Design

บทคัดย่อ โครงการออกแบบวางผังชุมชนบึงพระราม 9 บ่อ 3 ที่ตั้งชุมชนอยู่ติดกับคลองลาดพร้าว ซื่อเป็นการถือครองที่ดินของ กรมธนารักษ์และสานักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ มีความต้องการที่จะปรับปรุงชุมชนเพื่อความมั่นคงแข็งแรง และถูกต้องตาม กฎหมาย โดยสถาบันพัฒนาชุมชน (องค์กรมหาชน ) ได้ให้การสนับสนุนการพัฒนาองค์กรชุมชนที่สอดคล้องกับความต้องการท้องถิ่น เข้ามามีบทบาทสาคัญในการแก้ไขปัญหาความยากจนและความแออัดขงชุมชน โครงการออกแบบวางผังชุมชนบึงพระราม 9 บ่อ 3 เป็นโครงการตัวอย่างออกแบบให้มีความเหมาะสมกับวิถีชีวิตเดิมภายใน ชุมชน การออกแบบวางผังสาธารณูปโภค สาธารณูปการ ลดปัญหาความแออัดที่เกิดขึ้ น รวมถึงออกแบบเพิ่มพื้นที่ส่วนกลางสาหรับทา กิจกรรมร่วมกันอีกด้วย วัตถุประสงค์ของโครงการออกแบบวางผังชุมชนบึงพระราม 9 บ่อ 3 1. เพื่อแก้ไขปัญหาชุมชนแออัดที่มีอยู่เดิม ทาให้เกิดความมั่นคงในที่อยู่อาศัย 2. สร้างปฏิสัมพันธ์ในชุมชน มีกิจกรรมร่วมกันกับชุมชน ได้พบปะพูดคุยทาให้เกิดการพัฒนาร่วมกัน 3. ฝึกการวางผังชุมชนอย่างมีระบบและทางานเป็นกลุ่มร่วมกับชุมชน ประโยชน์ที่ได้รับจากโครงการออกแบบวางผังชุมชนบึงพระราม 9 บ่อ 3 1. สามารถออกแบบสถาปัตยกรรมพักอาศัยสาหรับผู้มีรายได้น้อยให้สอดคล้องกับ พื้นที่ส่วนกลาง กับ พื้นที่ส่วนรวม 2. มีความรู้ด้านกฎหมายอาคารสาหรับผู้มีรายได้น้อย 3. สามารถการวางผังชุมชนอย่างมีระบบและทางานเป็นกลุ่มร่วมกับชุมชน 4. แบบที่เสร็จสมบูรณ์สามารถนาไปใช้สร้างจริงร่วมกับชุมชนได้

ABSTRACT

สารบัญ บทคัดย่อภาษาไทย…………………………………………………………………................………………………………………………………............................. บทคัดย่อภาษาอังกฤษ…………………………………………………………….................………………………………………………………............................. บทที่ 1 บทนา

1

1.1 ความเป็นมาของสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน(พอช.)

2

1.2 ที่มาของโครงการออกแบบชุมชน

7

1.3 นิยามความหมายของการออกแบบชุมชน

8

บทที่ 2 การวิเคราะห์ข้อมูล

9

2.1 ทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการออกแบบชุมชน

10

2.2 กรณีศึกษาชุมชนตัวอย่าง

12

2.3 ขั้นตอนและวิธีการเก็บข้อมูลของชุมชน

23

2.3.1 ลงพื้นที่ครั้งที่ 1 เดินสารวจพื้นที่เบื้องต้น

23

2.3.2 ลงพื้นที่ครั้งที่ 2 กิจกรรมที่ 1 ชุมชนในฝัน

30

2.3.3 ลงพื้นที่ครั้งที่ 3 กิจกรรมที่ 2 ปักสนุก

36

2.3.4 ลงพื้นที่ครั้งที่ 4 กิจกรรมที่ 3 ผังในฝัน

39

บทที่ 3 การสังเคราะห์ข้อมูล

43

3.1 ข้อมูลพื้นฐานประชากรของชุมชน

45

3.2 ข้อมูลพื้นฐานด้านรูปแบบที่อยู่อาศัยเดิมและวิเคราะห์ปัญหาภายในชุมชน

47

3.3 ข้อมูลพื้นฐานความต้องการของชุมชน

49

3.4 ข้อมูลพื้นฐานด้านข้อกฎหมาย

51

3.5 วิเคราะห์ที่ตั้งโครงการ

54

3.6 วัตถุประสงค์ของการออกแบบ

62

3.7 แบบร่างโครงการชุมชนบึงพระราม 9 บ่อ 3

64

3.7.1 กลุ่มที่ 1

66

3.7.2 กลุ่มที่ 2

74

3.7.3 กลุ่มที่ 3

80

3.7.4 กลุ่มที่ 4

88

3.7.5 กลุ่มที่ 5

94

3.8 สรุปผลการจัดทาแบบร่างทั้ง 5 กลุ่ม บทที่ 4 สรุปโครงการออกแบบชุมชนบึงพระราม 9 บ่อสาม 4.1 รายละเอียดโครงการด้านหน้าที่ใช้สอย 4.1.1 แนวความคิดในการออกแบบ 4.1.2 ผังบริเวณชุมชน 4.1.3 ระบบสาธารณูปโภค สาธารณูปการของชุมชน 4.1.4 พื้นที่ส่วนกลางของชุมชน 4.1.5 แบบบ้านพักอาศัย 4.1.6 สรุปราคาค่าก่อสร้าง 4.1.7 หุ่นจาลองโครงการ

100 103

บทที่ 5 สรุปผลการศึกษาและข้อเสนอแนะ 5.1 ปัญหาที่พบจากการทางาน 5.2 ข้อดีและข้อเสียจากการทางาน 5.3 แนวทางในอนาคต บรรณานุกรม………………………………………………………………………….......……………………………………………………………….............................. นักศึกษาผู้ร่วมทาโครงการ...................................................................... ………………………………………………………………........………………..

บทที่ 1 บทนา

1.1 ความเป็นมาของสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน(พอช.) สถานภาพ สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน ตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม 2543 ตามพระราชกฤษฎีกาจัดตั้ง สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน ) พ.ศ. 2543 เป็นองค์กรของรัฐตามพระราชบัญญัติองค์การมหาชน พ .ศ.2542 ภายใต้การกากับดูแลของ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง ต่อมาในเดือนตุลาคม 2545 ได้ย้ายมาอยู่ภายใต้การกากับดูแลของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการ พัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ 6 ปี แห่งกระบวนการจัดตั้ง การเตรียมการจัดตั้งเริ่มมาตั้งแต่เดือนตุลาคม 2537 เมื่อ หน่วยงานพัฒนาหลายฝ่ายทั้งภาครัฐและเอกชน ได้ประชุมระดม ความคิดเห็นหาแนวทางที่เหมาะสมในการจัดตั้งองค์กรเพื่อทาหน้าที่ สนับสนุน การพัฒนาชุมชนให้เข้มแข็ง เพื่อเป็นรากฐานสาคัญในการ พัฒนาสังคมและประเทศชาติ ต่อมาเมื่อเดือนพฤศจิกายน 2538 กระทรวงการคลังและภาคีที่เกี่ยวข้อง ได้ร่วมจัดทาแผนการเงินและ การคลังเพื่อสังคมขึ้น ภายใต้มาตรการสนับสนุนการพัฒนาองค์กร ชุมชนให้ครอบคลุมทั้งภาคเมืองและภาคชนบท ทั้งนี้ มาตรการสาคัญ ประการหนึ่งที่เห็นชอบร่วมกันคือ “การจัดตั้งธนาคารเพื่อการพัฒนา องค์กรชุมชน” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้เป็นสถาบันกลางทางการเงิน และการพัฒนาที่มีบทบาทในการสนับสนุนการจัดตั้งและพัฒนา องค์กรชุมชน โดยมีข้อเสนอให้รวม 2 หน่วยงาน ประกอบด้วย สานักงานพัฒนาชุมชนเมือง การเคหะแห่งชาติ และสานักงานกองทุน พัฒนาชนบท สานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคม แห่งชาติ เข้าด้วยกันซึ่งเป็นวิธีการที่สะดวกเพราะมีทุน กลไกการ ดาเนินงานและบุคลากรอยู่แล้ว 2

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

การดาเนินการเพื่อจัดตั้งองค์กรใหม่เป็นไปอย่างต่อเนื่อง ช่วงปี 25382543ได้มีการประชุมสัมมนาผู้เกี่ยวข้อง ทั้งภาครัฐ องค์กรชุมชนเมืองและ ชนบท องค์กรพัฒนาเอกชน ผู้ทรงคุณวุฒิ รวมถึง 8 เวที มีหน่วยงานร่วม ระดมความคิดเห็นถึง 101 องค์กร จนได้ข้อสรุปให้มีการจัดตั้ง องค์กรเพื่อ สนับสนุนกระบวนการพัฒนาและสนับสนุนการเงินให้แก่องค์กรชุมชนใน รูปแบบองค์การมหาชน โดยใช้ชื่อ "สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.)" ร่าง พระราชกฤษฎีกาจัดตั้ง พอช.ได้รับอนุมัติจากคณะรัฐมนตรีสมัยนายกรัฐมนตรี บรรหาร ศิลปอาชา ตั้งแต่ปลายปี พ .ศ.2539 และได้นาทูลเก ล้ารอลงพระ ปรมาภิไธ แต่ต้องสะดุดหยุดลงเนื่องจากการปรับเปลี่ยนรัฐบาลช่วงกลางปี 2540 คณะรัฐมนตรีรัฐบาลพลเอกชวลิต ยงใจยุทธได้มีมติอนุมัติหลักการร่าง พระราชกฤษฎีกาจัดตั้ง พอช .และส่งให้สานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา พิจารณาอีกครั้งเมื่อเดือนกันยายน 2540 จากการจัดประชุม ผู้ที่เกี่ยวข้องเห็น ว่าวัตถุประสงค์การจัดตั้งควรมุ่งเน้นการพัฒนาองค์กรชุมชนเป็นหลัก การ ให้บริการสินเชื่อควรเป็นวัตถุประสงค์รอง พอช .ควรเป็นองค์กรประสานงาน ด้านการพัฒนาชุมชนกับหน่วยงานต่าง ๆ ที่มีอยู่แล้วให้เข้าถึงชุมชนอย่าง แท้จริง ซึ่งขอบเขตงานดังกล่าวไม่ซ้า ซ้อนกับหน่วยงานใด อย่างไรก็ตาม ภายหลังจากได้ข้อสรุปดังกล่าวก็ได้มีการเปลี่ยนแปลงรัฐบาลอีกครั้งจึงไม่ได้ เสนอกลับไปยังคณะรัฐมนตรี

