บทนำ�
งานออกแบบสถานปฏิิบัติั ิธรรม “ศศิิภาวััน” ได้้เสร็็จสมบููรณ์์เมื่่อ� ปลายปีี พ.ศ. 2564 ใช้้เวลาออกแบบ และก่่อสร้้างกิินเวลามากกว่่า 4 ปีี ผมได้้เกี่่�ยวข้้องกัับโครงการนี้้� ในฐานะสถาปนิิกผู้้�ออกแบบ ได้้คลุุกคลีี กัับงานนี้้�มาตั้้�งแต่่ต้้นจนจบ และมีี โอกาสได้้ทำำ�งานใกล้้ชิิดสนิิทสนมกัับคุุณหญิิง ศศิิมา ศรีีวิิกรม์์ นัักธุุรกิิจเลื่่อ� งชื่่อ� ของประเทศไทย ซึ่่ง� เป็็ นผู้้�วางแนวคิิดเบื้้�องต้้น เป็็ นผู้้�ดำำ�ริจัิ ดั ทำำ�โครงการและเป็็ นผู้้�ลงทุุนใน การจััดสร้้างโครงการนี้้�แต่่เพีียงผู้้�เดีียว การได้้มีี โอกาสออกแบบโครงการที่่�พิิเศษและท้้าทายเช่่นนี้้� ทำำ�ให้้ผมได้้ความรู้้� ได้้ประสบการณ์์มากมาย ทั้้�งยัังได้้มีี โอกาสทำำ�งานร่่วมกัับผู้้�ที่่�มีคี วามรู้้�ความสามารถ อีีกมากมายหลายแขนง ทั้้�งสถาปนิิก วิิศวกร นัักออกแบบตกแต่่งภายใน นัักออกแบบทางแลนด์์สเคป และศิิลปิิ นอีีกหลายแขนง รวมทั้้�งยัังมีีผู้้�รับั เหมาอีีกมากมายหลายสาขามาร่่วมงาน เมื่่อ� งานได้้สำ�ำ เร็็จเสร็็จสิ้้�น ผมได้้มีี โอกาสบัันทึึก เรื่่อ� งราวความเป็็ นมาของโครงการ ได้้บัน ั ทึึกเจตนารมณ์์ต่า่ งๆ ของคุุณหญิิงศศิิมา ที่่� ได้้ดำำ�ริม ิ าตั้้�งแต่่ต้้นและทำำ�ให้้ โครงการนี้้�เกิิดเป็็ นรููปเป็็ นร่่างขึ้้�นมาปรากฏการณ์์ทั้้�งหลายทั้้�งปวงนี้้� มีีเรื่่อ� งราวที่่�น่า่ สนใจและเป็็ นประสบการณ์์ความรู้้�ที่่�ควรบัันทึึกมากมาย ซึ่่ง� จะเป็็ นประโยชน์์แก่่ผู้้�ที่่ส� นใจ ทั้้�งผู้้�ที่่�อยู่่� ในสายปฏิิบััติิธรรมและในกลุ่่�มผู้้�ฝึึกฝนด้้านวิิปัสสนากรรมฐาน รวมทั้้�งผู้้�ที่่�สนใจงานด้้าน สถาปัตยกรรม ทั้้�งคณาจารย์์และนิิสิิตนัักศึึกษาที่่�จะเรีียนรู้้�ถึึงงานออกแบบอาคารที่่� ใช้้งานพิิเศษ มีีคุุณลัักษณะที่่�พิิเศษ เช่่น สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน” แห่่งนี้้� นอกจากนี้้� ในหนัังสืือเล่่มนี้้�ยัังได้้บัันทึึกถึึงการทำำ�งานออกแบบด้้านเทคนิิคต่่างๆ ได้้บรรยายไว้้ถึึง ปัญหาต่่างๆ ที่่�เกิิดขึ้้�นในการก่่อสร้้างและการแก้้ ไขปัญหาในแง่่มุุมต่่างๆ หลายๆ เรื่่�อง ซึ่่�งเป็็ นเรื่่�อง แปลกใหม่่ ในวงการ และเป็็ นการเรีียนรู้้�ทดลองทำำ�กัันด้้วยความมุ่่�งมั่่�นและด้้วยแรงศรััทธา เพื่่�อร่่วม สร้้างผลงานที่่�มีลัี กั ษณะพิิเศษสร้้างเรื่่อ� งราวที่่�จะทำำ�ให้้ผู้้�คนหลงใหลศรััทธาและประทัับใจ และแน่่นอนว่่า สถานที่่�แห่่งนี้้� จะช่่วยหล่่อหลอมให้้ทุุกคนที่่�เข้้ามาศึึกษาและปฏิิบััติิ เป็็ นคนดีีมีีจิิตใจที่่�งดงาม ซึ่่�งเป็็ น ไปตามเจตนารมณ์์ของคุุณหญิิงศศิิมา ศรีีวิกิ รม์์.........ผู้้�ริิเริ่่ม� โครงการ เมื่่�อเขีียนบัันทึึกเรื่่�องราวความเป็็ นมาของการทำำ�งานโครงการ “ศศิิภาวััน” ได้้เนื้้�อหาครบถ้้วนแล้้ว นึึกเสีียดายถ้้าเอกสารนี้้�จะถููกเก็็บไว้้ ไม่่ ได้้รัับการเผยแพร่่ ให้้ผู้้�อื่่�นได้้รัับความรู้้� ผู้้�คนทั่่�วไปจะไม่่ ได้้ รัับทราบถึึงเจตนารมณ์์ต่า่ งๆ ของการจััดสร้้างโครงการนี้้� และไม่่มีี โอกาสได้้ล่ว่ งรู้้�ถึึงการแก้้ปัญหาต่่าง ๆ เมื่่อ� ปีี พ.ศ. 2562 ผมมีี โอกาสได้้จัดพิ ั มิ พ์์หนัังสืือ ชื่่อ� “ด้้วยแรงศรััทธา” เป็็ นหนัังสืือที่่�จัดพิ ั มิ พ์์ขึ้้น � ในโอกาส ที่่�ผมอายุุครบ 72 ปีี ในหนัังสืือเล่่มนี้้� ได้้บัน ั ทึึกไว้้ถึึงโครงการ “ศศิิภาวััน”
23
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
ในช่่วงเวลานั้้�นโครงการ “ศศิิภาวััน” ยัังไม่่ ได้้เริ่่ม� ต้้นก่่อสร้้าง ในปีี พ.ศ. 2565 นี้้� ทุุกอย่่างได้้ก่อ่ สร้้าง เสร็็จสมบููรณ์์ ผมจึึงมีีความคิิดที่่จ� ะจััดพิม ิ พ์์หนัังสืือในชุุด “ด้้วยแรงศรััทธา” เล่่มที่่� 2 เกี่่�ยวกัับเรื่่อ� งราว ของโครงการ “ศศิิภาวััน” ขึ้้น ิ พ์์ � อีีกวาระหนึ่่ง� และได้้นำ�ำ หนัังสืือ “ด้้วยแรงศรััทธา” เล่่มแรกนำำ�มาจััดพิม ใหม่่อีกี ครั้้ง� และใช้้ชื่อ่� “ด้้วยแรงศรััทธา” เล่่ม 1 และนำำ�มาจำำ�หน่่ายคู่่�กัันเพื่่อ� ให้้ผู้้�อ่า่ นได้้อรรถรสต่่อเนื่่อ� งกััน ผมหวัังเป็็ นอย่่างมากว่่า การได้้จััดทำำ�หนัังสืือทั้้�ง 2 เล่่มนี้้�ขึ้้�นมาจะมีีส่่วนช่่วยสนัับสนุุนแนวคิิดและ เจตนารมณ์์ของคุุณหญิิง ศศิิมา ศรีีวิกิ รม์์ ได้้อีกี ทางหนึ่่ง� อย่่างน้้อยที่่�สุดุ หนัังสืือเล่่มที่่� 2 นี้้� ก็็จะเป็็ นหนัังสืือ ำ ญอี ประวััติิศาสตร์์ทางสถาปัตยกรรมที่่�สำ�คั ั กี เล่่มหนึ่่ง� ให้้คนรุ่่�นหลัังๆ ได้้ศึึกษาหาความรู้้�กัันต่่อไป ผมต้้องขอบคุุณ คุุณหญิิง ศศิิมา ศรีีวิิกรม์์ ที่่� ได้้ริิเริ่่ม � จััดทำำ�โครงการนี้้�เพื่่�อให้้สถานที่่�แห่่งนี้้�เป็็ นสมบััติิ อัันล้ำำ��ค่า่ ของประเทศชาติิอีกี ชิ้้�นหนึ่่ง� และขอขอบคุุณผู้้�ร่ว่ มงาน ทุุกคนที่่� ได้้มีี โอกาสช่่วยกัันสร้้างสรรค์์ ผลงานชิ้้�นนี้้�ร่ว่ มกััน และขอขอบคุุณทีม ี งานที่่�ช่ว่ ยจััดทำำ�หนัังสืือเล่่มนี้้� จนสำำ�เร็็จดัังเจตนารมณ์์ที่่ตั้้� �งใจไว้้ ทุุกประการ
นิธิ สถาปิตานนท์
25
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
สารบัญ บทนำ�
คำ�สั่งสอนของพระอาจารย์หลวงปู่ชา วัดหนองป่าพง Introduction
21 22
บทที่ 1 บทที่ 2 บทที่ 3 บทที่ 4 บทที่ 5 บทที่ 6 บทที่ 7 บทที่ 8 บทที่ 9 บทที่ 10 บทที่ 11 บทที่ 12 บทที่ 13 บทที่ 14
จุดเริ่มต้นของโครงการ ความต้องการเบื้องต้น แนวความคิดในการออกแบบของสถาปนิก เริ่มเสนองานออกแบบครั้งแรก กระบวนการออกแบบร่าง และการจัดเตรียมแบบเพื่อนำ�เสนอได้เริ่มขึ้น เมื่อคุณหญิงได้พบกับ ศิลปิน นักประติมากรรมแก้ว อาคารศาลาปฏิบัติธรรม แนวความคิดเรื่อง Tropical Architecture การก่อสร้างเจดีย์แก้ว งานก่อสร้างเจดีย์แก้ว ด้วยเทคนิคพิเศษ งานก่อสร้างได้เริ่มขึ้น สถานปฏิบัติธรรม........ไม่ใช่วัด ความร่วมมือ ร่วมใจ และด้วยแรงศรัทธา ความภาคภูมิใจ และ ความผูกพัน
27 32 36 41 44 51 53 60 62 64 68 74 76 78
ANNEX 1 ANNEX 2 ANNEX 3 ANNEX 4
ความบังเอิญ ที่มาของพระประธาน รูปปั้น องค์สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงผนวช ภาพเขียนฝาผนังพระบรมราโชวาท ทศพิธราชธรรม ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 รูปหล่อแก้วผลึก พระสาวกทั้ง 8 ฐานพระประธาน ตำ�แหน่งที่จัดวาง แสงจากสวรรค์และเสียงระฆังใน วันที่ 5 ธันวาคม เสาโบราณทั้ง 8 ต้น การเข้าถึง ภายในโถงปฏิบัติธรรม ความร่มเย็นภายในศาลาปฏิบัติธรรมและอาคารประกอบอื่นๆ งาน Landscape (ภูมิสถาปัตยกรรม) งานก่อสร้างตกแต่งภายใน งานออกแบบเฟอร์นิเจอร์......ที่พิเศษของพวกเรา ฉัตรสแตนเลสสตีล 9 ชั้น ยอดเจดีย์แก้ว....มีเรื่องราวให้ต้องเล่าขาน การใช้สอยภายในเจดีย์ และบริเวณโดยรอบ บังกะโล (กุฏิ) ที่พัก ความขัดแย้งไม่ลงตัว.......ที่จบลงด้วยดี
84 86 90 94 98 100 104 112 114 118 122 128 134 140 146 148 150
รายนามผู้ร่วมจัดทำ�โครงการ ประวัติผู้เขียน
154 156
ANNEX 5 ANNEX 6 ANNEX 7 ANNEX 8 ANNEX 9 ANNEX 10 ANNEX 11 ANNEX 12 ANNEX 13 ANNEX 14 ANNEX 15 ANNEX 16 ANNEX 17 บทส่งท้าย
27
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
บทที่่� 1
จุุดเริ่่�มต้้นของโครงการ วัันหนึ่่ง� ในช่่วงปีี พ.ศ. 2561 ประมาณเดืือนมีีนาคม ผมได้้รับั โทรศััพท์์จากเพื่่อ� นสถาปนิิกคนหนึ่่ง� บอกว่่า มีีผู้้�มีีชื่่�อเสีียงท่่านหนึ่่ง� อยากให้้ผมเป็็ นผู้้�ออกแบบสถานปฏิิบััติิธรรมแห่่งใหม่่ที่่�จะก่่อสร้้างที่่�เขาใหญ่่ เมื่่อ� ผมได้้ทราบชื่่อ� ของผู้้�ที่่�มีชื่ี อ่� เสีียงท่่านนั้้�นผมรู้้�สึึกประหม่่าและเป็็ นกัังวล ด้้วยท่่านเป็็ นผู้้�ที่่�มีค ี นรู้้�จััก กว้้างขวางในสัังคม ทั้้�งยัังเป็็ นผู้้�มีีอำำ�นาจ มีีบารมีี แต่่ผู้้�ที่่�ติิดต่่อผมมาก็็ย้ำ�ำ�ว่่าท่่านเป็็ นคนมีีเหตุุมีีผล เป็็ นคนสมััยใหม่่ เขามั่่�นใจว่่าจะทำำ�งานเข้้ากัับผมได้้และดููท่า่ นจะมีีความมุ่่�งมั่่�นตั้้�งใจมาก อยากให้้ผม เป็็ นคนออกแบบ ด้้วยเหตุุผลว่่าท่่านเคยเห็็นผลงานของผมมาบ้้างแล้้ว รู้้�สึึกถููกใจและเชื่่อ� ว่่าจะทำำ�งาน ชิ้้�นใหม่่นี้้� ให้้ถููกใจท่่านได้้ ท่่านได้้ฝากมาว่่า งานก่่อสร้้างชิ้้�นนี้้�คงจะเป็็ นงานชิ้้�นสุุดท้้ายของท่่านแล้้ว ด้้วยท่่านอายุุ 80 กว่่าปีี อยากใช้้เงิินที่่�มีอี ยู่่�สร้้างสถานที่่�ที่่จ� ะเป็็ นประโยชน์์กัับสาธารณชน อยากมีีสถานที่่� ที่่�จะฝึึ กฝนจิิตใจผู้้�คนให้้เป็็ นคนดีี มีีคุุณธรรมและรัักความสงบสุุข ถึึงแม้้เจตนารมณ์์ของท่่านจะดููน่า่ เลื่่อ� มใสและควรสนัับสนุุนอย่่างยิ่่�ง แต่่ผมก็็ ได้้ปฏิิเสธไปด้้วยเหตุุผล สองสามข้้อ ข้้อแรกนั้้�นคืือ ผมอายุุมากแล้้ว (ตอนติิดต่่อกัันช่่วงนั้้�นผมอายุุ 