Er ein garantist for kvaliteten side 12 og 13
Rognkjeksen er klar for levering side 22 og 23
Ettertrakta råvare på veg tilbake side 24 og 25
Eit hav av moglegheiter Magasin om fiskeri og havbruk i Sogn og Fjordane. Gitt ut av Fjordenes Tidende og Firdaposten i november 2015.
Monica tar styringa Driftsleiar Monica Kalberg ved Svanøy Havbruk trivst godt i eit mannsdominert arbeidsmiljø. – Sjølvsagt hender det at eg blir frustrert, men då er det berre å ha bein i nasen og vise at «dette kan eg», seier 27-åringen. side 16 og 17
Foto: heidi hattestein
2 Eit hav av moglegheiter 2015 ANNONSE
NORDFJORD VEKST - for deg med en god idé eller et godt prosjekt!
Nordfjord Vekst AS er et felles næringsutviklingsselskap for Eid, Selje og Vågsøy kommune. Vi arbeider for vekst og størst mulig konkurransekraft for næringslivet og regionen.
Nordfjord Vekst har tre 1. Næringslivskontakt Vi er kommunene sin førstelinjetjeneste rettet mot gründere og vi forvalter de kommunale næringsfondene. Midlene støtter små bedrifter og entreprenører, kompetanseutviklingstiltak for nye og eksisterende virksomheter, samt tilrettelegging for næringsutvikling og 2. Næringsutviklingsprosjekt Vi jobber med flere næringsutviklingsprosjekt, blant annet innenfor spennende tema som IT, rekruttering og fornybar energi. Et av prosjektene vi jobber med er ringvirkninger av Lefdal Mine Datacenter, som skal bygge Europas største datasenter i en nedlagt gruve i Eid kommune i Nordfjord.
3. Rammevilkår for næringslivet Vi jobber aktivt for bedre rammevilkår for næringslivet. Bedre samferdsel og infrastruktur er viktig. Nordfjord Vekst arbeider blant annet for kystveien mellom Måløy og Florø. Et av prosjektene vi har arbeidet med i mange år er å få realisert Stad skipstunnel – verdens første fullskala skipstunnel.
Har duen enidé, idéeller et godt Har du og ønsker prosjekt, ogstarthjelp, ønsker starthjelp, må du ikke ta kontakt så ikke nølnøle medmed å taåkontakt med Vekst! med oss ossi iNordfjord Nordfjord Vekst! Besøk oss på www.nordfjordvekst.no eller siden vår på Facebook!
BESØKS- OG POSTADRESSE NORDFJORD VEKST AS Gate 1, nr. 119 - 6700 Måløy E-POST post@nordfjordvekst.no
NORDFJORD
Eit hav av moglegheiter 2015 3 ANNONSE
Stad skipstunnel verdens første skipstunnel Nordfjord Vekst har prosjektlederansvaret for Stad skipstunnel, og jobber målrettet for at man skal kunne starte byggingen av Stad skipstunnel i 2018/2019, slik at tunnelen kan åpnes tidlig på 2020-tallet.
Redusere risikoen for skipsulykker Bakgrunnen for Stad skipstunnel er at Stadhavet er det mest værutsatte og farligste havstykket langs norskekysten. Topografien på Stadhavet og skipsleia sin beliggenhet tett inntil land gjør dette havstykket spesielt krevende å passere. Stad skipstunnel vil kunne gi fartøy på størrelse med hurtigruteskipene en tryggere seilas, og ca. 84% av alle fartøyene langs kysten kan bruke tunnelen.
Mer effektiv sjøtransport For næringslivet vil Stad skipstunnel bety sikrere leveranser, mindre ventetid og bedre kvalitet på råvarer som fraktes forbi Stad. Disse faktorene bidrar også til redusert verditap for fiskerinæringen. Mye av både nasjonal og internasjonal næringsrelatert trafikk går i dag rundt Stad, bl.a. innen fiskeri, havbruk og maritim
industri. Samtidig går mye av varetransporten med trailer, noe som i stor grad skyldes ulempene ved å runde det usikre Stadhavet. Stad skipstunnel vil bidra til å flytte transport vekk fra et tungt belastet veinett, bedre regulariteten, og bidra til å nå målet om å få mer gods over fra vei til sjø.
Utvidet bo- og arbeidsmarkedsregion Stad skipstunnel vil gi positive ringvirkninger for regionen, og skape en utvidet bo- og arbeidsmarkedsregion fra Ålesund, via den maritime klyngen på søre Sunnmøre, til Måløy. Kun med skipstunnel gjennom Stad vil man kunne etablere sammenhengende hurtigbåtrute mellom Bergen og Ålesund. Et slikt hurtigbåttilbud vil binde sammen kysten og styrke næringslivet i regionen.
Turistattraksjon Verdens første skipstunnel vil kunne bli en turistattraksjon, og har allerede fått stor internasjonal oppmerksomhet. Tenk å kunne oppleve de flotte fjordene våre, i kombinasjon med å seile gjennom verdens første skipstunnel! Les mer på nettsiden vår: www.skipstunnel.no eller «Realiser Stad skipstunnel» på Facebook.
45-minuttsregionen Nordfjord Vekst har prosjektlederansvaret for 45-minuttsregionen, også kalt kystvegen Måløy-Florø. • Kysten av Sogn og Fjordane har et næringsliv med stort potensial, men med behov for bedre infrastruktur. Kystvegen kan være nøkkelen til folketallsvekst og nye næringslivssatsinger langs kysten. • 45-minuttsregionen vil knytte sammen Vågsøy, Bremanger, Flora og Førde kommune til en felles bo- og arbeidsmarkedsregion for ca. 50 000 innbyggere. • Kystvegen Ålesund-Bergen har en viktig funksjon som sammenbindingsvei mellom leverandørindustrien og havnene, og vil knytte Vågsøy, Bremanger og Flora tettere til den sterke maritime næringsklyngen på Søre Sunnmøre. • Med realisering av 45-minuttsregionen vil man halvere reisetiden mellom de to kystbyene Måløy og Florø, fra dagens ca. 2 timer inkludert ferje til ca. 1 time med bro over ytre Nordfjord. Les mer på nettsiden vår:
www.45minuttsregionen.no
Rutekart pr. ��/������. Med forbehold om endringer.
4 Eit hav av moglegheiter 2015
Hele Norge. Hele tiden. Fly direkte med Widerøe fra Florø og kom deg effektivt videre ut i Norge, eller til utlandet. Mulighetene er mange! Husk at fra april 2016 vil du kunne opptjene M EHAM N EuroBonus-poeng på direkterutene fra Florø. H O NNI N GSV ÅG wideroe.no H A MMERFEST H A SVIK
BER L EV ÅG BÅTSF J O RD V ARD Ø V AD SØ K I R K EN ES
L AK SEL V AL TA
TRO MSØ
SØ R K J O SEN
A NDENES
STO KMA RKNES H A RSTA D/NA RVIK LEKNES
SVO LVÆ R
RØ ST
NA RVIK
BO DØ
MO I RA NA SA NDNESSJØ EN
MO SJØ EN
BRØ NNØ YSUND RØ RVIK NA MSO S
TRO NDH EIM KR IS T IA NSUND MOL D E Å L E S UND
RØ RO S
ØR S T A/ V OL D A S AND A NE FL OR Ø FØR D E S OG ND A L
BERGEN HAUG E S UND S T A V ANG E R
OSLO SA NDEFJO RD
KR IS T IA NSA ND
GØTEBO RG
ABERDEEN NEWCASTLE
KØ BENH A VN
Hele Norge. Hele tiden.
Eit hav av moglegheiter 2015 5
d i r b y H s i r a Y S e v i t Ac
e s n e S y t e f *** Toyota Sa n e s pri i g g e l l i **** t n e t u d r da n a t s r e n o j s Naviga
Toyota Safety Sense:
Yaris Hybrid Active S 217.700,-*
Filskiftvarsler
1,95% fastrente i 3 år **
Automatisk fjernlys
Kollisjonsvern med autobrems
Automatgir er standard på hybrid
*Inkl frakt og reg.omk. Årsavgift kommer i tillegg. **Renten er subsidiert i 3 år for deretter å bli justert til normal salgsrente. Billån: Betinger minimum 35% kontantandel. Låneeksempel: Fastrente 1,95% Effektiv rente 4,7% 150 000,-/5 år Etableringsgebyr 2 917,- Totalt 168 238,-. ***Kundeverdi 5 700,-. Gjelder YARIS ACTIVE S. **** Gjelder YARIS ACTIVE S. Forbruk blandet kjøring, utslipp CO2 og NOx: Fra 0,33 l/mil, fra 75 g/km, fra 6 mg/km. Avbildet modell kan ha ekstrautstyr. Vi tar forbehold om trykkfeil.
Toyota Førde AS
Toyota Nordfjord AS
Steinavegen 10, 6802 Førde Tlf: 57 72 10 00 - www.toyota-forde.no
MÅLØY: Deknepollen - 6718 Deknepollen - Tlf: 57 85 26 50 STRYN: Hegreveien 16 - 6783 Stryn - Tlf: 57 87 60 00
• FØRDE • MÅLØY • STRYN
6 Eit hav av moglegheiter 2015
Ny eksportrekord for norsk sjømat
Forventar reduksjon
Fiskeridirektoratet har oppretta ei ny interregional faggruppe for å styrke innsatsen innan marin arealforvaltning. Regiondirektørane skal vere ansvarlege for faggruppa. Formålet med faggruppa er å bidra til større grad av likebehandling og høgare kvalitet på arbeidet innan for marin arealforvaltning.
Norge eksporterte sjømat for 8,1 milliardar kroner i oktober. Det er ei auke på 546 millionar kroner eller 7 prosent målt mot oktober månad i fjor. Det er rekord i ein enkeltmånad for Norge. – Aldri før i historien har det vore eksportert sjømat i løpet av ein måned for over 8 milliarder kroner, seier fungerande kommunikasjonsdirektør Marit Rein i Norges sjømatråd. Ved utgongen av oktober var det eksportert sjømat for 60 milliardar kroner så langt i år. Det var ei auke på 4,1 milliardar kroner eller 7 prosent frå samme periode i fjor.
Produksjonsforum i Sjømat Norge anslår at 2015 endar med eit slaktevolum på laks som er tilnærma lik fjoråret. For 2016 kan det gå i retning av ein mindre reduksjon i uttaket av fisk. Reduksjonen kjem i uttaket fyrste halvår, medan det i andre halvår er venta ei lita auke.
les meir om desse sakene:
Vil gje lik behandling
Reingjer med fisk
Laks: Ein utfordrande temperatursituasjon i år vil truleg gje utslag på slaktevolumet i starten av 2016.
8
Opplever gode tider
Har fylt båten Lengtar til sjøs Traff med valet
34 38 40 46
Dette er Eit hav av moglegheiter
For 13. året på rad kjem Fjordenes Tidende i Måløy og Firdaposten i Florø ut med ei felles temaavis om fiskeri- og havbruksnæringa i fylket. Vi som til dagleg kivast om å vere først med lokale nyhende i det dekningsområdet vi delar, ser heilt klart at vi saman kan lage eit betre og meir komplett produkt og set søkjelys på heile fylket. Vi er stolte av å presentere årets utgave av Eit hav av moglegheiter. Ansvarlege redaktørar: Erling Wåge, Fjordenes Tidende og Svend Arne Vee, Firdaposten Redaksjonsansvarlige: Jo Carlson, Fjordenes Tidende og Arve Solbakken, Firdaposten Skrivande journalistar: Fjordenes Tidende: Sindre Blålid Kvalheim, Christina Cantero og Ingebjørg Nilsen Stokkenes. Firdaposten: Arve Solbakken og Heidi Hattestein Marknadsansvarlege: Ståle Tennebø, Fjordenes Tidende og Sander Ødelien, Firdaposten Trykk: Polaris Trykk Ålesund Opplag: 49.000 eksemplar som blir distribuert til alle husstandar og verksemder i Sogn og Fjordane.
Optimist: Øystein Sandøy frå Vågsøy er overtydd om at sjømatnasjonen Norge har eit enormt potensiale for vekst og utvikling derso alle plan, og ein pålitelig leverandør av god, sunn og rimeleg mat til alle delar av ei svolta jord. Arkivfoto: Sindre Blålid Kvalheim kommentar
Ein mann eg kjende var noko påhalden med pengane sine. Han var fiskar, utøvde yrket sitt med både flid og dyktigheit, og i god vestlandspietistisk tradisjon visste han godt at pengar var storkna mannesveitte.
Sonen var saman med ei jente frå Austlandet, og når han besøkte henne hadde han alltid med seg fisk i alle variantar til henne og foreldra hennar. Ein gong kom han heim att aldeles molefonken, og faren spurde kva som var i vegen. Nei, det var slutt. «Slutt?», ropte faren, med auga i hårgarden og grå av sjokk. «Og så all den fisken, til inga nytte». Eg trur nok at sonen der og då ikkje syrgde aller mest over fisken som han hadde gitt jenta og familien hennar. Hjartesorga var verre. Fiskeri– og havbruksnasjonen Norge formeleg badar i fisk. Hundretusenvis av tonn
går i merdar langs kysten, og villfisken vi rår over let seg knapt nok kvantifisere. Men korleis kan han kome oss «til nytte», og vonaleg noko betre enn berre som friargåve, om jenta er aldri så vakker? Det kan det skrivast tjukke bøker om, alle like gode, eller like dårlege. Ytterlegare bearbeiding? Syrgjeleg dyrt i Norge! Mange bedrifter er flinke til å satse på ymse nisjeprodukt, men dei er helst i mindretal. Det er faktisk tørrfisk og klippfisk – som og er bearbeiding – som over tid har vist seg mest levedyktig. Filetproduksjon? Neppe lønsamt over tid, med
Eit hav av moglegheiter 2015 7
Vil auke lønnsemda i kystflåten – No er tida inne for å gjere noko med kvotetakene for den største kystflåten. Vi må heile tida gje fiskeflåten moglegheit for å tilpasse seg til ressursgrunnlaget, seier fiskeriminister Elisabeth Aspaker (H). Nærings- og fiskeridepartementet sende i november på høyring eit forslag om å heve
kvotetakene i kystflåten over 11 (13) meters heimelslengde. – Dette gjev den enkelte fiskar auka valfridom til å tilpasse driftsgrunnlaget til det ein sjølv finn mest lønnsamt, seier Aspaker. Kvotetak regulerer kor stor kvote som kan tildelast eitt fartøy, og desse har vore justert fleire gongar sidan innfø-
ringa av strukturkvoteordninga i takt med utviklinga i fartøygruppene. Norges Fiskarlag har bedt om at det vert opna for høgare kvotetak og større grad av likebehandling i dei ulike flåtegruppene. Høyringsfristen er 4. februar 2016.
