09.2014
P912013 | SEPTEMBER-OKTOBER-NOVEMBER-DECEMBER 2014 | VERSCHIJNT VIER KEER PER JAAR | AFGIFTEKANTOOR GENT X
www.davidsfonds.be . 3 euro
Sonja Kimpen over een leven vol energie
“Van de voedseldriehoek word je moddervet” 24
32
40
KONINKLIJKE CULTUUR
500 JAAR VESALIUS
PSYCHIATRIE, SPIEGEL VOOR DE MAATSCHAPPIJ
Viparrangementen in de vijf provincies
Leven en werk van een groot humanist
De geschiedenis van het psychiatrisch ziekenhuis
interview
16
TEKST
Liselotte De Snijder BEELD
Jimmy Kets
“Niemand ontsnapt aan de menopauze� Sonja Kimpen over een leven vol energie
Uw energie en uw figuur hebben veel meer met uw levensstijl te maken dan met uw leeftijd. Dat is de boodschap die master in de bewegingswetenschappen Sonja Kimpen poneert in haar nieuwe boek Me! No-pauze!, dat in september verschijnt bij Davidsfonds Uitgeverij. Een straffe uitspraak, waarover we haar graag aan de tand voelden. Het werd een openhartig gesprek over de menopauze en de gebeurtenissen die een mensenleven vormgeven. 17
interview
H
et bruist van het leven als we Synergie Wellnesspoint in Wommelgem binnenlopen. Jong en oud zijn samen aan het sporten en we moeten niet lang zoeken naar de bron van al die energie. Het valt ons meteen op hoe fit en monter Sonja Kimpen (55) eruitziet. En zodra we de eerste vraag op haar afvuren – waarom een nieuw boek, waarom over de menopauze – begint de gezondheidscoach nog meer te stralen en vertelt ze vol passie over haar werk en leven. Twee dingen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, zo blijkt. “Al sinds mijn 44ste word ik gevraagd om over de menopauze te schrijven,” vertelt Kimpen, “maar dat wilde ik pas doen wanneer ik ze zelf helemaal achter de rug had.” Toch schreef ze er op haar 45ste al een pocketje over voor Milo, een intussen verdwenen tijdschrift voor 40-plussers. Kimpen: “Ik heb mij toen verdiept in de vakliteratuur en dat heeft mij gemotiveerd om mij voor te bereiden op de menopauze. Ik heb er dan ook weinig last
18
van gehad. En ik ben niet alleen. In veel andere landen – zoals Japan – kennen ze het woord niet eens. Ook vroeger, toen mensen actiever waren, was het geen kwestie.”
Zo is het voor veel vrouwen natuurlijk niet. Hoe komt dat? “Eigenlijk zijn menopauzeklachten vaak een gevolg van te weinig zelfzorg. Waarmee ik mensen geen schuldgevoel wil aanpraten, maar hen wel hoop wil geven: als je weet hoe je lichaam werkt, kun je ermee samenwerken in plaats van ertegen te vechten. Veel mensen weten niet dat vanaf je dertigste je hormonen afnemen en allerlei kleine klachten toenemen. Het begint met klachten over te weinig energie en over emoties die moeilijker te controleren zijn. Voor alle duidelijkheid: ook mannen ondervinden daar last van, maar bij hen gebeurt dat minder abrupt. Als mensen bovendien slecht eten, weinig slapen en niet bewegen, wordt die ontwikkeling alleen maar versterkt.”
De menopauze is voor de meeste vrouwen dan ook een doembeeld. “Ja, en spijtig genoeg ook een groot taboe. Geen enkele vrouw wil erover praten, zeker jonge vrouwen niet. Wie het woord ‘menopauze’ toch uitspreekt, wordt meteen in de categorie van de bomma’s geplaatst. Jammer genoeg mis je zo de kans om je voor te bereiden, want niemand ontsnapt aan de menopauze. Toegegeven: ‘menopauze’ is een verschrikkelijk woord. Daarom spreek ik ook van de Me! No-pauze (uitspreken op zijn Engels, nvdr), wat meteen duidelijk maakt dat je ook zelf veel in de hand hebt.”
