worden verantwoord als operationele leasing. Leasebetalingen worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst- en verliesrekening over de looptijd van het contract.

Activa en passiva Activa en passiva worden tegen verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs opgenomen, tenzij anders vermeld in de verdere grondslagen.

Toelichtingen op posten in de balans, resultatenrekening en kasstroomoverzicht zijn in de jaarrekening genummerd.

Een in de balans opgenomen actief of verplichting blijft op de balans, als een transactie met betrekking tot het actief of de verplichting niet leidt tot een belangrijke verandering in de economische realiteit met betrekking tot het actief of de verplichting. Een actief of verplichting wordt niet langer in de balans opgenomen als een transactie ertoe leidt dat alle of nagenoeg alle rechten op economische en alle of nagenoeg alle risico's met betrekking tot het actief of de verplichting aan een derde zijn overgedragen. Verder wordt een actief of een verplichting niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip dat niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en of betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro's, wat ook de functionele valuta is van Lentis.

Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en terreinen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs plus bijkomende kosten of vervaardigingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Er wordt rekening gehouden met de bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht. Voor de vaststelling of voor een materieel vast actief sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt verwezen naar betreffende paragraaf.

Overige vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief direct toerekenbare kosten, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur en bijzondere waardeverminderingen.

De afschrijvingstermijnen van materiële vaste activa zijn gebaseerd op de verwachte gebruiksduur van het vast actief.

De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur. Op bedrijfsterreinen en op vaste activa in ontwikkeling en vooruitbetalingen op materiële vaste activa wordt niet afgeschreven.

De volgende afschrijvingspercentages worden hierbij gehanteerd: • Bedrijfsgebouwen : 2%;2,5%,5%; • Machines en installaties : 5%,10%; • Andere vaste bedrijfsmiddelen : 10%,20%.

Subsidies op investeringen worden in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs van de activa waarop de subsidies betrekking hebben.

Voor verplichtingen tot herstel na afloop van het gebruik van het actief (ontmantelingskosten) wordt een voorziening getroffen voor het verwachte bedrag op het moment van activering. Dit bedrag wordt verwerkt als onderdeel van de vervaardigingsprijs. Indien grond gekocht is met opstallen, met de intentie de opstallen te slopen of teniet te laten gaan en vervolgens op de grond nieuwbouw te realiseren, dan maken de eventuele boekwaarde van de opstallen en de gemaakte sloopkosten deel uit van de verkrijgingsprijs van de grond.

Lentis beschikt over vastgoed waar zorg wordt verleend waarop aanspraak bestaat ingevolge artikel 6 van de AWBZ. Voor dit vastgoed zijn in 2011 de bekostigingsregels aangepast. Volledige nacalculatie van kapitaalslasten van (voorheen) vergunningsplichtige investeringen is vervangen door prestatiebekostiging. Hierbij geldt een gefaseerde overgang met een overgangstermijn tot en met 2017.

Lentis beschikt tevens over vastgoed waar curatieve zorg wordt verleend die wordt bekostigd door ofwel vanuit de Zorgverzekersingswet ofwel het ministerie van Veiligheid en Justitie. Voor dit vastgoed was in 2011 reeds bekend dat de bekostiging zou worden aangepast, maar de exacte invulling en tarieven waren nog niet bekend. Met ingang van 2013 wordt volledige nacalculatie van kapitaallasten vervangen door prestatiebekostiging. Hierbij geldt deels een gefaseerde overgang met een overgangstermijn tot en met 2017.

Groot onderhoud Periodiek groot onderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen.

Financiële vaste activa Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode (nettovermogenswaarde). Wanneer 20% of meer van de stemrechten uitgebracht kan worden, wordt ervan uitgegaan dat er invloed van betekenis is.

De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor Uitsluitend voor zover Lentis in deze situatie geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan wel het stellige voornemen heeft de identificatiedoeleinden

deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt hiervoor een voorziening getroffen.

Pagina 7

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Voor de vervolgwaardering worden de grondslagen toegepast die gelden voor deze jaarrekening, uitgaande van de waarden bij eerste waardering.

Als resultaat wordt verantwoord het bedrag waarmee de boekwaarde van de deelneming sinds de voorafgaande jaarrekening is gewijzigd als gevolg van het door de deelneming behaalde resultaat. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Als resultaat wordt in aanmerking genomen het in het verslagjaar gedeclareerde dividend van de deelneming, waarbij niet in contanten uitgekeerde dividenden worden gewaardeerd tegen reële waarde.

De geactiveerde disagio worden verantwoord in de periode waartoe zij behoren op basis van de looptijd van de daaraan ten grondslag liggende leningen.

De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorderingen omvatten verstrekte leningen en overige vorderingen, die tot het einde van de looptijd zullen worden aangehouden. Deze vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden deze leningen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er bij het aangaan van leningen sprake is van disagio, wordt dit gedurende de looptijd ten laste van het resultaat gebracht als onderdeel van de effectieve rente. Ook transactiekosten worden verwerkt in de eerste waardering en als onderdeel van de effectieve rente ten laste van het resultaat gebracht. Bijzondere waardeverminderingen worden in mindering gebracht op de winst-en verliesrekening.

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa De stichting beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroom genererende eenheid waartoe het actief behoort.

Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt direct als last verwerkt in de winst- en verliesrekening onder gelijktijdige verlaging van de boekwaarde van het betreffende actief.

Lentis heeft op basis van een kwalitatieve analyse vastgesteld dat in 2017 geen sprake is van indicaties van een mogelijke duurzame waardevermindering van haar vastgoed met uitzondering van een locatie die begin 2018 leeg komt te staan en waar vooralsnog geen alternatieve invulling voor handen is. Deze locatie is gewaardeerd op verwachte opbrengstwaarde.

De opbrengstwaarde wordt in eerste instantie ontleend aan een bindende verkoopovereenkomst; als die er niet is, wordt de opbrengstwaarde bepaald met behulp van de actieve markt waarbij normaliter de gangbare biedprijs geldt als marktprijs.

Indien wordt vastgesteld dat een bijzondere waardevermindering die in het verleden verantwoord is, niet meer bestaat of is afgenomen, dan wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord.

Ook voor financiële activa beoordeelt de stichting op iedere balansdatum of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen van een financieel actief of een groep van financiële activa. Bij objectieve aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen bepaalt de stichting de omvang van het verlies uit hoofde van bijzondere waardeverminderingen, en verwerkt dit direct in de winst-en-verliesrekening.

Bij financiële activa die gewaardeerd zijn tegen geamortiseerde kostprijs wordt de omvang van de bijzondere waardevermindering bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking van het instrument. Het waardeverminderingsverlies dat daardoor opgenomen was, dient te worden teruggenomen indien de afname van de waardevermindering verband houdt met een objectieve gebeurtenis na afboeking. De terugname wordt beperkt tot maximaal het bedrag dat nodig is om het actief te waarderen op de geamortiseerde kostprijs op het moment van de terugname, als geen sprake geweest zou zijn van een bijzondere waardevermindering. Het teruggenomen verlies wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

Vervreemding van vaste activa Voor verkoop beschikbare activa worden gewaardeerd tegen boekwaarde of lagere opbrengstwaarde.

Voorraden Voorraden zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijzen onder toepassing van de FIFO-methode ('first in, first out') of lagere opbrengstwaarde.

De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden.

Onderhanden projecten uit hoofde van DB(B)C's / DB(B)C-zorgproducten De onderhanden projecten uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten worden gewaardeerd op basis van de verwachte opbrengstwaarde van het deel van de DBC's / DBC-zorgproducten dat op 31 december 2017 is geleverd. Op de onderhanden projecten worden de voorschotten die ontvangenPricewaterhouseCoopers zijn van verzekeraars in mindering gebracht. Voor voorzienbare verliezen op de onderhanden projecten uit Accountants N.V.wordt een voorziening op de waardering in mindering gebracht. hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 8

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Het onderhanden projecten uit hoofde van DBBC worden gewaardeerd op basis van de verwachte opbrengstwaarde van het deel van de DBBC's dat per 31 december 2017 openstaat. Op het onderhanden werk wordt het voorschot dat ontvangen is van het Ministerie in mindering gebracht. Indien de verwachte opbrengstwaarde lager is dan het ontvangen voorschot, wordt het verschil onder de kortlopende schulden weergegeven. De opmerkingen over sector brede onzekerheden is ook van toepassing op het onderhanden werk DBC's curatieve GGZ en verder uitgewerkt in paragraaf 5.1.4.3.

Vorderingen De eerste waardering van vorderingen is tegen reële waarde, inclusief transactiekosten (door toepassing van de effectieve rentemethode worden transactiekosten als onderdeel van de amortisatie in de winst- en verliesrekening verwerkt). De vervolgwaardering van vorderingen is tegen geamortiseerde kostprijs (indien geen sprake van agio/disagio of transactiekosten dan geamortiseerde kostprijs gelijk aan nominale waarde). Een voorziening wordt getroffen op de vordering op grond van verwachte oninbaarheid. De voorziening is bepaald door combinatie van de direct en indirecte methode.

Kredietrisico Lentis heeft vorderingen verstrekt aan participanten en maatschappijen waarin wordt deelgenomen. Bij deze partijen is geen historie van wanbetaling bekend. Daarnaast is sprake van kredietrisico ten aanzien van vorderingen uit hoofde van debiteuren. Voor de kredietrisico's inzake deze vorderingen wordt verwezen naar de toelichting op de balans.

Rente- en kasstroomrisico Lentis loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa en liquide middelen) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen).

Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt Lentis risico ten aanzien van toekomstige kasstromen; met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt Lentis risico’s over de reële waarde als gevolg van wijzigingen in de marktrente.

Met betrekking tot de vorderingen worden geen financiële derivaten met betrekking tot afdekking van het renterisico gecontracteerd.

Reële waarde De reële waarde van de meeste in de balans verantwoorde financiële instrumenten, waaronder vorderingen, liquide middelen, langlopende en kortlopende schulden, benadert de boekwaarde ervan.

Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden, direct opeisbare deposito's met een looptijd korter dan twaalf maanden en kruisposten.

Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

Voorzieningen (algemeen) Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichting en verliezen af te wikkelen. De gehanteerde disconteringsvoet van 2% is voor 2017 ongewijzigd gebleven ten opzichte van 2016.

Wanneer verplichtingen naar verwachting door een derde zullen worden vergoed, wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen indien het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting.

Voorziening personeelsbeloningen Deze voorziening betreft een voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen en overige salariscomponenten. De toekomstige jubileumuitkeringen worden berekend met behulp van diverse parameters als gedane toezeggingen, blijfkans en leeftijd. De gehanteerde disconteringsvoet bedraagt 2%.

Voorziening langdurig zieken Deze voorziening wordt gevormd ter dekking van de op de balansdatum bestaande verplichting inzake de loondoorbetaling van werknemers die per deze datum arbeidsongeschikt zijn. Langdurig zieken worden gewaardeerd tegen nominale waarde. De voorziening is bepaald rekening houdend met de kans van instroom in de WIA, berekend tegen 100% salariskosten in het eerste jaar en 70% in het tweede jaar, verhoogd met sociale lasten. De voorziening is nominaal gewaardeerd.

Reorganisatievoorziening De reorganisatievoorziening betreft de inschatting van de afvloeiingskosten van personeel dat ten gevolge van een noodzakelijke kostenreductie dient af te vloeien. Deze voorziening is gebaseerd op de verwachte kosten voor het ontbinden van arbeidsovereenkomsten, vermeerderd met verwachte kosten van loondoorbetaling bij inactiviteit en verschuldigde sociale lasten en overige heffingen.

