Bouwen aan Vlaanderen 01-2010

Bouwen aan Vlaanderen

Bouwen aan

Vlaanderen

nummer 1 I 2010 jaarGanG 11 I Feb-mrT-aPrIl www.bouwenaanVlaanDeren.be VaKTIjDScHrIFT Voor De bouw

VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE BOUW • WWW.BOUWENAANVLAANDEREN.BE

vak

kate

1

rn

2010 • JAARGANG 11 • 3 MAANDELIJKS

nieuwe vormen in oud brugge overijse renoveert graanmolen ecologische wasserij in wetteren Groenstaete, stadspark als bonus concentragebouw in de krant energieprijs voor bayerkantoor

1 2010038_BAVL_01.indd 1

23-03-2010 11:39:45

BUILDING & FACILITY MANAGEMENT RENOVATIE EN MAINTENANCE VAN GEBOUWEN & FACILITAIRE DIENSTEN 0 ei 201 m 6 2 lux Bene arie min dagse IFMA door

26 & 27 MEI 2010 - TOUR & TAXIS, BRUSSEL

Programma • • • • • • •

Renovatie & Restauratie Installatietechnieken EnergiePrestatie & Binnenklimaat Building Maintenance Beveiligings- & Preventiesystemen Building Management & Real Estate Services Facility Services

Centrale thema’s 2010 • Energie • Restauratie • Renovatie van schoolgebouwen

All-in stand vanaf € 3150 Meer info? +32 (0)3 280 53 29

Mediapartners

easyFairs.com/BUILDING-BE

210_297_BFM_BE_2010_NL&FR_02.indd 1

2010038_BAVL_01.indd 2

Partner

Met de steun van

ALS ALLE VAKBEURZEN ZO GEMAKKELIJK WAREN !

04/02/2010 15:20:35

23-03-2010 11:39:47

01092

Maximum aan privacy

DucoSlide

zijn

permanent

externe

zonweringsystemen

met

schuifpanelen. Ze combineren optimale zonwering met behoud van daglicht. Met een maximum aan privacy! DucoSlide schuifpanelen zijn beschikbaar met “LuxFrame” of met “SlimFrame” kaderprofielen, en met vaste of verstelbare lamellen. Toepasbaar met enkelvoudig, symmetrisch of telescopisch schuifsysteem.

We inspire at www.duco.eu

NATURAL COMFORT INSIDE

Nieuw !

DucoSlide

info@duco.eu - Bedrijvenlaan 2 - 8630 Veurne - Belgium - tel 058 33 00 66 - fax 058 33 00 67

01092009_DUCO_BAV.indd 4 2010038_BAVL_01.indd 3

28-01-2010 11:39:48 16:37:58 23-03-2010

Jaspers-Eyers in cooperation with Bureau Bouwtechniek, Gigantes Zenghelis Architects

Het Vlaams Administratief Centrum in Leuven krijgt als eerste kantoorgebouw van Vlaanderen het kwaliteitsniveau van 4 sterren toegekend met het oog op duurzaamheid

Stephenson Plaza - Mechelen

Universiteit Hasselt

De MG-toren in Gent zal tegen 2012 het hoogste kantoorgebouw van Vlaanderen zijn

www.jaspers-eyers.be Hoogstraat 139

2010038_BAVL_01.indd 4

1000 Brussel

tel (0032) 02 514 04 96

architecten@jaspers-eyers.be

23-03-2010 11:39:53

VoorwoorD Beste lezer, Toen Batibouw op zondagavond 7 maart voor weer een jaar de deuren sloot, stond de teller op 337.000 bezoekers, zowat 4.000 meer dan in 2009. Volgens organisator Geert Maes was het kernthema van de editie 2010, energiebesparing en hernieuwbare energie, een schot in de roos. Toch valt het op dat van de drie thematische parkoersen binnen de grote bouwbeurs het Ecoparkoers met 26 standhouders beduidend korter was dan het Innovatieparcours (35 stands) en het Designparcours (41 stands).

Dit is natuurlijk relatief. Ondernemingen die zich ecologisch profileren, profileren zich doorgaans ook innovatief. En met het designparcours is de correlatie groot, bleek op Batibouw. De stand van vijf bedrijven maakte deel uit van de drie parkoersen, elf stands prijkten op twee specifieke interne routes. Op de volgende bladzijden komt u tot dezelfde conclusie: architecten, dienstverleners, leveranciers en aannemers die inspanningen leveren om hernieuwbare energiebronnen te gebruiken en/of zuinig om te springen met energie, zijn ook degenen die innovatief tewerk gaan en meestal ook de mooiste designs ontwerpen.

