Bouwen aan
Vlaanderen
Artevelde torent over Gent Winkelen in Brugge, Kuurne, Wilrijk en Heule Sporten in Zoersel Met BMW naar Zottegem Kinderziekenhuis in Diest
nummer 2 I 2012 jaargang 13 I MEI-juni-juli www.bouwenaanvlaanderen.be VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE BOUW
va met kk ate r
n
2
Kantoor - XL 600U - Staal
Behandelkamer - CL 225 - Staal - Full perfo
cL
PLAFOND
XL
gesloten voeg staal en aluminium
P LA F O N D
Brede lineaire panelen staal
duurZame plaFonds in staal en aluminium aangepast aan uw bouwconcept en budget • • • •
Flexibiliteit in ontwerp Hedendaags plafond Veelzijdige toepassingsmogelijkheden Sterke technische kwaliteiten
• • • •
Uitstekende akoestiek Makkelijk demonteerbaar Onderhoudsvriendelijk Brandstabiele toepassingen
Zwembad - BL 80 - DuplexCoat staal
BL
P L A F O ND
open voeg staal en aluminium
auditoria gangen Kantoren KlasloKalen laBoratoria patientenKamers sportaccomodatie transport vergaderZalen winKelcentra ZwemBaden
FotograFielaan 49-51 • 2610 antwerpen (wilrijk) t 03.897.13.00 • F 03.897.13.01 iNFO@LCC-PLAFONDS.EU WWW.LCC-PLAFONDS.EU
Sunstyl -
De oplossing voor zonwering
ArcelorMittal Construction Belgium Systems, Solutions and Components for creative Architecture Arval by ArcelorMittal stelt u een nieuwe oplossing voor zonwering voor. Beeld u in dat architectuur elk uur van de dag verandert. Vrij om zelf de kleur en vorm te bepalen om zo een spel te creĂŤren tussen licht en schaduw. ArcelorMittal Construction Belgium NV Industrieterrein Geel West - Z4 - Lammerdries 8 B-2440 Geel. Tel.: 0032 14 56 39 43
Ons uitgebreid productgamma is beschikbaar in verschillende perforatietypes, openingen en vormen. Contacteer nu onze commercieel verantwoordelijke voor de mogelijkheden en prijzen.
> www.arcelormittal.com/arval_belux
transforming tomorrow
Rue Haute 139 1000 Bruxelles T 02 514 04 96 F 02 514 04 93
Tervuursevest 362 3000 Leuven T 016 62 91 71 F 016 62 27 79
Raamstraat 13 3500 Hasselt T 011 22 21 63 F 011 22 93 90
MG Tower / Gent
Tui Travel - Jet Air / Zaventem
Artesis Hogeschool / Antwerpen _ ism Polo Architects
voorwoord Beste lezer, Het kan boeiend zijn niet alleen technisch te denken, maar ook te dromen over bouwen en wonen. Dat bleek nog maar eens op de viering van vijftien jaar Isolatieraad (CIR), met twee eminente sprekers: oud-professor Hugo Hens en oud-directeur-generaal van het WTCB Carlo De Pauw. Hens keek vooral terug naar het verleden, naar de al afgelegde weg en De Pauw keek naar de toekomst, naar de nog af te leggen weg. Met de nodige ironie besprak Hens concepten die vroeger en in sommige gevallen nu nog, als goede isolatieoplossingen golden en toch zo werden aangeprezen: van stro en leem over droog zand en zelfs zeeschelpen. Maar voor recentere producten, waarvan de degelijkheid objectief is bewezen, maakt hij voorbehoud. “Totale luchtdichtheid is zinvol in Scandinavië, maar we hoeven dit niet volledig na te volgen. Niet alleen omdat almaar zwaarder isoleren op zeker ogenblik economisch niet meer optimaal. Maar ook omdat we op een andere manier willen leven.” Onlangs stond de prof zijn dochter bij in de bouw van haar woning. “Ze wil een huis waar ze als ze ook al eens de ramen wijd open kan zetten. En ze houdt van een parketvloer met een tapijtje erop, dan is het niet zinvol om vloerverwarming aan te leggen.” De Pauw ging op zijn wanneer ook terug naar het verleden. Als de ingenieur die het idee had niet vroegtijdig was overleden, dan had het hoogste gebouw ter wereld decennia lang in België gestaan. Want het Atomium is eigenlijk het alternatief voor een ander plan, om voor de wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel een toren van ongeveer