Bouwen aan Monumenten

Tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed

I Nummer 5 I oktober-november I 2011

Koningsplein in Brussel royale geschiedenis

Oudenaarde

Levendige herbestemming

Scheldestad profileert erfgoed

voor Brugs huis Arents-Van der Plancke

112730

“AR�HITE�TURE BE�INS WHERE EN�INEERIN� ENDS�” WALTER �ROPIUS �1883�1969�

BOUWEN IS SAMEN GRENZEN DURVEN VERLEGGEN De succesvolle realisatie van een project begint altijd bij een open samenwerking tussen de verschillende partijen. Walter Gropius, zelf principieel voorstander van teamwerk, zou onze filosofie zeker hebben onderschreven. Een gebouw ontwikkelen, is geen soloprestatie. Het is de verdienste van architect én ingenieur, van aannemer én onderaannemer. In nauw en continu overleg met de opdrachtgever. Dankzij die totaalaanpak is STRABAG – met hoofdzetel in Wenen en actief van Canada tot Rusland – vandaag toonaangevend in utiliteitsbouw, industriebouw en civiele werken. Een moderne, open onderneming die de grenzen van haar vakgebied telkens weer met brio durft te doorbreken.

STRABAG Belgium NV Rijnkaai 37 2000 Antwerpen tel. +32(0)3/201 60 00 www.strabag.be

Renovatie bibliotheek Elsegem / Wortegem-Petegem

Restauratie en algemene bouwwerken Steenhouwerij en marmerbewerking Schrijnwerkerij, glas-in-lood, smeedwerk Decoratief stuc- en staffwerk en restauratieschildertechnieken Speciale restauratietechnieken Steigers, stut- en schoringwerken Archeologisch onderzoek

Group Monument Oostrozebekestraat 54 8770 Ingelmunster T. 051/31 60 80 F. 051/30 22 37 info@monument.be www.monument.be

dasmedia.be

Projectontwikkeling en herbestemmingen

Restauratie Kasteel Ter Meeren Sterrebeek PIT ANTWERPEN NV Starrenhoflaan 27- 2950 Kapellen Telefoon (03)605 14 33 Fax (03)605 14 76 E-mail: info@pit.eiffage.be www.pitantwerpen.be

Voorwoord Beste Lezer, Onze kerken lopen wel verder leeg, maar ze worden wel opgeknapt. In één moeite door krijgen ze dan soms een ingebouwde ‘winterkapel’, zodat het tijdens de koudste maanden van het jaar niet meer nodig is om heel het gebouw te verwarmen. Ook de stilaan algemeen aanvaarde ingreep om voorzetramen aan te brengen als bescherming voor historische glas-in-loodramen draagt hij tot de verbetering van de energiehuishouding.

In dit nummer besteden we weer uitgebreid aandacht aan talrijke religieuze gebouwen. Maar ook aan profane gebouwen, zoals het vroegere gemeentehuis van Laken. Centrale steden zijn deze keer Brussel en Oudenaarde. We bezoeken ook weer Antwerpen, maar beperken er onze verplaatsingen. Want van het monumentale Centraal Station naar de eveneens monumentale gebouwen van de Zoo is het slechts enkele stappen, dat ontdekten de deelnemers aan de VCB-studiedag over erfgoed en energie ook.

Onderwerp van deze studiedag was de dikwijls delicate relatie tussen het behoud van onroerend erfgoed met zijn oorspronkelijke uitzicht en eigenschappen en de eisen van hedendaags comfort en duurzame aanpak. De Vlaamse Confederatie Bouw gaat deze problematiek niet uit de weg en liet diverse stakeholders aan het woord, niet zozeer over problemen, maar wel over oplossingen. Op die manier speelde de VCB ook ten volle haar hoofdrol, het verdedigen van de bouwsector. De studiedag zette eens temeer in de verf wat de Vlaamse bouw-, renovatie- en restauratiebedrijven in hun mars hebben.

We blikken ook terug op Open Monumentendag. Helaas kunnen we daarvan hier slechts enkele hoogtepunten bespreken, terwijl de sterkte van deze jaarlijkse actie toch voor een groot deel ligt in de inspanningen en de toewijding van de talrijke lokale comités. Speciaal dan voor rondleidingen die er anders niet zijn of om erfgoed toegankelijk te maken dat op andere dagen gesloten blijft.

Wanneer u dit blad leest is in Antwerpen de jaarlijkse boekenbeurs weer van start gegaan (31 oktober – 10 november). Hoewel de klassieke kookboeken van tv-koks en andere publicaties met een BV op de cover en/of als officiële auteur liggen er ook diverse nieuwe publicaties over onroerend erfgoed. Toch blijft hun insteek overwegend toeristisch en sfeerscheppend.

Met Eric Van Hooydonk, voorzitter van Watererfgoed Vlaanderen, gaan we hier dieper in op de problematiek van het watergebonden erfgoed, vooral dan van het varend erfgoed. Voor heel wat restauratiebedrijven, maar ook voor klassieke bouwondernemingen kan dit nieuwe perspectieven openen. Het varend erfgoed zelf is wel mobiel of zou dat moeten zijn, maar de aanlegplaatsen zijn dit niet. In Antwerpen komen heel wat oude havenzones in aanmerking voor een erfgoedbestemming, maar ook elders in Vlaanderen is er potentieel, zij het op kleinere schaal.

Veel leesgenot,

Koen Mortelmans

Tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed www.bouwenaanmonumenten.be Nummer 5 2011 Verschijnt 6 x per jaar

Verantwoordelijke Uitgever

H.B.J.M. Louwers Wildlaan 7, 3910 Neerpelt Postbus 85 ,3900 Overpelt T +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541 E info@louwersmediagroep.be W louwersmediagroep.be

Redactie

Erika Claessens Dave Cuypers Henri Gielen Koen Mortelmans Bram Souffreau Senne Starckx Michel Vanden Heede Bert Verbeke Philip Willaert

24

12

Redactieadres

Koen Mortelmans Kempenlaan 5 2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E koen@mortelmans.com

Bladmanagement

Pascal Op de Beeck E p.opdebeeck@louwersmediagroep.be

Secretariaat

Manuela Depenbrock

Advertenties

FTP-server van Louwers Mediagroep: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: monumenten be Wachtwoord: gast Adresgegevens: Postbus 85, 3900 Overpelt T +32 (0)11 605540