Statsråd: Elisabeth Aspaker (H) opnar for høgare kvotetak i kystflåten. Arkivfoto: Sindre Blålid Kvalheim
om ein lukkast med å selje inn den overordna bodskapen: Store, godt forvalta ressursar, reint hav, rein natur, ein miljømessig oppegåande, effektiv flåte, kompetente aktørar på
Fisk til nytte
mindre filetmaskinene står om bord i ein trålar. Eg trur vi må sjå større på tinga. Eg er heilag overtydd om at sjømatnasjonen Norge har eit enormt potensiale for vekst og utvikling dersom vi lukkast med å selje inn den overordna bodskapen: Store, godt forvalta ressursar, reint hav, rein natur, ein miljømessig oppegåande, effektiv flåte, kompetente aktørar på alle plan, og ein påliteleg leverandør av god, sunn og rimeleg mat til alle delar av ei svolta jord. Alle må på banen! Næringa sjølv, styresmaktene,
media, miljøgrupperingane, Ola og Kari. Sure, sensasjonshungrige blekk-hallikar i Akersgata må erstattast med gode formidlarar av den bodskapen som i sin tur kan sikre pensjonane deira. Kurt Oddekalv må berre hauste oppgitte blikk. Negative oppslag vil kome, men dei må vere basert på fakta, ikkje synsing. Politikarane våre må setje seg inn i sakene, og ta til seg nøktern informasjon i staden for å applaudere alskens høgtskrikande demagogar. Alt dette inneber mykje, godt arbeid. Men i god linefis-
kartradisjon er det snakk om å byrje i den rette enden, og den heiter goodwill. Alle må promotere denne gudegåva som fisken vår er med entusiasme og gode ord. Då kan soga ende like lukkeleg som hos vår venn på friarføter på Austlandet. Forholdet ordna seg, og dei er så vidt meg bekjent godt og lukkeleg gifte den dag i dag. Fisken kom så absolutt «til nytte».
Øystein Sandøy Fiskeskippar og medeigar i reiarlaget Sjøvær
8 Eit hav av moglegheiter 2015
Frå tareskogen: Det er ganske mørkt inne i fabrikken. I det fri held berggylta seg i tareskogen, og den likar ikkje for mykje lys.
Kilovis: Fisken blir vegd før den blir sendt av garde.
Dedikert: Halvard Hovland er oppriktig fascinert av berggylta. Det lyser lang veg.
Klar til å slenge med leppa
Luftig: Her sender Halvard Hovland av garde ein av dei første leveransane med berggylte frå produksjonslokala på Fjo
FLORØ: Dei første leveransane av berggylte er nettopp gått ut frå Sunnfjord Rensefisk.
••
Heidi Hattestein heidi@firdaposten.no – Eg kan verkeleg ikkje sjå forskjell på denne oppdrettsfisken og ein villfisk, seier Halvard Hovland og held ei berggylte forsiktig i hendene. – Det er det som er svenneprøven, slår han fast. – Fisken har ein naturleg fasong og utsjånad. Eit anna poeng er at vi silar ut individa som trivst best i fangenskap. Det har med dyrevelferd å gjere. Det er viktig at den trivst. Då er den
også friskast og mest effektiv, seier Hovland, som er oppriktig fascinert av berggylta. – Eg likar å jobbe med biologien. Materialet snakkar tilbake til oss. Det er utfordrande og fascinerande.
Samarbeid mellom fleire
Oppdrett av berggylte er nybrottsarbeid. Sju små, familieeigde lakseoppdrettarar frå Skatestraumen i nord til Solund i sør har gått saman og etablert Sunnfjord Rensefisk AS. Havlandet Marine Yngel, der Hovland er dagleg leiar, har fått oppdraget med å produsere berggylta frå sine lokale på Fjordbase. I løpet av oktober kjem dei sju oppdrettarane inn, den eine etter den andre, og får le-
veransen sin. Om nokre veker vil tilbakemeldingane begynne å tikke inn. Det er ikkje det at berggylte er framand for oppdrettarane. Fisken har vore brukt mot lus i fleire tiår, men då har det vore snakk om villfisk. Berre éin annan oppdrettar produserer berggylte, nemleg Marine Harvest i Øygarden. Til samanlikning driv snart tjue anlegg med oppdrett av det som må kunne kallast berggyltas kusine i leppefiskfamilien, rognkjeksa. Både berggylte og rognkjeks er luseetarar av rang. Begge fiskane speler ei stor rolle i biologisk avlusing, altså avlusing utan kjemikalie. Men dei har ulike eigenskapar. Berggylta likar varmare far-
Eit hav av moglegheiter 2015 9
Trutmunn: Berggylta har dei kraftige leppene som kjenneteikner leppefiskfamilien.
Nordsjøen sin latinar Berggylta er ein svært spesiell fisk. Med den sydlandske utsjånaden skil den seg heilt klart ut i våre farvatn.
Jenteklubb: Alle er damer. Først når dei blir om lag 35 centimeter, skiftar nokre av dei kjønn.
••
Heidi Hattestein heidi@firdaposten.no
jordbase i Florø. Alle foto: Heidi Hattestein
vatn enn rognkjeksa og trivst for eksempel godt i sunnfjordske sommartemperaturar. Berggylta er den mest effektive reinsefisken, men rognkjeksa er enklare og billigare å produsere. Hovland likar den ekstra utfordringa.
Eg likar å jobbe med biologien. Halvard Hovland Dagleg leiar i Havlandet Marine Yngel
Tilgjengeleg ved behov
Det er fleire fordelar med oppdretta versus villfanga berggylte. Ein av dei er tidsvindauget. Villfisksesongen varer frå 1. juli til temperaturen synk så lågt at ein rett og slett ikkje klarer å fange fisken, den går nemleg i dvale om vinteren. Dermed er det ikkje gitt at oppdrettarane har tilgang på leppefisken når dei treng den. Luseproblemet varierer år til år, også kor tid det toppar seg.
– I år har det vore velsinga lite luseplage. Den mest oppegåande teorien som eg har kome over, er at det skuldast store mengder snø i vinter kombinert med ein sein vår. Vårsmeltinga varte til ut i august. Og er det ein ting lusa ikkje likar, så er det ferskvatn. – Er det ikkje ein smule naturstridig at du som lever av å produsere leppefisk, er glad
for lite lus? – Lusa er ein mektig fiende. Det blir brukt enorme ressursar på å forske på luseproblematikken. Leppefisk er eit av verkemiddela. For å seie det slik: Eitt år med litt pustepause lever vi godt med. Pilotproduksjonen er på rundt 100.000 fisk. – No er runde nummer to med yngel sett i produksjon, og denne gongen blir volumet mykje større. Sunnfjord Rensefisk må opp i cirka 500.000 fisk for å tene pengar på produksjonen – Både vi og oppdrettarane lærer undervegs. Samarbeid er nøkkelen. Når vi samarbeider lærar vi betre og fortare. Det er billig i forhold til alternativet, seier Hovland.
– Berggylta er i utgangspunktet ein framand fisk på våre breiddegrader, men den har tilpassa seg. Fisken har funne måtar å løyse utfordringane på. Blant anna går den i dvale om vinteren, ei tid på året då annan fisk er svært aktiv, seier Halvard Hovland. Berggylta har ein spesiell diett. Den et ikkje andre fiskar, berre krepsdyr og skjel - og lus så klart. Den har ingen mage og ikkje same fordøyelsessystem som fiskeetande fisk. – Og som om det ikkje var nok, så er alle fødde som damer. Først når dei blir cirka 35 centimeter lange, skiftar dei kjønn. Det vil seie, nokre av dei skiftar kjønn, seier Hovland og får eit lurt glimt i auga. – Dei snakkar saman og blir einige om kven som får bli menn, bedyrar han.
Berggylte-meny: Algefôret ser ut som noko ein gal professor har funne opp!
fakta Sunnfjord Rensefisk AS Etablert av følgande sju oppdrettarar: K. Strømmen Lakseoppdrett i Rugsund (Bremanger), E. Karstensens Fiskeoppdrett på Fanøy (Flora), Marø Havbruk på Svanøy (Flora), Flokenes Fiskefarm i Flokenes (Askvoll), Sandnes Fiskeoppdrett i Hellevik (Fjaler), Landøy Fiskeoppdrett på Værlandet (Askvoll) og Sulefisk på Hardbakke (Solund).
10 Eit hav av moglegheiter 2015
Pensjonist: Utan ordførarkjedet rundt halsen får Ottar Nygård (t.v.) betre tid til å jobbe med Stad skipstunnel – eit prosjekt han har følgt tett i 30 år. Jan Helgøy (nr. 3 f.v.) har lagt fra seg ordførarkjedet i Vanylven, men lovar også å fortsette å jobbe for at skipstunnelen kjem i mål. Arkivfoto: Janne Weltzien Listhaug
Fører jobben vidare SELJE: To avgåtte ordførarar brukar sitt nye tilvære på å dytte Stad skipstunnel over målstreken.
••
Sindre Blålid Kvalheim sindre@fjt.no – Det er utruleg viktig i den fasen som Stad skipstunnel no er inne i at vi heller må styrke laget enn å svekke det, seier Ottar Nygård. I haust takka 64-åringen for seg etter fire år som ordførar og 36 år som politikar i Selje. Arbeidet for Stad skipstunnel, som han har vore prosjektansvarleg for dei siste fire åra, held han likevel fram med. – Sidan eit møte på Selje Hotell i 1985 har eg vore veldig opptatt av skipstunnelen og etter at eg vart ordførar har eg jobba mykje med prosjektet, forklarer seljeværingen. I nabokommunen Vanylven sit Jan Helgøy, som etter tolv år, også forlét ordførarposisjonen i haust. Gartnaren har i likskap med Nygård vore ein forkjempar for skipstunnelen gjennom
Stadlandet i mange år og også han aktar å bidra til at prosjektet, som har vore greidd ut 19 gongar, vert ein realitet. – Eg skal drikke tran og halde helsa god, og har som mål å vere med heilt til vi kan segle gjennom tunnelen, seier 70-åringen. På 1960-talet kom han tilreisande frå Rogaland for å fiske på Stad. – Eg har følt Stadhavet på kroppen dei åra eg var på vintersildfiske, fortel Helgøy, som var mannskap om bord ein båt der faren var bas.
Eventyret som vart verkeleg
Skrur ein klokka to og eit halvt år tilbake, til 21. mars 2013, så står dei to ordførarane ved flaggstonga i Helgøy sin hage i Vanylven. Flagget skal til topps. Tidlegare på dagen hadde nemleg statsminister Jens Stoltenberg stått på kaia i Ålesund og lova den første av dei to milliardane det kostar å bygge den etterlengta skipstunnelen. – Dette er verkeleg ein gledas dag for sjøfartsnasjonen Norge. No får vi fullført Harald Hårfagre sin store tanke om å samle Norge til eit rike. Dette er eventyret som vart til verkelegheit,
Lys i enden: Kystverket jobbar med utgangspunkt i byggjestart for Stad skipstunnel i 2018. Då kan tunnelen stå klar tidleg på 2020-talet. Illustrasjon: Kystverket
Eg har følt Stadhavet på kroppen dei åra eg var på vinterfiske. Jan Helgøy Tidlegare ordførar i Vanylven og mangeårig skipstunnel-forkjempar
sa ein entusiastisk Helgøy.
Regjeringa forpliktar
I dag er optimismen like stor. Kystverket jobbar for fullt med å planlegge realiseringa av det storslåtte byggverket. Går alt etter planen startar byggearbeidet i 2018 og dei fyrste fartøya kan segle gjennom tidleg på 2020-talet. Det er også regjeringa sitt håp, understreka samferdselsminister Ketil Solvik-Olsen (Frp) då han besøkte skipstunnelinnslaget nyleg.
Eit hav av moglegheiter 2015 11
• Design • Konstruksjon • Prosjektering
• Støttespiller • Nyskapende •3D modellering
naval constructions
Vi minner om riktig merking av fast reiskap for fritidsfiskarar
MS Breivik Junior
Livet i havet - vårt felles ansvar
Seaconflåten etter 10 ÅR med suksess.
Seacon as Sjøgata 6700 Måløy Tlf: +47 57 84 84 00
fortsettelse følger... E-mail: post@seacon.no
Fjt Seacon et hav 2015.indd 1
www.seacon.no
Adresse: Postboks L, 6701 Måløy • Besøksadr.: Gate 1, nr. 60, Måløy
Adr: Postboks 185 Sentrum, 5804 Bergen • Besøksadr.: Gate 1, nr. 60, Måløy Tlf: 57 85 28 00 / 28 11 • Faks: 57 85 28 01 • www.fiskeridir.no Tlf: 03495 • epost: postmottak.maloy@fiskeridir.no • www.fiskeridir.no
28.10.2015 11:47:45
Knutepunkt Florø
• • • •
Direktefly til og frå Oslo og Bergen Hurtigruta Ekspressbåt til og frå Bergen, Nordfjord og Sogn Regelmessige avgangar
Fugleskjærskaien – FLORØ
Postboks 17, 6901 Florø e-post: hamn@flora.kommune.no Tlf: (47) 57 75 67 40 fax: (47) 57 74 09 16
OR FL
A HAMN
roger.svarstad@ssf.no tlf. 481 67 064 julie.heggoy@ssf.no ann.kathrin.haarklau@ssf.no tlf. 909 94 421 tlf. 481 67 141
K
F
www.florahamn.no
Florø Havn er ei av pulsårene som knyter Florø til verda. Ei aktiv hamn, pulserande av liv og røre, med passasjerbåtar, supplybåtar, fiskebåtar, brønnbåtar og fraktebåtar som fremjer byen sine rike maritime tradisjonar. Florø si rolle som viktig knutepunkt blir òg ivareteke av fylket sin største flyplass. God kommunikasjon gjer det enkelt å reisetil og frå byen;
Vi er med på verdiskaping i fiskeria. w
ww no .florohamn.
ssf.no
•
meirennbank.no
12 Eit hav av moglegheiter 2015
Nytilflytta: Gaute Trondsen flytta frå Stord til Måløy då det opna seg ein mogelegheit for han i Fishguard.
Feittskåler: Skålene med laksefeitt er klare for å bli analysert.