twee Eiffeltorens hoog op te trekken. Het gebouw van de toekomst is voor De Pauw het gebouw van het verleden: de piramide. Geen massieve verzamelingen steen meer, maar wel piramidevormige woongebouwen. En als de wereldbevolking en het zeepeil blijven stijgen, zullen we ook meer en meer aangewezen worden op drijvende steden. Jammer genoeg kunnen we u in dit nummer van Bouwen aan Vlaanderen daarvan nog geen voorproefje bieden. Het overwicht ligt deze keer overwegend bij winkel-, kantooren bedrijfsgebouwen. Het valt op dat bedrijfsgebouwen tot in de kleinste details proberen modelvoorbeelden te zijn van duurzaam bouwen. En van duurzame aanpak, zoals de lokale stroomlevering door windspecialist EnerVest in Erembodegem. Maar er zijn net zo goed projecten waar beleving en sfeer opnieuw een centrale plaats krijgen. We belichten hier onder meer het kinderziekenhuis in Diest en het Belgisch paviljoen op de Floriade in Venlo. Een andere vorm van beleving blijft ook in de toekomst verzekerd, dank zij het nieuwe logistieke gebouw van brouwerij Moortgat in Puurs. Duvels leesplezier,
Koen Mortelmans hoofdredacteur van Bouwen aan Vlaanderen
COLOFON Bouwen aan Vlaanderen Kwartaalvaktijdschrift voor de bouw Jaargang 13 • nummer 2 • 2012 Sinds 1999 • Verschijnt 4 x per jaar
verantwoordelijke Uitgever
H.B.J.M. Louwers Wildlaan 7 Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)11 605540 E info@louwersmediagroep.be
Redactieadres
Koen Mortelmans Kempenlaan 5 2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E koen@mortelmans.com
Redactie
Erika Claessens, Dave Cuypers Henri Gielen, Tim Janssens Koen Mortelmans, Rik Neven Bram Souffreau, Senne Starckx Michel Vanden Heede, Bert Verbeke Chantal Verrecas, Philip Willaert
15
19
Drinkwater in het licht
In het bos genezen de kindjes
Bladmanagement
Philippe Bourda T +32 (0)9 2209250 M +32 (0)478 437543 E p.bourda@louwersmediagroep.be
11
Winkelen langs de ‘kant’ van Brugge
15
Slim gebouw voor TMVW
19
Kinderafdeling AZ Diest in een gestileerd bos
22
Kortrijks Ring Shopping Center heel toegankelijk
25
Artevelde is hoogste Vlaamse kantoortoren
33
Nieuwe wijn in ‘oud’ pakhuis
34
EcoPuur groen in al zijn facetten
€ 45,00 per jaar excl. BTW ABN Amro: 723-5404718-21 t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Bouwen aan Vlaanderen. Informatie over abonnementen: T +32 (0)11 605540
36
Moortgat laat zijn bouwduvels los
38
Schelde-Natie zet Ecostore in de zon
41
Bolckmans vertrouwd met logistiiek
Adreswijzigingen
42
Journaal
44
Energiezuinig winkelen en werken in Imber
46
Suinpark: wonen in groene rand van Gent
Advertenties
FTP-server van Louwers Mediagroep: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: bavl Wachtwoord: gast Adresgegevens: Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)11 605540 E verkoop@louwersmediagroep.be
Secretariaat
Manuela Depenbrock
Fotografie
Marc Sourbron e.a.
abonnnementprijs
Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt, België
opzeggingen
Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.
49
Van Langendonck toonbeeld van efficiënte logistiek
53
Zoest bundelt twee sportcomplexen
Doelgroep
56
Licht en soberheid troef in AC Tervuren
60
Zottegemse BMW-garage swingt
62
Ikea Wilrijk vergroot, vernieuwd en vergroend
67
Buildtec 2012 in Antwerpen
69
Elkabe kanaliseert al 35 jaar de lucht
Bouwen aan Vlaanderen is een communicatieplatform dat met name architecten, projectontwikkelaars, aannemers, installateurs, woningbouwcorporaties, gemeenten, overheidsinstellingen en opdrachtgevers uit alle betrokken regio’s van Vlaanderen informeert.
vormgeving/art direction
Logo Reclame- Ontwerpbureau Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.