Abonnementsprijs

€ 45,00 per jaar excl. BTW ABN Amro: 723-5404718-21 t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Bouwen aan Monumenten België Informatie over abonnementen: T +32 (0)11 605540

Adreswijzigingen

Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt

Vormgeving / Art-direction

Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +32 (0)11 605540 E info@louwersmediagroep.be Barry Hoogkamer, Tessa van Gameren

Opzeggingen

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnements-periode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

58 8

Eric Van Hooydonk (Watererfgoed Vlaanderen): herwaar- dering en activering van watergebonden erfgoed

12

Stad Brussel

12 16 20 24

28 30 32 36

Gevels Grote Markt topprioriteit Lakense koorkapel schittert na eeuwen verwaarlozing Technische hoogstandjes in oud stadhuis van Laken Brussel begint op het Koningsplein

Erwin Snijders: restaureren glasramen werk van lange adem Kasteel Ter Meeren opgewaardeerd tot cultuurhotel Open Monumentendag in ‘conflictsituatie’ Details getuigen van doordachte restauratie Sint-Stefanus Hoeselt

Abonnees, betrokken ministeries en rijksdiensten, provinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, monumentenwachten, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. cultureel erfgoed. Aannemers, adviesbureaus, architecten en andere betrokken marktpartijen.

38

Brugse patriciërswoning Arents-Van der Plancke hervindt oude glorie

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/ of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

42 46

Antwerpen-Centraal is weer spoorwegkathedraal

Mariapoort abdij van Park krijgt achttiende-eeuws uitzicht terug

26

38

42

74 82 Tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed

I Nummer 5 I oktober-november I 2011

50 53 56 58

KONINGSPLEIN IN BRUSSEL royale geschiedenis

OUDENAARDE

LEVENDIGE HERBESTEMMING voor Brugs huis Arents-Van der Plancke

SCHELDESTAD PROFILEERT ERFGOED

Op de cover: Koningsplein in Brussel (foto THV Koningsplein, Willemen-Verstraete & Vanhecke)

67 74 76 80 82 86 88

Journaal Aardbeving en vocht krijgen Sint-Ursula Lanaken niet klein Restauratie windmolen van Hoeke van start Stad Oudenaarde 58 64

Erfgoed moet leven Abdij Maagdendale

Tongeren blaast Moerenpoort nieuw leven in De rol van de nieuwe expertencommissie onroerend erfgoed Gezinswoningen in Menense Tabaksfabriek De terugkeer van kalk Pastelkleuren geven Sint-Martinus Genoelselderen warme uitstraling VCB-studiedag over erfgoed en energiezuinigheid Wie doet wat?

Eric Van Hooydonk, voorzitter van Watererfgoed Vlaanderen. (foto KM)

8

Bouwen aan Monumenten

Tekst: Koen Mortelmans

Eric Van Hooydonk (Watererfgoed Vlaanderen)

Pleidooi voor herwaardering en activering van watergebonden erfgoed Eric Van Hooydonk (°1965) is geamuseerd dat hij zijn advocatenkantoor kon vestigen langs de Emiel Banningstraat op het Antwerpse ‘Zuid’. Banning (1836-1898) is een zelfs in Antwerpen wat vergeten figuur, maar niet zonder historische betekenis. “Als rechterhand van minister van buitenlandse zaken Lambermont speelde Banning een belangrijke rol in de onderhandelingen met Nederland over de vrijmaking van de Schelde.”

D

e gunstige afloop van die onderhandelingen leidde tot een nieuwe bloeiperiode voor de haven van Antwerpen. Van Hooydonk maakt nu als expert in maritiem recht zelf deel uit van de Vlaamse delegatie die met Nederland onderhandelde over de verdere verdieping van de Schelde en andere grensoverschrijdende logistieke dossiers zoals de IJzeren Rijn.

Een van zijn passies is het ‘Zuid’, de Antwerpse wijk waar ooit het ‘Zuidkasteel’ van de hertog van Alva stond, dat in de tweede helft van de negentiende eeuw plaatsmaakte voor een totaal nieuwe wijk. Voor de nietAntwerpenaren: het gaat om de wijk tussen de Amerikalei en de Schelde, met als bekendste locaties het Museum voor Schone Kunsten en de gedempte Zuiderdokken. Die Zuiderdokken zijn nu een enorme parkeerplaats en de vertrouwde standplaats voor kermissen en circussen. Daarin wil Van Hooydonk verandering brengen.

“Het Antwerpse Zuidkwartier is een ongemeen boeiende wijk in het licht van de maritieme en juridische geschiede-

nis van Antwerpen. Het is een oude havenwijk, met interessant bouwkundig erfgoed,” legt hij uit. De Zuiderdokken kwamen tot stand in 1881 en dienden vooral de binnenvaart. In 1967 werden ze buiten dienst gesteld en wat later

herinvulling te geven. En ietwat bizar idee, dat intussen achterhaald is. “Een originele vondst, maar intussen is internationaal de meerwaarde van water in de stad herontdekt.” Van Hooydonk en zijn medestanders bedachten zelf een andere

Die Zuiderdokken zijn nu een enorme parkeerplaats en de vertrouwde standplaats voor kermissen en circussen. Daarin wil Van Hooydonk verandering brengen. gedempt. Intussen hebben veel oude pakhuizen en andere vroegere havengebouwen rondom de dokken een nieuw elan gevonden in vooral de horeca en de kunst- en designwereld. Eric Van Hooydonk wil als voorzitter van Watererfgoed Vlaanderen nu ook de dokken zelf een nieuwe toekomst bezorgen.

Natte droom Begin jaren negentig, in de aanloop van het jaar dat Antwerpen fungeerde als Europese cultuurhoofdstad, was er al een (Japans) architectenplan om de dokken weer te openen, maar ze dan een droge

oplossing. “De dokken zijn indertijd opgevuld met baggerzand uit de Schelde.

Dat kunnen we er gemakkelijk weer uit zuigen. We hebben geen aanwijzingen dat het ernstig vervuild zou zijn, zodat het elders kan fungeren als bouwmateriaal.

De kaaimuren staan er nog altijd, alleen de bovenste meter met de dekstenen is in de jaren zestig verwijderd.

“Ons masterplan voor de heropening van de Zuiderdokken ligt in lijn met talrijke heropeningsprojecten in andere water- en havensteden in binnen- en buitenland. ▼

Bouwen aan Monumenten

9

Het houdt rekening met alle standpunten pro en contra. De heropening van de dokken resulteert in dit plan in de creatie van 40% wateroppervlak en 60% landoppervlak op de kaaien en de onmiddellijk aansluitende pleintjes.

