10 februari 2014 , pag. 20
INTERVIEW HETTY LIGTENBERG Hetty Ligtenberg uit Veendam legt na tien jaar werken aan het familiebeleid in de psychiatrie haar functie als voorzitter van de centrale familieraad van Lentis neer. ,,Mensen beseffen niet wat voor ramp het is als een familielid een psychische ziekte heeft.’’
¬ Hetty Ligtenberg: ,,In Wagenborgen liepen volwassenen met poppenwagens. Daar schrokken mijn man en ik van.’’
Foto: Harry Tielman
De onvernietigbare veer Rosa Timmer VEENDAM 25 jaar geleden verander-
de het leven van Hetty Ligtenberg van het ene op het andere moment. Haar toen 22-jarige studerende dochter belde midden in de nacht op vanuit een café in Groningen. ,,Ze had het gevoel dat er iets achter haar aan zat. We zijn haar direct gaan halen.’’ Het was de avond na een heftig verlopen FNV-congres in 1988 waarna de jongerenbeweging, waar haar dochter een baan had, uit elkaar viel. ,,Het was een heel bepalend moment. Ze had een tijd heel hard gewerkt en voelde zich op dat congres erg onveilig. Iedereen met een geestelijke ziekte heeft een triggermoment, dit was dat van haar.’’´ De achtervolgingswanen waarvan Ligtenberg hoopte dat het met een paar weken zouden overgaan, bleken een bipolaire stoornis met psychoses. Een jaar later werd haar dochter opgenomen. Ligtenberg bezocht haar in Wagenborgen, een psychiatrische instelling. ,,Daar liepen volwassenen met
poppenwagens. Daar schrokken mijn man en ik van. En zo kwamen wij voor het eerst in mijn leven in aanraking met de psychiatrie.’’ Ligtenberg stond pal achter haar dochter, al was dat zwaar. ,,Mensen beseffen niet wat voor ramp het is als een van de leden in een systeem een psychische ziekte heeft. Niks werkte voor haar. Ik vond een ander medicijn dat zou kunnen helpen, maar toen ik er bij de GGZ mee aankwam zeiden ze dat ze dat niet verstrekten omdat het alleen voor mensen met schizofrenie zou zijn. Het was het vakjesdenken, de verkokering van de psychiatrie noemden ze dat later. Nou, en hoe.’’ Per streek verschilde de kwaliteit van de zorg destijds nog enorm. ,,Ik hoorde op congressen dat de zorg in Maastricht veel beter was dan hier. Daar werd ik ontzettend kwaad van. Op een gegeven moment heb ik gezegd: als jullie haar dat medicijn niet geven, wil zij niet meer. En dan hoeft ze van mij ook niet meer.’’ Haar dochter kreeg uiteindelijk het medicijn en herstelde met vallen en opstaan. ,,Maar dat heeft wel ne-
‘Een psychische ziekte rukt hele families uit elkaar’
gen jaar geduurd’’, zegt Ligtenberg geagiteerd. ,,Zonde.’’ In die moeilijke tijd hadden Ligtenberg en haar dochter veel met het gedicht ‘Gij en Wij saam’ van Albert Verweij. ‘Wie waarlijk leeft, heeft in zijn hart. Een onvernietigbare veer. Een stille kracht, die iedere weerstand tart.’ Vakbondsvrouw als haar dochter was, stapte ze eenmaal hersteld in het Provinciaal GGZ cliëntenplatform, een organisatie los van de GGZ. ,,Dat was eigenlijk een tegenbeweging. Er kwamen daar veel klachten binnen over de behandeling en begeleiding binnen de GGZ. Zoveel
dat ze een verzameling van ervaringen van cliënten wilden publiceren.’’ Ligtenberg begeleidde in 2001 de schrijfgroep van cliënten die hun ervaringen opschreven en aanbevelingen deden voor kwaliteitsverbetering binnen de GGZ. ,,De mensen die eraan meededen zijn in verschillende periodes van 1966 tot 1997 opgenomen geweest. Zo ontstond een beeld van dertig jaar geschiedenis van de GGZ. Het waren zulke goede verhalen dat ik vond dat ze gepubliceerd moesten worden.’’ Uitgeverij Passage deed dit uiteindelijk in het boek ‘Los Gekoppeld’. ,,Ik ging daarmee op pad, ik gaf veel lezingen om het taboe op de psychiatrie te doorbreken.’’ Hierna werd Ligtenberg gevraagd in het bestuur van de Familievereniging voor GGZ Groningen. ,,Dat was voor die tijd een unieke tegenbeweging, omdat families betrokken wilden worden bij de behandeling. Het besef dat iemand in een systeem zit en dat het hele systeem moet meedoen in de behandeling, was er toen nog niet. Als de moeder van een verwarde zoon opbelde, kreeg zij niet
eens te horen of hij bijvoorbeeld was opgenomen. Het argument was de privacy van de patiënt.’’ In de jaren erna volgde een omslag in het denken bij de GGZ Groningen, later Lentis. Van de externe vereniging voor familie, werd er nu een Centrale Familieraad opgezet binnen Lentis waarvan Ligtenberg voorzitter werd. ,,We mochten ineens overal bij zitten en onze mening geven. En er is veel bereikt. De belangrijkste verandering is dat de patiënt verplicht werd een contactpersoon aan te wijzen met wie er overlegd mag worden. Dat is een hele grote stap.’’ De familie heeft hiermee meer inzicht in de behandeling. Ligtenberg en haar dochter hebben ondanks de ziekte een goede band. ,,Daar ben ik heel blij om, want het rukt hele families uit elkaar.’’ Ze stopt als voorzitter van de familieraad vanwege haar leeftijd. Van Lentis Groningen krijgt ze als dank een symposium. De titel mocht ze zelf bedenken. ,,De veerkracht van het vangnet.’’ Het typeert haar. Hetty Ligtenberg, de onvernietigbare veer.