Ontwaakt by MARTIN SOENS

!"#2 MAART 2011

VIJF ADVIEZEN VOOR

EEN GEZOND LEVEN OOK: WAT MOET IK WETEN OVER ROKEN? BLZ. 26

!"#2

GEMIDDELDE OPLAGE 39.913.000 VERSCHIJNT IN 83 TALEN

VIJF ADVIEZEN VOOR

EEN GEZOND LEVEN 3 Een betere gezondheid is mogelijk 4 Advies 1 — Eet verstandig 5 Advies 2 — Zorg goed voor uw lichaam 6 Advies 3 — Blijf in beweging 7 Advies 4 — Bescherm uw gezondheid 8 Advies 5 — Motiveer uzelf en uw gezin 9 Doe iets aan uw gezondheid

10 De zienswijze van de Bijbel Brengt zelfkastijding iemand dichter tot God? 12 Het boek der martelaren van Jean Crespin 14 Muziekinstrumenten ¨ in het oude Israel 17 Een boek waarop u kunt vertrouwen Deel 5 — Griekenland in de Bijbelse geschiedenis 21 Een gelukkig leven als herder 25 Toeval of ontwerp? De legboor van de houtwesp 26 Jonge mensen vragen Wat moet ik weten over roken? 29 Een blik op de wereld 30 Voor gezinsbespreking 32 „Ik weet nu dat God een liefdevolle Vader is”

EEN BETERE GEZONDHEID IS MOGELIJK USTAM, die in Rusland woont, leidt een te beschermen en te verbeteren. Is dat de moeidruk leven. In het verleden had hij een te waard? Absoluut! U kunt de kwaliteit aantal ongezonde gewoonten, maar op van uw leven verhogen en misschien een bepaald moment kwam hij tot zelfs langer leven. het besef dat hij daar een hoge Ouders kunnen hun kinderen tol voor betaalde. Daarom stopte door wat ze zeggen en door hun hij met roken en zwaar drinken. voorbeeld verstandige gewoonten Maar na een lange dag achter de bijbrengen die hun gezondheid computer voelde hij zich nog alten goede zullen komen. De extijd futloos. tra tijd en kosten die hierbij koRustam Hoewel zijn werkdag om acht uur men kijken, betalen zich terug in de ´ ´ begon, had hij voor tienen zelden het vorm van een betere gezondheid, mingevoel dat hij echt wakker was en was hij der ziekteverzuim en lagere medische kosvaak ziek. Dus bracht hij wat veranderingen ten. Het gezegde luidt niet voor niets: voorkoaan in zijn leven. Wat was het resultaat? „De men is beter dan genezen. afgelopen zeven jaar ben ik niet meer dan twee In de volgende artikelen staan vijf adviezen dagen ziek geweest. Ik voel me geweldig — wak- die Rustam, Ram en vele anderen geholpen ker en alert — en ik geniet van het leven!” hebben. Die kunnen ook nuttig zijn voor u! Ram woont met zijn vrouw en twee kinderen in Nepal. In hun omgeving zijn geen sanitaire voorzieningen en het gebied is vergeven van de Ram en zijn gezin gebruiken nu muggen en de vliegen. In het verleden hadden schoon drinkwater Ram en zijn gezin geregeld last van ademhalingsproblemen en ooginfecties. Ook zij brachten veranderingen aan waardoor hun gezondheid er enorm op vooruitging.

U kunt zelf iets doen!

Of mensen nu arm zijn of rijk, ze leggen niet altijd het verband tussen hun leefstijl en hun gezondheid. Misschien zien ze een goede gezondheid als een kwestie van toeval of als iets waar ze weinig invloed op hebben. Zo’n fatalistische kijk zorgt ervoor dat velen niet op hun gezondheid letten en minder presteren dan ze zouden kunnen. ¨ De realiteit is dat er ongeacht uw financiele situatie een aantal dingen zijn die u kunt doen om uw eigen gezondheid en die van uw gezin Ontwaakt! maart 2011

ADVIES

Eet verstandig „Eet echt voedsel. Niet te veel. Vooral planten.” Volgens de wetenschapsjournalist Michael Pollan komen veel beproefde adviezen over eten hierop neer. Wat bedoelt hij daarmee? M Eet vers voedsel. Eet vooral ’echt’ voedsel — verse producten zoals die al duizenden jaren door mensen gegeten worden — in plaats van de bewerkte producten van nu. Voorverpakt voedsel en fastfood bevatten meestal veel suiker, zout en vet, wat in verband gebracht wordt met hartkwalen, beroerten, kanker en andere ernstige ziekten. Kies bij de bereiding van voedsel voor stomen, bakken of grillen in plaats van frituren. Gebruik liever kruiden en specerijen dan zout. Zorg ervoor dat vlees goed gaar is, en eet nooit bedorven voedsel. M Eet niet te veel. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) meldt dat er wereldwijd een onrustbarende toename is in het aantal mensen met overgewicht of obesitas, wat vaak het gevolg is van te veel eten. Uit een onderzoek bleek dat er in bepaalde delen van Afrika „meer kinderen met overgewicht zijn dan ondervoede kinderen”. Kinderen met obesitas lopen zowel nu als later een groter risico op gezondheidsproblemen, waaronder diabetes. Het is belangrijk dat ouders hun kinderen een goed voorbeeld geven door zelf bescheiden porties te eten.

M Eet vooral planten. Een uitgebalanceerd voedingspatroon bevat vooral een verscheidenheid aan fruit, groente en volkorenproducten en niet te veel vlees en zetmeelrijke producten. Kies een of twee keer per week voor vis in plaats van vlees. Eet niet te vaak geraffineerde producten als pasta, witbrood en witte rijst, die niet veel voedingswaarde meer hebben. Vermijd po¨ tentieel gevaarlijke trendy dieten. Ouders kunnen de gezondheid van hun kinderen beschermen door ze gezonde dingen te leren eten. Geef hun bijvoorbeeld als tussendoortje noten en goed gewassen vers fruit en groente in plaats van chips of snoep. M Drink voldoende. Volwassenen en kinderen moeten elke dag veel water en andere ongezoete vloeistoffen drinken. U moet meer drinken op warme dagen en als u zwaar lichamelijk werk doet of sport. Veel drinken is goed voor de spijsvertering, ontgift het lichaam, zorgt voor een gezondere huid en bevordert gewichtsverlies. Het zorgt ervoor dat u zich goed voelt en er goed uitziet. Drink niet te veel alcohol en gezoete dran´´ ken. Als u een blikje frisdrank per dag drinkt, kunt u in een jaar zo’n zeven kilo aankomen. In sommige landen kost het veel moeite en geld om aan schoon drinkwater te komen. Toch is water drinken heel belangrijk. Besmet water moet gekookt of chemisch behandeld worden. Volgens berichten vallen er meer slachtoffers door vervuild water dan door oorlogen of aardbevingen; naar verluidt overlijden er vierduizend kinderen per dag aan. De WHO adviseert om een kind minimaal twee jaar borstvoeding te geven. Vanaf zes maanden heeft het kind bijvoeding nodig.

!"#$

Dit tijdschrift is niet voor de verkoop bestemd maar wordt verschaft als onderdeel van een wereldwijd Bijbels onderwijzingswerk dat gesteund wordt door vrijwillige bijdragen. Tenzĳ anders vermeld, is de gebruikte Bĳbelvertaling de Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift — met studieverwĳzingen (uitgave 2004). De afkorting v.G.T. betekent „voor de gewone tĳdrekening”. G.T. staat voor „van de gewone tĳdrekening”.

DIT TIJDSCHRIFT IS BEDOELD voor het hele gezin. Het laat zien hoe u het hoofd kunt bieden aan de problemen van deze tĳd. Het bevat nieuwsitems, vertelt over mensen in allerlei landen en wĳdt aandacht aan godsdienst en wetenschap. Maar het doet meer. Het blĳft niet aan de oppervlakte, maar wĳst op de diepere betekenis achter de huidige gebeurtenissen; het blĳft daarbĳ altĳd politiek neutraal en kent geen rassendiscriminatie. Het belangrĳkste is echter dat dit tĳdschrift vertrouwen opbouwt in de belofte van de Schepper dat hĳ een nieuwe wereld van vrede en zekerheid tot stand zal brengen die het huidige goddeloze, wetteloze samenstel van dingen binnenkort zal vervangen.

Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; M. H. Larson, President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483, and in England by Watch Tower Bible and Tract Society of Britain, The Ridgeway, London NW7 1RN (Registered in England as a Charity). Uitgegeven door Wachttoren-, Bĳbel- en Traktaatgenootschap, Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen, Nederland. Christelĳke Gemeente van Jehovah’s Getuigen (Verantwoordelĳke uitgever: Marcel Gillet), Potaardestraat 60, B-1950 Kraai¨ nem, Belgie, PP-PB BRUXELLES X - BRUSSEL X No. 10/667. 5 2011 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Alle rechten voorbehouden. Printed in Britain.

March 2011

Ontwaakt! maart 2011

Vol. 92, No. 3

Monthly

DUTCH

ADVIES

Zorg goed voor uw lichaam „Niemand haat zijn eigen lichaam. Integendeel, hij voedt en verzorgt het” ¨ (Efeziers 5:29, Groot Nieuws Bijbel). Goed voor uw lichaam zorgen kan veel doen voor uw gezondheid. M Zorg voor genoeg slaap. „Beter is een handvol rust dan twee handen vol hard werk en najagen van de wind” (Prediker 4:6). De eisen en afleidingen van deze tijd gaan vaak ten koste van de nachtrust. Maar slapen is van essentieel belang voor een goede gezondheid. Uit onderzoek is gebleken dat ons lichaam en onze hersenen zich tijdens de slaap herstellen, wat goed is voor ons geheugen en ons humeur. Slaap versterkt het immuunsysteem en vermindert het risico op infecties, diabetes, beroerten, hartaandoeningen, kanker, obesitas, depressies en misschien zelfs alzheimer. Slaperigheid is een natuurlijk veiligheidsmechanisme. Het is beter dat niet te onderdrukken met ¨ snoep, cafeıne of andere opwekkende middelen, maar naar de signalen van het lichaam te luisteren en gewoon te gaan slapen. De mees` te volwassenen hebben zeven a acht uur slaap per nacht nodig om er goed uit te zien, zich

Talen: Afrikaans, Albanees, Amharisch, Arabisch, Armeens, Bemba, Birmaans (Myanmar), Bislama, Bulgaars, Cebuano, Chichewa, Chinees (traditioneel)7 (audio alleen in Mandarijn), Chinees (vereenvoudigd), Chitonga, Deens7, Duits67, Engels67, Estisch, Ewe, Fiji, Fins7, Frans687, Georgisch, Grieks, Gujarati, Hebreeuws, Hiligaynon, Hindi, Hongaars, Ibo, IJslands, Iloko, Indonesisch, Italiaans67, Japans67, Joruba, Kanarees, Kinyarwanda, Kirgizisch, Kirundi, Koreaans67, Kroatisch, Lets, Lingala, Litouws, Lozi, Macedonisch, Malagasi, Malayalam, Maltees, Neder¨ lands67, Noors67, Oekraıens, Pedi, Pools67, Portugees67, Punjabi, Rarotongaans, Roemeens, Russisch67, Samoaans, Servisch, Sesotho, Shona, Singalees, Sloveens, Slowaaks, Spaans67, Swahili, Tagalog, Tamil, Thais, Tokpisin, Tongaans, Tsjechisch7, Tsonga, Tswana, Turks, Urdu, Vietnamees, Xhosa, Zoeloe, Zweeds7 6 Ook verkrijgbaar op cd. 8 Ook verkrijgbaar als mp3 op cd-rom. 7 Ook te downloaden als audiobestand op www.jw.org.