Voorziening contracten zorgverzekeraars Voor de geschatte uitkomsten van de zelfonderzoeken en aanvulende contractvereisten heeft Lentis een voorziening gevormd.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor Voorziening juridische en fiscale zaken identificatiedoeleinden Uit intern onderzoek is gebleken dat Lentis risico's loopt op mogelijke juridische en fiscale claims. Om deze af te dekken is in 2017 een

voorziening gevormd.

Pagina 9

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Voorziening personeelsbeloningen LFB De voorziening levensfasebudget (LFB) betreft een voorziening uit hoofde van een CAO verplichting in het kader van de overgangsregeling 45+. Het levensfasebudget kwalificeert als een beloning met opbouw van rechten. De voorziening betreft de contante waarde van de in de toekomst eenmalig uit te keren LFB-uren. De berekening is gebaseerd op de Cao-bepalingen, blijfkans, leeftijd en resterende dienstjaren tot het bereiken van de 55-jarige leeftijd. De voorziening is nominaal gewaardeerd.

Schulden Onder de langlopende schulden worden schulden opgenomen met een resterende looptijd van meer dan één jaar. De kortlopende schulden hebben een verwachte looptijd van maximaal één jaar. Schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs (nominale waarde).

5.1.4.3 Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de baten en de lasten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen.

De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben, uitgaande van historische kosten. Verliezen worden verantwoord als deze voorzienbaar zijn; baten worden verantwoord als deze gerealiseerd zijn.

Baten (waaronder nagekomen budgetaanpassingen) en lasten uit voorgaande jaren die in dit boekjaar zijn geconstateerd, worden aan dit boekjaar toegerekend.

Opbrengsten uit zorgprestaties Opbrengsten Zorgverzekeringswet DBC's (inclusief LGGZ en BGGZ) in relatie tot landelijke problematiek en onzekerheden Deze opbrengsten worden verantwoord op basis van de gerealiseerde productie en met zorgverzekeraars overeengekomen tarieven. Hierbij is rekening gehouden met toepassing van de systematiek van schadelastjaren, de maximaal overeengekomen productieafspraken en de hierna genoemde onzekerheden.

Met ingang van 2013 is voor de curatieve geestelijke gezondheidszorg prestatiebekostiging ingevoerd op basis van de DBC-systematiek. In de periode 2008 tot en met 2012 is reeds gebruik gemaakt van de DBC-systematiek voor de incasso van het budget, maar vanaf 2013 zijn de DBC's ook bepalend voor de omzet in de jaarrekening.

De systematiek kent inherente beperkingen waardoor in de periode 2008 tot en met 2013 geen goedkeurende controleverklaring bij de DBCverantwoordingen kon worden verstrekt. Door de invoering van de prestatiebekostiging heeft dit ook geleid tot verklaringen met beperking bij de jaarrekeningen 2013 van GGZ instellingen, ook bij Lentis.

Lentis heeft de generieke landelijke risico's en onduidelijkheden geadresseerd door het uitvoeren van zelfonderzoeken naar aanleiding van: 1. 'Plan van aanpak verantwoording behandelingen en jaarrekeningen curatieve ggz naar aanleiding van de NBA audit alert 32' d.d. 1 december 2014 (hierna: Plan van aanpak GGZ 2013) 2. 'Controleplan Onderzoek controles cGGZ 2013' d.d. 2 april 2015 3. 'Controleplan Zelfonderzoek cGGZ 2014' d.d. 1 juli 2016 4. 'Controleplan Zelfonderzoek cGGZ 2015'd.d. 1 mei 2017 De raad van bestuur heeft de ZVW-omzet en de daarbij behorende balansposten naar beste weten bepaald en daarbij rekening gehouden met belangrijke schattingsfactoren en onzekerheden die landelijk spelen en ook bij Lentis van toepassing zijn. Hieronder wordt de relevantie voor de jaarrekening 2017 van Lentis toegelicht: a. Zelfonderzoek schadelastjaar 2013 en 2014 Lentis heeft het zelfonderzoek uitgevoerd zoals beschreven in het Plan van aanpak GGZ 2013, en hierin de controlepunten uit het Onderzoek controles cGGZ 2013 en cGGZ 2014 meegenomen voor zover deze materiële financiële impact hebben. Over de uitkomsten en afrekening van schadelastjaar 2013 en 2014 zijn met de belangrijkste zorgverzekeraars definitieve afspraken gemaakt. De financiële gevolgen zijn verwerkt in de jaarrekening 2017, rekening houdend met schattingen van de uitkomst van toekomstige controles door (andere) zorgverzekeraars. b. Zelfonderzoek schadelastjaar 2015, 2016 en 2017 Het zelfonderzoek 2015 is onder handen conform het Controleplan Zelfonderzoek cGGZ 2015. Met de verwachte uitkomsten, alsmede de doorvertaling naar schadelastjaar 2015, 2016 en 2017, is rekening gehouden bij de omzetbepaling in de jaarrekening 2017. Lentis gaat er van uit dat de effecten van de zelfonderzoeken voor een deel kunnen worden afgedekt met de getroffen reserveringen voor overproductie, waar nodig zijn extra voorzieningen opgenomen. c. Schadelastplafonds en overige contractvereisten Lentis heeft contractafspraken gemaakt met de zorgverzekeraars over (deel)plafonds en andere (kwalitatieve) vereisten voor schadelastjaren 2014 tot enPricewaterhouseCoopers met 2017. Voor een deel kan per balansdatum nog geen exacte inschatting worden gemaakt van de uiteindelijke Accountantsvan N.V.de contracten. Voor zover uit de schadelastprognoses op (deel)contractniveau een verwachte financiële impact van de afwikkeling voor overproductie blijkt, is dezeUitsluitend pro rata toegerekend aan het boekjaar 2017 voor het percentage dat de DBC's gemiddeld gereed waren per 31 identificatiedoeleinden december 2017.

Pagina 10

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

d. Waardering van het onderhanden werk Voor de (grondslag van de) waardering van het onderhanden werk per 31 december 2017 verwijzen wij naar de toelichting op de post onderhanden werk en de waarderingsgrondslagen terzake. Per zorgverzekeraar moest per (deel)contract een inschatting worden gemaakt van de vraag of sprake is van een verlieslatend contract, waarbij ook de onzekerheden genoemd in deze toelichting een rol spelen. De inschatting of er sprake is van een verlieslatend contract blijkt uit de schadelastprognoses.

De hierboven beschreven landelijke problematiek en onzekerheden versterken elkaar. De in de jaarrekening 2017 opgenomen schattingen kunnen in de realisatie afwijken. De uiteindelijke uitkomsten zullen blijken uit de eindafrekeningen met de individuele zorgverzekeraars van schadelastjaren 2013 tot en met 2017, en kunnen materieel afwijken van de in deze jaarrekening opgenomen bedragen.

Opbrengsten overige zorgprestaties De overige zorgprestaties worden als bate verantwoord in de winst- en verliesrekening in het jaar waarin de opbrengsten zijn gerealiseerd.

De overige zorgprestaties worden verantwoord op basis van: · De werkelijke geleverde zorg en diensten in het boekjaar en de met de betrokken instellingen / gemeenten / zorgverzekeraars overeengekomen tarieven; · De werkelijke geleverde zorg en diensten in het boekjaar en de met de betrokken cliënten overeengekomen tarieven, waaronder PGB's; · Overige opbrengsten uit hoofde van zorgverlening op basis van de specifieke afspraken.

Subsidies Exploitatiesubsidies worden als bate verantwoord in de winst-en-verliesrekening in het jaar waarin de gesubsidieerde kosten zijn gemaakt of opbrengsten zijn gederfd, of wanneer een gesubsidieerd exploitatietekort zich heeft voorgedaan. De baten worden verantwoord als het waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen. De subsidies van ministeries (o.a. VWS) / gemeenten / provincies / worden verantwoord op basis van de werkelijk geleverde zorg en diensten in het boekjaar en de met de betrokken ministeries (o.a. VWS) / gemeenten / provincies overeengekomen tarieven.

Subsidies met betrekking tot investeringen in materiële vaste activa worden in mindering gebracht op het desbetreffende actief en als onderdeel van de afschrijvingen verwerkt in de winst- en verliesrekening.

Overige bedrijfsopbrengsten De overige opbrengsten omvat de opbrengsten uit levering van goederen en diensten onder aftrek van kortingen en dergelijke en van over de opbrengsten geheven belastingen en na eliminatie van transacties binnen het Lentis concern. Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden verwerkt zodra alle belangrijke rechten en risico’s met betrekking tot de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper.

Verantwoording van opbrengsten uit de levering van diensten geschiedt naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten.

In de overige bedrijfsopbrengsten worden ondermeer de vergoedingen voor catering, winkelverkopen, parkeergelden, uitgeleend personeel en verhuur van onroerend goed verantwoord.

Personeelsbeloningen Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst- en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers en respectievelijk de belastingautoriteit.

Pensioenen Lentis heeft voor haar werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen dat is gebaseerd op het gemiddeld verdiende loon berekend over de jaren dat de werknemer pensioen heeft opgebouwd bij Lentis. De verplichtingen, welke voortvloeien uit deze rechten van haar personeel, zijn ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds Zorg en Welzijn. Lentis betaalt hiervoor premies waarvan de helft door de werkgever wordt betaald en de helft door de werknemer. De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat.

Per 1 januari 2015 gelden nieuwe regels voor pensioenfondsen. Daarbij behoort ook een nieuwe berekening van de dekkingsgraad. De 'nieuwe' dekkingsgraad is het gemiddelde van de laatste twaalf dekkingsgraden. Door een gemiddelde te gebruiken, zal de dekkingsgraad nu minder sterk schommelen. In maart 2018 bedroeg de dekkingsgraad 99,8%. Het vereiste niveau van de dekkingsgraad is 124%. Het pensioenfonds verwacht volgens het herstelplan binnen 12 jaar hieraan te kunnen voldoen en voorziet geen noodzaak voor de aangesloten instellingen om extra stortingen te verrichten of om bijzondere premieverhogingen door te voeren.

Lentis heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij het pensioenfonds, anders dan het effect PricewaterhouseCoopers van hogere toekomstige premies.

Lentis heeft daarom alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. Accountants De premiesN.V. worden verantwoord als personeelskosten zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies Uitsluitend voor worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet identificatiedoeleinden betaalde premies worden als verplichting op de balans opgenomen.

Pagina 11

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Afschrijvingen op materiële vaste activa De materiële vaste activa wordt vanaf het moment van ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Over terreinen wordt niet afgeschreven.

Indien een schattingswijziging plaatsvindt van de toekomstige gebruiksduur, dan worden de toekomstige afschrijvingen aangepast.

Boekwinsten en -verliezen uit de incidentele verkoop van materiële vaste activa komen ten gunste van de Overige bedrijfsopbrengsten.

Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen.

Tevens is hieronder opgenomen het aandeel van de stichting in het resultaat van de op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen. Gezien de lage rentestand is in 2017 geen rente over de RC-verhoudingen berekend.

Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-en-verliesrekening, rekening houdend met beschikbare, fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Belasting is van toepassing op het resultaat van POH, welke een dochtermaatschappij is van Lentis.

Resultaat deelnemingen Het resultaat is het bedrag waarmee de boekwaarde van de deelneming sinds de voorafgaande jaarrekening is gewijzigd als gevolg van het door de deelneming behaalde resultaat voor zover dit aan Lentis wordt toegerekend.

