bouwen aan
+
de zorg
VAKTIJDSCHRIFT over de bouw en ontwikkeling in de zorg
Malburgstaete spilfunctie in de wijk
interview vlaams parlementslid vera van der borght
NUMMER
+
5
2009
www.BOUWENAANDEZORG.eu
terugblik Expo 60+
+
In deze ruimte bepalen specialisten het succes Cleanroom Combination Group ziet niets over het hoofd Cleanroom Combination Group biedt ‘room for perfection’ voor cleanrooms in de gezondheidszorg, de farmaceutische industrie, de biotechnologie, de biofarmaceutische industrie, de nanotechnologie en andere hoogwaardige industrieën. Een geïntegreerde aanpak, van eerste advies en ontwerp tot en met oplevering, inrichting en validatie. Met oog voor alle componenten en gebruiksfuncties. En rekening houdend met de meest uiteenlopende wensen, normen en voorschriften. Cleanroom Combination Group, De Waterlaat 2, 5571 MZ Bergeijk +31 (0)497 55 65 65 www.cleanroomcg.com
Room for perfection
Meubilair voor levenskwaliteit
Bezoek ons in Düsseldorf
18-22/11/2009 hal 14, stand E 05
MEDICA®
latera ziekenhuisbed
wissner-bosserhoff nederland · Keerweer 42 · 3316 KA Dordrecht · Tel.: +31 (0) 78 652 18 50 · Fax: +31 (0) 78 652 18 55 · E-mail: info.nl@wi-bo.de · www.wi-bo.com wissner-bosserhoff belgium · Egide Walschaertsstraat 15/15 · 2800 Mechelen · Tel.: +32 (0) 15 21 08 41 · Fax: +32 (0) 15 29 14 64 · E-mail: info@wi-bo.be · www.wi-bo.be
onetti architecten
Jorissen Simonetti architecten
Doetinchem Le
Doetinchem Leiden Maarssen Rijssen Steenwijk
telefoon (0548) 51 88 88, e-mail info@jsarijssen.nl
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ eiden Maarssen Rijssen Steenwijk +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Nu dat we zo langzamerhand richting het einde van het jaar gaan, lijkt het moment aangebroken ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ om de afgelopen periode eens goed te evalueren en te bezien hoe we er voor staan. Want… een jaar +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ geleden leek de rampspoed over ons land neer te dalen en zouden we aan de vooravond staan van ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ het door de deskundigen zo gevreesde Worst Case Scenario Ever. U begrijpt het al: we hebben het +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ toch weer even over de kredietcrisis en de financiële malaise. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Maar…. het lijkt allemaal hartstikke mee te vallen. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Althans, dat is onze indruk. We hebben in de afgelopen weken wederom veel van gedachten gewis+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ seld met een brede keur aan stakeholders, die zich bezighouden met het bouwen aan de zorg. ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Hoewel de crisis door niemand (en ook door ons niet) wordt gebagatelliseerd, is de Grote Terugval ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ – zo lijkt het - weggebleven. De meeste partijen lieten weten ‘niet ontevreden te zijn’ over de tot nu +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ toe behaalde resultaten. En dat waren geen containerbegrippen, want de werkelijke sfeer, de echte +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ gevoelens en verwachtingen kun je ook oppikken in de toon van de gesprekken. C’est Le Ton Qui Fait ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ La Musique. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ En die was dus niet negatief. Nogmaals: men was en is wel alert en men is zich zeker bewust van het +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ feit dat elk dubbeltje dat moet worden uitgegeven, uiteindelijk ook zal moeten renderen maar de ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ constatering in de markt is dat het allemaal redelijk doorloopt. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ In deze editie van Bouwen aan de Zorg leest u daar dan ook alles over. Er worden nog steeds mooie +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ projecten opgeleverd, er wordt nog steeds creatief gedacht over de meest interessante uitdagingen. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ We zijn daarom zeer content met deze uitgave; we tonen aan dat men dit jaar toch met een redelijk ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ positief gevoel kan afsluiten en dat er in ieder geval geen sprake is van grote rampspoed. En alvast +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ vooruitdenkend aan 2010 – gekoppeld aan de doorsijpelende positieve berichten in de media over ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ de aantrekkende economie en de eerste voorzichtige groeiprognoses – is er ook alle reden ontstaan +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ om nog positiever te worden. ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Wie had dat allemaal een jaar geleden gedacht? Soms komen scenario’s – ook al zijn deze geformu++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ leerd door deskundige economen en opinie-makers – gewoon niet uit. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Jerry Helmers +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Bouwen aan de zorg 5 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