Hoe kunnen we de menopauze dan draaglijker maken? “Je kunt de natuur niet tegenhouden, maar je kunt wel je klachten beperken, door exact hetzelfde te doen als wat je
Vijftig is het nieuwe dertig: vijftigers kunnen nu leven zoals dertigers vroeger
moeite. Het is natuurlijk beter als je in je leven al een evenwichtig voedings- en bewegingspatroon hebt ontwikkeld.”
De menopauze is niet alleen een lichamelijke, maar ook een psychologische overgang, zegt u in uw boek. Hoezo? “Als je je hele leven je maandstonden hebt gehad en ze opeens uitblijven, heeft dat natuurlijk een impact. Je voelt dat niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal. Sommige vrouwen vinden het een opluchting, andere gaan door een rouwproces, omdat ze afscheid moeten nemen van hun vruchtbaarheid. Dat is een groot verschil met mannen, al komen zowel mannen als vrouwen tussen hun veertigste en vijftigste op een schakelpunt in hun leven. Ze hebben al wat meegemaakt: misschien zijn ze gescheiden, hebben ze hun job verloren, teleurstellingen gehad of de zorg voor hun ouders moeten opnemen. Combineer dat met een gebrek aan energie en je snapt waarom mensen het gevoel krijgen dat hun leven voorbij is.”
Terwijl ze eigenlijk een nieuw leven kunnen beginnen. moet doen voor een gewone gezonde levensstijl. Voeding is uiteraard belangrijk, maar de rol van beweging wordt zwaar onderschat. Het is een van de belangrijkste manieren om je hormonale werking te bevorderen. Alleen zo kun je je stofwisseling stimuleren en daardoor ook je spijsvertering, organen en hersenen. Alle endorfines – je gelukshormonen – worden op die manier geactiveerd. Tegenover elke klacht staat een pakket activiteiten om er komaf mee te maken. Maar omdat mensen zo lang hormonaal beschermd blijven, missen ze de activatie. Een inhaalbeweging kan altijd, maar kost veel meer
“Absoluut, vijftig is het nieuwe dertig. Vijftigers kunnen nu leven zoals dertigers vroeger. Alles schuift op. En als je de geschiedenis bekijkt, zie je dat mensen vaak hun mooiste prestaties realiseren na hun vijftigste. Ze hebben een pakket wijsheid opgebouwd. Als je dan de fysieke capaciteiten hebt, de mentale ontwikkeling en de emotionele rust, kun je prachtige dingen realiseren. In tegenstelling tot andere boeken over de menopauze focus ik niet op de klachten, maar wil ik mensen aanzetten om plannen te maken voor de tweede helft van hun leven, net zoals ze dat doen voor de eerste helft.”
WIE IS Sonja Kimpens? Sonja Kimpen (1959) studeerde master in de bewegingswetenschappen aan de KU Leuven en werd bij het grote publiek bekend als coach van de tv-programma’s Je bent wat je eet en Terug in je trouwkleren. Daarin begeleidde ze mensen met overgewicht naar een gezonder leven. Dat is ook wat ze in het dagelijkse leven doet als gezondheidscoach bij Synergie Wellnesspoint, het gezondheidscentrum dat ze samen met haar man en kinderen uitbaat (www.synergie.be). Kimpen geeft cursussen en individuele coaching rond afslanking, gezondheid en stressmanagement. Bovendien is ze auteur van veertien bestsellers, waarin ze toont dat een gezonde levensstijl voor iedereen haalbaar is.
19
interview
U geeft alleszins het goede voorbeeld. Boeken, magazines, tv-programma’s en theatershows. U blijft niet bij de pakken neerzitten.
Sonja Kimpen & boeken “Een boek dat mij geïnspireerd heeft? Dat zijn er te veel om op te noemen. Ik lees bijna altijd non-fictie, bijvoorbeeld alle boeken van Deepak Chopra. Ik ben ook naar zijn centrum in San Diego geweest voor een opleiding. Verder kan ik de boeken aanbevelen van Csikszentmihalyi en Covey – en van nog zoveel anderen. Ook de fictieboeken van mijn broer, Geert Kimpen, zijn echte aanraders.”