Analysar: Her på PCR-rommet utfører ein analysar på DNA-nivå for å hurtig kunne påvise den aktuelle bakterien.
Har det feitt på jobb
Jobbar med fisk: Kristbjørg Sølvadottir (f.v.), Tove Hamre, Monica Kråkenes og Gaute Trondsen ved Fishguard i Målø nord. alle foto: Sindre Blålid Kvalheim
MÅLØY: Fishguard gjer undersøkingar som gir oppdrettarane garantien dei treng for å selje norsk laks og aure til verdsmarknaden. No har dei utvida i Måløy.
••
Sindre Blålid Kvalheim sindre@fjt.no I Fishguard sine nye lokale i Måløy sentrum er eit av borda dekka med laksekotelettar i plastposar. Fisken har kome til Måløy med bil, båt og fly frå oppdrettarar frå Rogaland i sør til Finnmark i nord.
☻ – Enkelte gonger får vi umeldt inn 100–200 fisk som skal analyserast, seier laboratorieleiar Monica Kråkenes. Ho er ei av sju tilsette ved Fishguard si avdeling i Måløy som blant anna analyserer fargen og feittinnhaldet i fisken som oppdrettarane produserer for den globale marknaden. – Feitt og farge må oppdrettarane sjekke fordi kundane deira krev det. Undersøkingar av feittsyreprofilen, der vi ser på kva for ein type feitt det er i fisken, vil eg tru vert eit krav etter kvart, seier Kråkenes, som fortel at dei har store norske oppdrettarar på si kundeliste. Fargen på fisken vurderer Fishguard både visuelt og kjemisk.
– Nokre marknadar vil ha fisken så raud som mogeleg, andre skal ha den innanfor eit visst intervall, medan enkelte ikkje er like opptatt av fargen, seier Kråkenes, før teknisk leiar for mikrobiologi Tove Hamre legg til at det same gjeld for feittinnhaldet. – Skal fisken røykast ønskjer ein for eksempel eit bestemt feittinnhald, forklarer ho.
Rekruttering
Sjølv om laboratorieleiar Monica Kråkenes innrømmer at rekrutteringsarbeidet på ein liten stad kan vere utfordrande, har verksemda den siste tida fått to nye medarbeidarar. – Eg flytta hit på grunn av jobben og har vore her sidan april. Det er ein mindre stad
Eit hav av moglegheiter 2015 13
Betre plass: Dette er mikrolaboratoriet til Fishguard i deira nye Måløy-lokale.
Hovudfokus: Fisk er ein sentral del av aktiviteten.
øy gjennomfører farge- og feittundersøkingar på oppdrettslaks- og aure som kjem inn frå Rogaland i sør til Finnmark i
enn den eg kjem frå, men eg trivst veldig godt, seier Gaute Trondsen frå Stord, som saman med Kristbjørg Sølvadottir frå Island er ny på laboratoriet i Måløy. – Det er positivt at vi kan trekke folk hit ved å utvide vår bedrift, meiner Monica Kråkenes.
Vil vere med på oppturen
– Norge står på terskelen til eit nytt haveventyr, sa dåverande fiskeri- og kystminister Lisbeth Berg-Hansen (Ap) då SINTEF i 2012 spådde ei seksdobling av produksjonen av norsk sjømat fram mot 2050. For Fishguard er ein med nye og større lokale i Måløy sentrum no rusta for å ta sin del av kaka i havbruksnæringa, som av mange, får
Det er positivt at vi kan trekke folk hit ved å utvide. Monica Kråkenes Fishguard i Måløy
ansvaret for å «overta» etter oljenæringa. – Vi må vere vakne og sjå tidleg kva for nokre tenestebehov kundane våre vil få i framtida. Tanken er at med dobla areal så skal ein kunne begynne med nye analysar og ta inn fleire på miljøtenester, seier Kråkenes. Auka fokus på miljøtiltak kan også opne for nye forretningsområde for Fishguard. – Alle nye krav er eigentleg
ein mogelegheit for oss.
Kan brukast til så mangt
Sjølv om arbeid knytt til havbruk og fiskeri utgjer hovudaktiviteten til Fishguard, har dei òg andre bein å stå på. Blant anna næringsmiddelbedrifter og kommunar bruker Fishguard til å vurdere vatnet dei «serverer» innbyggjarane. – Vi har aldri brukt ressursar på marknadsføring. Kundane får gjerne høyre om oss frå andre kundar og kjem sånn sett til oss gratis. Vi er heldige på denne måten og sjølv om vi har tenkt å marknadsføre oss på sikt, så har vi så meir enn nok med å ta unna dei oppdraga vi får, smiler laboratorieleiaren.
Toxic: Giftige stoff er ein del av arbeidsreiskapa på Fishguard.
Kjøling: Fishguard overtok lokala til Bunnpris i Måløy sentrum og kjøleanlegget kjem godt med framleis.
fakta Fishguard Har veterinærar og fiskehelsebiologar langs norskekysten i laboratorium i Måløy, Bergen og Lofoten. Dagleg leiar Paal Christian Krüger leiar selskapet frå Bergen, mens avdelinga i Måløy/ Florø har åtte tilsette. Selskapet har også ei avdeling i Storbritannia.
14 Eit hav av moglegheiter 2015
ROV: Ronny Larsen og dagleg leiar Odd Tore Frøyen i AquaMarineServices ser forretningsmogleheiter med bruk av fjernstyrt undervassfartøy. begge foto: Privat
Utviklar ROV-bedrift fakta
KALVÅG: Kreativ kombinering av tenester basert på ROV-teknologi og transport av reinsefisk, er ideen bak Kalvåg-verksemda AquaMarineService AS.
AquaMarineService AS •• Nytt firma stifta i Kalvåg i september 2014. •• Aksjonærar bak selskapet er: RLS Invest (20 prosent), ONF Invest (20 prosent), John Roar Grotle (20 prosent), Paul Stian Fosse Igland (20 prosent) og Roy Inge Larsen (20 prosent).
••
Arve Solbakken arve.solbakken@firdaposten.no Bak bedrifta står Ronny Larsen, kjent frå reiarlaget Frøybas, og Odd Tore Frøyen, dagleg leiar. – Det er viktig for oss å skape arbeidsplassar lokalt, understrekar Frøyen. Dei brukar ein ROV-undervassbåt utrusta til å spyle og reinse laksenøter og dei har ein kontrakt med Steinvik Fiskefarm for 2015. Førebels utfører dei desse tenestene frå ein eldre tilpassa båt, men dei har sett i ordre ein ROV -spesialbåt for bygging på Skogsøy Båt i Mandal. Den skal leverast i mars 2016 med eit brønnvolum på 80 kubikkmeter for transport av levande fisk- då i første omgang leveransar av reinsefisk til oppdrettarane. Spyling
Spyling: Her ser vi spyledysene på ROV-fartøyet som dei sender ned i lakseanlegga for å reinse notveggane.
og reinsing av laksenøter i sjøen sparer dei tilsette på havbruksanlegga for enorme mengder arbeid. Samstundes får oppdrettaren inspisert tilstanden på notveggane ved at ROV-farkosten er ustyrt med fleire videokamera. Dei kan videodokumentere alle operasjonane om ønskeleg. – Viss vi ser noko gale, så gir vi sjølvsagt oppdrettaren straks beskjed slik at dei kan setje i verk tiltak, fortel Frøyen. ROV-en har arbeidsområde ned til 1000 meter, og er også
utrusta med en enkel arbeidsarm med gripe og klippe funksjon. AquaMarineServices fekk nyleg 200.000 kroner til etableringa frå næringsfondet i Bremanger kommune. Eit viktig bidrag sidan ROV-utstyret åleine kostar kring fem millionar. Inklusiv den nye båten på 15x6 meter snakkar vi om kring 20 millionar i utstyr for å drive med eit team som minimum må vere på to mann. – ROV-en veg kring 700 kilo. Der er mykje slangar og når det
er litt dønningar treng vi å vere minst to for å frigjere og «docke» farkosten frå kranen. Dessutan køyrer vi ROV-en på skift, forklarer Frøyen. Sidan dei skal føre levande fisk vil spesialbåten vere utstyrt med oksygenanlegg, utstyr til å kontrollere vasskvalite og utstyr for nøyaktig fisketelling. Båten skal godkjennast av Mattilsynet. – Vi legg stein på stein no, og har tru på at vi kan bygge oss vidare opp på sikt, avsluttar Odd Tore Frøyen.
Eit hav av moglegheiter 2015 15
Marine Harvest Region Vest har 68 matfiskkonsesjonar, 39 i Sogn og Fjordane og 29 i Møre og Romsdal. Anlegga strekkjer seg frå Sognefjorden og opp til Aukra på Møre. Vi har 460 dyktige og engasjerte tilsette fordelt langs kysten i desse to fylka. I 2014 slakta vi ca. 81 000 tonn med laks på fabrikken vår i Herøy kommune som tilsvarer 1,1 millioner måltider kvar dag i 2014.
Globalt selskap med sterk lokal forankring www.marineharvest.com
SUPERLETTE VERNESTØVLER
KAMPANJETILBUD
VATTERT HIGH VISIBILITY
EVA er et superlett materiale med skumstruktur som tåler høy kulde og isolerer godt. Våre EVA støvler egner seg godt til utendørs generelt bruk hele året.
Førpris 1475,Førpris 1960,-
KAMPANJETILBUD
899,
KAMPANJETILBUD
999, Superlett vernestøvel i EVA Art. 899 Lemigo Worker SBPE
VATTERT JAKKE 533 60A
EN ISO 20471 klasse 2 Farge: OE Fluoriserende rød/sort, TE Fluoriserende gul/sort Str: XS - XXL
• • •
Førpris 999,Avtakbare seler
KAMPANJEPRIS
699, Førpris 1300,-
KAMPANJETILBUD
690,
100% polyester Oxford - 155 g/m² Et meget komfortabelt materiale, som er belagt på baksiden. Det gir egenskaper som transporterer fuktighet og stenger ute regn, kulde, snø og vind.
VATTERT BUKSE 439A60A
EN ISO 20471 klasse 2 Farge: OE Fluoriserende rød/svart, TE Fluoriserende gul/svart Str: S - XXL
• • • •
VATTERT KJELEDRESS 633A60A
EN ISO 20471 klasse 3 Farge: OE Fluoriserende rød/svart, TE Fluoriserende gul/svart Str: S - XXL
Alle priser netto eks. mva.
Prisene er inkludert mva. Kampanjeperiode fra 23. november til 5. desember
Kampanjeperiode: 01.11 - 30.11.2015 eller så langt lageret rekker!
• •
Vanntett støvel for bruk i temperaturer ned til -30°C Uttagbart thermofôr Såle og overdel i mykt lettvekts EVA materiale Svært høy komfort Sklihemmende egenskaper på stål underlag (SRB) Vekt kun 625 gram (str. 41) Klippbart skaft Tåvernhette i stål, spikertrampsåle i kompositt Str. 38-47
– en del av NorTekstil
Gate 1, Måløy, telefon 415 35 660
Florø, Hjellllegata 6, telefon 57 75 00 75
16 Eit hav av moglegheiter 2015
Køyrer hard-RIB på jobb SVANØY: Som nytilsett driftsleiar ved Svanøy Havbruk har Monica Kalberg (27) ein luftig arbeidsveg.
••Heidi Hattestein heidi@firdaposten.no
– Det er godkjent under tvil, seier Monica Kalberg inn i mobiltelefonen. Ein båt er forseinka, og det betyr nok ein lang kveld på jobb for Monica. – Men det er heilt ok. Eg likar å jobbe. Monica Kalberg blei tilsett som driftsleiar ved Svanøy Havbruk i haust. Ho har kjøpt seg hus i Svanøybukt, og turen ut til landbasen på Austneset tar nokre minutt i hard-RIB-en. Jobben hennar går i korte trekk ut på å sørge for at ting blir gjort til rett tid. Det betyr at ho samarbeider med arbeidskollegaene på
Svanøy Havbruk, men også med leverandørar, brønnbåtmannskap med meir. Ofte middelaldrande menn. Særleg matfiskproduksjonen er mannsdominert. Er det vanskeleg å få dei til å høyre etter? – Eg har eit positivt inntrykk, seier ho og held fram: – Sjølvsagt hender det at eg blir frustrert, men då er det berre å ha bein i nasen og vise at «dette kan eg». Ein må vere bestemt. Jenter løftar kanskje mindre i benkpress, men i havbruksnæringa har vi etter kvart så mange hjelpemiddel at det ikkje speler så stor rolle. På Svanøy Havbruk er det
uvanleg mange damer, både blant røktarane og mellomleiarane, og det er mange med høg utdanning. Oppdrettsanlegget er ein viktig kompetansearbeidsplass i distriktet vårt. Monica Kalberg var berre 12 år første gongen ho gjekk på jobb på Svanøy Havbruk. Ho hadde fått seg vaskejobb. – Men målet har alltid vore høgare utdanning. Og eg er jo ganske målretta, seier ho. – Det er lov å ha ein dose sjølvinnsikt. Heller det enn å gå rundt å vere oppgitt, legg driftsleiaren til. Monica har studert havbruksbiologi og fiskehelse ved
Eit hav av moglegheiter 2015 17
1
2
3
Universitetet i Bergen. I tillegg har ho tatt friluftsliv på Idrettshøgskulen i Oslo, noko ho er glad for sjølv om det ikkje har så mykje med fisk å gjere. Ho lærte mykje om seg sjølv i løpet av denne «omvegen» på havbrukskarrieren. – Eg likar meg mykje betre ute på merdkanten enn inne på kontoret. Vi er ute kvar einaste dag heile året, uansett vêr. Heile vinteren igjennom ser vi soloppgangen. Vi får det lyset som er, og det gjer godt både for kroppen og hovudet. Eg har vanskar med å forstå at ikkje fleire vel oppdrettsanlegg som arbeidsplass.
Imot deponi – under tvil Monica Kalberg har signert kampanjen mot deponi i Førdefjorden. – Men eg synest det er eit vanskeleg spørsmål. Det er ikkje lett å vite kven ein skal tru på. Eg ser jo kor mykje som feilaktig blir skrive om oppdrettsnæringa i media, og då er kanskje ein del av påstandane mot fjorddeponiet også svada? Men uansett kven som har rett: Viss folk vel vekk oppdrettslaks og regnbogeaure frå vårt område fordi dei trur den er kontaminert, så er vi like langt.
fakta Svanøy Havbruk Oppdrettar på Svanøy som har heile «sirkelen»: settefisk, matfisk, stamfisk. Allereie i 1973 var det oppdrett på Svanøy i regi av Svanøy Stiftelse. Svanøy Havbruk blei i 1996 kjøpt av Domstein-konsernet og blei vidare ein del av Fjord Seafood i 2000. Men i 2005 var fiskeoppdrettet tilbake på lokale hender. Drive av Ove Inge Vågen.