voorwoord
bouwen aan
de zorg
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... ........................... . . . . . . . . . . . . ................................................... ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Vaktijdschrift over de bouw en ontwikkeling in de zorg
www.bouwenaandezorg.eu Jaargang 9, nummer 5 2009 Verschijnt 6 x per jaar ISSN: 1876-0600 Uitgever
Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl E redactie@bouwenaandezorg.eu W www.louwersuitgevers.nl Redactieteam Hedvig Beunk, Jac Buchholz, Rob Buchholz, Wim van Engelen, Henk Geist, Roel van Gils, Rimke de Groot, Jerry Helmers, Ton Hoynck, Ank van Lier, Koen Mortelmans, Marcel van Rijnbach, Jan-Kees Verschuure. Redactieadres Vlaanderen Koen Mortelmans Kempenlaan 5 B-2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E redactie@bouwenaandezorg.eu Bladmanagement Patty Ros E p.ros@louwersuitgevers.nl Secretariaat Mariëlle van den Groenendaal Advertenties Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: bagz wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 Postbus 15, B-3910 Neerpelt, België T +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541 Fotografie Rein Bollen, Roel van Gils, Ad van Hasselt, Jerry Helmers, Bert de Leeuw, Marcel van Rijnbach, Photos and More, Jeroen van der Wielen.
08
Ontwikkeling De Hogeweyk in Weesp
12
Ziekenhuis Aalst neemt nieuwbouw in gebruik
15
Thema architectuur: terug naar de grootschaligheid?
Adreswijzigingen Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert
19
Column door Floris Westrhenen
Opzeggingen Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.
20
Interview met Vlaams parlementslid Vera van der Borght
22
Zorgcentrum Ruijschenbergh geeft senioren een keuze
29
In ontwerp: AZ Sint-Maarten in Mechelen/Duffel
30
Thema buitenterrein: groen als geneesmiddel
34
Jellinek start met unieke Minnesota behandeling in Amsterdam
Abonnementsprijs € 48,- per jaar incl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Bouwen aan de Zorg. Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl
Vormgeving Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. . .. . .. .. .. ..
Doelgroep Als abonnement en in controlled circulation, persoonsgericht naar beslissers in ziekenhuizen, verpleeghuizen, woonzorgcentra, zorggroepen, GGZ, woningcorporaties, architecten, technische/facilitaire managers toeleverancier aan de gezondheidszorg, aannemers, overheidsinstellingen en abonnementen.
.. ..... .. .. .. .. .. .. .. ............. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..... ............. ................................................... .. ..... . . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..... . . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................... .. ..... .. .. .. .. .. .. .. ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..... ..... . . . . . . . ............. ............. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... ................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...... . ... . ... . ... . . .. . .. . . . .. . .. . . . .. . .. . . .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. . .. ..
+
bouwen aan
de zorg
VAKTIJDSCHRIFT oVER DE boUw EN oNTwIKKElINg IN DE zoRg
MAlbURgSTAETE SpIlFUNCTIE IN DE wIJK
INTERVIEw VlAAMS pARlEMENTSlID VERA VAN DER boRgHT
NUMMER
+
5
2009
www.boUwENAANDEzoRg.EU
+
TERUgblIK Expo 60+
Cover: De entree van Ruijschenberg is indrukwekkend door het gebruik van verschillende materialen en kleuren.
38
Serviceflats en dienstencentrum Klitsbergwijk in Paal/Beringen
44
PatiĂŤnten slapen beter in nieuw Martini Ziekenhuis
46
Malburgstaete: multifuncioneel woonzorgcentrum opent deuren
55
In ontwerp: nieuw kleedje voor Koninklijke Villa in Oostende
56
Jan Yperman Ziekenhuis: laatste fase masterplan van start
60
Derde lustrum voor Expo 60+
69
Thema narrowcasting: er is steeds meer mogelijk
76
Ziekenhuisstudie Roland Berger 2009: de zeven zorgen
79
Wie doet wat?