goed te voelen en goed te presteren. Tieners hebben meer slaap nodig. Jongeren die niet genoeg slaap krijgen, zullen eerder psychische problemen krijgen en brokken maken in het verkeer. Slapen is vooral belangrijk als we ziek zijn. Bij sommige ziekten, zoals een verkoudheid, helpt het als we gewoon extra slaap nemen en veel drinken. M Wees zuinig op uw gebit. Tanden poetsen en flossen na de maaltijd en vooral voor het slapengaan, helpt tandbederf, tandvleesproblemen en het verlies van tanden en kiezen te voorkomen. Zonder ons eigen gebit halen we minder uit ons voedsel. Kinderen die hebben geleerd na het eten hun tanden te poetsen en te flossen, zullen ook later in het leven een betere gezondheid hebben. M Ga naar de dokter. Bij sommige aandoeningen is professionele medische hulp nodig. Een vroege diagnose vergroot de kans op genezing en voorkomt vaak hoge kosten. Ga als u zich niet goed voelt naar de dokter om de oorzaak te laten vaststellen in plaats van alleen de symptomen te bestrijden. Gebruikmaken van mogelijkheden voor preventief onderzoek kan veel ernstige problemen voorkomen. Dat geldt ook voor professionele medische zorg tijdens de zwangerschap.1 Maar artsen kunnen geen wonderen doen. Er zal pas een eind komen aan ziekte wanneer God ’alle dingen nieuw maakt’ (Openbaring 21:4, 5). 1 Zie het artikel „Gezonde moeders, gezonde baby’s” in de Ontwaakt! van november 2009.

Wilt u meer informatie of een gratis Bijbelstudie? Schrĳf dan naar het plaatselĳke kantoor van Jehovah’s Getuigen. Een complete lijst met adressen vindt u op www.watchtower.org/address. Amerika, Verenigde Staten ¨ van: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Australie: PO Box 280, Ingleburn, NSW ¨ 1890. Belgie: rue d’Argile-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Canada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Curacao, Nederlandse Antillen: PO Box 4708, Willemstad. ¸ ¨ Duitsland: D-65617 Selters. Frankrijk: BP 625, F-27406 Louviers Cedex. Groot-Brittannie: ¨ ¨ The Ridgeway, Londen NW7 1RN. Indonesie: PO Box 2105, Jakarta 10001. Italie: Via della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Nederland: Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen. Nieuw-Zeeland: PO Box 75142, Manurewa, Manukau 2243. Portugal: Apartado 91, ´ P-2766-955 Estoril. Spanje: Apartado 132, 28850 Torrejon de Ardoz (Madrid). Suriname: PO Box 2914, Paramaribo. Zuid-Afrika: Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740. Ontwaakt! maart 2011

ADVIES

Blijf in beweging „Als beweging een pil was, zou het het meest voorgeschreven medicijn ter wereld zijn” (medische faculteit van de Emory-universiteit). Er zijn maar weinig dingen die meer voor onze gezondheid doen dan bewegen.

plaats van de lift, is al een goed begin. En misschien bent u zo zelfs sneller op uw bestemming. Het is belangrijk dat ouders hun kinderen aanmoedigen om zo veel mogelijk buiten te spelen. Daardoor worden ze lichamelijk sterker ¨ en ontwikkelen ze een betere coordinatie, wat niet het geval is bij passief amusement, zoals gamen. Wat uw leeftijd ook is als u begint, matig intensief bewegen is goed voor u. Als u al wat ouder bent of gezondheidsproblemen hebt en niet gewend bent veel te bewegen, is het verstandig eerst met uw huisarts te overleggen. Maar begin in ieder geval met bewegen! Zelfs bejaarden kunnen daardoor spierkracht en botmassa behouden, als ze het tenminste geleidelijk opbouwen en niet overdrijven. Bovendien zullen ze dan minder snel vallen. Ook Rustam, die in het eerste artikel werd aangehaald, heeft baat gehad bij lichaamsbeweging. Zeven jaar geleden zijn hij en zijn vrouw begonnen met hardlopen. Dat doen ze vijf ochtenden in de week. „Eerst verzonnen we smoezen om niet te hoeven gaan. Maar doordat we het samen deden, waren we allebei beter gemotiveerd. Nu is het een goede, prettige gewoonte geworden.”

M Wees actief. Als we een lichamelijk actief leven leiden, kan dat ertoe bijdragen dat we gelukkiger zijn, helderder denken, meer energie hebben, productiever zijn en, in combinatie met een verstandig eetpatroon, op gewicht blijven. Lichaamsbeweging hoeft geen pijn te doen of extreem te zijn om effect te hebben. Meerdere keren per week matig intensief bewegen heeft al veel voordelen. Hardlopen, stevig wandelen, fietsen of een sport beoefenen waarbij uw hartslag omhooggaat en u gaat transpireren, kan uw uithoudingsvermogen verbeteren en een hartaanval of een beroerte helpen voorkomen. Als u dit combineert met oefeningen doen en trainen met gewichten, worden uw botten, spieren en ledematen sterker. Het draagt ook bij tot een snellere stofwisseling, wat weer helpt om uw gewicht Bewegen kan leuk zijn op peil te houden. M Ga lopen of fietsen. Bewegen is goed voor mensen van alle leeftijden, en u hoeft daarvoor niet per se lid te zijn van een sportschool. Gewoon gaan lopen of fietsen in plaats van met de auto of de bus te gaan, of de trap nemen in

Ontwaakt! maart 2011

„Een verstandig man ziet het gevaar en brengt zich in veiligheid” (Spreuken 22:3, GNB). Eenvoudige beschermende maatregelen kunnen veel ziekten en ellende voorkomen en ook veel tijd en geld besparen. ¨ M Zorg voor goede persoonlijke hygiene. „Uw

handen wassen is het allerbelangrijkste wat u kunt doen om de verspreiding van infecties te voorkomen en gezond te blijven”, zegt het Amerikaanse Centrum voor Ziektebestrijding en -preventie. Naar verluidt wordt wel 80 procent van de infecties doorgegeven via ongewassen handen. Was uw handen dus vaak. Doe dat vooral voordat u gaat eten, voedsel klaarmaakt of een wond behandelt, en ook nadat u een dier hebt aangeraakt, naar het toilet bent geweest of een luier hebt verschoond. Water en zeep zijn effectiever dan desinfecterende handgel. Kinderen blijven gezonder als ze van hun ouders leren dat ze hun handen moeten wassen en zo min mogelijk aan hun mond en ogen moeten zitten. Het is ook goed voor uw gezondheid als u zich elke dag doucht en ervoor zorgt dat uw kleren en beddengoed schoon en fris zijn. M Voorkom besmetting. Vermijd nauw lichamelijk contact met personen die verkouden zijn of de griep hebben, en ook het gezamenlijk gebruik van servies of bestek. Infecties kunnen namelijk worden overgedragen via speeksel en neusvocht. Besmettingen met bloedoverdraagbare ziekten, zoals aids en hepatitis B en C, vinden voornamelijk plaats via seksueel contact, drugsnaalden en transfusies. Vaccinaties kunnen bepaalde infecties voorkomen, maar het is toch verstandig bepaalde voorzorgsmaatregelen

te nemen bij de omgang met iemand die een besmettelijke ziekte heeft. Voorkom insectenbeten. Ga niet zonder bescherming buiten zitten of slapen als er muskieten actief zijn of andere insecten die ziekten overbrengen. Gebruik in zulke gebieden een muskietennet, vooral voor kinderen, en gebruik een insectenspray.1 M Houd uw huis schoon. Doe echt moeite om uw huis netjes en schoon te houden, zowel vanbinnen als vanbuiten. Zorg dat er geen plekken met stilstaand water zijn, omdat die een broedplaats voor muggen kunnen worden. Afval, viezigheid, onafgedekt voedsel en open vuilnisbakken trekken insecten en knaagdieren aan, die ¨ bacterien overbrengen en ziekten veroorzaken. Als u geen toilet hebt, is het beter een eenvoudige latrine te maken dan uw behoefte gewoon ergens buiten te doen. Dek de latrine af om vliegen weg te houden, want die brengen ooginfecties en andere ziekten over. M Neem geen risico’s. Houd u aan veiligheidsvoorschriften op uw werk en in het verkeer. Gebruik waar nodig beschermende kleding en veiligheidsmiddelen, zoals een helm, veiligheidsbril en -schoenen en gehoorbescherming. Zorg er ook voor dat uw vervoermiddel veilig is en draag in de auto een gordel. Vermijd overmatige blootstelling aan de zon, wat tot kanker en voortijdige veroudering van de huid kan leiden. Als u rookt, stop daar dan mee. Als u nu stopt, zult u de kans op longkanker, een hartaandoening of een beroerte aanzienlijk verkleinen.2 1 Zie de serie „Als insecten ziekten verspreiden” in de Ontwaakt! van 22 mei 2003. 2 Zie de serie „Tips om te stoppen met roken” in de Ontwaakt! van mei 2010.

ANTWOORDEN VAN BLZ. 30 EN 31

Bescherm uw gezondheid

1. Opschrift op de tulband 2. Onyxstenen op de schouders 3. Belletjes aan de zoom 4. Het linkerplaatje 5. 133.000 6. B

ADVIES

Ontwaakt! maart 2011

ADVIES

Motiveer uzelf en uw gezin „Een verstandig man geeft blijk van inzicht” (Spreuken 13:16, GNB). Als u zich verdiept in wat er voor een goede gezondheid nodig is, motiveert dat u om de benodigde veranderingen aan te brengen. M Blijf up-to-date. In veel landen voorzien openbare en particuliere instellingen in educatieve programma’s en informatie over allerlei onderwerpen die met gezondheid te maken hebben. Maak daar gebruik van en stel u op de hoogte van eenvoudige manieren om uw gezondheid te verbeteren en risico’s te vermijden. Sta open voor suggesties en wees bereid simpele veranderingen aan te brengen. Als u zichzelf goede gewoonten aanleert, kan dat veel voordelen hebben voor uw kinderen en zelfs weer voor hun kinderen. Wanneer ouders een goed voorbeeld geven als het gaat om ge¨ zonde voeding, hygiene, op tijd naar bed gaan, bewegen en het voorkomen van ziekten, nemen hun kinderen die gewoonten meestal over (Spreuken 22:6). M Wat is er nog meer nodig? Alleen weten dat het beter is om gezond te leven is niet voldoende. Het kan namelijk heel moeilijk zijn om vastgeroeste slechte gewoonten aan te pakken, en zelfs voor simpele veranderingen is vaak een sterke motivatie nodig. Sommigen zullen zelfs wanneer ze met een ernsti-

Een gezonde leefstijl heeft veel voordelen 8

Ontwaakt! maart 2011

ge ziekte of de dood worden bedreigd, niet verstandig gaan leven. Wat helpt dan wel? Zoals voor iedereen geldt, is het belangrijk dat ze een hoger doel in het leven krijgen. Huwelijkspartners kunnen elkaar alleen helpen als ze gezond en sterk blijven. Ouders willen hun kinderen graag zien opgroeien. Volwassen kinderen hebben soms de zorg voor bejaarde familieleden. Daarnaast is het goed om geen last voor de gemeenschap te willen zijn. Al die dingen hebben te maken met liefde en bezorgdheid voor anderen. Een nog sterkere motivatie is toewijding aan onze Schepper. Gelovige mensen willen zuinig zijn op hun leven omdat ze dankbaar zijn voor dit kostbare geschenk van God (Psalm 36:9). Als we gezond zijn, kunnen we meer voor God doen. Er bestaat geen betere motivatie om op onze gezondheid te letten.

DOE IETS AAN

UW GEZONDHEID AM, die in het eerste artikel is genoemd, was zich er net als veel andere mensen niet van bewust hoe belangrijk dingen zoals een goed voedingspatroon voor de gezondheid zijn. Hij vertelt: „Door het Ontwaakt!-artikel ’Voedzaam eten binnen uw bereik’ (8 mei 2002) ging ik inzien waarom het belangrijk is op je voeding te letten. Als gezin probeerden we de tips uit dat artikel toe te passen. Na een tijdje merkten we dat we een betere weerstand kregen. Voordat we op onze voeding gingen letten, waren we vaak verkouden, maar dat zijn we nu bijna nooit meer. En dankzij het Ontwaakt!-artikel ’Zes manieren om uw gezondheid te beschermen’ (22 september 2003) leerden we hoe we op een goedkope en eenvoudige manier aan schoon drinkwater konden komen. We hebben ook veel gehad aan het Ontwaakt!-artikel ’Zeep — Een „doe-het-zelfvaccin” ’ (22 november 2003). We zijn de suggesties uit dit artikel

gelijk gaan toepassen. Nu hebben we veel minder last van ooginfecties. In onze omgeving maken de mensen zich niet zo druk om de grote zwermen vliegen en muggen. Maar wij hebben van de video De bijbel — Een boek dat kracht uitoefent in uw leven1 geleerd dat we zulke insecten op een afstand moeten houden. Ook dit helpt ons gezond te blijven.” Geef het niet op! Welke veranderingen u ook moet aanbrengen, de kans is groot dat u meer resultaat hebt als u het geleidelijk doet en u geen onbereikbare doelen stelt. Probeer bijvoorbeeld te minderen met het eten van onge´ ´ zonde dingen in plaats van in een keer alles te laten staan. Probeer wat vroeger naar bed te gaan en iets meer te bewegen. Iets doen is beter dan niets. Meestal kost het weken of maanden voordat een goede gewoonte een tweede natuur wordt. Misschien ziet u niet direct resultaat van wat u doet, maar geef de moed niet op. Als u ondanks terugvallen doorzet, zal uw gezondheid er waarschijnlijk op vooruitgaan. In deze onvolmaakte wereld is het voor niemand mogelijk volmaakt gezond te zijn. Als u ziek wordt, hoeft dat niet te komen doordat u nalatig bent geweest, maar kan dat het gevolg zijn van de zwakte die op dit moment nog bij de mens hoort. Laat daarom niet toe dat u al te gestrest of bezorgd wordt over uw gezondheid of iets anders. „Wie van u kan door bezorgd te zijn een el aan zijn levensduur toevoegen?”, vroeg Jezus (Lukas 12:25). Probeer in plaats daarvan dingen te vermijden waardoor uw leven onnodig verkort wordt en de kwaliteit ervan afneemt. Dan kunt u nu al een zo gezond mogelijk leven leiden totdat in Gods nieuwe wereld de dag aanbreekt waarop „geen inwoner zal zeggen: ’Ik ben ziek’ ” (Jesaja 33:24). 1 Uitgebracht door Jehovah’s Getuigen.

Ontwaakt! maart 2011

DE ZIENSWIJZE VAN DE BIJBEL

Zorg goed voor uw lichaam

In de Bijbel wordt het aanbidden van God door middel van zelfkastijding niet aanbevolen of goedgepraat. De Bijbel moedigt mensen die God vrezen juist aan om goed voor hun lichaam te zorgen. Dat is bijvoorbeeld terug te vinden in de raad die de apostel Paulus geeft over lief¨ de binnen het huwelijk. In Efeziers 5:28, 29 verwijst hij naar de manier waarop een man zijn lichaam van nature zou behandelen: „Aldus behoren mannen hun vrouw lief te hebben als hun eigen lichaam. (...) Niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat, maar hij voedt en koestert het, zoals ook de Christus dit doet ten aanzien van de gemeente.” Zou de aansporing dat mannen hun vrouw moeten liefhebben als hun eigen lichaam veel betekenis hebben als er van gelovigen werd verwacht dat ze zichzelf bij de aanbidding pijnigden? Het is duidelijk dat personen die zich aan Bijbelse principes willen houden, goed voor hun lichaam moeten zijn en het zelfs moeten koeste10

Ontwaakt! maart 2011

ren. Een dergelijke liefde moeten ze ook voor hun huwelijkspartner tonen. Mensen die de Bijbel lezen, treffen daarin dan ook veel adviezen aan die hen helpen goed voor hun lichaam te zorgen. Er wordt bijvoorbeeld gewezen op de voordelen van lichaams¨ beweging (1 Timotheus 4:8). De consequenties van slechte eetgewoonten en de genezende werking van bepaalde voedingsmiddelen komen ter ¨ Een pelgrim beklimt op zijn knieen de trap naar een kerk

5 2010 photolibrary.com

E MEESTE mensen vinden alleen al de gedachte aan zelfkastijding afschuwelijk. Toch worden personen die hun lichaam pijnigen door geseling, extreem vasten of het dragen van een haren boetekleed soms als prijzenswaardige voorbeelden voor gelovigen gezien. Zulke praktijken zijn niet slechts een overblijfsel uit de middeleeuwen. Volgens recente nieuwsberichten zijn er zelfs in deze tijd prominente geestelijke leiders geweest die zichzelf hebben gegeseld. Wat zet mensen ertoe aan zoiets te doen? Een woordvoerder van Opus Dei zei dat „vrij´ ´ willig aanvaard ongemak een manier is om een te worden met Jezus Christus en het lijden dat hij vrijwillig aanvaardde om ons van zonde te verlossen”. Maar wat zegt de Bijbel over dit onderwerp?

Brengt zelfkastijding iemand dichter tot God?

¨ sprake (Spreuken 23:20, 21; 1 Timotheus 5:23). De Bijbel moedigt mensen aan om goed voor zichzelf te zorgen zodat ze zo lang mogelijk actief kunnen zijn (Prediker 9:4). Als God mensen in zijn Woord de raad geeft op hun gezondheid te letten, dan zou hij toch niet willen dat ze hun ¨ lichaam letsel toebrengen? — 2 Korinthiers 7:1.

in de oudheid (Leviticus 19:28; Deuteronomium 14:1). Als God dat veroordeelde, zou hij ook niet willen dat iemand zichzelf verwondde met een zweep. De Bijbelse norm is duidelijk: opzettelijk het eigen lichaam beschadigen is voor God onaanvaardbaar. Kunstenaars willen graag dat hun werk met respect behandeld wordt. Zo wil Jehovah God Moeten christenen ook dat zijn schepping, het menselijk lichaam, Jezus’ lijden zelf ervaren? wordt gerespecteerd (Psalm 139:14-16). ZelfkasSommige organisaties gebruiken ten onrechtijding zal iemand niet dichter tot God brengen, te het lijden van Jezus Christus en zijn eerste maar de band met hem juist verstoren. Bovenvolgelingen als argument om tot zelfkastijding dien is het een verdraaiing van de leringen uit aan te sporen. Maar de Bijbel zegt nergens dat ¨ de evangeli en. aanbidders van God zichzelf lijden toebrachten. Als christelijke Bijbelschrijvers op Christus’ lijden wezen, deden ze dat om christenen De Bijbelse norm is duidelijk: opzettelijk het eigen lichaam aan te moedigen onder vervolging te volharden, beschadigen is voor God niet om hun eigen vervolging te veroorzaken. onaanvaardbaar Iemand die zichzelf kastijdt, volgt daarmee dus niet Christus na. Stel dat u ziet dat een vriend voor wie u veel Onder leiding van God schreef Paulus over respect hebt, door een woedende menigte wordt zulke onderdrukkende, door mensen bedachuitgescholden en geslagen. Het valt u op dat hij te leerstellingen: „Deze dingen hebben wel een kalm blijft en niet gaat terugslaan of terugschelschijn van wijsheid in een zichzelf opgelegde den. Als u uw vriend zou willen navolgen, zou u vorm van aanbidding en schijnnederigheid, een zichzelf dan gaan slaan en uitschelden? Natuurstrenge behandeling van het lichaam, maar ze lijk niet! Daarmee zou u het gedrag van de mehebben geen waarde ter bestrijding van de benigte nabootsen. Als u werd aangevallen, zou u vrediging van het vlees” (Kolossenzen 2:20-23). gewoon proberen geen kwaad met kwaad te verZelfkastijding zal iemand dus echt niet helpen gelden. dichter tot God te komen. De vereisten voor Het is duidelijk dat van Christus’ volgelingen de ware aanbidding van God zijn daarente¨ niet wordt verwacht dat ze zichzelf kastijden. gen ’verkwikkend, weldadig en licht’ (Mattheus Daarmee zouden ze in feite de woedende me- 11:28-30). nigte nabootsen die hem mishandelde en probeerde te doden (Johannes 5:18; 7:1, 25; 8:40; WAT DENKT U? 11:53). In plaats daarvan moeten ze proberen net als Christus te zijn door kalm te blijven als ˘ Hoe beziet God het menselijk lichaam? ze vervolgd worden (Johannes 15:20). — Psalm 139:13-16.

Een verkeerde uitleg van de Bijbel

´ ´ Al voor het christelijke tijdperk werd het de Joden in de Schriften verboden om hun lichaam te beschadigen. De Wet, die als handleiding diende voor hun leven en aanbidding, verbood hun bijvoorbeeld expliciet om ’insnijdingen in hun vlees te maken’, een gebruik dat blijkbaar veel voorkwam bij niet-Joodse volken

˘ Kan zelfkastijding u helpen tegen ongepaste verlangens te strijden? — Kolossenzen 2:20-23.

˘ Was het de bedoeling dat ware aanbidding zwaar of moeizaam zou zijn? ¨ — Mattheus 11:28-30.

