Berlijn bovengronds en ondergronds

GRATIS TICKETS VOOR CULTUUR zie p. 5

03.2016

P912013 | MAART-APRIL-MEI 2016 / VERSCHIJNT VIER KEER PER JAAR | AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X

www.davidsfonds.be . 3 euro

“Een leven is te kort om Rome te leren kennen” Journaliste Hedwig Zeedijk over het leven in Rome 24

40

46

PROEF HET VERLEDEN

DE LIEFDE VOOR LISSABON

BERLIJN BOVENGRONDS EN ONDERGRONDS

De Nacht van de Geschiedenis over smaak

Concert en cursus over Portugal

Reizen naar de Duitse hoofdstad

reizen

Berlijn bovengronds en ondergronds Davidsfonds Cultuurreizen naar Berlijn voor volwassenen én jongeren “Berlijn is niet de mooiste Europese stad, maar wel de boeiendste,” aldus journalist Rik Tyrions, die dit jaar zijn 20ste Davidsfonds Cultuurreis naar de stad begeleidt. Ook historica en auteur Aline Sax is mateloos gepassioneerd door de Duitse hoofdstad.

Deze zomer neemt ze een groep 14- tot 18-jarigen mee naar Berlijn op een van de eerste jongerenreizen van Club Columbus. Maar nu al verklappen beide reisbegeleiders een aantal van hun toppers in Berlijn.

46

TEKST

Š shutterstock.com

Lieselotte De Snijder

47

© carol.anne, shutterstock.com

reizen

1

2

3

1. De Reichstag Tyrions: “Een van de haltes op onze stadsrondrit is de Reichstag, het Duitse parlementsgebouw. Het werd in de late 19de eeuw gebouwd, maar bijna niet gebruikt, want vlak na de Eerste Wereldoorlog kwam het parlement samen in Weimar en na 1933 verloor het zijn macht. Na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog stond het lang leeg.

Tijdens de Koude Oorlog werd het wel opgeknapt. Uiteindelijk werd het pas de na Duitse eenmaking opnieuw gebuikt als parlementsgebouw. Het indrukwekkendste aan het gebouw is ongetwijfeld de koepel op het dak, waar je een prachtig uitzicht over Berlijn hebt. Je kunt ook naar beneden kijken en de

Het ontsnappingsplan dat we voor mijn boek bedachten, had echt kunnen lukken Sax

48

parlementsleden zien zitten. De ligging van het gebouw is bovendien uitzonderlijk: in de bocht van de Spree met een groot grasveld ervoor. Die open ruimtes zijn heel typisch voor Berlijn. Ten tijde van de deling lag de Reichstag in een uithoek van West-Berlijn, tegen de Berlijnse Muur aan. Dat waren toen puinhopen waar niets mee gebeurde.

2. De Muur Tyrions: “De Muur blijft ontzettend fascinerend. Daarom bezoeken we de Gedenkstätte Berliner Mauer in de Bernauerstrasse, waar duidelijk wordt dat dé Muur eigenlijk een verhaal van verschillende muren is: de buitenmuur, de binnenmuur, prikkeldraad en vele andere versperringen. Het doel: verhinderen dat nog meer Oost-Duitsers naar West-Duitsland zouden vluchten, want er was een enorme vluchtelingenstroom.

In de Bernauerstrasse vielen ook de eerste doden. De dramatiek van de Berlijnse Muur, die er in één nacht kwam, wordt daar heel erg voelbaar. En het maakt de stad ook zo bijzonder. Berlijn is misschien niet de mooiste Europese stad, maar wel de boeiendste, vanwege de impact op de geschiedenis. Een

geschiedenis die ik – en mensen van mijn leeftijd – zelf beleefd hebben. Naar Berlijn reizen is dus ook een beetje terugkeren naar mijn jeugd.”