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

3

จนกระทั่งถึงรัฐบาลนายกรัฐมนตรีชวน หลีกภัย คณะทางานร่วมองค์กรชุมชนและองค์กรพัฒนาเอกชนที่ได้ ติดตามการจัดตั้ง พอช .มาโดยตลอดเห็นว่ามีความจาเป็น อย่างยิ่งที่จะต้องเร่งให้มีการจัดตั้งหน่วยงานเพื่อช่วย ส่งเสริมความเข้มแข็งขององค์กรชุมชน จึงได้เข้าพบ รัฐมนตรีว่าการกร ะทรวงการคลัง ซึ่งกระทรวงการคลังเห็น ด้วยในหลักการและส่งหนังสือยืนยันการจัดตั้ง พอช .ไปยัง คณะกรรมการกฤษฎีกา (สคก.) สคก.ได้พิจารณาตรวจร่าง พระราชกฤษฎีกาฯแล้วเสร็จในและส่งไปให้สานักเลขาธิการ ครม. เมื่อเดือนเมษายน 2542 สานักเลขาธิการ ครม. ได้ส่ง เรื่องกลับไปให้กระ ทรวงการคลังยืนยันการจัดตั้งอีกครั้ง และสอบถามความเห็นจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ในที่สุด กระทรวงการคลังสรุปว่ามีความจาเป็นที่ต้องจัดตั้ง พอช . และควรใช้ พ .ร.บ.องค์การมหาชนเป็นกฎหมายในการ จัดตั้ง สานักงานเลขาธิการ ครม .ได้ส่งเรื่องไปให้ คณะกรรมการปฏิรูประบบราชการ (ปรร.)พิจารณาอีกครั้ง เมื่อ ปรร.เห็นชอบจึงได้เสนอให้คณะรัฐมนตรีพิจารณา

4

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบในหลักการเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2543 และเห็นชอบร่างพระราชกฤษฎีกา จัดตั้งสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 2543 ต่อมาในวันที่ 27 กรกฎาคม 2543 จึงได้ประกาศ พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน ใน ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 117 ตอนที่ 71 ก โดยให้ยุบ รวมสานักงานพัฒนาชุมชนเมือง โครงการพิเศษในสังกัดการเคหะแห่งชาติ และสานักงาน กองทุนพัฒนาชนบท ในสังกัดสานักงานคณะกรรมการ พัฒนาการเศรษฐกิจและสั งคมแห่งชาติเข้าด้วยกัน และ ในเบื้องต้นได้มีการโอนงบประมาณและทรัพย์สินจากทั้ง สองหน่วยงานมารวมกันทั้งสิ้น 3,274.35 ล้านบาท เพื่อ สนับสนุนและให้การช่วยเหลือแก่องค์กรชุมชนและ เครือข่ายองค์กรชุมชนเกี่ยวกับการประกอบอาชีพ การ พัฒนาอาชีพ การเพิ่มรายได้ การพัฒนาที่อยู่ อาศัยและ สิ่งแวดล้อม และการพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของสมาชิก ในชุมชน ทั้งในเมืองและชนบท และเพื่อให้มีการ สนับสนุนและให้ความช่วยเหลือทางการเงินแก่องค์กร ชุมชนและเครือข่ายองค์กรชุมชนให้มีความเข้มแข็งยิ่งขึ้น อันจะเป็นพื้นฐานสาคัญที่จะช่วยให้เศรษฐกิจและ สังคมไทยเติบ โตอย่างมีคุณภาพและมีการกระจายความ เจริญทางเศรษฐกิจและสังคมอย่างทั่วถึงและยั่งยืน" LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

5

องค์กรแห่งการมีส่วนร่วม กระบวนการจัดตั้ง พอช . เกิดจากการมีส่วนร่วมของผู้ที่ เกี่ยวข้องมาโดยตลอด นับตั้งแต่ปลายปี 2537

จากการที่

(เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 2543) ก็ได้มีการสัมมนารวม “การมี ส่วนร่วมขององค์กรชุมชนและผู้ที่เกี่ยวข้องในการจัดตั้ง

หน่วยงานพัฒนาทั้งภาครัฐ เอกชน และชุมชน ได้ร่วมประชุม

สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน ”

ระดมความคิดเห็นเพื่อหาแนวทางที่เหมาะสมในการจัดตั้ง

ภาพรวมความเห็นจากเวทีต่าง ๆ ทั่ว ประเทศว่า อยากให้

องค์กรที่มีหน้าที่ในการสนับสนุนการพัฒนาชุมชนให้เข้มแข็ง

พอช. เป็นองค์กรแบบใด ทางานอย่างไร การมีส่วนร่วมของ

เพื่อเป็นรากฐานสาคัญในการพัฒนาสังคม และประเทศชาติ ใน

องค์กรชุมชนใน พอช . ควรมีวิธีการ /ช่องทางอย่างไร

ระหว่างปี 2538 – 2543 ได้มีการประชุมสั มมนาผู้ที่เกี่ยวข้ อง

เป้าหมายและวิธีการของชาวบ้านที่จะไปสู่การเป็นองค์กร

ทั้งภาคชุมชนเมือง ชุมชนชนบท ภาครัฐ องค์กรพัฒนาเอกชน

ชุมชนเข้มแข็งเป็นอย่างไร และ พอช . จะสนับสนุนองค์กร

และผู้ทรงคุณวุฒิ ต่อเนื่องหลายครั้ง ภายหลังจากที่

ชุมชนอย่างไร ประชาชนและผู้ที่เกี่ยวข้องไ ด้ให้ข้อเสนอแนะ

คณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบหลักการร่างพระราชกฤษฎีกา

และความคาดหวังต่อการทางานของพอช

จัดตั้ง พอช .แล้ว (เมื่อวันที่ 1

หลากหลาย ทั้งในระยะ 1

กุมภาพันธ์ 2543)

ก็ได้มี

ขึ้นอีกครั้งหนึ่งโดยได้สรุป

ปี 5

. ไว้อย่าง

ปี และ 20

ปี ซึ่ง

คณะทางานองค์กรชุมชนและองค์ก รพัฒนาเอกชน ไปร่วมจัด

คณะกรรมการเตรียมการจัดตั้งสถาบันและผู้บริหารของ

เวทีให้ข้อมูลเกี่ยวกับการจัดตั้ง พอช . และระดมความเห็นจาก

สถาบันได้นาไปใช้เป็นแนวทางในการบริหารองค์กรเพื่อให้

องค์กรชุมชนและผู้ที่เกี่ยวข้องเกี่ยวกับแนวทางการดาเนินงาน

สอดคล้องกับความต้องการของประชาชน

พอช. โดยได้จัดเวทีในพื้นที่ต่าง ๆ ทั่วประเทศ 8

พื้นที่ มี

เครือข่ายองค์กรชุมชนรวมกว่า 100 เครือข่าย ภายหลังจากที่ คณะรัฐมนต รีเห็นชอบร่างพระราชกฤษฎีกาการจัดตั้งสถาบัน พัฒนาองค์กรชุมชน

6

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

การบริหารงานของ พอช .เน้นการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการมีส่วนร่วมจากภาคประชาชน โดยใน คณะกรรมการสถาบัน (บอร์ด พอช.) ซึ่งมีจานวน 11 คน มี กรรมการผู้แทนองค์กรชุมชนอยู่จานวน 3 คน ซึ่งสรรหามา จากองค์ กรชุมชนทั่วประเทศ นอกจากนั้นยังได้มีการแต่งตั้ง คณะอนุกรรมการประสานงานการพัฒนาองค์กรชุมชน ประกอบด้วย ตัวแทนจากองค์กรชุมชนทุกภาคเพื่อเป็นให้ คาปรึกษา เชื่อมประสานนโยบายและแนวทางการแก้ไข ปัญหากับชุมชน

และเพื่อให้การสนับสนุนการพัฒนาองค์กรชุมชน สอดคล้องกับความต้องการของท้องถิ่น สถาบันได้กระจาย การบริหารจัดการไปยังสานักงานปฏิบัติการภาค โดยมี คณะกรรมการภาคซึ่งประกอบด้วยผู้แทนองค์กรชุมชน หน่วยงานรัฐ นักวิชาการ /องค์กรพัฒนาเอกชน / ผู้ทรงคุณวุฒิ ประชาสังคม และผู้เกี่ ยวข้องอื่น ๆ ในพื้นที่ ร่วมบริหารและกากับดูแล

หลักการทางานของ พอช . เน้นการมีส่วนร่วมในทุก ขั้นตอน ทั้ง นี้ ในคณะกรรมการ /คณะอนุกรรมการชุดต่าง ๆ จะมีผู้แทนองค์กรชุมชน องค์กรพัฒนาเอกชน นักวิชาการ และหน่วยงานรัฐและเอกชนที่เกี่ยวข้องร่วมด้วยเสมอ เช่น คณะกรรมการสวัสดิการชุมชน คณะกรรมการแผนชุมชน คณะกรรมการสินเชื่อ คณะกรรมการตรวจสอบ คณะกรรมการโครงการเสริมสร้างขีดความสามารถขององค์กร ชุมชน ฯลฯ