5.1.4.4 Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen, met uitzondering van deposito's met een looptijd langer dan drie maanden. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. Onder de investeringen in materiële vaste activa zijn alleen opgenomen de investeringen waarvoor in 2017 geldmiddelen zijn opgeofferd. Daarnaast zijn voor €0 investeringen verricht door middel van financiële leasing. Evenzo is het in de balans opgenomen bedrag van €0 aan langlopende schulden uit hoofde van financiële leasing niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. Van de totale investeringen van €5.292.805 kan een bedrag van ongeveer €125.980 worden aangemerkt als uitbreidingsinvestering.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 12

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 1. Materiële vaste activa De specificatie is als volgt:

31-dec-17 €

31-dec-16 €

Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen, technische en administratieve uitrusting Materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa

61.172.437 14.052.909 8.195.716 30.069

64.905.510 14.762.661 9.247.249 6.268

Totaal materiële vaste activa

83.451.131

88.921.688

2017 €

2016 €

Boekwaarde per 1 januari Bij: investeringen Af: Desinvesteringen Af: afschrijvingen Af: bijzondere waardeverminderingen Bij: Afschrijvingen desinvesteringen

88.921.690 4.661.525 330.453 9.747.168 285.000 230.537

95.457.754 4.698.097 2.396.745 10.334.441 325.000 1.822.023

Boekwaarde per 31 december

83.451.131

88.921.688

Het verloop van de materiële activa in het verslagjaar is als volgt weer te geven:

Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de materiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder 5.1.6.

Onder de materiële vaste activa is voor een totaalbedrag van € 83.451.131 aan vaste activa opgenomen waarvan de zorginstelling het eigendom heeft.

De bedrijfsgebouwen en -terreinen zijn hypothecair bezwaard.

2. Financiële vaste activa De specificatie is als volgt:

31-dec-17 €

31-dec-16 €

139.886 418.320 274.000 263.155

147.403 458.300 274.000 147.890

1.095.361

1.027.593

2017 €

2016 €

Boekwaarde per 1 januari Bij: Resultaat deelnemingen Bij: Verstrekte leningen Af: Ontvangen aflossing lening Af: (Terugname) waardeverminderingen Af: Amortisatie (dis)agio Af: Afschrijvingen

1.027.593 115.265 0 0 0 39.980 7.517

1.001.109 73.639 4.000 0 0 41.870 9.285

Boekwaarde per 31 december

1.095.361

1.023.593

Aanloop- en plankosten Emissie-, leningskosten en boeterente Leningen u/g Deelnemingen Totaal financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt:

Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de financiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder 5.1.7.

In november 2013 is er een lening verstrekt van € 330.000,- aan Martini Apotheek B.V. De lening heeft een looptijd van 8 jaar, tegen de kortlopende rente plus een opslag van 7,5%. Ondanks dat afgesproken is tot een eenmalige eindaflossing, is tussentijds in 2015 € 60.000 euro vervroegd afgelost. Het door Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming ter beschikking gestelde bedrag is bedoeld voor de PricewaterhouseCoopers financiering van het werkkapitaal van de Martini Apotheek B.V. en zal uitsluitend hiervoor gebruikt worden.

Accountants Met ingang van 30 november 2012 N.V. heeft Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming een drietal nieuwe langlopende Uitsluitend voor leningen afgesloten waaraan een borgtochtovereenkomst met Stichting Waarborgfonds voor de Zorgsector ten grondslag identificatiedoeleinden ligt. Hiervoor is destijds € 641.100 disagio in rekening gebracht bij Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming.

De vorderingen op de financiële vaste activa hebben een looptijd langer dan 1 jaar.

Pagina 13

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA Toelichting op belangen in andere rechtspersonen of vennootschappen: Naam en rechtsvorm en woonplaats rechtspersoon Kernactiviteit

Verschaft kapitaal

Kapitaalbelang (in %)

Eigen vermogen €

300

30%

384.251

4.500

14%

7.500

42%

834.995 2017 36.096 2017 2.363 2016

31-dec-17 €

31-dec-16 €

Medische middelen Voedingsmiddelen Hulpmiddelen Centraal Magazijn

188.434 15.616 18.938 136.314

190.714 3.005 19.379 0

Totaal voorraden

359.302

213.098

31-dec-17

31-dec-16

€

€

40.461.042 -32.117.446

41.687.563 -30.994.301

8.343.596

10.693.262

Saldo per 31-12-2017

€

Af: ontvangen voorschotten €

Rechtstreekse kapitaalbelangen >= 20%: Martini Apotheek B.V. Verstrekken te Groningen geneesmiddelen Phebe B.V. te Zuidlaren Payroll en HRM PsyQ Nederland Holding B.V. te Leiden

Holding activiteiten

Resultaat €

-75 0

3. Voorraden De specificatie is als volgt:

4. Onderhanden werk uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten De specificatie is als volgt:

Onderhanden werk uit hoofde van DBC's/DBC-zorgproducten Onderhanden werk DBC's Af: Ontvangen voorschotten (DBC's) Totaal onderhanden werk uit hoofde van DBC's/DBC-zorgproducten De specificatie per categorie DBC's / DBC-zorgproducten is als volgt weer te geven: Stroom DBC's / DBC-zorgproducten

Gerealiseerde kosten en toegerekende winst €

Af: verwerkte verliezen

€

Geestelijke Gezondheidszorg (=GGZ)

40.461.042

0

32.117.446

8.343.596

Totaal (onderhanden werk)

40.461.042

0

32.117.446

8.343.596

Toelichting: De waardering van de onderhanden werk DBC's is in het licht van mogelijk toekomstige controles van zorgverzekeraars relatief voorzichtig benaderd.

Reserveringen voor mogelijke terugbetalingen aan zorgverzekeraars als gevolg van bijvoorbeeld overproductie en uitkomsten van zelfonderzoeken worden in mindering gebracht op het onderhanden werk, voor zover dit schadelastjaar 2017 betreft.

Omdat het saldo van het onderhanden werk DBBC's en de voorschotten negatief is, is deze post in 2017 verantwoord onder punt 11 kortlopende schulden.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 14

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 5. Vorderingen en schulden uit hoofde van financieringstekort Specificatie vorderingen en schulden uit hoofde van financieringstekort respectievelijk financieringsoverschot t/m 2014 2015 2016 2017 € € € € 0 0 -1.170.337 Saldo per 1 januari 688.886

Financieringsverschil boekjaar Correcties voorgaande jaren Betalingen/ontvangsten Subtotaal mutatie boekjaar

0

Saldo per 31 december

0

Stadium van vaststelling (per erkenning): GGZ AWBZ

c

c

totaal € -1.170.337

0

-6.228 1.176.565 1.170.337

688.886

688.886 -6.228 1.176.565 1.859.223

0

0

688.886

688.886

31-dec-17 €

31-dec-16 €

688.886 0 688.886

0 1.170.337 -1.170.337

31-dec-17 € 24.786.784

31-dec-16 € 25.973.821

6.171.885 282.627 137.608 304.939 330.878 1.279.152 1.905.072 150.017 1.670.108 37.019.070

6.197.939 259.602 80.838 477.528 1.694.281 511.294 1.800.658 13.628 870.016 37.879.605

31-dec-17 € 4.574.331 15.193 4.589.524

31-dec-16 € 5.083.455 17.583 5.101.038

c

a

a= interne berekening c= definitieve vaststelling NZa

Waarvan gepresenteerd als: - vorderingen uit hoofde van financieringstekort - schulden uit hoofde van financieringsoverschot

6. Debiteuren en overige vorderingen De specificatie is als volgt: Vorderingen op debiteuren Overige vorderingen: Vorderingen op groepsmaatschappijen Personeelsregelingen WGA gelden Het Behouden Huys Overig Vooruitbetaalde bedragen: Nog te factureren DBC's Nog te ontvangen bedragen: Overige overlopende activa: Totaal debiteuren en overige vorderingen Toelichting: De voorziening die in aftrek op de vorderingen is gebracht, bedraagt € 256.170 (2016: € 374.853).

Alle vorderingen hebben een looptijd korter dan één jaar.

7. Liquide middelen De specificatie is als volgt: Bankrekeningen Kassen Totaal liquide middelen

Toelichting: De huidige kredietfaciliteit in rekening-courant bij Rabobank bedraagt € 12.000.000. Deze rekening-courant faciliteit geldt in gezamenlijkheid met Bestuursstichting Lentis, Stichting Dignis en Praktijk Ondersteuning Huisartsen B.V. De garantiefaciliteit, die onderdeel is van de kredietfaciliteit bedraagt € 350.000. Lentis heeft van deze garantiefaciliteit in totaal € 259.039 benut.

In 2016 heeft de Rabobank een waiver verstrekt voor de periode 2017-2020. Onderling, tussen Lentis en de Rabobank is vastgesteld dat Lentis voldoet aan de door de Rabobank gestelde eisen in de waiver. In het bijzonder voldoet Lentis in 2017 aan de gestelde eis met betrekking tot de S-ratio zoals afgesproken in de waiver. Tevens voldoet Lentis aan de S-ratio zoals is afgesproken in de meest recent overeenkomst met de Rabobank.

Hiermee is de continuïteit van de financiering geborgd.

De liquide middelen zijn direct opeisbaar.

Zekerheden op alle huidige en toekomstige vorderingen van de Rabobank zijn: PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. - Hypotheekrecht op de diverse registergoederen; Uitsluitend - Verpanding van roerende zaken; voor - Verpanding van huidigeidentificatiedoeleinden en toekomstige vorderingen; - Overeenkomst gedeelde zekerheden op WfZ activa.

Pagina 15

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS PASSIVA

8. Groepsvermogen Het eigen vermogen bestaat uit de volgende componenten:

Bestemmingsfondsen Algemene overige reserves Totaal groepsvermogen

31-dec-17 €

31-dec-16 €

21.345.663 4.231.598 25.577.261

21.280.636 4.231.598 25.512.234

Bestemmingsfondsen Saldo per 1-jan-2017 €

Resultaatbestemming €

Overige mutaties €

Saldo per 31-dec-2017 €

Bestemmingsfonds: GGZ

21.280.636

65.027

0

21.345.663

Totaal bestemmingsfondsen

21.280.636

65.027

0

21.345.663

Saldo per 1-jan-2017 €

Resultaatbestemming €

Overige mutaties €

Saldo per 31-dec-2017 €

Algemene overige reserves:

4.231.598

0

0

4.231.598

Totaal algemene overige reserves

4.231.598

0

0

4.231.598

Het verloop is als volgt weer te geven:

Algemene overige reserves Het verloop is als volgt weer te geven:

Toelichting: In het bestemmingsfonds GGZ worden de resultaten verwerkt die behaald zijn vanuit activiteiten die gefinancierd zijn binnen de Wlz, Zvw, Justitie, Wmo, Jeugdwet en overige subsidieregelingen.

Deze gelden mogen alleen na goedkeuring van de bestuurder aangewend worden.

9. Voorzieningen Saldo per 1-1-2017 €

Dotatie

Onttrekking

Vrijval

€

€

€

Saldo per 31-12-2017 €

Personeelsbeloningen Langdurig zieken Reorganisatievoorziening Voorziening contracten zorgverzekeraars Personeelsbeloningen LFB Voorziening juridische en fiscale zaken

1.878.556 478.290 3.389.792 2.735.108 612.324 0

265.866 0 570.000 947.656 25.116 1.000.000

0 0 1.449.360 0 231.409 0

54.013 108.974 1.159.009 0 0 0

2.090.409 369.316 1.351.423 3.682.764 406.031 1.000.000

Totaal voorzieningen

9.094.070

2.808.638

1.680.769

1.321.996

8.899.943

Het verloop is als volgt weer te geven:

Toelichting in welke mate (het totaal van) de voorzieningen als langlopend moeten worden beschouwd: 31-dec-17 Kortlopend deel van de voorzieningen (< 1 jr.)

Langlopend deel van de voorzieningen (> 1 jr.)

2.851.492 6.048.451

Toelichting per categorie voorziening: De voorziening personeelsbeloningen betreft een voorziening voor jubilea uitkeringen en overige salariscomponenten.