Met de oplevering van Hogeweyk in Weesp, eerder dit najaar, is een uniek woonconcept tot stand gekomen waar verpleeghuis Hogewey, onderdeel van de Vivium Zorggroep er goed in is geslaagd heel dicht bij de eigen visie te blijven: senioren – met een zorgbehoefte op basis van verschillende gradaties van dementie - moeten kunnen blijven wonen in hun eigen leefstijl. Het uitgangspunt is altijd geweest: ‘Hoe zou ik het zelf willen’? Volgens Florent Vlak, voorzitter van de Raad van Bestuur, is het traditionele verpleeghuis niet meer aan de orde. “Er is sprake van een echte woonwijk waarin de bewoners van verschillende achtergronden hun eigen leefstijl hebben kunnen behouden,” zegt hij. “Wij zijn er van overtuigd dat het kleinschalig wonen voor dementerende ouderen op deze wijze een nieuwe dimensie heeft gekregen.”
8
Bouwen aan de zorg
HogewEYk weesp
Ontwikkeling De Hogeweyk in Weesp
‘Niet uitgaan van de standaard dogmatiek’ E
erst even een stukje geschiedenis over aantal architectenbureaus. Het interessante was verpleeghuis Hogeweyk. Al tegen het ein- dat we toen bij een architect terecht kwamen, de van de jaren negentig werd geconsta- die eigenlijk niet wist hoe hij het moest bouwen. teerd dat het toenmalige verpleeghuis niet meer We konden daarom samen optrekken.” paste bij de vanaf 1993 ontwikkelde en geïmplementeerde visie hoe je het beste zorg kunt Vlak en Spiering doelen hiermee op de samengeven aan dementerende ouderen. Directeur werking met Molenaar & Bol & Van Dillen arJannette Spiering vertelt dat het complex be- chitecten uit Vught. Michael Bol vertelt dat de stond uit lange gangen, met zes-beds-kamers, rijke ervaring, die het architectenbureau al een ziekenhuissfeer waardoor het geheel enigs- had met het bouwen in de zorg, al meteen tot zins Oost-Duits aandeed. “Vooral de buitenkant ‘een last’ was. “Want we zagen dat de visie, die was dramatisch. Binnen waren we er altijd nog door verpleeghuis Hogewey neergelegd, uniek wel in geslaagd om aanpassingen aan te bren- was en tegelijkertijd enorm tot de verbeelding gen, omdat we ons altijd al realiseerden dat het sprak. Maar het was iets anders dan waar wij alvoor bewoners vooral om beleving moet gaan, tijd vanuit waren gegaan. Wij ontdekten in die maar mede ook omdat het gebouw al 32 jaar eerste gesprekken dat er vooral vanuit de beoud was, groeide de noodzaak om iets nieuws woners werd gedacht. Er was een ambitie om te gaan ontwikkelen. We waren er wel van over- de verschillende leefstijlen – van ambachtelijk tuigd dat de kwaliteit van zorg niet specifiek tot Christelijk en van écht Amsterdams tot aan in een gebouw hoefde te zitten. Het scheppen Goois, huiselijk of Indisch – goed op elkaar te van de optimale ‘Healing Environment’ was het laten aansluiten maar toch ook afzonderlijk in doel. Als je dementerende ouderen zo veel mo- te bedden in de wijk. Met andere woorden; de gelijk in een bij hen passende sfeer en herken- wijk zou uit verschillende delen moeten gaan bare omgeving kunt laten verblijven, dan bied bestaan. Als je in de ene wijk zou zijn, dan zou je voor deze doelgroep de best mogelijke woon- je ontdekken dat dáár de voormalig stadse bewoners hun intrek zouden hebben ingenomen. en leefkwaliteit.” In het wijkje ernaast – een ander cluster van Volgens Vlak moest in het ontwikkelen van de een aantal woningen – zou een