3. Street art Sax: “De Berlijnse Muur is een historisch drama, maar heeft ook zijn mooie kanten.

Zo staat de westkant vol graffiti, die WestBerlijnse jongeren en kunstenaars aanbrachten als protest. Om dat te ontdekken nemen een aantal locals ons mee op een street art tour door de stad. En we gaan ook zelf graffiti spuiten. Op verschillende plekken zullen we trouwens nog restanten van de Muur tegenkomen, want Berlijners hebben heel veel respect voor hun geschiedenis. Dat merk je bijvoorbeeld goed in Mitte, het centrum: op de grond is aangeduid waar vroeger de muur liep.”

4. The Story of Berlin Sax: “Op de jongerenreis met Club Columbus dompelen we ons onder in de geschiedenis van de stad ten tijde van de DDR en de Koude Oorlog. Zo bezoeken we The Story of Berlin, een interactief museum over de

© Noppasin, shutterstock.com

4

6

De dramatiek van de Berlijnse Muur wordt heel erg voelbaar in de Bernauerstrasse Tyrions

5

stad. In het ticket zit ook een bezoek aan een atoomschuilkelder uit de Koude Oorlog, toen Duitsland zich voorbereidde op een atoomaanval. De bunker werd nooit gebruikt, maar is erop voorzien om het einde van de wereld af te wachten. Er zijn slaapzalen, toiletten en wasruimtes voor 3.000 mensen, die er veertien dagen kunnen blijven. Je zit onder de grond en er schijnt blauw licht: net alsof je in een rampenfilm zit en er elk ogenblik iets verschrikkelijks kan gebeuren. Ook met Berliner Underwelten, een organisatie die onderzoek doet naar alles onder de Berlijnse bodem, gaan we ondergronds. Ze geven ons een ontsnappingstour door de stad. Samen met twee van de onderzoekers, die in de DDR-tijd zelf in Oost-Berlijn hebben gewoond, heb ik in het archief plannen van gebouwen en rioleringen bekeken. Die plannen waren ook in de DDR-tijd beschikbaar. Op basis daarvan werkten we een ontsnappingsplan uit voor een hoofdpersonage in mijn boek Grensgangers (Davidsfonds, 2015). En wat bleek?

Het ontsnappingsplan dat we bedachten, had echt kunnen lukken. Daar waren die onderzoekers echt niet goed van!”

5. Stasi-gevangenis Sax: “Verschrikkelijke dingen zijn er wel gebeurd in de voormalige Stasi-gevangenis (Gedenkstätte Hohenschönhausen) die we gaan bezoeken. De gevangenis werd na de Tweede Wereldoorlog gebouwd door de Russen en later bracht ook de DDR er politieke gevangenen in onder. De gevangenis is goed bewaard gebleven, met de oorspronkelijke inrichting – tot het behang toe. Wat vooral indruk maakt, is dat je er rondgeleid wordt door ex-gevangenen. Zij vertellen niet alleen het algemene verhaal, maar ook hun persoonlijke ervaringen. De meesten waren politieke dissidenten, of mensen die van dissidentie verdacht werden. Geen misdadigers dus. Ze ondergingen zware psychologische folteringen. Zelf heb ik de rondleiding al zes keer gevolgd als research voor mijn boek.

Een van de hoofdpersonages zit er namelijk gevangen en ik wilde met verschillende getuigen spreken om dat te kunnen beschrijven.”

6. Gemäldegalerie Tyrions: “Ik neem de reizigers mee naar een van de meest miskende schilderijencollecties ter wereld: de Gemäldegalerie. Die kan tippen

aan het Prado, het Louvre en The National Gallery, maar niemand weet dat. Ik snap echt niet waarom. De collectie heeft ten eerste een boeiende geschiedenis, vanwege de Duitse deling. Men dacht dat die heel lang zou duren.

Omdat het Museumeiland – met de bekende grote musea zoals het Pergamon en Neues Museum – in het Oosten lag, bleven er niet veel cultuurinstellingen over in het Westen.

