Canabisgebruik en schizofrenie

Cannabisgebruik en schizofrenie Informatie voor cliĂŤnten

Inleiding Deze folder is bestemd voor mensen met de ziekte schizofrenie die cannabis gebruiken en/of daar meer over willen weten.

Het eerste deel gaat over cannabisgebruik in het algemeen: wat is cannabis, wat zijn de effecten van het gebruik, is het verslavend en waarom is het moeilijk om te stoppen.

Het tweede deel gaat specifiek over de combinatie schizofrenie en cannabisgebruik: waarom blowen mensen met schizofrenie, wat kunnen de gevolgen zijn en hoe kun je er mee omgaan.

Wat is cannabis?

Drugs Cannabis is een drug. Oorspronkelijk betekent drug: medicijn. Naast drugs wordt er ook wel gesproken over genotsmiddelen. Het gebruik van drugs of genotsmiddelen is eeuwenoud en ingeburgerd. Denk maar aan het gebruik van koffie, thee, nicotine en alcohol. In Nederland is het gebruik van cannabis ook redelijk gewoon en wordt het in zekere mate gedoogd.

Drugs zijn stoffen die invloed hebben op het menselijk bewustzijn en die om deze reden gebruikt worden. Koffie bijvoorbeeld werkt activerend en alcohol geeft een plezierige roes. Het gebruik van een bepaalde drug is een kwestie van smaak. De één houdt bijvoorbeeld van zoet, de ander van hartig. Zo vindt de één de effecten van alcohol erg plezierig en de ander juist weer de effecten van cannabis. De effecten die het gebruik van middelen op mensen hebben, zijn verschillend. Dit is afhankelijk van onder andere de persoonlijkheid van de gebruiker, de stemming en toestand van de gebruiker en de omgeving waar het gebruik plaatsvindt.

Drugs hebben invloed op het denken, het gevoelsleven en het gedrag van de gebruiker.

Drugs worden ingedeeld in drie categorieën: • bewustzijnsdempende middelen • bewustzijnsveranderende middelen • en stimulerende middelen.

Cannabis behoort tot de bewustzijnsveranderende middelen.

1

Cannabis De cannabis sativa is een plant. Van de gedroogde vrouwelijke bloem­- toppen wordt weed gemaakt. Van de geperste hars wordt hasj gemaakt. In beide producten zit de werkzame stof (THC TetraHydro Canna­binol). Het is deze stof die de effecten van cannabisgebruik veroorzaakt.

Cannabis valt onder de softdrugs. Softdrugs worden geacht een minder zwaar risico te hebben dan harddrugs. De wettelijke strafbepalingen voor handel in en gebruik van harddrugs zijn veel strenger dan voor softdrugs.

Effecten van cannabisgebruik De werking van cannabis is met name bewustzijnsveranderend. Het komt er op neer dat de stemming waarin je je bevindt, versterkt wordt. Daarnaast is er een versterking van zintuiglijke prikkels (sterker horen, zien en ruiken, tast).

Gevoelens worden intenser.

Cannabis kan ook tripeffecten (hallucinaties) geven en licht kalmerend werken.

Wat mensen voelen na het blowen is afhankelijk van onder andere hun stemming, hun omgeving, de gebruikte hoeveelheid en de kwaliteit van de cannabis. Het gebruik van cannabis kan zowel positieve als negatieve effecten hebben voor de gebruiker.

Positief: • versterking zintuiglijke waarneming (bijvoorbeeld muziek is mooier en intenser) • gevoel van ontspanning • versterkt associatief denken (sneller allerlei verbanden zien waar je die anders niet ziet) • slappe lach • versterking goede stemming, euforie • meer fantasie • hallucinaties (het horen, zien of voelen van dingen die er niet zijn); • depersonalisatie (van jezelf vervreemd raken), derealisatie (van de werkelijkheid/omgeving vervreemd raken).

2

Negatief: • gevoelens van onrust • angst en/of paniekaanvallen • paranoia en wantrouwen • versterking negatieve stemming • hallucinaties • depersonalisatie, derealisatie • op lange termijn: emotionele vervlakking en verstoring logisch denken; • op lange termijn: apathie of lusteloosheid • bij langdurig, zwaar gebruik: stilstand in persoonlijke groei.

Functies van cannabisgebruik Mensen kunnen verschillende redenen hebben om te blowen. Bij de meeste mensen blijft het bij experimenteren, bij sommigen krijgt het gebruik echter een bepaalde functie: als genotmiddel Effecten van drugs kunnen als plezierig ervaren worden.

