Bouwen aan Monumenten 3 2011

Tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed

I

Nummer 3 - 4

I

juli - augustus I 2011

BRUGGE

bekend en onbekend erfgoed

red star line krijgt uitkijktoren

oostende veel meer dan badstad

D 13 klasse 4 : algemene schilderwerken D 13 klasse 4 : algemene schilderwerken D 25 klasse 4 : zachte vloeren wandbekleding D 23/24 technieken door ambachtslieden D 25 klassekl.3:restauratie-en 4 : zachte vloeren wandbekleding D 25 klasse 4 : zachte vloer- en wandbekleding D 23/ 24 kl.3 : restauratieen technieken D 13: restauratieklasse 4 : algemene schilderwerken D 23/ 24 kl.3 en technieken door ambachtslieden door ambachtslieden

STATIONSSTRAAT 34/12 te ALKEN 3570 - 011/316820 - INFO@ASVD-DARCIS.BE - www.ASVD-DARCIS.BE STATIONSSTRAAT 34/12 te ALKEN 3570 - 011/316820 - INFO@ASVD-DARCIS.BE - www.ASVD-DARCIS.BE

RESTAURATIE- en SCHILDERWERKEN

Onder ASVD Onder zijn zijn huidige huidige benaming, benaming, nv ASVD (Algemene (Algemene Schilderwerken Schilderwerken -- Vloerbekleding Vloerbekleding –– Decoratie), Decoratie), Onder zijn huidige benaming, nvnvASVD (Algemene Schilderwerken - Vloerbekleding – Decoratie), bestaat bestaat ons bedrijf sinds 1992, maar onze echte roots gaan veel verder terug in de tijd. bestaat ons bedrijf sinds 1992, maar onze echte roots gaan veel verder terug in de tijd. ons bedrijf sinds 1992, maar onze echte roots gaan veel verder terug in de tijd. Inderdaad… Guillaume Inderdaad…

Guillaume startte 1956 zelfstandige particuliere Darcis (+2005) startte in Darcis(+2005) 1956 op als zelfstandige Vijftien jaar laterhuisschilder. kwamen de Inderdaad…

Guillaume Darcis(+2005) startte in in particuliere 1956 op op als alshuisschilder. zelfstandige particuliere huisschilder.

Vijftien jaar later kwamen de zonen, Dany en Patrick(+2004), papa Darcis versterken. zonen, Dany en Patrick(+2004), papa Darcis versterken.

Anno 2011 is de derde generatie, Darcis Kristien en Vijftien jaar later kwamen de zonen, Dany en Patrick(+2004), papa Darcis versterken.

Darcis Ann, reeds meer dan tien jaarDarcis actief. Kristien nv ASVD-Darcis is gespecialiseerd in alle soorten schilderwerken Anno 2011 is de derde generatie, en Darcis Ann, reeds meer dan tien jaar actief.

Anno 2011 is de derde generatie, Darcis Kristien en Darcis Ann, reeds meer dan tien jaar actief. voor bijna alle doelgroepen en heeft zich vooral in de schilderwerken laatste vijftien jaar geprofileerd de schilderwerken nv is gespecialiseerd in alle soorten voor alleindoelgroepen en nv ASVD-Darcis ASVD-Darcis gespecialiseerd soorten schilderwerken voor bijna bijna doelgroepen en aan monumenten,isvoornamelijk kerken,inenalle mettertijd heeft ook interieur-restauratie eenalle vaste plaats ingenomen: heeft zich vooral in de laatste vijftien jaar geprofileerd in de schilderwerken aan monumenten, heeft zich vooral in de laatstearduinvijftienenjaar geprofileerd in de schilderwerken aan kaleien; monumenten, Imitaties van hout, marmer, mergelsteen; verguldingen; sjabloonwerk; conserveren voornamelijk kerken, mettertijd heeft ook een vaste en restaureren van :en houten elementen, schilderijen, en voornamelijk kerken, en mettertijd heeftmuurschilderingen, ook interieur-restauratie interieur-restauratie eenbeelden,…vochtmetingen vaste plaats plaats ingenomen: ingenomen: Imitaties van hout, marmer, arduinen mergelsteen; verguldingen; sjabloonwerk; kaleien; –behandeling; vrijleggen en decaperen; herstellen van pleister en stucwerk.

Imitaties van hout, marmer, arduin- en mergelsteen; verguldingen; sjabloonwerk; kaleien; Zeerconserveren regelmatig werken we dan ook in: onderaanneming voor algemene-restauratie-aannemers.

We kunnen conserveren en en restaureren restaureren van van : houten houten elementen, elementen, muurschilderingen, muurschilderingen, schilderijen, schilderijen, beelden,… beelden,… met fierheid zeggen dat we reeds meer dan 50 tevreden opdrachtgevers/architecten in dit kleine wereldje vocht-metingen en vrijleggen en decaperen; herstellen van en stucwerk. vocht-metingen en –behandeling; –behandeling; eneigen decaperen; herstellen van pleister pleister enteam stucwerk. konden tevreden stellen en houden, met vrijleggen een dertigtal medewerkers, en samen met een van Zeer regelmatig werken we dan ook in onderaanneming voor algemene-restauratie-aannemers. goede en vaste onderaannemers, en fabrikanten. Enkele sprekende en recentere referenties zijn: Zeer regelmatig werken we danleveranciers ook in onderaanneming voor algemene-restauratie-aannemers.

We kunnen dat - Restauratie vanfierheid altaren zeggen in Beringen; We kunnen met met fierheid zeggen dat we we reeds reeds meer meer dan dan 50 50 tevreden tevreden opdrachtgevers/architecten opdrachtgevers/architecten -dit Restauratie van beelden en schilderijen (+volledige interieurschilderwerk) in Kuringen medewerkers, (Hasselt); in kleine wereldje konden tevreden stellen en houden, met in dit kleine wereldje konden tevreden stellen en houden, met een een dertigtal dertigtal eigen eigen medewerkers, De volledige restauratie van de kerk in Veulen (Heers) en van de kerk in Grote Brogel (Peer); en met team van onderaannemers, leveranciers en fabrikanten. en- samen samen met een een van team van goede goede en en vaste vaste onderaannemers, Het kalk-kaleien mergel-gewelven in de basiliek van Tongerenleveranciers en in de kerkentefabrikanten.

Beek (Bree); Enkele sprekende en referenties zijn van in Beringen ;; Enkele sprekende en recentere recentere referenties zijn :: -- Restauratie Restauratie van altaren altaren Beringen - Decoratief schilderwerk en sjablonen in: Doopkapel kathedraal-Hasselt, Kerk in Peer, Kerk Bilzen Kerk -- Restauratie van beelden en schilderijen(+volledige interieurschilderwerk) in Kuringen(Hasselt) Lanaken, Kruisherenkerk Kerken te Zolder, interieurschilderwerk) Meldert (Hoegaarden), Zelem,….

Restauratie van beeldenteenMaaseik, schilderijen(+volledige in Kuringen(Hasselt) de in de in Brogel(Peer) Tot-- De slotvolledige verwijzen restauratie we naar onzevan web-site U kan ons komen opzoeken en een;;kijkje De volledige restauratie van de kerk kerk(www.asvd-darcis.be) in Veulen(Heers) Veulen(Heers) en enofvan van de kerk kerk in Grote Grote Brogel(Peer) 2 ) met alle verven, behang, raamdecoratie,…Wij maken graag nemen in onze winkel-showroom (>400m -- Het Het kalk-kaleien kalk-kaleien van van mergel-gewelven mergel-gewelven in in de de basiliek basiliek van van Tongeren Tongeren en en in in de de kerk kerk te te Beek(Bree) Beek(Bree) een afspraak voor vrijblijvende offertes en advies, en gaan samen met U op zoek naar oplossingen en de -- Decoratief schilderwerk en in: kathedraal-Hasselt, Kerk Decoratief schilderwerk en sjablonen sjablonen in: Doopkapel Doopkapel kathedraal-Hasselt, Kerk Peer, Peer, Kerk Kerk Bilzen Bilzen gepaste prijs-kwaliteit … en realiseren dit binnen de afgesproken planning Kerk Lanaken, Kruisherenkerk te Maaseik, Kerken te Zolder, Meldert(Hoegaarden),Zelem,….