1) 150 hestar: Monica Kalberg har kjøpt seg hard-RIB som ho kan bruke til og frå jobb – eller til Florø for å møte venner. Alle foto: Heidi Hattestein
2) Dagleg gjeremål: Stramme opp nota. 3) Trivst ute: Monica Kalberg vil heller vere ute på merdkanten enn inne på kontoret.
18 Eit hav av moglegheiter 2015
Ved skipsleia: I gamle Ulvesund Formelfabrikk (tankane t.v. i bildet) vil Nergård Pelagic i januar opne ein ny fiskemjøl- og oljefabrikk. Ein liknande fabrikk, Måløy Sildoljefabrikk, eigd av Pelagia-konsernet, ligg like ved (t.h. på bildet). På arealet mellom har Pelagia sitt fryselager og mottak, og Selstad har etablert ei ny oppdrettsavdeling. I forgrunnen langs Ulvesundet ligg Måløy Havneservice. Foto: Sindre Blålid Kvalheim
Det nye «oljefeltet» fakta
MÅLØY: Ein halv kilometer frå Måløy Sildoljefabrikk, bruker Nergård fleire hundre millionar kroner på eit konkurrerande anlegg.
Nergård AS •• Fiskerikonsernet blei etablert i 1947 og har sitt hovudkontor i Tromsø. •• Administrerande direktør er Tommy Torvanger frå Bremanger.
••
Sindre Blålid Kvalheim sindre@fjt.no Medan dei fleste fiskemottaka i Måløy sentrum no er historie, skal ein ikkje lenger enn over Ulvesundet, på Trollebø, for å finne fiskeribedrifter som satsar ved den travle hamna. Etter at Pelagia og Selstad dei siste åra har brukt store summar på nye anlegg på Trollebø, er det nordnorske fiskerikonsernet Nergård det siste i rekka som ser moglegheiter på industriområdet.
Frå Bremanger
Nærmare 200 millionar har Nergård så langt brukt på det som skal bli det administrerande direktør Tommy Torvanger i si årsmelding for 2014 omtaler som «eit av verdas mest moderne anlegg for prosessering av restråstoff og pelagisk
Nergård-direktør: Tommy Torvanger frå Bremanger har dei siste 2,5 åra vore administrerande direktør i Nergård. Torvanger blei i 2011 kåra til eit av Norges ti beste leiartalent av E24 og rekrutteringsselskapet Mercuri Urval. Foto: Ronald Johansen fisk til høgverdig mjøl og olje.» – Vi bygger eit komplett nytt anlegg frå grunnen, noko som nesten ikkje har vore gjort i Norge på mange år. Vi får heilt nytt prosessutstyr og kan velje dei beste og mest energieffektive løysingane, sa Torvanger då planane vart presentert. Nergård-direktøren er opphavleg frå Bremanger og har vore Nergård-sjef sidan starten av 2013. Tidlegare har han vore nestleiar og økonomidirektør i same konsern, og har også erfaring frå banknæringa.
Hamna i retten
Konkurrenten Pelagia hevda at ein klausul gjorde at Nergård Pelagic ikkje fekk lov å gjennomføre fabrikkplanane på Trollebø. Fjordane Tingrett slo derimot i september fast at så ikkje var tilfelle. Rettssaka forsinka ikkje byggearbeidet som har pågått for fullt sidan i vår. – Vi har køyrt på, rett og slett. Vi har hatt ein del diskusjonar internt og kom fram til at vi meiner vi har ein så god sak at vi kan køyre på. Så vi er heilt i samsvar med planen. Vi skal
•• Eig i dag fem trålarar og fleire anlegg i Nord-Norge og skal i januar 2016 opne ein ny fabrikk for fiskemjølog olje i Måløy. Planlegg òg eit konsumanlegg i Måløy.
kjøpe dei første fangstane i januar, sa Torvanger då dommen frå tingretten var klar. Neste år vil to anlegg på ei strekning på\ ein halv kilometer produsere fiskemjøl- og olje i Måløy. I si siste årsmelding uttrykker Torvanger klar optimisme for at konsernet, som i dag ikkje har anlegg sør for Lofoten, satsar i Måløy. – Vi er så freidige at vi trur at dette ikkje berre er bra for Nergårdkonsernet, men også for våre viktigaste leverandørar – fiskarane.
Eit hav av moglegheiter 2015 19
Rådgivningsbanken som alltid er åpen. Tlf. 06001 privat -
Domstein Sjømat
– din totalleverandør av sjømat!
Domstein Sjømat er en av de største leverandørene av sjømat til det norske markedet. Daglig leverer vi fersk sjømat til 800-1000 kunder innen dagligvarehandelen, storhusholdning og restauranter i Norge.
Tromsø
Bodø
Tlf. 06002 bedrift
om alltid er åpen.
drift
Trondheim
Måløy
Bergen
Måløy/Nordfjordeid
Stavanger
Lurer du på hva som skjer i fremtiden? Fiskeri og havbruk Deloittes nasjonale satsing på fiskeri og havbruk har ressurspersoner langs Vestlandet fra Haugesund til Trondheim. Deloitte kan tilby spisskompetanse eller tverrfaglige team av personer med erfaring og bakgrunn fra sjømatssektoren, og som ellers jobber innen våre fagavdelinger for jus, rådgivning, transaksjonsstøtte, og revisjon. Revisorer, advokater og konsulenter Deloitte er verdens største leverandør av profesjonelle tjenester innen revisjon, rådgivning og advokattjenester. Vi arbeider for internasjonale selskaper og norske virksomheter innen privat og offentlig sektor. © 2015 Deloitte AS
Oslo
Kristiansand
Vi er her for deg: Hans Jørgen Kirkeeide Florø Tlf: 958 19 044 hkirkeeide@deloitte.no Rune Norstrand Olsen Florø Tlf: 952 48 004 ruolsen@deloitte.no Anders M. Gjendemsjø Bergen Tlf. 95 70 60 20 agjendemsjo@deloitte.no www.deloitte.no
20 Eit hav av moglegheiter 2015
Eit hav av moglegheiter 2015 21
Måløy vidaregående iskule Opplæringssenteret Måløy
www.maloy.vgs.no www.mal oy. vgs.no
VIDAREGÅANDE Studietilbod i SKULE? Måløy: - Bygg- og anleggsteknikk Studietilbodet i Måløy ommfatter m.a. (byggteknikk) maritime fag, fiske- og fangst, akvakultur, - Helseog sosialfag kokk og servitør og TAF (tekniske og (barne- og ungdom) allmenne fag) innafor: - Naturbruk - Teknikk og industriell produksjon (Fiske- og fangst/akvakultur) - Helse- og sosialfag - Restaurant- og matfag (kokk og servitør)
SKIPSOFFISERSUTDANNING? - Teknikk og industriell produksjon
Florø
Solheim Diesel
HOS OSS ER DU TRYGG!
Vi har i 30 år holdt nærings- og fritidsbåter i drift. Våre mekanikere har lang erfaring og fagbrev. Vi løfter båter med egen kran.
Vi representerer sterke merkevarer:
(maritime fag/køyretøy/industriteknologi) 2-årig fagskule innan skipsoffisersutdanning: - Studiespesialisering - Skipsteknisk linje - Nautisk linje Tekniske og allmenne fag (TAF) innafor Studiet er godkjent av Sjøfartsdirektoratet - Teknikk og industriell produksjon og sertifisert av Det Norske Veritas. - Helse- og sosialfag - Akvakultur Sjå våre nettsider - Byggfag
på www.maloy.vgs.no Opningstider verksted: man-fre 08.00-16.00 Timebestilling tlf. 462 81 076
Sjå våre nettsider på www.maloy.vgs.no Telefon: 57 84 91 00 Måløy vidaregåande skule, 6718 Deknepollen Telefon: 57 63 79 00 E-post: postmottak.maloyvgs@sfj.no
TAF
Tekniske og almenne fag
• Løn under utdanning • Fagbrev og spesiell studiekompetanse • Teori på skulen, praksis i bedrifter • Fireårig løp Nysgjerrig? Sjå: www.maloy.vgs.no www.taf.no
www.solheim-diesel.no www.BestMarin.no
TAF er læring i praksis som gir alle moglegheiter
Eg synest det var fire flotte år, og den erfaringa eg har fått med meg frå næringslivet er svært nyttig å ta med seg vidare.
Våre 115 tilsette slaktar i år 2000 trailerlass prima laks og aure frå gode kundar langs heile vestlandskysten.
Vi er stolt det! Vi er stolt av av det!
Våre 115 tilsette slaktar i år 2000 trailerlass prima laks og aure frå gode kundar langs heile vestlandskysten.
Slakteriet AS Slakteriet AS Postboks 393 Postboks 393 6901 Florø 6901 Florø Tlf.: 57 74 98 00 Tlf.: 57 74 98 00 Fax: 57 74 79 36 epost: post@slakteriet-as.no epost: post@slakteriet-as.no
22 Eit hav av moglegheiter 2015
Ny pumpe: Ole Elde har jobba intenst med å få på plass ny sjøvatn-pumpe.
Veterinærbesøk: Driftsleiar Kjaran Wiik har besøk av veterinær Hanna Ommedal Aa i Akvavet Gulen.
••
Arve Solbakken arve.solbakken@firdaposten.no Det fortel driftsleiar Kjartan Wiik ved Steinvik Rensefisk i Svelgen: – Det er på grensa til det vi per i dag er maksimalt rigga for, legg han til. Då vi er innom, SVELhar Wiik og kollega Ole Elde GEN: – I fjor jobba på laga vi først ei grupspreng to siste døgna pe på 100.000, så for å få på 300.000 og no er vi plass ei ny vasspumpe oppe i 1,5 million. etter at dei fekk ein driftstans nattestid.
Prøver og feiler
- Vi jobbar med i ein stor produksjon med levande liv og det er små marginar på det utviklingsstadiet anlegget er i. Stoppar vatnet for lenge så døyr det fisk. Derfor er det nervepirrande å komme køyrande her på nattevakt og kaste augene over karkanten. Men, aaaah det gjekk bra, denne gongen også, smiler davikaren Wiik, som har solid røynsle frå produksjon av torsk i Norsk Marin Yngel tidlegare. No er han og Elde inne i sitt tredje år med prøving og feiling og utvikling av rognkjeksproduksjonen til Floraselskapet Steinvik Fiskefarm i Breivika i Svelgen.
Auke i staben
Siste året har staben av faste tilsette ved anlegget auka frå to til fem. Anne Karin Maurstad, spanske Alberte Chapela Portela og Jan Inge Sande er komne til. Anlegget er bygd ut med ei ny avdeling
Vaksineteam: Eit vaksineringsteam jobbar seg systematisk gjennom gruppene med fisk.
på 32 kar og dei har teke i bruk det gamle piggvaranlegget til Peder Bakke til påvekstanlegg for rongkjeksen. – Vi er også komne i gong med å levere rognkjeks til oppdrettarane, det er no det vi arbeider for- å få sluttproduktet ut i marknaden. Desse leveransane skjer oftare og oftare. I dag leverer vi eit gruppe fisk til Sulefisk, fortel Wiik.
Kompetansebygging
Han gler seg over at Vassbotten-karane satsar verkeleg stort i Svelgen og er i godt i gang med utbygginga av det store settefiskanlegget for laks. Jarl Solheim er på plass med gravemaskinene og er i ferd med å planere grunnen. Bjarte Steinhovden er tilsett som teknisk leiar for landanlegga og i gang med å hente inn anbod for det store byggearbeidet som står for døra i Breivika og med tilførsel av ferskvatn frå Riseelva. Smelteverksbygda vil om få år ha bygd seg opp eit stort og sterkt kompetansemiljø innan akvakultur.
Det er små marginar på det utviklingsstadiet anlegget er i. Kjartan Wiik Driftsleiar ved Steinvik Rensefisk
Vaksinert: Denne gjengen med lydlause songarar har fått vaksine og kan snart gå laus i
Lagar rognkjeks
Eit hav av moglegheiter 2015 23
Stikkvaksine: Ei vaksine skal verne fisken mot bakteriesjukdommar som atypisk furunklose.
Til Solund: Ei gruppe fisk blir pumpa om bord i arbeidsb책ten til Sulefisk i Solund.
i lakselusmatfatet i ei eller anna merd p책 kysten. I bakgrunnen biolog Alberte Chapele Portela. Alle foto: Arve Solbakken
s s책 det syng
Sulefisk: Eivind Espeland og Olav Mikkelsen set snart kursen mot Kr책keneset i Solund med 6000 rognkjeks.
24 Eit hav av moglegheiter 2015
Uvanleg: Det er ikkje kvar dag at dei tilsette ved Snorre Seafood på Raudeberg får så store fiskar å handtere. Foto: Christina Cantero
Fiskeridirektoratet: Seksjonssjef Roger Aasarmoen i Fiskeridirektorartet (i midten) var ein av mange som tok turen til Snorre Seafood då Hovden Viking leverte makrellstørjene i haust. Foto: Christina Cantero
Stor last: Til saman fire tonn var makrellstørjefangsten som Hovden Viking selde til Snorre Seafood for ein stad mellom 100 og 200 kroner kiloen. Foto: Christina Cantero
Kan vere starten på noko størje
Ein av verdas raskaste: Kaptein Rune Hovden (t.v.) på Hovden Viking fekk seg ei skikkeleg overrasking då 21 makrells på over 70 kilometer i timen er den også ein av verdas raskaste fiskar. Overfiske har gjort at makrellstørje i dag er ein s opplæringsfartøyet til Måløy vidaregåande skule, Skulebas, har fått løyve til å drive forsøksfiske på makrellstørje. Men
RAUDEBERG: Over fiske var nær ved å ut rydde makrellstørja i Norge. No er «havets Usain Bolt» på veg til bake. Det kan bety nye mogelegheiter for fiskerinæringa.
