6.A
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa:
Lepidium
Latifolium Bumika Jatorria: Perukoa Familia: Brassicaceae Espeziea: Latifolium Deskripzioa: Zurtoin gogorrak ditu,30-120 cm-koak. Hosto handiak eta berdeak.Landare honek zapore garatz eta pikantea dauka, moztaza zaporea gogoratzen duena.Maiatzean izaten du loratzea normalean eta ere uda osoan zehar ere.Toki umelak eta eguzkitsuk ditu gogoko.Urmael eta ere iturburuetan hazi ohi da. Izen arrunta:
Bumika landare hosto galkorra da, zurtoin gogorduna du.Bere hostok forma obala daukate,zerradun ertzekin eta puntan amaituak. Loredun landarea da eta bere loreak zuriak eta tamina txikikoak dira. Ezaugarriak:
Erabilpena: Oso
eraginkorra da tripako minarentzat, baita goserentzat eta oso ona ere giltzurruneko harriak desegiteko. -Garbiketarako: 20 gramo hosto uretan jarri 10
minutu 2 edo 3 taza egunean. -Giltzurruneko harriak desegiteko: Hiru bumika hosto uretan jarri ur litro batekin eta itxaron ur hori erdiraino jaitsi arte 1 edo 2 taza egunean. -Hortzeko minerako: Hostoak irakiten jarri eta ondoren ur horrekin ahoa garbitu. Erremedioa: Bumika tintura:Oso ona da giltzurrunetako harriak desegiteko. 80 gramo hosto hartu eta alkoholetan utzi
beratzen 7 - 9 egunen inguruan. Ondoren iragazi eta gorde nahasketa pote txikietan. 30 - 50 tanta hartu behar egunero hiru aldiz uretan disolbatuta.
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa: Calendula Oficinalis. Izen arrunta: Illena Jatorria: Euskal Herrikoak Familia: Asterceae Espeziea: C. officinalis Calendula Deskripzioa: Bere hostoak, ahulak, iletsuak eta berde kolorekoak dira. Laranja koloreko lore handiak dituzte muturrean hiru hortz dituelarik. Bere fruituak forma berezia dute zizareak bezala okertuak.
EZAUGARRIAK:
Lore belarkara da, zurtoinez estalita dago eta 50-70 altueraren artean dago. 30 metroko sakonera iristen da. 0 eta 1.000 metro bitarteko altuerako lurretan dago, baratzeetan, herrixketatik gertu edo bideen alboetako lurretan.
ERABILPENA:
Erredurei, kolpeei aurre laguntzen egiten du… Larruazaleko edozein egoera azkartzen du… Kalendula landare bat da. Lorea medikuntza egiteko erabiltzen da. Ere sukarra sahiesteko ere. Likidoa berez, tantatan uretan eta fruitu zukuan nahastuta.30-50 tanta egunean.
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa: Salvia Rosmarinus Izen arrunta: Rosmarinus Officinalis Jatorria: Iberiar penintsula eta mediterraneokoa Familia: Labiadak (Labiatee) Espeziea: Salvia Rosmarinus Deskripzioa: Belar edo zuhaizk aromatikoa da, hostoekin beti berdeak eta perenneak dituzte. Bere loreak zuriak, arrosak, moreak edo urdinarak izan ahak dira. Neur dezake 50-150cmra altua. Erromeroak propietate onak dauzka osasunerako. Abenduan artean loratzen dira eta erabil daiteke janarietan gusto ona emateko.
EZAUGARRIAK: Landare lorenuden espezie botaniko bat da. 1 edo 3 arteko urtean bizitzen dira, ondo saintzen bada. Gehienak luzeak eta finak dira eta gainetatik berde ilunik badira, kolore zurizka eta ile txikiz eztalita egongo dira.
ERABILPENA: *Landareak ateratzen duen olio esentziarenkin ahalkoa egiten du, hanturak eta minak lasaitzendute. *Burusoil gelditzean eragozteko buruan igurzketa egiteko erabiltzen da. *Hostoen infusioak eztula airitzen du. *Keak edo asmak airitzen ditu.