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

7

ลาดับเหตุการณ์สาคัญ ปีงบประมาณ 2554 (ตุลาคม 2553-กันยายน 2554) สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนและเครือข่ายองค์กรชุมชน

2553 4 ต.ค.การจัดการน้าชุมชน /สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้า การเกษตรและพอช . ลงน้าบันทึกความร่วมมือ สนับสนุน ชุมชนจัดการน้าใน๘๔ พื้นที่ทั่วประเทศ 7-22 ต.ค.วันที่อยู่อาศัยโลก/เครือข่ายองค์กรชุมชนเมืองและ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจัดงานวันที่อยู่อาศัยโลกในหัวข้อ “ ปฏิรูปที่ดินทากินและที่อยู่อาศัยโดยชุมชนท้องถิ่น ”มีการ จัดเวทีใน 9 เมืองทั่วประเทศ มีคนเข้าร่วมกว่า 11,000 คน และจัดเวทีระดับชาติที่มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราช มงคล ธัญบุรีมีคนเข้าร่วมกว่า 1,700 คน 26-27 ต.ค./10 ปีพอช . พอช .จัดงานครบรอบ 10 พอช . สาระสาคัญเกี่ยวกับการปฏิรูปพอช.และขบวนองค์กรชุ มชน มี ผู้นาชุมชนเข้าร่วมกว่า 900 คน พ.ย./พายุหมุนที่อ่าวปัตตานี /เครือข่ายองค์กรชุมชนและ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องร่วมกันช่วยเหลือครัว เรือนที่ประสบภัย พายุหมุนจานวน 32 ครัวเรือน เรือเสียหายกว่า 100 ลา

8

17 พ.ย.ช่วยน้าท่วม /คณะอนุกรรมการโคร งการบ้านมั่นคง อนุมัติงบประมาณ 10 ล้านบาทช่วยเหลือชุมชนประสบภัยน้า ท่วมในภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 13-14 ธ.ค.ขบวนสวัสดิการ /เครือข่ายสวัสดิการชุมชน สัมมนาทิศทางงานสวัสดิการชุมชน 2554 ที่กรุงเทพ

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

25 เมย.ร่วมมือเรื่องแหล่งเรียนรู้ สานักงานอุทยานการ เรียนรู้ (TK Park)มูลนิธิสัมมาชีพและพอช .ลงนามบันทึก ความร่วมมือจัดทาแหล่งเรียนรู้ชุมชนในพื้นที่นาร่อง 4 แห่ง 30 เม .ย./ นายกฯมอบบ้านไทยเข้มแข็งที่รือเสาะ / นายกรัฐมนตรีอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ มอบบ้านใหม่ให้กับ ชาวบ้านที่ต .วาสุรี อ .รือเสาะ จ .นราธิวาตามโครงการ แก้ปัญหาที่อยู่อาศัยและที่ดินทากินโดยชุมชน โดยมีการ อนุมัติซ่อมสร้างบ้านแล้วกว่า 20 ,000 หลัง มีคนเข้า ร่วมงานกว่า 3,000 คน 25- 28 พ.ค.ผู้นาการเปลี่ยนแปลง /มูลนิธิสัมมาชีพ เครือข่ายองค์กรชุมชนแล ะพอช.ร่วมจัดอบรมผู้นาชุมชน หลักสูตรผ่านเพื่อการเปลี่ยนแปลงครั้งที่ ๑ มีผู้นาชุมชนเข้า ร่วมกว่า 150 คน

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

22-24 มิ.ย./เวทีคนจนเมืองเอเซีย /กระทรวงพัฒนา สังคมฯ พอช.และACHR จัดเวทีคนจนเมืองเอเซียแปซิฟิคที่กรุงเทพคู่ขนานกับเวที Asia-Pacific Urban Forum มีผู้นาในเอเซียเข้าร่วมเวทีคู่ขนาน กว่า 50 คนและมีการศึกษาดูงานในโครงการบ้าน มั่นคงด้วย 14 ก.ค. แผนชุมชนบัวใหญ่ เครือข่ายองค์กร ชุมชนต .บัวใหญ่ อ .นาน้อย จ .น่าน ประกาศใช้ แผนพัฒนาสังคม เศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม 13-15 ก.ย.สมัชชาเครือข่ายองค์กรชุมชนและสภา องค์กรชุมชน/เครือข่ายองค์กรชุมชนทั่วประเทศจัด งาน “สานพลังชุมชนท้องถิ่นและภาคีสู่การจัดการ ตนเอง ”ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ รังสิต มีผู้นา ชุมชนเข้าร่วมกว่า 1,000 คน การประชุมระดับชาติ ของสภาองค์กรชุมชนตาบล

9

2554 27-30 ม.ค./สัมมนาคนทางานพัฒนาเมืองเอเซีย / มูลนิธิศูนย์ ศึกษาที่อยู่อาสัยแห่งเอเซีย (ACHR) และพอช.ร่วมกันจัดสัมมนา คนทางานพัฒนาคนจ นเมืองจาก ๑๖ประเทศในเอเชียกว่า 120 คนที่กรุงเทพ 25 ก.พ.รมว.พม.เปิดบ้านมั่นคง/รมว.พม.นายอิสสระ สมชัยเปิด บ้านมั่นคงเมืองทุ่งสงจ.นครศรีธรรมราชและบ้านมั่นคงที่บ้านส้อง จ.สุราษฎร์ธานี เครือข่ายองค์กรชุมชนปฏิรูปประเทศไทย /เครือข่ายสภาองค์กร ชุมชนทุกจังหวัดทั่วประเทศจัดเวทีปฏิ รูปประเทศไทย และมี ข้อเสนอเพื่อการปฏิรูปจานวนมาก 4 มี . ค./สวัสดิการถ้วนหน้าที่มุกดาหาร /เครือข่ายสวัสดิการ ชุมชนคนมุกดาหารจัดงานรณรงค์เพื่อให้คนมุกดาหารมีสวัสดิการ ถ้วนหน้าในปี 2560 มีคนเข้าร่วมกว่า 5,000 คน

10

27 มี.ค./นายกฯมอบสวัสดิการท /นายกรัฐมนตรีอภิสิทธิ์ เว ช ชาชีวะ มอบเงินกองทุนสวัสดิการชุมชนสมทบจากรัฐบาลให้กับ กองทุนสวัสดิการชุมชนในภาคอิสานจานวน 157 กองทุนที่จ . นครราชสีมาและมีการมอบทุนสมทบให้ กองทุนสวัสดิการชุมชน ทั่วประเทศ 1,578 กองทุนที่ทาเนียบรัฐบาลในวันที่ 29 เมษายน 2554 มีกรรมการกองทุนทั่วประเทศเข้าร่วมกว่า 1,900 คน 3-8 เม.ย/.กองทุนรักแม่น้าโขง /เครือข่ายองค์กรประชาชน 8 จังหวัดลุ่มน้าโขงจัดเวทีเสียงประชาชนลุ่มน้าโขงที่อ.เชียงของ จ. เชียงราย อ .เชียงคาน จ .เลย อ.ศรีเชียงใหม่จ .หนองคาย อ .บุ่ง คล้า จ .บึงกาฬ อ .ธาตุพนมจ .นครพนมและอ .เมืองจ . อุบลราชธานี รณรงค์แก้ปัญหาน้าโขง แห้งและตั้งกองทุนรักษ์ แม่น้าโขง

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

1.2 ที่มาของโครงการออกแบบชุมชน กลุ่มออมทรัพย์บึงพระราม 9 ปากคลองลาดพร้าวที่ตั้งโครงการ : 600/62 ถ.ริมคลองลาดพร้าว แขวงบางกะปิ เขตห้วยขวาง กรุงเทพมหานคร 10310 เบอร์โทรศัพท์ : 092-423-4637 ผู้ประสานงาน : นางพรทิพย์ ชมมิน ( ประธานกลุ่มออมทรัพย์ ) ชื่อชุมชน 1. ชุมชนริมคลองลาดพร้าว 46 2. ชุมชนหลังสมาคมไทยญี่ปุ่น 3. ชุมชนร่วมใจพิบูล 2 4. ชุมชนลาดพร้าว 80 5. ชุมชนซอยลาดพร้าว 45 6. ชุมชนริมคลองบางซื่อรัชดาภิเษก 7. ชุมชนริมคลองบางซื่อลาดพร้าว 8. ชุมชนริมคลองบางซื่อลาดพร้าว 34 9. ชุมชนบึงพระรามเก้าบ่อสาม 10. ชุมชนพระรามเก้าพัฒนา 11. ชุมชนโรงปูนเหนือ 12. ชุมชนเพชรพระราม 13. ชุมชนทับแก้ว 14. ชุมชนโรงปูนใต้ 15. ชุมชน ส.พัทยา 16. ชุมชนพัทลุง 17. ชุมชนริมคลองลาดพร้าวประชาอุทิศ 18. ชุมชนอามานะฮ์พัฒนา 19. ชุมชนรุ่งเรืองตอนปลาย 20. ชุมชนเพชรบุรี 40 21. ริมคลองลาดพร้าวประชาอุทิศ รวม 20 ชุมชน

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

จานวนหลังคา 99 140 161 225 230 52 203 87 250 360 255 320 126 235 314 117 98 10 54 70 98 3,432

เจ้าของที่ดิน กรมธนารักษ์ กรมธนารักษ์ กรมธนารักษ์ กรมธนารักษ์ กรมธนารักษ์ กรมธนารักษ์ กรมธนารักษ์ กรมธนารักษ์ ทรัพย์สินฯ ทรัพย์สินฯ การรถไฟฯ การรถไฟฯ การรถไฟฯ การรถไฟฯ เอกชน เอกชน เอกชน เอกชน เอกชน มูลนิธิสุเหร่ามหานาค กรมธนารักษ์