Ontwaakt! maart 2011

Het boek der martelaren

van Jean Crespin Titelpagina van Crespins martelaarsboek (editie van 1564)

N 1546 werden veertien mannen uit Meaux (Frankrijk) wegens ketterij tot de brandstapel veroordeeld. Wat hadden ze misdaan? Ze waren in particuliere huizen bijeengekomen, hadden gebeden, psalmen gezongen, het Avondmaal gevierd en verklaard dat ze nooit ’paapse afgoderij’ zouden aanvaarden. Op de dag van hun terechtstelling vroeg de rooms-katholieke leraar Francois Picard de ver¸ oordeelde mannen naar hun mening over het Avondmaal des Heren. Als antwoord ondervroegen ze hem over de katholieke transsubstantiatieleer, die zegt dat het brood en de wijn tijdens de viering door een wonder in Jezus’ vlees en bloed veranderen. De veroordeelden vroegen: ’Smaakt het brood naar vlees of smaakt de wijn naar bloed?’ Hoewel Picard geen weerwoord had, werden de veertien mannen aan palen vastgebonden en levend verbrand. Degenen bij wie de tong niet was uitgerukt, zongen psalmen. Geestelijken die bij de terechtstelling aanwezig waren, probeerden hen met hun eigen gezang te overstemmen. De volgende dag maakte Picard op dezelfde plek bekend dat de veertien eeuwig zouden branden in de hel. Europa was in de zestiende eeuw een gevaarlijke plaats voor andersdenkenden. Velen die de

Ontwaakt! maart 2011

traditionele leerstellingen van de kerk aanvochten, werden door hun religieuze tegenstanders ´ gruwelijk gemarteld. Een bron van informatie over zulk lijden is het boek Le Livre des martyrs (Het boek der martelaren) van Jean Crespin, ` dat in 1554 in Geneve (Zwitserland) werd uitgegeven. Het staat ook wel bekend als Histoire des martyrs.1 Een advocaat wordt een aanhanger van de Reformatie

Crespin werd rond 1520 geboren in Atrecht (Arras), in wat nu Noord-Frankrijk is, ¨ en hij studeerde rechten in Leuven (Belgie). Daar kwam hij waarschijnlijk voor het eerst in aan¨ raking met hervormingsgezinde ideeen. In 1541 werd hij aangesteld als secretaris van een bekende rechtsgeleerde in Parijs. Kort daarna was hij op het Place Maubert in Parijs aanwezig bij de verbranding van Claude Le Painctre, die als ketter was veroordeeld. Hij was diep onder de indruk van het geloof van deze jonge goudsmid, die werd terechtgesteld omdat hij, zoals Crespin het verwoordde, „de waarheid aan zijn ouders en vrienden had bekendgemaakt”. Niet veel later werd hij advocaat in Atrecht. Maar al snel leidde zijn pas gevonden geloof ertoe dat hij van ketterij beschuldigd werd. Om aan vervolging te ontsnappen vluchtte hij naar` Straatsburg, en later vestigde hij zich in Geneve. Daar bevond hij zich in het gezelschap van aanhangers van de Reformatie. Hij gaf zijn car` riere in de advocatuur op en werd drukker. Hij gaf religieuze werken uit van hervormers zoals Johannes Calvijn, Maarten Luther, John 1 Van dit boek bestaan verscheidene herziene edities met diverse titels en toevoegingen die zowel tijdens het leven van Crespin als na zijn dood werden uitgegeven.

´ ´ Images, both pages: 5 Societe de l’Histoire du Protestantisme Francais, Paris ¸

Protestanten worden terechtgesteld in aanwezigheid van Hendrik II van Frankrijk en zijn hofhouding

Knox en Theodorus Beza. Hij drukte de Griekse tekst van het deel van de Bijbel dat meestal het Nieuwe Testament wordt genoemd. Daarnaast drukte hij de Bijbel in zijn geheel of gedeeltelijk in het Engels, Frans, Italiaans, Latijn en Spaans. Maar hij werd vooral bekend vanwege zijn martelaarsboek. Daarin nam hij de namen op van velen die tussen 1415 en 1554 vanwege ketterij waren terechtgesteld. Het doel van een lijst van martelaren

In veel boeken van hervormers werd de wreedheid van de katholieke autoriteiten aan de kaak gesteld. Deze boeken waren voor velen bemoedigend. De heldenmoed van protestantse martelaren werd er namelijk in voorgesteld als een voortzetting van het lijden van aanbidders van God in vroeger tijden, zoals de eerste christenen. Om andere protestanten een voorbeeld ter navolging te geven, stelde Crespin een lijst op van personen die voor hun geloof gestorven waren.1 Crespins boek is een compilatie van rechtbankverslagen, verhoren en ooggetuigenverslagen, en ook van verklaringen die beschuldigden vanuit de gevangenis schreven. Het bevat bovendien bemoedigende brieven aan de gevangenen. Sommige van die brieven stonden vol Bijbelcitaten. Volgens Crespin was het geloof van de martelaren „het waard eeuwig herdacht te worden”. Veel van de leerstellige verhandelingen in Crespins boek gaan over bekende strijdpunten tussen katholieken en protestanten. De vervolgers en de vervolgden twistten bijvoorbeeld 1 In 1554, het jaar waarin Crespin zijn lijst publiceerde, werden er nog twee martelaarsboeken uitgegeven: een in het Duits van Ludwig Rabus en een in het Latijn van John Foxe.

over kwesties als het gebruik van beelden bij de aanbidding, het vagevuur en gebeden voor de doden, de vraag of Jezus’ offer tijdens de mis herhaald werd en of de paus de vertegenwoordiger van God was. Het martelaarsboek van Crespin getuigt van de onrust en intolerantie waardoor die rumoerige tijden gekenmerkt werden. Hoewel hij zijn aandacht richtte op de vervolging van protestanten door katholieken, moet niet vergeten worden dat protestanten soms met vrijwel dezelfde mate van wreedheid katholieken vervolgd hebben. Door de hele geschiedenis heen heeft valse religie zich bevlekt met ’het bloed van profeten en van heiligen en van allen die op de aarde geslacht zijn’. Het bloed van degenen die God als zijn getrouwe martelaren erkent, roept beslist om wraak (Openbaring 6:9, 10; 18:24). Waarschijnlijk zullen veel personen die in de tijd van Crespin vanwege hun geloof de marteldood zijn gestorven, in alle oprechtheid op zoek zijn geweest naar religieuze waarheid. Ontwaakt! maart 2011

Muziekinstrumenten ¨ in het oude Israel

UZIEK was een wezenlijk onderdeel van ¨ de cultuur van het oude Israel. Er werd op trompetten en hoorns geblazen om het volk voor de aanbidding op te roepen en om belangrijke evenementen aan te kondigen. Harpen en lieren werden bespeeld om koningen ¨ tot rust te brengen (1 Samuel 16:14-23). Trommels, cimbalen en ratels werden ¨ gebruikt bij feestelijke gelegenheden (2 Samuel 6:5; 1 Kronieken 13:8). ¨ Over Jubal, een afstammeling van Kaın, zegt de Bijbel dat hij ’de stamvader bleek te zijn van allen die de harp en de schalmei hanteren’ (Genesis 4:21). Het kan zijn dat hij de uitvinder was van zowel snaar- als blaasinstrumenten. De Bijbel beschrijft heel wat gebeurtenissen waarbij muziek een rol speelde, maar zegt niet veel over de instrumenten zelf. Aan de hand van archeologische vondsten en oude geschriften hebben geleerden echter geprobeerd te achterhalen hoe oude muziekinstrumenten eruit hebben gezien en hebben geklonken. Sommige conclusies zijn gissingen, maar laten we eens kijken naar een paar voorbeelden die goed gedocumenteerd zijn.

Tamboerijnen, sistrums en cimbalen

¨ Nadat God Mozes en de Israelieten door middel van een wonder door de Rode Zee geleid had, nam Mozes’ zus, Mirjam, „een tamboerijn in haar hand, en alle vrouwen gingen toen achter haar aan met tamboerijnen en in ¨ reidansen” (Exodus 15:20). In Israel zijn geen tamboerijnen gevonden zoals we die nu kennen, maar in plaatsen als Achzib, Megiddo en Beth-Sean zijn wel aardewerken beeldjes uit 14

Ontwaakt! maart 2011

Bijbelse tijden opgegraven van vrouwen die een kleine handtrom vasthielden. Dit instrument wordt in Bijbelvertalingen vaak een tamboerijn genoemd. Het was waarschijnlijk een eenvoudige houten hoepel die bespannen was met een dierenvel. In de tijd van de patriarchen speelden vrouwen bij feestelijke gelegenheden op tamboerijnen en werd er ook gezongen en gedanst. De ¨ Bijbel zegt dat toen de Israelitische leider Jefta terugkeerde na een grote overwinning in de strijd, zijn dochter hem tegemoetkwam „met tamboerijnspel en dans”. Bij een andere gelegenheid werd David na triomfen in de oorlog feestelijk ingehaald door de vrouwen „met gezang en reidansen” en „met tamboerijnen” ¨ (Rechters 11:34; 1 Samuel 18:6, 7). Toen David als koning de ark van het verbond naar Jeruzalem bracht, ’bedreven Da¨ vid en heel het huis van Israel vreugde voor het aangezicht van Jehovah, met allerlei instrumenten van jeneverhout en met harpen en met snaarinstrumenten en met tamboerijnen ¨ en met sistrums en met cimbalen’ (2 Samuel 6:5). De tempel in Jeruzalem had later een eigen orkest met geoefende musici die cimbalen, trompetten en harpen en andere snaarinstrumenten bespeelden. We hebben nu een idee hoe een tamboerijn eruitzag, maar wat was een sistrum? Blijkbaar was het een ratel met een klein ovaal metalen raam aan een handvat. Als ermee geschud werd, maakte het een schel, rinkelend geluid. In ´ ´ de Bijbel wordt maar een keer melding gemaakt van sistrums, namelijk toen de ark van het ver-

Een sistrum werd geschud als een ratel

bond naar Jeruzalem gebracht werd. Volgens de Joodse overlevering werd het sistrum echter ook bij droevige gebeurtenissen gebruikt. Hoe zagen cimbalen eruit? Misschien denkt u daarbij aan een paar grote metalen schijven die tegen elkaar geslagen worden.¨ Maar sommige cimbalen in het oude Israel waren niet meer dan tien centimeter in doorsnee, vergelijkbaar met castagnetten, en maakten een tinkelend geluid. Harpen en snaarinstrumenten

De kinnor, vaak vertaald met harp of¨ lier, was een veelgebruikt instrument in Israel. David speelde erop ¨ om koning Saul rustig te stemmen (1 Samuel 16:16, 23). Geleerden hebben ¨ op rotswanden, munten, mozaıeken, gedenkplaten en zegels minstens dertig oude afbeeldingen van dit instrument gevonden. De vorm ervan is in de loop van de eeuwen veranderd. De musicus hield het instrument in zijn armen en tokkelde erop met zijn vingers of met een plectrum. De nevel leek op de kinnor. Het is niet zeker hoeveel snaren het instrument had, hoe groot het was en hoe het bespeeld werd. Maar de meeste geleerden zijn van mening dat zowel de nevel als de kinnor licht en draagbaar was.

Koning David was een geoefend harpspeler

Trompetten en hoorns

Mozes kreeg van God de opdracht twee trompetten te laten vervaardigen. Ze moesten gemaakt worden van gedreven of uitgeklopt zilver (Numeri 10:2). De priesters gebruikten ze

De tamboerijn bestond al in de tijd van de patriarchen

De trompet werd gebruikt om allerlei evenementen aan te kondigen

Aardewerken beeldje van een vrouw met een handtrom (achtste eeuw v.G.T.)

Munt waarop een snaarinstrument is afgebeeld (tweede eeuw)

Allerlei muziekinstrumenten

Een steen uit de tempelomheining in Jeruzalem met de inscriptie „naar de trompetplaats” (eerste eeuw v.G.T.)