Kerk Lanaken, Kruisherenkerk te alsook Maaseik, te Zolder, …de meeste van onze kerk-projecten, dezeKerken inlassing werden Meldert(Hoegaarden),Zelem,…. gerealiseerd in samenwerking met : Tot slot verwijzen we naar onze web-site (www.asvd-darcis.be) of Tot slot verwijzen we naar onze web-site (www.asvd-darcis.be) of U U kan kan ons ons komen komen opzoeken opzoeken en en een kijkje nemen in onze winkel-showroom(>400m2) met alle verven, behang, raamdecoratie,… een kijkje nemen in onze winkel-showroom(>400m2) met alle verven, behang, raamdecoratie,…

TOLLENS COATINGS NV offertes en advies, en gaan samen met U op zoek Wij Wij maken maken graag graag een een afspraak afspraak voor voor vrijblijvende vrijblijvende offertes en advies, en gaan samen met U op zoek JanenDedeMalschelaan 14 – 9140 TEMSE naar oplossingen gepaste prijs-kwaliteit … en realiseren naar oplossingen en de gepaste prijs-kwaliteit … en realiseren dit dit binnen binnen de de afgesproken afgesproken planning. planning.

Tel.onze 00 kerk-projecten, 32 (3)710 92 40 … de meeste van alsook deze inlassing werden gerealiseerd in samenwerking met : … de meeste van onze kerk-projecten, alsook deze inlassing werden gerealiseerd in samenwerking met : Fax. 00 32 (3)710 92 50 www.tollens.be ; info@tollens.be

Kruisherenkerk Kruisherenkerk te te Maaseik Maaseik

Tollens Coatings Tollens Coatings

Sinds 1748 zit Tollens in de verfsector.

Sinds 1748 zit Tollens in de verfsector. Deze traditie is herkenbaar Sinds 1748 zit Tollens in de verfsector. in eigentijdse producten. Tollens heeft naast het assortiment Deze traditie is herkenbaar in eigentijdse producten.

Deze traditie is herkenbaar in eigentijdse producten. verven en lakken voor de professionele bouwnijverheid, een uitTollens heeft naast het assortiment verven en Tollens heeft naast het assortiment verven en gebreid assortiment decoratieve producten met een rijk palet aan lakken voor de professionele bouwnijverheid St.Trudo‐kerk te Peer Basiliek te Tongeren

kleuren en structuren. Daarnaast beschikt Tollens al jaren over lakken voor de professionele bouwnijverheid St.Trudo‐kerk te Peer Basiliek te Tongeren

een zéér uitgebreid assortiment aan gevelproducten.

Door samen een uitgebreid assortiment decoratieve producten. een uitgebreid assortiment decoratieve producten. te gaan met de Materis-groep, blijft Tollens meer dan ooit trouw De Tollensproducten hebben een rijk palet aan De Tollensproducten hebben een rijk palet aan aan zijn traditie die eruit bestaat materialen en kleuren in dienst kleuren en structuren. van vormgeving te stellen. kleuren en structuren.

Daarnaast beschikt Tollens al jaren over een zéér Daarnaast beschikt Tollens al jaren over een zéér uitgebreid assortiment aan gevelproducten. uitgebreid assortiment aan gevelproducten.

Door samen te gaan met de Materis‐groep, blijft Door samen te gaan met de Materis‐groep, blijft Tollens meer dan ooit trouw aan zijn traditie die Tollens meer dan ooit trouw aan zijn traditie die eruit bestaat materialen en kleuren in dienst van eruit bestaat materialen en kleuren in dienst van de vormgeving te stellen. de vormgeving te stellen.

TOLLENS TOLLENS COATINGS COATINGS NV NV

Jan De Malschelaan 14 Jan De Malschelaan 14 – – 9140 9140 TEMSE TEMSE

Tel. 00 32 (3)710 92 40 Tel. 00 32 (3)710 92 40 Fax. 00 32 (3)710 92 50 St. Mauritius‐kerk te Bilzen Fax. 00 32 (3)710 92 50 St. Mauritius‐kerk te Bilzen

www.tollens.be ; info@tollens.be

Restauratie & Renovatie

Glas-in-loodrestauratie

Voormalig Justitiepaleis Antwerpen

Interieurrestauratie

Onze-Lieve-Vrouwkathedraal Antwerpen

Sint Amanduskerk Leeuwergem

Acaciastraat 14c B-2440 Geel

tel: 014/86.60.21 fax: 014/86.16.60

info@renotec.be www.renotec.be

RESTAURATIE DAK-, KOPER- & ZINKWERKEN RENOVATIE & VERBOUWING RENOVATIE TERASSEN INTERIEURRESTAURATIE GLAS-IN-LOODRESTAURATIE

Restauratie O.-L.-Vrouwkerk Desteldonk PIT ANTWERPEN NV Starrenhoflaan 27- 2950 Kapellen Telefoon (03)605 14 33 Fax (03)605 14 76 E-mail: info@pit.eiffage.be www.pitantwerpen.be

Voorwoord Beste Lezer, Onlangs plaatste de Unesco vijfentwintig extra nieuwe sites op de lijst van het werelderfgoed. Maar de beoordelingscommissie verwierp voor de tweede keer een internationale aanvraag over het oeuvre van Le Corbusier –met onder meer de woning ‘Guiette’ langs de Populierenlaan in Antwerpen. Voorlopig blijft het Vlaamse Unesco-werelderfgoed dus beperkt tot de Vlaamse begijnhoven en belforten, het oude centrum van Brugge en het Plantin- en Moretusmuseum in Antwerpen. In Brussel staan de Grote Markt, vier stadswoningen van Victor Horta en de villa Stocklet op de huidige lijst.

Maar er zijn andere dossiers op komst. Zo coördineert de vzw Kempens Landschap een project om in een aantal voormalige landloperskolonies, waaronder die van Wortel en Merksplas, in 2018 voor te dragen. De oprichting van deze landloperskolonies in 1823, door de Nederlandse Maatschappij van Weldadigheid, had als bedoeling landlopers en bedelaars te huisvesten en tewerk te stellen op het land om zo hun werklust te bevorderen. Beide Vlaamse kolonies zijn een evenbeeld van de kolonies Veenhuizen, Frederiksoord/Wilhelmina-oord en Ommerschans in de Nederlandse provincie Drenthe. Door hun gevarieerd landschap van open velden, bossen en weiden, ondergebracht in een strak symmetrisch drevenpatroon en het kenmerkende gebouwenpatrimonium, bezitten zij een uitzonderlijke historischculturele waarde. Zowel de materiële als de materiële cultuur zijn belangrijke getuigenissen van een tijdsperiode waarin armenzorg aan belang won en weldadigheidsinstellingen gevormd werden.

Met de afschaffing van de wet op de landloperij op 1 maart 1993 –en de opheffing van de landloperskolonies als gevolg– stond het voortbestaan van beide waardevolle landschappen op de helling. Gecoördineerd door de vzw Kempens Landschap zijn de gewestelijke, provinciale, stedelijke en gemeentelijke overheid erin geslaagd beide gebieden te behouden in gemeenschapbezit.

De nominatie van de ‘Kolonies’ als Unesco-werelderfgoed kan de deuren openen voor een gedegen ontwikkeling van deze gebieden. Er lopen al verschillende projecten voor de herwaardering van de Kolonies, zoals de restauratie en herbestemming van het gebouwenpatrimonium en de toeristische ontsluiting ervan. Terloops: in 1997 stonden de kolonies van Wortel en Merksplas nog in de top-100 van meest bedreigde wereldmonumenten.