11

1.3 นิยามความหมายของการออกแบบชุมชน

2.วัตถุประสงค์ของการศึกษา 2.1 เพื่อทาความเข้าใจถึงแนวทางการออกแบบชุมชนเมืองที่ยั่งยืน

ความเป็นมาและความสาคัญของปัญหา

ตั้งแต่การก่อตัวขึ้นพัฒนาการ แนวคิด ทฤษฎี หลักการ และวิธีการที่มี

ชุมชนเมืองมีวิวัฒนาการที่เคียงคู่กับการคาดหวังใน สิ่งที่ดีที่สุดในสังคมมนุษย์ วิวัฒนาการดังกล่าว

ดาเนินไป

ควบคู่กับการก่อตัวขึ้นขององค์ความรู้ในศาสตร์สาขาวิชา ต่างๆ อันล้วนแต่มุ่งหมายในการสร้างสรรค์สิ่งที่ดีงาม สิ่งที่ดี แก่ชีวิต สิ่งที่เป็นประโยชน์แก่ชีวิตและแปรเปลี่ยนมาถึง ทรรศนะในการตักตวงประโยชน์ที่มากที่สุดให้กับชีวิต ทรรศนะของมนุษย์เช่นนั้นส่งผลต่อรู ปการณ์ของสัมพันธภาพ อันล่อแหลมระหว่างเมืองกับธรรมชาติ ที่แผ่ขยายขอบเขตของ ปัญหาอันกลายเป็นวิกฤตซับซ้อนปั่นป่วนหลากหลายมิติ และ ท้ายสุดปัญหาทั้งหมกได้ตกลงสู่สภาพจิตใจของมนุษย์ ที่ จาต้องตระหนักและทาการทบทวนถึงการพัฒนาในช่วงที่ผ่าน มาของตนอย่างแท้จริง

ความสาคัญในต่างประเทศ 2.2 เพื่อศึกษาและเรียนรู้ถึงลักษณะที่สาคัญในบริบทของ สังคมไทย รวมไปถึงสภาพเงื่อนไขที่เคยเกิดขึ้นกับแนวคิดและโครงการ อันเกี่ยวเนื่องกับชุมชนเมืองที่ยั่งยืนในประเทศไทย 2.3 เพื่อค้นหาและนาเสนอองค์ความรู้ทางการออก แบบชุมชน เมืองที่ยั่งยืนในบริบทของไทย ด้วยหลักการและวิธีการที่มีความชัดเจน

ความหมายชอง "การพัฒนาอย่างยั่งยืน" การพัฒนาอย่างยั่งยืน คือ กระแสแนวความคิดที่มีอิทธิพล สาคัญต่อการพัฒนาในช่วงระยะเวลาที่ผ่านมาของสายงานระดับต่างๆ ทั่วโลก และเป็นแนวคิดที่ได้รับการกล่าวถึงอย่างกว้างขวางในนานา ประเทศ ด้วย อิทธิพลสาคัญในแนวคิดนี้ได้กลายเป็นรากฐานทาง แนวคิดในการก้าวข้ามจากศตวรรษ 20 มาสู่ศตวรรษที่ 21 และเป็น

ความมุ่งหมายและวัตถุประสงค์ของการศึกษา

ต้นกาเนิดของความพยายามในการค้นหาทางออกไปสู่ความมุ่งหมาย

1.ความมุ่งหมายของการศึกษา

ดังกล่าวอย่างกว้างขวางในทุกระดับ ในส่วนประเทศไทยนับเป็นเวลา

เพื่อนาเสนอหลักการและแนวคิดทางการออกแบบ

กว่า 10 ปีที่เรามีแนวคิดของการพัฒนาอย่างยั่ งยืน ซึ่งเป็นหลักการ

ชุมชนเมืองที่ยั่งยืนในบริบทไทยที่มีความเหมาะสมในอนาคต

สาคัญตั้งแต่ปี พ .ศ.2535 ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

ด้วยหลักการอันสอดคล้องสัมพันธ์กันกับลักษณะทางบริบท

ฉบับที่ 7 และแนวคิดก็เป็นหลักการสาคัญเฉกเช่นเดียวกับนานา

ที่สาคัญของสังคมไทย

ประเทศในระดับสังคมโลก

12

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

บทที่ 2 การวิเคราะห์ข้อมูล

2.1 ทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการออกแบบชุมชน 1. เพื่อความประหยัด ( Economy & Cheap ) - การออกแบบให้ประหยัดพลังงาน - การออกแบบที่สามารถนากลับมาใช้ใหม่ได้ ( Recycle material ) ในการออกแบบให้สามารถนาวัสดุที่ใช้ แล้วกลับมาใช้ใหม่ได้หรือสามารถใช้ซ้าๆกันหลายรอบได้นั้น สามารถเพิ่มมูลค่าได้ในหลายด้าน เช่น เพิ่มมูลค่าของสิ่งของ ลด มูลค่าการซื้อวัสดุ ก็จะเข้ากับหลักการออกแบบในด้านการ ประหยัดราคาในการเลือกใช้วัสดุและการก่อสร้างได้ - Modular system 2. การออกแบบภายใต้สัดส่วนของมนุษย์ (Design on a Human Scale) ควรมีความกระชับ มีทางเดินที่เป็นมิตรกับผู้ใช้ โดยให้ การเชื่อมต่อระหว่างถิ่นที่อยู่อาศัยที่จะเดินไปยังร้านค้า ,ร้าน บริการ ,แหล่งข้อมูลวัฒนธรรม ,และงานที่มีความหลากหลายมี ความสะดวกสบาย ซึ่งสามารถลดความแออัดของจราจรและจะ เป็นประโยชน์ต่อสุขภาพของผู้คนในละแวกนั้น 3. สิทธิในการเลือกหนทางเลี้ยงชีพ (Provide Choices) ผู้คนมีความต้องการที่ความหลากหลายในการเลือกที่อยู่ อาศัย, แหล่งช็อปปิ้ง , พื้นที่นันทนาการ, การขนส่ง , การจ้างงาน และการสร้างสรรค์สังคมละแวกใกล้เคียงที่มีชีวิตชีวาและสามารถ รองรับผู้อยู่อาศัยในแต่ละระดับของภายใต้ชีวิตของเขาเอง 14

4 . การสนับสนุนและกระตุ้นการพัฒนาพื้นที่แบบ ผสมผสาน (Encourage Mixed-Use Development) การบูรณาการการใช้ประโยชน์ที่ดินที่แตกต่างกันและ ประเภทของอาคารที่แตกต่างกัน สามารถสร้างสีสันชุมชนคน เดินเท้าที่เหมาะและมีความหลากหลายยิ่งขึ้น 5. การปกปักรักษาศูนย์กลางชุมชนเมือง (Preserve Urban Centers) การคืนสภาพฟื้นฟูและพื้นที่ศูนย์กลางชุมชนในเมือง สามารถที่จะได้ประโยชน์จากการเชื่อมต่อของท้องถนนและ อาคาร โดยหลีกเลี่ยงความจาเป็นสาหรับการสร้างโครงสร้าง พื้นฐานใหม่ ซึ่งจะช่วยลดการแผ่ของการกระจัดกระจายของ เมืองและส่งเสริมความมั่นคงสาหรับละแวกใกล้เคียงภายใน ชุมชนเมือง 6. การมีระบบคมนาคมขนส่งหลากหลายทางเลือก (Vary Transportation Options) การทาให้คนที่มีตัวเลือกในการเดินหรือขับขี่ จักรยาน และการใช้การบริการขนส่งสาธารณะ นอกจากจะ ช่วยลดปริมาณรถยนต์และลดความแออัดของการจราจร ซึ่งจะ ช่วยปกป้องสภาพแวดล้อมและกระตุ้นให้เกิดกิจกรรมทางกาย มากขึ้น

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

7. การออกแบบสรรค์สร้างพื้นที่ว่างสาธารณะให้มีชีวิตชีวา (Build Vibrant Public Spaces) พื้นที่ต้อนรับถือเป็นความจาเป็นสาหรับประชาชน โดย จะต้องกาหนดสถานที่สาธารณะเพื่อกระตุ้นให้เกิดการปฏิสัมพันธ์ แบบตัวต่อตัว, มีพื้นที่สาหรับเฉลิมฉลองและไว้อาลัย มีการส่งเสริม การมี ส่วนร่วมของพลเมือง การชื่นชมศิลปะของพื้นที่สาธารณะ และการรวบรวมกิจกรรมภายในพื้นที่สาธารณะ 8. การออกแบบสร้างสรรค์ละแวกชุมชนให้มีอัตลักษณ์ (Create a Neighborhood Identity) “การรับรู้ต่อสถานที่ ” ให้ชุมชนละแวกใกล้เคียงมี เอกลักษณ์ที่ไม่ซ้ากัน ซึ่งจะช่วยเพิ่มสภาพแวดล้อมของการเดิน และการสร้างความภาคภูมิใจในชุมชน 9. การพิทักษ์รักษาทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม (Protect Environmental Resources) ที่สุดของการออกแบบ คือความสมดุลของธรรมชาติและ การพัฒนาระบบการรักษาธรรมชาติ โดยจะช่วยปกป้องแหล่งน้า จากมลพิษ การลดมลพิษทางอากาศและการปกป้องค่าสมบัติของ ส่วนรวม 10. การสงวนรักษาภูมิสถาปัตยกรรม (Conserve Landscapes) ควรมีพื้นที่เปิดโล่ง ฟาร์มและที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า ซึ่งมี ความจาเป็นสาหรับการรักษาสิ่งแวดล้อม และการพักผ่อนหย่อน ใจ รวมถึงภูมิวัฒนธรรมของชุมชน LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