De rode, pardon groene draad in dit nummer van Bouwen aan Vlaanderen is duurzaam bouwen. Dit omvat zowel energiezuinig als toekomstgericht – aanpasbaar – bouwen, het verstandig gebruik van grondstoffen en van de beschikbare openbare ruimte, concepten voor levenslang wonen… Binnen Batibouw lag bij duurzaam bouwen het accent helemaal op energie en op particulieren. Concreet: zonnepanelen en uitgekiende isolatieproducten. Maar de bouwsector mag zich de komende jaren aan veel meer energieprojecten verwachten. Zo zal er een fijnmazig net van oplaadposten voor elektrische wagens moeten komen. De bestaande distributienetten voor elektriciteit, die nu afgestemd zijn op stroomtransport van centrales naar verbruikers, moeten uitgebouwd worden om ook lokaal verspreide, onregelmatige energieproductie te kunnen verdelen. En er staan ook heel wat ‘groene’ energiecentralesop stapel.

Volgens Edora, de onafhankelijke beroepsfederatie van de hernieuwbare energie, zou het aandeel van groene stroom in België tegen het einde van dit decennium kunnen stijgen tot meer dan 28%, terwijl groene warmte ruim 14% van de warmtevraag kan dekken. Iets meer dan 8% van het energieverbruik voor transport kan uit biobrandstoffen komen.

Voor alle sectoren levert bio-energie de grootste bijdrage (59%), gevolgd door windenergie (24%) en zonne-energie (8%). Dit toekomstbeeld kan werkelijkheid worden door het uitbreiden van het aantal hernieuwbare energie-installaties maar vereist ook aangepaste en dringende beleidsmaatregelen. Het voorbeeld van windenergie toont dit aan: een vermogen van 3.500 MW op land vereist een sterke versoepeling van diverse belemmeringen vanuit de luchtvaart, en voor het installeren van 2800 MW windturbines op zee is het noodzakelijk om een nieuwe concessiezone open te stellen voor offshore windenergie.

De toekomstige bijdrage van ruim 23.000 GWh groene warmte uit bio-energie vraagt om een snelle uitbouw van warmtenetten en van steunmechanismen voor de productie van groene warmte. Edora pleit tevens voor een snelle aanpassing van het elektriciteitsnet om voor 10 GW nieuwe vermogenseenheden (meestal decentrale productie) te kunnen aansluiten.

Ik wens u een duurzaam leesplezier,

Koen Mortelmans hoofdredacteur van Bouwen aan Vlaanderen

2010038_BAVL_01.indd 5

23-03-2010 11:40:04

COLOFON Bouwen aan Vlaanderen Kwartaalvaktijdschrift voor de bouw Jaargang 11 • nummer 1 • 2010 Sinds 1999 • Verschijnt 4 x per jaar

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

H.B.J.M. Louwers Wildlaan 7 Postbus 15, 3910 Neerpelt, België T +32 (0)11 605540 E info@louwersmediagroep.be

REDACTIEADRES

Koen Mortelmans Kempenlaan 5 2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E redactie@bouwenaanvlaanderen.be

REDACTIE

Dave Cuypers Henri Gielen Koen Mortelmans Bram Souffreau Michel Vanden Heede Bert Verbeke

12

34

De nieuwe spitsen van Brugge.

Gewassen silexplint geeft Shipit kleur.

BLADMANAGEMENT

Philippe Bourda T +32 (0)9 2209250 M +32 (0)478 437543 E p.bourda@louwersmediagroep.be

ADVERTENTIES

FTP-server van Louwers Mediagroep: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: bavl Wachtwoord: gast Adresgegevens: Postbus 15, 3910 Neerpelt, België T +32 (0)11 605540 E verkoop@louwersmediagroep.be

SECRETARIAAT

8

Bio-ecologisch bouwen en wonen in Vlaanderen

9

Philip Verplancke (ELD) over duurzaam bouwen

11

Bodemenergie rukt op

12

Nieuwe vormen in harmonie met oud Brugge

16

Nidagravel duurzame oplossing

18

Administratie Overijse in gerenoveerde graanmolen

21

Zonnepanelen en toch mooi dak

23

Rapid bouwt ecologische wasserij in Wetteren

27

Onderdak voor wijn en champagne

29

Groenstaete met nieuw Hasselts stadspark als bonus

33

Nieuwe technologieën bezorgen Lameire voorsprong

34

Multimodaal platform voor Shipit

39

Vakkatern dak & geveltechniek

43

Journaal

47

Nieuwe hoofdzetel voor Aertssen

50

VK staat voor multidisciplinaire en multiprofessionele aanpak

52

Concentra: Gazet in nieuwe papieren

57

Kantoorgebouw Bayer wint Energieprijs

65

Eigenzinnig sociaal huis te Knokke-Heist

Manuela Depenbrock

FOTOGRAFIE

Marc Sourbron e.a.

ABONNNEMENTPRIJS

€ 35,00 per jaar excl. BTW ABN Amro: 723-5404718-21 t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Bouwen aan Vlaanderen.