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa:Taraxascum offinalis Izen arrunta:Gardabera Jatorria:Eurasia eta Ipar Amerika Familia:Asteraceae Espeziea:Taraxascum offinalis Deskripzioa:Landare bizikorra da 5 eta 40 cm artekoa.Oinaldean hostoen erroseta du.Hostoak luzangak dira eta ia osoak izatetik oso zatikatuta izan daitezke, ertza arotzaren zerra baten moduokoa dutela.Loreak horiak dira eta kapitulu bakartietan hazten dira. Lore guztiak liguladunak dira.Forma desberdin ugarietan agertzen den arren, garai edo baxu,hosto estu edo dentzo eta fruitu zuri, gorri edo grisekin, ezinezkoa da beste batekin nahastea.
EZAUGARRIAK: Sustrai bertikal sendoa du.Hostoak arroseta dute,buru bakartia hostorik gabeko zurtoinaren amaieran, paisai izenako escapo.Ere landare iraunkorra da fruitu bat du aquenio izenekoa eta pico luze bat du.Loratu egiten da neguaren amaieratik udaren amaierara.Batzuetan jendea esaten du sasitza bat dela baina erabilpenak ditu.
ERABILPENA: Medizina tradicionalean asko erabili da gardabera, tratatzeko eccemak erupzioak eta beste motatako infekzioak.Ere dauka efektu sekundario batzuk eta horiek hauek dira: batzuetan alergia ematen du azalean eta ere gastronteritisko sintomak. ERREZETA
Gardaberako tea NOLA EGITEN DA? Lehenengoz erakin egiten dugu ura eta kendu egiten dugu ura labetik. Bigarren pausua: 2 koilarada botatzen dugu urara gardaberaren sustrai eta hosto lehortutatatik. Hirugarren pausua:Estali egiten dugu eta 10 minutu uzten dugu labean 3 taza hartu ahal dira egun batean.
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa:Thymus
Vulgaris Izen arrunta: Ezkai Jatorria: Erdialdeko Europa Familia:Lamiacea Espeziea:Magnoliopsida Deskripzioa: Zurtoinak
tenteak, lau angelukoak, zurezkoak eta oso adarkatuak dira. Hostoak txikiak eta obalak dira, ertzak kiribilduta dituzte eta habetik hartzen dituzte.
EZAUGARRIAK:Lorek txikiak dira, zuria eta arrosa kolorekoak
eta korinboetan sortuak. Ezkai usain sarkorra du.
ERABILPENA: Likoreak eta olioak aromatizatzeko, gizatuak
sazonatzeko, intzektizida giza edo lurrinak egiteko.
Ezkai arnasbideetan afekzioak tratatzeko erabiltzen den belarra da, antiseptiko, espektoratzaile eta mukolitiko giza jarduten du, eta eztula, hotzariak, gripea eta katarroa tratatzeko gomendatzen da.
● Masarako 500 gramo indar zuriko iin 15 gramo legami fresko (errezetan 20 gramo adierazten zituen, eta murriztu egin badugu ere, hurrengoan ez dugu 10 gramo baino gehiago jarriko) 100 ml ardo zuri gozo 200 ml urarena 8 gramo gatzr 25 gramo oliba-olio birjina estra. ● Estaldurarako Tomate lehorrak oliba-oliotan ezkai freskoa piperbeltz beltz eho berria gatz xehea Maldon gatza oliba-olio birjina estra
Nola egin Masa Thermomixekin edo beste oragailu batekin egiten baduzu, legamia freskoa ur epel pixka batean disolbatu edo hatz gorringoarekin irinaren kontra igurtzi. Jarri orea egiteko osagai guztiak edukiontzian, eta oratu zortzi minutuz gutxi gorabehera, edo masa fina, homogeneoa eta elastikoa lortu arte.