70 กว่่าปีี ) ผมตััดสิินใจ เกษีี ยณอายุุตัวั เองจากการทำำ�งานออกแบบมาหลายปีี แล้้ว ผมเลิิกทำำ�งานวิิชาชีีพสถาปัตยกรรม ออกมา เขีียนหนัังสืือ วาดรููป และออกแบบวััด ออกแบบเจดีีย์์ ปีี หนึ่่ง� อาจทำำ�เพีียงโปรเจคเดีียว เพราะการทำำ�งาน แต่่ละครั้้ง� ด้้วยความเป็็ นสถาปนิิกเราต้้องรัับผิิดชอบไปดููงานตรวจงาน ต้้องเดิินทางไปหลายๆ จัังหวััด ต้้องไปค้้างแรม ต้้องขึ้้น � เขาลงห้้วย กว่่างานจะเสร็็จก็็ ใช้้เวลาเป็็ นปีี ๆ งานชิ้้�นใหม่่นี้้ถ้� า้ ผมรัับจะทำำ�ผมคง ต้้องเหน็็ดเหนื่่อ� ยอีีกหลายปีี และถ้้าจะทำำ�ก็ต้็ ้องทำำ�ให้้ถูกู ใจผู้้�ที่่�มาว่่าจ้้างให้้ทำ�ำ ทั้้�งสองข้้อนี้้�ก็ยั็ งั ไม่่มั่่น � ใจ ด้้วยการเป็็ นสถาปนิิกนี้้� การจะทำำ�อะไรให้้ถูกู ใจใคร ความนึึกคิิดต้้องไปกัันได้้เคมีีต้้องตรงกััน รสนิิยม ต้้องประสานกัันได้้ ในชีีวิติ การทำำ�งานของผมมากว่่า 50 ปีี เรื่่อ� งที่่�พูดู มานี้้�ก็ดู็ ูเป็็ นเรื่่อ� งยากที่่�จะหาพบ ั ผััสลููกค้้ารายใดที่่�เคมีีต้้องกััน เจอะเจอกัันได้้ หรืือในชีีวิตที่่ ิ ผ่� า่ นมาก็็ยังั ไม่่เคยเจอ และยัังไม่่เคยได้้สัม เป็็ นเพื่่อ� นกัันได้้จนจบโครงการ ผมได้้ตอบปฏิิเสธผ่่านเพื่่อ� นผมไป ด้้วยเหตุุผลที่่�แสนสุุภาพว่่า ผมแก่่เกิินไปแล้้ว งานที่่�ท้า้ ทายเช่่นนี้้� ควรหาคนที่่�มีพ ี ลััง มีีแรงที่่�จะทำำ�ให้้ ได้้ การตอบปฏิิเสธไปในวัันนั้้�นเงีียบหายไปร่่วมสััปดาห์์ จนวัันหนึ่่ง� ผมได้้รับ ั โทรศััพท์์สายตรงจากท่่านผู้้�มีีชื่อ่� เสีียงท่่านนั้้�น ท่่านแนะนำำ�ตััวให้้ผมรู้้�จััก ท่่านบอกว่่าขอพบ พููดคุยุ กัันสัักครั้้ง� อยากเล่่าให้้ฟังถึึงความต้้องการและเจตนารมณ์์ของท่่าน ผมจะไม่่รับั ออกแบบให้้ท่า่ น ก็็จะไม่่ว่า่ อะไร ในที่่�สุดุ ผมก็็รับ ั ปากและนััดไปพบกัันที่่�บ้า้ นท่่าน
31
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
บทที่่� 7
อาคารศาลาปฏิิบััติิธรรม ในช่่วงที่่�ผมทำำ�งานออกแบบเจดีีย์แ์ ก้้วร่ว่ มกัับคุุณจิริ วััฒน งานออกแบบศาลาปฏิิบัติั ธิ รรมก็็ ได้้ทำ�ำ ควบคู่่� กัันไป ตามที่่�เกริ่่น� ไว้้ตั้้ง� แต่่ต้น้ ว่่า ศาลาปฏิิบัติั ธิ รรมหลัังนี้้�จะทำำ�หน้้าที่่�เป็็ นอาคารที่่� ใช้้งานหลัักของโครงการ จะถููกกำำ�หนดให้้วางอาคารไว้้กลางพื้้�นที่่�ดินิ อยู่่�ในตำำ�แหน่่งที่่�มองเห็็นเด่่นชััด เมื่่อ� “Approach” เข้้าสู่่�โครงการ อาคารหลัังนี้้�จึึงต้้องสวยงาม และมีีเอกลัักษณ์์ที่่� โดดเด่่นเป็็ นภาพลัักษณ์์ของสถานปฏิิบัติั ิธรรมแห่่งนี้้� ผมจิินตนาการไว้้ว่่า อาคารนี้้�เมื่่�อผู้้�คนมองเห็็นครั้้ง� แรกต้้องให้้ความรู้้�สึึกให้้อารมณ์์และสััมผััส ได้้ถึึง ความเป็็ นไทย แต่่เป็็ นไทยในจิิตวิิญญาณ ไม่่ ใช่่การใส่่ลวดลายไทยหรืือประดัับประดาด้้วยสีีทอง เหมืือนอาคารทางศาสนาพุุทธทั่่�วๆ ไป สิ่่�งหนึ่่ง� ที่่�ผมตั้้�งใจ ผมจะออกแบบให้้อาคารหลัังนี้้�มีีหลัังคา แต่่ก็็ต้้องเป็็ นหลัังคาที่่�มีีรููปทรงพิิเศษที่่� ไม่่เหมืือนหลัังคาหน้้าจั่่�วที่่�เห็็นในงานสถาปัตยกรรมไทย ประเพณีีทั่่ว� ไป นอกจากรููปทรงที่่�พิเิ ศษแล้้ว วััสดุุมุงุ หลัังคาก็็ต้้องแปลกตากว่่าที่่�ผู้้�คนเคยพบเห็็น เช่่น กระเบื้้�องเคลืือบหลากสีีแบบไทยๆ หรืือ มุุงด้้วยกระเบื้้�องสมััยใหม่่ที่่ผ� ลิิตอยู่่�ในปัจจุุบัน ั หรืือ กระเบื้้�องไม้้ ที่่�เคยใช้้ ในงานออกแบบในอาคารบางหลัังที่่�ดูเู ป็็ นธรรมชาติิและดููเข้้ากัับสภาพแวดล้้อม แต่่กระเบื้้�องไม้้ ก็็มีข้ี อ้ เสีียที่่�อายุุใช้้งานไม่่คงทน
53
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
ผมได้้กำ�ำ หนดให้้วัสั ดุุมุงุ หลัังคาของอาคารศาลาปฏิิบัติั ธิ รรมเป็็ นแผ่่นทองแดง เนื่่อ� งจากเป็็ นวััสดุุที่่ค� งทน สู้้�แดด สู้้�ฝนได้้ดีแี ละยัังมีีกรรมวิิธีกี ารติิดตั้้ง� ที่่�แข็็งแรงสู้้�กัับลมพายุุได้้ ผมได้้เคยนำำ�มาใช้้กับั อาคารขนาดใหญ่่ คืือ หอประชุุมแห่่งใหม่่ของมหาวิิทยาลััยมหิิดล ที่่�ศาลายา สร้้างเสร็็จมาแล้้วหลายปีี ไม่่พบปัญหาเรื่่อ� ง การรั่่�วซึึมหรืือชำำ�รุุดเสีียหายจากแรงพายุุ ทั้้�งยัังใช้้งานได้้ดีี หลัังคาผืืนใหญ่่ๆ ที่่�มีีรููปฟอร์์มพิิเศษๆ แผ่่นทองแดงสามารถวางเอีียงตามความโค้้งของหลัังคาได้้ ทำำ�ให้้วััสดุุที่่�มุุงหลัังคาผืืนใหญ่่ลื่่�นไหล