53
60
Zottegem dansend naar BMW
Turnen, dansen, volleybal en een pintje
Netbeheerder Eandis maant aan tot voorzichtig graven
77
Opvallend Belgisch paviljoen op Floriade
79
Trendy terrasafwerking van Renson
81
Ruime interesse voor Brussels vastgoed op Realty 2012
82
Restauratiewerken aan beschermde monumenten
85
Belasting op inverkeerstelling (BIV) gewijzigd
86
ORI-nieuws
88
BVA-nieuws
89
VCB-nieuws
2012 • JAARGANG 13 • 3 MAANDELIJKS
73
Dak & Geveltechniek
Bouwen aan
Vlaanderen
NUMMER 2 I 2012 JAARGANG 13 I MEI-JUNI-JULI WWW.BOUWENAANVLAANDEREN.BE VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE BOUW
va met kk ate
VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE BOUW • WWW.BOUWENAANVLAANDEREN.BE
EnerVest: Elektriciteit lokaal opwekken en verbruiken
Bouwen aan Vlaanderen
70
2
rn
Artevelde torent over Gent Winkelen in Brugge, Kuurne, Wilrijk en Heule Sporten in Zoersel Met BMW naar Zottegem Kinderziekenhuis in Diest
2 2012076 BAVL 02.indd 1
93
Pre-anodiseren van aluminium
96
Sterk staaltje Hubtexmaatwerk voor spoortunnel Delft
99
FAC-infosessie over Breeam
100
Superslanke profielen in staal
101
Haal meer uit uw ‘vijfde gevel’
102
‘Historische’ service van Groven+
104
Eigentijds bouwen met hout
107
Wie doet wat
14-06-12 16:55
VOORPAGINA: Arteveldetoren in Gent
inhoud
Colt Totaalconcept Parkeergarage Ventilatie
Rookafvoerventilatoren
CO-detectie
Kleppenregisters
Het Colt Totaalconcept, inclusief • Volledige RWA-installatie • CO-detectie • Branddetectie Stuwkrachttechniek • zorgt voor efficiënte rook- en warmteafvoer • is ook geschikt voor dagelijkse ventilatie • en kan naadloos in een gebouwontwerp geïntegreerd worden
Het concept met visie op brandveiligheid
De norm voorbij Het Colt concept CPV voldoet aan alle eisen en normen. Met Computational Fluid Dynamics (CFD) wordt vooraf de werking van het systeem aangetoond. Ook daar waar de norm niet toepasbaar is.
www.coltinfo.be Tel. (015) 28 60 80
Stuwkrachtventilator
www.coltinfo.be CFD
Tekst: Koen Mortelmans
Van Veemarkt naar V-market
Winkelen langs de 'kant' van Brugge Om de terreinen naast het slachthuis van de vroegere Veemarkt te valoriseren schreef de stad Brugge een stedenbouwkundige wedstrijd uit. De jury vond het voorstel van Groep Vanhee, gedragen door een ontwerp van Architectenatelier Vyvey & Partners het meest geslaagd. De nochtans heel eigentijdse architectuur refereert duidelijk naar de vroegere markthal. De invulling van de nieuwbouw heeft ook markthalallures, in de vorm van en winkelcentrum. Ook de naam, V-market, combineert een eigentijdse trend met een historische knipoog.
De winkels lijken zich onder één dak te bevinden, met centraal een publieke ruimte. Die is alleen langs de randen overdekt, met een luifel gedragen door de uitgesproken uitkragende houten spanten van de handelsruim-
ten. De lage dakhelling en de grote overspanning, versterken het markthal-karakter nog meer. Langs het binnengebied zijn de winkels helemaal opengemaakt met etalages, zodat verkoopruimte en parkeerplaatsen in elkaar
opgaan. Het geheel sluit, onder meer door de schaalgrootte van de circulatiezones, perfect aan op het bestaande stratenpatroon van de omgeving. Omgekeerd hebben verschillende bestaande handelsruimtes in de omgeving zich ook aangepast aan de komst van V-market. Zo anticipeerde Colruyt al door zijn uitbreiding in een gelijkaardige architecturaal concept uit te werken. De kop van de twee extra winkelruimten aan Matrassenkoning komt uit op het centrale plein van V-market en legt daarmee de gevraagde link naar de St-Pieterskaai. Het Architectenatelier coördineert ook deze werken. "Kortom, V-market versterkt het bestaande commerciële karakter van de Sint-Pieterskaai. De inplanting vlakbij de ringvaart, net buiten het stadscentrum, voorkomt verkeersoverlast in de stad. De schaalgrootte van de winkels, van 800 tot 3.000 m2, is opgelegd door het stadsbestuur. De hal mag geen afbreuk doen aan de concurrentiepositie van de voornamelijk veel kleinere winkels in het oude stadscentrum." ➡
BOUWEN AAN VLAANDEREN
11
Even ruimte* nodig? ETTP ROESELARE - ARCHIUM Architectuurbureau
*ruimte variĂŤrend van opslag- en productiehallen tot supermarkten en restaurants
Beeuwsaert Construct is een familiaal bouwbedrijf, gespecialiseerd in complete bedrijfsgebouwen . Wij trekken onze gebouwen zowel in metaal- als betonelementen op gecombineerd met houten gelamelleerde liggers. Hoe maken wij het verschil? Met onze eigen studiedienst, een ervaren tekenafdeling en onderlegde bouwploegen. Van a tot z, van ruwbouw tot piekfijn afgewerkt bedrijfsgebouw... U kunt bij ons terecht!
www.deboer.com/evenruimtenodig De Boer Tenten N.V. | Industrieterrein Kanaal-Noord 1303, 3960 Bree T: 089/46.07.99 | F: 089/47.26.31 | E: evenruimtenodig@deboer.com
Benieuwd hoe wij u kunnen helpen? Contacteer ons dan nu voor een vrijblijvend verkennend gesprek.