Genotmiddelen zijn er voor persoonlijke ontspanning, of als middel met een sociale functie (gezelligheid). Contacten tussen mensen verlopen soms soepeler en opener wanneer men middelen gebruikt. Sommige mensen ontlenen aan druggebruik een zekere status, ze horen dan ergens bij. het onderdrukken van negatieve gevoelens Met drugs proberen mensen hun verdriet, eenzaamheid, verveling et cetera tijdelijk te verzachten. Soms krijgen stoffen de functie van probleemoplosser: • als reactie op frustratie en/of stress • ter onderdrukking van eenzaamheidsgevoelens • ter opvulling van leegte, uit verveling • ter vermindering van spanning en om beter te kunnen slapen • om meer gevoelens te kunnen ervaren. prestatieverbetering Het gebruik van drugs kan mensen het gevoel geven dat ze bijvoorbeeld creatiever worden, zich makkelijker kunnen uiten, de hele wereld aankunnen.

Het vergroot het zelfvertrouwen.

3

beloning Wanneer iemand na een lange dag hard werken een joint opsteekt, beloont hij zichzelf met iets lekkers. Dit kan echter al gauw een hardnekkige gewoonte worden. medische functie Gebruik van cannabis heeft een positief effect, bijvoorbeeld bij MS (multiple sclerose), migraine, chronische pijn, depressies en stemmingswisselingen.

Afhankelijkheid van cannabis Jarenlang is gezegd dat het gebruik van cannabis absoluut niet verslavend zou zijn en weinig risico’s met zich meebrengt.

Het klopt dat cannabisgebruik niet leidt tot lichamelijke afhankelijkheid, maar het kan wel leiden tot geestelijke afhankelijkheid. Of iemand afhankelijk wordt van cannabis hangt af van meerdere factoren. Belangrijk is de functie van het cannabisgebruik.

De kans op afhankelijkheid is het grootst als je: • cannabis gebruikt om problemen op te lossen • cannabis gebruikt om met de stress van deze problemen om te gaan.

Daarnaast speelt mee hoe veel en hoe vaak je blowt; als je de hele dag door blowt, is blowen een hardnekkige gewoonte geworden en stoppen wordt dan erg moeilijk.

Deze afhankelijkheid kan zich onder andere uiten in: • geen maat meer kunnen houden • het gevoel hebben alleen met een blow je goed te kunnen voelen of aan dingen toe te komen • blowen om zorgen weg te stoppen • proberen om te stoppen, maar zonder succes en je daar ontevreden/schuldig over voelen • doorgaan met blowen, ondanks de ervaring of het inzicht dat je er problemen van kan krijgen (bijvoorbeeld een psychose) • ontkennen dat je te veel blowt en er niet over willen praten • negatieve gevoelens (verveling, angst, onzekerheid, neerslachtigheid, spanning) telkens proberen te onderdrukken met een blow.

4

Moeilijkheden bij stoppen of minderen Door de geestelijke afhankelijkheid zullen in de eerste periode na het stoppen klachten ontstaan.

Voorbeelden zijn: • niet goed kunnen slapen • verveling • minder spontaan in contact • depressief gevoel • spanning en angst.

Naast de afhankelijkheid zijn er andere oorzaken die het stoppen of minderen moeilijk maken: • alleen maar blowende vrienden hebben • geen nee kunnen zeggen • moeite hebben met volhouden • meer na- dan voordelen ondervinden • gewoontevorming.

Schizofrenie en cannabisgebruik Mensen met schizofrenie gebruiken gemiddeld vaker cannabis dan mensen zonder schizofrenie. Er is veel onderzoek naar gedaan een verklaring hiervoor te vinden. Mensen met schizofrenie noemen zelf vaak een drietal redenen: • het tijdelijk verminderen van negatieve symptomen • het tegengaan van bijwerkingen van medicatie • blowen als manier om met stress om te gaan (als coping-strategie). Cannabis wordt dan gebruikt als zelfmedicatie

Negatieve symptomen en cannabisgebruik Negatieve symptomen zijn symptomen die je na je psychose nog hebt.

Bijvoorbeeld lusteloos zijn, minder voelen dan voor de psychose en moeite hebben met sociale contacten.

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het gebruik van cannabis negatieve symptomen en depressieve gevoelens tijdelijk kan vermin­deren. Dit gaat echter alleen op bij zeer matig gebruik.

5

Wat matig is, is voor iedereen verschillend. De één kan één joint per dag roken, de ander veel minder (of helemaal niet). Als je meer gebruikt dan je aankan, vallen de positieve effecten weg en neemt de kans op een psychose toe.

Het nadeel van regelmatig blowen is ook dat je je op den duur lusteloos en leeg gaat voelen. Eigenlijk is dat juist wat je probeert tegen te gaan. Negatieve symptomen kun je ook bestrijden door dingen weer op te pakken. Bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk te proberen als je je moeilijk tot dingen kan zetten. Of een cursus sociale vaardigheden te volgen als omgaan met mensen minder goed lukt.