Informatie over abonnementen: T +32 (0)11 605540

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 15, 3910 Neerpelt, België

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Bouwen aan Vlaanderen is een communicatieplatform dat met name architecten, projectontwikkelaars, aannemers, installateurs, woningbouwcorporaties, gemeenten, overheidsinstellingen en opdrachtgevers uit alle betrokken regio’s van Vlaanderen informeert.

VORMGEVING/ART DIRECTION

Logo Reclame- Ontwerpbureau Valerie Berben Richard Kokx

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

2010038_BAVL_01.indd 6

23-03-2010 11:40:13

48

68

Gazet leest in Concentragebouw.

Iemants levert visitekaartje thuis af

72

Palinghuizen op menselijke schaal

75

Zesde EasyFairs Industrie- & Projectbouw

76

Kinderdagverblijf orgelpunt Leuvense Philipssite

79

Bouwheer versus onderaannemer

81

Arbeidsongevallen en aanverwante dekkingen

82

Datingsite voor woningen

83

Aankoopcentrale CIB-promotoren

84

Geslaagd tiende CIB-Vastgoedcongres

86

Duurzame oplossingen voor een veranderend klimaat

88

BVA-studiemiddag brandveilige industriegebouwen

89

Architecten leren aluminium ramen monteren

90

EPB dwong 87% Vlaamse bouwbedrijven tot aanpassen

91

VCB vraagt minder maar betere energieprestatiecertificaten

93

Vlaamse overheidsinvesteringen kleuren groener

94

VCB-nieuws

96

Wie doet wat

Bouwen aan

Vlaanderen

NUMMER 1 I 2010 JAARGANG 11 I FEB-MRT-APRIL WWW.BOUWENAANVLAANDEREN.BE VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE BOUW

vak

k a te

1

rn

Nieuwe vormen in oud Brugge Overijse renoveert graanmolen Ecologische wasserij in Wetteren Groenstaete, stadspark als bonus Concentragebouw in de krant Energieprijs voor Bayerkantoor

2010 • JAARGANG 11 • 3 MAANDELIJKS

69

VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE BOUW • WWW.BOUWENAANVLAANDEREN.BE

Ter Klippe, levendig woonerf voor jong en oud Bouwen aan Vlaanderen

66

Efficiënte ruimtebenutting bij Palinghuizen.

1 2010038_BAVL_01.indd 1

23-03-2010 10:01:26

VOORPAGINA: Nieuwe vormen in harmonie met oud Brugge foto Toon Grobet

2010038_BAVL_01.indd 7

InHouD 23-03-2010 11:40:32

Duurzaam bouwen

Bio-ecologisch bouwen en wonen in Vlaanderen

VIBE Het Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch Bouwen en Wonen, kortweg VIBE, is een onafhankelijke vzw op het kruispunt van de milieubeweging en de bouwsector. Ze zorgt voor vorming, advies en bewustmaking over gezond en milieuverantwoord bouwen, verbouwen en wonen. VIBE doet dit vanuit een integrale visie op ruimtegebruik, energie, materialenstroom en water en met respect voor de menselijke gezondheid en het milieu.

VIBE is geen beroepsorganisatie en vertegenwoordigt dan ook geen particuliere belangen.

“We informeren niet alleen over energie- en waterbesparing, maar ook over ruimtegebruik, ecologische stedenbouw en gezonde bouwmaterialen. In onze databank kan je op zoek gaan naar bio-ecologische producten, leveranciers, verkooppunten, aannemers, architecten,… die een VIBE-erkenning bezitten,” aldus bestuurder Peter Thoelen.

Een kenmerkende specialisatie van VIBE is het gebruik van natuurlijke materialen.

VIBE biedt een antwoord op de vragen: • Wat zijn bio-ecologische materialen en technieken?

• Hoe moeten ze toegepast worden?

• Waar zijn ze verkrijgbaar en wie in de bouwsector werkt ermee?

In Vlaanderen bestaat er al een kwarteeuw ervaring met milieuverantwoord en gezond bouwen en wonen. “De voorloper van VIBE,

opgericht in 1981, was de eerste organisatie in ons land die zich bezighield met duurzaam bouwen.”

Label Als thematische milieuorganisatie kan VIBE rekenen op subsidiëring door de Vlaamse overheid. Maar het zorgt zelf voor een groot deel van zijn financiering door bijdragen van leden, de organisatie van cursussen en studiedagen, projectbegeleiding en advies, de verkoop van boeken en het verlenen van het VIBE-label. “Professionelen uit de bouwsector die voldoen aan onze criteria kunnen het VIBE-duurzaamheidslabel bekomen. Daarvoor hebben we een procedure met duidelijke criteria en controles uitgewerkt. De architecten, aannemers, handelaars, producenten, adviesbureaus en importeurs in de adressenlijst op onze website hebben deze erkennings- en controleprocedure doorlopen.” ❚

VIBE vzw Grotesteenweg 91 2600 Antwerpen-Berchem Tel.: +32 (0)3 - 218 10 60 Fax: +32 (0)3 - 218 10 69 E-mail: info@vibe.be Internet: www.vibe.be

8

BOUWEN AAN VLAANDEREN

2010038_BAVL_01.indd 8

23-03-2010 11:40:42

duurzaam bouwen

Philip Verplancke blikt terug… en vooruit

Duurzaam bouwen, waarheen?