compleet annieuwbouwplannen het ‘instituut’ verpleeghuis dere sfeer moeten heersen. En dat alles met het vooral niet meer zichtbaar zijn. “Het doel was doel om bewoners zich zo veel mogelijk op hun om een wijk te creëren met diversiteit, een open- gemak te laten voelen en te refereren aan hun bare ruimte, een plein waar muziek kon worden eigen geschiedenis. Voor de gezamenlijke acgespeeld of waar kleine voorstellingen konden tiviteiten zou een supermarkt – op een centraplaatsvinden. Kortom, een wijk in een wijk.” Vlak le locatie – worden gebouwd. Ook ontwierpen erkent dat je daarbij meteen in een enorme we een theater waar de mensen elkaar kunnen spagaat belandt, want het eindresultaat dient ontmoeten, maar die tevens zou dienen als facivanzelfsprekend wel exploitabel te blijven. “We liteit voor de rest van de wijk en Weesp, buiten hebben daarom onze visie neergelegd bij een De Hogeweyk om. Hier lag ook de sleutelfactor
om de omgeving van De Hogeweyk letterlijk te verbinden met het zorgcomplex en daarbij dus de bewoners hoe dan ook het gevoel te geven dat ze nog steeds onderdeel zijn van de maatschappij en dat ze zeker niet zouden zijn ‘weggestopt’. Wij kregen het idee dat hier heel goed was nagedacht over wat nu eigenlijk de definitie van ‘wonen’ is. En wat is de definitie van ‘privacy’? We prikkelden elkaar voortdurend. De antwoorden op deze vragen mochten niet anders zijn dan voor jonge gezonde mensen, die nog wel helemaal zelfstandig functioneren.” ➔
Bouwen aan de zorg
9
Kent u ons niet ergens van?
1 2 3 4
Woonzorgcomplex , ”Berkenstede”, Diemen Verpleeghuis ”De Ingelanden”, Utrecht Villa’s ”Het Overbosch”, Bilthoven The Red Apple, Rotterdam
Goede kans dat u ons al eens bent tegengekomen in het Nederlandse stadslandschap. Onze openbare ruimte telt tal van aansprekende bouwprojecten waarin het vakmanschap van Heijmerink tot uiting komt. Van grote kantoorprojecten tot kleinschalige woningbouw en van nieuwbouw tot renovaties. Stuk voor stuk gerealiseerd met de toewijding, creativiteit en expertise die u mag verwachten van een bouwonderneming met meer dan honderd jaar ervaring. Kijk voor meer imposante voorbeelden van ons werk op www.heijmerink.nl.
Heijmerink Bouw B.V. Schoudermantel 2a, Postbus 126 3980 CC Bunnik. Telefoon 030-656 66 66 info@heijmerink.nl
www.heijmerink.nl
& net als vroeger Molenaar&Bol&Van Dillen Architecten heeft met het ontwerp van verpleeghuis De Hogeweyk in Weesp een vertrouwde leefomgeving gerealiseerd voor dementerende bewoners. Bewoners van De Hogeweyk wonen en leven - onder begeleiding - in een omgeving waar ze van vroeger uit vertrouwd zijn. Met al het denkbare gemak en wooncomfort, aangepast aan een diversiteit van leefstijlen. 23 Uiteenlopende woningen vormen zo samen een uniek leefconcept waar circa 135 dementerende bewoners echt thuis zijn, waar ze hun actieve leven kunnen voortzetten. Dit maakt van De Hogeweyk een veilige en vrije leefomgeving voor een zo normaal en menswaardig mogelijk bestaan.
MBvDA is een architectenbureau met uitgebreide expertise in de zorgsector. Verscheidene grote en kleine projecten in de zorg staan inmiddels op onze naam. Wij begrijpen het spanningsveld tussen opdracht en oplossing en zoeken altijd naar een helder ontwerp. Sinds september is de naam Molenaar & Koeman Architecten veranderd in Molenaar&Bol&Van Dillen Architecten.