11.การออกแบบที่สามารถนากลับมาใช้ใหม่ได้ ( Recycle material ) ในการออกแบบให้สามารถนาวัสดุที่ใช้แล้วกลับมาใช้ ใหม่ได้หรือสามารถใช้ซ้าๆกันหลายรอบได้นั้น สามารถเพิ่มมูลค่า ได้ในหลายด้าน เช่น เพิ่มมูลค่าของสิ่งของ ลดมูลค่าการซื้อวัสดุ ก็จะเข้ากับหลักการออกแบบในด้านการประหยัดราคาในการ เลือกใช้วัสดุและการก่อสร้างได้

หลักในการออกแบบ การออกแบบที่สามารถนากลับมาใช้ใหม่ได้ ( Recycle material ) ในการออกแบบให้สามารถนาวัสดุที่ใช้แล้ว กลับมาใช้ใหม่ได้หรือสามารถใช้ซ้าๆกันหลายรอบได้นั้น สามารถเพิ่มมูลค่าได้ในหลายด้าน เช่น เพิ่มมูลค่าของ สิ่งของ ลดมูลค่าการซื้อวัสดุ ก็จะเข้ากับหลักการออกแบบ ในด้านการประหยัดราคาในการเลือกใช้วัสดุและการ ก่อสร้างได้

15

2.2 กรณีศึกษาชุมชนตัวอย่าง

โครงการบ้านมั่นคง จ.ปัตตานี ปี 2005 – ชุมชนนาเกลือ : ผังชุมชน 16

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

17

Chan – Sawang / Klongtoey Community Lantern คุณกษมา แย้มตรี สถาปนิกชุมชน จากกลุ่ม Openspace ร่วมกับ TYIN Tegnestue Architects จากประเทศนอร์เวย์

ชานสว่าง - สถานเด็กเล่น ที่ เป็นเหมือนแสงสว่างกลางชุมชน คลองเตย เป็ น ส่วนรวมของผู้ ค น ในชุมชน

18

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

“เด็กชาย พวกเขาพูดถึงพื้นที่ ว่างเล็กๆ มุมหนึ่งซึ่งถูกใช้เป็น สนามฟุตบอลสมมติ”

“เด็กหญิงก็อยากมี ที่ให้นั่งเล่น นั่งดู พวกเด็กผู้ชายเล่น บอลกัน” LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

19

แม้จะไม่ได้เป็นสถาปัตยกรรมที่เลิศหรูอลังการ แต่ทุกวันนี้

“ชานสว่าง” ก็กลายเป็นทั้งลานเล่นของเด็กๆ และชานเรือน ของผู้ใหญ่ใ นชุมชนคลองเตย มันถือเป็นพื้นที่ศูนย์กลางที่ชุมชน นี้ได้ “ร่วมกันสร้าง ร่วมกันใช้ และร่วมกันบารุงรักษาให้คงอยู่ ต่อไปตราบนานเท่านาน สิ่งนี้เองคือข้อพิสูจน์ว่าสถาปัตยกรรม นั้นสามารถสร้างอิทธิพลและความเกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตในชุมชน ได้อย่างแท้จริง

20

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

กลุ่มสถาปนิก CASE แปลงโฉมบ้านเก่าให้เป็นห้องสมุดชุมชน กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว มีสถาปนิกกลุ่มหนึ่งตั้ง คาถามที่น่าสนใจขึ้นมาว่า งานออกแบบที่ยั่งยืนคืออะไร … และสถาปนิกกลุ่มนั้นก็ตอบคาถามต่อสังคมด้วยงาน ออกแบบด้วยแนวคิดที่เน้นการกระตุ้นกลุ่มคนในชุมชนให้ เกิดความเข้าใจในพื้นที่ที่ตนเองอยู่อาศัย มองเห็นจุดเด่นจุด ด้อยของพื้นที่ สามารถตั้งคาถาม และสามารถหาวิธี แก้ปัญหา จนเกิดการพัฒนาพื้นที่ชุมชน โดยมีความ คาดหวังคือเมื่ อกลุ่มคนนอก (สถาปนิก ) ออกจากพื้นที่ไป คนในพื้นที่สามารถสร้างสรรค์หรือทางานต่อไปด้วยตัวเอง ได้ สถาปนิกที่ว่านี้คือกลุ่ม CASE (Community Architects for Shelter and Environment) ผู้ดูแล กระบวนการทั้งหมดของโครงการห้องสมุดชุมชนมีนบุรี แนวความคิดหลักของการปรับปรุงบ้านเก่าให้ เป็นห้องสมุด คือมีการวางแผนเรื่องการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ แล้วเพื่อเป็นตัวอย่างในการปรับปรุงบ้านหลังอื่นๆ โดยใช้ งบประมาณที่น้อยที่สุด ด้วยการใช้ของเก่าจากการเดินเก็บ เศษวัสดุชิ้นเล็กชิ้นน้อยและขอบริจาคจากคนในชุมชน รวม ไปถึ งบ้านเก่าหลังนี้ก็ยังเกิดจากการยกให้ฟรีจากคนใน ชุมชนด้วยกันเอง

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

การทางานเป็นการร่วมงานระหว่างชาวบ้านชุมชนตลาดเก่า มีนบุรีและสถาปนิก โดยในส่วนงานก่อสร้างได้กลุ่ม TYIN ซึ่ง เป็นนักศึกษาสถาปัตยกรรมจากประเทศนอร์เวย์มาร่วม ออกแบบโครงสร้างตามปริมาณวัสดุที่ มีอยู่ โดยเป็นการ แลกเปลี่ยนความรู้ในการก่อสร้างด้วย และหลังจากนั้น สถาปนิกและชาวบ้านก็ร่วมกันก่อสร้างห้องสมุดของชุมชนจน เสร็จสมบูรณ์

21

การพัฒนาในชุมชนอาจจะไม่ได้เกิดอย่างฉับพลันทันที แต่ ด้วยโครงการลักษณะเดียวกันนี้เชื่อว่าจะสามารถสร้างความ เปลี่ยนแปลงทีละน้อย เริ่มจากสร้างความเข้าใจ ปลูกฝังให้ คนในชุมชนมีจิตสานึกรัก สร้างความรู้สึก ‘เป็นเจ้าของ’ ซึ่ง จะโยงไปถึงการดูแลรักษาให้ยั่งยืนร่วมกันต่ อไป

22

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

‘Low Cost House’ บ้านต้นทุนต่​่าส่าหรับผู้มีรายได้น้อยในเวียดนาม ในทุกวันนี้ ปฏิเสธไม่ได้ว่าเงิน คือปัจจัยสาคัญใน การเข้าถึงทรัพยากรต่างๆ และจากการใช้เงินเป็นสื่อกลาง การแลกเปลี่ยนทรัพยากร ได้ส่งผลให้คนจนหรือผู้มีรายได้ น้อยต้องตกอยู่ในภาวะขาดแคลนทรัพยากรอย่างหลีกเลี่ยง ไม่ได้ โดยเฉพาะด้านที่อยู่อาศัยซึ่งจาเป็นที่จะต้องหา ทรัพยากร รวมทั้งแรงงานจานวนมากเพื่อมาใช้ในการสร้าง ซึ่งหมายถึงต้องใช้เงินจานวนมากในการจัดหาทรัพยากร เหล่านั้น จากปัญหาดังกล่าว ได้ทาให้ Vo Trong Nghia Architects ซึ่งเป็นบริษัทสถาปนิกชื่อดังสัญชาติเวียดนาม มีแนวคิดที่จะออกแบบ บ้านสาหรับผู้มีรายได้น้อย จาก แนวคิดดังกล่าว ได้รับการพัฒนาเป็นบ้านต้นแบบจานวน 2 หลัง ซึ่งตั้งอยู่บนพื้นที่ก่อสร้างโรงเรียนอนุบาลแห่งหนึ่ง ในจังหวัดดองไน (Dong Nai) ประเทศเวียดนาม บ้าน ต้นแบบทั้ง 2 หลังนี้ สร้างขึ้นจากวัสดุที่หาได้ง่ายและราคา ถูก โครงสร้างตัวบ้านทาจากโครงเหล็กเบา ซึ่งมีควา ม แข็งแรง ราคาถูก และสามารถก่อสร้างได้ง่าย ผนัง ภายนอกทาจากแผ่นโพลีคาร์บอเนตที่มีความโปร่งแสงและ ทนทาน ผนังภายในประกอบขึ้นจากไม้ไผ่ โดยนามาวาง เรียงกันจนเป็นแนวผนัง ให้ความรู้สึกไม่โปร่งและไม่ทึบ จนเกินไป และยังช่วยกรองแสงจากภายนอก สะท้อน เอกลักษณ์ของบ้านในเขตร้ อนชื้นได้เป็นอย่างดี ในส่วนของ โครงหลังคาทาจากโครงเหล็กถัก และมุงด้วยกระเบื้องเพื่อ ช่วยกันความร้อนเข้าสู่ตัวบ้านโดยตรง LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

การใช้งานภายในจะใช้พื้นที่น้อยที่สุด ให้เกิดประโยชน์ สูงสุด เน้นที่ความเรียบง่ายและความอเนกประโยชน์ จะไม่ มีการกั้นห้องถาวร แต่จะใช้การปรับเปลี่ยนไปตามการใช้ งานที่เปลี่ยนแปลงไป โดยใช้ม่านสาหรับกั้นพื้นที่ รวมทั้งมี เฟอร์นิเจอร์ที่สามารถพั บเก็บได้ เช่น โต๊ะติดผนัง ทาให้มี การปรับเปลี่ยนการใช้งานได้โดยง่าย บ้านหลังต้นแบบทั้ง 2 หลังนี้ ถูกสร้างขึ้นและทดลองใช้จริงในการเป็นออฟฟิศ สาหรับโครงการก่อสร้างโรงเรียน ส่วนราคาค่าก่อสร้างทั้งหมดอยู่ที่หลังละ 3,200 เหรียญสหรัฐเท่านั้น ซึ่งทางผู้ออกแบบมีแนวคิดที่จะพัฒนา ต่อไปเพื่อให้ได้แบบที่สมบูรณ์ที่สุด เป็นบ้านราคาถูกที่คนมี รายได้น้อยทั่วไปสามารถซื้อหาได้ และเมือโครงการนี้ สาเร็จ ‘บ้าน’ ซึ่งถือเป็นปัจจัยที่ขาดไม่ได้ในการดาเนิน ชีวิตจะไม่ใช่สิ่งที่ขาดแคลนอีกต่อไป

