V ER BINDENDE HULPV ER LENING als JOINT V ENT UR E
‘Het lijkt simpel en dat is het ook’ Marlieke de Jonge
‘Het lijkt simpel en dat is het ook’ We leven in een ingewikkelde samenleving. Zonder afspraken en organisaties lukt het niet. Op zichzelf is dat geen probleem. Eerder handig en verstandig. Het gaat pas mis als die ‘systeemwereld’ een eigen werkelijkheid wordt, waar voor mensen en hun diversiteit geen ruimte meer is. Dit is de kortste samenvatting van de huidige clash tussen de mens en zijn systemen: controle en beheersbaarheid zijn zo belangrijk geworden, dat gewone stervelingen er niet meer in passen. Logisch: mensen zijn complex, uniek, dynamisch en onberekenbaar. Dat maakt ze nou net zo leuk. En samenleven een altijd onzeker en verrassend gezelschapsspel. Daar zullen we het gewoon mee moeten doen.
3
Niks mis met organisaties en regels, maar het wordt tijd om de verhoudingen weer recht te trekken: de leefwereld is de realiteit en alle constructies en regels die wij met z’n allen gemaakt hebben om het spel enigszins rechtvaardig en geordend te laten verlopen, moeten dat doel dienen. Zo niet, dan mag het best een tandje minder.
4
Power to the people! Te beginnen in de wereld van de Maatschappelijke Hulptroepen: Zorg en Welzijn.
Mensen die hier hulp zoeken (ik noem ze ‘patiënt’ om de rolverdeling scherp te houden), zijn vastgelopen, ziek of anderszins beschadigd. Hun leven weer op de rails krijgen of tenminste zorgen dat ze er niet alleen voor staan, is de opdracht en het doel. Vaak kan dat eenvoudig binnen één organisatie, maar soms is de probleemkluwen groter. Dan moet het mogelijk zijn voor hulpverleners om over de grenzen van hun eigen bedrijf samen te werken. Met ‘belangrijke anderen’, collega’s van verwante organisaties of andere sectoren… Doen wat nodig is, dat is de bedoeling. Vanzelfsprekend met de ‘patiënt’ als eerste bondgenoot en expert in eigen lijf en leven.
5
WERKEN in NETWERKEN, zegt ook het beleid intussen op dure seminars. Meestal eindigt dat in de volgende reorganisatie: het typisch Nederlandse Stapelbeleid. Controle is in onze maatschappij een hardnekkige kwaal. Waarom niet in de praktijk beginnen?
6
Met iets meer speelruimte en vertrouwen kunnen we een heel eind komen. Wie mee wil doen is welkom. Verbindende Hulpverlening als Joint Venture. Bouwen aan een zorgsysteem dat zo flexibel is dat er weer ruimte is voor mensen: ‘patiënten’, hulpverleners, ‘belangrijke anderen’ en natuurlijk ook managers en directeuren. Op de werkvloer beginnen. Niet met een grote revolutie, maar simpel stap voor stap.
Je kunt de wereld niet veranderen Wel jezelf En dat maakt een wereld van verschil Over de grenzen van je organisatie heen werken: hoe doe je dat effectief en met plezier?
7
TIPS en A ANDACHTSPUNTEN Samen • Ga nooit alleen buiten spelen. Buiten de lijntjes kleuren doe je in overleg en samen met anderen.
8
• Verantwoordelijkheid delen hoort bij samenwerken. Dat doe je op basis van vertrouwen en goede afspraken. Betrek ‘belangrijke anderen’ in de leefomgeving. Dat bouwt en versterkt het netwerk om mensen heen. • Herinner jezelf en je ‘patiënt’ er geregeld aan dat jullie bondgenoten zijn. In voor- en tegenspoed. Wees open over wat wel en niet mogelijk is. Maak afspraken over een eerlijke en duidelijke taakverdeling. Dat voorkomt valse verwachtingen.
• Zorg dat iedereen die betrokken is, weet wie waarmee bezig is: de mensen en de organisaties. Dat voorkomt langs elkaar heen werken en is ook voor de ‘patiënt’ veel overzichtelijker. Maak samen keuzen en een actieplan. • Persoonlijk contact tussen mensen doet wonderen. Investeer erin, koester en onderhoud je netwerk en vergeet vooral niet om je waardering uit te spreken. Organisaties doen er eigenlijk niet erg toe: die zijn inwisselbaar, mensen niet. • Samenwerken betekent verschil respecteren, waarderen en benutten. Iedereen heeft een ander stuk van het verhaal en kijkt door een eigen bril. Goed naar elkaar luisteren helpt. Accepteer dat perspectieven en belangen kunnen schuren. Zolang je maar een gemeenschappelijk spoor kunt vinden, is daar niks mis mee.