Een andere zorg is de toekomst van de Vlaamse parochiekerken. De toenemende secularisering en de zware financiële impact die het beheer van die kerken heeft op lokale besturen en kerkfabrieken bemoeilijken het degelijk beheer van deze gebouwen. Vlaanderen telt wel 1.792 parochiekerken, waarvan ongeveer een derde beschermd is. Maar slechts 20% van de kerkfabrieken is zelfbedruipend. Veel kerken zijn gesloten voor het grote publiek of alleen open tijdens de eredienst. Daarom wordt hier en daar al uitgekeken naar her- of nevenbestemmingen van niet of onvoldoende gebruikte parochiekerken. Minister voor monumentenzorg Geert Bourgeois (NVA) vraagt de gemeentebesturen, kerkraden, centrale kerkbesturen en bisschoppelijke overheden om een langetermijnvisie uit te werken over de toekomst van de parochiekerken. Op basis daarvan moeten de financiële afspraken tussen gemeente en kerkfabrieken aan het begin van een bestuursperiode vastgelegd worden in een meerjarenplan. Bourgeois wil alleen enkel nog premies en subsidies toekennen wanneer een langetermijnvisie voorhanden is en de bestemming van de kerk voldoende gemotiveerd is.

Tot op de volgende Open Monumentendagen,

Koen Mortelmans

Tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed www.bouwenaanmonumenten.be Nummer 3-4 2011 Verschijnt 6 x per jaar

Verantwoordelijke Uitgever

H.B.J.M. Louwers Wildlaan 7, 3910 Neerpelt Postbus 85 ,3900 Overpelt T +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541 E info@louwersmediagroep.be W louwersmediagroep.be

Redactie

Erika Claessens Dave Cuypers Henri Gielen Koen Mortelmans Bram Souffreau Senne Starckx Michel Vanden Heede Bert Verbeke Philip Willaert

19

8

Redactieadres

Koen Mortelmans Kempenlaan 5 2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E koen@mortelmans.com

Bladmanagement

Pascal Op de Beeck E p.opdebeeck@louwersmediagroep.be

Secretariaat

Manuela Depenbrock

Advertenties

FTP-server van Louwers Mediagroep: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: monumenten be Wachtwoord: gast Adresgegevens: Postbus 85, 3900 Overpelt T +32 (0)11 605540

Abonnementsprijs

€ 45,00 per jaar excl. BTW ABN Amro: 723-5404718-21 t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Bouwen aan Monumenten België Informatie over abonnementen: T +32 (0)11 605540

70 08

Marc Dillen: “Oorspronkelijk karakter erfgoed verzoenen met hedendaagse bouwnormen.”

12

Stad Brugge

Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt

12

Schepen Mercedes Van Volcem: “Erfgoedzorg is bestendige opdracht.”

Vormgeving / Art-direction

Adreswijzigingen

Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +32 (0)11 605540 E info@louwersmediagroep.be Valerie Berben, Barry Hoogkamer

15

Studentencafé Pick verbouwd

19

Grand Hotel Casselbergh verjaagt hardnekkige stadskanker

Opzeggingen

25

OLV-kerktoren gestabiliseerd

30

Stadswoning De Lelie ingrijpend gerestaureerd

34

Gevelrestauratie voor neogotische woning Gulden Sporen

37

Heropleving voor interbellumwoning Commandant Cambrelin

40

Nieuw leven voor station van Lissewege

45

Kasteel De Groene Poorte grondig en duurzaam gerestaureerd

48

Journaal

52

Red Star Line krijgt opfrisbeurt en uitkijktoren

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnements-periode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Abonnees, betrokken ministeries en rijksdiensten, provinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, monumentenwachten, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. cultureel erfgoed. Aannemers, adviesbureaus, architecten en andere betrokken marktpartijen.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/ of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

25

40

56

79 82 56

Oud-gemeentehuis Perk (bijna) klaar voor nieuwe functie

60

Woonbestemming voor militair hospitaal Oostende

65

Militair hospitaal Antwerpen wordt bruisende woonsite

70

Postgebouw nieuw Oostendse cultuurbaken

76

Abdijsite Herkenrode gaat nieuw leven tegemoet

79

Ruimtelijke Ordening en meldingsplichtige handelingen

82

VCB nieuws

84

Wie doet wat?

Tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed I Nummer 3 - 4 I juni - juli - augustus I 2011

Brugge

bekend en onbekend erfgoed

red star line krijgt uitkijktoren

oostende veel meer dan badstad

Op de cover: Grand Hotel Casselbergh in Brugge

marc dillen

8

Bouwen aan Monumenten

marc dillen

Tekst: Koen Mortelmans

Marc Dillen

Oorspronkelijk karakter erfgoed verzoenen met hedendaagse bouwnormen Op 6 september organiseert de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) samen met het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE), Open Monumentendag, het Wetenschappelijk en Technisch Centrum van het Bouwbedrijf (WTCB), Fedesco, eigenaars van historische panden, gespecialiseerde aannemers en architecten een studiedag over monumentenzorg. Dat gebeurt in een monumentale omgeving: de marmeren zaal van de Antwerpse Zoo. De aandacht zal er zich meer bepaald toespitsen op de soms moeilijke relatie tussen het volledig behoud van de oorspronkelijke aspecten van erfgoed en de huidige eisen inzake comfort en vooral energiezuinigheid.

De VCB is weliswaar de belangrijkste koepelorganisatie van de Vlaamse aannemers, maar het lijkt vrij ongewoon dat een werkgeversorganisatie de heftigste initiatiefnemer is van een eerder academisch gebeuren als een studiedag. “Toch niet,” stelt Marc Dillen, directeur-generaal de VCB. “De aannemers zijn de specialisten in het uitvoeren van de werken. In de erfgoedsector gaat het daarenboven dikwijls om zeer speciale technieken. Het is een hoofdtaak van de VCB de vakkennis van onze aannemers te promoten. Andere betrokkenen, zoals de architecten en de fabrikanten van bouwproducten, hebben ook hun enorme vakkennis en hun eigen specialiteiten, maar die zijn doorgaans veel minder toegespitst op erfgoed. Bovendien vormt het werk van de aannemers binnen de zorg voor het onroerend erfgoed het grootste deel van de kostprijs.”

Een van de doelstellingen van de studiedag is het tot stand brengen van een debat met overheidsadministraties en met eigenaars. “Minister Geert Bourgeois liet al weten dat hij de dialoog wil aangaan, de diensten voor monumentenzorg staan er open voor. De aannemers kunnen in deze dialoog vooral een rol grote spelen in het aanbrengen van technische oplossingen die voor monumentenzorg aanvaardbaar zijn,” weet Dillen.

Eigenaars –dikwijls ook een overheid– hebben er alle belang bij dat een monumentaal gebouw na restauratie ook functioneel en economisch rendabel blijft: het moet voldoende verlicht en gekoeld kunnen worden en de verwarmingkosten moeten onder controle blijven.

Klassieke voorbeelden zijn het vervangen (of niet vervangen) van oude ramen met enkel glas door exemplaren met dubbel

glas, het gebruik van voorzetramen, het aanbrengen van zonnepanelen, ventilatie vloerverwarming en na-isolatie.”

“De Europese wetgeving stelt beschermde monumenten vrij van de wettelijke verplichtingen inzake isolatie en ventilatie, maar is dat de oplossing?

Naarmate de energieprestatienormen voor nieuwbouw almaar strenger worden –in 2012 moeten nieuwe gebouwen E70 halen en tegen 2021 moeten ze helemaal energieneutraal zijn– zal de druk op monumenten almaar groter worden.”

Technische oplossingen voorhanden Voor heel wat problemen bestaan er technische oplossingen: “Om vloerverwarming aan te brengen op een historische kerkvloer, zonder doorboringen te moeten uitvoeren, kan je er een houten, wegneembare constructie op aanbrengen. ▼

Bouwen aan Monumenten

9

marc dillen

Het onzichtbaar aanbrengen van ventilatiesystemen in monumentale gebouwen is meestal onmogelijk via de voorgevel, maar de andere gevels en het dak bieden wel mogelijkheden.”