BEEUWSAERT CONSTRUCT BVBA/SPRL Nijverheidslaan 3 B-8880 Ledegem
BIM software voor de uitvoerende bouw 3D CAD Tekenaars Calculatoren Werkvoorbereiders Projectleiders Studiebureaus Constructiebedrijven Buig- en vlechtcentrales Aannemers
T +32 (0)56 43 18 43 F +32 (0)56 41 28 48
info@beeuwsaert-construct.be www.beeuwsaert-construct.be
BIM? Tekla!
In-situ en prefabbeton Utiliteitsbouw Woningbouw Civiele bouw
www.construsoft.com Bouweninvlaanderen1b.indd 1
21-2-2012 21:28:49
Rookluiken en neerlaatbaar rookscherm Colt (Mechelen) leverde de rook- en verluchtingsluiken in het dak en een scherm om het gebouw in geval van brand te compartimenteren en zo de verspreiding van de rook te beperken. “We hebben zelf berekend hoeveel rookluiken het winkelcentrum zou nodig hebben,” vertelt projectverantwoordelijke Nico Luytens. Het bleek voldoende om twaalf Euro CO luiken van 1.926 op 1.237 mm aan te brengen. “Maar de meetkundige oppervlakte is slechts een relatief gegeven. Van tel is de aerodynamisch nuttige oppervlakte. We konden hier standaard kleppenverluchters kiezen, omdat er in de winkelomgeving langs de A12 geen specifieke akoestische eisen waren. De bediening gebeurt met perslucht. Dergelijke luiken leverde we ook al aan onder meer Aldi, Brico en Lidl. Het is eigenlijk een standaardoplossing voor winkelmagazijnen.” Het rookscherm is een vast scherm dat het gebouw in twee zones opdeelt. De mogelijkheid tot compartimentering was een eis van de brandweer en een voorwaarde om aan de Belgische normering te voldoen. Breed gamma Colt International is gespecialiseerd in de ontwikkeling, productie en installatie van duurzame systemen voor een comfortabel en gezond binnenklimaat en een veilige omgeving. Het programma van Colt is breed. Zowel voor de industrie als voor de utiliteitsbouw biedt het bedrijf complete oplossingen voor klimatisatie, zonwering en brandveiligheid. Colt is van oudsher actief in natuurlijke ventilatie, de meest energiezuinige methode, maar ontwikkelt ook voortdurend nieuwe systemen, zoals klimaatsystemen op basis van warmtepomptechniek, adiabatische koeling voor industriehallen, technieken voor energieopslag, gebruik maken van zonne-energie, warmte- en rookafvoer …
Geen recht-op-recht "Een speciaal project, vooral omdat er nauwelijks recht-op-recht lijnen in voorkomen," blikt aannemer Jeroen Beeuwsaert (Beeuwsaert Construct) terug. "Hout geeft visueel de toon aan, maar we hebben bijvoorbeeld ook cellenbeton gebruikt, voor de brandwanden tussen de modules. De buitenge-
vels hebben we opgetrokken in metalen bardageplaten, geïsoleerd met rotswol." Het dak kreeg een dichting in pvc en een 14 cm dikke isolatielaag in PIR. Delen ervan zijn uitgevoerd als groendak. Dit bevordert het uitzicht vanuit de het penthousekantoor, dat één van de huurders gebruikt. Behalve het groen dak zorgt ook een open bufferbekken
voor de opvang van het regenwater. De winkels gebruiken het regenwater in hun sanitair. Het overtollige regenwater komt uiteindelijk in de vaart terecht. Toen Beeuwsaert de werken aanvatte waren de meeste huurders nog niet bekend. "We hebben dan ook heel wat aanpassingen moeten uitvoeren tijdens de werken zelf, terwijl de datum dat de huurders hun winkelruimte in gebruik zouden nemen al vastlag. Dergelijke flexibiliteit is eigen aan dit soort opdrachten." ❚
Technische FICHE Opdrachtgever: Retail Estates, Ternat Ontwerp: Architectenatelier Vyvey & Partners, Nieuwpoort Hoofdaannemer: Beeuwsaert Construct, Ledegem Rookluiken: Colt, Mechelen Start werken: september 2011 Overname winkels door huurders: 1 mei 2012 Opening eerste winkel: 20 juni 2012 Investering: 6 miljoen euro
BOUWEN AAN VLAANDEREN
13
Partners for the Future
www.cordeel.eu
Tekst: Bert Verbeke
Compact, transparant en slim gebouw voor TMVW “Voor ons bureau was het ontwerpproces van de nieuwe TMVW kantoren in Gent zeer interessant en leerrijk. TMVW staat voor de Tussengemeentelijke Maatschappij van Vlaanderen voor Waterbedeling. De definitieve plannen realiseerden we niet zonder slag of stoot, tussentijds vonden er heel wat aanpassingen plaats. Samen met TMVW zochten we vooral naar slimme en rationele oplossingen die de kwaliteit en de leefbaarheid van het gebouw, en de omgeving verhoogden. Onderdelen van dit programma waren onder meer een compact volume, grote vrije overspanningen, een evenwichtige materiaalkeuze, het creëren van atria om de lichtinval te verhogen, doorgedreven isolatie, zonwering om het daglicht te temperen en het gebruik van de boorgat-energie-opslag. Op die manier creëerden wij een innovatief gebouw dat flexibel inspeelt op de behoeften van de gebruikers,” opent Donald Desmet van Signum+ Architects, dat instond voor het ontwerp van het gebouw.