ไปตามรููปทรงธรรมชาติิที่่� ได้้ออกแบบไว้้ หลัังคาของศาลาปฏิิบัติั ิธรรมนี้้� ดููจะมีีบทบาทอย่่างมากต่่อภาพลัักษณ์์ของสถานที่่�นี้้� ผมพยายามให้้มีี องค์์ประกอบหลายๆ อย่่างที่่�จะช่่วยให้้ดููเป็็ นไทย (ไทยสมััยใหม่่) ได้้ เช่่น ยื่่�นชายคาโดยรอบ เพื่่�อให้้ กัันแดดกัันฝนได้้ เหมืือนอาคารสถาปัตยกรรมไทยประเพณีีทั่่ว� ๆ ไป ชายคาด้้านข้้างทั้้�ง 2 ด้้าน ผมออกแบบไว้้ ให้้มีีเสาไม้้รัับชายคาไว้้ทั้้�งสองด้้าน เสาไม้้ที่่�เรีียงรายทั้้�ง 2 ด้้าน ช่่วยให้้อาคารดููเป็็ น “ไทย” ดููเป็็ น Tropical Architecture มากขึ้้น � ระหว่่างช่่วงเสา ผมออกแบบไว้้ ให้้มีช่ี อ่ งหน้้าต่่างที่่�มีคี วามสููงถึึง 3.5 เมตร ลููกฟักหน้้าต่่างเป็็ นบานเกล็็ดที่่ป � รัับปิิ ดเปิิ ดได้้ เพื่่อ� ควบคุุมการระบายอากาศในวัันที่่�ฝนตกมีีพายุุหรืือ ในฤดููหนาวที่่�ลมแรง
ด้้านทางเข้้าอาคารทิิศตะวัันออก มีีกัันสาดไม้้ระแนงเพื่่�อบัังแดดบัังฝนหน้้าประตููทางเข้้า เหมืือนบ้้าน เหมืือนวััดในชนบท ประตููทางเข้้าหลัักนี้้�เป็็ นประตููสูงู 4.00เมตร ลููกฟักเป็็ นบานเกล็็ดระบายอากาศได้้ เช่่นกััน บานประตููบานหน้้าต่่างทุุกบาน มีีมุ้้�งลวดกัันแมลงและกัันยุุงได้้ ผนัังอาคารโดยรอบเป็็ นผนัังก่่ออิิฐฉาบปููน ถููกออกแบบไว้้ ให้้เป็็ นแบบ “Free Form” ให้้ดูไู ม่่แข็็งกระด้้าง เหมืือนอาคารรููปทรงสี่่�เหลี่่�ยม ผนััง “Free Form” ทั้้�ง 4 ด้้านของอาคาร ลื่่�นไหลไปตามธรรมชาติิ ไม่่เหมืือนกัันทั้้�ง 4 ด้้าน อาคารจึึงดููน่า่ สนใจขึ้้�นเมื่่�อมีีแสงเงามากระทบผนััง ผนัังด้้านทิิศตะวัันตก มีีความสููงกว่่า 10 เมตร และผนัังก่่ออิิฐโค้้งเป็็ นรููป ไข่่ ภายในเป็็ นบริิเวณที่่�ประดิิษฐานองค์์พระประธาน ผนัังบริิเวณพระประธานได้้ออกแบบไว้้ ให้้เป็็ นช่่องกระจกใส สููงสุุดเพดาน เพื่่อ� มองไปเห็็นองค์์พระธาตุุ เจดีีย์แ์ ก้้ว ให้้ความรู้้�สึึกที่่�ต่่อเนื่่อ� งกัับภายนอกและภายใน ทั้้�งยัังได้้แสงธรรมชาติิสาดส่่องเข้้ามาในโถง ภายในทั้้�งกลางวัันและยามค่ำำ��คืืน ความพิิเศษของห้้องโถงศาลาปฏิิบััติิธรรมนี้้� ยัังตรึึงความรู้้�สึึกของผู้้�คนที่่�เข้้ามาเยี่่�ยมเยืือนสถานที่่� ด้้ วยการออกแบบไว้้ ให้้มีีเสาไม้้สัักโบราณอายุุกว่่าร้้อยปีี 8 ต้้น วางเรีียงรายอยู่่�สองข้้างของโถง เสาโบราณไม้้สักั ที่่�ว่า่ นี้้�เป็็ นเสาที่่�คุณ ุ หญิิง ได้้ซื้้อ� หามาเก็็บไว้้เมื่่อ� 8 ปีี ก่่อน วัันนี้้� ได้้นำ�ำ มาใช้้ นำำ�มาเก็็บ รัักษาไว้้เป็็ นการถาวรที่่�ศาลาแห่่งนี้้� และคงจะได้้อยู่่�ที่่�นี่่อี� กี ชั่่�วนิรัิ น ั ดร์์ อีีกส่่วนหนึ่่ง� ด้้านซ้้ายมืือได้้ถูกู ออกแบบไว้้ ให้้เป็็ นผนัังรููปทรงกลม สููงทะลุุขึ้้น� ไปในหลัังคาเพื่่อ� ให้้แสงสว่่าง ตามธรรมชาติิส่อ่ งผ่่านเข้้ามาได้้ ด้้านล่่างเป็็ นที่่�ประดิิษฐานพระบรมรููปงานปั้้นองค์์สมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััว รััชกาลที่่� 9 เมื่่อ� ครั้้ง� ทรงผนวช พระบรมรููปนี้้�มีขี นาดเท่่าครึ่่ง� ของพระองค์์จริิง ซึ่่ง� ผมจะขอเขีียนถึึงที่่�มาที่่� ไป ของการจััดสร้้างพระบรมรููปนี้้�อีกี ครั้้ง� หนึ่่ง� ในบทต่่อๆ ไป
55
เมื่่�อการจััดเตรีียมแบบของศาลาปฏิิบััติิธรรม พร้้อมหุ่่�นจำำ�ลองได้้เสร็็จสมบููรณ์์ ผมได้้นำ�ำ แบบ เสนอคุุณหญิิงอีีกครั้้ง� ในคราวนี้้�ผมต้้องนำำ�แบบ ไปอธิิบายให้้หลายคณะบุุคคลทั้้�งกลุ่่�มลููกๆ ครููบา อาจารย์์ที่่คุ � ณ ุ หญิิงเคารพนัับถืือ ทุุกๆ คนชมว่่า สวยงามแปลกตา น่่าสนใจ แม้้แต่่พระผู้้� ใหญ่่ ที่่�ผมเป็็ นห่่วงว่่า ท่่านจะติิเตีียนรัับไม่่ ได้้กัับงาน สถาปัตยกรรมที่่�ดููสมััยใหม่่เช่่นนี้้� แต่่ท้้ายที่่�สุุด ท่่านก็็ ไม่่ติิชมอะไรรุุนแรงและแนะนำำ�ให้้ทีม ี งาน ของผม ดำำ�เนิินการต่่อไปในแนวทางนี้้� ได้้ มีีเพีียง คุุณหญิิงเท่่านั้้�นที่่�อยากให้้ผมปรัับแบบหลัังคาให้้ ดููอ่อ่ นช้้อยเป็็ นธรรมชาติิขึ้้น � ท่่านให้้ความคิิดเห็็น ว่่าอยากให้้หลัังคาศาลาปฏิิบัติั ิธรรม มีีลักั ษณะ คล้้ายดอกบััวตููม วางค้ำำ��อยู่่�และเอีียงโน้้มไปทาง พระธาตุุเจดีีย์์แก้้ว จะให้้ความรู้้�สึึกที่่�ดีีและเป็็ น มงคล ผมให้้คำ�ำ อธิิบายเพิ่่�มเติิมว่่าถ้้าทำำ�หลัังคาให้้ คล้้ายดอกบััวตููมนี้้� หลัังคาจะต้้องโค้้งเหมืือน หลัังเต่่ าโครงสร้้างหลัังคาจะแพงขึ้้�นอีีกมาก เพราะโครงสร้้างหลัังคาเหล็็กทุุกชิ้้�นต้้องดััดโค้้งหมด ท่่านตอบยิ้้�มๆ ว่่า คุุณนิธิิ ิ ออกแบบมาก็็ดููเสีียเงิิน ไปเยอะแล้้ว ขออีีกนิิดหนึ่่ง� อาคารของเราคงสวยขึ้้น� อีีกมาก ผมเป็็ นสถาปนิิก ลููกค้้าต้้องการ ลููกค้้ามีีทุน ุ ทรััพย์์ จะจ่่ายได้้ ผมก็็คงต้้องทำำ� การเสนอแบบร่่าง ในครั้้ง� นั้้�น ผ่่านพ้้นไปได้้ด้ว้ ยดีี ทีีมงานของผม กลัับไปดำำ�เนิินการพััฒนาแบบต่่อในเดืือน มิิถุน ุ ายน พ.ศ. 2562