De voorziening personeelsbeloningen LFB betreft een voorziening voor het levensfasebudget inzake extra verlofuren conform CAO. Lentis heeft voor 2017 een reorganisatievoorziening getroffen ter financiering van de frictiekosten die ontstaan bij onder meer de verdere afbouw van klinische capaciteit en herstructurering van de organisatie.

Voor de geschatte uitkomsten van de zelfonderzoeken en aanvulende contractvereisten heeft Lentis voor het jaar 2017 een voorziening gevormd.

PricewaterhouseCoopers Geconstateerde risico's vanuit juridische en fiscale risicobeheersing worden afgedekt middels de voorziening juridische en fiscale zaken.

Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 16

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS

Toelichting (vervolg): De vergelijkende cijfers van de voorziening Personeelsbeloningen zijn gewijzigd doordat de ORT-nabetaling over de jaren 2012-2016, nu wordt gepresenteerd onder de kort- en langlopende schulden. Dit is conform de wijze waarop de ORT-nabetaling binnen de gehele Lentis organisatie wordt verwerkt in de jaarrekening.

PASSIVA 10. Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) De specificatie is als volgt:

31-dec-17 €

31-dec-16 €

Schulden aan banken ORT-nabetaling 2018/2019

47.917.959 328.245

52.992.963 588.796

Totaal langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar)

48.246.204

53.581.759

2017 €

2016 €

Stand per 1 januari Af: aflossingen Bij: mutatie ORT-nabetaling 2018/2019

57.684.693 5.431.187 67.694

61.666.850 4.570.953 588.796

Stand per 31 december

52.321.200

57.684.693

3.746.751 328.245

4.102.934

48.246.204

53.581.759

Het verloop is als volgt weer te geven:

Af: aflossingsverplichting komend boekjaar Af: jaarschijf ORT-nabetaling Stand langlopende schulden per 31 december

Toelichting in welke mate (het totaal van) de langlopende schulden als langlopend moeten worden beschouwd: Kortlopend deel van de langlopende schulden (< 1 jr.), aflossingsverplichtingen Langlopend deel van de langlopende schulden (> 1 jr.) (balanspost) Hiervan langlopend (> 5 jaar)

3.746.751 48.574.449 35.841.155

4.102.934 52.992.963 39.105.652

Toelichting: Voor een nadere toelichting op de langlopende schulden wordt verwezen naar de bijlage overzicht langlopende schulden.

De aflossingsverplichtingen zijn verantwoord onder de kortlopende schulden.

11. Overige kortlopende schulden De specificatie is als volgt: Crediteuren Aflossingsverplichtingen langlopende leningen Belastingen en sociale premies Schulden ter zake pensioenen Nog te betalen salarissen Vakantiegeld Vakantiedagen Onderhanden werk DBBC's minus ontvangen voorschotten Schulden aan groepsmaatschappijen Overige schulden: Projecten Interest langlopende leningen Energie Nog te betalen kosten: Ort-nabetaling Nog te betalen kosten Vooruitontvangen opbrengsten: Vooruitontvangen opbrengsten PricewaterhouseCoopers Legaten Accountants N.V. Uitsluitend voor Overige overlopende passiva: identificatiedoeleinden

Totaal overige kortlopende schulden Pagina 17

31-dec-17 € 4.305.575 3.746.751 6.191.217 228.849 466.179 4.418.227 8.969.943 868.713 6.516.934

31-dec-16 € 5.711.922 4.102.934 6.632.101 996.479 449.075 4.499.851 8.710.801 162.775 8.744.592

295.512 102.209 125.000

132.721 116.113 125.000

328.245 15.724.967

294.398 13.718.725

520.254 10.522 4.365

65.535 10.497 4.365

52.823.462

54.477.884

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS PASSIVA Toelichting overige kortlopende schulden (vervolg): Alle overige kortlopende schulden hebben een looptijd korter dan 1 jaar, tenzij anders aangegeven.

De toelichting op de overige kortlopende schulden gaat verder op de volgende pagina.

Specificatie nog te betalen kosten: Gemaakte kosten 2017, waarvan de factuur in 2018 is ontvangen: € 2,0 miljoen Voor afhandeling van personele kwesties en wachtgeldregelingen is een bedrag van € 1,6 miljoen gereserveerd Voor afrekeningen als gevolg van overproductie, zelfonderzoek en overige contract vereisten is een schuld opgenomen van € 6,7 miljoen.

12. Niet in de balans opgenomen regelingen Toelichting: Ultimo 2017 zijn de verplichtingen uit hoofd van lease en huurcontracten als volgt te specificeren: Huurverplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

3.059.204 2.508.050 1.641.112

Leaseverplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

246.057 313.071 0

Totale verplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

3.305.261 2.821.121 1.641.112

Gedurende het verslagjaar zijn in de winst- en verliesrekening verwerkt: Minimale leasebetalingen

348.691

Verplichtingen uit hoofde van het macrobeheersinstrument Het macrobeheersinstrument (MBI) kan door de minister van VWS ingezet worden om overschrijdingen van het macrokader zorg terug te vorderen bij instellingen. De minister heeft voor verschillende subsectoren in de zorg een MBI ingesteld, waarvan de volgende omzetplafonds voor 2017 relevant zijn voor Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming (hierna Stichting Lentis MO): • MBI-omzetplafond geneeskundige geestelijke gezondheidszorg (TB/REG-17639-01) De minister van VWS zou uiterlijk vóór 1 december van het opvolgende jaar moeten beslissen over inzet van het MBI, als sprake is van een macro-overschrijding. In de afgelopen jaren is gebleken dat deze periode van elf maanden te kort is om de werkelijke realisatie vast te stellen, met als gevolg dat de realisatie voor meerdere voorgaande jaren nog niet is vastgesteld.

Bij het opstellen van de jaarrekening 2017 heeft Stichting Lentis MO nog geen inzicht in de realisatie van het MBI-omzetplafond over 2017 en de nog niet afgewikkelde voorgaande jaren. Hierdoor is nog onduidelijk of er daadwerkelijk sprake zal zijn van het inzetten van het macrobeheersinstrument. Wel geldt dat dit wettelijk gezien mogelijk is om dit bij een vastgestelde overschrijding te doen. Stichting Lentis MO is daarom nu niet in staat een betrouwbare schatting te maken van de uit het macrobeheersinstrument voortkomende verplichting en deze te kwantificeren. Als gevolg daarvan is deze verplichting niet tot uitdrukking gebracht in de balans van de stichting per 31 december 2017.

Mocht het MBI worden ingezet, dan zal de macro-overschrijding worden verhaald op individuele zorginstellingen naar rato van de gerealiseerde omzet (waarop het MBI van toepassing is).

Waarborgfonds voor de zorgsector (WFZ) Bij de diverse financiers zijn langlopende leningen onder borging van WFZ afgesloten ten bedrage van in totaal € 37.513.894. Uit hoofde van de borging door het WFZ hebben deze leningen een direct opeisbare obligo van 3% van de pro resto geborgde schuld.

Garanties De door u ten behoeve van derden voor onze rekening en risico afgegeven garanties met vermelding van ter zake ingediende aanspraken.

Bankgaranties voor een Nederlandse begunstigde onder een bankgarantiefaciliteit zijn niet in onderstaand overzicht opgenomen.

Desgewenst kunt u deze opvragen bij de bank.

Garanties Hoofddebiteur Stichting Lentis MO

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Overeenkomstnummer Uitsluitend voor 306668432 identificatiedoeleinden

Garantie soort Valuta Bedrag/Limiet Bankgarantie EUR 350.000 Faciliteit Indien er bij hoofddebiteur een andere entiteit is opgenomen dan is de aanvragende entiteit mededebiteur.

Pagina 18

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.6 MUTATIEOVERZICHT MATERIELE VASTE ACTIVA

Stand per 1 januari 2017 - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari 2017 Mutaties in het boekjaar - investeringen - afschrijvingen - bijzondere waardeverminderingen - terugname geheel afgeschreven activa .aanschafwaarde .cumulatieve afschrijvingen - desinvesteringen aanschafwaarde cumulatieve afschrijvingen per saldo -Overige mutaties aanschafwaarde .cumulatieve afschrijvingen

Mutaties in boekwaarde (per saldo) Stand per 31 december 2017 - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2017 Afschrijvingspercentage

Andere vaste Materiële vaste bedrijfsbedrijfsactiva in middelen, uitvoering en technische en vooruitbetalingen administratieve op materiële uitrusting vaste activa € €

Bedrijfsgebouwen en terreinen €

Machines en installaties €

114.361.011 49.455.501

36.017.944 21.255.283

34.951.819 25.704.568

6.268 0

185.337.042 96.415.352

64.905.510

14.762.661

9.247.251

6.268

88.921.690

726.911 4.088.308 285.000

1.229.090 1.934.970 0

2.675.455 3.723.890 0

30.069 0 0

4.661.525 9.747.168 285.000

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

311.118 224.442 86.676

5.317 1.445 3.872

7.750 4.650 3.100

6.268 0 6.268

330.453 230.537 99.916

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

-3.733.073

-709.752

-1.051.535

23.801

-5.470.559

114.776.804 53.604.367

37.241.717 23.188.808

37.619.524 29.423.808

30.069 0

189.668.114 106.216.983

61.172.437

14.052.909

8.195.716

30.069

83.451.131

2%; 2,5%, 5%

5%; 10%

10%; 20%

0,0%

Leningen u/g €

Deelnemingen €

Totaal €

5.1.15 ENKELVOUDIG MUTATIEOVERZICHT FINANCIELE VASTE ACTIVA

Aanloop- en plankosten €

Emissie-, leningskosten en boeterente €

Boekwaarde per 1 januari 2017 Resultaat deelnemingen Verstrekte lening Ontvangen dividend / aflossing leningen Afschrijvingen Amortisatie (dis)agio

147.403 0 0

458.300 0 0

Boekwaarde per 31 december 2017

139.886

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Totaal

274.000

147.890 115.265

0

0

39.980

0

0

1.027.593 115.265 0 0 7.517 39.980

418.320

274.000

263.155

1.095.361

7.517

Pagina

19

€

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

BIJLAGE 5.1.8 Overzicht langlopende schulden ultimo 2017 (geconsolideerd)

Leninggever

Datum

Hoofdsom

Totale looptijd

Soort lening

€ Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank NWB Rabobank Rabobank Rabobank NWB Rabobank Rabobank Rabobank

1-jul-93 1-apr-99 31-dec-01 1-okt-91 20-feb-92 1-nov-92 1-dec-94 31-dec-96 12-sep-03 30-nov-12 30-nov-12 30-nov-12 17-jan-14

1.361.341 1.614.550 9.529.385 5.218.472 4.356.290 4.112.383 8.576.446 19.285.659 5.735.274 11.600.000 16.100.000 20.000.000 5.100.000

Werke- Restschuld Nieuwe lijke- 31 december leningen in rente 2016 2017 %

25 20 40 30 30 29 35 25 40 20 25 30 7

10.038.385 32.51.961.152 32.94.909.492 3.650.943.182 3.650.943.174 LD 10007287 3.650.943.158 3.650.943.166 10.038.389 10.027.808 OHLO2918 OHLO3119 10.037.253

Totaal

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

2,95% 2,95% 3,05% 3,65% 2,60% 2,78% 2,90% 2,90% 2,70% 2,69% 2,96% 3,13% var

€

Restschuld Aflossing Restschuld 31 december in 2017 over 5 jaar 2017

€

€

€

Aflossingswijze

€

108.907 99.355 5.955.865 599.745 171.256 709.032 1.632.096 1.474.786 3.369.518 9.280.000 13.524.000 17.333.333 2.838.000

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

82.707 80.728 238.235 233.949 145.209 141.806 125.546 294.957 143.384 1.880.000 644.000 666.666 754.000

26.200 18.627 5.717.630 365.796 26.047 567.226 1.506.550 1.179.829 3.226.134 7.400.000 12.880.000 16.666.668 2.084.000