Ontwaakt! maart 2011

In Bijbelse tijden werden ook instrumenten gebruikt als fluiten, bellen en luiten. Jehovah’s ¨ profeet Daniel, die als balling in Babylon zat, schreef over het orkest van koning Nebukadnezar. Daarin zaten onder anderen musici die de citer, de schalmei en de doedelzak bespeelden ¨ (Daniel 3:5, 7). Uit dit korte overzicht van enkele instrumenten die in de Bijbel worden vermeld, blijkt dat muziek echt deel uitmaakte van het dagelijks ¨ leven in het oude Israel en waarschijnlijk ook in andere oude beschavingen. De klanken van muziek waren niet alleen te horen aan het koninklijk hof en in plaatsen van aanbidding, maar ook in de dorpen en bij de mensen thuis.

om een aantal feesten en allerlei evenementen in verband met de tempel aan te kondigen. Afhankelijk van het doel werden er verschillende geluiden geproduceerd. Soms werd er hard en lang op de trompetten geblazen en andere keren korter. Het is niet bekend hoe ze er precies uitzagen, omdat er geen trompetten uit Bijbelse tijden gevonden zijn. We hebben alleen de weergave van kunstenaars, zoals de afbeelding ¨ op het bas-relief op de Titusboog in Rome. De sjofar of de hoorn wordt in de Hebreeuwse Geschriften meer dan zeventig keer genoemd. Dit instrument werd gemaakt van de hoorn van een ram of geit. Volgens Joodse bronnen kon de sjofar twee vormen hebben: recht met een gouden mondstuk, of gebogen en met zilver versierd. De hoorn werd vaak als signaalinstrument gebruikt omdat hij een hol geluid van twee of drie tonen kon voortbrengen dat ver droeg. ¨ In het oude Israel werd de hoorn gebruikt om bepaalde religieuze vieringen aan te kondigen, zoals het begin en het eind van de sabbat. Maar hij werd ook bij andere gelegenheden gebruikt, bijvoorbeeld in tijden van oorlog. We kunnen ons heel goed voorstellen hoe angstaanjagend het geluid van de driehonderd hoorns moet hebben geklonken vlak voor de nachtelijke verrassingsaanval van Gideons leger op de Midianieten (Rechters 7:15-22).

EEN BOEK WAAROP U KUNT VERTROUWEN

Deel 5

Griekenland in de Bijbelse geschiedenis

Top, time line: Egyptian wall relief and bust of Nero: Photograph taken by courtesy of the British Museum; Persian wall ´ ´ relief: Musee du Louvre, Paris; bottom, bust of Alexander the Great: Musee du Louvre, Paris

Dit is deel vijf van een serie van zeven artikelen in opeenvolgende uitgaven van „Ontwaakt!” over de zeven wereldmachten in de Bijbelse geschiedenis. Het doel ¨ ervan is te laten zien dat de Bijbel betrouwbaar en door God geınspireerd is, en dat de boodschap erin hoop biedt op een eind aan het leed dat veroorzaakt wordt door de wrede overheersing van de ene mens over de andere.

N DE vierde eeuw voor onze jaartelling zette ¨ Iland1 Alexander, een jonge Macedonier, Griekenop de wereldkaart. Hij zorgde ervoor dat Griekenland de vijfde wereldmacht in de Bijbelse geschiedenis werd. Uiteindelijk kwam hij bekend te staan als Alexander de Grote. Griekenland werd voorafgegaan door de wereld-¨ ¨ machten Egypte, Assyri e, Babylon en Medie¨ Perzie. Na Alexanders dood viel zijn rijk uiteen en raakte het in verval. Maar op het gebied van cultuur, taal, religie en filosofie bleef de Griekse invloed nog lang na de val van het politieke rijk merkbaar.

invloed. Er was zelfs een groep van tien hel-¨ lenistische steden die bijna allemaal in Israel lagen en die de Dekapolis (Grieks ¨ voor „tien steden”) werd genoemd (Mattheus 4:25; Markus 5:20; 7:31). In de Bijbel wordt meerdere keren naar deze regio verwezen, en het bestaan ervan wordt gestaafd door wereldlijke

Betrouwbare geschiedenis

In de Bijbel wordt niet gezegd dat er profeten van God actief waren in de tijd dat Griekenland de wereldmacht ¨ was. Ook werden er in die periode geen geınspireerde Bijbelboeken geschreven.¨ Toch wordt Griekenland in Bijbelprofetieen genoemd. Bovendien staan in de christelijke Griekse Geschriften (het Nieuwe Testament) veel verwijzingen naar de Griekse 1 De verwijzingen ´ naar Griekenland in dit artikel slaan op het ´ oude Griekenland voor de eerste eeuw en hebben geen betrekking op de huidige landsgrenzen.

Zo’n 200 jaar van tevoren wezen ¨ Bijbelprofetieen vooruit naar Alexander de Grote 17

GRIEKENLAND ¨ MEDIE

EGYPTE

¨ PERZIE

INDIA

HET GRIEKSE RIJK De Bijbel voorzei nauwkeurig de veroveringen van Alexander de Grote en het uiteenvallen van zijn rijk

bronnen en door de indrukwekkende overblijfselen van baden, tempels, theaters en amfitheaters. In de Bijbel staan ook veel verwijzingen naar de Griekse cultuur en religie, vooral in het boek Handelingen, dat door de arts Lukas geschreven is. Hier volgen een paar voorbeelden: In de beschrijving van gebeurtenissen tijdens het bezoek van de apostel Paulus aan Athene in het jaar 50 zegt de Bijbel dat de stad „vol afgodsbeelden” was (Handelingen 17:16). Historisch bewijsmateriaal bevestigt dat er overal in Athene en zijn voorsteden afgodsbeelden en heiligdommen te vinden waren. Handelingen 17:21 zegt dat „alle Atheners en de vreemdelingen die daar tijdelijk verbleven, hun vrije tijd met niets anders doorbrachten dan met het vertellen van of het luisteren naar iets nieuws”. Uit de geschriften van Thucydides en Demosthenes blijkt dat de Atheners dol waren op converseren en debatteren. De Bijbel zegt ¨ specifiek dat ’zowel de epicurische als de stoısche filosofen Paulus gingen bestrijden’ en hem zelfs naar de Areopagus brach18

Ontwaakt! maart 2011

ten om te horen wat hij nog meer te vertellen had (Handelingen 17:18, 19). Athene stond inderdaad bekend om haar vele filosofen, onder ¨ wie epicuristen en stoıcijnen. Paulus had het over een altaar in Athene met het opschrift: „Aan een onbekende God” (Handelingen 17:23). Altaren met die aanduiding waren mogelijk opgericht door Epimenides van Kreta. In zijn toespraak tot de Atheners citeerde Paulus de woorden: „Want wij zijn ook zijn nageslacht.” Hij schreef deze woorden niet toe aan ´ ´ een dichter maar aan „sommigen van de dichters onder u” (Handelingen 17:28). Hij had het kennelijk over Aratus en Cleanthes. Een geleerde kwam tot de conclusie: „Het verslag over Paulus’ bezoek aan Athene komt op mij duidelijk over als een ooggetuigenverslag.” Dat zou ook gezegd kunnen worden van de beschrijving in de Bijbel van Paulus’ ervaringen in ¨ Efeze (Klein-Azie). In de eerste eeuw hield deze stad nog steeds vast aan de heidense Griekse religie, en dan vooral aan de aanbidding van de godin Artemis.

De tempel van Artemis, een van de zeven wereldwonderen uit de oudheid, wordt in Handelingen een aantal keren vermeld. We lezen bijvoorbeeld dat Paulus’ prediking in Efeze de woede opwekte van Demetrius, een zilversmid met een bloeiende handel in zilveren Artemistempeltjes. Volgens hem had ’deze Paulus een aanzienlijke schare overreed en hen tot een andere opvatting gebracht door te zeggen dat de goden die door handen worden gemaakt, geen goden zijn’ (Handelingen 19:23-28). Vervolgens bracht hij een woedende menigte op de been die begon te schreeuwen: „Groot is Artemis van de ¨ Efeziers!” ¨ Tegenwoordig zijn de ruınes van Efeze en de plaats waar de tempel van Artemis gestaan heeft, te bezichtigen. En oude inscripties uit Efeze bewijzen dat er ter ere van de godin afgodsbeelden werden gemaakt en dat er een gilde van zilversmeden in de stad was.

der gehele aarde, en hij raakte de aarde niet aan. En wat de bok betreft, er was een opvallende hoorn tussen zijn ogen. En hij bleef helemaal naar de ram toe komen die de twee hoorns had, (...) en hij kwam op hem toerennen in zijn geweldige woede. En (...) vervolgens stootte hij de ram neer en brak zijn twee hoorns, en er bleek geen kracht in de ram te zijn om voor hem stand te houden. Hij wierp hem derhalve ter aarde en vertrapte hem (...) En de geitenbok, van zijn kant, nam een uitermate groot air aan; maar zodra hij machtig werd, werd de grote hoorn gebroken, waarna er op een in het oog springende wijze vier voor in de plaats oprezen, ¨ naar de vier windstreken van de hemel” (Daniel 8:5-8). ¨ Over wie ging dit Bijbelgedeelte? Daniel geeft zelf het antwoord: „De ram die gij gezien hebt, die de twee hoorns had, beduidt de koningen ¨ ¨ van Medie en Perzie. En de harige bok beduidt ¨ de koning van Griekenland; en wat de grote Betrouwbare profetieen hoorn aangaat die tussen zijn ogen was, die be´ ´ Zo’n tweehonderd jaar voor Alexander de duidt de eerste koning” (Daniel¨ 8:20-22). ¨ Grote schreef Gods profeet Daniel over wereldSta hier eens bij stil: Toen Babylon nog de weheerschappij: „Zie! daar kwam een geitenbok ¨ reldmacht was, voorzei de Bijbel al dat Medievan de ondergang der zon over de oppervlakte ¨ Perzie en Griekenland de volgende wereldmachten zouden zijn. En zoals we hebben gezien, zei de Bijbel specifiek dat zodra Griekenland „machtig werd”, de grote hoorn (Alexander) Beeldje van de Efezische zou worden „gebroken”. Hij zou vervangen worgodin Artemis den door vier andere, en geen daarvan zou een ¨ nakomeling van Alexander zijn (Daniel 11:4). Die profetie ging tot in detail in vervulling. Alexander werd in 336 voor onze jaartelling koning, en binnen zeven jaar versloeg hij de machtige Perzische koning Darius III. Daarna bleef hij zijn rijk uitbreiden totdat hij in 323 een vroegtijdige dood stierf. Hij was toen 32 jaar. Alexander werd ´ ´ als alleenheerser niet opgevolgd door een persoon, ook niet door zijn nakomelingen. Volgens het boek The Hellenistic Age riepen zijn vier belangrijkste generaals — Lysimachus, Cassander, Seleucus en Ptolemeus — zichzelf tot koning uit en namen ze het rijk over. Een altaar voor een Alexander vervulde tijdens zijn veroverings’onbekende god’ ¨ tochten ook andere Bijbelprofetieen. Zo Ontwaakt! maart 2011

AN TEL

Land dat in de loop van de tijd ontstaan is

VAS

Dam van Alexander

TYRUS

1/4 mijl 400 meter

HET HUIDIGE TYRUS

Alexander vervulde een Bijbelprofetie toen hij met het puin van de oude stad Tyrus op het vasteland een dam naar de eilandstad bouwde

¨ voorzeiden de profeten Ezechiel en Zacharia, die respectievelijk in de zevende en zesde eeuw voor onze jaartelling leefden, de ¨ verwoesting van de havenstad Tyrus (Ezechiel 26:3-5, 12; ¨ 27:32-36; Zacharia 9:3, 4). Ezechiel schreef zelfs dat haar stenen en stof „midden in het water” gestort zouden worden. Zijn die woorden in vervulling gegaan? Sta er eens bij stil wat Alexanders troepen tijdens de belegering van Tyrus in 332 deden. ¨ Ze schraapten het puin bijeen van de ruınes van de oude stad Tyrus — die op het vasteland had gelegen — en gooiden het in zee om een dam naar de eilandstad Tyrus te bouwen. De ¨ strategie werkte en Tyrus viel. „De profetieen tegen Tyrus zijn tot in de kleinste details vervuld”, zei een negentiende-eeuwse geleerde die het terrein in kaart had gebracht.1 Een hoop waarop u kunt vertrouwen

Alexanders veroveringen leidden niet tot een vredige, veilige wereld. Een geleerde die de regeringsperiode van het oude Griekenland had bestudeerd, schreef: „De omstandigheden van het gewone volk (...) veranderden in essentie nauwelijks.” Dat is door de geschiedenis heen vaak zo geweest en het bevestigt weer eens de uitspraak in de Bijbel „dat de ene mens over de ¨ 1 Zoals Ezechiel had voorzegd, werd Tyrus de eerste keer ver¨ overd door Nebukadrezar, de koning van Babylon (Ezechiel 26:7). Daarna werd de stad herbouwd. Die stad werd ¨ door Alexander verwoest, waarmee alle details uit de profetieen in vervulling gingen.