“In een eerste fase sloopten we de oude werkplaatsen en garages, nadien bouwden we een nieuwe werkplaats voor kolkenzuigers. Het nieuwe kantoorgebouw – van 5.000 m2 - heeft een compact volume met vier bouwlagen. De eerste twee bouwlagen, waarvan de eerste zich onder het maaiveld
bevindt, reserveerden we voor onder meer parkeergelegenheid voor 160 wagens. Mobiliteit is een belangrijk thema bij TMVW. Medewerkers kunnen geen gebruik maken van bedrijfswagens, 40% van het personeel komt te voet of met de fiets naar het werk. Om mogelijke overlast voor de buurt te weren, koos
TMVW voor een parking op het eigen terrein, fietsers beschikken er over een ruime fietsparking. De bovenste twee bouwlagen bestaan uit landschapskantoren en enkele individuele kantoren, een meeting center met tien vergaderzalen en een auditorium voor honderd personen. ➡
BOUWEN AAN VLAANDEREN
15
www.cegelec.be
Contacts Boulevard de la Woluwedal 60 B-1200 Bruxelles - Brussel Phone: +32 (0)2 775 90 20 Rue de l’industrie 17 B-7321 Bernissart Phone: +32 (0)69 59 00 80 Industrielaan 27 bus 8 B- 9320 Erembodegem Phone: +32 (0)53 84 14 41 Rue Santos Dumont 3 B-6041 Gosselies Phone: +32 (0)71 60 65 11 Interleuvenlaan 27A B-3001 Leuven Phone: +32 (0)16 24 02 11 Avenue Robert Schuman 32 B-1400 Nivelles Phone: +32 (0)67 89 48 20 Anzegemseweg 28 B-8790 Waregem Phone: +32 (0)56 62 58 00 Baarbeek 8 B-2070 Zwijndrecht Phone: +32 (0)3 800 51 00
Your partner in technology!
Cegelec is an integrated international group providing technological services to companies, public and local authorities. Cegelec has annual revenues of around 2.8 billion euros and employs 25,000 people in some 30 countries around the world. Cegelec is active on the complete service cycle to the client, from design to installation and maintenance, working with its own specialised teams. Cegelec provides technological services and solutions in the following sectors: Energy, Electricity Automation, Instrumentation and Control Information and Communication Technologies HVAC, Mechanics Maintenance and Services.
kantoorruimtes van rechtstreeks invallend daglicht. Dat is zeker geen onbelangrijk gegeven, vermits verlichting circa 40% van alle energie opslorpt.”
Slimline-vloer “Het nieuwe gebouw van TMVW – bestemd voor circa 250 medewerkers - is het eerste kantoorcomplex in België met van een Slimline-vloer, geproduceerd door Cordeel. Het systeem combineert een plafond, installatieruimte en topvloer dankzij een geprefabriceerde betonnen, 80 mm dikke plafondplaat waarin staalprofielen zijn opgenomen. In de plafondplaat lopen leidingen voor het verwarmen of koelen van de ruimte. Het systeem bespaart 40 tot 50 cm in hoogte per verdieping: dit laat toe om zeven verdiepingen te realiseren waar anders slechts plaats zou zijn voor zes.” Het meeting center is door middel van een gedifferentieerde toegangscontrole ook buiten de werktijden te gebruiken.”