Orea eskuz egiten baduzu, egin ezazu sumendi bat irinarekin, disolbatu legamia lehen esan bezala, gehitu gatza legamiarekin zuzenean kontaktuan jartzen ez den eremu batean, eta jarri irinaren erdian ardoa, ura, ardoa eta olioa nahasten hasten da osagai guztiak elkartuta egon arte, eta orduan oratzen hasten da masa fina, homogeneoa eta elastikoa izan arte. Egin bola bat masarekin eta jarri oliba-olioz igurtzitako ontzi batean, eta estali zapi batekin. Utzi leku bero batean, ordu batez gutxi gorabehera, bolumena bikoiztu arte. Denbora hori igarotakoan, irauli masa pixka bat irineztatuta dagoen lan-gainazalean, desgasifika ezazu, eta ebaki lau zatitan; hala ere, nahi baduzu, egin schiacciata handi bat edo bi ertain, amasatu eta bola bat osatu berriro masa-zati bakoitzarekin, utzi bost minutuz pausatzen, eta, ondoren, luzatu arrabolarekin masa lodiko pizza bat balitz bezala. Jarri ore bakoitza laberako erretilu batean, teflonezko xafla batez edo beste egoste-oihal batez estalia, eta banatu gainean bere oliotik ondo xukatutako tomate lehorra, bota gatza eta bota tomate batzuen gainean gatz-ezkata batzuk. Jarri ezkai freskozko sorta batzuk, eta gainazala lainoztatu olibaolio birjina estrarekin. Estali zapi batekin eta utzi hartzitzen 30 bat minutuz leku bero batean. Bitartean, berotu labea beroan gora eta behera 200º C-tan.
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa: Allium Sativum Izen arrunta: Baratxuria Jatorria: Hego Mendeko Siberia Familia: Amarillidazeoak Espeziea: Liliopsida Deskripzioa: Baratzuria mendikuntza naturan 7 000 urte baino gehiago daramatza landare zendagai izaten. Ernetze prosesuan dagoenean, produktu kimiko ugari sortzen ditu,horien artean fitoalexinak. Landareak insektu ,birusa, bakterio eta zuztraietatik babesteko erabiltzen ditu. Mikroorganismo eta intsektuek toxikoak diren arren,oso onugarriak dira pertsonen sasunerako.
EZAUGARRIAK: Lau hosto meheak ditu landarea, ere hosto iraunkorra da. Bere tamaina normalean 30cmkoa da. Baratxuriaren zuztraiak 50cm edo gehiago sakonean.
ERABILPENA: Lehenengos zati txikitan mostu, gero baratxuria morteroan birrindu. Gehitu esmalte pote huts batean edo erdi huts. Geroago oliba oilo koilara erdi bota potean eta ondo astindu. Amaitzeko aplikatu iltzetan asten 3 aldiz lo egin baino lehen.
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa: Lavandula Izen arrunta: Jatorria:
Angustifovia
Izpilikua
Antzinako Persiatik dator.
Izpilikua “ LAMIACEAE” landareen familiakoa da. Familia:
Landare “ SUFRUTICOSA” ezpezieko landare bat da. Espeziea:
Izpilikua usain nahaztezinagatik ta propietate ugarienetatik nabarmentzen den landarea da. Deskripzioa:
Izpilikua landare ugaria da Mediterraneoko paisaian, zuhaizka iraunkorra da, lore moreak itze formakoa duena. Landare apaingarria da, nahiz eta sendabelar ugari ere badituen, hala nola, lasaitzeko efectua. Bere izena latinez dago “ GARBITU” esan nahi du.
EZAUGARRIAK:Izpilikua
oso usain ona du, hori da bere propietate ohikoenetako bat eta badira beste batzuk egiten dutenak ere izan landare oso erabilgarria sendagai kasuetan. Botika gehienak hanturak lasaitzeko erabiltzen dira.
Izpilikua espazio askotan erabiltzen da helburu aeromatikoetarako, urduritasun kasuetan ere balio du, larruazala lasaitzen du ziztadak eta erredurak izanez gero, Izpilikua tea tripako minetarako erabiltzen da ere. ERABILPENA:
Hona hemen errezeta bat:
Izpilikua eta kalendula crema naturala OSAGAIAK:
● kalendula baten petalo lehorrak ● Labandaren loreak ● Geratina ● Kristaleko pote txiki bat ● Olioa ● Pote graduatzailea LEHENENGO PAUSUA: Pote graduatzaile batean geratina zati bat zartu olio pixka batekin. BIGARREN PAUSUA: Geratina eta olioa duen pote graduatzailea labean jarri desegin arte su geldoan.