Daardoor is een prachtige combinatie van haven- en stadsfuncties mogelijk, met ruim plaats voor erfgoed, groen, horeca, recreatie en kwalitatieve evenementen. Deze invulling versterkt de bijzondere identiteit van het Zuid als woon- en kunstbuurt.” Het plan omvat een heropening van de drie dokken, met ruimte voor varend erfgoed, plezierboten, drijvende kunst en ruime publieke vlotsteigers.

Rechtbank platgooien Een advocaat die een rechtbank wil afbreken, het gebeurt niet dikwijls. Van Hooydonk wil het Antwerpse Hof van Beroep afbreken, een stijlloos gebouw uit de jaren zeventig… op de vroegere sluis tussen de Zuiderdokken en de Schelde. “De politieke steun voor de heropening van de dokken neemt elke dag toe. De huidige schepen van openbare werken en stadsontwikkeling, Ludo Van Campenhout (NVA), is er al langer voor gewonnen. Hij denkt dat

Het Zuiderpershuis, één van de pronkstukken langs de kaaien van de voormalige Zuiderdokken. Het pershuis leverde de noodzakelijke hydraulische kracht om de sluizen, bruggen en kranen te bedienen. (foto Eric Van Hooydonk)

10

Bouwen aan Monumenten

Een drijvend kunstenpodium in Antwerpen? Het Clarence Dock in het Britse Leeds heeft er al een. (foto Clarence Dock Leeds)

de definitieve beslissing pas zal vallen in de volgende bestuursperiode, zodat de heropening in 2012 automatisch een verkiezingsthema zal worden.”

Watererfgoed Vlaanderen Sinds bijna drie jaar is Eric Van Hooydonk voorzitter van Watererfgoed Vlaanderen. Die organisatie groeide op korte tijd uit tot een koepel met meer dan tachtig verenigingen, organisaties en bedrijven die zich inzetten voor het behoud en de valorisatie van watergebonden erfgoed. “Ik ben zelf geen erfgoedprofessional, maar heb wel gepubliceerd over havengeschiedenis en in binnen- en buitenland geadviseerd over de versterking van de band tussen stad en haven.” Zijn achtergrond is inderdaad atypisch voor de erfgoedwereld. “Essentieel in de werking van Watererfgoed Vlaanderen is de betrokkenheid van de actieve scheepvaartwereld. Voor de actieve scheepvaartwereld zelf betekent extra aandacht voor het erfgoed ook een pluspunt: ze valoriseert de lange traditie en het grote economische belang van de sector. Wanneer de haven nu de media haalt, gebeurt dit al te dikwijls in een negatieve context.

Zoals met de verdwijning van het dorp Doel of bij milieu-incidenten. Het havenimago kan een positieve boost krijgen wanneer we dingen zoals de Doelse kogge, die bij de aanleg van het Deurganckdok werd opgegraven, beter zouden uitspelen. Het is een internationaal archeologisch topstuk, ouder en vollediger dan de tot dusver opgegra-

ven buitenlandse koggen, maar ze lag jarenlang te verkommeren tot wij mee aan de alarmbel trokken.”

In mindere mate staan ook een aantal jongere historische schepen weg te kwijnen onder de Scheldehangars achter het Steen. “Ik pleit ervoor om varend erfgoed ook zoveel mogelijk varend te houden. Een mooi voorbeeld daarvan is de MS Bernisse, een voormalige Nederlandse mijnenveger, een product trouwens van de Boelwerf.

In Antwerpen hebben we het Museum aan de Stroom (Mas). Dat biedt een mooi beeld van de historische evolutie van de haven. Historische museale sites moeten we levend maken, zoals de toekomstige museumhaven naast het Mas dat zal doen en zoals het visserijmuseum in Oostduinkerke of de vroegere scheepswerf in

Een ander voorbeeld: Nyhavn in Kopenhagen: een mooi en gezellig stukje geschiedenis in het hart van de stad. (foto Watererfgoed Vlaanderen)

Baasrode. Antwerpen kan dat nog beter doen door de uitbouw van een grote maritieme site op het vroegere Droogdokkeneiland.” Van Hooydonks eigen plannen voor de Zuiderdokken omvatten onder meer ligplaatsen voor varend erfgoed. Niet alleen vaste ligplaatsen, maar ook ligplaatsen voor historische vaartuigen uit andere streken en landen, die Antwerpen bezoeken.

Ruime blik De term watererfgoed is erg breed.

“Leden van onze vereniging zijn onder meer de stad Aarschot –met de ‘s-Her-

activiteiten als jurist. In opdracht van de federale regering werkt hij aan de herziening van het maritiem wetboek.

Een van de leemtes in de bestaande wetgeving betreft het statuut van historische schepen. “Voor beschermde gebouwen en landschappen is het wetgevend kader al veel grondiger. Een van de hiaten die we willen opvullen is het mogelijk maken om hypotheken te vestigen op niet-commerciële schepen.

Wanneer die mogelijk er is zal het gemakkelijk zijn om een economisch draagvlak te creëren voor erfgoedprojecten met individuele vaartuigen.

We streven ook naar aangepaste –in

Eric Van Hooydonk als jurist Eric Van Hooydonk startte zijn loopbaan als advocaat in 1988, op het kantoor van Leo Delwaide, de latere havenschepen. Van 1995 tot 2010 doceerde hij zee- en transportrecht, internationaal zeerecht en aanverwante vakken aan de Universiteit Antwerpen.

Nu is hij verbonden aan de Universiteit Gent. Sinds 1995 leidt hij zijn eigen advocatenkantoor, gespecialiseerd in bestuurs- en transportrecht.

Uit de oude doos: de Zuiderdokken toen ze nog een actieve havenzone waren. (foto verzameling Luc en Claire Bouilly-Van Pollaert)

togenmolens– en de Vlaamse Molenvrienden. Antwerpen of Oostende zijn wel belangrijke en grote schakels in ons maritiem erfgoedweefsel, maar we vinden kleinschaliger patrimonium net zo belangrijk. De vraag waar we ons moeten afgrenzen is nog niet definitief beantwoord. Horen historische drinkwaterbekkens ook bij het watererfgoed? Ik vermoed dat als de betrokken organisaties het lidmaatschap van Erfgoed Vlaanderen zouden aanvragen, we hen zouden aanvaarden.”