0 0 4.526.455 0 0 0 878.820 0 2.509.214 4.933.333 9.660.000 13.333.333 0

57.095.893

0

5.431.187

51.664.707

35.841.155

Pagina 20

Resterende looptijd in jaren eind 2017

Aflossing 2018

Gestelde zekerheden

€ 1 1 24 3 1 4 12 4 26 15 20 25 3

lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair

26.200 18.627 238.235 173.949 26.047 141.806 125.546 294.957 143.384 493.333 644.000 666.667 754.000 3.746.751

Hypotheek Hypotheek Hypotheek Hypotheek Hypotheek Borgstelling Hypotheek Hypotheek Hypotheek Borgstelling Borgstelling Borgstelling Hypotheek

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING BATEN 13. Opbrengsten zorgprestaties De specificatie is als volgt:

2017 €

2016 €

94.465.177 23.631.212 9.890.142 18.756.677 8.050.545 6.941.676 2.761.724 684.172

94.220.771 24.472.907 9.281.842 19.532.840 7.875.057 6.494.868 2.193.817 806.763

165.181.325

164.878.865

2017 €

2016 €

Subsidies Wlz/Zvw-zorg Rijkssubsidies vanwege het Ministerie van VWS Overige Rijkssubsidies Beschikbaarheidsbijdragen Opleidingen Subsidies vanwege Provincies en gemeenten Overige subsidies, waaronder loonkostensubsidies en EU-subsidies

71.841 343.211 767.458 2.108.013 116.950 111.159

349.620 419.574 198.653 2.002.597 10.400 252.252

Totaal

3.518.632

3.233.096

2017 €

2016 €

Overige dienstverlening (waaronder 2e-4e geldstroom UMC's voor onderzoek): Doorberekende materiële kosten Opbrengsten patiënt en bewonersgebonden Opbrengsten uit servicekosten Opbrengsten hulpbedrijven

763.107 1.054.151 17.852 71.281

629.637 1.288.563 18.281 62.683

Overige opbrengsten (waaronder vergoeding voor uitgeleend personeel en verhuur onroerend goed): Doorberekende personeelskosten Huuropbrengsten Overig

805.775 456.296 2.099.024

976.819 386.999 2.796.751

Totaal

5.267.486

6.159.733

Opbrengsten Zorgverzekeringswet DBC's Opbrengsten WLZ Opbrengsten Jeugdwet Opbrengsten WMO Opbrengsten Justitie Opbrengsten Zorgverzekeringswet LGGZ Opbrengsten Zorgverzekeringswet BGGZ Opbrengsten overige financieringen Totaal

14. Subsidies De specificatie is als volgt:

15. Overige bedrijfsopbrengsten De specificatie is als volgt:

Toelichting: In 2016 heeft Lentis vastgoed verkocht. Dit heeft geleid tot een boekwinst van € 850.000. Deze boekwinst is verantwoord onder de Overige opbrengsten.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 21

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING LASTEN 16. Personeelskosten De specificatie is als volgt:

2017 €

2016 €

Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenpremies Andere personeelskosten: Opleidingskosten Reisvergoeding Overig Subtotaal

104.377.625 14.339.462 9.128.856

109.837.400 14.950.931 9.052.742

1.752.682 2.849.811 1.002.419 133.450.855

1.787.709 2.886.608 987.016 139.502.406

6.920.194

5.588.517

140.371.049

145.090.923

Personeel niet in loondienst Totaal personeelskosten

Gedurende het jaar 2017 waren er 2.119 werknemers in dienst op basis van een volledig dienstverband (2016: 2.165). Hiervan waren 0 werknemers werkzaam buiten Nederland (2016: 0).

De specificatie is als volgt:

2017

2016

Algemeen & administratief Hotelfuncties Patiënt- c.q. bewonergebonden functies Leerlingen Terrein- en gebouwgebonden functies Overig Totaal gemiddeld fte's in dienst

398 174 1.485 28 28 6 2.119

403 153 1.542 33 28 5 2.165

Toelichting: In 2016 is een reorganisatievoorziening getroffen. Deze is voor € 2.800.000 verantwoord onder de Lonen en salarissen.

Het restant is verantwoord onder Personeel niet in loondienst. De dotaties aan personeelsvoorzieningen en reserveringen zoals bijvoorbeeld verlofdagen, jubilea, nabetalingen, etc komen ook ten laste van de post Lonen en salarissen.

De totale dotatie aan dergelijke voorzieningen en reserveringen in 2017 bedraagt €341.000 (2016: € 1.500.000).

17. Afschrijvingen op financiële en materiële vaste activa De specificatie is als volgt:

2017 €

2016 €

Afschrijvingen: - materiële vaste activa - financiële vaste activa

9.747.168 47.497

10.334.440 51.155

Totaal afschrijvingen

9.794.665

10.385.595

2017 €

2016 €

Bijzondere waardeverminderingen van: - materiële vaste activa

285.000

325.000

Totaal

285.000

325.000

18. Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa De specificatie is als volgt:

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Toelichting: Uitsluitend Bijzondere waardevermindering ad voor € 285.000 betreft De Brug Delfzijl in verband met leegstand. Afgewaardeerd tot verwachte identificatiedoeleinden

opbrengstwaarde.

Pagina 22

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING LASTEN 19. Overige bedrijfskosten De specificatie is als volgt:

Voedingsmiddelen en hotelmatige kosten Algemene kosten Patiënt- en bewonersgebonden kosten Onderhoud en energiekosten: - Onderhoud - Energiekosten gas - Energiekosten stroom - Energie transport en overig Subtotaal Huur en leasing Dotaties en vrijval voorzieningen Doorbelasting overige bedrijfskosten Totaal overige bedrijfskosten

2017 €

2016 €

7.593.698 13.965.965 3.749.689

9.006.375 14.260.665 3.931.440

2.828.481 1.471.435 794.082 536.485 5.630.483

2.878.149 2.052.123 878.437 374.118 6.182.827

7.818.375 132.096 -17.166.665

8.128.526 273.156 -16.414.524

21.723.641

25.368.465

Toelichting: Door het afstoten van panden zijn de huurkosten in 2017 afgenomen.

De doorbelasting van overige bedrijfskosten betreft afname van Lentis Service en Advies (shared service system), iLentis en Concernkosten. Interne verrekeningen voor facilitaire service en vastgoed zijn gebaseerd op integrale kostenprijzen en werkelijke afname. De indirectie concernkosten bestuur en staf zijn verdeeld over de zorgafdeling op basis van aandeel in de omzet.

Voor de toekomstige kosten van groot onderhoud aan de bedrijfsgebouwen is geen voorziening voor groot onderhoud gevormd. De kosten voor groot onderhoud en renovaties worden geactiveerd.

20. Financiële baten en lasten De specificatie is als volgt:

2017 €

2016 €

Rentebaten Financiële baten Subtotaal financiële baten

3.788 34.317 38.105

3.884 36.188 40.072

Rentelasten Subtotaal financiële lasten

-1.881.431 -1.881.431

-1.814.420 -1.814.420

Totaal financiële baten en lasten

-1.843.326

-1.774.348

2017 €

2016 €

Vennootschapsbelasting

0

-2.200

Totaal vennootschapsbelasting

0

-2.200

2017 €

2016 €

-11 115.276

-39 73.678

115.265

73.639

21. Vennootschapsbelasting De specificatie is als volgt:

22. Resultaat deelneming De specificatie is als volgt:

Resultaat Phebe PricewaterhouseCoopers Resultaat Martini Apotheek Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden Totaal resultaat deelneming

Pagina 23

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING

23. Bezoldiging bestuurders en toezichthouders / Wet normering bezoldiging topfunctionarissen (WNT) De bezolding van de bestuurders en toezichthouders over 2017 met betrekking tot de WNT zijn verantwoord in de geconsolideerde jaarrekening van Bestuursstichting Lentis te Zuidlaren.

24. Honoraria accountant

2017 â&#x201A;Ź

2016 â&#x201A;Ź

304.920 163.653 2.711 18.150

258.457 121.302 24.427 6.861

489.434

411.047

De honoraria van de accountant over 2017 zijn als volgt: 1 2 3 4

Controle van de jaarrekening Andere controlewerkzaamheden (w.o. Regeling AO/IC en Nacalculatie) Fiscale advisering Andere niet-controlediensten

Totaal honoraria accountant

Bovenstaande honoraria betreffen de werkzaamheden die bij de stichting en de in de consolidatie betrokken maatschappijen zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en externe accountants zoals bedoeld in artikel 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties) en de in rekening gebrachte honoraria van het gehele netwerk waartoe de accountantsorganisatie behoort. De accountantskosten in 2017 hebben betrekking op de in het boekjaar ten laste van het resultaat gebrachte lasten ten aanzien van het onderzoek van de jaarrekeningen en overige verantwoordingen over de boekjaren 2014 tot en met 2017.

25. Transacties met verbonden partijen Van transacties met verbonden partijen is sprake wanneer een relatie bestaat tussen de instelling, haar deelnemingen en hun bestuurders en leidinggevende functionarissen.

Er hebben zich geen transacties met verbonden partijen voorgedaan op niet-zakelijke grondslag.

De bezoldiging van de bestuurders en toezichthouders is opgenomen onder punt 23.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 24

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.10 ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER 2017 (na resultaatbestemming) Ref.

31-dec-17 €

31-dec-16 €

1 2

83.451.131 1.095.361 84.546.492

88.921.688 1.027.593 89.949.281

3 4

359.302 8.343.596

213.098 10.693.262

5 6 7

688.886 39.548.598 4.534.518 53.474.900

0 40.372.705 5.094.858 56.373.923

138.021.392

146.323.204

31-dec-17 €

31-dec-16 €

21.345.663 4.231.598 25.577.261

21.280.636 4.231.598 25.512.234

ACTIVA

Vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Onderhanden werk uit hoofde van DBC's/ DBC-zorgproducten Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Debiteuren en overige vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

Ref. PASSIVA

Eigen vermogen Bestemmingsfonds Algemene en overige reserves Totaal eigen vermogen

8

Voorzieningen

9

11.441.787

11.661.931

10

48.246.201

53.581.754

5 11

0 52.756.143 52.756.143

1.170.337 54.396.948 55.567.285

138.021.392

146.323.204

Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) Kortlopende schulden (ten hoogste 1 jaar) Schulden uit hoofde van financieringsoverschot Overige kortlopende schulden Totaal kortlopende schulden Totaal passiva

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 25

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.11 ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING OVER 2017 Ref.

2017 €

2016 €

BEDRIJFSOPBRENGSTEN: Opbrengsten zorgprestaties

13

165.181.325

164.878.864

Subsidies

14

3.518.632

3.233.096

Overige bedrijfsopbrengsten

15

4.360.586

5.291.713

173.060.543

173.403.673

Som der bedrijfsopbrengsten

BEDRIJFSLASTEN: Personeelskosten

16

139.608.665

144.331.284

Afschrijvingen op financiële en materiële vaste activa

17

9.794.665

10.385.595

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa

18

285.000

325.000

Overige bedrijfskosten

19

21.605.143

25.241.096

Som der bedrijfslasten

171.293.473

180.282.975

BEDRIJFSRESULTAAT

1.767.070

-6.879.302

-1.702.043

-1.721.896

65.027

-8.601.198

2017 €

2016 €

65.027

-8.601.198

65.027

-8.601.198

Financiële baten en lasten

20

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING

RESULTAATBESTEMMING Het resultaat is als volgt verdeeld: Toevoeging/(onttrekking): Bestemmingsfonds GGZ

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 26

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.12 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING ENKELVOUDIGE JAARREKENING

Er zijn geen afwijkingen van de waarderingsgrondslagen in de enkelvoudige jaarrekening. Voor de waarderingsgrondslagen wordt derhalve verwezen naar de geconsolideerde waarderingsgrondslagen.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 27

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS ACTIVA 1. Materiële vaste activa 31-dec-17 €

31-dec-16 €

Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen, technische en administratieve uitrusting Materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa

61.172.437 14.052.909 8.195.716 30.069

64.905.510 14.762.661 9.247.249 6.268

Totaal materiële vaste activa

83.451.131

88.921.688

31-dec-17 €

31-dec-16 €

Boekwaarde per 1 januari Bij: investeringen Af: desinvesteringen Af: afschrijvingen Af: bijzondere waardeverminderingen Bij: afschrijvingen desinvesteringen

88.921.690 4.661.525 330.453 9.747.168 285.000 230.537

95.457.754 4.698.097 2.396.745 10.334.441 325.000 1.822.023

Boekwaarde per 31 december

83.451.131

88.921.688

De specificatie is als volgt:

Het verloop van de materiële activa in het verslagjaar is als volgt weer te geven:

Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de materiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder 5.1.14.