Politieke verantwoordelijkheid Een ander discussiepunt is het bindend advies van eender welke administratie.

“De VCB vindt dit voorbijgestreefd.

Ambtenaren moeten advies geven, maar de politieke verantwoordelijken moeten de beslissingen nemen. Het mag niet gebeuren dat het behoud van één enkele negentiende-eeuwse woning de realisatie van een groot project tegenhoudt. Om gebouwen zoals de kathedraal van Antwerpen, waarvan de monumentale waarde nu buiten kijf staat, op te trekken, zijn indertijd ook andere constructies afgebroken.”

Wanneer politici en niet gespecialiseerde ambtenaren de beslissingen moeten nemen, bestaat er dan geen gevaar op kaalslag? “Toch niet. De adviezen van de ambtenarij zijn dan niet meer bindend, maar een minister of burgemeester zal sterke argumenten moeten aanbrengen om tegen die adviezen in te gaan. Ik verwacht dan ook dat dit slechts in een klein aantal dossiers zal gebeuren.”

In het verleden bestond de oplossing voor dergelijke conflicten soms in het verplaatsen van het monument dat een ander project blokkeerde naar een andere locatie. De tempel van Aboe Simbel en, dichterbij, Bokrijk, zijn daarvan voorbeelden. “We moeten het historisch belang van zulke gebouwen afwegen tegen de economische kosten.

Is die oplossing nog betaalbaar. Maar in extreme gevallen moet het kunnen.”

Zonevreemde monumenten De functionaliteit heeft niet alleen te maken met comfort en comfortkosten, maar ook met ligging. Vlaanderen telt legio voorbeelden van oude hoeves die in hun historische vorm niet meer geschikt zijn voor de uitbating van een hedendaags landbouwbedrijf, maar

10

Bouwen aan Monumenten

zich wel in landbouwgebied bevinden en daarom ‘zonevreemd’ zijn indien er andere activiteiten zouden plaatsvinden. “Het echte debat hierover moet in Vlaanderen nog uitbarsten, maar we kunnen er al grondig over nadenken.

Nederland staat hierin al veel verder.

Daar kwam voor grote, zonevreemde gebouwen al een oplossing tot stand:

ongeveer 125 miljoen euro. Het aandeel van de Vlaamse overheid daarin bedroeg ruim 62 miljoen euro. De andere helft werd als gevolg van het systeem van de koppelsubsidies bijgepast door andere overheden en private eigenaars.

Investeringen in onroerend erfgoed leveren in de uitvoerende sector in totaal ongeveer 3.900 jobs op waarvan 3.100

“De Vlaamse overheid verwacht ook een grotere inbreng van de privésector, maar die zal dan weer weinig geneigd zijn te investeren in gebouwen die niet energie-efficiënt zijn” eigenaars die een zone van 5 ha rond zulke gebouwen in beheer nemen, hebben er het recht om het gebouw extra functies te geven. Zo kunnen ze in een oude hoeve toch bijvoorbeeld een feestzaal of een rusthuis inrichten.” Dillen ziet het Nederlandse model niet als alleenzaligmakend. “We kunnen ook eenvoudiger concepten ontwikkelen.”

Uit een recente studie van SumResearch en het Centrum voor Economische Studies van de Leuvense universiteit blijkt dat investeringen in erfgoed rechtstreeks en onrechtstreeks ongeveer 16.000 jobs kunnen opleveren. Eerst zijn er de loonkosten en werkingsmiddelen van alle overheidsdiensten, gesubsidieerde erfgoedverenigingen en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden die in Vlaanderen het onroerend erfgoedbeleid mee vorm geven. In 2009 bedroegen die in totaal meer dan 33 miljoen euro. Al deze instellingen samen stellen ongeveer 500 mensen tewerk.

Economische betekenis SumResearch en CES berekenden op basis van het premiesysteem ook hoeveel de verschillende overheden, besturen en private eigenaars in het Vlaams onroerend erfgoed investeren.

De totale investering bedroeg in 2009

in de bouw, een 300-tal bij architecten en een 500-tal bij archeologen. “Bovendien zijn volgens de studie ongeveer 11.500 jobs in de toeristische sector te danken aan de aantrekkingskracht van het Vlaams erfgoed.”

De hervorming van het premiesysteem zal dan ook één van de aandachtpunten zijn tijdens de studiedag. De VCB vreest dat de aangekondigde ontkoppeling van de overheidssubsidies in de praktijk kan leiden tot een vermindering van het totale premiebedrag. “De ontkoppeling houdt in dat wanneer de Vlaamse overheid een subsidiedossier goedkeurt de provincie en de gemeente niet meer verplicht zijn hierin te volgen.

De Vlaamse overheid verwacht ook een grotere inbreng van de privésector, maar die zal dan weer weinig geneigd zijn te investeren in gebouwen die niet energie-efficiënt zijn.” Om dit en andere pijnpunten weg te werken heeft de VCB alvast besprekingen –lobbyen hoort bij de werking van een beroepsorganisatie– aangevat met diverse politici en administraties.

“Rechtstreekse subsidies zijn niet het enige middel om het behoud en onderhoud van onroerend erfgoed te stimuleren,” legt Dillen uit. “Je kunt bijvoorbeeld ook de successierechten

marc dillen

verlagen, gekoppeld aan onderhoudsvoorwaarden en voorgelegde facturen.

Nu zijn oudere mensen zelden geneigd nog grote investeringen te doen in hun oude gebouwen. Doen ze dat toch, dan straffen ze hun erfgenamen fiscaal.

Want de meerwaarde gaat mee in de successierechten. Wij pleiten voor een systeem van aftrekbaarheid en meeneembaarheid van onder meer de preventieve onderhoudskosten. Voor de overheid betekent dit geen netto kost, want wat ze verliest aan successierech-

ten wint ze aan personen- en vennootschapsbelasting en BTW op de uitgevoerde werken. Bovendien boekt ze die inkomsten meteen, terwijl de vermindering in successierechten gemiddeld pas jaren later voelbaar wordt, naargelang de levensduur van de eigenaar.”

Opleiding Op de studiedag komen ook opleiding en vorming uitgebreid aan bod.

“Restauratie is in de bouw zeker niet de grootste deelsector, maar wel een

belangrijke aantrekkingspool voor jonge mensen, omdat hij specialisatie- en doorgroeimogelijkheden biedt.

Langs deze weg kunnen we ook meer instroom verwezenlijken naar onze knelpuntberoepen.” Dillen maakt van de gelegenheid gebruik om een nieuw hulpmiddel van de VCB in de kijker te zetten. “Vermeld zeker onze website www.jobindebouw.be. Daarin kunnen al onze leden-bouwbedrijven hun vacatures plaatsen. Ze is opgebouwd als een databank, zodat werkzoekenden er gemakkelijk jobaanbiedingen kunnen vinden in hun eigen regio en belangstellingssfeer.”

Vorming is geen nieuw gegeven binnen de VCB. De organisatie bouwde hierin al veel ervaring uit, voornamelijk langs de lokale confederaties. Recent kreeg energiebesparing in die vormingsactiviteiten veel ruimte. Zo startte de VCB onlangs in de lokale bouwconfederaties een lessenreeks over zeer energiezuinige renovaties. “Heel wat specialiteiten mikken op nichemarkten. Onze Vlaamse markt is eigenlijk te klein om al dit vakmanschap in stand te houden. Daarom moeten we exportgericht denken. De loonkosten liggen in ons land hoog, we moeten dit compenseren door de kwaliteit van het vakmanschap en door een doorgedreven automatisering.” z

Marc Dillen Marc Dillen (50) is master in de economie, met specialisatie industriële en ruimtelijke economie. Daarnaast behaalde hij een MBA in de internationale economie en financiering. Na zijn studies was hij een tijd als onderzoeksassistent verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij deed ook beleidservaring op, als kabinetmedewerker van de federale regering. Sinds zowat twintig jaar is hij het gezicht van de Vlaamse Confederatie Bouw.