Bijwerkingen van medicatie en cannabisgebruik Veel mensen met schizofrenie hebben last van de bijwerkingen van medicatie, met name mensen die de klassieke of oudere antipsychotica gebruiken. Wat het meest genoemd wordt, zijn onrustgevoelens in ledematen, slikproblemen, stijfheid, trillingen, sufheid, concentratie-stoornissen, depressie en gevoelsvervlakking.

Cannabisgebruik kan deze bijwerkingen inderdaad verminderen. Dit komt doordat de medicatie door het cannabisgebruik minder goed werkt. Ook bijwerkingen worden daardoor minder. Echter, doordat de medicatie minder goed werkt, kunnen psychotische verschijnselen toenemen.

Bijwerkingen kun je ook bestrijden met medicatie, bijvoorbeeld akineton. Of misschien is een ander medicijn, dat jou minder bijwerkingen geeft, mogelijk.

Hiervoor kun je je arts inschakelen.

Copinggedrag en cannabisgebruik Coping is letterlijk een manier om met dingen om te gaan. De bedoeling is een negatieve reactie op te veel stress te vermijden. Bij mensen met schizofrenie is zo’n negatieve reactie bijvoorbeeld meer last hebben van stemmen of angstig worden.

Voorbeelden van coping zijn je even terugtrekken op je kamer, naar je walkman luisteren of juist iets actiefs gaan doen om afleiding te zoeken.Blowen kan ook een vorm van coping zijn. Bij mensen met schizofrenie bijvoorbeeld om met stemmen om te gaan. Of om ontspanning te zoeken in een drukke omgeving of om negatieve symptomen te verminderen.

6

De volgende redenen worden vaak genoemd: • als reactie op frustratie en/of stress • ter onderdrukking van eenzaamheidsgevoelens • ter opvulling van leegte, uit verveling • om negatieve gevoelens te dempen (angst, boosheid, depressie) • ter vermindering van spanning • om makkelijker contacten te kunnen leggen.

Je kunt dit met je persoonlijk begeleider bespreken.

Gevolgen van cannabisgebruik voor mensen met schizofrenie Cannabis veroorzaakt waarschijnlijk geen schizofrenie, maar kan wel een psychose opwekken. Uit een paar onderzoeken blijkt dat zware cannabisgebruikers met schizofrenie, veel vaker een terugval/decompensatie hadden dan niet-gebruikers.

Deze terugvallen traden ook vroeger in het ziekteverloop op. Dit betekent in veel gevallen ook dat vaker een opname nodig is. Cannabisgebruik kan ook mede oorzaak zijn voor het uitbreken van de ziekte. Verder vallen mensen die cannabis gebruiken vaker tussen wal en schip, wat betreft behandelmogelijkheden. En ten slotte slaat medicatie minder goed aan waardoor klachten langer blijven bestaan, zoals bijvoorbeeld stemmen, paranoia/achtervolgingswaan.

Wat kan je zelf doen?

Sommige mensen lukt het om, als ze eenmaal besloten hebben om te stoppen, niet meer te blowen. Maar vaker komt het voor dat mensen het moeilijk vinden om te stoppen. Belangrijk is dan om het gebruik te bespreken met je persoonlijk begeleider of zorgcoördinator. Samen kun je dan je gebruik in kaart brengen, voor jezelf duidelijk krijgen waarom je wilt stoppen en naar alternatieven zoeken.

Het kan natuurlijk ook zo zijn dat je helemaal niet wilt stoppen met blowen. Ook dan is het wel aan te raden het gebruik te bespreken, zodat je je bewust bent van je blow-gedrag. Het gaat er om niet afhankelijk van blowen te zijn of te worden.

En natuurlijk dat je door blowen geen extra klachten krijgt. Pas als je dat duidelijk hebt kun je een goede keuze maken voor wel of niet blijven gebruiken.

7

Literatuurverwijzing Bloemendal, M., Cannabisgebruik bij mensen met schizofrenie en mogelijke verpleegkundige interventies, eindscriptie voor B-opleiding, Groningen, december 1999.

Wierenga, S. e.a., Blow up, blow out, kennis en vaardigheidstraining met betrekking tot cannabisgebruik, Dordrecht, maart 1997.

De oorspronkelijke folder is geschreven door Marianne Bloemendal voor het Hostel in Groningen.

Lentis Informatieservice Hereweg 80 9725 AG Groningen Telefoon (050) 522 31 50 informatieservice@lentis.nl www.lentis.nl

8

Uitgave | Afdeling Communicatie & Marketing L 0044 | 06-2014