Architectenbureau ELD partnership (Antwerpen) heeft sinds zijn oprichting in 1957 altijd gestreefd naar gebouwen die zo ontworpen zijn dat ze meerdere levenscycli kunnen hebben van typisch dertig jaar. Dat impliceert vooral een stevige en flexibele gebouwstructuur en renoveerbare huid. En natuurlijk ook de nodige aandacht voor beheervriendelijke en energiezuinige technische systemen.

B

ij ELD staat intussen de derde ‘generatie’ aan het roer. Philip Verplancke is één van hen. “Sinds 2000 dringt er zich stilaan een nieuwe invulling van het begrip duurzaamheid op. Vanaf 2005 is dit algemene bewustzijn in een stroomversnelling gekomen, natuurlijk ook gedreven door de wetgeving.

Binnen deze evolutie hebben we onze medewerkers stelselmatig bijgeschoold en onszelf de nodige kennis en werkmethodieken eigen gemaakt. Dat gaat ver, vanaf anders ontwerpen met gespecialiseerde software tot leren werken binnen classificatiesystemen inzake duurzaamheid, zoals het Britse Bream, het op Amerikaanse leest geschoeide Leed of het Belgische Valideo.”

Balans zoeken “Helaas wil niet iedere bouwheer meestappen in dit verhaal. Toch blijft duurzaam bouwen altijd ons uitgangspunt. Samen met onze klanten zoeken we elke keer de ideale balans.

Maar dat het verhaal niet eindigt met de huidige benaderingen ligt voor de hand. Ik voorspel dat heel de ‘cradle to cradle’-benadering in de volgende jaren de standaardbenadering zal worden voor allerlei processen, ook voor de bouwpraktijk.”

Ondanks de voorgeschiedenis en de huidige trend is duurzaam bouwen nog altijd relatief

onbekend. “We ondervinden bij ons cliënteel, dat vooral bestaat uit ‘corporate clients’ die dikwijls ook ‘repeat clients’ zijn, dat de geesten nog verder moeten rijpen.

Heel wat opdrachtgevers kijken hoofdzakelijk naar de initiële bouwkosten en te weinig naar de totale kosten gedurende de hele levensduur van een gebouw.” Om aan te tonen dat een hogere initiële (bouw)kost dikwijls verderop oplost in de ‘total cost of ownership’ heeft ELD zich bekwaamd in ‘life cycle cost analyse’. “Daarin spelen niet alleen de nieuwbouw-, herstellings- en vervangingskosten een rol. Ook de schoonmaak en het onderhoud en mogelijke functiewijzigingen maken er deel van uit.”

Opleiding bijsturen Philip Verplancke verwacht dat het verstrengen van de wetgeving nu heel snel verder gaan. “Toch zal het niet evident zijn de geëiste prestaties (met grote ambities tegen uiterlijk 2020) te bereiken in een moeilijk economisch klimaat. De technische kennis in de aannemerij, nodig om deze concepten loepzuiver op de werf te realiseren, is ook nog niet voldoende doorgedrongen op de bouwvloer. De lacune zit onder meer in de opleiding van de bouwvakkers. Het omgaan met bouwknopen, essentieel in duurzaam bouwen, vergt van hen een veel grotere aandacht voor de detailafwerking.”

Verder kijken ELD is typisch actief niet-woongebouwen.

“Daar zijn, door de grootschaligheid, de potentiële energiewinsten erg belangrijk. Recent hebben we bij Bayer Bioscience in Gent met een goed doordachte warmtekrachtkoppelinginstallatie, het primaire energiegebruik in belangrijke mate verminderd.” Architect Verplancke onderstreept dat de nadruk niet louter op energiezuinigheid mag liggen.

“Duurzaam bouwen draait ook om mobiliteit en transport, waterhuishouding, afvalverwerking, materiaalkeuze... “ Recente studies voor de Benelux wijzen uit dat integraal – meer dus dan met beperkte ingrepen – duurzaam bouwen initieel een 10% hogere investering vergt dan klassiek bouwen. In vooral de kantoormarkt duwt dit de verkoopprijs met circa 3% en de verhuurprijs met circa 6% omhoog. “Maar de prijsverschillen nemen snel af. Tegenwoordig zijn er ook al standaard passiefhuizen op de markt.” ❚

ELD partnership cvba Jan Blockxstraat 1 B-2018 Antwerpen Tel.: +32 (0)3-242 94 00 Internet: www.eld.be

Boulevard de France 7 B-1420 Braine-l’Alleud Fax: +32 (0)3-216 47 02 www.eld.be

Het ‘headhouse/ greenhouse’ in het Bayer Bioscience Wetenschapspark (Zwijnaarde) krijgt een WKK-installatie met een vermogen van 500 kW. Het bestaande laboratoriumgebouw en het nieuwe serredeel zullen al de lokaal opgewekte thermische en elektrische energie gebruiken.