Sonja Kimpen & films “Ik kijk heel graag films en de eerste film die bij me opkomt, is Adem van Hans Van Nuffel. Die gaat over patiënten die lijden aan mucoviscidose. Jong en oud zou die film moeten zien: aan de hand van een fictief verhaal kaart hij een heel zware problematiek aan. Ik droom er zelf van om ooit een fictiefilm te maken over hoe eetamusement mensen ziek maakt!” 20
“Ik hou niet van de term ‘tweede jeugd’, maar nu mijn kinderen 22 en 25 zijn, merk ik wel dat er ademruimte komt om mijn leven opnieuw in te richten. Het komt eropaan te blijven dromen, plannen te blijven maken. Als dat ophoudt, houdt alles op. Het is ook de rode draad in al mijn boeken: als de geest niet mee wil, lukt het niet. Je moet je verantwoordelijkheid zelf opnemen. Evenwichtig eten en bewegen zijn andere fantastische middelen om je gezonde toekomst in de hand te houden.”
Als u het zo zegt, klinkt het heel eenvoudig. Maar niet iedereen ziet dat zo helder, toch? “Het is inderdaad poepsimpel, maar we krijgen de kennis over ons eigen lichaam niet aangereikt en dokters en andere specialisten hebben tijdens hun consultaties niet de tijd om ze ons bij te brengen. Het is dan ook mijn missie om wetenschap voor een breed publiek toegankelijk te maken. Er bestaat veel goede wetenschapsliteratuur, maar die komt om een of andere reden niet bij de mensen terecht.”
Nochtans zijn mensen wel geïnteresseerd in hun gezondheid. “Precies. Want als je die kennis op de juiste manier aanbrengt, wilt iedereen weten hoe zijn lichaam werkt, want daar heb je elke dag plezier van. En daar is het mij eigenlijk om te doen: mensen in vorm krijgen en energie geven, zodat ze hun doel in het leven kunnen waarmaken. Dat is mijn passie.”
Wanneer wist u wat uw doel in het leven was? “Ik wist al op mijn negende wat ik wilde worden: sportleerkracht. Ik heb sporthumaniora gevolgd en ben lid geweest van allerlei sportclubs. Dan ben ik gaan studeren aan de KU Leuven, lichamelijke opvoeding. Ik heb daar veel geleerd, maar mentale coaching en voedingsleer stonden nog in de kinderschoenen. Daarom studeer ik nog elke dag bij. En hoe meer je studeert, hoe duidelijker je beseft hoe weinig je weet. Het is ook door onwetendheid
De voedseldriehoek is compleet achterhaald, je wordt er moddervet van
dat ik als kind heel slecht at en overgewichtsproblemen had. Thuis waren ze daar totaal niet mee bezig. Mijn ouders hadden een boekwinkel en hadden het altijd druk. Uit tijdsgebrek aten wij veel uit conserven en snoepten heel veel. Mijn hele familie was dik en zat aan de pillen om af te slanken, en ik dus ook. Als je dat achteraf bekijkt, is dat onvoorstelbaar.”
Maar wel typisch voor die tijd. “Ja, na de oorlog en zeker na de expo van ’58 kwamen de consumptiegoederen binnen ieders bereik en wilde iedereen ervan genieten. Daardoor werden veel mensen dik en ontstond er een dieetcultuur – maar hoe vaker je een dieet volgt, hoe minder effect het heeft. En daarna zijn er pillen en spuiten gekomen. Zelf heb ik ook een hele dieetcarrière achter de rug: noem een dieet en ik heb het gedaan.
Met de hele familie. Wij werden samen dik en dun, dik en dun … Ik was gefrustreerd en dacht dat het beter zou gaan als ik sportleerkracht zou zijn. Ik kwam wel meer te weten en bewoog toen maniakaal veel, maar dat loste eigenlijk niets op.”