STUDIEDAG Meer details over de studiedag op 6 september verschijnen op www.vcb.be

Bouwen aan Monumenten

11

12

Bouwen aan Monumenten

Tekst: Bert Verbeke

Schepen Mercedes Van Volcem (Brugge)

Erfgoed is een bestendige opdracht De binnenstad van Brugge is een monument op zichzelf, met oude en indrukwekkende gevels, smalle kasseistraatjes veel bruggen over het water. Het oudste gedeelte dateert uit de dertiende tot vijftiende eeuw, toen de stad erg welvarend was vanwege de internationale handel. De geschiedenis is nu nog volop terug te vinden in de stad.

E “

rfgoed is een bestendige opdracht. Onze aandacht mag niet verslappen en we moeten blijvende inspanningen leveren voor het behoud, de herwaardering en de ontsluiting van ons cultuurbezit,” opent Mercedes Van Volcem, schepen van ruimtelijke ordening en huisvesting.

“Brugge telt zo’n 565 beschermde monumenten, drie beschermde landschappen en elf beschermde stadsgezichten.

Dat is heel wat en weegt budgettair zwaar door, omdat de overheid bij restauratiewerkzaamheden een grote financiële bijdrage levert. Bij gebouwen bedraagt de overheidssubsidie 80%, waarvan 60% van de Vlaamse Gemeenschap en 20% vanwege de provincie.

Bij private restauraties dragen zowel de Vlaamse Gemeenschap en de provincie als de stad bij.”

Programma “De toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk staat al drie jaar in de steigers, de restauratie is nu voltooid. De kostprijs bedraagt ongeveer 2,5 miljoen euro. Er staan nog grote werken op het programma. In het Europacollege is de

restauratie van de zeventiende-eeuwse vleugel aan de Boomgaardstraat gestart, goed voor een investering van 5 miljoen euro, met een stadsbijdrage van ongeveer 750.000 euro. Maar er blijft werk aan de winkel. Zo wachten nog een aantal sites op een heropleving, zoals het Rijksarchief aan de Predikherenlei, met onder meer de restauratie van delen van het voormalige Predikherenklooster, de restauratie en herbestemming van het vroegere Theresianenklooster, het militair hospitaal aan de Peterseliestraat en het Magdalenaklooster aan de Werkhuisstraat.”

Kunstige herstellingen “Naast de financiële inbreng in de restauratiepremies voor beschermde monumenten in privébezit, heeft de stad een zeer lange traditie –sinds 1877– om met stadssubsidies de privérestauraties van niet-beschermde waardevolle gebouwen te steunen, de zogenaamde ‘kunstige herstellingen’. De subsidie hierbij bedraagt 50% van de restauratiekosten van zichtbare gevels en 30% van waardevolle elementen in interieurs of achtergevels.

Per pand is er een plafond van 18.750 euro. In 2009 heeft de stad hiervoor 24 subsidies uitbetaald, in 2010 25.” ▼

Bouwen aan Monumenten

13

Aanbevelingen Unesco “De Brugse binnenstad heeft al elf jaar lang de erkenning als Werelderfgoed, een erkenning die stoelt op een lange traditie in erfgoedzorg. In de inventaris van het bouwkundig erfgoed zijn voor Brugge zowat 6.715 items opgenomen.

De vandaag beschermde landschappen en stadsgezichten vertegenwoordigen tien procent van de binnenstad. Vorig jaar kwamen enkele experten van Unesco op ‘visitatie.’ In een uitgebreid rapport gaven ze hun aanbevelingen.

“Over monumentenzorg in de strikte zin – de restauraties van ons patrimonium – waren er geen opmerkingen. Die waren er wel over het gebrekkig juridisch kader en het feit dat Vlaanderen geen bevoogdende overheid meer is voor de binnenstad. Sinds 1 mei 2010 is de stad Brugge immers ontvoogd.

Wij vragen de Vlaamse regering en in het bijzonder minister Bourgeois om zo snel mogelijk werk te maken van de nieuwe aanbevelingen van Unesco.

Alleen de minister kan de Brugse binnenstad als monument of stadsgezicht beschermen, niet wijzelf. Een extra voordeel van de bescherming en het daaraan gekoppeld beheersplan is dat de Bruggeling ook financiële ondersteuning kan krijgen. De aanbevelingen van Unesco zien wij niet als een bedreiging, maar als een verrijking en stimulans, waarbij kan gepraat worden over noden

en evoluties van een historische stad in de 21ste eeuw.”

Leegstand maakt van gebouw sluipende sloper Een groot deel van de open ruimte en vele waardevolle sites zijn in Brugge in handen van kloosterorden en andere religieuze instanties. “Heel wat religieus erfgoed in Brugge wacht op een herbestemming. Herbestemming is een noodzaak en het is aan de overheid om dit aan te moedigen, want leegstand maakt van een gebouw een sluipende sloper.

Het lot van ons erfgoed ligt niet altijd in onze handen. De meeste gebouwen zijn in privébezit, en dus zijn wij afhankelijk van de opties van particulieren of promotoren. Als stadsbestuur moeten we daarom niet alleen alert zijn, maar ook open staan voor overleg om gezamenlijk naar goede oplossingen te zoeken.”

bijgestuurd kunnen worden en wat komt leeg te staan moet zeker een herbestemming kunnen krijgen binnen de morfologie van de stad. We moeten geen contrast zoeken met confronterende moderne architectuur maar een invulling met hedendaagse kwalitatieve architectuur, die past binnen de omgeving.

Voorbeelden daarvan zijn het paviljoen van Toyo Ito en het Concertgebouw.”

Leefbare stad “Wij willen er voor al over waken dat Brugge een leefbare stad blijft, een stad die een antwoord geeft op de vragen en noden van vandaag. De binnenstad is een deel van een veel groter weefsel en mag dus niet geïsoleerd worden. Een eigentijdse invulling kan perfect in een historisch kader.” z

Geen historisch complex Brugge wordt wel eens smalend een museum genoemd. “Dat is een beeld dat ik grondig bestrijd. Want vooral in steden vind je de spanning tussen heden en verleden, tussen verbouwen en slopen, tussen conserveren en nieuwbouw.

Willen wij een stad zijn dan mogen we niet vluchten voor die spanning maar ze integendeel omarmen. We hebben geen historisch complex: wat waardevol is moet absoluut behouden blijven, maar wat fout gegroeid is in het verleden moet

Wie is Mercedes Van Volcem?

Mercedes Van Volcem (°1971) studeerde in 1994 af aan de Universiteit Gent als licentiaat in de rechten.

Ze behaalde postgraduaten in de fiscale wetenschappen en als curator en vereffenaar. Ze is sinds januari 2001 gemeenteraadslid (VLD) en sinds januari 2007 schepen in Brugge. Ze zetelt sinds 2009 in het Vlaams Parlement. Naast haar politieke werk bouwt ze ook een professionele carrière uit als advocaat aan de balie te Brugge.

14

Bouwen aan Monumenten

Tekst: Philip Willaert

Populair studentencafé Pick in Brugge verbouwd “De Pick” is een gerenommeerd studentencafé aan de Brugse Eiermarkt. Uitbater Philippe Vandenabeele breidde recent het historische pand uit met een nieuwbouw en gaf zijn zaak daarmee een nieuw elan.

I

n het pand was ooit de bakkerij van Albert Pickery gevestigd, bekend om zijn amandelbrood en Noeuds de Bruges of Brugse achten. Pickery is in Brugge een begrip.

Niet alleen de bakkerij was gekend. Ook zoon Hendrik Pickery werkte zich op en bekwaamde zich in de beeldhouwkunst.