BOUWEN AAN VLAANDEREN

2010038_BAVL_01.indd 9

9

23-03-2010 11:40:46

2010038_BAVL_01.indd 10

23-03-2010 11:40:52

duurzaam bouwen

Ludo Zeuwts van Smet GWT

‘Bodemenergie rukt op’ Het gebruik van de bodem als bron en reservoir voor warmte en koelte is een vrij jonge techniek. Maar Smet GWT (Dessel) heeft zich er vanaf het begin in verdiept en kon intussen al vijftien jaar ervaring opbouwen.

V

Sint-Vincentiusziekenhuis Antwerpen - boren van bodemlussen in bouwput.

oor ondergrondse energieopslag zijn er in Vlaanderen twee systemen beschikbaar: KWO (koudewarmteopslag) en BEO (boorgatenergieopslag). KWO leent zich vooral voor zandbodems, zoals in de Kempen. BEO geniet de voorkeur in kleibodems. De keuze is ook afhankelijk van de beschikbare oppervlakte.

KWO te bekijken. Dat is zeker het geval in de Kempen, waar de situatie dank zij de zandbodem economisch erg gunstig is. In de rest van Vlaanderen zijn er meer kleibodems of doen zich plaatselijk grote verschillen voor.

Waar KWO niet ideaal is kan BEO een alternatief bieden. BEO kan overal in Vlaanderen gebruikt worden.”

KWO

Ziekenhuizen

KWO maakt gebruikt van grondwater als energietransportmiddel. Het is interessant voor projecten met een belangrijke koudevraag, maar kan alleen toegepast worden op plaatsen met een geschikte watervoerende laag.

“Om een KWO te realiseren boren we in een watervoerende laag twee of meer putten. In de zomer wordt, wanneer er vraag naar koeling is, koud grondwater uit één van de putten opgepompt. Een warmtewisselaar onttrekt de koude aan het opgepompte water en geeft ze op haar beurt af aan de gebouwen.

Het opgewarmde grondwater wordt in een tweede put, de ‘warme bron’, geïnjecteerd. In de winter, wanneer er behoefte aan warmte is, wordt het opgeslagen warme grondwater weer opgepompt. Het onttrokken grondwater wordt steeds weer geïnjecteerd, zodat we geen grondwater verbruiken,” aldus adjunctdirecteur Ludo Zeuwts (Smet GWT).

De eerste grote BEO-projecten zijn nauwelijks een jaar oud of verkeren nog volop in uitvoering. KWO-realisaties zijn er al veel meer.

Smet GWT voerde het merendeel van de intussen gerealiseerde bodemenergieprojecten voor ziekenhuizen uit, waarbij pilootproject Klina in Brasschaat, het Sint-Dymphna en het OPZ in Geel, Sint-Elisabeth en SintJozef in Turnhout, Sint-Trudo in Sint-Truiden, Sint-Franscicus in Heusden-Zolder en het Mariaziekenhuis in Overpelt. Het Antwerpse Sint-Vincentiusziekenhuis is een recent BEOproject.

“Wij leveren complete projecten af, van bodemonderzoek en studie tot en met uitvoering, onderhoud en zelfs de financiering. In geval van financiering moet het project voldoende groot zijn om de financiële constructie zinvol te maken. Wij investeren dan in de aanleg van het systeem, maar factureren daarna de geleverde energie… tot de klant het systeem overneemt.

BEO

Sint-Vincentiusziekenhuis Antwerpen - boren van bodemlus.

Smet GWT Kastelsedijk 64, 2480 Dessel Tel.: +32 (0)14-38 96 10, Fax : +32 (0)14-38 96 50 E-mail: info@smetgwt.be Internet: www.smetgwt.be

BEO is een gesloten systeem. Het werkt met verticale warmtewisselaars en heeft geen grondwater nodig. “De warmtewisselaars zijn kunststofbuizen die als een lus, verticaal, in een 50 tot 150 meter diep boorgat worden ingebracht. De bereikbare rendementen van het systeem zijn afhankelijk van het type van ondergrond, de grootte en het temperatuurniveau van de opslag. De opslagcapaciteit is quasi onbeperkt.” Wanneer een BEO-veld wordt gekoppeld aan een warmtepomp, die tijdens het stookseizoen warmte onttrekt aan de bodem, zal de ondergrond geleidelijk afkoelen, met een minimum temperatuur op het einde van het stookseizoen. Mits een goede dimensionering kan dit systeem zonder koelmachine tijdens periodes met koudevraag de bodemkoelte benutten.