HIRUGARREN PAUSUA: Deseginda dagoenean, labea hamatatu eta poliki-poliki kalendula eta labanda loreak bota pote graduatzailean. LAUGARREN PAUSUA: Labea pistu su geldoan eta pote graduatzailea jarri, polikipoliki nahaztu goiara batekin, gutzi gora behera, hamar minutu bitartean. BOSTGARREN PAUSUA: Labea hamatatu, pote graduatzailea kendu labetik, nahastea potean sartu eta itzaron gogor geratzeko. SEIGARREN PAUSUA: Tapa jarri eta… BUALA!! Or daukau zure crema!! KREMAREN EZAUGARRIAK: Krema hau larrua hustu egiten du arraspa bat edo ziztada bat duzunean.
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa: CHAMAEMELA NOBILE Izen arrunta:KAMAMILA EDO MANZANILLA Jatorria:EUTOPATIK Familia:ASTERAZEAS Espeziea:BELAR PERENNE
Landare belarkara,urterokoa eta aromatika. Zurtoin tente eta adarkatua du, eta 50cm-koa izan daiteke. Bere hostoak pinatuak dira.Txandakatuta sagmentuta daude eta ile geruza argi dute.Landare hau zuria eta txikia izaten da,32-50 lore hosto ditu gutxi gora bera,lore hostoak Deskripzioa:
luzeak eta meheak dira.
Bi kamamila daude:kamamila betikoa eta eromatar kamamila.Ia ia berdinak dira bahina eromatar kamamila landare hosto gutxiago ditu. EZAUGARIAK:
ERABILPENA:Infusioak
egiteko erabil ahal da landare hau batez ere tripako minak apaltzeko.Osasun araso sendatzeko ere adibides:tentxionarako,azalenako,begietarako parritadurarako,sukarra jaisteko eta ile horia mantentzeko. Erresetak: AHOKO ZAURIAK DESINFEKTATZEKO ERREMEDIOA: kamamila infusioan oinarrituta, oso onuragarria da hantutako guneetan eta aipatutako zauriek eragindako konpresen bidez aplikatzea. Horretarako, erabiltzen den ur irakinaren edalontzi bakoitzeko kamarila koilarakada bat erabili behar dugu
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa:Equisetum Izen arrunta: Azeri buztan Jatorria: Euskal Herriko osotik
dago Familia:Equisetaceae
Espeziea: Equisetum arvense Deskripzioa:Landare bizkorra da. Bere hostoak kolore txuri edo marroi izan daitezke. Zurtoinak bi motatakoak dira,batzuk negu bukaeran jaiotzen dira eta besteak udaberrian jaiotzen dira. Bere zurtoina 30-40 zentimetrokoak dira.
EZAUGARRIAK: Zurtoina silizez estalita daukate,landarea ehuzteko,horregatik,hantzinako Ipar Amerikako kolonoak sukaldeko tresnak garbitzeko erabiltzen zituzten. Normalean 1m baino gutxiago neurrikoak dira baina ekiseto erraldoiak 8m ko altuerakoak ere badaude.
ERABILPENA:
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa: Urtica Dioica Izen arrunta: Asuna Jatorria: Ia mundu osoan batez ere hemen Europan, Amerikan eta Asian. Familia: Urticaceae Espeziea: U.dioica. L Deskripzioa: Asuna da belar bat bolumen asko duena, belar hau 1,5 metrora aiegatu ahal da asun handi bat,latza aspektua du. Sendabelar hau berde argi du kolorea. Landare hau lore txiki batzuk zuri kolorekoak. Bere zurtoina horia da. Hostoa obaladun forma du.