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
อาคารหอฉััน และโรงอาหารของผู้้�ที่่�มาปฏิิบััติิธรรม อาคารหลัังนี้้� ได้้ถูกู ออกแบบและจััดวางไว้้ทางด้้านทิิศเหนืือของโครงการ รููปแบบทางสถาปัตยกรรม ค่่อนข้้างเรีียบง่่าย เราตั้้�งใจออกแบบให้้หลัังคาเป็็ นหลัังคาที่่�เอีียงลาดไป ด้้านเดีียว ทำำ�ด้้วยโลหะเคลืือบสีี เหตุุผลที่่�เลืือกใช้้หลัังคาเป็็ นแบบเอีียงลาดด้้านเดีียวนี้้� ก็็เพื่่�อให้้อาคารหลัังนี้้�มีีหลัังคาที่่� ไม่่ โดดเด่่น ด้้วยเป็็ นอาคารบริิการหลัักของโครงการ ซึ่่�งมีีการใช้้สอย ทั้้�งเป็็ นหอฉัันของพระสงฆ์์ โรงอาหารของ ฆราวาสที่่�มาปฏิิบััติิธรรม มีี โรงครััว มีีห้้องพัักของเจ้้าหน้้าที่่�ที่่�ดููแลสถานที่่� มีีห้้องเก็็บของขนาดใหญ่่ ที่่� ใช้้เก็็บเครื่่อ� งใช้้อุปุ โภคบริิโภคต่่างๆ รวมทั้้�งโรงทาน สำำ�หรัับให้้ผู้้�ที่่ม� าร่่วมงานในวัันสำำ�คัญ ั ๆ ได้้เข้้าไปใช้้ เรืือนโรงอาหารนี้้� ได้้ถูกู ออกแบบไว้้ ให้้ดูโู ปร่่งโล่่ง เมื่่อ� เข้้าไปใช้้งานในอาคารจะมองเห็็นทิิวทัศั น์์ ไปได้้ ไกลๆ แต่่ก็็วางไว้้ ในตำำ�แหน่่งที่่�หลบซ่่อนไว้้ด้้านริิมของที่่�ดิิน เพื่่�อไม่่ ให้้อาคารหลัังนี้้� ไปบดบัังและรบกวน อาคารหลัักอื่่น � ๆ โดยเฉพาะการมองจากด้้านหน้้าอาคาร หรืือในขณะที่่� Approach จากถนนด้้านหน้้า เข้้าสู่่�สถานปฏิิบัติั ิธรรมแห่่งนี้้�
57
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
59
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
ทำำ�บุุญแล้้วก็็พยายามทำำ�อะไรที่่ดี � ีที่่ถู � ก ู ต้้อง ที่่ส � วยงามที่่สุ � จ ุ ริิต ที่่ไ� ม่่ทำ�ำ ให้้เดืือดร้้อนก็็เป็็นศีีล แล้้วก็็เมื่่�อมีีศีีลแล้้ว เราก็็สามารถที่่จ � ะพิิจารณาอะไร ก็็เป็็นการภาวนา การภาวนาทำำ�ไปทำำ�มาก็็เป็็นสมาธิิ เมื่่�อมีีสมาธิิแล้้วก็็ภาวนาอยู่่�ตลอดทุุกวัน ั ติิดต่อ ่ ไป มัันก็็เกิิดปัญ ั ญา
“ทศพิิธราชธรรม” หลัักธรรมของพระราชา
บทที่่� 8
แนวความคิิดเรื่่�อง Tropical Architecture การทำำ�งานจากนี้้� ไป คงต้้องทำำ�ความเข้้าใจเรื่่อ� งคุุณลักั ษณะของ Tropical Architecture ว่่าเป็็ นเช่่นไร ผมได้้พยายามอธิิบายให้้คุุณหญิิงทราบว่่า อาคารที่่�จะก่่อสร้้างขึ้้�นในประเทศไทย ควรสอดคล้้องกัับ ภููมิอิ ากาศและภููมิป ิ ระเทศ คืือ ภููมิภ ิ าคนี้้�เป็็ นภููมิภ ิ าคที่่�มีอี ากาศร้้อนชื้้�น มีีฝนตกชุุกปีี ละ 6 เดืือน พื้้�นดิิน มีีความชุ่่�มชื้้�นสููง มีีสิิงสาราสััตว์์ที่่�จะมารบกวนความเป็็ นอยู่่�ของผู้้�คน หน้้าร้้อนก็็มีีอุุณหภููมิิสููง อาคาร ทุุกหลัังควรคำำ�นึึงถึึงการระบายอากาศที่่�ดีี การออกแบบอาคารก็็ต้อ้ งคำำ�นึึงถึึงความชื้้�นที่่�จะเข้้าสู่่�อาคาร ซึ่่ง� ในระยะยาวก็็ทำ�ำ ความเสีียหายให้้ตััวอาคาร ยิ่่�งอาคารที่่�ถูกู สร้้างขึ้้น � ในป่่ าเขาซึ่่ง� มีีความชื้้�นสููง ปัจจััย เหล่่านี้้�ต้้องนำำ�มาแก้้ปัญหาในการออกแบบด้้วย เหตุุผลที่่�ผมต้้องพยายามทำำ�ความเข้้าใจในเรื่่อ� งนี้้� เพราะถ้้าอาคารทุุกหลัังที่่�ออกแบบได้้คำ�นึึ ำ งถึึงปัจจััย เหล่่านี้้� ไว้้ล่ว่ งหน้้า เราก็็จะได้้อาคารที่่�เหมาะสมกัับการเข้้าไปอยู่่�อาศััยและใช้้งาน ผู้้�ที่่�มาอยู่่�มาใช้้อาคาร ก็็จะรู้้�สึึกประทัับใจ อยู่่�อาศััยแล้้วรู้้�สึึกร่่มเย็็นเป็็ นสุุข โดยไม่่ต้อ้ งอาศััยเครื่่อ� งปรัับอากาศ ประหยััดพลัังงาน ที่่�จะนำำ�มาใช้้ ในอาคารได้้มาก หน้้าที่่�ของสถาปนิิกก็็ต้อ้ งออกแบบให้้ออกมาสวยงาม ควบคู่่�ไปกัับการ ใช้้งานได้้ดีี การออกแบบให้้อาคาร ดููทึึบตัันมากๆ มีีการเปิิ ดช่่องหน้้าต่่างเพีียงเล็็กน้้อยเพื่่อ� หลีีกเลี่่�ยง อากาศหนาวเย็็น เหมืือนอาคารใน ภููมิภิ าคตะวัันตกนั้้�น คงไม่่สัมั ฤทธิ์์�ผลถ้้าจะนำำ�มาใช้้ ในประเทศไทยเรา