Energetisch concept “Het compacte ontwerp is ingegeven zowel vanuit budgettair oogvlak maar evenzeer vanuit een energetisch concept. Hoewel de footprint slechts 43 x 60 meter bedraagt, heeft het gebouw toch een zeer open karakter. Dat heeft onder meer te maken met een aantal grote uitgesneden atria in het vierkante ontwerp. Op die manier genieten alle
Ontwerpvrijheid “Dankzij het Slimline systeem konden binnen de staalconstructie overspanningen komen van meer dan zestien meter, wat ons veel ontwerp- en gebruiksvrijheid opleverde. De overspanning liet bovendien toe om de leidingen van de technische installaties voor koeling en verwarming, in de totale dikte – 720 mm – van de vloer te integreren. Het Slimline systeem past op die manier perfect in het cradle-to-cradle concept. Via ‘open zones’ met uitneembare tegels aan de bovenzijde kan men installaties wijzigen en de functie
PARTICIPANT AAN HET WOORD Cegelec – HVAC en elektriciteit Cegelec voerde de installatiewerken voor de verwarming, ventilatie, airconditioning en elektriciteit uit. “Op piekmomenten waren tot dertig van onze monteurs op de bouwplaats actief,” getuigt business development manager Wim Devolder. “Qua omvang is dit voor Cegelec een klassiek project. Het etaleert opnieuw dat we een totaal pakket met verschillende technische installaties aanbieden. Het TMVW-project springt er ook uit omdat het de eerste keer is dat in België het Slimline-vloerconcept is toegepast.” Cegelec, een 100%-dochter van de beursgenoteerde groep Vinci, telt in België acht vestigingen en circa 1.600 medewerkers. Cegelec werkt ook al mee aan onder meer het Navo-hoofdkwartier in Evere (Brussel), Résidence Palace (Europese zone, Brussel), het nieuwe hoofdkantoor van de politie in Brugge, het Vlaams Administratief Centrum in Gent en de gevangenissen van Beveren en Dendermonde.
van het gebouw aanpassen. Alle wanden zijn verplaatsbaar zodat, indien nodig,er een herindeling van de bestaande ruimte kan komen. Dit multifunctionele karakter zorgt voor een verlengde levensduur van het gebouw.”
Boorgat-energie-opslag “Voor verwarming en koeling pasten we de BEO-techniek – ‘boorgat-energie-opslag’ – toe. Concreet gaat het om 32 boorgaten tot op een diepte van 140 meter. In de winter onttrekt het gebouw warmte aan de bodem. Tijdens de zomermaanden vindt er een koeling plaats door de warmte uit het gebouw naar de bodem te sturen. Daarmee kunnen we 75% van de energiebehoefte invullen. Voor de resterende 25% maakt TMVW gebruik van klassieke verwarmingssystemen, die ook eventuele piekverbruiken kunnen opvangen. De terugverdientijd van het verwarmingssysteem is negen jaar. Op het dak plaatsten we zonnepanelen, goed voor 170 kWp. Dankzij de compactheid van het gebouw en een verregaande isolatiegraad van de gebouwschil beschikt het gebouw over een K-peil van 24.”
Mechanische ventilatie “Alle vergaderzalen centraliseerden we op één plaats waardoor een efficiënt beheer van de ventilatie mogelijk werd. Het gebouw kreeg een mechanische ventilatie met een hygiënisch ventilatiedebiet. Ruimtes worden warmer of kouder door het inblazen van lucht. Om de zontoetreding te beperken opteerden we voor een metalen zonnewering met vaste horizontale lamellen die dichter of verder van elkaar staan, afhankelijk van de oriëntatie.”
Integratie in de buurt “TMVW vond het cruciaal om het gebouw zoveel als mogelijk te integreren in de buurt. Daarom kozen we voor een opengewerkt volume om het contact met de omgeving te behouden en niet te functioneren als een massieve bouwblok. Het plein voor de kantoren is voorzien van het nodige groen en functioneert als een publieke ruimte,” besluit Donald Desmet.