EZAUGARRIAK:
Landare hau identifikatzen da bere iletxoetatik, ze ukitzen baduzu azala narritatzen da gorri jartzen. Ile hauek zurtoinatik ere baditu. Sendabelar hau antzinatik hazi da Asian eta gero Europara eta azkenetik Amerikara aiegatu zen. Asunaren fruitua ez da jaten pozointsua da eta. ERABILPENA:
Asunarekin gauza asko egin ahal dira: Te egin ahal da,entsaladak egin, asuna egosita jan ,diabetesa tratatu, globulu gorriak ugaltzen ditu… eta gauza gehiago. Asuna A eta C bitamina asko du. Xanpua ere egin ahal da super landare honekin. Orain asunarekin egin ahal den errezeta bat:
Asuna zopa OSAGAIAK: ASUN pixka bat kalabazin bat tipul bat ura olioa gatza PRESTAKETA: 1. Asunak garbitu 2. Barazkiak poxatu 3. Egosi asuna urarekin 20 minutu 4. Orain barazkiak eta asunak nahasgailura bota eta astindu. 5. Ya DAGO SOPA ORAIN PICATOSTE BATZUK BOTA ETA JATERAAAA!!!!!
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa:EUKALYTUS
GLOBULUS Izen arrunta:EUKALIPTOA Jatorria: AUSTRIA ETA
TASMANIA Familia:MINTACEAK Espeziea:ARBOREA Deskripzioa:EUKALIPTOA EZAGUNA DA BERE HAZKUNTZA AZKARRIENGATIK USTIPEN ZIKLOA 12 URTEKO IZAN DAITEKE ETA EZ 25 URTEKOA PINUEKIN BEZALA EDO ASKOR URTE GEHIAGO ESPEZIE AUTOTOKTONOEKIN (PAGOA,HARITZA,GAZTAINA).BA INA HORREK BADAUKA BERE ALDE TXARRA PRZESU AZKAR HORREK
EZAUGARRIAK:
Eukaliptoa oso zuhaitz graratua da,azala grisa;100metro gainditu ditzaketen altuetara iristen dena.Bere hostoak dinorfikoak dira,zinole usain handia dute;adar gazteetan kontrakoak dira eta txandakatuak eta peziolatuak dira;kolore berdea;10 cm eta 20cm artean.
ERABILPENA
Eukaliptoa,hotzeria eta arnas arazoetarako sendabelarra.Eukaliptoa hotzeriak eta arnas arazoetarako osos erabilia den sendabelarra da,nahiz eta esprektro zabaleko antiseptiko gisa ere erabiltzen den
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa: Prunus Spinosa Izen arrunta: Endrino. Jatorria: Europako eta Mendebaldeko Asia. Familia: Elorri beltzeen familia “Rosaceae” deitzen da eta landare loredun familia bat da. Espeziea: Zuhaixka mota bat da. Deskripzioa: Zuhaixka edo zuhaitz txikia da, 3 edo 4 metroko altuera eta adar arantzatsuak dituena. Fruituak, Endrina, 1,2 cm-ko diametrokoak dira, urdin ilunak, more kolorekoak edo beltzezkoak dira eta barruan hezi bakarra du.
EZAUGARRIAK: 3 edo 4 metroko altuera du eta Endrino 1,2 cm-ko diametrokoak dira, urdina, more kolorekoak edo beltzezkoak dira eta barruan hezi dauka.
ERABILPENA: Endrinoa antzinatik erabili izan da sendabelar eta elikagai gisa.
Endrinen fruitua marmeladak, jaleak eta likoreak egiteko erabiltzen da, osagai (patxaran) edo aromatizatzaile gisa. Loreak diuretikotzat eta libragarritzat hartzen dira. Zuhaixkak eragin erlaxagarria du. Lurrazalaren behealdetik, infusiorako erabiltzen da, hemorroideen hantura tratatzeko.