61
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
อาคารต่่างๆ ที่่�จะถููกออกแบบขึ้้น � ที่่�สถานปฏิิบัติั ิธรรมที่่�เขาใหญ่่ ผมจึึงตั้้�งใจให้้งานออกแบบของทุุกๆ อาคาร ให้้ความสำำ�คัญ ั ในแนวทาง Tropical Architecture ดัังนี้้� - การวางตำำ�แหน่่งอาคารทุุกหลััง ต้้องจััดวางให้้ถูกู ทิิศทาง คืือ รัับลมและหลีีกเลี่่�ยงแสงแดด ที่่�จะมากระทบอาคาร - ต้้องมีีช่อ่ งเปิิ ดให้้ลมพััดผ่า่ นเข้้าและออกจากอาคารได้้อย่่างมีีประสิิทธิภิ าพ - ต้้องพยายามหลีีกเลี่่�ยงไม่่ ให้้แสงแดดเข้้าสู่่�ภายในได้้ โดยตรง - วางแผนให้้สามารถนำำ�อากาศร้้อนออกจากอาคารได้้ - ทุุกส่่วนของอาคารต้้องวางแผนไว้้ที่่จ� ะต้้องต่่อสู้้�กัับพายุุฝนหรืือแสงแดดกล้้าและไอแดดในฤดููร้อ้ น - ต้้องป้้ องกัันยุุงกัับแมลง หรืือแก้้ปัญหาเรื่่อ� งมดปลวกไว้้ล่ว่ งหน้้า - การเลืือกวััสดุุที่่จ� ะมาใช้้ ในอาคาร ก็็ต้อ้ งคำำ�นึึงถึึงผลกระทบต่่างๆ ทั้้�งในระยะสั้้�นและระยะยาว การออกแบบในรายละเอีียดต่่อจากนี้้� ไป ทีีมงานออกแบบทุุกคนทั้้�งสถาปนิิกและวิิศวกรต้้องใช้้แนวทางนี้้� เป็็ นเงื่่อ� นไขสำำ�คัญที่่ ั จ� ะใช้้ประกอบในการออกแบบต่่อๆ ไป
77
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
บทที่่� 13
ความร่่วมมืือ ร่่วมใจ และด้้วยแรงศรััทธา มีีความพิิเศษอย่่างหนึ่่ง� ที่่�ผมสััมผััส ได้้ ในโครงการจััดสร้้างสถานปฏิิบััติิธรรมแห่่งนี้้� ตั้้�งแต่่เริ่่ม � ต้้น จนเสร็็จโครงการ คืือ ผมได้้เห็็นความร่่วมมืือ ร่่วมใจ ของหลายๆ ฝ่่ ายที่่�อยากจะเข้้ามาช่่วย เข้้ามา มีีส่ว่ นร่่วมสร้้างสรรค์์งานจััดสร้้างสถานที่่�แห่่งนี้้� แน่่นอนว่่าทุุกคนมาด้้วยแรงศรััทธา ทั้้�งในตััวคุณ ุ หญิิง และความมุ่่�งมั่่�นตั้้�งใจของคุุณหญิิง คุุณหญิิงเป็็ นผู้้�ที่่�กว้้างขวางรู้้�จัักผู้้�คนมากมาย ทั้้�งยัังมีีลููกหลาน ที่่�เรีียนจบหลายสาขา ทุุกคนอยากมาช่่วยและให้้คำ�ำ แนะนำำ� ผมมีี โอกาสได้้พบได้้พูดคุ ู ยุ หลายช่่วงเวลา ตลอดการก่่อสร้้าง ผมเป็็ นสถาปนิิกได้้เคยพบปะผู้้�คนมามาก เคยชิินกัับการต้้องทำำ�งานร่่วมกัับคนหมู่่�มาก ที่่�ต่่างความคิิดเห็็น แต่่ท้า้ ยที่่�สุดก็ ุ ต้็ ้องหาข้้อสรุุป หาทางออกกััน เพื่่อ� ให้้งานดำำ�เนิินต่่อไปได้้ แต่่ท่่ามกลางความร่่วมมืือร่่วมใจและหลายๆ คนอ้้างว่่า เขามาด้้วยแรงศรััทธานี้้� ก็็ยัังมีีคนที่่�เข้้ามา หาประโยชน์์ และการเข้้ามาหาประโยชน์์ที่่ว่� า่ นี้้�ก็ส่็ ง่ ผลให้้เกิิดความเสีียหายเกิิดความล่่าช้้า เกิิดการ หยุุดชะงัักของการก่่อสร้้างเป็็ นช่่วงๆ จากที่่�เคยวางแผนกัันตอนเริ่่ม� ต้้นว่่าจะก่่อสร้้างสถานปฏิิบัติั ธิ รรม แห่่งนี้้� ให้้เสร็็จภายใน 1 ปีี ด้้วยอาคารทั้้�งหมดนี้้�เป็็ นอาคารในแนวราบทั้้�งหมด สููงเพีียง 1-2 ชั้้�นเท่่านั้้�น สามารถก่่อสร้้างขึ้้น� มาพร้้อมๆ กัันได้้ทั้้ง� โครงการ ทั้้�งสถานที่่�ก่อ่ สร้้างก็็ยังั มีีเนื้้�อที่่�กว้้างขวาง เอื้้�ออำำ�นวยให้้ ผู้้�รัับเหมาทำำ�งานได้้สะดวก อาคารข้้างเคีียงก็็แทบจะไม่่มีี สามารถทำำ�งานได้้ทั้้ง� กลางวัันและยามค่ำำ�คืื � น แต่่ท้า้ ยที่่�สุดุ การก่่อสร้้างก็็หยุุดชะงััก หยุุดรอเป็็ นช่่วงๆ กอปรกัับในช่่วงก่่อสร้้างเป็็ นช่่วงเวลาที่่�มีี โรคระบาด โควิิด 19 เกิิดขึ้้�นต่่อเนื่่�องยาวนานร่่วม 3 ปีี ทำำ�ให้้การก่่อสร้้างต้้องยึึดยาวมาจนถึึงปลายปีี พ.ศ. 2564 นัับได้้เป็็ นเวลากว่่า 4 ปีี นัับตั้้�งแต่่เริ่่ม� โครงการ
85
สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
ANNEX 1
ความบัังเอิิญ อาจจะดููแปลกที่่�ขึ้้น � หััวเรื่่อ� งว่่า “ความบัังเอิิญ” จากการที่่� ได้้คลุุกคลีีกับั งานนี้้�มาหลายช่่วงเวลายาวนาน เกืือบ 4 ปีี นอกจากออกแบบอาคารหลัักๆ ในโครงการแล้้ว ผมยัังต้้องให้้คำ�ำ ปรึึกษาพููดคุยุ ต่่อเนื่่อ� งอีีก หลายๆ เรื่่อ� ง เช่่น งานตกแต่่งภายใน งานแลนด์์สเคป งานก่่อสร้้าง เจดีีย์แ์ ก้้ว งานสร้้างพระประธาน หรืืองานหล่่อรููปปั้้นในหลวงรััชกาลที่่� 9 รวมทั้้�งงานก่่อสร้้าง ทุุกๆ งานจะมีีบุุคคลมากหน้้าหลายตา เข้้ามาเกี่่�ยวข้้องด้้วย และมีีเหตุุการณ์์หลายอย่่างที่่�ดููเป็็ น “ความบัังเอิิญ” ทั้้�งที่่�ตั้้�งใจและไม่่ ได้้ตั้้�งใจ เหมืือนกัับมีีพลัังอะไรบางอย่่างที่่�ช่ว่ ยสนัับสนุุน