“Het is best om eerst de mogelijkheden van

Toekomst De totnogtoe uitgevoerde KWO- en BEO-projecten waren bijna allemaal vrij grootschalig.

“Daarin komt verandering. De overheid werkt al met een sterrensysteem voor het energieverbruik van kantoren. Energie-efficiëntie zal dan ook meer en meer een parameter worden voor het bepalen van de huurprijs. Dat zal het gebruik van bodemwarmte en -koelte ook voor kleinere projecten stimuleren. Voor individuele woningen op kleine percelen is de toepassing nog niet economisch verantwoord, maar wanneer een aantal aanpalende huiseigenaars er collectief – met individuele bemetering van het verbruik – voor kiest is dit wel het geval. In Nederland, waar collectieve woonvormen meer voorkomen dan in Vlaanderen, is dit al vrij vanzelfsprekend.” ❚

BOUWEN AAN VLAANDEREN

2010038_BAVL_01.indd 11

11

23-03-2010 11:41:02

Tekst: Koen Mortelmans Foto’s: Toon Grobet

7Senses Square X

Nieuwe vormen in harmonie met oud Brugge Van een project langs Gulden Vlieslaan en de voormalige stadsomwalling van Brugge zou je een klassieke, historisch getinte naam verwachten, maar vastgoedontwikkelaar 7Senses hield het bij 7Senses Square X. Met de eigenzinnigheid van het dier waarnaar de nabije Ezelpoort is vernoemd. Zodat er toch een historische link is?

K

unsthistorische studies hebben al meermaals aangetoond dat de meeste pittoreske gebouwen in de oude binnenstad van Brugge niet middeleeuws zijn, maar in hun huidige uitzicht voornamelijk uit de late negentiende eeuw dateren. Het historiserende karakter is intussen ingeburgerd, zodat de iets meer gedurfde architectuur van Poponcini & Lootens – zoals bijna elk origineel bouwproject – een aantal negatieve reacties opriepen. Vreemd genoeg was er nooit zoveel reactie geweest tegen de intussen afgebroken garage of tegen het weliswaar comfortabele, maar allesbehalve stijlvolle appartementsgebouw verderop langs de Gulden Vlieslaan.

Sinds de jaren vijftig stond hier een grijze, onopvallende garage met wellicht een appartement. Wellicht want het was zo’n typisch gebouw dat nooit iemands aandacht trekt.

Maar de locatie nodigt uit tot meer: vlakbij de binnenstad, vlakbij de stadsrand en met uitzicht op een zachte waterpartij. Kortom: geschikter om er te wonen dan om er auto’s te herstellen. 7Senses Square X is opgetrokken naast een typisch neogothisch pakhuis. Bij het uittekenen van de plannen kwam het erop aan deze omgeving te respecteren. Karakteristiek voor de (neo-)gothiek zijn de verticale lijnen. “Door de daken langs de straatkant een bijzondere vorm te geven, zijn we hierin geslaagd,” legt architect Patrick Lootens

uit. Ook de gevelopeningen zorgen voor een krachtige verticale geleding. De segmentering herinnert aan de indeling van de oudste huizen in Brugge. Langs de zijkanten is het nieuwe gebouw wat lager uitgevoerd, zodat het qua hoogte aansluit bij de buren.

Driehoekig perceel 7Senses Square X is een woongebouw op een driehoekig perceel, met de langste zijde langs de straatkant, een zijdelingse inrit en twee inkomhallen met evenveel liften achteraan. 7Senses Group is eveneens de eigenaar van een aanpalend perceel, met straatkant langs de Ezelstraat. Op vraag van de stadsdiensten heeft de vastgoedontwikkelaar de

De hedendaagse vormentaal van de nieuwbouw verwijst toch ook duidelijk naar de historische bebouwing van Brugge.

12

BOUWEN AAN VLAANDEREN

2010038_BAVL_01.indd 12

23-03-2010 11:41:09

Het gebruik van zink als dakbekleding verscherpt de lijnen van de architectuur.

bebouwing van beide percelen niet in één project gezamenlijk project opgenomen. Wel maakt de ondergrondse parking gebruik van het achterste stuk van het perceel langs de Ezelstraat. De bizarre vorm van het perceel leidde tot een op het eerste gezicht vreemde schikking van de parkeerplaatsen. Maar dit zorgde wel dat er veel meer parkeerplekken zijn (achttien) dan appartementen. De parkeerzones zijn individueel afgeschermd per bewoner. De architecten verdeelden de restruimte op meest efficiënte manier tussen fietsenstallingen en bergruimten. Het niveau van de begane grond is deels uitgevoerd als groendak (van de parking), deels met klinkers als ‘binnenplaats’ afgewerkt. Wagens parke-

ren hier niet. Van het groene gedeelte is een klein volume voorbehouden aan de bewoners van het gelijkvloers, de rest is een tuin voor de gemeenschap van eigenaars.