23

24

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

ที่อยู่อาศัยเอื้ออาทรในชิลี ออกแบบ+ต่อเติมเองได้โดยเจ้าของ Villa Verde Housing คือโครงการที่พักอาศัย ต้นแบบสาหรับผู้มีรายได้น้อยในเมือง Arauco ทางตอนกลาง ของประเทศชิลี ตัวโครงการตั้งอยู่บนพื้นที่ 85,000 ตาราง เมตร ประกอบด้วยที่พักอาศัยจานวน 484 หน่วย พร้อมด้วย ศูนย์กลางชุมชน 3 แห่ง ภายในแต่ละหน่วยพักอาศัยจะแบ่ง พื้นที่ใช้สอยเป็นสัดส่วน ทั้ งห้องนอน ห้องน้า ห้องครัว และ พื้นที่อเนกประสงค์ สาหรับรองรับกิจกรรมในชีวิตประจาวัน ทุกหลังก่อสร้างด้วยวัสดุที่หาได้ง่ายและมีราคาถูก โดยมีฐาน รากเป็นคอนกรีต โครงผนังทาด้วยไม้ทาให้มีน้าหนักเบา กรุ ผนังด้วยซีเมนต์บอร์ด และใช้แผ่นโลหะในการมุงหลังคา

กลุ่ม Elemental เกิดขึ้นจากการรวมตัวกันของสถาปนิก ชาวชิลี โดยมีเป้าหมายให้เป็นองค์กรออกแบบที่เน้นผลงาน ออกแบบสาหรับผู้มีรายได้น้อย เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและสร้าง ความเท่าเทียมกันในสังคม โดยผลงานที่สร้างชื่อส่วนใหญ่ของ Elemental จะเป็นที่อยู่อาศัยสาหรับคนยากจนในเขตเมือง ความ โดดเด่นของทุกชิ้นงานอยู่ที่การออกแบบโดยใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ อย่างจากัด ทั้งเงิน ที่ดิน และแรงงาน ให้เกิดประโยชน์สูงสุด รวมทั้งโครงการ Villa Verde Housing ด้วยเช่นกัน LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

25

กลุ่มสถาปนิก Elemental ได้ใช้ แนวคิดในการออกแบบเช่นเดียวกันกับ ผลงานหลายๆ ชิ้นที่สร้ างชื่อเสียงให้กับ สานักงานแห่งนี้คือ แนวคิดที่ให้ผู้อยู่อาศัย สามารถต่อเติมเองได้ โดยออกแบบและ สร้างหน่วยพักอาศัยแต่ละหน่วยเพียงแค่ ครึ่งเดียว และในอาคารส่วนที่เหลือจะมีการ ออกแบบโครงสร้างเผื่อไว้ การก่อสร้าง หน่วยพักอาศัยแค่ครึ่งเดียวก็เพื่อลดต้นทุน ในการก่อสร้ าง ทาให้ที่พักแต่ละหน่วยมี ราคาถูก ผู้มีรายได้น้อยสามารถซื้อหาได้ไม่ ยาก และเมื่อเข้าพักอาศัยแล้ว เจ้าของแต่ ละหน่วย สามารถออกแบบและต่อเติม อาคารส่วนที่เหลือได้เองเมื่อมีรายได้เพิ่มขึ้น แต่ละหน่วยพักอาศัยจะมีขนาดประมาณ 57 ตารามเมตร ซึ่งเมื่อต่อเติมเสร็จสมบูรณ์ จะมีขนาดได้ถึง 85 ตารางเมตร Villa Verde Housing ถือเป็นโครงการนวัตกรรม ทางด้านที่อยู่อาศัย โดยยังมีแผนการที่จะ ก่อสร้างชุมชนลักษณะนี้เพิ่ม ให้ครบ 9,000 หน่วย กระจายไปตามเมืองต่างๆ 30 แห่ง และจะกลายเป็นต้นแบบให้กับโครงกา ร สาหรับผู้มีรายได้น้อยทั่วโลกได้ดูเป็น แบบอย่าง 26

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

27

28

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

2.3 ขั้นตอนและวิธีการเก็บข้อมูลของชุมชน 2.3.1 ลงพื้นที่ครั้งที่ 1 เดินสารวจพื้นที่เบื้องต้น วันที่ 18 พฤศจิกายน 2556 ทาการเดินสารวจชุมชนบึงพระราม 9 บ่อ 3 ครั้งแรก เริ่มต้นแนะนา ตัวกับผู้นาชุมชนและชาวบ้าน ชี้แจงการเข้ามาทาหน้าที่ของ พอช.และนักศึกษา เข้าไปพูดคุยเก็บภาพการใช้ชีวิตประจาวันของผู้อยู่อาศัยในชุมชน รวมถึงสรุป ข้อมูลชุมชนที่ได้รับ เริ่มต้นด้วยการแนะนาตัวกันระหว่างชาวบ้าน พอช . และนักศึกษา ณ ที่ทาการชุมชนบึงพระราม 9 รวมถึงชี้แจงความเป็นมาของโครงการ หน้าที่ ของพอช.และนักศึกษา เพื่อขอความร่วมมือจากชาวบ้านในชุมชน

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

29

หลังจากนั้นจึงเริ่มเดินสารวจชุมชน โดย แบ่งเป็นสองกลุ่ม เดินสารวจจากต้นชุมชน บริเวณโซน 1 และเริ่มจากท้ายชุมชนบริเวณ โซน 4 มีหัวหน้าชุมชนช่วยพาเดินชมและให้ ข้อมูลต่างๆ

30

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

ชุมชนบึงพระราม

9 บ่อ 3 เดิมมีวิถีชีวิตริมคลอง

ลาดพร้าว มีการสัญจรโดยเรือ

ต่อมามีการสร้างถนน

ทางด้านตรงข้ามกับคลอง ทาให้การคมนาคมเปลี่ยนไปใช้ รถ ทาให้เดิมที่หน้าบ้านหันหน้าเข้าหาคลอง เปลี่ยนเป็น หันเข้าหาถนนแทน

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

31

บ้านส่วนที่อยู่ด้านริมคลองยังคงหันหน้าเข้าหาคล อง ส่วนใหญ่

บ้านบางส่วนที่หันหลังบ้านเข้าริมคลองลาดพร้าวได้มีการรุกล้า

เป็นบ้านปูนผสมไม้ มีสภาพค่อนข้างทรุดโทรม และได้รับ

พื้นที่โดยมีการปลูกต้นไม้บริเวณรอบๆ ขึ้นรกขาดการดูแลทา

ผลกระทบจากการน้ากัดเซาะ บ้านในโซน 1-3 ที่ติดริมน้ามี

ให้มีปัญหาเกี่ยวกับสัตว์อันตรายในบริเวณบ้าน และยังมีการตั้ง

ตอม่อปักลงในน้าทาให้ตอม่อเกิดความเสียหายอย่างมาก

ของส่วนตัวล้าออกมายังทางเดินริมคลอง

บริเวณบ้านโซน 4 ที่ไม่ได้รับผลกระทบจากน้ากัดเซาะเป็น เพราะบริเวณข้างเคียงคืออุโมงค์ยักษ์ของกรุง

เทพฯ ทาให้

บริเวณตรงนั้นมีการสร้างเขื่อนกั้นน้า

32

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

บริเวณทางเดินริมคลองมีการใช้เป็น พื้นที่ตากผ้า และทาสวน ทาให้กีดขวางทางเดิน แต่มีการประยุคใช้สิ่งของเดิมที่มีอยู่มาใช้ให้เกิด ประโยชน์อีกด้วย

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

33

ชุมชนนี้ส่วนใหญ่นับถือศาสนา อิสลามมากกว่าศาสนาพุทธถึง 1 ใน 4 ทา ให้สัตว์เลี้ยงส่วนใหญ่เป็นแมวและนก ส่วน ศาสนาพุทธเลี้ยงสุนักเป็นบางบ้าน แต่จะมี ปัญหาเรื่องมูลสัตว์และการควบคุมจานวน เพราะเป็นการเลี้ยงแบบปล่อย

ทางเดินส่วนใหญ่ในชุมชนค่อนข้างแคบ มีกระเบื้องแตกหรือไม้ปูทับเพื่อความสะดวกในช่วงฝนตก และมีขยะแขวน อยู่ตามรั้วทางเดินต่างๆ บ้านที่มีส่วนต่อเติมขยายตามการเพิ่มสมาชิกในครอบครัวหลายบ้านมีทางเข้าที่เข้าถึงได้ยาก

34

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

หลังจากการสารวจชุมชนเสร็จสิ้น นักศึกษาจึงร่วมกันสรุปผลที่ได้จากการ สารวจและนาเสนอกับ สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน พร้อมทัง้ ร่วมกันแสดงความคิดเห็น เกี่ยวกับการแก้ปัญหาภายใยชุมชนด้วย LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

35

2.3.2 ลงพื้นที่ครั้งที่ 2 กิจกรรมที่ 1 ชุมชนในฝัน วันที่ 24 พฤศจิกายน 2556 จุดประสงค์ของการลงพื้นที่ 1. สร้างปฏิสัมพันธ์กับคนในชุมชน 2. เก็บข้อมูลสามะโนครัวของชาวบ้าน 3. เก็บข้อมูลด้านกายภาพของชุมชน เวลา 10.00 – 11.50 น. กิจกรรมแรก “ครอบครัวของฉัน” นากระดาษตุ๊กตาต่างๆมาใส่กล่องไว้ รวมกลุ่มกันแล้วให้ นักศึกษา แจกซองจดหมายโดยแจกครัวเรือนละ