Bekende beelden van zijn hand zijn Jan Van Eyck aan het gelijknamige plein en ook het majestueuze standbeeld van Jacob van Maerlant in Damme.

Elegante manier Het zestiende-eeuwse pand aan de Eiermarkt met zijn classicistische gevel uit de negentiende eeuw heeft een bewogen leven achter de rug en wil dat leven

naar de toekomst verlengen. Philippe Vandenabeele houdt er al 24 jaar café en vond het hoog tijd om zijn zaak af te stemmen op de hedendaagse noden. De infrastructuur was compleet verouderd.

Zo komt er op de eerste verdieping binnenkort een tweede gelagzaal, een eeten praatkroeg om het clientèle een nog ruimer aanbod te serveren.

Ingenieur-architect Patrick Bruynbroeck: “Daarom moesten we in het begin zoeken naar een geschikte verticale circulatie zodat de gasten op een elegante manier de weg naar deze verdieping zouden vinden. Daarbij hebben we het gebouw toegankelijk gemaakt voor rolstoelgebruikers.” In de aanpalende Rozemarijnstraat kwam een aparte in-

gang met een automatische schuifdeur.

Klanten kunnen langs deze weg via een stalen trap meteen naar boven zonder de gasten in het café te storen. Tevens is de automatische deur breed genoeg voor rolstoelgebruikers.

Zenitaal licht Om zijn ‘masterplan’ te realiseren deed Philippe Vandenabeele beroep op Patrick Bruynbroeck. De twee leerden elkaar toevallig kennen via een aannemer. Het klikte en zo groeide het idee hoe de zaak te renoveren. De historische voorbouw werd nagenoeg intact gelaten, de oude achterbouw daarentegen werd volledig afgebroken. Er kwam een nieuwbouw in de plaats waarin ▼

Bouwen aan Monumenten

15

maatwerk timmer-mdf & schrijnwerken ramen en deuren MDF maatwerk vliegramen en -deuren gyproc, ramen, deuren binnendeuren gyproc isolatiewerken houten plafonds schouwbekleding gevelbekleding dakwerken dakkapellen herstelling trappen klein meubilair

De Blauwe Bert

Pastoriestraat 192 8200 Sint-Andries T. 0497 42 35 37 bert.de.blauwe@telenet.be

timmer- & schrijnwerken MDF maatwerk gyproc, ramen, deuren

Pastoriestraat 192, 8200 Sint-andries info@bertdeblauwe.be www.bertdeblauwe.be

btw BE 0878.934.222 Bank KBC 738-0174872-03 Reg. nr. 878 934 222 05 20 00 de blauwe.indd 1

28-06-2011 16:16:08

binnen- en buitenschilderwerken gyproc

De Blauwe Bert

parket : massief / half massief

Pastoriestraat 192 8200 Sint-Andries Heeft u een project of onderwerp T. 0497 42 35 37 dat interessant is voor Bouwen aan Monumenten? bert.de.blauwe@telenet.be

laminaat

spuitplamuur Diksmuidse boterweg 4B 8851 Ardooie-Koolskamp

T 051 74 63 09 - 0475 49 35 66 F 051 74 80 73 info@verhodekor.be www.verhodekor.be Bijhuis Kokstraat 40 - Nieuwpoort

Bel of mail ons!

T +32(0) 11 605540 Pascal Op de Beeck p.opdebeeck@louwersmediagroep.be

btw BE 0878.934.222

verschillende praktische functies zijn ondergebracht. De achterbouw heeft slechts een grondoppervlakte van 40m². Dat is binnen de begrenzing van het perceel nogal aan de krappe kant, maar architect Bruynbroeck slaagde erin op een creatieve manier ruimte en licht te creëren.

“Ik moest op een zakdoek bouwen,” legt hij uit. “In de nieuwe aanbouw moest ik naast de verticale circulatie en een goederenlift, een volwaardige keuken, gescheiden sanitair en een toilet voor rolstoelgebruikers inplanten.” Op die manier moest de zaakvoerder inspelen op de vigerende normen.

Tussen het historische pand en de nieuwbouw plaatse architect Bruynbroeck een lichtstraat die fungeert als snede tussen oud en nieuw. Zenitaal lichtinval zorgt ervoor dat het licht (en zelfs af en toe wat zon) tot in het hart van het gehele complex doordringt.

Bert De Blauwe –renovatie ramen De Blauwe Bert (Brugge) richtte in oktober 2007 het gelijknamige bedrijf in timmer- en schrijnwerken op. Korte tijd later stapten zijn vrouw en schoonbroer mee in de zaak. “Vorig jaar hebben we een atelier gekocht in industriepark ‘De Blauwe Toren,’ waar we nu de ruimte hebben om onze zaak verder uit te bouwen.”

De Blauwe biedt zijn klanten een ruim aanbod timmer- en schrijnwerken aan. “In Café Pick bestond onze bijdrage uit de renovatie van de Brugse ramen, het namaken van authentieke ramen en het plaatsen van brandwerende plafonds. Voor ons was dit een uitzonderlijk project, omdat we zo ambachtelijk timmerwerk konden uitvoeren. De ramen hebben heel wat handwerk gevraagd. Tegenwoordig gebeurt alles machinaal, maar door het vroegere handwerk waren hier enkele dingen die net machinaal konden plaatsvinden. We kregen dus een interessante kans om onze ‘handen’ nog eens te gebruiken zoals vroeger.

Na de samenwerking met Architectenbureau Patrick Bruynbroeck voor het maken van de Brugse ramen, kregen we nog heel wat werk van hem, zoals een ééngezinswoning in Lissewege. Ook daar hebben we, volgens authentieke principes, Brugse ramen, de voordeur en de poort gemaakt.”

Moerbalken ontlasten Helemaal boven op de derde bouwlaag, onder de nok, bevinden zich de technische groepen ondergebracht die zorgen voor koeling, verwarming en ventilatie.

Patrick Bruynbroeck: ”Voor deze zaak is koeling en ventilatie van het grootste belang en lagen de eisen zeer hoog. Je moet beseffen dat er zich hier soms in “Pick”-momenten 250 mensen kunnen bevinden. Er is absoluut geen last van rook of oververhitting. We zuiveren liefst 6.500 m³ lucht per uur, voor een oppervlakte van amper 150m².”

Technische fiche Cafe Pick, Brugge Opdrachtgever: Philippe Vandenabeele, Brugge Architect: Patrick Bruynbroeck, Brugge Hoofdaannemer: Jacxsens, Oostkerke Gipskarton: Verhodekor, Ardooie Renovatie ramen: Bert De Blauwe, Brugge Start werken: 4 januari 2010 Ingebruikname: 26 maart 2010

belangrijk technische eis inzake akoestiek: geregeld dreunt er 110/120 dB uit de boxen. Dankzij vakkundig advies van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum van het Bouwbedrijf is de architect erin geslaagd een akoestisch gesloten geheel te realiseren, zodat de buurt op zijn twee oren kan slapen. De verbouwing was niet alleen technisch een stunt, maar ook inzake timing. De hele sloop, nieuwbouw en renovatie duurde amper vier maanden geduurd, het café was slechts zestien dagen gesloten. z

Omdat de installatie vrij zwaar is moest de verdieping eronder, waar de nieuwe gelagzaal komt, extra worden ondersteund om de oude moerbalken te ontlasten. Voor de brandveiligheid liet de architect oude moerbalken inpakken met weinig esthetische brandwerende platen. Patrick Bruynbroeck: “Het is niet altijd even gemakkelijk om de regels van brandveiligheid, monumentenzorg en ruimtelijke ordening met elkaar te verzoenen. Maar daarmee leren we leven: architectuur is een creatieve combinatie van contradicties.”

Technische stunt Naast het stabiliteitsprobleem en de ventilatieproblematiek was er ook een

Bouwen aan Monumenten

17

Metris®

Comfort op elk niveau.

Ontdek Metris® op www.hansgrohe.be/metris-nl Of je nu je handen of je haar wil wassen: de hoogte van je wastafelkraan bepaalt het gebruikscomfort.