••
Sindre Blålid Kvalheim sindre@fjt.no Det var trongt om plassen på kaia ved fiskemottaket Snorre Seafood på Raudeberg 16. september i år. Dagen før hadde Selje-båten Hovden Viking vore vest for Møre og kasta etter makrell. Opp av havet kom
derimot noko langt større. 21 makrellstørjer på til saman fire tonn hadde forvilla seg inn i garnet til den lokale båten. ☻ – Det var eit utruleg syn, og ein førstegongsoppleving for meg, seier Arve Hovden, som er mannskap på Hovden Viking. Makrellstørje er ulovleg bifangst, men då ein ikkje makta å få størjene ut av garnet vart dei ein del av fangsten. Frå 1952–1955 vart det fiska over 50.000 tonn makrellstørje i Norge. Dei siste 30 åra har det knapt vore registrert fangst, og sidan 2007 har fisket vore ulovleg i norske farvatn. Så då 21 hamna på kaia til Snorre Seafood var det mange som tok turen til Raudeberg. Mellom anna tre tilsette frå Fiskeridirektoratet sitt kontor.
– Dette er svært uvanleg og det er fleire tiår sidan nokon sist fekk ein så stor fangst. Minst 30 år, seier seksjonsleiar Roger Aasarmoen.
To driver forsøksfiske
Fleire teikn tyder på at makrellstørjebestanden er på veg opp att, og i år har to norske båtar, deriblant opplæringsfartøyet Skulebas i Måløy, fått løyve til å drive forsøksfiske. ☻ – Om ein ser utviklinga frå i fjor til i år så er forskjellen stor. I fjor var det ein og annan fisk som vart registrert. I år begynte det forsiktig med ein, så kom det to til og plutseleg hamna 21 stykke i eit garn. I tillegg har fleire rapportert at dei har sett makrellstørje, seier Roger Aasarmoen, som understrekar at
Eit hav av moglegheiter 2015 25
På fiske: Hovden Viking var utanfor Mørekysten då den fekk makrellstørja i garnet.
Dei glade 50-åra 64 prosent av all mak rellstørje som vart fiska i Norge frå 1930 til 1980 blei fiska på 1950-talet.
I garnet: Dette er hovudet til ei størje som gjekk i eit oppdrettsanlegg på Stadlandet i haust.
Fleire lokale fiskarar hugsar tilbake til tida då makrellstørjefisket var ein sentral del av den nors ke fiskerikvardagen. Overfiske gjorde derimot at fangstane etter kvart blei langt mindre. Havforskingsinstituttet har re gistrert følg jande fangstar dei siste 90 åra:
størjer hamna i makrellgarnet. Makrellstørja kan bli over tre meter lang og vege over eit halvt tonn. Med ei toppfart svært sjeldan fisk å sjå i våre farvatn, men sakte, men sikkert er tunfisken no på veg tilbake. To norske båtar, deriblant n så langt har det meste vore tatt som bifangst. Foto: Christina Cantero
det framleis er små mengde makrellstørje ein har registrert. Han meiner likevel at ein gyllen moglegheit for fiskarane, som stadig opplever utfordringar med låge prisar, no kan vere i ferd med å opne seg. – Det kan det heilt klart. Om ein ser tilbake på tida då det vart drive kommersielt fiske etter makrellstørje var det eit kjærkome tilskot for fiskarane.
Gode prisar
For makrellstørja er ei ettertrakta råvare. Ein enkelt fisk kan gå for fleire millionar og rekorden er ei størje som blei seld for 10 millionar kroner i Tokyo i 2013. – For fiskar som blir fanget her i Norge snakkar vi heilt andre summar, understrekar Ro-
Om man ser utviklinga frå i fjor til i år er forskjellen stor. Roger Aasarmoen Fiskeridirektoratet
ger Aasarmoen. Størjene som blei levert på Raudeberg gjekk for 100 til 200 kroner kiloen. For å oppnå god pris må nemleg kvaliteten på fisken vere topp, og det stiller store krav til både fiskar og fartøy. – Ein er heilt avhengig av riktig nedkjøling for å klare å ta vare på kvaliteten. I tillegg må fisken vere handtert med tanke på sår og skader, seier Roger
Aasarmoen. Om moglegheita for kommersielt makrellstørjefiske skulle opne seg i Norge, meiner han at den norske flåten har utstyr til å omstille seg. – Det store fisket internasjonalt går føre seg på same typar ringnotbåtar som vi har her, med RSW-tankar som kjøler fisken raskt ned. Så står det att det å sjå om den atlantiske tunfiskkommisjonen ICCAT får fangstbekreftelsen dei treng for å igjen opne for kommersielt fiske i Norge. I år er den norske kvoten på 36 tonn (20 på not og 16 på line). SJÅ neste side for oppskrifter
1925-29: 424 tonn 1930-34: 393 tonn 1935-39: 874 tonn 1940-1944: 1.679 tonn 1945-1949: 5.255 tonn 1950-1954: 46.042 tonn 1955-1959: 32.241 tonn 1960-1964: 23.197 tonn 1965-1969: 7.115 tonn 1970-1974: 2.890 tonn 1975-1979: 2.585 tonn 1980-1984: 835 tonn 1985-1986: 31 tonn Toppåret var 1952 då 14.752 tonn makrellstørje vart fis ka. I åra 1925, 1926 og 1985 vart det ikkje registrert fangst i Norge. Havforskingsinstituttet har ik kje re gist rerte fangstar sidan 1986, sjølv om det er kjent at en kelte båtar har tatt makrell størje etter dette.
Ettertrakta: Kjøtet til makrellstørja er svært ettertrakta.
fakta Makrellstørje •• Gyteområde: austleg makrellstørje gyter i varme farvatn (over 24 grader) på spesifikke og avgrensa lokalitetar i Middelhavet. •• Maks størrelse: Over 3 meter og større enn 500 kilo •• Levetid: 20–30 år •• Føde: krepsdyr, småfisk, blekksprut som ung, deretter stimfisk som makrell og sild som vaksne.
26 Eit hav av moglegheiter 2015
Mykje smak: Råsteikt makrellstørje med agurk- og fennikelsalat.
Minimalistisk: Tunfisktartar servert med sitronmajones og eple er ei fryd både for auge og gane.
Råsteikt tunfisk med agurk og fennikelsalat Råsteikt tunfisk 1 stk. lime, saft og raspa skal 2 fedd finhakka kvitløk 1 ts. sesamfrø 0,25 ts. salt 600 g. filet tunfisk, heilt stykke. 2 ss. olivenolje
DEK NEPOLLEN: Elevane ved Måløy vidaregåande skule var ta opp med fleire godbi tar då dei fekk ei makrellstørje å job be med.
Bland saman limesaft, limeskal, kvitløk, sesamfrø, salt og persille i ein bolle. Tørk tunfiskfileten med kjøkkenpa pir og legg den i marinaden. Gni marinaden godt inn i fisken og la den ligge i 1 time. Varm olivenoljen i ei steikepanne. Steik fisken 1–2 minutt på kvar side. Den skal vere rå i midten. Varmen frå steikinga vil trekke inn i fileten og gjere den lun. La fileten kvile i 15 minutt før den skjerast i skiver.
Agurk og fennikelsalat 1 fennikel 1 agurk Saft av ½ sitron 1 ts. olivenolje Skrell agurken, del den i to på langs, skrap ut midten og del i tynne skiver. Bland med fennikel skore tynt på man dolin. Smak til med sitron saft og olivenolje. Grønsak i olje Skjær paprika, squash og au bergine i bitte små terningar (brunoise), bland med oli venolje og litt sitronsaft til passe konsistens.
Sushi: Når du har tilgang på makrellstørje, er det mykje spanande du kan servere. For eksempel desse sushibitane.
Legg agurk og fennikelsalat på tallerken, legg på tynne skiver av tunfisk. Pynt taller kenen med grønsak i olje.
Tunfisktartar servert med sitronmajones og eple Sitronmajones 1 egg Rive skal av 1 sitron 1 ss. sitronsaft 1 ts. sennep 2–3 dl solsikkeolje Salt Pass på at alle rå va rer er romtempererte. Om ikkje kan majonesen sprekke. Køyr egg, sitronskal, sitron saft og sennep med stavmik sar. Spe olje i ein tynn stråle til ma jo nes. Smak til med salt. 1 ss. kapers 1 eple utan skal (legg i litt vatn med sitronsaft) Skjær tunfisk i små terningar, 2–3 mm. Smak til med salt og pepar. Anrett på tallerken, små runde, med små ternin gar av eple og finhakka ka pers. Finkutta urt over. Små toppar med sitronmajones rundt.
Den skal vere rå i midten. Varmen frå steikinga vil trekke inn i fileten og gjere den lun.
Kokkar: MVS-elevane lagde godbitar av makrellstørje. F.v. Eirik Hetle, Anne Kari Sanden
Serverte småret
Eit hav av moglegheiter 2015 27
Store stykke: Dei unge kokkane måtte jobbe med store kjøtstykke då dei laga til makrellstørja.
Læremeister: Michiko Steenslid (t.h.) kjem opphavleg frå Japan og kan sine sushikunstar.
Fiskar: Skulen sitt opplæringsfartøy, Skulebas, er eit av to fartøy i Norge som har hatt lov å fiske makrellstørje i år.
n Haug, Sander Almenning, Henrik Nesje, Wibecke Hansen, Jeremy Admiral, Stian Hordijk, Isabel Hatlenes, John Henrik Stokke og Camilla N. Risøy. Alle foto: privat
ttar av storfisken
28 Eit hav av moglegheiter 2015
Salmon-group-folk: Framme f.v.: Steinar Hagesæther, Flokenes Fiskefarm, Eirik Osland i Osland Havbruk, Linda Helgås, Svanøy Havbruk, Eilin Tveit Sveen, Marø Havbruk, Alex Vassbotten, Steinvik Fiskefarm og Solveig Willis, Salmon Group. Bak f.v.: Willy Sandnes, Sandøy Fiskeoppdrett i Fjaler, Ove Inge Vågen, Svanøy Havbruk, Ingvar Landøy, Landøy Fiskeoppdrett og Nils Tore Karstensen, E. Karstensen Fiskeoppdrett. foto: David Bowen
Samlast om superbåt FLORØ: – Med denne brønnbåten kan vi knekke lusa på 450 tonn laks i slengen, fortel Solveig Willis i Salmon Group.
••
Arve Solbakken arve.solbakken@firdaposten.no Nettverksselskapet for dei minste oppdrettsselskapa har forhandla fram ein langsiktig leigeavtale med Rostein-reiarlaget på Møre om å disponere ein topp moderne brønnbåt. – Vi garanterer for inntektene på båten, enten den ligg i ro eller ikkje. Garantien er på 70 millionar i året, fortel Willis.
– Verdas mest avanserte
I bransjen er det kapasitetsmangel på brønnbåtar fordi mange av dei går på faste avtaler med dei store aktørane. I 2017 kjem det nye krav frå styresmaktene til brønnbåtar, men nybygget til 300 millionar tek høgde for det. – Båten blir verdas mest avanserte. Den er utstyrt med
det siste av resirkuleringsteknolgi, slik at vatnet kan gjenbrukast tre gonger. Ein kan behandle store mengder laksefisk med ferskvatn mot AGDparasitten (amøbegjellesjukdom) og mot lakselus med oppvarma ferskvatn (Thermolicer). Aller viktigast er at vatnet blir filtrert slik at parasittar ikkje blir sleppt ut att i miljøet, fortel Willis.
Alt av det nyaste
Båten vil også bli utstyrt for å behandle fisken med hydrogenperoksid, men på sikt håpar ein at bruk Thermolicer vil bli så effektivt at ein unngår bruk av kjemikaliar. Den nye brønnbåten skal sjølvsagt også brukast til tradisjonelle brønnbåt-tenester som til dømes å frakte slaktefisk til Slakteriet i Florø. Den er utstyrt med alt det nyaste av utstyr for logging og kontroll med vasskvalitet, teljeutstyr, filtrering og UV-desinfeksjon av vatnet. Salmon Group har også skrive ein rammeavtale med reiarlaget om at skal kunne sette inn erstatningsfartøy dersom det skulle oppstå ein kritisk helse-
Som denne: Utvendig blir den nye båten liknande Ro Arctic, men teknologisk skal den vere ei vidareutvikling. pressefoto
Båten blir verdas mest avanserte. Solveig Willis Salmon Group
situasjon og smittevern-problematikk.
Desse er med:
Steinvik Fiskefarm, Svanøy Havbruk, Marø Havbruk og E. Karstensen Fiskeoppdrett, Flora, Osland Havbruk, Høyanger, Sandnes Fiskeoppdrett, Fjaler, Landøy Fiskeoppdrett og Flokenes Fiskefarm, Askvoll, Nordfjordlaks, Hyen, Sulefisk, Solund og Aqua Farms Vartdal på Sunnmøre.
Eit hav av moglegheiter 2015 29
Dei unge er med! Firdaposten har 4500 daglege lesarar på nett og 2500 på mobil. Papiret heng framleis med og har 16.000 lesarar.
Heile 21% av desse er mellom 15–19 år. Det lovar godt for framtida.
Strukturtall 12-19 år
20-29 år
30-39 år
40-49 år
100% 19%
90% 27% 80%
19%
70% 15%
60% 50%
16%
30%
40% 10% 30%
10%
10% 20%
16%
21%
10%
6%
0% Firdaposten
Firdaposten Nett
Strukturtall 12-19 år
20-29 år
30-39 år
40-49 år
100%
50-59 år
60 år+ 3%
19%
90%
8%
27% 80% 19%
70% 60% 50% 40%
30%
15%
16%
30%
23%
10%
21%
Kjelde: TNS Gallup / Forbruker & Media 10%
30% 10%
50-59 år
30 Eit hav av moglegheiter 2015
Makrell-sprell: Mike Breen i Havforskningsinstituttet tar forskjellige prøvar av makrellen. Foto: Jostein Saltskår/Havforskningsinstituttet
Frå fisking til forsking f FLORØ: Ein mannover-bord-båt frå M/S Fiskebas er fanga i si eiga not. Det har ei god forklaring.
••
Heidi Hattestein heidi@firdaposten.no M/S Fiskebas er gått i forskingas teneste. Ringnotbåten frå Florø har tatt på seg fleire oppdrag for Havforskningsinstituttet. – Her ligg vi og kavar, seier skipper Geir Madsen når han skal forklare kva vi ser på bilda. – Mike Breen og Jostein Saltskår frå Havforskningsinstitut-
tet ligg i nota og tar prøvar av makrellen. Dei sjekkar kondisjonen til fisken og om fisken blir stressa, seier Madsen.
