CRISISMANAGEMENT
Hoe overleef ik een crisis zonder al te veel schade?
Marlieke de Jonge
EEN CRISIS IS GEWOON EEN KANTELPUNT
Wat is een CRISIS ?
Een crisissituatie is voor iedereen anders. Dat hangt af van omstandigheden, je ‘zelf’ en wat je gewend bent. Objectief is daar niets over te zeggen.
Een crisis is wat voor jou persoonlijk zo voelt: veerkracht opgebrand, alle controle kwijt, in de war en hopeloos uit evenwicht. Heftige emoties of juist compleet onverschillig.
HELP!
Het maakt verschil of het je eenmalig overkomt of dat het een repeterende breuk is.
Dit boekje is speciaal van en voor mensen die een ‘cyclisch crisispatroon’
leven. Pieken en dalen als leefstijl, positief geformuleerd.
Dat maakt de diepe dalen niet minder serieus en ingrijpend, maar vraagt
wel een andere aanpak dan bij een onverwachte eerste breuk in je leven.
3
Als het je vaker overkomt, kun je er namelijk van leren en jezelf en je leefomgeving op voorbereiden. Zodat je er met minder toestanden en schade doorheen komt en je ‘belangrijke anderen’ niet uitgeput raken en afhaken.
Juist in noodsituaties heb je veilige en betrouwbare mensen nodig!
4
NIET BANG, maar VOORBEREID
• Leren van ervaring staat op één: PRAAT VEEL EN VAAK met anderen
over wat je is overkomen.
Beleving, emoties, voortraject, wat je geholpen heeft en wat absoluut niet. Vraag ook naar de emoties en ervaringen van betrokken anderen.
Daar kun je samen van leren en het brengt ook dichter bij elkaar. In plaats van als een ‘donderwolk’ boven je leven te blijven hangen.
Dat jullie er verschillend tegenaan kijken, is normaal. Daarom is het juist zo belangrijk om te praten en te luisteren.
Eigen je de periode weer toe!
• Maak een SIGNALERINGSPLAN.
Daarin benoem je hoe een crisis er bij jou uitziet en hoe die te herkennen is.
Beschrijf de signalen. Waar kun je op letten? Wat kan je omgeving merken?
5
Een code-systeem kan handig zijn: code groen, oranje en rood.
Waar zit nog speelruimte en wat vraagt om actie?
Hoe concreter hoe beter!
• Bouw aan een EHBO-koffer.
In die koffer verzamel je alles wat je zelf met en zonder de mensen om je heen kunt doen.
Bij verschillende code-kleuren, afhankelijk hoe dringend de situatie wordt.
Vergis je niet in hoe het voelt. Soms kan almacht en euforie ook een valkuil zijn. Die kennis is de winst van eigen ervaring.
• CRISISPLAN
Een crisisplan is ‘regie houden over regieverlies’.
In een crisisplan maak je afspraken wat er (niet) moet gebeuren als je er zelf de controle kwijt bent over denken en/of handelen.
Afspraken maak je samen. Overleg met andere betrokkenen en houdt
het simpel. Zodat het crisisplan niet de mist in gaat in het weekend of bij wisseling van spelers.
6
Een crisisplan kun je in principe met iedereen overal maken. Het hoeft helemaal niet gekoppeld te zijn aan een opname of exclusief aan professionele hulp.
Je moet regelen waar je goede ervaringen mee hebt en waarvan je weet dat het goed uitvoerbaar is.
• CRISISKAARTJE
Voor mensen die het risico lopen op straat in de war te raken of in een
onbekende omgeving verzeild te raken, kan een simpel kaartje helpen om in een paar woorden uit te leggen wat er aan de hand is en wat omstanders het beste kunnen doen.
Een paar contactadressen zijn altijd helpend. Daar zitten mensen achter die je kennen en weten wat de afspraken zijn.
Te veel details op zo’n kaartje maakt privacygevoelig.
Bovendien is de kans groot dat niemand ze gaat lezen, laat staan er iets mee doet.
7
• In elke noodsituatie is communicatie de zwakste schakel. Maak een lijstje met contactgegevens van ‘belangrijke anderen’ en hulptroepen om bij de hand te hebben. In je mobiele telefoon of op papier, zoek de vorm die het beste werkt.
Overweeg ook eens hoe handig en verstandig het is om een communicatiemachtiging te maken voor de mensen die elkaar moeten vinden als je er zelf niet meer zo bij bent.
Simpel: mensen, contactgegevens en een verklaring met handtekening op een document. Daarin geef je toestemming om relevante gegevens over je te delen.
Dat kan een heleboel misverstanden schelen.
IN PANIEK, GEEN PANIEK.
8
Elke ervaring is een nieuwe BRON VAN KENNIS
EHBO-koffer
• In paniek, geen paniek.
Ga er eens bij zitten op een veilige plek (dus niet op de snelweg).