Daarom wilde men ook daar een cultuurforum realiseren, waar de Gemäldegalerie deel

De reizen Rik Tyrions reist naar Berlijn en Potsdam van 26 tot 29 mei (volgeboekt) en van 6 tot 9 oktober. Hij begeleidt ook de cruise op de Elbe, die start in Berlijn op 10 september. De Club Columbusreis naar Berlijn met Aline Sax vindt plaats van 2 tot 8 augustus.

INFO www.davidsfonds.be/cultuurreizen en www.clubcolumbus.be

49

reizen

© Noppasin, shutterstock.com

7

8

van zou uitmaken. Door de plotse eenmaking werd die planning in de war gestuurd, maar toch zette men het project voort. Toen stelde zich de vraag waar men welke kunst zou onderbrengen. Dat denkwerk is nog altijd aan de gang. Alle schilderijen werden samengebracht in de Gemäldegalerij, die werk bevat van Italiaanse renaissancemeesters zoals Botticelli en Caravaggio, maar ook van Rembrandt, Rubens en Brueghel. Eén zaal heeft meer origineel werk van Rogier van der Weyden dan je in 2009 in de hele expo van Museum M kon zien. Wij krijgen een rondleiding door twee kunsthistorici van het museum, die 20 werken uitlichten. Want in één bezoek alle werken bekijken, is gewoon onmogelijk!”

7. Ostel Sax: “Tegenwoordig wordt er ook heel creatief omgesprongen met de braakliggende stukken die aan de oostkant van de muur lagen, want daar mocht niet gebouwd worden. Het Mauerpark is een goed voorbeeld.

Op zondag vind je daar de grootste rommelmarkt, een trekpleister voor al wat hip is in de stad. Daar zullen we dus zeker passeren.

Maar pas als we terugkomen in ons hotel 50

––––

De Berlijnse Muur 1 Reichstag 2 Gedenkstätte Berliner Mauer 3 East Side Gallery, graffiti op restanten van de Muur 4 Story of Berlin

worden we echt ondergedompeld in het Oost-Duitse leven. Ostel is een hostel dat ingericht is in de DDR-stijl van de jaren 1970.

Achter de receptie hangen bijvoorbeeld portretten van communistische leiders en bij het ontbijt krijg je zo veel mogelijk OostDuitse producten. Dus geen Nutella maar wel de wereldbekende Nudossi.”

5 Stasi-gevangenis, zo’n 8 km van het stadscentrum 6 Gemäldegalerie 7 Ostel 8 Potsdam, zo’n 30 km van Berlijn

den, waarop Stalin, Churchill en Truman afspraken maakten over het overwonnen Duitsland. Maar ook het stadje zelf is de moeite waard, met een aantal bijzondere wijken. In de Hollandse wijk is het precies alsof je in Delft loopt.” ¶

8. Potsdam Tyrions: “Voor wie houdt van grandeur: op de eerste dag van de reis bezoeken we Potsdam. Dat is geen buitenwijk van Berlijn, maar een stad op zich, met meer dan 160.000 inwoners. In het stadje ligt de tweede residentie van de Pruisische vorsten.

Frederik de Grote (1712-1786) was namelijk niet graag in het Berlijnse Stadtschloss, dus bouwde hij aan de rand van Potsdam het paleis Sanssouci. Daar was hij letterlijk zonder zorgen – wat voor hem vooral zonder vrouwen betekende (lacht). Frederik de Grote was de belangrijkste Pruisische vorst, die in de 18de eeuw de basis van de Duitse macht legde. En nog een weetje: in slot Cecilienhof werd van 17 juli tot 2 augustus 1945 de Conferentie van Potsdam gehou-

Het boek Wilt u zich graag onderdompelen in de DDR-sfeer voor u naar de Duitse hoofdstad reist? Lees dan Grensgangers van Aline Sax, een verhaal voor alle leeftijden. Het boek telt 392 pagina’s en kost 19,95 euro (ISBN 978 90 5908 659 3).

INFO www.davidsfonds.be/uitgeverij