Het voorzitterschap van Watererfgoed Vlaanderen staat niet helemaal los van Van Hooydonks professionele

de praktijk betekent dit doorgaans soepelere– veiligheidsnormen voor historische schepen. Het strikt toepassen van alle verplichte hedendaagse veiligheidsnormen kan het historische karakter van een schip gevoelig aantasten.”

Internationaal In zijn boek ‘Van gedempte Zuiderdokken naar Kunstdokken Zuid’ vergelijkt Eric Van Hooydonk het Antwerpse potentieel met wat al tot stand kwam in andere maritieme steden zoals Liverpool, Hamburg en, op bescheidener schaal, zelfs Gent. Die bestaande voorbeelden maken dat je

Maritiem erfgoed op het water, maar ook aan de wal. (foto Eric Van Hooydonk)

ideeën zoals een drijvend kunstenpodium in het midden van het noordelijkste Zuiderdok niet meer kan afdoen als een fantasietje. Zijn visie bracht hij ook tot uiting in de Engelstalige reisgids die hij wijdde aan het toeristische havenaanbod in Antwerpen, Hamburg en Rotterdam.

Meer info: wwww.watererfgoed.be

Bouwen aan Monumenten

11

interview christian ceux

Schepen van stedenbouw en mobiliteit Christian Ceux is tevens bevoegd voor het patrimonium en dus ook voor monumentenzorg.

12

Bouwen aan Monumenten

interview christian ceux

Tekst: Henri Gielen Foto’s: stad Brussel

Restauratie gevels Grote Markt

topprioriteit voor Brusselse patrimoniumschepen Christian Ceux (CDH), Brussels schepen van stedenbouw en mobiliteit, tevens bevoegd voor het patrimonium, heeft niet echt een beleidsnota monumentenzorg, maar wel een aantal prioritaire aandachtspunten.

Bovenaan staat het door de Unesco als werelderfgoed erkende gebied rond de Grote Markt, met als topprioriteit de restauratie van de gevels van de Grote Markt. Maar de laatste jaren liet hij ook andere grote en kleine monumenten restaureren. “Tegen de gemeenteverkiezingen van oktober 2012 kan hij dan ook een mooie balans van zes jaar monumentenbeleid voorleggen,” meent zijn kabinetschef Sébastien Defrance.

Het grondgebied van de stad Brussel beperkt zich niet tot de zogenaamde vijfhoek, maar strekt zich uit tot Laken, Neder-over-Heembeek, Haren, de Louizalaan en de Noord-Oostwijk rond de Wetstraat en de Belliardstraat. Het gebied telt een tachtigtal beschermde monumenten die eigendom zijn van de stad. Het onderhoud en de restauratie daarvan vergen een pak geld, ook al krijgt de stad voor die restauratiewerken tot 80% subsidie van het Brussels gewest.

Unesco-zone Hét uithangbord van Brussel is zonder twijfel de Grote Markt, met de prachtige gevels van het stadhuis, het Broodhuis en de talrijke historische gildehuizen, uiteraard allemaal beschermde gebouwen.

Zeker nu de Unesco de wereldberoemde markt en haar omgeving (in grote lijnen begrensd door de Beurs, de Lombardstraat, het Sint-Jansplein, de Grasmarkt en de Schildknaapstraat) in 1998 tot werelderfgoed heeft uitgeroepen, ▼

De gildehuizen Het Hert, Jozef en Anna, Den Engel, Het Kleermakershuis, de Duive en De Wapens van Brabant voor de aanvang van de restauratiewerken in mei 2011, en dezelfde huizen afgebeeld op een afschermend zeil tijdens de werken, zodat de toeristen het totaalbeeld blijven zien.

Bouwen aan Monumenten

13

interview christian ceux

wil schepen Ceux de gevels van dit fraaie geheel in hun oude luister herstellen.

Voor de gebouwen in privébezit sluit de stad telkens een overeenkomst met de eigenaar.

de werken gebaseerd op de resultaten van een reeks wetenschappelijke en technische analyses van de cel ‘Historisch Patrimonium’ van de stad, onder leiding van een doctor kunstgeschiedenis

“Voor 2012 of iets later zijn al heel wat werken gepland” Het stadhuis en de gevels van ‘De Hertogen van Brabant’ kregen in de jaren negentig al een grondige beurt.

In 2007-2008 volgden de gevels van de vijf gebouwen aan de kant van het stadhuis, met als bekendste De Zwane (‘Le Cygne’) en het Brouwershuis (ruim 1 miljoen euro). Begin mei dit jaar zijn de restauratiewerken gestart aan de zes gevels er tegenover, naast het Broodhuis.

Net zoals voor de vorige huizenrij zijn

en met twee gespecialiseerde architecten, twee kunsthistorici en drie technici in vaste dienst. Het gaat onder andere om het reinigen van de gevels, de restauratie van de stenen elementen, vooral blauwe hardsteen, maar ook Lediaanse grès, Gobertange- en Euvillesteen, en verguldwerk. De kosten lopen op tot ongeveer één miljoen euro. Tijdens de volledige duur van de werken (één jaar) wordt de buitenkant van de stellingen afgespannen met een zeil met daarop de

foto’s van die gevels. Sébastien Defrance: ”Het is de bedoeling om systematisch alle gevels van de Grote Markt aan te pakken. Voor de restauratie van het Broodhuis zijn de voorbereidende studies recent opgestart. Daarna komen de gildehuizen aan de westkant van de Markt aan de beurt. Verder is het de bedoeling het openbaar domein van heel de Unesco-zone te herwaarderen.

Een dertiental straten worden momenteel heraangelegd. Tevens willen we de gevels herwaarderen in overleg met de handelaars en de bewoners. Momenteel loopt er een testproject voor de Kaasmarkt, de zogenaamde ‘Pitastraat’, dit in samenwerking met Atrium, het gewestelijk agentschap dat de ontwikkeling van de handelsstraten coördineert. Ook de wildgroei aan uithangborden willen we aan banden leggen, eveneens in overleg met de handelaars.”

Sinds 2009 pronkt de Zavelkerk weer als vanouds.

14

Bouwen aan Monumenten

interview christian ceux

Grafgalerij Voor 2012 of iets later zijn al heel wat werken gepland. Weinigen weten dat het kerkhof van Laken een ondergrondse grafgalerij heeft die vrij uniek is in Europa. Het restauratiedossier is gereed, het is de bedoeling de nodige fondsen (6 miljoen euro) uit te trekken op de begroting van 2012. Idem voor de restauratie van het traliewerk van de gaanderij van de Wauxhall in het Park van Brussel.