ช่่วยผลัักดัันให้้การงานต่่างๆ ดำำ�เนิินไปอย่่างราบรื่่น � หลายๆ โอกาสมีีคนเสนอตััวเข้้ามาช่่วยเหลืือเมื่่อ� ต้้องการ อาจเป็็ นด้้วยบุุญบารมีีและความมุ่่�งมั่่�นตั้้�งใจ ที่่�บริิสุุทธิ์์�ของคุุณหญิิง จึึงทำำ�ให้้การงานต่่างๆ เดิินหน้้าต่่อเนื่่�องมาอย่่างดีี ผ่่านวิิกฤตของโรคระบาด โควิิด 19 มาตลอดการเดิินทาง อาจจะสะดุุดบ้้าง การงานหยุุดชะงัักบ้้าง แต่่ท้้ายที่่�สุุดปัญหาต่่างๆ ก็็คลี่่�คลาย บุุคคลใดที่่�มุ่่�งร้้ายมุ่่�งหาประโยชน์์ก็เ็ ลิิกราหายไป แล้้วก็มี ็ ค ี นใหม่่คนที่่�ปรารถนาดีีเสนอตััว เข้้ามาช่่วยเหลืือ เข้้ามาเสริิมกำำ�ลััง บุุญกุุศลของการคิิดดีีตั้้�งใจดีีคงมีีจริิง ผมอยากมองเรื่่�องนี้้� ในเชิิง วิิทยาศาสตร์์ว่า่ เป็็ น “ความบัังเอิิญ” ที่่�ช่ว่ ยสนัับสนุุนให้้งานต่่างๆ จบลงด้้วยดีี และขอบัันทึึกในบทแทรกนี้้� หลายๆ เรื่่�องอาจได้้สาระ อาจได้้ข้้อคิิดและได้้ความรู้้�สำำ�หรัับผู้้�จะมีี โอกาสจะได้้ทำำ�โปรเจคทำำ�นองนี้้� ในโอกาสข้้างหน้้า
105 สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
ANNEX 7
แสงจากสวรรค์์ และเสีียงระฆััง ในวัันที่่� 5 ธัันวาคม ผมได้้ออกแบบสถานที่่�จัดว ั างรููปปั้้นองค์์พระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััวรัชั กาลที่่� 9 ทรงผนวช ไว้้บริิเวณ ด้้านซ้้ายของห้้องโถงปฏิิบัติั ิธรรม ซึ่่ง� อยู่่�ทางด้้านทิิศใต้้ของอาคาร เมื่่อ� ดวงอาทิิตย์อ้์ อ้ มไปทิิศใต้้ ในช่่วง ฤดููหนาว เดืือนพฤศิิกายน ถึึง เดืือนมกราคม ดวงอาทิิตย์จ์ ะทำำ�มุมุ ส่่องแสงเข้้าสู่่�อาคารด้้านนี้้� บริิเวณที่่� รููปปั้้นจััดวางอยู่่� ผมออกแบบไว้้ ให้้เป็็ นรููปทรงกระบอกผนัังสููง พุ่่�งทะลุุขึ้้�นไปเหนืือส่่วนหลัังคา ทำำ�ให้้ สามารถเจาะส่่วนหลัังคาบริิเวณนี้้� ได้้ และทำำ�ให้้สามารถบัังคัับแสงอาทิิตย์์ ให้้ส่่องลงไปถึึงเบื้้�องล่่าง ที่่�จัดว ั างรููปปั้้นได้้ ในจิินตนาการของผม ผมตั้้�งใจไว้้จะสร้้าง “Gimmick” บางอย่่างเพื่่อ� ให้้บริิเวณที่่�ประดิิษฐานพระบรมรููป มีีความหมายมากกว่่าการเป็็ นพระบรมรููปทรงประทัับยืืนอยู่่�เงีียบๆ เราอยากให้้มีเี รื่่อ� งราว สร้้างความ ประทัับใจสร้้างความผููกพัันบางอย่่างเพื่่อ� ทุุกคนที่่� ได้้มาเยี่่�ยมชมได้้รำ��ลึึกถึึงพระองค์์ท่า่ น โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�ง ในวัันที่่� 5 ธัันวาคมของทุุกๆ ปีี ผมพยายามหาทีีมสถาปนิิกหรืือวิิศวกรที่่�มีคี วามรู้้�เรื่่อ� งแสง และมีีความรู้้�เรื่่อ� งเสีียงมาช่่วยแต่่งเติิมบริิเวณนี้้� เป็็ นไปดัังที่่�เราได้้ตั้้�งใจไว้้ คืือ เราได้้วางแผนกัันไว้้ว่า่ เราจะให้้แสงธรรมชาติิที่่ส่� อ่ งเข้้ามาในอาคารจาก ช่่องแสงด้้านบน ให้้แสงแดดธรรมชาติินี้้ส่� อ่ งตรงลงมากระทบบริิเวณองค์์พระรููปนั้้�น ในวัันที่่� 5 ธัันวาคม ของทุุกๆ ปีี แสงจะเริ่่ม� ส่่องพาดผ่่านจุุดเริ่่ม� ต้้นที่่�บริิเวณพระเศีียร และค่่อยๆ เคลื่่อ� นต่ำำ�� ลงไปที่่�พระบาท ตั้้�งแต่่เวลา 9.99 นาฬิกิ า หรืือ 10.39 นาฬิกิ า หลายคนถามผมว่่า ทำำ�ไมต้้องใช้้เวลา 9.99 นาฬิกิ า ผมก็็ ได้้ อธิิบายไปว่่า เลข 9 เป็็ นเลขที่่�ประชาชน คนไทยถืือเป็็ นเลขมงคล และเป็็ นเลขที่่�ทำ�ำ ให้้ระลึึกถึึงองค์์พระบาท สมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััวรัชั กาลที่่� 9 ได้้ ยิ่่�งตััวเลข 9.99 ยิ่่�งดููจะมีีความหมายมากขึ้้น ู และเมื่่อ� � อีีกเป็็ นทวีีคูณ แสงเริ่่ม� ส่่องกระทบองค์์พระรููป จะมีีเสีียงระฆัังดัังขึ้้น� 9 ครั้้ง� เสีียงระฆัังที่่�จะดัังขึ้้น� มานี้้� จะดัังขึ้้น� โดยอััตโนมััติิ มีีการคำำ�นวณและตั้้�งเวลาไว้้ก่อ่ นแล้้ว มัันเป็็ นความบัังเอิิญอีกี เรื่่อ� งหนึ่่ง� ที่่� ได้้รู้้�จักั กัับกลุ่่�มอาจารย์์ จากมหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีีพระจอมเกล้้าธนบุุรีี ำ กั งานสถาปนิิกของผม เรื่่อ� งการให้้แสงสว่่างในงานสถาปัตยกรรม เมื่่อ� อาจารย์์กลุ่่�มนี้้� ได้้มาบรรยายที่่�สำ�นั ผมมีี โอกาสได้้พบและได้้เล่่าให้้ฟังถึึงแนวคิิดที่่ผ� มกำำ�ลังั จะทำำ�ให้้กับั สถานปฏิิบัติั ธิ รรมที่่�เขาใหญ่่ อาจารย์์ ดููมีคี วามสนใจมากและอยากร่่วมทำำ�งานด้้วย เพื่่อ� เป็็ น “Case Study” ให้้กลุ่่�มนัักศึึกษาระดัับปริิญญาโท ของคณะสถาปัตย์์ฯ ได้้ศึึกษาเป็็ นงานวิิจัยั