www.mbvda.nl
hogewEYk weesp
Vlak zegt dat zijn bestuur en de directie er bovenop zaten om er vooral voor te waken dat er niet vanuit de ‘traditionele dogmatiek’ zou worden gedacht. Spiering: “Tegelijkertijd hebben we ons wel te houden aan de wet- en regelgeving. Er waren dan ook spannende momenten. Wij maakten vooral duidelijk dat we niet op zoek waren naar een architect die tekent en ontwikkelt; wij waren vooral op zoek naar een architect die luisterde. Ik denk dat wij zelfs op een bepaalde manier enorm eigenwijs waren. Maar dat heeft te maken met onze overtuiging hoe wonen, welzijn en zorg– aan deze doelgroep – dient te worden verleend.” Bol sluit zich hierbij aan. “Het heeft inderdaad pittige discussies opgeleverd, maar wij kwamen goed tot het inzicht dat beleving van bewoners meer dan ooit de essentiële factor is geworden waar men de bouw op dient te baseren. Het interessante is dat deze visie ook binnen ons bureau een discussie heeft opgeleverd. Sterker nog; we zijn als bureau een stap verder gekomen. We durven zelfs te stellen dat onze visie op bouwen in de zorg definitief is veranderd. Bij alle toekomstige projecten, die we voor andere opdrachtgevers hopen mogen te doen, zullen we ook nadrukkelijk deze visie voorleggen. Het heeft in Weesp in ieder geval geleid tot feitelijk 23 nieuwe woningen die zich onderscheiden op het gebied van interieur en architectuur. De buitenruimte per cluster van woningen is ook aangepast. De bewoners krijgen dus een optimaal thuisgevoel dat refereert aan hoe ze het hadden toen ze nog op zichzelf woonden.” Spiering vertelt dat er nu ‘wachtlijsten in leefstijlen’ ontstaan. “Dat betekent dat bewoners niet meer lukraak op een algemene wachtlijst worden gezet, maar dat wordt gekeken in welke leefstijlomgeving – dus in welke woning in De Hogeweyk – zij het beste zullen aarden op basis van hoe ze eerder hebben geleefd.” Volgens Spiering en Vlak zijn de eerste ervaringen van de bewoners goed. “Natuurlijk moet iedereen wennen; als je dement bent of wordt en je moet verhuizen, dan heeft dat hoe dan ook een impact. Maar na de complexe verhuisoperatie ontstond er wel rust. De mensen beleven hun zelfstandigheid goed; ze gaan makkelijk naar buiten, ze lopen een rondje en er is interactie ontstaan. De buitenruimte heeft een duidelij-
ke functie ontwikkeld als ontmoetingsplek. De reuring nodigt ook uit om buiten te willen zijn. En toch met privacy.” Ook het personeel is enthousiast. “We zijn in onze verdere personeelswerving echter heel scherp,” legt Spiering uit. “Er is sprake van een andere manier van werken. Je moet de visie wel willen omarmen. Ons ultieme doel is om continu kwaliteit te willen toevoegen aan het leven, ook al zijn de cliënten – de bewoners – zorgbehoevend.”
standige woonwijk zal impulsen gaan opleveren voor de verdere revitalisering van Weesp. Dit zal invloed hebben op de verdere vormgeving van de omgeving. Zo veel kwaliteit zit hier.” ■
In december van dit jaar worden de laatst nieuwe woningen in gebruik genomen. Deze zullen deels door al in De Hogeweyk verblijvende en deels door wachtenden op de wachtlijst bewoond gaan worden. In het voorjaar van 2010 zal Hogeweyk officieel worden geopend. “Hoe we dat precies gaan vormgeven, weten we nu nog niet precies,” zegt Vlak. “Duidelijk is wel dat het mede een feestje van de hele gemeente Weesp gaat worden. Want deze prachtige nieuwe zelf-
FEITEN & CIJFERS Bouwtijd Start sloop 1e fase oktober 2006 Oplevering sloop 1e fase december 2006 Oplevering gehele complex september 2009 Architect Molenaar & Bol & van Dillen, Vught Aannemer Heijmerink Bouw, Utrecht Tilapparatuur en douchestoelen Lopital Nederland, Oisterwijk Bouwadviseur BOB Zeist Gordijnen: Artimo Textiles, Roosendaal Oppervlaktes terrein en woningen Totaal oppervlak terrein 15.310 m² Oppervlak bebouwd terrein 7.607 m² Gemiddelde oppervlakte per woning Bruto oppervlak per woning 320 m² Leefstijlen+ aantallen Goois, Indisch, Stads, Ambachtelijk, Christelijk, Cultureel, Huiselijk 7 leefstijlen verdeling in wijk aangeven Algemeen Totaal aantal cliënten 139 Totale bouwkosten Totale investeringskosten incl BTW Aantal woningen Aantal bedden Aantal plaatsen restaurant Aantal plaatsen theater Aantal plaatsen grand cafe
€ 17.8000.000,= 23 139 ± 80 ± 130 ± 50
Bouwen aan de zorg
11
12
Bouwen aan de zorg
ziekenhuis aalst
Ziekenhuis Aalst neemt nieuwbouw in gebruik Het heeft een jaartje langer geduurd dan gepland, maar het Aalstse Lievevrouweziekenhuis is klaar voor de toekomst. De officiële ingebruikname, na een gefaseerde verhuis, gebeurde in aanwezigheid van diverse prominenten. Ook Vlaams minsiter-president Kris Peeters kwam al op bezoek. In dit ziekenhuis werken 2.400 medewerkers, waarbij meer dan 240 artsen en 40 assistenten. Zij hebben 844 bedden ter beschikking voor ongeveer 33.377 hospitalisaties per jaar. In het operatiekwartier gebeuren jaarlijks 42.629 ingrepen.