Peter Pan in het Egmontpark kreeg door de restauratie zijn panfluit en oren terug.

Kerken Tijdens deze gemeentelijke legislatuur zijn in Brussel twee belangrijke kerken gerestaureerd en een derde staat in de steigers.

In november 2000 vernielde een brand de houten dakconstructie van de in Brabantse barok opgetrokken Sint-Jande-Doperkerk (zeventiende eeuw) van het Begijnhof. Het eiken dakgebinte kon naar zijn oorspronkelijk uitzicht heropgebouwd worden omdat de originele bintbalken gespaard bleven en de informatie over het gebouw bewaard is gebleven. Van de gelegenheid is gebruik gemaakt om de klokkentoren en de lage zijdaken te herstellen. De werken, uitgevoerd tussen einde 2005 en begin 2008, hebben 3,55 miljoen euro gekost.

Begin 2009 kreeg ook de Zavelkerk haar vroegere uitstraling terug. Veel mensen vinden deze rond 1400 in een slanke gotische stijl gebouwde kerk

de mooiste van Brussel. Vooral het Zuidportaal met zijn verfijnde sculpturen vangt bewonderende blikken.

De restauratiewerken, kostprijs 15,5 miljoen euro, hebben tien jaar geduurd, maar de kerk bleef al die tijd toegankelijk voor het publiek. Ook de kapel op het kerkhof van Laken onderging een restauratiebeurt, een tweetal jaren geleden.

In oktober heeft Beliris de restauratiewerken aan het voorportaal van de Sint-Katelijnekerk (1854-1874, architect Joseph Poelaert) opgestart met fondsen van de federale regering om de hoofdstedelijke rol van Brussel te versterken. De werken zullen tot de bouwvakantie 2012 duren, waarna de andere gevels aan de beurt komen. In uitvoering is ook de restauratie van het voormalig gemeentehuis van Laken, waaraan in dit nummer een afzonderlijk artikel is gewijd.

De laatbarokke Sint-Niklaaskerk van Neder-over-Heembeek (1686-1740) is ontwijd en wordt een cultureel centrum voor deze deelgemeente. “Daarvoor moeten de gevels en de daken worden gerestaureerd, de vloer van isolatie en vloerverwarming worden voorzien,” weet Dirk Van Asbroeck, technisch directeur van het Departement Stedenbouw en Bouwkunst van de stad. “De sanitaire voorzieningen komen in een naburig huis. De kosten worden op ongeveer 950.000 euro geraamd. De aanbestedingsprocedure is bezig.”

En dan is er nog het klein patrimonium. Sinds vorig jaar is het beeld van Peter Pan in het Egmontpark gerestaureerd en teruggeplaatst samen met het standbeeld van de ‘Vorst’ van Ligne. De Villerstoren nabij het Oud Korenhuisplein, restant van de omwalling uit de dertiende eeuw, is gerestaureerd, drie andere torens komen de eerstvolgende jaren aan de beurt, samen met de stukjes omwalling die nog bewaard zijn.

Verder worden een aantal fonteinen opgeknapt, ook als ze niet beschermd zijn. En het hekken rondom het Warandepark wordt eveneens gerestaureerd. z

Bouwen aan Monumenten

15

Tekst: Senne Starckx Foto’s: Renotec

Lakense ‘koorkapel’ schittert na eeuwen verwaarlozing 16

Bouwen aan Monumenten

Het monumentale kerkhof van Laken is een schatkamer voor bewonderaars van funeraire architectuur. Een aanrader is het achthonderd jaar oude koor van de vroegere Onze-Lieve-Vrouwekerk. Deze parel van gotiek –het koor doet nu dienst als kapel– werd een jaar geleden keurig gerestaureerd. Het is nu wachten op de aanbesteding van de binnenrestauratie, van onder meer de muurschilderingen, om de kapel verder in haar oude glorie te herstellen.

L

ouise-Marie, de vrouw van Leopold I en de eerste koningin der Belgen, wilde na haar dood begraven worden in Laken. Haar wens vond gehoor gegeven en na een uitgeschreven wedstrijdvraag mocht architect Joseph Poelaert –beter bekend van het Brusselse justitiepaleis– beginnen met de bouw van een nieuwe Onze-Lieve-Vrouwekerk van Laken. Onder de neogotische kerk voorzag Poelaert een crypte, die tot op vandaag dienst doet als dodenkamer van het Belgische koningshuis.

Van koor tot kapel Koningin Louise-Marie overleed schielijk in 1850, vier jaar vóór de eerste steen van de nieuwe kerk van Laken werd gelegd –de kerk zou overigens pas helemaal klaar zijn in 1907. Dus werd haar stoffelijke overschot tijdelijk ondergebracht in de Sint-Barbarakapel, een zijkapel van de oude Onze-Lieve-Vrouwekerk. Die gotische kerk stond al sinds circa 1250 in het midden van het gemeentelijk kerkhof en was klaar voor de sloop.

Door de onverwachte dood van LouiseMarie viel echter de beslissing de SintBarbarakapel niet te slopen, evenmin als het gotische koor, dat een speciale commissie te waardevol vond om af te breken. De toren, het schip en de dwarsbeuken zijn in de loop van de tijd toch gesloopt, maar het koor staat er nog altijd.

Sinds de tweede helft van de negentiende eeuw verkommerde de ‘koorkapel’ echter, overgeleverd aan de natuurelementen. Tot de stad Brussel en het Brussels gewest eindelijk geld vrijmaakten voor een grondige restauratie. De buitenkant van de kapel is sinds mei 2010 afgewerkt. Het is nu wachten op toestemming van de dezelfde opdrachtgevers om met de tweede fase, de binnenrestauratie, te beginnen.

Neogotische voorgevel “Werken aan zulk een waardevol, uniek gotisch gebouw is een hele eer,” vertelt Marc Smets van Renotec, de aannemer uit Geel die de volledige buitenrestauratie voor zijn rekening nam. “Na de gedeeltelijke afbraak van de kerk was er nood aan een nieuwe voorgevel in neogotische stijl.

In die voorgevel bracht een negentiendeeeuwse architect het portaal van de inmiddels gesloopte Sint-Barbarakapel aan. Dit portaal is het pronkstuk van de buitenkant van de koorkapel. Het portaal is zo fijn gedecoreerd dat de reiniging met de grootste zorg moest gebeuren: met compressen en een microstraalmachine, waarvan de spuitmond niet veel groter is dan de punt van een balpen.”