113 สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
ANNEX 8
เสาโบราณทั้้�ง 8 ต้้น คุุณหญิิง ได้้ซื้้อ� เสาไม้้ โบราณ 8 ต้้น ซึ่่ง� เป็็ นเสาไม้้สักั กลม ที่่�มีอี ายุุกว่่า 200 ปีี เสาทั้้�ง 8 ต้้นนี้้�เดิิมเป็็ น เสาโครงสร้้างของโบสถ์์เก่่าแก่่หลัังหนึ่่ง� ทางภาคเหนืือที่่�มีสี ภาพทรุุดโทรมและถููกรื้้อ� ถอนลงเพื่่อ� สร้้าง โบสถ์์หลัังใหม่่ คุุณหญิิงได้้ ไปพบเสาชุุดนี้้ที่่� ร้� า้ นขายของเก่่าที่่�จังั หวััดเชีียงใหม่่ ด้้วยความงดงามของ ลวดลายไทยที่่�ปรากฏบนเสา กอปรกัับเสาทุุกต้้นยัังอยู่่� ในสภาพสมบููรณ์์ คุุณหญิิงได้้ขอซื้้�อไว้้และ เก็็บรัักษาไว้้มากว่่า 10 ปีี เมื่่�อมีีความคิิดที่่�จะสร้้างสถานปฏิิบััติิธรรมที่่�เขาใหญ่่ คุุณหญิิง ได้้เอ่่ยถึึง เสาโบราณทั้้�ง 8 ต้้นนี้้� อยากให้้นำ�ำ มาใช้้ประโยชน์์ ในอาคารหลัังใหม่่ เมื่่อ� ผมได้้เดิินทางไปดููของจริิงที่่�จังั หวััดเชีียงใหม่่ ได้้เห็็นเสาทั้้�ง 8 ต้้นนี้้�ครั้้ง� แรก ผมรู้้�สึึกตื่่น� ตาตื่่น� ใจที่่�สภาพเสาทุุกต้้นยัังดููสมบููรณ์์ ดููสวยงาม และดููสง่่างามด้้วยเป็็ นเสาไม้้สักั กลมขนาดใหญ่่ที่่ห� าไม่่ ได้้อีกี แล้้วในยุุคสมััยนี้้� ทั้้�งยัังมีีลวดลายไทยสีีทอง แบบโบราณเขีียนไว้้ตลอดความยาวของเสา และหััวเสา ทำำ�ให้้ผมจิินตนาการไปได้้ถึึงการนำำ�เสา ทั้้�ง 8 ต้้นนี้้� มาประดัับไว้้ ในอาคารปฏิิบััติิธรรมหลัังใหม่่ที่่�ผมออกแบบ ช่่วยให้้บรรยากาศในศาลา ปฏิิบัติั ธิ รรมดููสวยสดงดงามขึ้้น ู ทำำ�ให้้ทัศั นีียภาพภายในศาลาดููร่ว่ มสมััย ดููสงบ ดููย้อ้ นยุุค � อีีกเป็็ นทวีีคูณ กลัับไปได้้อีกี เป็็ นร้้อยปีี และสััมผััส ได้้ถึึงจิิตวิญญ ิ าณของงานศิิลปะไทย เมื่่อ� ผสมผสานกัับงานที่่�ตกแต่่ง และจััดวางเข้้าไปเพิ่่�มขึ้้น� เช่่น มีีองค์์พระประธาน พระบรมรููปองค์์พระบาทสมเด็็จพระเจ้้าอยู่่�หััวรัชั กาลที่่� 9 ผนัังโค้้งสีีแดงรอบๆ ด้้าน พื้้�นไม้้สัักสีีธรรมชาติิ และโถงเพดานสููง ทำำ�ให้้บรรยากาศภายในศาลา ปฏิิบัติั ธิ รรมแห่่งนี้้�ดูสู วยสดงดงามในทุุกๆ กาลเวลา กอปรกัับการเคลื่่อ� นย้้ายเสาทั้้�ง 8 ต้้น มาจากเชีียงใหม่่ และมาติิดตั้้ง� ที่่�เขาใหญ่่ ก็็มีเี รื่่อ� งราวที่่�น่า่ สนใจเพราะการเคลื่่อ� นย้้ายเสาไม้้สักั โบราณขนาดใหญ่่จำ�ำ นวน มากๆ ข้้ามหลายๆ จัังหวััดเช่่นนี้้�ต้อ้ งได้้รับั อนุุญาตจากผู้้�ว่่าราชการจัังหวััดต้น ้ ทาง ต้้องมีีคณะกรรมการ ที่่� ได้้รับ ั แต่่งตั้้�งจากทางจัังหวััดมาพิิสูจู น์์ความถููกต้้องและออกใบอนุุญาตให้้เคลื่่อ� นย้้ายได้้ การขนย้้าย ก็็ต้้องใช้้รถเทรลเลอร์์ขนาดใหญ่่ ผ่่านการตรวจเช็็คจากทางการในแต่่ละจัังหวััดตลอดเส้้นทาง ทำำ�ให้้ ภารกิิจนี้้�ควรบัันทึึกไว้้ ในหนัังสืือเล่่มนี้้� เพื่่อ� เป็็ นตำำ�นานของการก่่อสร้้างอาคารพิิเศษหลัังนี้้� ให้้ ได้้ศึึกษา หาความรู้้�กัันต่่อไป
149 สถานปฏิิบััติิธรรม “ศศิิภาวััน”
ANNEX 16
บัังกะโล (กุุฏิิ) ที่่�พััก สถานปฏิิบัติั ธิ รรม “ศศิิภาวััน” แห่่งนี้้� มีีที่่พั � กั ของพระสงฆ์์และคณาจารย์์ที่่ม� าสอนอบรมในโอกาสต่่างๆ 3 หลััง ในรููปของบัังกะโล บัังกะโลทั้้�ง 3 หลััง จััดวางไว้้บริิเวณที่่�เอีียงลาดชายเขา มองเห็็นทิิวทััศน์์ เขาใหญ่่ ได้้กว้้างไกล ภายในของบัังกะโลจััดไว้้ ให้้เป็็ นส่่วนห้้องนอนพร้้อมห้้องน้ำำ�� ส่่วนห้้องน้ำำ�� ได้้ ออกแบบไว้้ ให้้พระสงฆ์์ ใช้้งานได้้ โดยสะดวก มีีส่่วนเปิิ ดให้้อากาศถ่่ายเทได้้ดีีและมีีแสงเข้้าสู่่�ภายใน ไม่่มืืดอัับชื้้�น มีีเฉลีียงให้้ท่่านออกไปซัักจีีวรและตากจีีวรได้้ มีีแผงระแนงไม้้บัังสายตาเพื่่�อความเป็็ น ส่่วนตััว และเพื่่อ� ความเป็็ นระเบีียบเรีียบร้้อยของสถานที่่� ส่่วนพัักอาศััยของพระส่่งฆ์์นี้้� มีีทางเดิินเชื่่อ� มต่่อกัับอาคารปฏิิบัติั ธิ รรม ลานแสดงธรรมและโรงฉัันอาหาร ซึ่่ง� อยู่่�ในระนาบเดีียวกััน เพื่่อ� ความสะดวกปลอดภััยในยามค่ำำ��คืืน
การที่่�จะทำำ�งานให้้สััมฤทธิ์์�ผลที่่�พึึงปรารถนา คืือ ที่่�เป็็นประโยชน์์ และเป็็นธรรมด้้วยนั้้�น อาศััยความรู้้�แต่่เพีียงอย่่างเดีียวมิิได้้ จำำ�เป็็นต้้องอาศััยความสุุจริิต ความบริิสุุทธิ์์�ใจ และความถููกต้้องเป็็นธรรมประกอบด้้วย
“ทศพิิธราชธรรม” หลัักธรรมของพระราชา