Wij noemen dit: ComfortZone. En dat is niet alles. Metris laat je ook toe om tot 60% minder water te verbruiken, je energieconsumptie te verminderen en je CO² uitstoot te verlagen dit alles dankzij de EcoSmart technologie van Hansgrohe.

Tekst: Senne Starckx Foto’s: Kris Vandamme

Een schatkist voor Brugge

Drie historische panden aan de Hoogstraat en een nieuwbouwgedeelte aan de Groene Rei zijn verenigd in een fonkelnieuw viersterrenhotel in de Brugse binnenstad: het Grand Hotel Casselbergh. De honderdduizenden toeristen die Brugge elk jaar over de vloer krijgt, zullen vooral versteld staan van het eigenzinnige, maar tegelijk sobere ontwerp van het nieuwbouwgedeelte. Met een bronzen teint en naar buiten neigende erkers heeft dit het typische uitzicht van een oude schatkist. â–ź

Grand Hotel Casselbergh verjaagt hardnekkige stadskanker uit binnenstad Bouwen aan Monumenten

19

Plafonds Wanden Systeemwanden Verhoogde vloeren Totaalafwerking

Vlamingveld 34, 8490 Jabbeke Telefoon (050)81 16 69 Fax (050)81 28 64 info@plafolux.be www.plafolux.be

sauna house® LUMINA INDUSTRIES THE ART OF MAKING LIGHT

NV

Sauna’s Infrarood Stoom Spa Voor particulier of professioneel gebruik

Slabbaardstraat noord 88 8870 Izegem-Belgium T +32 (0)51 30 25 13 F +32 (0)51 30 54 94 M +32 (0)495 29 28 29 e-mail: lumina@lumina.be www.lumina.be BTW BE 0446 028 566

Sauna House is een dynamisch bedrijf met meer dan 40 jaar ervaring, gespecialiseerd in de fabricatie van sauna’s voor privé en professioneel gebruik.

Ervaring, vakmanschap en de verwerking van eerstekeusmaterialen garanderen u een onovertroffen kwaliteitsproduct.

Wij stellen onze ervaring ten dienste van uw dromen. Samen met u, zoeken wij namelijk naar de ideale oplossing, rekening houdend met de beschikbare ruimte en binnen de duidelijk omschreven lijnen van uw budget.

Showroom Noorderlaan 64 8790 Waregem Open: van ma. tot za. (niet op vrijdag) van 14 tot 18 uur

Telefoon 056 60 23 11 Fax 056 60 94 75 info@sauna-house.com www.sauna-house.com

Atelier Dumon –hydraulische autolift Atelier Dumon (Brugge) plaatste de hydraulische autolift. “Het gebruik van een hydraulische autolift laat toe om op verschillende niveaus parkingplaatsen aanbieden, zonder gebruik te maken van een plaatsrovende helling of van een machinekamer boven de lift, zeggen bestuurder Thomas Dumon en verkoper François Deceuninck. “ Binnen het segment liften zijn autoliften een specialiteit van ons bedrijf. We ontwerpen en maken ze in eigen atelier en staan ook in voor het plaatsen en de naservice.”

In Grand Hotel Casselbergh was Dumon met twee mensen zes weken lang aan het monteren. “We installeerden ook al veel autoliften in nieuwe appartementresidenties langs de kust en in de rest van Vlaanderen.”

Atelier Dumon is een familiebedrijf van de derde generatie, opgericht in 1955. Sinds 1971 fabriceert en plaatst het hydraulische liften. Momenteel werken er 33 mensen.

Hansgrohe –douches, kraanwerk en leidingen Hansgrohe (Anderlecht) leverde al het materiaal voor de douches en het kraanwerk, zowel in de kamers als in het wellnessgedeelte. “Het ging om onze kranen, hoofddouches, badkranen en ééngreepsdouchemengkranen Talis Classic, onze Croma Classic handdouches en onze elektronische inbouwthermostaten ‘start/stop’,” zeggen marketing- en communicatieverantwoordelijke Patrick de Francquen en Jean-Pierre Devos die instaat voor de contacten met architecten en promotoren. “De keuze berustte op diverse motieven. Esthetisch, omdat Talis Classic een klassieke retrolook heeft die goed past in het klassieke kader van het hotel. Technisch, omdat de Talisreeks is uitgerust met de beste technologie zoals keramische cartouches met warmwaterbegrenzing, een (Quickclean) antikalkperlator, en een (Boltic) greepbevestiging. Ecologisch, omdat de EcoSmart perlator op de kranen slechts 5l/min verbruikt, zonder comfortverlies; de hoofddouches met EcoSmart technologie verbruiken slechts 9l/min, met behoud van douchecomfort.”

D

e historische binnenstad van Brugge, die in haar geheel op de Unesco-werelderfgoedlijst prijkt, is verlost van wat jarenlang als een heuse stadskanker werd aanzien. Drie historische panden die decennialang stonden te verkrotten (Casselbergh, Zeven Torens en ’t Frans Schildt) werden grondig gerestaureerd en samengevoegd in een nieuw viersterrenhotel: het Grand Hotel Casselbergh. De aannemersfamilie Degroote uit Oostende –die al geruime tijd actief is in de hotelbranche en in Brugge al twee exclusieve hotels uitbaat– kocht in 2007 de drie leegstaande panden aan. ▼

Hansgrohe werd in 1901 opgericht. Op het palmares staan onder meer de uitvinding van de automatische badlediging (jaren dertig), die van de douchestang (1953) en die van de eerste handdouche met verstelbare straalsoorten (1968). Recent werkte Hansgrohe ook mee aan de renovatie van de voormalige militaire hospitalen van Antwerpen en Oostende (zie verder in dit blad).

Plafolux –droge afbouw Plafolux (Jabbeke) realiseerde alle droge afbouw. “Die bestond uit het aanbrengen van wanden en plafonds in gips,” blikt zaakvoerder Benny Willems terug. “Dat is onze specialiteit, net als het plaatsen van verlaagde systeemplafonds en wanden. We staan eveneens in voor totale afwerkingsprojecten, van de afbraak tot het schilderwerk.” Plafolux was elf maanden aan de slag in hotel Casselbergh, met twee tot vier mensen. “Het was één van onze grootste opdrachten met gipskartonplaten ooit.”

Plafolux kwam tot stand in 1981 en werd in 2003 overgenomen door Benny Willems. Sindsdien groeide het gestaag uit tot een KMO met achttien arbeiders en twee bedienden. Recent werkte het ook mee aan RVT Huize Fabiola in Sint-Andries Brugge, het psychiatrisch ziekenhuis OLV en het ACW-gebouw in Brugge en het AZ Sint-Jan (Brugge-Oostende).

Bouwen aan Monumenten

21

uw toegang tot natuurlijke klasse nordex model 31mdo

grand hotel**** casselbergh - brugge

classic of strak hedendaags: ook in uw woning geven wij graag mee vorm aan uw droom

Lumina Industries –verlichting hotelkamers Lumina Industries (Izegem) produceerde voor hotel Casselbergh de kamerverlichtingen.

“Meer bepaald de bureaulamp, de grote staande lamp en de kleinere staanlampen op de nachtkastjes, die als leeslampen dienen,” vertellen account manager Valerie Scherrens en zaakvoerder Jan Scherrens. “Het design is eerder klassiek. Dat gaat mooi samen met de inrichting en de sfeer van het hotel. De tafellampen hebben we manueel bewerkt met bladgoud. De verlichting refereert naar de adellijke historiek van de gebouwen.”