Wanneer is dat veranderd? “Toen ik aan kinderen wilde beginnen. Dat was een enorme motivatie om mijn gezondheid onder handen te nemen en te leren wat gezond leven is, zodat ik die kennis aan hen kon doorgeven. Daarom ben ik naar Amerika gegaan om bij te studeren over voeding, want hier kenden ze toen alleen de voedseldriehoek. Die werd gepromoot door de landbouwlobby en is intussen compleet achterhaald. Je wordt er moddervet van – tenzij je beweegt als een topsporter.”
Maar beweging en voeding zijn niet genoeg: er is nog een component, zegt u. “Ja, mentale coaching. Als een van de eerste sportleerkrachten in Vlaanderen heb ik mij daarin bijgeschoold. Mentale coaching werkt in op de biochemische structuur van de hersenen. Met bewegingscoaching boek je resultaat, maar niet blijvend. Bewegingsen voedingscoaching leveren meer resultaat op, maar ook dat is niet blijvend. Beweging, voeding en mentale coaching samen zorgen voor een totale identiteitsverandering. Gedachten kunnen je namelijk helpen of boycotten. Met wat disciplinaire gedachtetraining zorg je ervoor dat je eigen gedachten je grootste supporters worden. En dat maakt het verschil. Het besef dat ik een missie heb, dat ik mensen wil inspireren om gezond te leven, dat inzicht heb ik zelf ook gekregen na een transformatie in ons gezin.”
Zelf heb ik ook een hele dieetcarrière achter de rug: noem een dieet en ik heb het gedaan 21
interview
Mijn tv-carrière is niet altijd een voordeel geweest
Wat lag aan de basis van die transformatie? “Mijn oudste zoon Niels heeft op zijn zevende een hersentumor gekregen – een kwestie van leven of dood. Hij moest een zware hersenoperatie ondergaan en heeft maanden in het ziekenhuis gelegen. De dokter had ons gewaarschuwd: áls hij erdoor zou komen, zou hij waarschijnlijk verlamd zijn. De angst die ik toen heb doorgemaakt, is onbeschrijfelijk. Maar ik heb me toen voorgenomen dat áls hij het zou overleven, ik er álles aan zou doen om een gezonde levensstijl toegankelijk te maken voor iedereen. Dat is de reden waarom ik tegelijk boeken schrijf, op tv kom, een theatershow doe enz. Elk medium gebruik ik om mensen op een creatieve manier aan te zetten tot een gezonde levensstijl. Het doet me dan ook plezier dat zoveel mensen mij dankbaar zijn voor hun herwonnen energie en omdat hun lichaam weer in vorm is. Het raakt me enorm als mensen geen verantwoordelijkheid opnemen voor hun eigen gezondheid. Dan verliezen ze hun energie en kunnen ze hun dromen niet waarmaken.”
Hoe kun je toch doorzetten op moeilijke momenten in het leven? “Mijn zoon leeft nog en daar ben ik nog altijd dankbaar voor. Dat gevoel van dankbaarheid is iets dat veel mensen ervaren als ze een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt. En die dankbaarheid geeft je heel veel kracht. Natuurlijk heb ik ook nog moeilijke momenten in mijn leven, maar ik kan die beter plaatsen. En ik heb sindsdien alle stress uit mijn leven gebannen. Ik heb altijd heel veel gedaan – al op mijn dertiende liep ik rond met een agenda – en had altijd het gevoel dat ik tijd te kort kwam. Nu doe ik nog honderd keer meer, maar die zenuwachtigheid ben ik kwijt. Stress reserveer ik voor kwesties van leven of dood.”
Jezelf druk maken om kleine dingen is dus een luxeprobleem. “Inderdaad, maar dat kun je afleren. Als je je geest openstelt en leert relativeren, kun je ook 22
zonder levensbedreigende situaties dankbaar leren zijn. Daar bestaan mentale strategieën voor, maar zolang je die niet kent, ben je een flipperbal die willoos in het rond stuitert. Ik wil mensen die kennis bijbrengen, zodat ze de controle zelf in handen kunnen nemen. Ik wil hen niet vertellen wat ze wel of niet mogen eten – dat is hun eigen keuze.”