Nytt oppdrag
Havforskningsinstituttet forskar på bruk av not, og kva bruken gjer med fisken. Med på tokt på Fiskebas er fem personar frå Havforskningsinstituttet: to forskarar og tre ingeniørar. I ti dagar har Fiskebas ligge på makrellen og drive med sleppforsøk. – Vi fangstar som vanleg, men slepp fisken ut att, forklarer skipperen. Rett nok blir ikkje all fisken sleppt ut att.
Idet Firdaposten ringer, ligg Fiskebas ved kai hos Måløy Seafood for å levere rundt hundre tonn makrell. Det er ein såkalla forskarkvote som dei fiskar og sel for Havforskningsinstituttet. Salsinntektene går til Havforskningsinstituttet. Og med det er oppdraget over – for denne gong. – I november reiser vi på nytt tokt for havforskninga. Då skal vi ligge sju dagar på silda.
Enorme mengder
Det er spennande å prøve noko nytt, meiner skipperen – og gjer det gjerne igjen. – Vi fekk oppdraga etter ei anbodsrunde, og vi kjem til å
søke på liknande oppdrag i framtida også. Fiskebas var ferdig med å fiske opp si eiga makrellkvote før dette oppdraget. – I heile mi fiskarkarriere har eg aldri sett så mykje makrell som i år. Stimane er enorme. Vi har måtta leite i timevis for å finne noko vi torde å kaste på utan å risikere å sprenge nøtene. Madsen vil ikkje spekulere i kvifor stimane er så store, men ein skilnad frå tidlegare år bit han seg merke i: – Makrellen er seinare med å trekke sørover. Han held seg enno nesten heilt oppe i Norskehavet, seier skipperen i byrjinga av oktober.
Eit hav av moglegheiter 2015 31
Enorme makrellstimar – men mindre eksport
••
Heidi Hattestein heidi@firdaposten.no Norges sjømatråd melder om nedgang i makrell-eksporten. Dei første ni månadene i år blei det eksportert makrell for 1,6 milliardar kroner. Det er ein nedgang på sju prosent samanlikna med same periode i fjor. I september var nedgangen endå større. Det blei eksportert makrell for 534 millionar kroner, 28 prosent ned frå september i fjor.
Det er motsett trend av annan sjømateksport. Totalt sel Norge sjømat for høgare verdiar enn i fjor, godt hjelpt av ei svak krone. Men det gjeld altså ikkje makrell, trass enorme stimar. – Stimane kan vere store utan at bestanden er det, konstaterer Roald Oen ved Sildesalslaget i Bergen til Firdaposten. – Tvert om er det kome signal på at kvotane skal endå meir ned.
170 millionar meir til marin forsking Det er regjeringas forslag til statsbudsjett.
••
Heidi Hattestein heidi@firdaposten.no – Auken vil legge til rette for å realisere potensialet som ligg i dei marine næringane, medverke til omstilling og styrke den norske konkurransekrafta, sa fiskeriminister Elisabeth Aspaker då statsbudsjettet blei lagt fram. Prioriterte område er ressurs- og havbruksforsking, forskingsinfrastruktur, forsking retta mot sjømatindustri og – teknologi, samt forsking med sikte på å utvikle nye marine næringar.
Regjeringa foreslår å auke løyvingane til vedlikehald og opprusting av dei marine forskingsfartøya med 100 millionar kroner i 2016. Forslaget er ein del av regjeringa sin eittårige tiltakspakke for auka sysselsetting og skal gi ordrar til verftsindustrien og betre utnytting av forskingsfartøya. – Regjeringa har styrkt løyvingane til marin forsking kvart år sidan vi overtok. Med dette budsjettforslaget forsterkar vi innsatsen ytterlegare og legg til rette for ein berekraftig vekst for havnasjonen Norge, er den politiske bodskapen til fiskeriministeren. Næringa skal sjølv bidra til å finansiere meir av kunnskapen gjennom avgiftsauke.
for M/S Fiskebas
Familiebedrift: Fiskebas er ei familiebedrift, her representert ved pensjonert skipper Magne Madsen og bas Ole Morten Madsen.
På tokt: Fiskebas på tokt i forskingas teneste.
32 Eit hav av moglegheiter 2015
Rekruttering: Båtbygg har lykkast i å rekruttere arbeidskraft frå lokalområdet. Kompetansen som fagarbeidarane har er heilt avgjerande for utviklinga til det tradisjonsrike Vågsøy-verftet. F.v. Kristoffer Leander Nordbø, Marius Stavenæs Refvik og Espen Kvernevik. Foto: Sindre Blålid Kvalheim
Lyspunkt i mørk trend RAUDEBERG: Det blir færre elevar i «Framtidsfylket» der lokal arbeidskraft stadig blir meir verdt.
••
Sindre Blålid Kvalheim sindre@fjt.no – Eg anbefaler gjerne unge å bli motormekanikarar, seier Marius Stavenæs Refvik. Etter nokre år som sommarvikar og lærling, har 24-åringen i dag fast jobb ved verftet Båtbygg på Raudeberg. Det gjer han til ein del av ei stadig meir ettertrakta gruppe fagarbeidarar med lokal tilhøyrsle. – Her jobbar eg med motorar når det er behov for det. Elles får eg utfordringar innan det eg kan eller ønskjer å lære. Det
kan vere alt frå legging av røyr til sveising, seier Refvik.
Færre 15-åringar
Nye prognosar viser eit dramatisk fall i talet på ungdommar i Sogn og Fjordane. Det er venta at det i 2021 vil vere 20 prosent færre 15-åringar i fylket enn i 2012. Kun i 6 av 26 kommunar, Balestrand, Leikanger, Gaular, Jølster, Eid og Stryn, forventar ein vekst i talet på 15-åringar. – Det er dramatisk og mykje verre enn eg hadde trudd, sa prosjektleiar Reidar Sandal då han la fram rapporten «Kompetansebygging, utvikling og rekruttering» i vinter. Båtbyggs administrerande direktør, Kjell-Inge Sjåstad, sat sjølv i ei referansegruppe som jobba med rapporten. Verftet bruker Måløy vidaregåande skule aktivt i sitt rekrutterings-
Eg får utfordringar innan det eg kan eller ønskjer å lære.
Marius Stavenæs Refvik Motormekanikar ved Båtbygg
arbeid og tar gjerne elevar frå skulen inn på utplassering. – Det har vore vanskeleg å rekruttere lokale medarbeidarar til no, og det kan sjå ut som at det blir endå vanskelegare, sa Sjåstad då rapporten var lagt fram.
Ønskjer seg heimflyttarar
Han er oppteken av at fokuset bør ligge på å få fleire av dei
unge som flyttar bort heim igjen. – Både bedrifter, kommunane, fylket og heile regionen må jobbe hardare for å gjere seg meir attraktive slik at vi klarar å få folk heim. Båtbygg, som i fjor omsette for 215 millionar kroner og hadde eit resultat før skatt på drygt 1,2 millionar kroner, har nærmare 90 tilsette i selskapet. Og til trass for teknologiske framskritt i bransjen, trur ikkje verftsdirektøren at det vil redusere behovet for arbeidskraft dei neste åra. – Det trur eg ikkje, og vi forventar at vi utviklar oss og klarer å auke talet på tilsette på sikt.
Eit hav av moglegheiter 2015 33
Artic Shipping AS har lang og stor kompetanse på transport av fiskefôr på ein effektiv og miljøvenleg Artic Shipping AS har lang og stor kompetanse måte. Vi har verdens mest moderne fiskefôrskip på transport av fiskefôr på ein effektiv og miljøvenleg og mannskap med fokus på hygiene, miljø og måte. Vi har verdens mest moderne fiskefôrskip sikkerhet. og mannskap med fokus på hygiene, miljø og sikkerhet. Vår visjon – sammen med kunden - er å vere et ledende og innovativt rederi. Med fokus på økt Vår visjon – sammen med kunden - er å vere et sikkerhet, logistikk og miljø, ved transport av ledende og innovativt rederi. Med fokus på økt fiskefôr til oppdretter. sikkerhet, logistikk og miljø, ved transport av fiskefôr til oppdretter.
Din leverandør av: Drivstoff, fyringsolje, smøreolje, urea, adblue, kjemi, filter, ...
Nytt felles navn blir:
Tlf: + 47 57 83 07 60 www.articgroup.no E-mail: ove@articgroup.no Artic Shipping AS Firdavegen 16 6800 Førde Tlf: + 47 57 83 07 60 www.articgroup.no E-mail: ove@articgroup.no Artic Shipping AS Firdavegen 16 6800 Førde
MÅLØY | ÅLESUND | FOSNAVÅG 57 85 36 50 | post@mhservice.no
DET KOMMER MYE LAKS FRA FLORØ! Vi er stolte av å ha vår største fôrfabrikk i Florø. Herfra sender vi fiskefôr som gir sunn og god fisk ut til hele verden. EWOS omsatte i 2014 for nær 11,6 milliarder kroner og er til stede i alle verdens viktigste områder for lakseoppdrett. Vi har forskningsstasjoner i Norge, Chile og Vietnam, og er verdensledende på fôrproduksjon og prosessteknologi. I tillegg til Florø har vi fabrikker på Halsa og Bergneset, hovedkontoret er lagt til Bergen og våre kundekonsulenter finner du der fisken er – langs hele kysten.
www.ewos.no
34 Eit hav av moglegheiter 2015
Overskotet kjem til overflata
RUGSUND: K. Strømmen Lakseoppdrett snudde underskot til eit overskot på meir enn 100 millionar på to år.
••
Ingebjørg N. Stokkenes fjt@fjt.no
••
Sindre Blålid Kvalheim sindre@fjt.no – Verda er stor og det verkar ikkje som det er for mykje laks, smiler Sven-Jørgen Strømmen. Den daglege leiaren speidar utover merdane på K. Strømmen Lakseoppdrett i Rugsund i Bremanger. I fjor gjorde aktiviteten i merdane at familiebedrifta sat igjen med over 56 millionar kroner før skatt. Og det med ei omsetning på knappe 182 millionar kroner. – Med 5.500 tonn fisk i fjor, hadde vi det største kvantumet vi nokosinne har hatt. Verksemda er viktig lokalt. Overskotet er vel på linje med Elkem, seier Strømmen.
Familieverksemd
Det var faren Kristen som i 1972 starta verksemda. Og framleis er selskapet i familien sine hender. Etter å ha slite med laksesjukdommen PD i 2011 og dårlege prisar i 2012, snudde det for verksemda året etter: Ei omsetning på 160 millionar kroner og eit resultat før skatt på 50 millionar vart altså følgt opp av eit endå betre 2014. Sven-Jørgen fortel at verksemda no får igjen for tunge investeringar ein tok for få år tilbake. – Det var i den perioden vi bygde opp produksjonen til det vi har blitt i dag, seier den daglege leiaren.
Utviding
No vil selskapet utvide aktiviteten ytterlegare og satsar difor på ei utviding på Grunneneset aust for Rugsund. – Då får vi litt større fleksibilitet, og får gitt fisken litt meir plass, fortel produksjonssjef Robert Sandslett. Sven-Jørgen Strømmen fortel at to firkantbur skal bli til to plastringar med laks. – Tanken er at når stålanlegga blir for gamle, så skal vi bytte desse til plastringar. Laksen frå K. Strømmen sine fire anlegg i Bremanger vert selde til hundre land, og Robert Sandslett synst det er spesielt kjekt at land som Israel og Saudi-Arabia er blant marknadane. – Dette har kome inn som ein følgje av sushi-trenden. Det er artig at dei no et fisken vår i eksotiske land.
Freidige turistar
I ei tid der det meste har gått på skjener for den lokale oppdrettaren er nærgåande turistar noko av det som gir selskapet hovudbry. I ei årrekkje har ein fått meldingar om utanlandske turistar som utnyttar det norske havbrukseventyret langs norskekysten. Anlegg som «kokar» av stor og fin fisk vert for freistande for mange som fiskar like ved eller i enkelte tilfelle i oppdrettsmerdane. – Vi har til og med opplevd at turistane har fortøydd opp til merdane, seier Sven-Jørgen Strømmen i K. Strømmen Lak-
Eit hav av moglegheiter 2015 35
1
2
3
1) Beste år: K. Strømmen Lakseoppdrett i fjor sitt beste år nokosinne. Her er selskapets anlegg på Marøya i Bremanger kommune. I bakgrunnen midt i bildet ser vi Nord-Europas høgste sjøklippe, Hornelen (860 meter over havet). Foto: ove kristian leirgulen/ romvesen as
2) Fornøgd sjef: – God pris har vore avgjerande for det gode resultatet i 2014, seier dagleg leiar Sven-Jørgen Strømmen. Foto: Ingebjørg Nilsen Stokkenes
seoppdrett. – Dette er eit problem for oss. Tidlegare har vi funne slukar i nota, seier produksjonssjef Robert Sandslett, som understrekar at det verkar som det i sommar vart noko betring på problemet. Den største faren er at fiskereiskap kan kutte opp nøtene og dermed føre til fiskerømming. Regelen er at ingen har lov å fiske nærmare enn 100 meter frå eit oppdrettsanlegg, og det er ferdselsforbod 20 meter frå fortøyingane til anlegga.
Gode prisar i toppår Trass i utestenginga frå Russland vart 2014 eit rekordår både for norsk sjømat og norsk laks. I 2014 vart det eksportert norsk laks for 43,9 milliardar kroner – ein vekst på 11 prosent frå 2013 og det høgaste talet nokosinne. Verdiauka var delvis drive av ei prisauke. Snittprisen for fersk, heil norsk laks var på 41,06 kroner per kilo. Det var ei auke på 3,4 prosent frå 2013. – Økt lakseproduksjon i Norge kombinert med sterk etterspurnad og rekordhøge lakseprisar har bidratt til ny eksportrekord for norsk laks, sa bransjesjef for laks og aure
i Norges sjømatråd, Paul Aandahl, då 2014-resultatet vart kjend. Rekordresultatet kjem til trass for at dei russiske grensene har vore stengt for norsk laks sidan august 2014. – Utestenginga frå Russland understrekar den sterke etterspurnaden etter laks på verdsmarknaden og omstillingsevna til dei norske eksportørane. Den norske lakseeksporten blir stadig mindre avhengig av enkeltmarknader, seier marknadssjef for laks i sjømatrådet, Bjørn-Erik Stabell. Polen var Norges viktigaste laksemarknad i 2014. Målt i verdi auka lakseeksporten frå Norge til Polen med 10 prosent i 2014 til 5,5 milliardar kroner.
fakta K. Strømmen Lakseoppdrett Etablert i 1972 av Kristian Strømmen. Held til i Rugsund i Bremanger kommune. Har fire konsesjonar for produksjon av laks og aure. Gjekk i 2014 inn i Salmon Group – eit nettverk for lokaleigde oppdrettsselskap. Hadde i 2014 ei omsetning på 181,7 millioner kroner og eit resultat før skatt på 56,1 millionar kroner.