“Voor de restauratie kon beginnen hebben we de kapel (toch meer dan 20 meter hoog) volledig in de steigers gezet, en op de steigers een tijdelijke dakbedekking aangebracht. Het tijdelijke dak beschermde de opengelegde houten dakstructuur en de waardevolle muurschilderingen,” vertelt Marc Smets.

Steenmasticage en incrustatie Terwijl de restauratie van de houtstructuur gestaag vorderde, reinigden de restaurateurs de gevels met een (lagedruk) wervelstraalmethode. “Daardoor bleef de natuurlijke beschermlaag van de steen intact. ▼

Bouwen aan Monumenten

17

Devain nv Opgericht in 1996 ontpopte nv. Devain zich na overname door een investeringgroep rond dhr. Vanhoudt, tot een belangrijke speler op de Belgische bouwmarkt. Haar aktiviteiten situeren zich in de ruwbouwfase, gaande van bekistingswerken over metselwerken tot plak- en bezetwerken. Met het oog op het waarborgen van kwaliteit is nv. Devain bezig met de VCA-certificatie en ondersteunt zij actief haar werknemers in bijkomende opleidingspakketten. Nv. Devain - zetel Temse - beschikt over een vijftigtal gekwalificeerd personeel terwijl de groep waarvan zij deel uitmaakt een arbeidspotentieel heeft van meer dan 125 medewerkers.

In samenwerking met de onderneming Renotec heeft nv. Devain ook andere renovaties op haar palmares, zoals restauratie Fort liefkenshoek, restauratie De Cerkel te Diest , enz.

Schoenstraat 96 b3 9140 Temse T : 03/711 21 23 F : 03/771 43 00 devain@hotmail.be

Onze troeven tegen opstijgend vocht – uw voordeel !!!

Onze specialisatie: schimmels of vochtige muren behandelen tegen opstijgend vocht. Kampt u met vochtige muren?

Met opstijgend vocht? Wij lossen dit probleem voor u op.

Met een professionele en duurzame techniek voor vochtbestrijding: injectie onder druk. Onze ervaring leert ons dat dit de enige doeltreffende methode is om opstijgend vocht te blokkeren. Wat trouwens wordt bevestigd door onderzoeken van het W.T.C.B.(Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf).

Vochtbestrijding Opstijgend vocht Optrekkend vocht Injecteren

Kon.Astridlaan 2a, 2820 Bonheiden - Provincie Antwerpen telefoon 015.52.86.14 fax 015.52.99.05 gsm 0497.50.86.14 e-mail info@avwbvba.be www.avwbvba.be AW.indd 1

08-02-2011 12:37:15

De gevels, volledig opgetrokken in Balegemse natuursteen, hebben we daarna zeer voorzichtig en met gevoel hersteld met behulp van een herstelmortel en nieuwe Balegemse steen. Door dezelfde Balegemse steen te gebruiken, door veelal te werken met kleine nieuwe invulstukken in de grote natuurstenen blokken, door de bestaande verweerde stenen te behandelen met een steenverharder en hydrofuge, en door voegwerk slechts waar nodig te herstellen, zijn we erin geslaagd de kwaliteit van de gevels, bijna onopvallend, sterk te verhogen,” aldus Marc Smets.

Onzichtbare scheurverankering Ook onopvallend, maar daarom niet minder belangrijk, was de verankering van enkele zorgwekkende scheuren in het metselwerk boven en onder de glasramen.

Renotec stabiliseerde deze scheuren met kousankers. Een bijkomend gevaar was dat eventuele lekkages bij de injectie tot

schade aan de muurschilderingen binnenin konden leiden. Dit kwam echter zonder veel problemen tot een goed einde.

Regenwaterafvoer De nieuwe dakbedekking in natuurleien met nokken in gebakken aarde beschermt nu het interieur dat belicht wordt via de gerestaureerde glasramen. Renotec bekleedde de originele, gotische natuurstenen goten opnieuw met dik lood. De uitvoering van de riolering en de buitenaanleg verliep tegelijkertijd met het archeologisch onderzoek.

Voorbereidend onderzoek restauratie interieur Architectuurbureau Karel Breda liet gelijktijdig met de buitenrestauratie een voorbereidende studie uitvoeren naar het herstel van de muurschilderingen in de kapel. Wanneer Renotec deze tweede fase van de restauratie zal kunnen beginnen, is nog niet duidelijk. z

Technische fiche Restauratie Kapel van Laken (Laken) Opdrachtgever: stad Brussel en (dienst Monumenten en Landschappen van het) Brussels gewest Architect: Architectuurbureau Karel Breda (Ruisbroek) Aannemer: Renotec (Geel) Injecties opstijgend vocht: AVW (Bonheiden) Leverancier herstelmortel, steenverharding en hydrofuge: FTB-Remmers (Grobbendonk) Start werken: mei 2009 Einde werken: mei 2010 Kostprijs: 726.000 euro

STERK IN DETAILS, SOLIDE OVER DE GANSE LIJN

• bouwafdichting en -onderhoud • gevelrenovatie en -bescherming • binnenwandafwerkingen • betonreparatie en -conservering • vloersystemen • dakbeschermingsproducten • kitten, schuimen, chemische verankering • houtbescherming

FTB-Remmers Bouwelven 19 B-2280 Grobbendonk Tel +32 14 84 80 80 Fax +32 14 84 80 81 info@ftbremmers.com www.ftbremmers.com

Ad_Vuurtoren_Bouwen_jan2011.indd 1

16:43 Bouwen aan18/01/11 Monumenten

19

Tekst: Henri Gielen Foto’s: Monument Vandekerckhove

Restauratie oud stadhuis van Laken vergt inventiviteit en technische hoogstandjes

Het voormalig gemeentehuis van Laken had dringend een opknapbeurt nodig. De renovatie/restauratie gebeurde in verschillende fasen, zodat de loketten van de plaatselijke dienst bevolking en ook de bibliotheek onafgebroken open bleven.

De gerenoveerde achterbouw is begin juli 2010 opgeleverd. In juni 2012, exact 100 jaar na de opening van het gebouw, moet ook de voorbouw weer in zijn oude glorie hersteld zijn. Dat is enkele maanden vroeger dan gepland, maar de werken duurden toch even lang als de nieuwbouw begin vorige eeuw.