De voorgevel van de betonnen ruwbouw is bekleed met een hoogwaardige Jurasteen, voor de sokkel gegradineerd afgewerkt, voor het gevelvlak gezoet. De hoogwaardige Jura natuursteen is en vaste waarde in het Brugse stadsbeeld is beschikt over goede isolerende eigenschappen. Achteraan heeft aannemer Christiaens een baksteengevel in Smokey Grey opgetrokken, een steen met een kleur die deze van de Jurasteen benadert. De textuur zorgt hier voor kleurschakeringen.

De met onbehandeld zink beklede lessenaardaken doorbreken de horizontale gevellijnen en geven het gebouw een verticale structuur.

“Het was een boeiende oefening om met een hedendaagse vormentaal harmonie te vinden met het historische gabariet van Brugge,” stelt Patrick Lootens. “We hadden leien kunnen gebruiken in plaats van zink, maar vanaf de terrassen zouden leien visueel een slordige indruk kunnen geven. Zink daarentegen scherpt de lijnen van de architectuur nog wat aan.” De dakconstructie bestaat uit een met hout afgewerkte staalstructuur. “Het gebruik van staal was noodzakelijk, want volledig houten dagen met deze vorm zouden bij zware wind onvoldoende stabiel zijn.” ➡

PARTICIPANT AAN HET WOORD Scaldex – stalen lateien en geveldragers Scaldex (Buggenhout) leverde de stalen lateien en de geveldragers voor de ondersteuning van het metselwerk boven de raamopeningen en om als horizontale dilatatie te fungeren. “Wegens de grote hoogte van de achtergevel (>20 meter) was een horizontale dilatatie van het metselwerk noodzakelijk. Ook boven de raamen deuropeningen had het gevelmetselwerk ondersteuning nodig. De keuze viel op onze BFS-geveldragers in thermisch verzinkt staal. Hun voordeel is dat de spouwisolatie tussen de verankeringspunten kan doorlopen, wat koudebruggen maximaal vermijdt. Boven de raamopeningen zijn de geveldragers onzichtbaar verwerkt, door het gebruik van rollaagbeugels,” meldt gedelegeerd bestuurder Wim Cardoen.

Het ontwerpen en op maat maken van stalen lateien en geveldragers is de belangrijkste activiteit van Scaldex. “Verder verdelen we nog een aantal producten, zoals verloren kolombekistingen, balkonverankeringen met thermische onderbreking en de waterkeringselementen van Cavity Trays.”

“Het opvallende ontwerp en de goede ligging maken dit een mooi referentieproject voor ons. Maar we werkten eveneens mee aan het Sint-Vincentiusziekenhuis in Antwerpen, residentie Hemingway in Knokke en aan het UZ in Gent.”

BOUWEN AAN VLAANDEREN

2010038_BAVL_01.indd 13

13

23-03-2010 11:41:18

BFS geveldragers Voor elk detail een oplossing

Kasteelstraat 160 9255 Buggenhout Tel 052 42 54 05 • Fax 052 42 44 39 info@scaldex.be www.scaldex.be

2010038_BAVL_01.indd 14

23-03-2010 11:41:27

Optimale lichtinval via de vides.

Ruime uitspringende terrassen.

Renderingen door Johan Belmans, Poponcini & Lootens

Geen alledaagse uitvoering Hoofdaannemer Christiaens stond in voor de ruwbouwwerken inclusief funderingswerken van dit ongewone bouwwerk. “Naast de combinatie van vijf verschillende funderingssystemen vormde vooral het in gewapend beton uitvoeren van de acht vrijstaande torenspitsen met een hoogte van negen meter dé uitdaging binnen dit bouwwerk,” getuigen de bedrijfsleiders Eddy en Patrick Christiaens. “We hebben deze torenspitsen per twee met elkaar verbonden met een vooraf gefabriceerde staalconstructie. Die hebben we, inclusief zinkbekleding en beglazing, ter plaatse tussen de betonnen muurdelen gemonteerd.”

Bouwonderneming Christiaens (klasse 7 D) is een polyvalent familiebedrijf. Het is opgericht in 1946. Met Eddy en Patrick Christiaens staat de derde generatie er nu aan het roer. Zijn dynamiek manifesteert zich in de continue groei van omzet, personeelsbestand en eigen materieel.

Christiaens is zowel actief in de villa- en appartementsbouw als in de zorgsector (serviceflats, ziekenhuizen,…) en de openbare sector.