3) Prisutvikling: Gjennomsnittsprisen på fersk heil norsk laks var i 2014 oppe på 41,02 kroner per kilo. figur: Norsk Sjømatråd
Frequency.no
36 Eit hav av moglegheiter 2015
Din lokale vekstbedrift Vi skal bidra til at personer med nedsatt arbeidsevne får personlig utvikling og økt livskvalitet gjennom meningsfullt arbeid.
OPPLÆRINGSKONTORET
FOR FISKERI- OG HAVBRUKSFAG
TIL R E G N I L R Æ VI SØKERDLSNÆRINGENE FREMTI
Garn og tau Vi utfører bl.a. splitting, grovog finrens av garn til fiskebåter fra Mandal i sør til Hammerfest i nord. Skyter også nye garn til en del båter. Skiltproduksjon Vi har lang erfaring med gravering av skilt, folieskjæring og folieprinting av små og store skilt. Dørskilt, merkeskilt, reklameskilt, bildekor ol. Tre, plast, aluminium og messing.
B B O J R E K SIK D I T M E R F G -TRYG Fiske og fangst, matros, akvakultur, motormann, industrimekaniker, laboratoriefag m.fl.
OKFH
GOOD PEGOOPOLDE MAKE H FIS
Andre produkter/tjenester: - Trossekutting - Gjenvinning - Salg av tørr ved - Hjemmebakst/catring - Kantineutleie - Utleie av fliskutter
Post: Postboks 89 - 6707 Raudeberg Besøk: Maritim Park - 6710 Raudeberg Tlf.: 57 85 22 32 | Mob.: 959 86 700 post@okfh.no | www.okfh.no
Frequency.no
6718 Deknepollen • Tlf. 57 85 26 60 www.asvomaloy.no
Stadyard utfører reparasjon, vedlikehold, ombygging og utrustning av fartøy. Strategisk plassert på norskekysten ved Måløy står vi klare til å hjelpe deg 24/7. «Torbas», «Fanøyvåg» og «T.A. Senior» er våre tre siste nybygg basert på lange og gode tradisjoner.
Bygg 37 – MS «Torbas» Komb. ringnot/pelagisk tråler Lengde 69,90 m, bredde 15 m Lastekap. 2050 m3
Adresse: 6710 Raudeberg · Telefon: 57 84 99 00 · E-post: post@stadyard.no
Bygg 38 – MS «Fanøyvåg» Garnfartøy Lengde 27,97 m, bredde 8,5 m Lastekap. 245 m3
Bygg 39 – MS «T.A. Senior» Komb. snurper/snurrevad Lengde 14,99 m, bredde 8,0 m Lastekap. 120 m3
www.stadyard.no
Eit hav av moglegheiter 2015 37
Florø Bil & Havneservice AS er et bilverksted for person- og lastebil, vi leverer drivstoff og smøreoljer for FBH AS og Bunker Oil AS til offshore, marine, industri og private.
BUNKRING: Fra Fugleskjærskaia til større fartøy og til mindre båter fra flytebrygge Bensin - Marine gassolje - Farga diesel - Fyringsolje - Smøremidler - Kjemiprodukt
Florø Bil & Havneservice AS Strandavegen 19, 6900 Florø Strandavegen, 6900 Florø Tlf. 57 74 05 40 Tlf. 57 74 05 30 www.fbh.as
Integrert Akvakultur – der oppdrett møter framtida Sidan 2009 har dei tre selskapa Salmon Group, Sulefisk og Hortimare jobba i lag med å utvikle kommersiell taredyrking i område rundt lakseoppdrettsanlegg. Taren nyttiggjer seg av næringssalt frå laksen, og veks raskt fram til eit verdifullt produkt.
Tareoppdrett vil:
• Skape ressursar av det som i dag er rekna som avfallsstoff • Levere protein til humant konsum og dyrefôr • Skape råstoff for produksjon av biodrivstoff. Verda etterspør sunne produkt frå havet. Vi jobbar med oppdrett for framtida. Les meir om Integrert Akvakultur på www.salmongroup.no
Florø Bil & Havneservice AS Strandavegen, 6900 Florø Tlf. 57 74 05 30 NORSK AKKREDITERING TEST 184
I samarbeid med Innovasjon Norge.
38 Eit hav av moglegheiter 2015
Om bord i fangstmaskina: Mannskapet er, frå styrbord: Roy Inge Larsen, John Roar Grotle, Willy Førde, Paul Stian Igland, Johannes Hauge og Dan Grotle. Alle
Har gjort ekstrem tilpa KALVÅG: I form ser den nesten meir ut som eit dampstrykejern enn ein båt, men den er ei supereffektiv fangstmaskin med sine beskjedne 14,99 meter.
••
Arve Solbakken arve.solbakken@firdaposten.no – Det er heilt rått kva vi har fått plass til i denne båten. Vi har teikna og planlagt sjølv og fekk Skogsøy Båt i Mandal til å ta byggejobben. Eg har lyst å skryte av verftet. Dei har vore dyk-
tige. Resultatet er vi strålande nøgde med, seier Ronny Larsen i reiarlaget Frøybas i Kalvåg. Nyskapinga Frøyhav kom til Kalvåg i starten av oktober og reiarane reknar med at den skal vere i full vigør i løpet av månaden. – Båten kan ta 90 tonn med sild, det er like mykje som ein 28 meters kystnotbåt. Det er fabelaktig og gjer at vi kan utnytte kvôtane våre betre, meiner Larsen. Frøyhav er bygd for å få full utnytting av fiskekvotane på sild, makrell, hestemakrell og brisling og kvitfisk (torsk, sei og hyse) som reiarlaget i Kalvåg har skaffa seg via kjøp av andre
fartøy, der nokre av dei har vore under 15 metersgrensa. Regelverket er slik at dersom desse kvotane på mindre kystbåtar blir flytta over på større havgåande fartøy så blir fangskvantumet redusert. Den nye båten skal riggast for både konvensjonelt notfiske etter stimvandrande fisk og snurrevad etter botnfisk på grunnare farvatn. I byggeperioden for nyebåten har reiarlaget kunna fiske kvotane på hovudfartøyet i reiarlaget, Frøybas. Den er bygd i 2001 og ombygd i 2007. 27,3 meter og 7,5 meter brei. Nyebåten Frøyhav, som er over 12 meter kortare, er nesten like brei med sine 6,6 meter. Det er
ekstrem tilpassing til jungelen av regelverk i fiskeribransjen, eit felt Ronny Larsen har utvikla spesialkompetanse på. Reiarlaget Frøybas har kjøpt og selt ei lang rekkje fiskefartøy med fiskerettigheiter frå Sørlandet i sør til langt opp i Nord-Norge. Dette er reiarlaget Frøybas: Omsetninga i reiarlaget var på 16,5 millionar i 2014, noko som gav eit resultat før skatt på 2,2 millionar kroner i 2014. Eigarar: Ronny Larsen: 37 prosent Olav Eivind Larsen: 37 prosent Roy Inge Larsen: 12,08 prosent Paul Stian Igland: 7,95 prosent John-Roar Grotle: 5,97 prosent
Eit hav av moglegheiter 2015 39
Spesialtilpassa Grotle har gitt gode resultat første tida
••
Arve Solbakken arve.solbakken@firdaposten.no Båten Grotle med sine litt under 21 meter, har tilgang til å fiske innafor firemilsgrensa, på sjarkflåten sine tradisjonelle einemerke. Båten til Oddleif, Briger, Tonny og Kenneth Grotle var ny sommaren 2014. Den er rigga for både line og garn og er ein effektiv båt sidan den har eigen fabrikk og fryseri om bord.
Derfor kan dei pakke og fryse inn fisken og selje på det tidspunktet det er mest prisgunstig. Reiarane har meldt om gode resultat den første tida med båten i drift. I tillegg til gode fangstar kan dei no tilby skiftordningar til mannskapet, noko som gjer det langt meir attraktivt å vere med.
– Bevisbyrda ligg på fiskarane – Vi fiskararer skuldige til vi har greidd å bevise det motsette, påpeikar Ronny Larsen.
••
Arve Solbakken arve.solbakken@firdaposten.no Han viser til at det i norsk rettspraksis er vanleg at ein er uskuldig til det motsette er bevist. – Hadde ikkje vi vore relativt solide som bedrift, så kunne vi gått over ende økonomisk på grunn av denne saka. Vi snakkar om rettssaka som skal opp i lagmannsretten i februar. Reiarlager Frøybas har saksøkt Staten for inndregne torskekvotar for 23 millionar kroner i samband med kjøpet av båten Tilje i Nordland. Då
reiarlaget flagga båten og kvotane heim i 2010, vart hovudkvoten og to strukturkvotar på torsk inndregne av Fiskeridirektoratet. I tingretten vann Frøybas ein halv siger, ved at retten meinte dei burde fått behalde strukturkvotane. Men Staten var ikkje nøgd og anka til lagmannsretten. Dei ser ut til å ønske å statuere eit eksempel for ein type transaksjon som svært mange reiarlag har fått godkjent. Stridens kjerne er om Thomas Bjørnø, som eigde båten 51 prosent medan han var busett i Nordland, reellt sett budde der. – Vi kunne takka ja til kjøp via ein stråmann slik andre har gjort, men vi spelte med opne kort og det blir vi straffa for.
foto: Kjell Aga Ulvestad
assing til regelverket
Side ved side: Her ser vi Frøybas og Frøyhav side ved side i Kalvåg hamn.
Strykejern: Her ser vi nyskapningen ved Amtskaia i Kalvåg. Forma liknar til forveksling på eit dampstrykejern.
40 Eit hav av moglegheiter 2015
Ny båt: Tore Lyng (f.v.), Malvin Silden, Agnar Lyng (alle Stadyard), Geir-Henning Seljeseth og Johan Kongsvik (Naval Consult).
Reiarar: Johnny (t.v.) og Geir-Henning Seljeseth på verftet i Szczecin i Polen. Foto: Iselin Aa. Solbakken
••
Sindre Blålid Kvalheim sindre@fjt.no – No vart det eit år utan båt, og for meg som har vore på sjøen sidan eg var 18 år, så vart det ein brå overgang, ler Fanøyvåg-skipper GeirHenning Seljeseth. For medan ga FLO mle Fanøyvåg var seld før jul RØ: Eit år i fjor, har rei utan båt vart ei arlaget frå Flora vald å omstilling for Geirbyggje eit Henning Seljeseth, heilt nytt fartøy, som som snart vert skip skal stå klart per på eit nytt neste år. – Vi hadde ein fartøy. båt som vi var nøydde å fornye og ønska oss samtidig ein båt med fry seri om bord, forklarer Selje seth, som i tillegg til å vere skipper også er styreleiar i reiarlaget.
Start og slutt i Vågsøy
Fanøyvåg har valt å nytte kompetansen i Sogn og Fjor dane. Det er nemleg Naval Consult som har designa og utvikla båten, medan Stadyard skal bygge og utruste far tøyet. Begge selskapa høyrer til på Raudeberg i Vågsøy. ☻ – Det kjem ein dag då vi skal på verkstad og då er det vel dig viktig at det er kort veg til nokon som kjenner båten godt og som har levert alt ut styr, seier Seljeseth. Sparebanken Sogn og Fjordane og Innovasjon Norge er med på finansieringssida, og i Polen starta skrogarbeidet i no vem ber fjor, medan bå ten kom til Stadyard på sein hausten i år. Fanøyvåg blir ferdig utrusta på Stadyard og testing blir utført i nærområ
Polen: Skroget til nye Fanøyvåg blei bygd i Polen, medan båten skal utrustast ved Stadyard. Foto: privat
det i løpet av året. – Byggeprosessen i Polen gjekk overraskande greitt. Stadyard tek seg av alt av planlegging og montering av utstyr. Vi berekna litt meir tid enn optimistane der nede, og vi har halde skjem aet godt, fortel Seljeseth.
Mannskapsauke
Med frysekapasitet og ein lenger båt blir kvardagen meir fleksibel for reiarlaget. – Vi kan i større grad be stemme sjølve når vi skal fiske torskekvotane og dermed oppnå betre pris. I tillegg kan vi også strekke turane. Tidle gare lossa vi gjerne to gongar i veka, og det var då to dagar der vi ikkje kunne fiske. No kan vi fryse 130 tonn. Seljeseth forklarer at dei i dag er 10–11 tilsette i reiarla get, men at dei ønskjer 15–16 når den nye båten er klar. Desse skal gå skiftordningar med åtte tilsette per skift. – Vi driver garnfiske etter torsk og sei på vinteren, fiskar lange og blåkveite om vå ren, blandingsfiske om hausten, samt at vi har tenke å prøve oss på nordsjøfiske etter torsk frå juli og utover, forklarer reiaren, som etter å ha leigd ut kvotane til Stadlandet-båten Kamaro det siste året gler seg til endeleg å få kjenne havlufta igjen frå sitt splitter nye fartøy.
Vi berekna litt lenger tid enn optimis tane der nede. Geir-Henning Seljeseth Skipper på Fanøyvåg
Nybygg: Fanøyvåg skal stå klar før nyttår. Lokale selskap som Naval Consult, Stadyard,
Blir eit løft å komm
Eit hav av moglegheiter 2015 41
Sjøsetting: Torsdag 24. september blei Fanøyvåg sjøsett i Polen. Foto: privat
Resultatet: 27,97 meter lang og 8,5 meter brei blir nye Fanøyvåg når den står klar neste år. Ill.: Naval Consult
Nytt oppdrag: I februar blei ringnotbåten Torbas døypt etter utrustingsarbeid på Stadyard. Foto: Marius Strømmen
Westmek, Pam vest, Sigurd Solberg, Maritime montering og Florø bil og hamneservice har alle bidratt til nybygget. Her ligg skroget ved verftet i Polen. Foto: privat
me tilbake på sjøen
42 Eit hav av moglegheiter 2015
Kontroll: Her i frå kontrollrommet kan Nils Tore Karstensen sjå at laseren skyt og drep lakselus medan laksen sig roleg forbi. Begge foto: Arve Solbakken
Laser skal tukte lusa fakta
BATALDEN: – Lakselusa døyr momentant, medan laksen merkar ingenting. Fiskekroppen fungerer som ei discokule og reflekterer lysstrålane.