Ontwaakt! maart 2011

andere mens heeft geheerst tot diens nadeel” (Prediker 8:9). Maar er zal een eind komen aan slecht bestuur, want God heeft een regering opgericht die veruit superieur is aan alle bestuursvormen die mensen hebben bedacht. Die regering, Gods koninkrijk, zal alle menselijke bestuursvormen vervangen en de onderdanen ervan zullen echte en blijvende vrede en zekerheid kennen (Jesa¨ ja 25:6; 65:21, 22; Daniel 2:35, 44; Openbaring 11:15). De koning van Gods koninkrijk is niemand minder dan Jezus Christus. In tegenstelling tot machtshongerige, hooghartige menselijke regeerders wordt Jezus gemotiveerd door liefde voor God en de mensheid. Een psalmist voorzei over hem: „Hij zal de arme die om hulp schreeuwt, bevrijden, ook de ellendige en al wie geen helper heeft. Hij zal deernis hebben met de geringe en de arme, en de zielen van de armen zal hij redden. Van onderdrukking en van geweld zal hij hun ziel verlossen” (Psalm 72:12-14). Is hij de soort Regeerder die u zou willen? Dan is het goed om u te verdiepen in de zesde wereldmacht uit de Bijbelse geschiedenis: Rome. In het tijdperk van het Romeinse Rijk werd namelijk de voorzegde Verlosser geboren, die onuitwisbaar zijn stempel op de menselijke geschiedenis heeft gedrukt. Hierover gaat het zesde artikel van deze serie, dat u in de volgende uitgave van dit tijdschrift kunt vinden.

Een gelukkig leven als herder VERTELD DOOR ALIMBEK BEKMANOV

Vanaf mijn derde hielp ik bij het schapen hoeden, en ik kreeg er plezier in om voor de kudde te zorgen. Op mijn zeventiende was ik een ervaren herder. Later leerde ik dat er ook andere herders zijn, geestelijke herders. Ik wil graag uitleggen waarom het me nog meer voldoening geeft om zo’n herder te zijn. ¨ K BEN in 1972 geboren in Kirgizie, een voormalige Sovjetrepubliek. Mijn hele familie woonde in het dorp Chirpykty, aan de rand van het schitterende Issyk Koel. Het gebied rond dit meer is populair bij toeristen. Nu woon ik samen met mijn vrouw, Goelmira, in de hoofdstad Bisjkek, zo’n tweehonderd kilometer van de plaats waar ik opgegroeid ben.

Een herder met zijn schapen

Toen ik klein was, brachten we de schapen in het voorjaar naar hooggelegen bergweiden. Dat was een klim van meer dan drieduizend meter, die ons een paar dagen kostte. Er waren ook herders die een route namen die korter en sneller was. Maar omdat die route langs kloven en ravijnen leidde, raakten schapen die een beetje afdwaalden soms gewond en gingen er zelfs dieren dood. We wisten dat er op zulke routes wolven waren die de schapen vaak aanvielen of angst aanjoegen. Daardoor raakten ze van de kudde afgezonderd en werden ze een makkelijke

prooi. Om die reden koos mijn oom een route die veiliger en minder zwaar was, ook al kostte dat een of meer dagen extra. Soms wilde ik opschieten, maar dan hield mijn oom me tegen. „Alimbek,” zei hij dan, „denk aan de schapen en niet aan jezelf.” Op de prachtige hooggelegen bergweiden maakten we tijdelijke kooien waar de schapen ’s nachts veilig waren. Sommige herders hielden van uitslapen en brachten de schapen pas lang na zonsopgang naar de weiden. Tegen de tijd dat de schapen konden grazen, was het dan al heet. Al snel stonden de schapen dicht bij elkaar met de koppen naar beneden te hijgen. Omdat ze niet genoeg konden eten, werden ze zwak en mager. Maar mijn oom stond altijd om vier uur ’s ochtends op, voordat het licht werd. Hij zorgde ervoor dat zijn schapen tegen zonsopgang al in de weide waren, waar ze lekker konden grazen in de frisse ochtendlucht. Het was zoals het Kirgizische gezegde luidt: „Als je naar de schapen kijkt, zie je de herder.” Ontwaakt! maart 2011

Als de schapen na het grazen lagen te rusten, was dat een goed moment om ze na te kijken. Een van de grootste problemen bij onze schapen was dat vliegen eitjes legden in hun navel. De navel raakt dan ontstoken en opgezwollen. Als dat niet op tijd ontdekt wordt, kan de pijn zo erg worden dat een schaap wegloopt en doodgaat. We controleerden onze schapen bijna dagelijks zodat we ze konden behandelen. Dat kostte natuurlijk veel tijd en moeite, maar de schapen bleven daardoor wel gezond en tevreden. Elke avond telden we de schapen als ze terugkwamen bij de kooien. Ze gingen een kooi binnen via een smalle opening, soms met drie of vier tegelijk. We hadden honderden schapen, maar op een bepaald moment waren we ` zo handig in het tellen dat we in vijftien a twintig minuten wel achthonderd schapen konden tellen. Daar was veel oefening voor nodig, maar het lukte! Als we een schaap misten, pakte mijn oom een geweer en een staf en ging hij op zoek. Hij ging zelfs in de regen en het donker op zoek ´ ´ naar een enkel lammetje. Hij riep dan heel hard om wilde dieren af te schrikken. Als een schaap zijn stem hoorde, kon je zien dat het zich veilig voelde. We gaven alle schapen een naam, gebaseerd op hun uiterlijk of karakter. In een kudde zaten altijd wel koppige schapen die om de een of andere reden gewoon niet naar de herder wilden luisteren. Soms waren andere schapen geneigd een ongehoorzaam schaap te volgen. De herder probeerde zo’n koppig schaap dan in het gareel te krijgen, bijvoorbeeld door het alleen in de kooi achter te laten. Soms reageerde het daar goed op. Schapen die koppig bleven, belandden uiteindelijk op ons bord. Een ander soort herder

In 1989 begon ik me bezig te houden met oosterse vechtsporten en ik werd er heel goed in. Het jaar daarop moest ik in dienst. Terwijl ik in Rusland zat, richtten mijn vrienden, met wie ik aan vechtsport deed, een crimi22

Ontwaakt! maart 2011

nele ¨ bende op. Toen ik terugkwam in Kirgizie, beloofden ze me gouden bergen als ik me bij hen aansloot. Maar in diezelfde periode kwam ik in contact met Jehovah’s Getuigen. De Getuigen gaven antwoord op vragen waar ik als kind al mee zat, zoals de vraag waarom mensen doodgaan. Door onze gesprekken kwam ik erachter dat de dood het gevolg is van de zonde van de eerste mens, Adam (Romeinen 5:12). Ook leerde ik uit de Bijbel dat de ware God, Jehovah, zijn Zoon Jezus als ¨ Verlosser heeft gezonden en dat onze overgeerfde zonde vergeven kan worden als we geloof stellen in Jehovah en zijn Zoon. Dat maakt het mogelijk eeuwig in een paradijs op aarde te leven, wat Gods oorspronkelijke bedoeling met de mensheid was (Psalm 37:11, 29; 83:18; Johannes 3:16, 36; 17:1-5; Openbaring 21:3, 4). De Bijbelse antwoorden die de Getuigen gaven, waren zo duidelijk en logisch dat ik uitriep: „Dus zo zit het!” Ik verbrak het contact met mijn vroegere vrienden. Ze probeerden me een paar keer over te halen om me weer bij hun groep aan te sluiten. Maar mijn verlangen om de Bijbelse waarheden te leren kennen en toe te passen was sterk genoeg om hun verleidelijke aanbod af te slaan en zou er uiteindelijk toe leiden dat ik een geestelijke herder werd. Rond die tijd werd mijn moeder regelmatig door een bekende gebedsgenezer bezocht. Toen ik op een dag thuiskwam, hield de vrouw net een spiritistische seance. Ze zei dat ik een speciale gave had en spoorde me aan in de moskee een amulet te halen die me zou moeten helpen. Het lukte haar bijna me te overtuigen dat ik daardoor mensen zou kunnen genezen. De volgende dag vertelde ik de Getuigen die me Bijbelstudie gaven over haar bezoek. Ze lieten me in de Bijbel zien dat Jehovah tegen alle vormen van spiritisme is omdat er boze geesten bij betrokken zijn (Deuteronomium 18:9-13). Een paar nachten kon ik vanwege de invloed van de demonen niet slapen.

Onze schapen op de bergweiden

Elke avond telden we de schapen om te zien of ze er allemaal waren

Toen de Getuigen me leerden hoe ik in overeenstemming met Jehovah’s wil kon bidden, waren de nachtmerries snel voorbij. Ik raakte ervan overtuigd dat ik de ware Herder had gevonden, Jehovah. Ik kwam erachter dat David, de schrijver van veel Bijbelpsalmen, als jongen ook herder was geweest. Hij noemde Jehovah „mijn Herder”, en zijn uitspraken over Jehovah raakten me diep (Psalm 23:1-6). Ik wilde Jehovah’s Zoon, Jezus, navolgen, die de „herder van de ¨ schapen” wordt genoemd (Hebreeen 13:20). Begin 1993 symboliseerde ik op een grote vergadering in Bisjkek mijn opdracht aan Jehovah door de waterdoop. Een belangrijke bijeenkomst

komst zou organiseren waar we meer over ons pas gevonden geloof konden vertellen. Maar plaatselijke religieuze leiders begonnen mensen in de omgeving op te stoken. Ze spraken af deze bijeenkomst te gebruiken om mensen tegen ons op te zetten zodat we met prediken zouden ophouden. Op de afgesproken dag waren er ongeveer duizend aanwezigen, onder wie mensen uit drie dorpen in de omgeving. Er waren een paar Getuigen bij. Een van hen begon onze op de Bijbel gebaseerde leerstellingen uit te leggen. Nog geen vijf minuten later begon er iemand te schreeuwen en provocerende vragen te stellen. Er werden beschuldigingen en dreigementen geuit en de aanwezigen werden zo opgehitst dat ze ons aan wilden vallen. Toen schoot een van mijn oudere broers, die kort daarvoor met Bijbelstudie begonnen was, ons te hulp. Iedereen was bang voor hem en ging hem uit de weg omdat ze wisten dat hij goed in vechtsport was. Hij ging moedig tussen de aanvallers en de Getuigen in staan en we gingen weg zonder dat er iets gebeurde. In de jaren daarop werden velen die op die bijeenkomst waren geweest Getuigen. In ons dorp met ongeveer duizend inwoners zijn tegenwoordig ruim vijftig Getuigen van Jehovah.