Technische FICHE Architect: Signum+ Architects, Gent Hoofdaannemer: Cordeel, Temse HVAC: Cegelec, Brussel Buitenschrijnwerk: Hermans, Tienen Start werken: februari 2011 Einde werken: mei 2012
BOUWEN AAN VLAANDEREN
17
UZ Leuven
UZ Leuven
ZOL Campus St. Jan Genk
AR-TE en STABO werken samen aan innovatieve en duurzame concepten voor ziekenhuizen in Vlaanderen
AZ Diest www.ar-te.be www.stabo.be
Tekst: Henri Gielen Foto’s: Jim Van Loo
Kinderafdeling AZ Diest in een gestileerd bos Op de site van het Algemeen Ziekenhuis Diest trekt een kleurrijk volume bovenop een gelijkvloerse dwarsvleugel onmiddellijk de aandacht van de bezoeker. Het is de nieuwe pediatrieafdeling, een ontwerp van architectenvennootschap Ar-Te, in samenwerking met ingenieursbureau Stabo. “Onze opdracht bestond erin een kinderafdeling te ontwerpen die speelsheid uitstraalt, drempels wegneemt en de patiëntjes op hun gemak stelt," zegt ingenieur-architect Stef Wevers (Ar-Te). “Buiten hebben we de afdeling een eigen accent gegeven met verticale stroken volgens een speels motief en in opvallend vrolijke kleuren. Binnenin zijn deze kleuren doorgetrokken en zijn de wanden gedecoreerd als een gestileerd, levendig dierenbos. Zo slapen de patiëntjes niet in een genummerde kamer, maar in het ‘hol’ van een vos, het ‘nest’ van een vogeltje, het ‘huis’ van een slak,… telkens met een aangepaste muurdecoratie in de kamer.” De nieuwbouw bestaat uit één bouwlaag van bijna 900 vierkante meter (circa 24 bij 42 meter) en is opgetrokken bovenop het plat dak van een gelijkvloerse vleugel. Ingenieurarchitect Joy Bottu (Ar-Te): “Alle ziekenhuiskamers, de kantoren, de dienstkeuken en de speelruimte bevinden zich langs de buitengevel. Zo halen we zoveel mogelijk daglicht binnen en realiseren we interactie met de buitenomgeving. ➡
BOUWEN AAN VLAANDEREN
19
It’s in our system S I NDS 1950
S Y S T E EM WANDE N
AFBOUW
KLIM AATPLAFON DS
M EU BILA IR
B E D D E L EE M T +3 2 9 22 1 8 9 2 1 o f b e z o e k o n s op w w w. be dde lee m.be
NAZ ARE TH - BRU S SEL - P ARIJS
Om te voorkomen dat de rest van de afdeling te donker werd, hebben we de gang, het 'bospad' doorgetrokken naar de gevel en kozen we voor een open relatie tussen speelruimte en gang.”
Uitdaging “Bouwen bovenop een bestaande structuur, die niet ontworpen was voor een extra bouwlaag, was een grote uitdaging,” weet ingenieur Jürgen Dekeyrel, projectleider stabiliteit bij Stabo. "Door toepassing van een lichte constructie met staal en hout was het mogelijk om af te steunen op het beperkte aantal steunpunten van de skeletbouw van het gelijkvloers. Om de vijf meter hebben we drie bestaande kolommen doorgetrokken naar boven. Hierop bevinden zich stalen liggers, met een zwaluwstaartvloer. Zo bekwamen we tussen de bestaande en de nieuwe bouwlaag een technische kruipruimte van bijna één meter hoog. Op de kop van de liggers zijn stalen kolommen gemonteerd, die de gelamelleerde houten dakspanten van gevel tot gevel dragen. De studietermijn voor Ar-Te en Stabo bedroeg amper vier maanden. De uitvoeringstermijn was navenant: in nauwelijks negen maanden tijd was de nieuwbouw instapklaar. ❚
Technische FICHE Opdrachtgever: AZ Diest Architect: Ar-Te (Leuven) Studies algemene technieken en stabiliteit: Stabo (Leuven) Hoofdaannemer: Execon (Lummen) Begin werken: april 2011 Einde werken: januari 2012 Kostprijs: 1,9 miljoen euro (excl. BTW en honoraria)
BOUWEN AAN VLAANDEREN
21
Tekst: Henri Gielen Foto’s: Jaspers-Eyers Architects
Gebruikersvriendelijke toegang voor Kortrijks Ring Shopping Center Het ‘Ring Shopping Center Kortrijk Noord’ is in 2005 intern volledig vernieuwd. Daarbij kreeg het ook drie opvallende stalen inkomportieken. De eigenaar greep het vertrek van een belangrijke huurder aan om ook de zuidkant van het winkelcentrum verder op te waarderen, met een bijkomende inkomportiek en een gebruiksvriendelijkere inrichting van een deel van de parking, vooral voor voetgangers en fietsers.