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa: Viscum diskoa. Izen arrunta: Nihura Jatorria: Europakoa eta Asia mendebaldeko eta hegoaldekoa da, baita Amerikakoa ere. Familia: Santataceae familiakoa da. Espeziea: Semiparasita. Deskripzioa: Landare erdi parasitoa, zuhaitz desberdinen adarretan azten da, batez ere hosto erorkorreko ezpezieetan. bere surtoin dikotomikoa, metro 1 arte nehurtu ditzake, oinarritik hainbat adarretan banatuta daude, hostoak horixka berdexka eta 2 eta 8cm bitarteko luzera 0,80 eta 2,5cm zabal. Fuitua baia txiki bat da, heldua denean berdea eta gero zeharrargia edo zuria.
EZAUGARRIAK: Bere ezaugarri andiena da zuhaitz adarretan azten dela. Ere bere zurtoinak hostoek kolore berbera dute eta ere metro 1koa izan daitezke, hosto kontrajarriak dituzte, gutzitan zurbilak, larruzkoak, 8cmkoak izan ahal dira eta 3-7 nervio dute.
ERABILPENA: kimioterapia eta erradioterapia mesedetzen eta osatzen ditu tratamendu honen aurretik eta ondoren. Viscum diskoa sistema immunologikoaren modulatzailea da, tolerantzia handiagoa sortzen du tratamenduen efektua, mina, aldartea eta gaixotasunaren biziraupen handiagoa izateko. -Nola erabili viscum diskoa? Hartu infusio kopa erdi bat neurriz kargatuta egunean 3 aldiz izu erasoak eta migrainak. Tintura. Hobe da landare freskoa egitea, egunean 10 tanta hartu 3 aldiz odol-presioa jaisteko.
SENDABELARRAK
Izen zientifikoa: Aloe barbadensis miller Izen arrunta: Sabila Jatorria: Saudi Arabia Familia: Asphodelaceae Espeziea: Aloe Vera (L.) Bum.f., 1768 Deskripzioa:Akaulea zuhaixka 30 cmrainoko enbor motzarekin , tente, alboko kimurik gabea. The hostoak , eta horrek sortu neurtu ahal 40-50 cm luze 10-15 cm zabal helduen ale ere, basal arrosa leiho baten forma antolatuta. Estuki triangeluar-lantzeolatuak, kanikulatuak, zuzenak, patente tente, belarrak, berde grisaxkak, glaukuak , pruinaz estalita daude eta orbanik gabe - xurgatzaileetan eta hosto zaharrago batzuen oinean motz luzeak eta argiak izan ezik - , ertzean soilik hortzatua, 2 mm inguruko
hortzekin, lodia, gogorra, atzerakoia, palakoa baino kolore argiagoa duena.
EZAUGARRIAK:
Barbandos (Aloe vera) landare apaingarri gisa lantzen da, sendagai gisa erabiltzeko, kosmetikoetan eta baita zenbait herrialdetan elikagai gisa ere. Geroztik Aloe vera beroa eta basamortuan tokiak dator, bere laborantza eskatzen duen gutxieneko tenperatzuraz 0 gradu azpitik erortzen . Izozte biziek edo izozte ahul baina errepikatuak kalteak eragiten dituzte, hotza ez baita onartzen; ez du hezetasuna onartzen, ez lurrean, ez landarean. Eguzki betean edo erdi itzalean koka daiteke.
ERABILPENA:
Barbando (Aloe vera) zukua, aurpegiko krema eta gelak, ile maskarak eta beste modu batzuk egiteko erabiltzen da. Erabilera nagusiak sendagai , kosmetika eta dieta osagarri gisa. Propietate horietako batzuek zenbait kasutan erabiltzen laguntzeko ebidentzia zientifikoak dituzte, beste batzuek frogatu gabeko sinesmen tradizionaletan soilik oinarritzen dira.
Aloe vera zukuaren osagaiak:
● ● ● ● ●
3 aloe vera hosto. 500ml ur. 3 koilarakada ezti. 1 anana xerra (naturala edo anana almibarretan daiteke). 1 koilarakada limoi zuku.
EGILEAK Lorea Eneko Maialen Peio Aritz Fabrizio Haizea Oier Bilal Miren Iraia Janire Nahikari Iker Zoe