Onder de materiële vaste activa is voor een totaalbedrag van € 83.451.131 aan vaste activa opgenomen waarvan de zorginstelling het eigendom heeft.

De bedrijfsgebouwen en -terreinen zijn hypothecair bezwaard.

2. Financiële vaste activa De specificatie is als volgt:

31-dec-17 €

31-dec-16 €

139.886 418.320 274.000 263.155

147.403 458.300 274.000 147.890

1.095.361

1.027.593

2017 €

2016 €

Boekwaarde per 1 januari Resultaat deelnemingen Af: Aflossing lening Verstrekte lening (Terugname) waardeverminderingen Af: Afschrijvingen Af: Amortisatie (dis)agio

1.027.593 115.265 0 0 7.517 39.980

1.001.109 73.639 0 4.000 0 9.285 41.870

Boekwaarde per 31 december

1.095.361

1.027.593

Aanloop- en plankosten Emmissie-, leningskosten en boeterente Leningen u/g Deelnemingen

Totaal financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt:

Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de financiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder 5.1.15.

In november 2013 is er een lening verstrekt van € 330.000,- aan Martini Apotheek B.V. De lening heeft een looptijd van 8 jaar, tegen de kortlopende rente plus een opslag van 7,5%. Ondanks dat afgesproken is tot een eenmalige eindaflossing, is tussentijds in 2015 € 60.000 euro vervroegd afgelost. Het door Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming ter beschikking gestelde bedrag is bedoeld voor de financiering van het werkkapitaal van de Martini Apotheek B.V. en zal uitsluitend hiervoor gebruikt worden.

PricewaterhouseCoopers Met ingang van 30 november 2012 heeft Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming een drietal nieuwe langlopende leningen Accountants N.V. afgesloten waaraan een borgtochtovereenkomst met Stichting Waarborgfonds voor de Zorgsector ten grondslag ligt. Hiervoor is Uitsluitend voor destijds € 641.100 disagioidentificatiedoeleinden in rekening gebracht bij Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming.

De vorderingen op de financiële vaste activa hebben een looptijd langer dan 1 jaar.

Pagina 28

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS ACTIVA

Toelichting op belangen in andere rechtspersonen of vennootschappen: Naam en rechtsvorm en woonplaats rechtspersoon Kernactiviteit

Verschaft kapitaal

Rechtstreekse kapitaalbelangen >= 20%: Praktijk Ondersteuning Huisartsen Hulpverlening te Groningen Phebe B.V. te Zuidlaren Payroll en HRM Martini Apotheek B.V. te Groningen PsyQ Nederland Holding B.V. te Leiden

Verstrekken geneesmiddelen Holding activiteiten

Kapitaalbelang (in %)

Eigen vermogen €

18.000

100%

4.500

14%

300

30%

7.500

42%

-2.541.844 2017 36.096 2017 834.995 2017 2.363 2016

Resultaat € 26.018 -75 384.251 0

3. Voorraden De specificatie is als volgt:

31-dec-17 €

31-dec-16 €

Medische middelen Voedingsmiddelen incl. embalage Hulpmiddelen Centraal Magazijn

188.434 15.616 18.938 136.314

190.714 3.005 19.379 0

Totaal voorraden

359.302

213.098

31-dec-17 €

31-dec-16 €

40.461.042 -32.117.446

41.687.563 -30.994.301

8.343.596

10.693.262

Saldo per 31-dec-17

€

Af: ontvangen voorschotten €

4. Onderhanden werk uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten De specificatie is als volgt:

Onderhanden werk DBC's Af: Ontvangen voorschotten (DBC's) Totaal onderhanden werk uit hoofde van DBC's/DBC-zorgproducten

De specificatie per categorie DBC's / DBC-zorgproducten is als volgt weer te geven: Stroom DBC's / DBC-zorgproducten

Gerealiseerde kosten en toegerekende winst €

Af: verwerkte verliezen

€

Geestelijke Gezondheidszorg (=GGZ)

40.461.042

0

32.117.446

8.343.596

Totaal (onderhanden werk)

40.461.042

0

32.117.446

8.343.596

Toelichting: De waardering van de onderhanden werk DBC's is in het licht van mogelijk toekomstige controles van zorgverzekeraars relatief voorzichtig benaderd.

Reserveringen voor mogelijke terugbetalingen aan zorgverzekeraars als gevolg van bijvoorbeeld overproductie en uitkomsten van zelfonderzoeken worden in mindering gebracht op het onderhanden werk, voor zover dit schadelastjaar 2017 betreft.

Omdat het saldo van het onderhanden werk DBBC's en de voorschotten negatief is, is deze post in 2017 verantwoord onder punt 11 kortlopende schulden.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 29

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS

5. Vorderingen en schulden uit hoofde van financieringstekort Specificatie vorderingen en schulden uit hoofde van financieringstekort respectievelijk financieringsoverschot t/m 2014 2015 2016 2017 € € € € 0

Saldo per 1 januari

0

-1.170.337

688.886

688.886 -6.228 1.176.565 1.859.223

688.886

688.886

-1.170.337 688.886

Financieringsverschil boekjaar Correcties voorgaande jaren Betalingen/ontvangsten Subtotaal mutatie boekjaar

0

0

-6.228 1.176.565 1.170.337

Saldo per 31 december

0

0

0

Stadium van vaststelling (per erkenning): GGZ AWBZ

c

c

totaal €

c

a

a= interne berekening b= overeenstemming met zorgverzekeraars c= definitieve vaststelling NZa 31-dec-17 €

31-dec-16 €

688.886 0 688.886

0 1.170.337 -1.170.337

31-dec-17 €

31-dec-16 €

Vorderingen op debiteuren Overige vorderingen: Vorderingen op groepsmaatschappijen Personeelsregelingen WGA gelden Het Behouden Huys Overig Vooruitbetaalde bedragen: Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen: Nog te factureren DBC's Nog te ontvangen bedragen Overige overlopende activa: Overlopende activa

24.562.474

25.876.261

8.925.723 282.627 137.608 304.939 330.878

8.788.599 259.602 80.838 477.528 1.694.281

1.279.152

511.294

1.905.072 150.017

1.800.658 13.628

1.670.108

870.016

Totaal debiteuren en overige vorderingen

39.548.598

40.372.705

Waarvan gepresenteerd als: - vorderingen uit hoofde van financieringstekort - schulden uit hoofde van financieringsoverschot

6. Debiteuren en overige vorderingen De specificatie is als volgt:

Toelichting: De voorziening die in aftrek op de vorderingen is gebracht, bedraagt € 256.170 (2016: € 374.853).

Alle vorderingen hebben een looptijd korter dan één jaar.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 30

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS 7. Liquide middelen De specificatie is als volgt:

31-dec-17 €

31-dec-16 €

Bankrekeningen Kassen Kruisposten

4.519.325 15.193 0

5.077.275 17.583 0

Totaal liquide middelen

4.534.518

5.094.858

Toelichting: De huidige kredietfaciliteit in rekening-courant bij Rabobank bedraagt € 12.000.000. Deze rekening-courant faciliteit geldt in gezamenlijkheid met Bestuursstichting Lentis, Stichting Dignis en Praktijk Ondersteuning Huisartsen B.V. De garantiefaciliteit, die onderdeel is van de kredietfaciliteit bedraagt € 350.000. Lentis heeft van deze garantiefaciliteit in totaal € 259.039 benut.

In 2016 heeft de Rabobank een waiver verstrekt voor de periode 2017-2020. Onderling, tussen Lentis en de Rabobank is vastgesteld dat Lentis voldoet aan de door de Rabobank gestelde eisen in de waiver. In het bijzonder voldoet Lentis in 2017 aan de gestelde eis met betrekking tot de S-ratio zoals afgesproken in de waiver. Tevens voldoet Lentis aan de S-ratio zoals is afgesproken in de meest recent overeenkomst met de Rabobank. Hiermee is de continuïteit van de financiering geborgd.

De liquide middelen zijn direct opeisbaar.

Zekerheden op alle huidige en toekomstige vorderingen van de Rabobank zijn: - Hypotheekrecht op de diverse registergoederen; - Verpanding van roerende zaken; - Verpanding van huidige en toekomstige vorderingen; - Overeenkomst gedeelde zekerheden op WfZ activa.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 31

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS PASSIVA 8. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit de volgende componenten:

Bestemmingsfondsen Algemene overige reserves Totaal eigen vermogen

31-dec-17 €

31-dec-16 €

21.345.663 4.231.598 25.577.261

21.280.636 4.231.598 25.512.234

Bestemmingsfondsen Saldo per 1-jan-2017 €

Resultaatbestemming €

Overige mutaties €

Saldo per 31-dec-2017 €

Bestemmingsfonds: GGZ

21.280.636

65.027

0

21.345.663

Totaal bestemmingsfondsen

21.280.636

65.027

0

21.345.663

Saldo per 1-jan-2017 €

Resultaatbestemming €

Overige mutaties €

Saldo per 31-dec-2017 €

Algemene overige reserves:

4.231.598

0

0

4.231.598

Totaal algemene overige reserves

4.231.598

0

0

4.231.598

Het verloop is als volgt weer te geven:

Algemene overige reserves Het verloop is als volgt weer te geven:

Toelichting: In het bestemmingsfonds GGZ worden de resultaten verwerkt die behaald zijn vanuit activiteiten die gefinancierd zijn binnen de Wlz, Zvw, Justitie, Wmo, Jeugdwet en overige subsidieregelingen.

Deze gelden mogen alleen na goedkeuring van de bestuurder aangewend worden.

9. Voorzieningen Het verloop is als volgt weer te geven:

Personeelsbeloningen Langdurig zieken Reorganisatievoorziening Voorziening contracten zorgverzekeraars Personeelsbeloningen LFB Voorziening deelneming Voorziening juridische en fiscale zaken Totaal voorzieningen

Saldo per 1-1-2017 €

Dotatie

Onttrekking

Vrijval

€

€

€

Saldo per 31-12-2017 €

1.878.556 478.290 3.389.791 2.735.108 612.324 2.567.862 0

265.866 0 570.000 947.656 25.116 0 1.000.000

0 0 1.449.360 0 231.409 26.017 0

54.013 108.974 1.159.009 0 0 0 0

2.090.409 369.316 1.351.422 3.682.764 406.031 2.541.845 1.000.000

11.661.931

2.808.638

1.706.786

1.321.996

11.441.787

Toelichting in welke mate (het totaal van) de voorzieningen als langlopend moeten worden beschouwd: 31-12-2017 Kortlopend deel van de voorzieningen (< 1 jr.)

Langlopend deel van de voorzieningen (> 1 jr.)

2.867.433 8.574.353

Toelichting per categorie voorziening: De voorziening personeelsbeloningen betreft een voorziening voor jubilea uitkeringen en overige salariscomponenten.