1 ซอง ให้ชาวบ้าน

เขียน ชื่อ , บ้านเลขที่ , โซน หน้าซองจดหมาย แล้วให้ชาวบ้านออกมา เลือกตุ๊กตาเพื่อใส่ซองจดหมายไว้ตามข้อมูลของแต่ละครัวเรือน (เช่นบ้านป้าแจ๋วมีคนแก่ 1 คน มีเด็ก 2 คน มีผู้ชาย 1 คน เลี้ยงแมว 3 ตัว มีรถมอเตอร์ไซค์ 1 คัน ศาสนาอิสลาม : ที่ตุ๊กตาคนจะมีให้ กลอกข้อมูลว่าใครชื่ออะไร? อายุเท่าไร? อาชีพอะไร?) เป็นการเก็บข้อมูล ประชากร โดยให้ชาวบ้านแต่ละครัวเรือน ร่วมกิจกรรมทีโ่ ดยให้ชาวบ้านตัดกระดาษด้วยอุปกรณ์ดังนี้

36

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

37

แล้วให้ชาวบ้านนาซองไปใส่ กล่องตามโซนของตนเองไว้

38

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

เวลา 11.50 – 13.00 น. ให้ชาวบ้านพักผ่อนทานอาหาร ละมาด กัน เวลา 13.00 – 14.30 น. ให้ชาวบ้านเลือกประเภทบ้านที่ตนเองต้องการ โดยจะมีนักศึกษาคอยให้คาแนะนา

บ้านเดี่ยว

บ้านแฝด

บ้านยกใต้ถุน

บ้านแถว ชาวบ้านแยกกลุ่มตามประเภทบ้านที่ตน เลือกไว้

แล้วแจกกระดาษให้กลุ่มละ 1 แผ่น เขียนเหตุผลที่เลือกบ้าน ประเภทนี้ และบ้านที่อยากให้เป็น และมี นักศึกษา คอยให้ ความรู้แก่ชาวบ้านด้วยแล้วให้ตัวแทนแต่ละกลุ่มทั้ง นักศึกษา และตัวแทนชาวบ้านออกมานาเสนอ

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

39

สรุป จากกิจกรรมครอบครัวของฉัน ทาให้เรารู้ว่า มีจานวนประชากรทั้งหมด 371 คน 86 ครัวเรือน เราจะกาหนดขนาดของบ้านที่ทาการออกแบบโดย การยึด หลักของจานวนสมาชิกในครัวเรือนเป็นหลัก มีหลักการคือ ให้จานวนสมาชิกครอบครัว 2 – 5 คน มีขนาดบ้านไซซ์ S ให้จานวนสมาชิกครอบครัว 6 – 9 คน มีขนาดบ้านไซซ์ M ให้จานวนสมาชิกครอบครัว 10 – 14 คน มีขนาดบ้านไซซ์ L จากขนาดของบ้านสรุปได้ว่าบ้านไซซ์ S มีจานวน 41 ครัวเรือน บ้าน ไซซ์ M มีจานวน 38 ครัวเรือน และบ้านไซซ์ L มีจานวน 7 ครัวเรือน จากกิจกรรมบ้านในฝัน ทาให้เรารู้ว่า ชาวบ้านมีความต้องการมีบ้าน เดียวมีบริเวณพื้นที่พบปะของสมาชิกในครอบครัวหรือแม้แต่เพื่อนบ้าน แต่มี ชาวบ้านส่วนน้อยที่ต้องการมีบ้านแถวหรือบ้านแฝดเพราะ ต้องการจะประหยัดค่า ก่อสร้าง

40

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

41

2.3.3 ลงพื้นที่ครั้งที่ 3 กิจกรรมที่ 2 ปักสนุก วันที่ 1 ธันวาคม 2556 จุดประสงค์ของโครงการ 1. ต้องการทราบจานวนบ้านที่เข้าร่วมโครงการ 2. ข้อมูลทางกายภาพของชุมชน 3. ลักษณะผังชุมชนเดิมของชาวบ้าน เวลา 9:30 – 10:00 น

กิจกรรมแรก “ปักสนุก” - นัดประชุมและเตรียมงานในพื้นที่ อธิบายกิจกรรมให้ชาวบ้านฟัง - แบ่งชาวบ้านออกเป็นกลุ่มๆตามโซน โดยมีนักศึกษาที่เรามอบหมายหน้าที่ ให้ เข้าไปแทรกในแต่ละโซน กลุ่ม 1,5 โซน 1, กลุ่ม 2 โซน 2, กลุ่ม 3 โซน 3, กลุ่ม 4 โซน 4 - ทาการแจกอุปกรณ์ให้นักศึกษาตามกลุ่ม และอธิบายให้ชาวบ้านฟังอีกครั้ง - แต่ละโซนจะได้รับ โมเดลผัง (โมเดลที่นักศึกษาทาไป ) ธงรูปสี่เหลี่ยม บอร์ด บอกรายละเอียดของธง ทาการสอบถามชาวบ้านที่ละบ้าน แล้วปักธงลงบน ผัง (ธงสี่เหลี่ยม) โดยนักศึกษาเป็นคนปักธงให้ชาวบ้าน และแต่ละกลุ่มหา คนเก็บข้อมูล1คน ดูแลเรื่องอุปกรณ์ ตากล้อง และคนพูดคุยกับชาวบ้าน

42

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

- เลือกธงจากประเด็นดังนี้ ( ธงสี่เหลี่ยม ) - บ้านที่มีพื้นที่เช่ากับทางทรัพย์สิน ( ธงสีเหลือง ) - บ้านที่ไม่ได้เช่า / แอบสร้าง ( สีแดง ) - พื้นที่ว่างของทรัพย์สิน / ที่ส่วนกลาง ( สีเขียว ) - บ้านที่เจ้าของไม่อยู่แต่ปล่อยเช่า ( สีน้าเงิน ) - บ้านร้าง ( สีน้าตาล ) - บ้านที่เช่ากับพื้นที่ธนารักษ์ ( สีม่วง ) - บ้านที่ไม่เข้าร่วมโครงการ ( สีดา )

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

43

สอบถามข้อมูลสถานะของบ้าน ( ธงสามเหลี่ยม ) โดยเลือกจาก ประเด็นดังนี้ บ้านที่ต้องการรื้อถอนหรือสร้างใหม่ บ้านเดิมที่ต้องการปรับปรุงหรือซ่อมแซม คงเดิมคือบ้านที่ปลูกสร้างไปแล้วหรือบ้านที่ไม่ต้องการเข้าร่วม โครงการ

******ทาการสอบถามชาวบ้านที่ละบ้าน แล้ว ปักธงลงบนผัง (ธงสามเหลี่ยม) โดยนักศึกษา เป็นคนปักให้ชาวบ้าน****** แล้วเอาผังของแต่ละ โซนมาต่อกันเพื่อให้เห็นภาพรวมของชุมชน

44

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

2.3.4 ลงพื้นที่ครั้งที่ 4 กิจกรรมที่ 3 ผังในฝัน วันที่ 15 ธันวาคม 2556 จุดประสงค์ของโครงการ 1. ต้องการทราบความต้องการในการวางรูปแบบบ้าน 2. ข้อมูลตาแหน่งแบบบ้านและพื้นที่ส่วนกลาง 3. ผังชุมชนของชาวบ้าน เวลา 9:30 – 10:00 น

กิจกรรมแรก “ผังในฝัน” - นัดประชุมและเตรียมงานในพื้นที่ อธิบายกิจกรรมให้ชาวบ้านฟัง และเตรียมอุปกรณ์ แผ่นโฟมขนาดบ้าน,แผ่นไวนิลแสดงพื้นที่ออกแบบ เส้นขนาดถนนภายในชุมชน,กาวสองหน้า,กรรไกร,กระดาษโพสอิท

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

45

นาอุปกรณ์ที่เตรียมมาอธิบายถึง วิธีการจัดบ้านแบบต่างๆแล้วให้ ชาวบ้านช่วยกันวางผังในแบบที่ ชุมชนต้องการ โดยมีนักศึกษา คอยให้คาแนะนา

46

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

47

12:00 น. - พักรับประทานอาหารกลางวัน

13:00 น. - แบ่งกลุ่มเก็บข้อมูลช่วงบ่าย เป็น5กลุ่ม - หัวข้อที่แต่ละกลุ่มจะต้องเก็บข้อมูล -

ปักเส้นทางสัญจรบนผังโมเดลร่วมกับตัวแทนชาวบ้าน

ของแต่ละโซนและ สอบถามสภาพสิ่งแวดล้อมภายในชุมชน เช่น พื้นที่ทิ้งขยะ ขยะตกค้าง และมลภาวะ - ลงพื้นที่เก็บข้อมูลต้นไม้ที่ยังคงเก็บไว้ภายในชุมชน

48

-

ลงพื้นที่เก็บข้อมูลระยะเสาไฟฟ้า ระยะถนนหลัก

-

ลงพื้นที่เก็บข้อมูลพื้นที่จอดรถ

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

3

บทที่ 3 การสังเคราะห์ข้อมูล

50

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

3.1 ข้อมูลพื้นฐานประชากรของชุมชน

200

สารวจประชากรในชุมชน

180

174

160 140 120 100

109

80 60 40 40

38

20 0

เด็1ก ( 0-14ปี )

วัย2รุ่น ( 15-24ปี )

3 ผู้ใหญ่ ( 25-59ปี )

4 วัยชรา 60 ปีขึ้นไป

จานวนประชากรทั้งหมด 371 คน 86 ครัวเรือน แบ่งตามอายุ เด็ก (0-14ปี) จานวน 109 คน วัยรุ่น (15-24ปี) จานวน 38 คน ผู้ใหญ่ (25-59ปี) จานวน 174 คน และวัยชรา (อายุตั้งแต่ 60ปีขึ้นไป) 40 คน ประชากรนับถือศาสนามุสลิม 83 % ของจานวนประชากรทั้งหมด