Optisk avlusing
••
Arve Solbakken arve.solbakken@firdaposten.no Det seier Nils Tore Karstensen, som eig og driv E. Karstensen Fiskeoppdrett i Batalden saman med broren Geir. Dei driv samdrift med Elin Tveit Sveen og Trond Sveen på Marø Havbruk med til saman fire konsesjonar i Flora kommune. – Vi små- og mellomstore oppdrettarar har kort veg fram til å ta ei beslutning og er villige til utprøving av ny miljøevennleg teknologi, påpeikar han. I vår og sommar installerte dei seks lasereiningar frå Stingray – ei investering på 5,1 millionar kroner for å bekjempe lakselusa. Erfaring viser at laksen bør vere kring kiloen før ein set i drift laserane. Då har fisken ei så roleg åtferd at lusa er lett å treffe. Og den virkar.
Lasaren: Her seg vi laser-eininga i sjøen. Vi ser deg grøngule laserstrålen nede i vatnet.
– Ja, vi ser at den gjer det. Vi har køyrt mykje forsøk og når laserstrålen treff lusa så tek den opp så mykje energi at den blir rett og slett blir kokt. Den døyr momentant. Laksen merkar ikkje laserstrålen. Kroppen reflekterer og sender berre strålane tilbake. Vi ser når strålen treff kroppen at laksen ikkje reagerer i det heile teke. Det er Stingray sine eksepertar i Oslo som via datalinjer styrer einingane via skjerm. Dei sjekkar aktiviteten, senkar einingane opp og ned. Fisken endrar
åtferd gjennom døgnet. Stingray har ein god del einingar i sjøen etter kvart. Først Sulefisk i Solund, før E. Karstensen Fiskeoppdrett og Marø Havbruk kjøpte i vårt fylke. – På vinteren tek berggylten i merdane mindre lus og då håpar vi at laseren gjer jobben. Dei blir stadig betre ved at Stingray oppgraderer softwaren jamnleg. Det neste er at vi kanskje kan bruke desse einingane til lusetelling. Då slepp vi å bruke kastenot og stresse fisken ein gong i veka. Vi kan få ein ektra bonus
Stingray Marine Solutions AS bygger på gründer Esben Beck sin patenterte idé frå 2010 for fjerning av lakselus ved bruk av kamerasyn og laser. Har gått frå ein utruleg idé til realitet. Ved hjelp av kamerasyn, avanserte dataprogram og laser kan lakselus fjernast effektivt og skånsomt for fisken. I stor grad eit førebyggande tiltak for halde lusetala nede.
ved at Stingray også driv og jobbar for å utvikle sikker vekt- og biomassemåling med utstyret. Karstensen visert til at dei små og mellomstore oppdrettarane i Salmon Group er framoverlente. Dei har starta eige selskap for oppdrett av reinsefisk og er blitt medeigar i Slakteriet i Florø. På våren neste år kjem den tipp topp moderne brønnbåten som også vil bli veldig i viktig i kampen mot lakselusa. Der kan ein bruke ferskvatn til å behandle mot lakselus.
Eit hav av moglegheiter 2015 43
bravo! Tilgjengelegheit · Engasjement Kompetanse Bravo Seafood driv sal av laks, ørret og torsk, og blei grunnlagt i Florø i 2008. Bravo Seafood tar mål av seg til å vere ein av dei mest kostnadseffektive salsorganisasjonane for sjømat i Norge.
Laboratorium med lang erfaring og høy kompetanse på mikrobiologiske og kjemiske analyser av næringsmiddel, vann og miljø.
Selskapet kan vise til høg kompetanse og lang erfaring frå bransjen.
Bravo Seafood set kunden sine behov i fokus.
6718 Deknepollen, tlf: 57 85 35 11, lab@matmiljo.no www.mat-miljo.no
BRAVO SEAFOOD AS Tel.: +47 5700 9300 · Web: bravoseafood.no Address: Strandgata 15 P.O. Box 100, N-6901 Florø, Norway
A til Å - www.atilaa.no
Akkreditert laboratorium etter NS-ISO/IEC 17025
SEA™ leverer bærekraftige fôrløsninger til havbruksnæringen
Illustration: Tom Berry
Havbruk har en viktig rolle i å forsyne en voksende verdensbefolkning med bærekraftig sjømat. SEA – Sustainable Economic Aquafeeds – er Skrettings program for å utvikle fôrløsninger som tar hensyn til langsiktige miljøutfordringer samtidig som vi gjør det mulig for oppdretterne å drive lønnsomt. Bærekraftig havbruk åpner et hav av muligheter! Les mer på www.skretting.no
44 Eit hav av moglegheiter 2015
Medspelarar MÅLØY: Elleve maritime selskap i Vågsøy skal spele kvarandre gode for å gje aktiviteten i den maritime klynga eit løft.
••
Christina Cantero christina@fjt.no – Sjølv om vi er konkurrentar så ser vi fordelar ved å marknadsføre oss saman, seier dagleg leiar Agnar Lyng i Stadyard. Saman med Kjell Inge Sjåstad som leiar naboverftet Båtbygg tok Lyng initiativ til å starte selskapet som har fått namnet Måløy Maritime Group (MMG).
Komplimenterande
I tillegg til Raudebergverfta Stadyard og Båtbygg er Vågsøy-selskapa Selstad, Verlo, Måløy Havneservice, Måløy Radioforretning, Moldøen Supply, Isovent, Seacon, Skipskompetanse og Ulvesund Elektro ein del av den maritime klynga som etter å ha samarbeida på
prosjekt i mange år no har funnet saman og etablert eit eige selskap som skal marknadsføre deira tilbod. – Mange av bedriftene i MMG konkurrerer lokalt, men i denne samanhengen komplimenterer dei kvarandre, forklarar Laetitia Rosing som er tilsett som prosjektleiar.
«One-Stop-Shop»
Dei elleve selskapa sit på ei brei samansetjing av kompetanse, produkt og tenesteområde. – Vi kallar det ein «OneStop-Shop» der kundane kan få utført alle typar tenester knytt til sin verksemd, seier prosjektleiaren og legg til at klynga har ei samla omsetjing på 1,3 milliardar kroner og rundt 300 årsverk. I fyrste rekkje siktar Måløy Maritime Group seg mot fiskeflåten på Shetland, i Irland, Skottland, Færøyene, Island, Grønland, Danmark, Sverige og Russland.
Pilotprosjekt
Selskapet er allereie i gang med eit forprosjekt som er retta mot Irland
og Shetland. – Dette pilotprosjektet vil gi oss kunnskap og svar på korleis man på best mogleg måte sikrar kundetilgang til klynga i Vågsøy for vidare konsolidering og utvikling av bedriftene, seier prosjektleiar Rosing. ☻MMG har søkt om 300.000 kroner i støtte frå Innovasjon Norge til å gjennomføre forprosjektet. Dette er halvparten av totalkostnadene for prosjektet.
I same båt: Det ferske selskapet Måløy Maritime Group skal marknadsføre den maritime klynga i Vågsøy som kan tilby eit bredt spekter av produkter og tenester. Dagleg leiar Agnar Lyng i Stadyard (t.h.) og dagleg leiar Kjell Inge Sjåstad i Båtbygg var initiativtakarane bak MMG. Foto: christina Cantero
Kjøper av
Ta kontakt for en hyggelig handel
Skaar Norway AS Kolkaia 3 · 6900 Florø · Telefon 57757780 · Fax 57757781 E-post: pit@skaar-norway.com
YEARS
www.skaarint.com
A til Å - www.atilaa.no
laks og ørret
Eit hav av moglegheiter 2015 45
SELSTAD selger og produserer utstyr til maritime næringer. Vi har avdelinger langs hele norskekysten, på Island, Danmark og Sør-Afrika.
FISKEREDSKAP OPPDRETTSUTSTYR TAUFABRIKK FLÅTESTASJON OFFSHORE
FRA NETT TIL ASJETT
Egersund Net er aktiv innenfor hele verdikjeden når det gjelder å skape fremtidens not-teknologi for oppdrett av fisk. Vi bidrar aktivt til at havbruk er en miljøvennlig og bærekraftig vekstnæring som produserer sunn sjømat til et globalt marked.
VÅR KOMPETANSE - DIN SIKKERHET
MÅLØY 57 85 25 00
TROMSØ 77 60 22 00
ÅLESUND 70 11 85 80
SENJAHOPEN 930 11 765
ANDENES 76 14 71 84
LNT SVOLVÆR 76 07 14 99
SVOLVÆR 76 06 89 80
SOTRA AS 930 71 123
SOLUND 57 78 78 00
SELSTAD NORDTRAWL AS +45 984 42 444
FRØYA 917 95 842
Postboks 163, 6701 Måløy tlf 57 85 25 00 e-mail selstad@selstad.no
www.egersundgroup.no
WWW.SELSTAD.NO
JOHANSEN SLIP & MEK. Langs hele kysten
Johansen Slip & Mek. AS holder til i nye og moderne lokaler rett ved skipsleia på Raudeberg i Vågsøy kommune. Vår virksomhet er i all hovedsak basert på reperasjon/ vedlikehold og ombygging av mindre og mellomstore fartøy.
Fiskehelsetjenester
Laboratorietjenester
* Hurtiganalyser PCR * Drikke- og avløpsvann * Produkt- og hygienekontroll * Fiskevelferdskurs
Miljø-
Vi utfører også diverse mekanisk arbeid til landbaserte bedrifter samt en del andre eksterne arbeidsoppdrag.
tjenester
* Miljøundersøkelser * Lokalitetsundersøkelser * BioAssay lakseslus * Brønnbåtkontroll
Vi forhandler
Skogsmaskiner 57 85 08 90 / 97 56 65 04 maloy@fishguard.no www.fishguard.no floro@fishguard.no
Kraner
Motorer
www.johansenslip.no
46 Eit hav av moglegheiter 2015
Styrte over i rolegare farvatn STADLANDET: Då jobbane begynte å forsvinne i oljenæringa, såg Rune Ervik (24) sitt snitt i å følgje i faren sine fotspor.
••
Sindre Blålid Kvalheim sindre@fjt.no – Det var mange spekulantar som mente at nedturen i oljenæringa ville vere over før sommaren kom, og at det berre var mediamas. Det var eg absolutt ikkje einig i, og det var ein av grunnane til at eg vende tilbake til fiskeri, seier Ervik. For etter å ha vore styrmann på ein supplybåt fekk 24-åringen frå Honningsvåg på Stadlandet tidlegare i år jobb som styrmann på fiskebåten Fjellmøy. Og dei dystre utsiktene i oljenæringa var ikkje den einaste
grunnen til at Ervik valde å takke ja til ein jobb på båten der faren, Stig-Jarle, er skipper. – Det blei litt for kjedeleg på supplybåt. Det vart mykje papirflytting, venting, uvisse knytt til kva ein skulle gjere når, og usikre utreiser og heimreiser, seier Ervik, som etter eit knapt år på Fjellmøy likar seg langt betre. – Eg trivast veldig godt. Vi er heldige og har eit utruleg godt arbeidsmiljø om bord, samt at eg trivast godt med sjølve arbeidet, seier den unge styrmannen, som fortel at arbeidstidene er langt meir fø-
reseielege på fiskebåt. – Når vi startar på linefisket i april, så er kvar dato for ut- og heimreise spikra fram til nyttår, forklarer Ervik.
Godt fiske
Han fortel at han jobbar sjølvstendig med mykje ansvar på turane som varer frå fire til seks og ei halv veke. – Sjølvsagt har det vore nokre gonger, og det er det framleis, at ein er ekstra «våt i hendene», men alt må lærast. Og der er alltid nokon å spørje om ein treng det. seier Ervik, som opplever arbeidet på sjø-
Eit hav av moglegheiter 2015 47
Trivast på sjøen: Rune Ervik (t.h.) stortrivast på sin nye arbeidsplass Fjellmøy. 24-åringen er styrmann på fiskebåten der faren Stig-Jarle Ervik (t.v.) er skipper. Foto: Sindre Blålid Kvalheim
en som både interessant og lærerikt. Han er også fornøgd med «utbyttet» på sjøen så langt i år. – Fisket i år har vore flott. Det har vore gode kvantum om gode prisar, sjølv om sistnemnde har variert noko. No går vi vintersesongen i møte og eg er veldig spent på kva den tida vil bringe. På den siste turen eg var ute på hadde vi fantastisk vær noko som alltid hjelper ekstra godt på, smiler 24-åringen.
Ungt og gammalt
Ifølge Ervik har mannskapet om bord på Fjellmøy ein snittalder
på i underkant av 30 år. Yngstemann om bord er 19 år. – Det er mange unge, men også nokre eldre om ein kan seie det om dei som er i midten av 40-åra. Det er viktig å ha ei spreiing i alder for har ein berre gamle karar, blir det fort for seriøst, og har ein berre unge kan det fort bli useriøst, meiner stadværingen.
Føler med gamle kollegaer
Medan han sjølv er godt nøgd med tilværet på sin nye arbeidsplass, føler han med dei mange tidlegare kollegaene som har mista jobbane den siste tida.
Fisket i år har vore flott. Rune Ervik Styrmann på Fjellmøy
– For det første er det trist i seg sjølv at dei mister jobben, og for det andre har eg høyrt nokre skrekkelege historier om korleis reiarlaga oppfører seg overfor arbeidstakarane i ein slik situasjon. Heldigvis har dei eg kjenner fått seg jobb igjen i andre bransjar og dei fleste av desse meiner at dei ikkje går tilbake til offshore med det første, avsluttar Rune Ervik.
200
48 Eit hav av moglegheiter 2015
delivered feeding barges
200 200
fôrflåter
delivered feeding barges
Visste du at Steinsvik har levert 200 fôrflåter? Stabler man dem oppå hverandre danner de et tårn som rager 972 meter høyere enn Burj Khalifa, verdens høyeste bygning. De første flåtene leverte vi allerede på begynnelsen av 90-tallet. Vi het ikke Steinsvik den gang, men erfaringen fra den og de neste 200 flåtene har vi med oss. Underveis har vi hatt navn som Arena, ARE, Ocea, og Orbit GMT. Nå er vi samlet i Steinsvik. Vår erfaring og lokale tilstedeværelse langs norskekysten gjør oss til en foretrukket leverandør av fôrflåter.
steinsvik.no
Eiffeltårnet Eiffel Tower 324 m 324
Burj Burj Khalifa Khalifa 828 m 828
delivered AlleAll leverte fôrflåter stablet oppå hverandre Steinsvik Barges stacked 1800m m 1800