De voorziening personeelsbeloningen LFB betreft een voorziening voor het levensfasebudget inzake extra verlofuren conform CAO. De reorganisatievoorziening betreft de inschatting van de afvloeiingskosten van personeel dat ten gevolge van een noodzakelijke kostenreductie dient af te vloeien. Deze voorziening is gebaseerd op de verwachte kosten voor het ontbinden van arbeidsovereenkomsten, vermeerderd met verwachte kosten van loondoorbetaling bij inactiviteit en verschuldigde sociale lasten en overige heffingen.

PricewaterhouseCoopers Voor de geschatte uitkomsten van de zelfonderzoeken en aanvulende contractvereisten heeft Lentis voor het jaar 2017 een Accountants N.V. voorziening gevormd.

Uitsluitend voor identificatiedoeleinden Geconstateerde risico's vanuit juridische en fiscale risicobeheersing worden afgedekt middels de voorziening juridische en fiscale zaken.

Pagina 32

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS PASSIVA Toelichting (vervolg): De vergelijkende cijfers van de voorziening Personeelsbeloningen zijn gewijzigd doordat de ORT-nabetaling over de jaren 2012-2016, nu wordt gepresenteerd onder de kort- en langlopende schulden. Dit is conform de wijze waarop de ORT-nabetaling binnen de gehele Lentis organisatie wordt verwerkt in de jaarrekening.

10. Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) De specificatie is als volgt:

31-dec-17 €

31-dec-16 €

Schulden aan banken ORT-nabetaling 2018/2019

47.917.956 328.245

52.992.958 588.796

Totaal langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar)

48.246.201

53.581.754

2017 €

2016 €

Stand per 1 januari Af: aflossingen Bij: mutatie ORT-nabetaling 2018/2019

57.684.688 5.431.187 67.695

61.666.851 4.570.959 588.796

Stand per 31 december

52.321.196

57.684.688

3.746.751 328.244

4.102.934

Stand langlopende schulden per 31 december

48.246.201

53.581.754

Kortlopend deel van de langlopende schulden (< 1 jr.), aflossingsverplichtingen Langlopend deel van de langlopende schulden (> 1 jr.) (balanspost) Hiervan langlopend (> 5 jaar)

3.746.751 48.574.445 35.841.155

4.102.934 53.581.754 39.105.652

Het verloop is als volgt weer te geven:

Af: aflossingsverplichting komend boekjaar Af: jaarschijf ORT-nabetaling

Toelichting: Voor een nadere toelichting op de langlopende schulden wordt verwezen naar de bijlage 5.1.16 overzicht langlopende schulden. De aflossingsverplichtingen zijn verantwoord onder de kortlopende schulden.

11. Overige kortlopende schulden De specificatie is als volgt:

31-dec-17 €

31-dec-16 €

Crediteuren Aflossingsverplichtingen langlopende leningen Belastingen en sociale premies Schulden ter zake pensioenen Nog te betalen salarissen Vakantiegeld Vakantiedagen Onderhanden werk DBBC's minus ontvangen voorschotten Overige schulden: Schulden op groepsmaatschappijen Projecten Nog te betalen kosten: Interest langlopende leningen Energie ORT-nabetaling Nog te betalen kosten Vooruitontvangen opbrengsten: Vooruitontvangen opbrengsten Legaten Overige overlopende passiva: Overige overlopende passiva

4.305.575 3.746.751 6.187.595 228.849 464.782 4.418.227 8.937.672 868.713

5.711.090 4.102.934 6.628.479 996.479 447.735 4.499.851 8.663.048 162.775

6.486.900 295.512

8.717.206 132.721

102.209 125.000 328.245 15.724.972

116.113 125.000 294.398 13.718.722

520.254 10.522

65.535 10.497

4.365

4.365

52.756.143

54.396.948

Totaal overige kortlopendePricewaterhouseCoopers schulden Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 33

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS

Toelichting: Alle overige kortlopende schulden hebben een looptijd korter dan 1 jaar, tenzij anders aangegeven.

Specificatie nog te betalen kosten: Gemaakte kosten 2017, waarvan de factuur in 2018 is ontvangen: € 2,0 miljoen Voor afhandeling van personele kwesties en wachtgeldregelingen is een bedrag van € 1,6 miljoen gereserveerd Voor afrekeningen als gevolg van overproductie, zelfonderzoek en overige contract vereisten is een schuld opgenomen van € 6,7 miljoen.

12. Niet in de balans opgenomen regelingen Toelichting: Ultimo 2017 zijn de verplichtingen uit hoofd van lease en huurcontracten als volgt te specificeren: Huurverplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

3.059.204 2.508.050 1.641.112

Leaseverplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

246.057 313.071 0

Totale verplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

3.305.261 2.821.121 1.641.112

Gedurende het verslagjaar zijn in de winst- en verliesrekening verwerkt: Minimale leasebetalingen

361.982

Verplichtingen uit hoofde van het macrobeheersinstrument Het macrobeheersinstrument (MBI) kan door de minister van VWS ingezet worden om overschrijdingen van het macrokader zorg terug te vorderen bij instellingen. De minister heeft voor verschillende subsectoren in de zorg een MBI ingesteld, waarvan de volgende omzetplafonds voor 2017 relevant zijn voor Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming (hierna Stichting Lentis MO): • MBI-omzetplafond geneeskundige geestelijke gezondheidszorg (TB/REG-17639-01) De minister van VWS zou uiterlijk vóór 1 december van het opvolgende jaar moeten beslissen over inzet van het MBI, als sprake is van een macro-overschrijding. In de afgelopen jaren is gebleken dat deze periode van elf maanden te kort is om de werkelijke realisatie vast te stellen, met als gevolg dat de realisatie voor meerdere voorgaande jaren nog niet is vastgesteld.

Bij het opstellen van de jaarrekening 2017 heeft Stichting Lentis MO nog geen inzicht in de realisatie van het MBI-omzetplafond over 2017 en de nog niet afgewikkelde voorgaande jaren. Hierdoor is nog onduidelijk of er daadwerkelijk sprake zal zijn van het inzetten van het macrobeheersinstrument. Wel geldt dat dit wettelijk gezien mogelijk is om dit bij een vastgestelde overschrijding te doen.

Stichting Lentis MO is daarom nu niet in staat een betrouwbare schatting te maken van de uit het macrobeheersinstrument voortkomende verplichting en deze te kwantificeren. Als gevolg daarvan is deze verplichting niet tot uitdrukking gebracht in de balans van de stichting per 31 december 2017.

Mocht het MBI worden ingezet, dan zal de macro-overschrijding worden verhaald op individuele zorginstellingen naar rato van de gerealiseerde omzet (waarop het MBI van toepassing is).

Waarborgfonds voor de zorgsector (WFZ) Bij de diverse financiers zijn langlopende leningen onder borging van WFZ afgesloten ten bedrage van in totaal € 40.137.333. Uit hoofde van de borging door het WFZ hebben deze leningen een direct opeisbare obligo van 3% van de pro resto geborgde schuld.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 34

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.14 ENKELVOUDIG MUTATIEOVERZICHT MATERIELE VASTE ACTIVA

Stand per 1 januari 2017 - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari 2017

Bedrijfsgebouwen en terreinen €

Machines en installaties €

114.361.011 49.455.501

36.017.944 21.255.283

34.951.819 25.704.568

6.268 0

185.337.042 96.415.352

64.905.510

14.762.661

9.247.251

6.268

88.921.690

726.911 4.088.308 285.000

1.229.090 1.934.970 0

2.675.455 3.723.890 0

30.069 0 0

4.661.525 9.747.168 285.000

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

311.118 224.442 86.676

5.317 1.445 3.872

7.750 4.650 3.100

6.268 0 6.268

330.453 230.537 99.916

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

-3.733.073

-709.752

-1.051.535

23.801

-5.470.559

114.776.804 53.604.367

37.241.717 23.188.808

37.619.524 29.423.808

30.069 0

189.668.114 106.216.983

61.172.437

14.052.909

8.195.716

30.069

83.451.131

2%; 2,5%, 5%

5%; 10%

10%; 20%

0,0%

Leningen u/g €

Deelnemingen €

Mutaties in het boekjaar - investeringen - afschrijvingen - bijzondere waardeverminderingen - terugname geheel afgeschreven activa .aanschafwaarde .cumulatieve afschrijvingen - desinvesteringen aanschafwaarde cumulatieve afschrijvingen per saldo -Overige mutaties aanschafwaarde .cumulatieve afschrijvingen

Mutaties in boekwaarde (per saldo) Stand per 31 december 2017 - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2017 Afschrijvingspercentage

Andere vaste Materiële vaste bedrijfs- bedrijfsactiva in middelen, uitvoering en technische en vooruitbetalingen administratieve op materiële uitrusting vaste activa € €

Totaal €

5.1.15 ENKELVOUDIG MUTATIEOVERZICHT FINANCIELE VASTE ACTIVA

Aanloop- en plankosten €

Emissie-, leningskosten en boeterente €

Boekwaarde per 1 januari 2017 Resultaat deelnemingen Verstrekte lening Ontvangen dividend / aflossing leningen Afschrijvingen Amortisatie (dis)agio

147.403 0 0

458.300 0 0

Boekwaarde per 31 december 2017

139.886

Totaal

274.000

147.890 115.265

0

0

39.980

0

0

1.027.593 115.265 0 0 7.517 39.980

418.320

274.000

263.155

1.095.361

7.517

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina

35

€

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

BIJLAGE 5.1.16 Overzicht langlopende schulden ultimo 2017 (enkelvoudig)

Leninggever

Datum

Hoofdsom

Totale looptijd

Soort lening

€ Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank NWB Rabobank Rabobank Rabobank NWB Rabobank Rabobank Rabobank

1-jul-93 1-apr-99 31-dec-01 1-okt-91 20-feb-92 1-nov-92 1-dec-94 31-dec-96 12-sep-03 30-nov-12 30-nov-12 30-nov-12 17-jan-14

1.361.341 1.614.550 9.529.385 5.218.472 4.356.290 4.112.383 8.576.446 19.285.659 5.735.274 11.600.000 16.100.000 20.000.000 5.100.000

Werke- Restschuld Nieuwe lijke- 31 december leningen in rente 2016 2017 %

25 20 40 30 30 29 35 25 40 20 25 30 7

10.038.385 32.51.961.152 32.94.909.492 3.650.943.182 3.650.943.174 LD 10007287 3.650.943.158 3.650.943.166 10.038.389 10.027.808 OHLO2918 OHLO3119 10.037.253

Totaal

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

2,95% 2,95% 3,05% 3,65% 2,60% 2,78% 2,90% 2,90% 2,70% 2,69% 2,96% 3,13% var

€

Restschuld Aflossing Restschuld 31 december in 2017 over 5 jaar 2017

€

€

€

Aflossingswijze

€

108.907 99.355 5.955.865 599.745 171.256 709.032 1.632.096 1.474.786 3.369.518 9.280.000 13.524.000 17.333.333 2.838.000

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

82.707 80.728 238.235 233.949 145.209 141.806 125.546 294.957 143.384 1.880.000 644.000 666.666 754.000

26.200 18.627 5.717.630 365.796 26.047 567.226 1.506.550 1.179.829 3.226.134 7.400.000 12.880.000 16.666.668 2.084.000

0 0 4.526.455 0 0 0 878.820 0 2.509.214 4.933.333 9.660.000 13.333.333 0

57.095.893

0

5.431.187

51.664.707

35.841.155

Pagina 36

Resterende looptijd in jaren eind 2017

Aflossing 2018

Gestelde zekerheden

€ 1 1 24 3 1 4 12 4 26 15 20 25 3

lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair

26.200 18.627 238.235 173.949 26.047 141.806 125.546 294.957 143.384 493.333 644.000 666.667 754.000 3.746.751