P

aul Bonduelle en Charley Gilson wonnen in 1907 de architectuurwedstrijd met een klassiek project, geïnspireerd op de Franse architectuur. Het nieuwe gemeentehuis met een oppervlakte van circa 11.000 vierkante meter omvatte ook een school, een bibliotheek, een brandweerkazerne en een politiecommissariaat. Het bleef echter slechts negen jaar gemeentehuis, want in 1921 fusioneerde Laken met Brussel.

Er bleef wel een plaatselijk kantoor van de dienst bevolking. Sinds 1995 zijn het hoofdgebouw, de gevels, de daken en de lokettenzaal beschermd.

Atrium Blikvanger in de achterbouw is het schitterend gerestaureerde atrium, dat opnieuw in gebruik is genomen als statige lokettenzaal voor de bevolkingsdienst, compleet met de in de kelders teruggevonden en gerestaureerde houten banken. “De al dikwijls geschilderde muren hebben we overschilderd met een natuursteenimitatie die sterk lijkt op de oorspronkelijke Franse-steenimitatie,” licht projectleider Luc Dewulf van Monument Vandekerckhove toe. “Het glazen dak hebben we helemaal vernieuwd, zowel het gelaagd en gezuurd glas als het schubbendak erboven. De metalen profielen van het schubbendak hebben we hersteld en aangevuld met aluminiumprofielen om de waterdichtheid te verbeteren. De leuningen van de balustrades op de verdieping hebben we onopvallend verhoogd.”

20

Bouwen aan Monumenten

Het atrium is volledig onderkelderd voor de archieven van de bibliotheek. Luc Dewulf: “Om die kelder te kunnen uitgraven, hebben we de mooie tegelvloer die op volle grond lag weggenomen. Daarna hebben we de betonnen vloerplaat gegoten en dragende muren in betonblokken opgetrokken. Een uitdaging was wel het binnenbrengen van de 700 kilo zware gewelven. Deze elementen van 5,50 x 0,60 meter hebben we door een smalle deuropening van het gelijkvloers naar binnen gerold met een telescopische rupskraan, in het vakjargon ‘spin op rupsen’ genoemd, en in de kelder op hun plaats gebracht met een elektrische ‘transpallet’ of pallethefwagen. Daarna hebben we de tegelvloer teruggelegd in zijn oorspronkelijk patroon.”

Zowel de buitengevels als de structuur, de vloeren, het houtwerk, de verlichting, de decoratie, de schilderijen en de gemaroufleerde doeken (schilderijen op doeken die tegen de muur gekleefd zijn) werden zorgvuldig gerestaureerd. De houten ramen kregen dubbel glas binnen de beschikbare dikte, waardoor de isolatie niet overal perfect is.

Tongewelf Blikvanger van de voorbouw aan het Emile Bockstaelplein, die momenteel nog volop in restauratie is, is de 60 meter hoge toren. “De natuursteenbalustrades hebben we gedemonteerd en gerestaureerd, de verroeste delen vervangen en ze dan teruggeplaatst, dat alles louter met mankracht,” legt bouwplaatsleider Jurgen Vandamme uit. “Door de corrosie van het ingewerkte metaal waren veel van deze natuursteenelementen verschoven.

De verankeringen van de beeldengroepen op de vier hoeken waren ook sterk gecorrodeerd en niet meer verbonden met het achterliggende metselwerk. Rond de vierkanten dakstructuur hebben we een krans van liggers gemaakt, die los van het metalen vakwerk van de dakstructuur staat en zelfdragend is. Van aan die krans hebben we inox staven dwars door de muren geboord en chemisch verankerd in de beelden.” Een huzarenstukje was de versteviging van de betonplaat boven het tongewelf van de imposante inkom-

Buijs Afbouw –pleisterwerken

hal. Die was doorgezakt en gescheurd, waardoor ze op het prachtige tongewelf eronder drukte. Het is slechts 5 cm dik, met enkel hier en daar versterkingsribben, en samengesteld uit elementen van gebakken aarde waarop gepleisterd werd.

De betonplaat uitbreken en vervangen was geen optie wegens de mozaïekvloer op de verdieping erboven. Luc Dewulf: “In overleg met de ontwerpers hebben we ervoor gekozen de betonplaat te ondervangen door metalen consoles die afdragen op metalen verdeelbalken tegen de muren. Tijdens de werken hebben we het gewelf volledig onderstut om bijkomende schade te voorkomen. De consoles hebben we in stukken door een gat in het tongewelf van 1 meter in het vierkant naar binnen gebracht en op hun plaats geassembleerd en verankerd. Wegens de geringe beschikbare hoogte een moeilijke klus, die echter goed geslaagd is.”

‘Clean room’ De hele voorbouw is bestemd voor het cultureel centrum van Brussel-Noord.

Het paradepaardje is de theaterzaal die wordt ingericht in de voormalige trouwzaal, met zijn stucplafond, parket, lambrisering en gemaroufleerde schilderijen, die volop in restauratie zijn, net als de lusters. De zaal meet 8 x 24 meter dankzij de toevoeging van een aanpalend lokaal, waarvan de verdieping als regiekamer wordt ingericht. Het inwerken van bekabeling en verluchtingsroosters, nieuw gemaakt naar enkele oude modellen die in een latere fase werden aangebracht, vergde heel wat creativiteit. ▼

Het filiaal Vlaanderen van Buijs Afbouw Pleisterwerken (Gent) voerde de pleisterwerken uit. “We maakten daarbij voornamelijk gebruik van ‘Rotkalk’ van Knauf,” legt filiaalleider Johnny Smet uit. “Dat is een fabrieksmatige hydraulische kalk met een goede dampdoorlatendheid, uitermate geschikt voor renovatiewerken. We hebben ook gebruik gemaakt van Dalapro, voor het overpleisteren van bestaande bepleisteringen. Dit is een lichtgewicht handpleister voor het schilderklaar maken van wanden en plafonds. Het heeft een hoge vulcapaciteit en een groot scheuroverbruggend vermogen.”

“Renovatiewerken vormen 30% van onze activiteiten.

In het vroegere gemeentehuis van Laken waren achttien maanden lang gemiddeld vier van onze medewerkers aan de slag. Het is een erg mooie referentie, maar geen uitzonderlijk project. Want elk jaar voeren we veel mooie restauratieprojecten uit.” De geschiedenis van Buijs begon al in 1938. De expansie kwam na de Tweede Wereldoorlog op gang. Het oorspronkelijk Nederlandse bedrijf telt nu tachtig medewerkers.