Dat is nochtans het beeld dat veel mensen van u hebben … “Ik ben mijn tv-imago nog niet kwijt. Het was een leuke uitdaging, maar mijn tv-carrière is niet altijd een voordeel geweest. Ze was niet altijd makkelijk te combineren met onze zaak. We hebben bewust maar één centrum geopend en geen keten, zodat we ons op ons vak kunnen concentreren, zelf les kunnen geven en kwaliteit kunnen garanderen. Als eerste fitnesscentrum in de wereld hebben wij een ISO-norm gehaald. Voor de universiteit heb ik een opleidingstraject uitgetekend voor startende fitnesscentra. Kortom, tv is me overkomen. Ik heb er onze zaak nooit voor opzijgezet. Bekendheid is nooit mijn streven geweest, mensen inspireren wel. Daarom ben ik blij dat ik mijn eerste boek heb geschreven voordat ik op tv kwam. Zonder enige tv-bekendheid had ik in een mum van tijd 60.000 exemplaren verkocht. Het was leuk voor mijn zelfvertrouwen om te beseffen dat mensen écht wat aan mijn boodschap hebben.”
Hoe is dat dan gelopen, uw televisiecarrière? “Dat is heel snel gegaan: na een radio-interview met Friedl’ Lesage over mijn eerste boek werd ik opgebeld door VTM voor een casting van Je bent wat je eet. Ik ben daar gewoon ingerold en heb heel veel bijgeleerd, maar het had ook een grote impact op mijn imago. Dat programma was een Brits format en werd heel strak gemonteerd. Er waren dus veel dingen waar ik zelf geen controle over had. Ik heb nooit gezegd dat je iets niet mag eten. Ook op tv wilde ik vooral inzich-
ten bijbrengen, maar televisiemakers kiezen quotes en schrappen de rest. Ondanks het succes van het tv-programma werd ik neergezet als een bijzonder strenge coach, terwijl juist humor mijn krachtigste wapen is bij coaching. Ach, slimme mensen oordelen pas nadat ze iemand hebben ontmoet, zelf een coaching hebben gevolgd of een boek hebben gelezen. De rest zijn maar meningen, daar kun je toch niets aan veranderen.”
Hebt u die schrijversmicrobe van thuis meegekregen? “Ja, mijn ouders hadden een boekwinkel en verkochten ook schrijfgerief. Mijn vader publiceerde een wijkkrantje en heeft de liefde voor boeken aan mij en mijn broers doorgegeven. Wij moesten als kind trouwens de hele tijd boeken uit onze winkel lezen, zodat we op alle vragen van klanten konden antwoorden. Daar zaten boeken bij die je als kind normaal niet leest, zoals die van de Amerikaanse psychotherapeut Dr. Wayne Dyer of de Britse filosoof Bertrand Russell.”
Werd u dan ook gestimuleerd om verder te studeren? “Niet door mijn leerkrachten. Doordat ik als kind al zo druk bezig was – in de boekhandel en in allerlei verenigingen – slaagde ik altijd met de hakken over de sloot, zodat ze me afraadden om naar de universiteit te gaan. Mijn vader heeft me gestimuleerd om het toch te doen. Doordat mijn leerkrachten zo weinig vertrouwen in mij hadden, kreeg ik ook veel faalangst – ik heb heel wat afgehuild toen. En ik heb aan den lijve ondervonden hoe bepalend je instelling kan zijn: ik was er rotsvast van overtuigd dat ik te dom was. Ter compensatie heb ik als een maniak gestudeerd. Pas achteraf besefte ik hoe leuk ik het eigenlijk vond om een literatuurstudie te doen en een thesis te schrijven. Nu geniet ik daar volop van als ik aan het schrijven ben. Er zullen dus nog zeker heel wat boeken volgen.” ¶
Het boek Me! No-pauze! telt 208 pagina’s en kost 22,50 euro. U kunt het boek met korting bestellen via onze website. INFO www.davidsfonds.be/uitgeverij
23