Met permanent een 25-tal actieve bouwplaatsen en een gemotiveerde groep van een tachtigtal medewerkers doet Christiaens ook regelmatig een beroep op nevenbedrijven om alle niet in eigen huis aanwezige bouwtaken tot een goed einde te brengen. Christiaens bouwde voor 7Senses ook al Square VII en VIII, in het eigen Oostkamp. Een ander project in Oostkamp is het recent geopende hotel Van der Valk te Oostkamp.

“Dit hotel telt 112 kamers, een restaurant en vergaderzalen. We leverden het op in amper dertien kalendermaanden. De zone Brugge-Oostkust is ons belangrijkste actieterrein. Maar we voeren net zo goed opdrachten uit in bijvoorbeeld Gent of Ieper.”

Opgetild gelijkvloers “We hebben het gelijkvloers lichtjes opgetild,” geeft Patrick Lootens mee. “Voor een woongebouw vlak langs de straat betekent dit een gevoelige verhoging van de privacy.

Het gelijkvloers en de vier verdiepingen tellen samen elf woongelegenheden. Het gaat om negen appartementen met één tot drie slaapkamers, een duplex en zelfs een triplex.

Deze bevinden zich op de hoogste verdiepingen. Het triplexappartement kan je beschouwen als een penthouse. Alle appartementen beschikken over een ruim terras, het triplexappartement over meerdere terrassen. De bovenste zijn verwerkt in de oksels van de dwarse daken en bieden uitzicht over de tuin

Technische FICHE Opdrachtgever: 7Senses Real Estate, Zandhoven Architecten: Poponcini & Lootens, Antwerpen Hoofdaannemer: Bouwonderneming Christiaens, Oostkamp Stalen lateien en geveldragers: Scaldex, Buggenhout Start werken: november 2007 Einde werken: maart 2010 Oppervlakte perceel: 895 m2 Vloeroppervlakte: 771 m2 ondergronds, 2.051 m2 bovengronds

en de binnenstad. Hoewel de gevels vanaf de straat vrij massief lijken, genieten de woonvertrekken toch van een uitstekende lichtinval. Dit is deels te danken aan de vides in de puntige daken, maar vooral aan het doorzonkarakter van alle woonruimten. Het verticale deel ervan bleef open en herbergt grote, gunstig georiënteerde glaspartijen.

De betontrappen zijn bekleed met keramische tegels, maar op de terrassen blijft het bij prefabbeton. Het hoogrendementsglas van de ramen zit vervat in aluminium profielen. De binnenafwerking gebeurt naar keuze van de kopers van de appartementen. De meesten geven een voorkeur aan tegel- of parketvloeren. Een ondergrondse tank met een capaciteit van 30.000 liter buffert het regenwater. Het is bruikbaar in de tuin en de andere gemeenschappelijke plaatsen.

Initiatiefnemer Initiatiefnemer Eric Claeys, de zaakvoerder van 7Senses Group, heeft in de bouwsector al een lang en gevarieerd parcours afgelegd. Hij werkte ooit als crisismanager in de metaalindustrie, maar koos begin jaren negentig met zijn studiebureau Lesos Engineering een heel eigen, specifieke weg. Lesos legt zich toe op complexe gevelstudies van voornamelijk kantoorprojecten en werkte internationaal al samen met aantal van de bekendste architecten ter wereld, onder meer voor het museum voor hedendaagse kunst in Luxemburg, het

Sonygebouw in Berlijn en het justitiepaleis van Antwerpen. De façade van 7Senses Square X kwam overignes tot stand dank zij de bij Lesos beschikbare expertise.

Flexibele vastgoedontwikkelaar 7Senses (Group) is een kleinschalige hybride holding. Zijn belangrijkste activiteiten zijn vastgoedpromotie en engineering, maar dit jaar zal ook de opening plaatsvinden van een kunstgalerij en een lounge-restaurant nabij de E34 in Zandhoven. De belangrijkste bouwprojecten dragen de eigennaam 7Senses Square, gevolgd door een nummer in Romeinse cijfers. Deze en andere referentieprojecten staan in Brugge, Zeebrugge, Oostkamp, Gent, Turnhout en Leuven. “Onze kleinschaligheid maakt het mogelijk om heel flexibel te opereren en snel te reageren op opportuniteiten,” onderstreept Eric Claeys.

“7Senses wil een vertrouwenslabel zijn voor mensen die in alles wat ze ondernemen, een samengaan eisen van topkwaliteit, verfijnde esthetische elegantie en ethisch ondernemerschap. We voeren dan ook een open en transparant beleid en respecteren de hoogste deontologische normen en waarden, zonder afbreuk te doen aan het behaaglijkheidgevoel van onze klanten. Bij de verwezenlijking van 7Senses Square X hebben we dan ook alle richtlijnen en adviezen van de diensten voor stadsplanning en monumentenzorg nauwgezet opgevolgd.” ❚

BOUWEN AAN VLAANDEREN

2010038_BAVL_01.indd 15

15

23-03-2010 11:41:35