In 2003 namen de huidige directeurs, Frank en Ad Hoogstrate, het over. Naast Gent beschikt het in Vlaanderen ook over een vestiging in Steenokkerzeel

Axos – verrijdbare rekken Axos (Temse) leverde en plaatste hier verrijdbare rekken voor het opbergen van boeken en tijdschriften. "Type Qubiqa," verduidelijkt zaakvoerder Jean Syts. "Met een totale opslagcapaciteit van 4.600 lopende meter. Omdat je de rekken compact tegen elkaar kan rijden kan de stad Brussel de capaciteit van de zeer beperkte vloeroppervlakte maximaal benutten. Verrijdbare rekken maken het mogelijk 75% meer opslagvolume te creëren dan met klassieke statische rekopstellingen." Axos is gespecialiseerd in plaatsbesparende opslagsystemen. "80% van onze opdrachten bestaat uit het aanbrengen van verrijdbare rekken voor toepassingen in kantoren, archiefdepots, bibliotheken, musea en ziekenhuizen."

In Laken lagen de eisen voor het inbouwen van de rails voor de verrijdbare rekken erg hoog. "We moesten de rails plaatsen nog voor het aanbrengen van het polybeton en de epoxylaag: zo liggen ze vlak met het vloeroppervlak en vormen ze geen hinder voor gebruikers of voor interne transporten."

Axos is een familiebedrijf, opgericht in 1994. Het werkte onder meer ook mee aan Museum M in Leuven.

Bouwen aan Monumenten

21

Uw partner voor pleisterwerk op het tijdstip dat u het wenst!

U bent op zoek naar een betrouwbaar bedrijf voor al uw stukadoorswerken. Of het nu gaat om een kleine verbouwing, een nieuwbouwvilla of een zeer grote aanbesteding.

Buijs afbouw is één van de weinige stukadoorsbedrijven waar u terecht kan voor het uitvoeren van een compleet gamma aan afwerking: stukadoren van binnenmuren, spuiten van muren en plafonds, plaatsen van gyprocplaten of gipsblokken, afkappen van muren, bezetten van gevels,... Of het nu een ouder pand met speciale afwerkingsgraad of een hypermoderne nieuwbouw met een natuurpleister is, wij kunnen het voor u uitvoeren!

Zeeschipstraat 51, 9000 Gent Telefoon 09 374 11 14 vlaanderen@buijsafbouw.be

Axos optimaliseert de beschikbare m² in kantooren archief omgeving. Omdat we niet in grenzen denken maar in dimensies, beheerst Axos ruimte als geen ander.

We verhogen de capaciteit van uw beschikbare opslagruimte met meer dan 70%.

Noem het besparen, Axos ziet het eerder als winst. De gecreëerde ruimte stelt u in staat om uw documenten op een beheersbare manier te bewaren. Als gevolg daarvan wint u m² en tijd om u met de essentie van uw bedrijfsvoering bezig te houden.

AXOS BVBA - Winninglaan 16 - B9140 Temse telefoon +32 3 777 65 29 - fax +32 3 766 27 69

www.axos.be

www.buijsafbouw.be

Van Gompel

Van Gompel

NV

NV

Algemene aannemingen van: • Schilderwerken • Wand en vloerbekledingen • Gevelrenovatie en Betonherstellingen

Sint-Amandinastraat 35, 3970 Leopoldsburg tel 011/ 34 42 17 011/ 34 76 16 www.vangompel.be

fax 011/ 34 75 79

Veelzijdige kennis voor perfecte uitvoeringen •

Servio Deco binnen aankleding en zonnewering

•

Servio Project

•

Servio Acoustics geluid absorptie, isolatie, verstooing,...

•

Servio Theater theater inrichtingen

Brugsesteenweg 545, B8800 Roeselare telefoon +32 51 240096 www.servio.be

De inkomhal met de monumentale trap dient als foyer.

De mouluren en de gemaroufleerde en andere schilderijen van de trouwzaal en de erehal worden ter plaatse gerestaureerd. Daartoe is in de voormalige raadzaal een zogenaamde ‘clean room’ gemaakt, een volledig afgesloten ruimte met afzuiging van stof en andere onzuiverheden. De gerestaureerde schilderijen worden afgeschermd met een plexiglas en kunnen met een doek verduisterd worden voor bepaalde manifestaties. Alle houten ramen van de voorbouw worden vernieuwd en van dubbel glas voorzien.

Monument Vandekerckhove restaureert de glas-in-loodramen in zijn eigen atelier en plaatst ze daarna terug, met buitenaan een voorzetraam met dubbel glas. Ook de restauratie van het smeedwerk van de volledige buitenomheining gebeurt in het eigen atelier.

Restauratie en building.pdf

21-04-2011

Zowel de theaterzaal als de lokalen voor de lessen muziek, dans en tekenen krijgen akoestische plafonds en deuren.

Jurgen Vandamme: “We restaureren de oude paneeldeuren, met inbegrip van het beslag. Aan de andere kant van de 69 cm dikke dragende muur stond er vroeger telkens een gecapitonneerde deur. Daar plaatsen we een akoestische deur volgens de normen van vandaag, maar met beslag dat ons atelier nieuw maakt naar het oude model.” z

09:15:37

Technische fiche Restauratie/renovatie oud gemeentehuis van Laken Opdrachtgever: stad Brussel Ontwerp: architectenbureaus Origin en A.2R.C (Brussel) Algemeen aannemer: Monument Vandekerckhove (Ingelmunster) Pleisterwerken: Buijs Afbouw (Gent) Glazen dak atrium: Erwin Snijders (Moerbeke-Waas) Injectie opstijgend vocht: AVW ( Bonheiden) Hervoegen voorbouw: Restauratie & Building (Zoersel ) Verrijdbare rekken: Axos (Temse) Handgrepen ramen tweede verdieping: Anders Construct (Deinze) Duivenwering: Lang (Aalter) Restauratieschilderwerk voorbouw: Altritempi (Brasschaat) Stellingen: MSC (Ingelmunster) Schilderwerken: Van Gompel (Leopoldsburg) Scène en podium: Servio (Roeselare) Start werken: september 2007 Einde werken: juni 2012 Totale kostprijs: 16,9 miljoen euro (inbegrepen BTW en erelonen)

Bouwen aan Monumenten

23