Hypotheek Hypotheek Hypotheek Hypotheek Hypotheek Borgstelling Hypotheek Hypotheek Hypotheek Borgstelling Borgstelling Borgstelling Hypotheek

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.17 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING BATEN 13. Opbrengsten zorgprestaties De specificatie is als volgt:

2017 €

2016 €

94.465.177 23.631.212 9.890.142 18.756.677 8.050.545 6.941.676 2.761.724 684.172

94.220.770 24.472.907 9.281.842 19.532.840 7.875.057 6.494.868 2.193.817 806.763

165.181.325

164.878.864

2017 €

2016 €

Subsidies Wlz/Zvw-zorg Rijkssubsidies vanwege het Ministerie van VWS Overige Rijkssubsidies Beschikbaarheidsbijdragen Opleidingen Subsidies vanwege Provincies en gemeenten Overige subsidies, waaronder loonkostensubsidies en EU-subsidies

71.841 343.211 767.458 2.108.013 116.950 111.159

349.620 419.574 198.653 2.002.597 10.400 252.252

Totaal

3.518.632

3.233.096

2017 €

2016 €

Overige dienstverlening (waaronder 2e-4e geldstroom UMC's voor onderzoek): Doorberekende materiële kosten Opbrengsten patiënt en bewoners gebonden Opbrengsten uit servicekosten Opbrengsten hulpbedrijven

763.107 1.054.151 17.852 71.281

629.637 1.288.563 18.281 62.683

Overige opbrengsten (waaronder vergoeding voor uitgeleend personeel en verhuur onroerend goed): Doorberekende personeelskosten Huuropbrengsten Overig

805.775 456.296 1.192.124

976.819 386.999 1.928.731

Totaal

4.360.586

5.291.713

Opbrengsten Zorgverzekeringswet DBC's Opbrengsten WLZ Opbrengsten Jeugdwet Opbrengsten WMO Opbrengsten Justitie Opbrengsten Zorgverzekeringswet LGGZ Opbrengsten Zorgverzekeringswet BGGZ Opbrengsten overige financieringen Totaal

14. Subsidies De specificatie is als volgt:

15. Overige bedrijfsopbrengsten De specificatie is als volgt:

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 37

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.17 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING LASTEN 16. Personeelskosten De specificatie is als volgt:

2017 €

2016 €

Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenpremies Andere personeelskosten: Opleidingskosten Reisvergoedingen Overig Subtotaal

103.782.008 14.246.022 9.071.822

109.241.043 14.859.696 8.998.391

1.752.137 2.835.421 1.001.061 132.688.471

1.786.392 2.871.495 985.750 138.742.767

6.920.194

5.588.517

139.608.665

144.331.284

Personeel niet in loondienst Totaal personeelskosten

Gedurende het jaar 2017 waren er 2.119 werknemers in dienst op basis van een volledig dienstverband (2016: 2.165). Hiervan waren 0 werknemers werkzaam buiten Nederland (2016: 0).

De specificatie is als volgt:

2017

2016

Algemeen & administratief Hotelfuncties Patiënt- c.q. bewonergebonden functies Leerlingen Terrein- en gebouwgebonden functies Overig Totaal gemiddeld fte's in dienst

397 174 1.475 28 28 6 2.108

403 153 1.532 33 28 5 2.155

Toelichting: In 2016 is een reorganisatievoorziening getroffen. Deze is voor € 2.800.000 verantwoord onder de Lonen en salarissen.

Het restant is verantwoord onder Personeel niet in loondienst. De dotaties aan personeelsvoorzieningen en reserveringen zoals bijvoorbeeld verlofdagen, jubilea, nabetalingen, etc komen ook ten laste van de post Lonen en salarissen.

De totale dotatie aan dergelijke voorzieningen en reserveringen in 2017 bedraagt €341.000 (2016: € 1.500.000).

17. Afschrijvingen op financiële en materiële vaste activa De specificatie is als volgt:

2017 €

2016 €

Overige afschrijving -materiële vaste activa -financiële vaste activa

9.747.168 47.497

10.334.440 51.155

Totaal afschrijvingen

9.794.665

10.385.595

2017 €

2016 €

Bijzondere waardeverminderingen van: - materiële vaste activa

285.000

325.000

Totaal

285.000

325.000

18. Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa De specificatie is als volgt:

Toelichting: Bijzondere waardevermindering ad € 285.000 betreft De Brug Delfzijl in verband met leegstand. Afgewaardeerd tot verwachte opbrengstwaarde.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 38

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.17 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING LASTEN 19. Overige bedrijfskosten De specificatie is als volgt:

Voedingsmiddelen en hotelmatige kosten Algemene kosten Patiënt- en bewoner gebonden kosten Onderhoud en energiekosten: - Onderhoud - Energiekosten gas - Energiekosten stroom - Energie transport en overig Subtotaal Huur en leasing Dotaties en vrijval voorzieningen Doorbelasting overige bedrijfskosten Totaal overige bedrijfskosten

2017 €

2016 €

7.593.043 13.963.433 3.749.689

9.006.375 14.246.182 3.931.440

2.828.481 1.471.435 794.082 536.485 5.630.483

2.878.149 2.052.123 878.437 374.118 6.182.827

7.818.375 132.096 -17.281.976

8.128.526 273.156 -16.527.410

21.605.143

25.241.096

Toelichting: Door het afstoten van panden zijn de huurkosten in 2017 afgenomen.

De doorbelasting van overige bedrijfskosten betreft afname van Lentis Service en Advies (shared service system), iLentis en Concernkosten. Interne verrekeningen voor facilitaire service en vastgoed zijn gebaseerd op integrale kostenprijzen en werkelijke afname. De indirecte concernkosten bestuur en staf zijn verdeeld over de zorgafdeling op basis van aandeel in de omzet.

De verdeling van de doorbelasting overige bedrijfskosten is als volgt: -vastgoed 49% -maaltijden, facilitaire services, administratie en ICT 34% -concernkosten 12% -zorgondersteuning 4% Voor de toekomstige kosten van groot onderhoud aan de bedrijfsgebouwen is geen voorziening voor groot onderhoud gevormd. De kosten voor groot onderhoud en renovaties worden geactiveerd.

20. Financiële baten en lasten De specificatie is als volgt:

2017 €

2016 €

3.788 26.018 115.265 34.317 179.388

3.884 -21.187 73.639 36.188 92.524

Rentelasten Subtotaal financiële lasten

-1.881.431 -1.881.431

-1.814.420 -1.814.420

Totaal financiële baten en lasten

-1.702.043

-1.721.896

De specificatie is als volgt:

2017 €

2016 €

Resultaat Phebe Resultaat Martini Apotheek

-11 115.276

-39 73.678

Totaal resultaat deelneming

115.265

73.639

Rentebaten Resultaat groepsmaatschappijen Resultaat deelnemingen Financiële baten Subtotaal financiële baten

21. Resultaat deelneming

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 39

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.17 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING

Vaststelling en goedkeuring jaarrekening De raad van bestuur van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming heeft de jaarrekening 2017 vastgesteld in de vergadering van 28 mei 2018.

De raad van toezicht van de Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming heeft de jaarrekening 2017 goedgekeurd in de vergadering van 28 mei 2018.

Resultaatbestemming Het resultaat wordt verdeeld volgens de resultaatverdeling in paragraaf 5.1.2.

Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan.

Ondertekening door bestuurders en toezichthouders

W.G. Drs. M.S.R. Sitalsing

W.G. Dr. P.C. Lerk

W.G. Mevr. S.D. Franken- van Velzen

W.G. Mevr. M. Zoetman-Kiers RA

W.G. Drs. L.P. Middel

W.G. Mr. E.A.O. Muurmans MBA

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 40

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.2 OVERIGE GEGEVENS

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.2 OVERIGE GEGEVENS

5.2.1 Statutaire regeling resultaatbestemming In artikel 9, lid 6 van de statuten van Lentis is bepaald dat de eventueel jaarlijks behaalde overschotten uitsluitend mogen worden aangewend ten bate van een instelling of rechtspersoon welke erkend is als algemeen nut beogende instelling, als bedoeld in de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen -of daarvoor in de plaats tredende wetgeving-, met een soortgelijke doelstelling.

5.2.2 Nevenvestigingen Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming heeft geen nevenvestigingen.

5.2.3 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant De controleverklaring van de onafhankelijke accountant is opgenomen op de volgende pagina.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Pagina 42

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van bestuur en de raad van toezicht van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

Verklaring over de jaarrekening 2017 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de stichting en de groep op 31 december 2017 en van het resultaat over 2017 in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi.

Wat we hebben gecontroleerd Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming te Zuidlaren (‘de stichting’) gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde jaarrekening van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming en haar dochtermaatschappijen (samen: ‘de groep’) en de enkelvoudige jaarrekening.

De jaarrekening bestaat uit:  de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2017;  de geconsolideerde en enkelvoudige resultatenrekening over 2017; en  de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de jaarrekening is de Regeling verslaggeving WTZi.

De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en de Regeling Controleprotocol WNT 2017 vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de paragraaf ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

U2NNUUP7533T-1089078443-121 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Paterswoldseweg 806, 9728 BM Groningen, Postbus 8060, 9702 KB Groningen T: 088 792 00 50, F: 088 792 94 24, www.pwc.nl ‘PwC’ is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK 34180285), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK 34180284), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK 34180287), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK 51414406), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK 54226368), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 34180289) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op www.pwc.nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

Onafhankelijkheid Wij zijn onafhankelijk van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Paragraaf inzake overige aangelegenheden Wij hebben geen controlewerkzaamheden verricht ten aanzien van de klassenindeling bezoldigingsmaximum 2014.

In overeenstemming met het Controleprotocol WNT 2017 hebben wij het bezoldigingsmaximum WNT 2014 zoals bepaald en verantwoord door Bestuursstichting Lentis als uitgangspunt gehanteerd voor onze controle en hebben wij geen werkzaamheden verricht op de totstandkoming van dit bezoldigingsmaximum 2014.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:  het bestuursverslag (bestaande uit de hoofdstukken opgenomen op pagina 4 tot en met 123);  de overige gegevens.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:  met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat;  alle informatie bevat die op grond van de Regeling verslaggeving WTZi is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

De raad van bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het verslag en de overige gegevens in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi.

Verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening en de accountantscontrole Verantwoordelijkheden van de raad van bestuur en de raad van toezicht voor de jaarrekening De raad van bestuur is verantwoordelijk voor:  het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi; en voor

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming - U2NNUUP7533T-1089078443-121

Pagina 2 van 5



een zodanige interne beheersing die de raad van bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet de raad van bestuur afwegen of de stichting in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsel moet de raad van bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de raad van bestuur het voornemen heeft om de stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De raad van bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de stichting.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring.

Groningen, 31 mei 2018 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door A.L. Koops-Aukes RA

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming - U2NNUUP7533T-1089078443-121

Pagina 3 van 5

Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2017 van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt.

De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekening Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, de Regeling Controleprotocol WNT 2017, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit:  Het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing.  Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting.  Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de raad van bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan.  Het vaststellen dat de door de raad van bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring.

Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een organisatie haar continuïteit niet langer kan handhaven.  Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming - U2NNUUP7533T-1089078443-121

Pagina 4 van 5

Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen bepaald om te waarborgen dat we voldoende controlewerkzaamheden verrichten om in staat te zijn een oordeel te geven over de jaarrekening als geheel. Bepalend hierbij zijn de geografische structuur van de groep, de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten, de bedrijfsprocessen en interne beheersingsmaatregelen en de bedrijfstak waarin de stichting opereert. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de financiĂŤle informatie of specifieke posten noodzakelijk was.

Wij communiceren met de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming - U2NNUUP7533T-1089078443-121

Pagina 5 van 5