9
Zorg-voor-waarden • Zorg voor een veilige thuishaven in je eigen organisatie. Een hecht team is vangnet en klankbord bij de dilemma’s en risico’s die bij het vak horen. Je hebt collega’s nodig om tegenslag en succes te delen.
10
• Let op de arbeidsvoorwaarden. Je moet je werk veilig kunnen doen en bij ‘pech onderweg’ hoort het management achter je te staan. • Een vertrouwensband tussen ‘patiënt’ en hulpverlener is goud waard. Vooral in een complex en langdurend traject. Investeer daarin en voorkom onnodige wisselingen. Dit is ook een aandachtspunt voor het management.
• Ga zorgvuldig om met contacten. Deel bij voorbeeld geen privacygevoelig materiaal zonder de eigenaar om toestemming te vragen. Of die eigenaar ‘patiënt’, ‘belangrijke andere’ of collega is, doet er niet toe. Weeg af of en wat echt nodig is om te delen en leg dat uit. Dan blijkt er veel meer mogelijk dan je denkt.
11
Zorg voor jezelf • Ken je eigen expertise en beperkingen. Waarom doen waar een ander beter in is? Of meer plezier in heeft? De wereld draait op coöperatie.
12
• Bewaak je eigen grenzen. Over organisatie-grenzen heen werken, kan een hulpvaardig mens gemakkelijk opbranden. Daar wordt nou echt niemand beter van. Zorg voor inspiratie en voldoende rustpunten om de batterij weer op te laden. • Benut de kwaliteiten en deskundigheid die je ergens anders kunt mobiliseren. Het is goed om hulpvragen breed in beeld te krijgen, maar het is een buitengewoon slecht idee om zelf alles op te willen lossen.
Communicatie • Wees alert op miscommunicatie. In verschillende sectoren kunnen mensen met dezelfde taal niet hetzelfde bedoelen. Het simpele woordje ‘crisis’ is daar een mooi voorbeeld van. Bij de politie staat het voor ‘handelen’, terwijl de zorg denkt aan ‘behandelen’. En de ‘patiënt’? • Denk niet te makkelijk dat je het begrepen hebt. Navragen is een absolute aanrader! Het kost nauwelijks tijd en voorkomt een wereld aan misverstanden. • Durf om hulp te vragen! Hulp vragen is een motie van vertrouwen. Bovendien geef je je ‘patiënt’ zo het goede voorbeeld. Hulp vragen is verbinding maken en bijdragen aan een duurzaam sociaal leefklimaat.
13
14
• Zorg dat je een goed verhaal hebt en vergeet niet om het te delen. Wees open en eerlijk over onverwachte problemen, dilemma’s en eventuele missers. Die horen bij het werk van pioniers. Een goed verhaal helpt ervaring en kennis te verzamelen. Een goed verhaal helpt collega’s, leidinggevenden, organisatie en opleidingen om weer ruimte te maken voor mensen: ‘patiënten’, hun ‘belangrijke anderen’ en uitvoerende hulpverleners. Een goed verhaal helpt uiteindelijk ons Zorgsysteem op dat spoor.
Het zijn mensen die de wereld veranderen, geen systemen Laten we het gaan doen! Gewoon binnenstebuiten de organisaties, hokjes en vakjes waar we wonen en werken. Geen grote hervormingen en revoluties, geen kanteling van het zoveelste systeem, maar simpel op de werkvloer experimenteren met kleine stapjes verbindende hulpverlening. En dan langzamerhand de regels aanpassen om ruimte te geven aan een gezondheidsbeleid waar daadwerkelijk mensen in passen. En heel veel overbodige regels schrappen onderweg! Dat scheelt direct.
15
16
Joint venture En toen brak de zon door in mijn gedachten: het is zo simpel de zin van het leven zit in het leven zelf verwondering een wonder elke dag opnieuw. Verwondering kun je delen om de wereld mooier te kleuren dat vind je nergens in een wet of protocol.
De zin van het leven vind je in verwondering en in elkaar. Zo simpel!
17
Colofon
18
Tekst / concept Marlieke de Jonge - expert in het maken en overleven van ‘toestanden’ - stafmedewerker Empowerment bij LENTIS - bruikbaar burger Groningen 06 22963704 ema.dejonge@lentis.nl www.gezondedwarsverbanden.nl Ontwerp Dorèl Xtra Bold dxb.studio
Dit boekje is (mede) mogelijk gemaakt door: ZonMw. www.zonmw.nl Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) www.vnn.nl Gemeente Groningen www.gemeente.groningen.nl Breuer & Intraval www.breuerintraval.nl Lentis www.lentis.nl