Veel van mijn familieleden en buren begonnen bijeen te komen om de Bijbel te bestuderen. Zo’n zeventig personen uit ons dorp hielEen herdersdochter den bijeenkomsten in de buurt van Issyk Koel. Het dorpshoofd, dat familie van me was, had Een paar maanden voor het grote conveel interesse. Hij zei dat hij een grote bijeen- gres van Jehovah’s Getuigen in Moskou in Ontwaakt! maart 2011

augustus 1993 ontmoette ik Goelmira, een Getuige uit een Kirgizisch dorp. Ook zij kwam uit een herdersfamilie. In 1988, toen het werk van de Getuigen in de Sovjet-Unie nog verboden was, was Goelmira’s moeder de Bijbel gaan bestuderen met Aksamaj. In de jaren zeventig was Aksamaj de eerste Kirgizische Getuige van Jehovah in de streek. Het duurde niet lang of ook Goelmira kreeg Bijbelstudie van Aksamaj. In 1990 werden zij en haar moeder gedoopt. Goelmira voelde zich al snel gemotiveerd om te gaan pionieren, wat wil zeggen dat ze veel tijd aan evangelisatiewerk besteedde. Omdat ik ruim 150 kilometer bij Goelmira vandaan woonde, zag ik haar in de twee jaar daarop maar heel af en toe. In maart 1995 besloot ik dat ik haar beter wilde leren kennen en daarom ging ik op een ochtend naar haar huis. Tot mijn grote schrik kreeg ik te horen dat ze de volgende dag naar het Russische bijkantoor van de Getuigen zou vertrekken om daar als vrijwilliger te werken. Dat was meer dan vijfduizend kilometer bij mij vandaan! Inmiddels was ook ik begonnen met pionieren, en omdat er nog geen publicaties van ons in het Kirgizisch waren, was ik Russisch gaan leren. Goelmira en ik correspondeerden drie jaar met elkaar en spraken af dezelfde Bijbelgedeelten te lezen zodat we het over geestelijke onderwerpen konden hebben. Ondertussen was ik actief in de eerste Kirgizischsprekende gemeente, in Baliktsji. Samen met Goelmira Jehovah dienen

In 1998 kwam Goelmira op vakantie naar ¨ Kirgizie en trouwden we. Ik werd uitgenodigd om ook op het Russische bijkantoor te komen werken. Wat was ik blij dat ik Russisch had geleerd! Na een tijdje werd me gevraagd het vertaalteam te komen versterken dat Bijbelse publicaties in het Kirgizisch vertaalde. Ik bad tot Jehovah en vroeg hem om wijsheid en geduld. Natuurlijk was mijn collega Goelmira een grote hulp voor me. 24

Ontwaakt! maart 2011

Een recente foto van Goelmira en mij

In 2004 verhuisde ons vertaalteam naar Bisjkek, waar ik aangesteld werd in een comi´ te dat leiding geeft aan het werk van Jehovah’s ¨ Getuigen in Kirgizie. Daar waren toen zeven Kirgizische gemeenten en ruim dertig Russische gemeenten. Nu zijn er meer dan twintig Kirgizische gemeenten en heel wat Kirgizische groepen, die samen ongeveer 40 procent uitmaken van de 4800 Getuigen in het land. Goelmira en ik besloten ook Engels te leren, omdat dat ons zou helpen bij ons werk. Dat leidde ertoe dat we in 2008 uitgenodigd werden voor een bezoek aan het internationale hoofdkantoor van Jehovah’s Getuigen in de Verenigde Staten. Daar volgde ik een speciale cursus voor Getuigen die in hun land leiding geven aan het predikingswerk. We voelen ons nu beter in staat om in de geestelijke behoeften van de mensen in ¨ Kirgizie te voorzien. We hebben zelf ervaren dat Jehovah echt een liefdevolle Herder is. Ik heb persoonlijk de vervulling ondervonden van deze psalm: „Jehovah is mijn Herder. Mij zal niets ontbreken. In grazige weiden doet hij mij neerliggen; aan waterrijke rustplaatsen voert hij mij. Mijn ziel verkwikt hij. Hij leidt mij in de sporen van rechtvaardigheid om zijns naams wil” (Psalm 23:1-3).

TOEVAL OF ONTWERP?

De legboor van de houtwesp

Wisselende krachten

Terwijl de ene boorschacht in het hout dringt, zet de andere zich met zijn tandjes vast

˘ Het vrouwtje van de Sirex noctilio, een houtwesp, legt haar eitjes in naaldbomen. De manier waarop ze dat doet, heeft wetenschappers ¨ ¨ geınspireerd tot het ontwikkelen van efficientere chirurgische sondes. Wetenswaardigheid: De houtwesp boort een gaatje in de naaldboom met een legboor. Dit is een buisvormig orgaan met twee ’zaagbladen’ of ’boorschachten’ die met elkaar verbonden zijn en naar achteren gerichte zaagtandjes hebben. De tandjes van de ene schacht zetten zich vast in het hout terwijl de andere schacht een stukje vooruitgaat. Vervolgens zetten de tandjes van die schacht zich vast in het hout terwijl de eerste schacht een stukje opschuift. De legboor maakt snelle zaagbewegingen, waarbij de schachten zich afwisselend vastzetten en vooruitgaan. Zo boort de wesp met minimale inspanning tot wel twintig millimeter in het spinthout. Daarbij trekt de boor niet krom en breekt hij niet af. ¨ Geınspireerd door de legboor van de vrouwtjeswesp hebben wetenschappers een prototype ontwikkeld van een neurochirurgische sonde die volgens hetzelfde principe werkt. De sonde heeft een siliciumnaald die uit twee op en neer bewegende schachten met minuscule tandjes bestaat. Daarmee is het mogelijk om met minimale schade tot gebieden diep in de hersenen door te dringen. Maar dit instrument zou nog een bijzonder kenmerk hebben. Het tijdschrift New Scientist legt uit: „In tegenstelling tot de onbuigzame chirurgische sondes die nu in gebruik zijn, zal het instrument flexibel genoeg zijn om de veiligste route te nemen, waardoor tijdens operaties bijvoorbeeld risicovolle gebieden in de hersenen gemeden kunnen worden.” Met zo’n sonde zouden er ook minder incisies nodig zijn om bij moeilijk te bereiken gebieden te komen. Wat denkt u? Is de legboor van het vrouwtje van de houtwesp door toeval ontstaan of is hij ontworpen?

Hout Wasp: David R. Lance, USDA APHIS PPQ, Bugwood.org; diagram: J. F. V. Vincent and M. J. King, (1996). The mechanism of drilling by wood wasp ovipositors. Biomimetics, 3: 187-201

JONGE MENSEN VRAGEN

Wat moet ik weten over roken?

Bekijk de volgende opties en kruis aan wat op jou van toepassing is. Q Ik probeer graag nieuwe dingen uit Q Ik heb stress Q Ik wil erbij horen Q Ik let erg op mijn gewicht

Uitproberen. „Omdat ik me afvroeg hoe het zou zijn, nam ik een sigaret aan van een meisje op school en stak die buiten stiekem op.” — Tracy. Stress en erbij willen horen. „Klasgenoten zeiden vaak: ’Ik snak naar een sigaret’ en daar` ` na zeiden ze: ’He, he, nu kan ik er weer tegen!’ Dat wilde ik ook wel als ik stress had.” — Nikki. Afvallen. „Ik ken meisjes die roken om slank te blijven. Dat is een stuk makkelijker dan een dieet!” — Samantha. Maar wacht even voordat je je eerste (of je volgende) sigaret opsteekt. Word niet als een vis die in het aas bijt dat aan het haakje zit. De vis krijgt misschien even iets lekkers, maar het komt hem duur te staan! Het is beter het advies van de Bijbel op te volgen en je „vermogen om helder te denken” te gebruiken (2 Petrus 3:1). Sta eens stil bij de volgende vragen.

Wat weet je van roken?

Geef aan of de volgende uitspraken waar of niet waar zijn. a. Roken helpt tegen stress. b. Ik rook niet over mijn longen. c. Roken is pas op latere leeftijd schadelijk. d. Roken is sexy. e. Als ik rook, heb ik daar alleen mezelf mee.

LS je iets hebt aangekruist, dan heb je f. Het maakt God niet uit of ik rook. iets gemeen met jongeren die roken of Antwoorden die dat weleens hebben overwogen.1 Bijvoora. Roken helpt tegen stress. — Niet waar. beeld: Hoewel roken tijdelijk helpt tegen de stress 1 Hoewel dit artikel over het roken van sigaretten gaat, gelden van ontwenningsverschijnselen, hebben wede problemen en gevaren die genoemd worden ook voor rooktenschappers ontdekt dat de hoeveelheid vrije tabak.

A 26

Ontwaakt! maart 2011

stresshormonen in je lichaam door nicotine juist toeneemt. b. Ik rook niet over mijn longen. — Niet waar. Uit onderzoek is gebleken dat meer dan 80 procent van de rookdeeltjes die je inademt, in je lichaam achterblijft. c. Roken is pas op latere leeftijd schadelijk. — Niet waar. Hoewel de risico’s toenemen met elke sigaret die je opsteekt, zijn er ook onmiddellijke gevolgen. Sommige men´ ´ sen zijn al na een sigaret verslaafd. Je longinhoud wordt minder en waarschijnlijk krijg je een hardnekkig hoestje. Je krijgt eerder rimpels en ook meer rimpels. Als je rookt, loop je een groter risico op seksuele stoornissen, paniekaanvallen en depressies. d. Roken is sexy. — Niet waar. De wetenschapper Lloyd Johnston heeft ontdekt dat jongeren die roken „door de meeste leden van het andere geslacht minder aantrekkelijk worden gevonden”. e. Als ik rook, heb ik daar alleen mezelf mee. — Niet waar. Elk jaar overlijden duizenden mensen aan de gevolgen van meeroken. Je familie, je vrienden en zelfs je huisdieren hebben er dus last van. f. Het maakt God niet uit of ik rook. — Niet waar. Iemand die Gods goedkeuring wil hebben, moet ’zich reinigen van elke verontreini¨ ging’ (2 Korinthiers 7:1). Het staat vast dat roken het lichaam verontreinigt. Als je voor deze gewoonte kiest en daardoor ook nog eens jezelf en anderen schade toebrengt, kun je geen ¨ vriend van God zijn (Mattheus 22:39; Galaten 5:19-21). Hoe kun je nee zeggen?

Wat ga je dus doen als iemand je een sigaret aanbiedt? Vaak werkt het om gewoon resoluut te zeggen: „Nee dank je, ik rook niet.” Als de ander aandringt of je zelfs uitlacht, bedenk dan dat het jouw keus is. Je kunt zeggen: ˘ „Ik weet wat de risico’s zijn en ik heb besloten er niet aan te beginnen.” ˘ „Ik ben van plan om in de toekomst gewoon lekker te blijven ademen.”

WAT ANDERE JONGEREN ZEGGEN

“

Als iemand me vroeg waarom ik niet rookte, zei ik: ’Omdat ik geen zin heb om zwartgeblakerde longen te krijgen en vroeg dood te gaan.’

”

Benjamin

“

Wanneer iemand me een sigaret aanbood, zei ik gewoon nee. Als ze me dan onder druk zetten, zei ik: ’Je wilt toch niet zeggen dat je me het recht ontzegt om zelf te kiezen? Ik wist niet dat dat in deze tijd nog bestond!’