Concentreer je op je ademhaling en tel de seconden: inademen, adem vasthouden en lang uitblazen.
Houd dat vol tot het rustiger wordt in je hoofd.
• Maak contact met de plaats waar je bent, de tijd en andere ankerpunten.
Overkomt het je vaker dat paniek of ‘in de war’ toeslaat? Zorg dat je een veilig object bij je hebt. Een steentje, armbandje of een speelgoedbeest.
• Een crisis overleven is de kunst van tijd schuiven. Of je het gelooft of niet: morgen ziet de wereld er anders uit. Morgen kun je een uitweg zien die je nu niet ziet. Morgen zijn mensen bereikbaar die nu slapen of anders afwezig zijn.
9
• Doe vooral niets. Neem geen besluiten, onderneem geen drastische actie, houd het klein en dichtbij.
• Zoek afleiding in gewone dingen waar je je goed bij voelt.
Ga een eindje wandelen, zet een kopje thee, neem een douche.
• Contact maken helpt. Ga bij iemand langs als je de moed en energie kunt
opbrengen.
Pak de telefoon, maak een appje of een mail.
Heb je een vriend(in) of ander hulpcontact? Maak er gebruik van.
Je hoeft echt niet over problemen te praten.
Er zijn ook verschillende hulplijnen beschikbaar.
• Heb je een huisdier? Dat is geluk hebben.
Dieren begrijpen wat je voelt zonder woorden.
• Schrijven of anders vorm geven van je gedachten en emoties maakt net dat beetje afstand dat het dragelijker maakt.
Schrijven en ook praten structureert je denken.
10
• Zingen of rappen helpt ook om je binnenwereld een beetje naar buiten te krijgen.
• Zorg dat je goed slaapt en bewaak je dag/nachtritme.
Als het niet anders kan, met hulp van een minimum medicatie op doktersvoorschrift. Ga er niet zelf mee experimenteren: in noodsituaties is het lastig om te doseren.
• Voorzichtig met middelengebruik.
Behalve dat het moeilijk is om maat te houden als het leven tegen zit, gaat je brein denken dat je het spul nodig hebt. Dat maakt kwetsbaar voor verslaving.Een verslaving belemmert het zicht op de oorspronkelijke narigheid. Zo raak je van de regen in de drup.
• Houd je routines en structuren vast.
Ze vormen de automatische piloot waarop je schip blijft varen.
Ontregeling moet je niet nog meer ontregelen. Het lijkt misschien onbelangrijk, maar dat is het niet.
11
TENSLOTTE
Je gelooft het niet in een crisistoestand, maar HET KOMT GOED.
Gebruik die 3 woorden als ankerpunt of mantra.
De ervaring leert dat het leven steeds weer perspectief vindt, een nieuwe horizon. Al lijkt het nu hopeloos. Houd moed!
Er komen betere tijden, ook voor jou.
JE BENT DE MOEITE WAARD!
12
MET NIETS TE VERLIEZEN ,
ALLEENMAARBETERGAAN
13
K A N H E T
14
STILTE
En toen viel de stilte… en toen de stilte viel viel ik plat op mijn bek.
Bewust van de afstand de onverschilligheid van mensen naast elkaar
heb ik onmacht geschreeuwd: Jezus, Allah doe mij enkele reis retour.
Wie kan dit verdragen zonder regenjas van chemische verdoving?
Maar toen viel de stilte… en toen de stilte viel zag ik verwondering.
De wereld was ineens in al haar onrechtvaardigheid de moeite waard.
15
Hulp-contacten
Hier vind je een pakket met hulpmiddelen voor crisismanagement. Ze helpen om een stuiterend leven op de rails te houden. Alle materiaal is verzamelde en breed geteste ervaringskennis.
https://l.ead.me/be1qZU
Denk je aan zelfmoord?
113.nl
Bel: 0800-0113 (gratis en 24 uur bereikbaar)
Chatten kan ook.
Een luisterend oor of een goed gesprek?
Deluisterlijn.nl
Bel: 088-0767000 (gebruikelijke belkosten en 24 uur bereikbaar) Chatten en e-mailen kan ook.
16
‘Belangrijke anderen’ en eigen hulpcontacten
17
Colofon
Tekst / concept
Marlieke de Jonge
- expert in het maken en overleven van ‘toestanden’
- stafmedewerker Empowerment
bij LENTIS
- bruikbaar burger Groningen
Lentis
www.lentis.nl
Grip op onbegrip
Domeinoverstijgende aanpak
voor mensen met een hoog
veiligheidsrisico en onbegrepen
gedrag
06 22963704
ema.dejonge@lentis.nl
www.gezondedwarsverbanden.nl
Ontwerp
Dorèl Xtra Bold
dxb.studio
© Lentis/Marlieke de Jonge | 2023
18
Grip op onbegrip