Het winkelcentrum aan de Ringlaan in Kuurne is ca. 35.000 m2 groot op twee niveaus. De ingang aan de zuidkant was in 2005 niet mee vernieuwd omdat hij paalde aan de leveringszone van de grote discountwinkel, die langs die kant gevestigd was. Het vertrek van dit winkelbedrijf bood de mogelijkheid om niet alleen de ingang en de winkelruimte te vernieuwen, maar ook de toegangszone met de parking. Architect Bruno Poelman (Jaspers-Eyers Architects): “Aan de bestaande zuidingang van het winkelcentrum hebben we een voorbouw
22
BOUWEN AAN VLAANDEREN
toegevoegd, een gelijkaardige stalen inkomportiek met ingebouwde verlichting, glazen luifel, automatische toegangsdeuren en nooddeuren. Dat ging gepaard met het vernieuwen van de bevloering van de winkelgalerij op het onderste niveau over een lengte van ongeveer 60 meter. De nieuwe vloer in Italiaanse tegels (circa 600 m2), dubbel verlijmd op het vrijgemaakte en afgeschuurde gepolierd beton, eindigt bij een eveneens nieuwe panoramische lift die op micropalen is gefundeerd.” Die lift was de moeilijkste klus van deze aanneming, weet project manager Kris Vande-
nabeele van hoofdaannemer De Coene Construct. “Op die plaats was er voordien een soort 'leefkuil' in beton. Met meer dan honderd kernboringen hebben we de betonvloer, die zo maar eventjes 1,40 meter dik was, losgemaakt en met een kleine kraan eruit gehaald. We hebben een bronbemaling moeten installeren om de put droog te houden bij het boren van de micropalen en de kernboringen. Deze werken hebben we ’s nachts uitgevoerd omdat het winkelcentrum tijdens de hele duur van de werken open bleef. Alleen de zuidingang was een bepaalde tijd afgesloten, om veiligheidsredenen.”
Bloembakken in terrasvorm Volgens de plannen zou de vroegere discountwinkel van circa dertig bij zestig meter, vooraan in de galerij, verbouwd worden tot zes kleinere winkels, plus een horecazaak met terras op de leveringszone buiten. Omdat deze ruimten nog niet volledig verhuurd zijn, is dit deel van de werken voorlopig uitgesteld. “We hebben wel alle technische leidingen binnengebracht via het plafond van de winkelgalerij en nieuwe riolering gelegd,” zegt Kris Vandenabeele. “Alles is dus klaar voor gelijk welke bestemming deze shoppingruimte zal krijgen. Ook hebben we de aan het plafond opgehangen afvoerbuizen van de winkels in het eerste shoppinggedeelte gerenoveerd en aangesloten op een nieuwe pompinstallatie.” De zuidelijke buitengevel is op het gelijkgrondse niveau vernieuwd met rode parementsteen aan het inkomportiek, zoals de overige inkomzones, en de rest met mangaankleurige parementsteen, die aan de westzijde doorloopt tot aan de hoogspanningscabines (in totaal zowat 650 m2). De oude hoogspanningscabine is ontmanteld en vervangen door twee nieuwe: een voor Elec-
trabel en een voor het winkelcentrum zelf. De indienststelling mocht de continue werking van het winkelcentrum niet belemmeren. Om esthetische redenen zijn ze even hoog opgetrokken als het onderste winkelniveau en uitgevoerd in dezelfde parementsteen. Ze staan deels op de vroegere containerzone, die daarvoor een eind opgeschoven is. Tussen het met geprofileerde stalen platen afgesloten nieuwe containerpark (circa 130 m2) en de hoogspanningscabines is een nieuwe stalen noodtrap voor de verdieping van het winkelcentrum gebouwd. De Coene Construct heeft de hellende zuidkant van de parking over een oppervlakte van ongeveer 1.500 m2 heraangelegd en uitgerust met een nieuwe riolering. Opvallend is vooral de aantrekkelijke bloembakkenpartij, aangelegd op de plaats van de vroegere aarden helling. Bruno Poelman: “Ze bestaat uit betonnen stapelblokken die aan de buitenkant zijn bekleed met dezelfde parementsteen als de onderste verdieping van het winkelcentrum. Ze zijn afgedekt met betonnen dekstenen. Het geheel van circa 120 vierkante meter is gecompartimenteerd in zes handvertand uitgemetselde bakken, die in terrasvorm aflopen
met de helling van de parking. Dat is minder monolitisch, ziet er luchtiger uit en behoudt maximaal het uitzicht op de hoofdingang (mee dankzij de lage begroeiing in de bloembakken). Het bood tevens de mogelijkheid om aan de benedenkant enigszins afgeschermd zes parkeerplaatsen voor mindervaliden aan te leggen. Nu wordt er gewerkt aan een plan voor de volledige vernieuwing van de in totaal ongeveer 50.000 vierkante meter grote parking, die in de toekomst gratis zal blijven voor de bezoekers van het winkelcentrum. ❚
Technische FICHE Opdrachtgever: Vastgoedinvestering Kortrijk- Ring Shopping Center, Brussel Beheerder: Devimo Consult, Brussel Project manager: AG Real Estate, Brussel Architect: Jaspers-Eyers Architects, Brussel Studies stabiliteit: Ingenieursbureau G. Derveaux, Gent Studies technieken: VK Engineering, Brussel Hoofdaannemer: De Coene Construct, Kortrijk Begin werken: mei 2011 Einde werken: maart 2012 Kostprijs: 2.218.000 euro, excl. BTW en honoraria
BOUWEN AAN VLAANDEREN
23