Heather

”

Maar net als de jongeren die aan het begin van het artikel werden aangehaald, merk je misschien dat de grootste druk van binnenuit komt. Dan kun je met jezelf redeneren door je af te vragen: ˘ Schiet ik er iets mee op als ik ga roken? Als ik bijvoorbeeld ga roken omdat ik erbij wil horen, zal ik dan echt door anderen geaccepteerd worden als roken zo’n beetje het enige is wat ik met ze gemeen heb? Wil ik eigenlijk wel bij mensen horen die het ¨ wel best vinden als ik mijn gezondheid ruıneer? ˘ Welke uitwerking zal roken hebben op mijn portemonnee, mijn gezondheid en het respect dat anderen voor me hebben? ˘ Ben ik bereid mijn vriendschap met God op te offeren voor een sigaret? Ontwaakt! maart 2011

Net als een vis die in aas bijt, wordt de roker even beloond maar krijgt hij later de rekening gepresenteerd

Maar stel dat je al verslaafd bent. Wat kun je dan doen om daarvan af te komen? Hoe kun je stoppen? 1. Overtuig jezelf. Maak een lijstje van

zorg dat je extra slaap krijgt. Bedenk dat het vervelende gevoel tijdelijk is, terwijl de voordelen blijvend zijn! 6. Vermijd triggers. Ontwijk plaatsen en situaties waardoor je in de verleiding kunt komen om te roken. Het kan zijn dat je sociale contacten met rokers moet vermijden (Spreuken 13:20). 7. Hou jezelf niet voor de gek. Zeg niet: ´ ´ ’Ik neem maar een trekje.’ Zulke redenaties leiden vaak tot een volledige terugval (Jeremia 17:9). Laat je niet beetnemen

Tabaksproducenten geven elk jaar miljarden uit aan reclame. Ze weten dus maar al te goed dat veel jongeren in hun aas zullen bijten en de verslaafde volwassenen van de toekomst zullen worden. Laat je geen geld uit de zak kloppen door de tabaksindustrie. Waarom zou je in hun aas bijten? Ze hebben echt niet het beste met je voor en dat geldt ook voor leeftijdgenoten die roken. Het is „in je eigen belang” om niet naar hen te luisteren maar de raad uit de Bijbel op te volgen (Jesaja 48:17, De Nieuwe Bijbelvertaling).

de redenen waarom jij wilt stoppen en kijk er geregeld op. Het verlangen om rein te zijn in Gods ogen kan een sterke motivatie zijn ¨ (Romeinen 12:1; Efeziers 4:17-19). ˘ WEETJE 2. Vraag om hulp. Als Met rookvrije je stiekem rookt, is dit tabak krijgt het moment om ervoor uit iemand vaak te komen. Vertel degenen meer nicotine voor wie je het verborgen binnen dan met hebt gehouden dat je gaat sigaretten. Het artikelen uit de „Jonge mensen vragen”-serie stoppen en vraag hun je te Meer bevat bovenvind je op www.watchtower.org/ypo helpen. Als je God wilt diedien meer dan nen, vraag hem dan in ge25 stoffen die het VRAAG HET JE OUDERS bed om hulp (1 Johannes risico op mond5:14). en keelkanker vergroten.

3. Kies een stopdag.

Geef jezelf een week of twee en kruis de dag waarop je gaat stoppen aan op je kalender. Vertel je familie en vrienden dat je op die dag wilt stoppen. ´ ´ 4. Ruim grondig op. Zorg voor de stopdag dat er nergens meer sigaretten te vinden zijn. Gooi ook aanstekers, lucifers en asbakken weg. 5. Doe iets tegen ontwenningsverschijnselen. Drink veel vruchtensap of water en 28

Ontwaakt! maart 2011

Het is een stuk makkelijker om druk te weerstaan als je erop voorbereid bent. Je kunt je ouders vragen om met je te oefenen wat je kunt zeggen als iemand je een sigaret aanbiedt. Laat je vader of moeder de rol van een opdringerige ¨ klasgenoot spelen. Hint: kijk voor ideeen op het werkblad „Voorbereiding op groepsdruk” op bladzijde 132 en 133 van Wat jonge mensen vragen — Praktische antwoorden, Deel 2.

EEN BLIK OP DE WERELD

Vertrouwen in kerk dramatisch gedaald „Steeds minder vertrouwen in de kerk”, luidde een kop in The Irish Times. ´ ´ In het bericht wordt de katholieke kerk op een lijn gesteld met andere instituten waar de meeste Ieren geen vertrouwen meer in hebben: de regering en de banken. In een land waar de loyaliteit aan de kerk altijd spreekwoordelijk is geweest, zei 32 procent ˆ van de ondervraagden bij een recente enquete dat ze de kerk „totaal niet” vertrouwden, en 21 procent zei dat ze de kerk „niet echt” vertrouwden. Dat het vertrouwen van het publiek zo „dramatisch gedaald” is, wordt toegeschreven aan de onrust die is ontstaan door de recente schandalen in de kerk. Werkloze academici Is een universitaire studie een garantie voor een baan? Lang niet altijd, zegt het Manila Bulletin. De krant citeert Herbert Bautista, de burgemeester van Quezon-Stad (Filippijnen): „Elk jaar leveren onze universiteiten miljoenen academici af die gewoon geen werk kunnen vinden omdat hun opleiding niet aansluit bij het aanbod van banen.” Velen vinden uiteindelijk een administratieve baan of gaan in een fastfoodrestaurant werken. De regering moedigt leerlin-

Brug aangetast door spuug De 457 meter lange Howrahbrug in Calcutta (India) wordt bedreigd door het spuug van ¨ voetgangers. Veel Indiers kauwen namelijk op gutkha, een mengsel van betelbladeren, arekanoten en gebluste kalk, wat ze daarna uitspugen. Dit is een heel agressief mengsel. Volgens The Telegraph van Calcutta heeft „het gezamenlijke spuug van de forenzen de dikte van de stalen beschermkappen op de stijlen [van de brug] sinds 2007 teruggebracht van 6 tot 3 millimeter”. De brug wordt elke dag door ongeveer 500.000 voetgangers en 100.000 voertuigen gebruikt.

¨ In Italie is voor het eerst een echtscheidingsbeurs gehouden. De bezoekers konden terecht bij relatiebemiddelingsbureaus voor een nieuwe partner, bij reisbureaus om een vakantie voor singles te boeken en bij echtscheidingsadviesbureaus voor een advocaat, financieel adviseur, psycholoog of mediator. — CORRIERE ¨ DELLA SERA, ITALIE.

Het „gebrek aan vertrouwen” dat het gevolg is van de „verkeerde aanpak van het misbruikschandaal” in de katholieke kerk heeft geleid tot de „grootste crisis van het instituut in eeuwen, en misschien wel in de hele geschiedenis van de kerk”. — NATIONAL CATHOLIC REPORTER, VS. Wetenschappers die het DNA ontrafeld hebben van het bevroren haar van een man die zo’n 4000 jaar geleden in Groenland gestorven is, hebben ontdekt dat hij „waarschijnlijk ¨

afkomstig was uit Siberie”. — REUTERS, VS.

gen aan om na het voortgezet onderwijs een korte technische of praktijkopleiding te volgen omdat ze dan waarschijnlijk makkelijker werk kunnen vinden.

VOOR GEZINSBESPREKING

Zoek de verschillen

Kun je de drie verschillen tussen plaatje A en plaatje B ontdekken? Schrijf je antwoorden hieronder op en maak de plaatjes af door ze in te kleuren. HINT: Lees Exodus 28:9-12, 33, 36, 37.

1 ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝

2 ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝

3 ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝

4. Welk plaatje klopt? Het rechter- of het linkerplaatje? ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝

˘ Antwoorden van blz. 30 en 31 op blz. 7

GESPREKSONDERWERP: Wat betekent het woord heilig? Waarom is het belangrijk dat aanbidders van Jehovah heilig zijn? Hoe kun je laten zien dat je heilig wilt zijn? HINT: Lees ¨ 2 Korinthiers 7:1. 30

Ontwaakt! maart 2011

OM ALS GEZIN TE DOEN: Laat alle gezinsleden ¨ iets opzoeken over de rol van de hogepriester in Israel. Bespreek dan samen wat jullie gevonden hebben. Wat waren bijvoorbeeld een paar taken van de hogepriester? HINT: Lees Leviticus 9:7; Deuteronomium 17:9-11. Waarom is Jezus ¨ Christus de allerbeste Hogepriester? HINT: Lees Hebreeen 4:14-16; 7:26-28; 9:11-14.

Laatste Bijbelboek geschreven

Bethlehem Ging van Moab naar Bethlehem

1 G.T.

98 G.T.

Uitknippen, dubbelvouwen en bewaren

Verzamel en leer

MOAB

Adam geschapen

VRAGE N A. Maak de volgende uitspraak van Ruth tegen Naomi af: „Uw volk zal . . .” B. Waarom is Ruth een goed voorbeeld voor mensen die voor ouderen en zieken zorgen? C. Vul de zin aan. Ruth trouwde met en werd een voorouder van en .

4026 v.G.T.

BIJBEL K AART

RUT H

Leefde rond 1200 v.G.T.

RU T H Een getrouwe weduwe uit Moab die haar bejaarde schoonmoeder, Naomi, hielp. De loyale liefde die Ruth voor Naomi had en haar vaste besluit om Jehovah te aanbidden, gaven haar de kracht om haar eigen land te verlaten en naar Bethlehem te gaan. Andere vrouwen zeiden tegen Naomi: ’Uw schoondochter is u beter dan zeven zonen’ (Ruth 4:14, 15). ANT WOORDE N A. „ . . . mijn volk zijn, en uw God mijn God” (Ruth 1:16). B. Ruth was zelfopofferend en ijverig (Ruth 2:7, 10-12, 17; 3:11). C. Boaz, ¨ koning David, Jezus Christus (Mattheus 1:5, 6, 16).

Mensen en landen ´ ¨ 5. Ik ben Shae. Ik woon in Groot-Brittannie. Dat ligt in Europa. Hoeveel Getuigen van Jehovah zijn er ongeveer in ¨ Groot-Brittannie? Zijn dat er 13.300, 133.000 of 333.000? 6. Waar woon ik? Zet een rondje om de goede letter. Zet een stip op de plaats waar jij woont. Dan kun je zien ¨ hoe ver Groot-Brittannie bij jou vandaan is.

Zoek het plaatje Kun je deze plaatjes in dit tijdschrift vinden? Vertel iets over elk plaatje.

B A C D

„Ik weet nu dat God een liefdevolle Vader is” ˘ Een negentienjarig meisje uit het zuiden van de Verenigde Staten schreef: „Ik kom uit een kerkelijk gezin en aanvaard de Christus als mijn persoonlijke Verlosser. Toch ben ik jarenlang bang geweest dat God me tot de hel zou veroordelen. Toen kreeg ik uw boek Wat leert de bijbel echt? Nadat ik een paar hoofdstukken gelezen had, was het alsof er een enorme last van me afviel. Ik begrijp nu dat Jehovah een liefdevolle, vriendelijke en barmhartige God is. Hij wil niet dat mijn relatie met hem gebaseerd is op angst voor hem. Ik ben van plan komende zondag naar de Koninkrijkszaal van Jehovah’s Getuigen te gaan! Ik zie er heel erg naar uit. Ik weet nu dat God een liefdevolle Vader is en geen God die een brandende hel heeft geschapen. Heel hartelijk bedankt.” Het boek Wat leert de bijbel echt? bespreekt nog meer belangrijke onderwerpen, zoals de toestand van de doden, de hoop op een opstanding, het gezinsleven, wie God en Jezus Christus zijn en waarom God lijden toelaat. U kunt dit boek aanvragen door de bon in te vullen en naar een van de adressen op bladzijde 5 te sturen.

Q Graag zou ik vrijblijvend dit boek ontvangen. Taal:

Naam

Adres

Q Neem contact met me op in verband met een gratis Bijbelstudie bij mij thuis.

WAT LEERT DE BIJBEL ECHT?

Postcode

Plaats

www.watchtower.org

g11 03-O