Standaardproducten zijn een rariteit bij Lumina. Het ontwerpt vooral verlichtingen op maat van en in samenspraak met zijn klanten. “Elke klant geeft graag een eigen toets aan zijn project, hedendaags tot klassiek, alles is bespreekbaar. Op basis van een tekening en/of foto’s –en van onze meer dan vijftig jaar ervaring– kunnen wij een eigen ontwerp creëren en produceren. Casselbergh was vooral een leuk project omdat we tegenwoordig veeleer hedendaagse armaturen ontwikkelen. Het spoorde ons ertoe aan opnieuw materialen van weleer te gebruiken. Voor dezelfde familie mochten we trouwens al eerder een ander hotel inrichten.”

Nordex –binnendeuren Tegelijk besloot ze om een leegstaand en historisch minder waardevol pand aan de Groene Rei te slopen en te vervangen door een nieuwbouwvolume. Omdat nieuwbouw pal middenin de Brugse binnenstad eigenlijk uit den boze is, moesten heel wat bevoegde diensten eerst het ontwerp van de hand van architectenbureau Buro II & Archi+I (vestigingen in Roeselare, Gent en Brussel) goedkeuren. Met succes.

Rijke geschiedenis De drie historische panden (aan de Hoogstraat) die moesten behouden blijven, ondergingen een zorgvuldige restauratie. “Deze gebouwen behoren tot de oudste van de Brugse binnenstad,” zegt Jo Baeke van Buro II & Archi+I. “Ze dienden indertijd als residentie van –uiteraard– vooraanstaande Bruggelingen, maar sinds enkele decennia stonden ze leeg.” De nadruk bij de restauratie lag dan ook heel sterk op het behoud van de historische elementen, en op de herstelling van de oorspronkelijke gevels uit bepleisterde baksteen en natuursteen.

Omdat het maximale behoud van de zeldzame elementen uit het ooit rijke interieur het uitgangspunt vormde voor de restauratie van de patriciërshuizen kreeg Nordex (Arendonk) de opdracht nieuwe deuren te maken op basis van een originele paneeldeur, die in de verloederde huizen was teruggevonden. Deze vernielde deur stond model voor alle binnendeuren en kamerdeuren van het te renoveren gedeelte van het hotel, ongeacht hun afmetingen. “Tot 3,5 meter hoog,” onderstreept bestuurder Ireen Loots. “Brandwerend en volledig onderhoudsvrij afgewerkt. De strikte renovatie vereiste tevens extra dikke decoratieve lijsten en zware deurmoulures, samen met specifieke deuromlijstingen en plinten, zoals vroeger gebruikelijk was in prestigieuze gebouwen. Wegens de uitzonderlijke afmetingen en het gewicht van de deuren waren speciale scharnieren noodzakelijk. Bovendien moesten veel deuren 180 graden kunnen opendraaien. Ondanks hun volumes blijven de deuren erg elegant en belasten ze het hang- en sluitwerk niet overmatig. Op vraag van de dienst monumentzorg hebben we ook enkele trompe l’oeils uitgevoerd.”

De kamers van het nieuwe gedeelte kregen deuren met een hedendaags design uit het ‘G-program’, een gedeponeerde eigen collectie van Nordex. Nordex is een familiebedrijf waar nu de tweede generatie aan het roer staat. Het telt een honderdtal medewerkers en viert binnenkort zijn vijftigste verjaardag. Voor de Sandton hotelgroep leverde het ook al de binnendeuren voor Grand Hotel Reylof in Gent.

Huizenhoge schatkist Maar het meest in het oog springend is natuurlijk het nieuwbouwgedeelte dat op de plaats van het gesloopte pand staat. ▼

Bouwen aan Monumenten

23

Sauna House – sauna Sauna House (Waregem/Wakken) stond in voor de volledige realisatie van de sauna. “Dat omvatte de voorstudie en het inplannen van de installatie in de toegewezen ruimte, het uittekenen op schaal voor de capaciteitberekeningen, de nutsaansluitingen en, na bespreking met de opdrachtgevers, de definitieve keuze van uitzicht en afwerking,” legt zaakvoerster Fernande Talpe-Vancoillie uit. “We verzorgden ook de opmeting ter plaatse, maakten de cabines in ons atelier, we monteerden ze en werkten ze verder af in het hotel.” Na de aansluiting op de nutsleidingen voerde Sauna house ook de nodige tests uit.

“We maken al meer dan veertig jaar sauna’s. Het principe is eeuwenoud, maar in de vormgeving gebeurden er veel veranderingen. Een sauna kan volledig ingewerkt worden. Tegenwoordig wordt er ook veel glas gebruikt. En een hedendaagse sauna is geen losstaand element meer, maar maakt deel uit van een totaalconcept van stijl en afwerking.”

De familie Degroote is een trouwe klant van Sauna House. “We hebben voor hen in Brugge ook gewerkt in de hotels Aragon en in Oud Huis de Peellaert.” Een andere opmerkelijke realisatie is de sauna in de gewelfde kelder van het ‘Godshuis’ in Sint-Laureins.

Het sauna-stoombad.

24

Bouwen aan Monumenten

“Voor het ontwerp van de nieuwbouw had het stadsbestuur ons enkele strenge voorwaarden opgelegd,” zegt Jo Baeke.

“Zo moest het bouwvolume – een hedendaags gebouw met hellend zadeldak – hetzelfde blijven.” Die bouwtypologie verwijst volgens Jo Baeke naar het basisontwerp van bekende gebouwen

Het ontwerp illustreert het ‘schatkistidee’ zeer duidelijk zoals het Brugse stadhuis en het belfort. “Daarbij gaan bouwlagen steeds gepaard met een afgeschuind dak,” aldus Jo Baeke. Maar in het nieuwbouwgedeelte zit nog een ander, minder voor de hand liggend stukje Brugse geschiedenis verwerkt. “Deze bouwtypologie verwijst eveneens naar de typische vorm van een schatkist, zoals die vroeger door rijke Vlaamse steden werd gekoesterd –een kist waarin niet alleen de materiële rijkdommen, maar ook de vrijheden en de stadsrechten werden bewaard.” Het ontwerp illustreert dit ‘schatkistidee’ zeer duidelijk. De gevelbekleding en dakbedekking zijn uitgevoerd in bronskleurig inox, wat verwijst naar de bekleding in bladgoud van de schatkist. De er hedendaags uitziende glazen erkers die naar buiten neigen, verwijzen op hun beurt naar de ingelegde diamanten en edelstenen op de schatkist.

Jo Baeke geeft toe dat de goedkeuring voor het ontwerp –dat tegelijk eigentijds en sober oogt– heel wat voeten in de aarde had. “We hebben toch heel wat bevoegde diensten moeten overtuigen van het nieuwbouwconcept, wat natuurlijk begrijpelijk is met een bouwplaats op slechts enkele tientallen meters van de Brugse Grote Markt en het belfort. Ondanks de hedendaagse elementen refereert ons ontwerp echter nog naar die oude, typische vormgeving van de gebouwen in de binnenstad.” z

Technische fiche Restauratie en nieuwbouw Grand Hotel Casselbergh (Brugge) Opdrachtgever: Project Planning Degroote(Oostende) Architect (nieuwbouw en overkoepelend ontwerp): Buro II & Archi+I (Roeselare, Gent en Brussel) Architect (restauratie gevels en daken): Van de Catsyne – Coene (Brugge) Architect (restauratie binneninterieur en decoratie): Frederic Declercq (Roeselare) Architect (restauratie binneninterieur): Van de Catsyne – Coene (Brugge) Hoofdaannemer: Algemene Ondernemingen Degroote (Oostende) Droge afbouw: Plafolux (Jabbeke) Verlichting hotelkamers: Lumina Industries (Izegem) Hydraulische autolift: Atelier Dumon (Brugge) Sauna: Sauna House (Waregem/Wakken) Douches, kraanwerk en ledigingen: Hansgrohe (Anderlecht) Totale oppervlakte gebouwen: 10.207 m² Hotelvoorzieningen: 118 hotelkamers, 10 seminariezalen (met een totale oppervlakte van +/- 550 m²) en 40 ondergrondse parkeerplaatsen Start werken: oktober 2007 Einde werken: voorjaar 2010