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

51

52

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

3.2 ข้อมูลพื้นฐานด้านรูปแบบที่อยู่อาศัยเดิมและวิเคราะห์ปัญหาภายในชุมชน ชุมชนบึงพระราม 9 บ่อ 3 เดิมมีวิถีชีวิตริมคลองลาดพร้าว มีการ สัญจรโดยเรือ ต่อมามีการสร้างถนนทางด้านตรงข้ามกับคลอง ทาให้การ คมนาคมเปลี่ยนไปใช้รถ ทาให้เดิมที่หน้าบ้านหันหน้าเข้าหาคลอง เปลี่ยนเป็น หันเข้าหาถนนแทน แต่ยังคงมีการสัญจรโดยทางเรืออยู่ บ้านที่อยู่ติดกับริมคลองลาดพร้าวยังคงหันหน้าเข้าหาคลอง ส่วน ใหญ่เป็นบ้านปูนผสมไม้ มีสภาพค่อนข้างทรุดโทรม ต้นไม้บริเวณรอบๆขึ้นรก ขาดการดูแลทาให้มีปัญหาเกี่ยวกับสัตว์อันตรายในบริเวณบ้าน บ้านที่อยู่ติด กับริมคลองหันหลังบ้านหาคลองจะมีการบุกรุกล้าพื้นที่ทางสัญจรทางริมคลอง โดยการปลูกต้นไม้หรือการตากผ้า ทาให้ภาพที่มองอาจไม่สวยงาม และทาให้ เกิดการกีดขวางของทางสัญจร ปัญหาบ้านริมคลองในโซน 1-3 ที่ติดริมน้ามีตอม่อปักลงในน้าทาให้ ตอม่อเกิดความเสียหายอย่างมาก บริเวณบ้านโซน 4 ที่ไม่ได้รับผลกระทบจาก น้ากัดเซาะเป็นเพราะบริเวณข้างเคียงคืออุโมงค์ยักษ์ของกรุงเทพฯ ทาให้ บริเวณตรงนั้นมีการสร้างเขื่อนกั้นน้า

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

53

ทางเดินส่วนใหญ่ในชุมชนค่อนข้างแคบ มีกระเบื้องแตกหรือไม้ปูทับเพื่อความสะดวก ในช่วงฝนตก แต่นั้นก็เป็นสิ่งชอบของสัตว์เลื่อน คลาน และมีขยะแขวนอยู่ตามรั้วทางเดินต่างๆ บ้านที่มีส่วนต่อเติมขยายตามการเพิ่มสมาชิกใน ครอบครัวหลายบ้านมีทางเข้าที่เข้าถึงได้ยาก และ ทาให้เกิดการซ้อนกันของหลังคา ชุมชนนี้ส่วน ใหญ่นับถือศาสนาอิสลาม มากกว่าศาสนาพุทธถึง 1 ใน 4 ทาให้สัตว์เลี้ยง ส่วนใหญ่เป็นแมวและนก ส่วนศาสนาพุทธเลี้ยงสุ นักเป็นบางบ้าน แต่จะมีปัญหาเรื่องมูลสัตว์และ การควบคุมจานวนเพราะเป็นการเลี้ยงแบบปล่อย

54

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

3.3 ข้อมูลพื้นฐานความต้องการของชุมชน

ความเป็นอยู่ที่มั่นคงนาไปสู่ความสุขของผู้คนที่อาศัย ในชุมชน มีการจัดการระบบสาธารณูปโภค สภาพแวดล้อม ที่ไม่เป็นแหล่งมั่วสุมเอื้อประโยชน์ต่อการใช้สอยต่อผู้คนใน ชุมชน   

บ้ านเดียวโดยมีพื ้นที่บริเวณรอบบ้ าน พื ้นที่สนามเด็กเล่น พื ้นที่สาหรับการพบปะสังสรรค์

จากกิจกกรมผั งในฝั นทาให้ ชาวบ้ านเห็นว่า ความ ต้ องการที่ทกุ คนอยากได้ บ้านเดียวไม่มีทางเป็ นไปได้ เพราะด้ วยพื ้นที่ที่มีจากัด ต้ องทาให้ มีบ้านแฝด บ้ านแถว

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

55

56

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

3.4 ข้อมูลพื้นฐานด้านข้อกฎหมาย กฎกระทรวง

“บ้านแถวสาหรับผู้มีรายได้น้อย”

ว่าด้วยการยกเว้น ผ่อนผัน หรือ กาหนดเงื่อนไขใน การปฏิบัติกฎหมายว่าด้วยการควบคุมอาคารสาหรับอาคารใน โครงการที่รัฐจัดให้มีหรือพัฒนาเพื่อเป็นที่อยู่สาหรับผู้มีรายได้ น้อย (2554 ) หมวด ๑ บททั่วไป

“บ้านแฝดสาหรับผู้มีรายได้น้อย”

“บ้านเดี่ยวสาหรับผู้รายได้น้อย”

“อาคารอยู่อาศัยรวมสาหรับผู้มีรายได้น้อย”

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

“บ้านกลุ่มสาหรับผู้มีรายได้น้อย”

57

หมวด ๒ ลักษณะของอาคาร

หมวด ๓ พื้นที่ภายในอาคารและห้องน้า

หมวด ๔ ที่ว่างภายในอาคาร

58

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

หมวด ๕ แนวอาคารและระยะต่างๆของอาคาร

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

59

60

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

3.5 วิเคราะห์ที่ตั้งโครงการ

วิเคราะห์ที่ตั้งโครงการ ชุมชนบึงพระราม 9 บ่อ 3 ถนนริมคลองลาดพร้าว แขวงห้วยขวาง เขตบางกะปิ กรุงเทพมหานครฯ 10310 ขนาดที่ตั้งโครงการ 8,108 ตารางเมตร ประชากร 397 ราย 86 ครัวเรือน

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

61

62

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

ชุมชนพระราม 9 บ่อ 3 อยู่ในที่ดินธนารักษ์ 3

การออกแบบแหล่งชุมชนโดยคานึงถึงรูปแบบและการ

ไร่ 48 ตารางวา หรือประมาณ 8,108 ตารางเมตร

ใช้ งานที่ได้ มาตรฐานเหมาะ สมกับความเป็ น อยู่ชมุ ชน

พื้นที่โครงการบริเวณนี้เป็ นแหล่งชุมชนของผู้มีรายได้

ที่มีมาอย่างยาวนาน

น้ อย มีจานวนประชากรที่หนาแน่น LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

63

64

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

พื้นที่ตั้งโครงการชุมชนบึงพระราม 9 บ่อ 3

เส้นทางสัญจรหลักภายในชุมชน

ขนาดพื้นที่โครงการ 8,108 ตารางเมตร

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

65

ปัญหาของที่ตั้งโครงการ คือ ติดริมน้​้าและมีบริเวณที่เป็นแอ่งน้​้าขัง ภายใน โซน 4 ได้มีการจัดการเป็นเขื่อนกั้นน้​้า โซน 3 มี ปัญหาน้​้าขังมากที่สุดของโครงการ 66

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

67

Sun Path ทางด้านหน้าโครงการ ติดกับพื้นที่ของ ส้านักงานทรัพย์สินฯ จึงไม่ถูกแสงแดดในตอนเช้า ในช่วงบ่ายจะโดดแดดตลอดแนวหน้าโครงการท้าให้ บ้านที่อยู่ทางด้านหน้าโครงการควรหัน ส่วนหลังบ้าน เพราะพื้นที่บริเวณซักล้าง ท้าครัวหรือแม้แต่ตากผ้าพื้นที่ ทางด้านนี้ถือว่าเหมาะสม ทางด้านพื้นที่ตั้งโครงการติดกับริมคลอง ลาดพร้าว การวางแนวอาคารลักษณะโดยหันหน้าไป ทางริมคลองลาดพร้าวหรือหันแนวอาคารตามขวางท้า ให้อาคารได้รับแสงแดดอ่อนๆในตอนเช้า

Wind Direction ทิศทางของลมจะพัดเข้ามาทางด้านริมคลอง ลาดพร้าวกับทางหน้าโครงการ จึงควร การวางแนว อาคารให้เป็นซอยย่อยๆ มีระยะห่างระหว่างอาคารหรือ ส่วนต่างๆ เพื่อให้ลมสามารถ ระบายมายังอาคารถัดไป หรือไปยังส่วนต่างๆภายในอาคาร การระบายอากาศ ถ่ายเทได้สะดวกท้าให้มีความไม่อึดอัด รู้สึกโปร่งโล่ง สบาย

68

Accessibility การเข้าถึงโครงการได้ทางเดียว คือ ทางถนนประดิษฐ์มนูธรรม

สามารถเข้าโครงการด้วยทางเท้า จาก 2 ทางคือ ใต้ทางด่วน พิเศษฉลองรัช และ ริมคลองลาดพร้าว

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

3.6 วัตถุประสงค์ของการออกแบบ 1. เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตความเป็นอยู่ของคนในชุมชนให้มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น แต่ยังคงวิถีชีวิตประจ้าวันของคนใน ชุมชนให้คงเดิมไว้ 2. เพื่อศึกษาการออกแบบสถาปัตยกรรมบ้านพักอาศัยส้าหรับผู้มีรายได้น้อยระหว่างพื้นที่ส่วนตัวกับพื้นที่ส่วนรวมให้ สอดคล้องกัน 3. เพื่อให้นักศึกษารวบรวมข้อมูลน้ามาวิเคราะห์สังเคราะห์เพื่อการออกแบบ 4. เรียนรู้กฎหมายอาคารส้าหรับผู้มีรายได้น้อย 5. ฝึกการออกแบบวางผังอย่างเป็นระบบ 6. ฝึกการท้างานเป็นกลุ่มร่วมกับชุมชน และนักศึกษาด้วยกัน

LOW INCOME HOUSING DEVELOPMENT

69