H
et ziekenhuis barstte aan het begin van het decennium uit zijn voegen. Er heerste vooral een tekort aan parkeerplaatsen en een nijpend plaatsgebrek in het ziekenhuis zelf. Verder wilde het hospitaal zijn afdeling voor langere opnames duidelijk scheiden van de dagopnames en de consultaties. De nieuwbouw omvat achttien operatiezalen, tachtig consultatieruimtes, een nieuw restaurant op de bovenste verdieping en een voor België uniek heliplatform op het dak. Dat is intussen ook al in gebruik genomen.
Panoramisch restaurant Voor VK Studio vormt het ziekenhuis is al meer dan twintig jaar een belangrijke referentie. De opening van de nieuwe dagkliniek met bijbehorende consultatie- en medisch-technische ruim-
tes is een bekroning op een jarenlange nauwe samenwerking met de ziekenhuisdirectie. De uitbreiding met 45.000 m², een onderdeel van een door VK Studio opgesteld masterplan, concentreert de medisch-technische diensten en het operatiekwartier in het hart van het ziekenhuis. De uitbreiding beantwoordt ook aan enkele grieven uit het verleden, zoals de huisvesting van enkele speerpuntdiensten. Het nieuwe, boogvormige restaurant biedt een panoramisch uitzicht op de omliggende groene daken en nabijgelegen bossen. Ovalen pv-dak Het zeven verdiepingen hoge gebouw ligt parallel met de hoofdstraat, maar de voorbouw is geschaald op maat van de omliggende woningen
gerealiseerd, zodat de imposante volumes het straatbeeld niet verstoren. De sokkel zorgt voor een mooie vloeiende overgang tussen oud en nieuw. Een publieke overdekte galerij leidt patiënten en bezoekers naar de inkomhal en fungeert tevens als drop-off zone voor bussen, taxi’s en ook als kiss-and-ride. De gebogen inkomgevel tussen beide bouwblokken is uitnodigend gericht naar het stadscentrum. De kop van de vroegere gevel is verhoogd en bekleed met een roestvrijstalen bekleding, met daarop het nieuwe logo. De grootste blikvanger is het ovaalvormige glasdak met erin verwerkte fotovoltaïsche cellen. Uniek voor België is ook het gebruik van vloerplaten met kunststofbollen erin verwerkt. Dit vergemakkelijkte het aanbrengen van doorboringen voor leidingen. ■
Bouwen aan de zorg
13
Tegeltapijt voor de zorg Voor een aangename omgeving en eenvoudig onderhoud
Interieur: Woonzorgcentrum Haaglanden, Den Haag_
Tegeltapijt van Interface en Heuga is een verantwoorde keuze in uw zorgomgeving. De warme uitstraling zorgt voor een aangename zorg-, woon- ĂŠn werkomgeving. Kiezen voor tegeltapijt van InterfaceFLOR is ook kiezen voor onderhoudsgemak en een lange levensduur www.interfaceflor.nl/gezondheidszorg
+
thema: architectuur
Terug naar grootschaligheid?
Ziekenhuisarchitectuur heeft het afgelopen decennium een prominente plaats gekregen in de budgetten van bouwende instellingen. Het leverde mooie gebouwen op. Maar leidt de economische crisis en de daarbij behorende kapitaallastenbekostiging in de toekomst weer terug naar ontwerpen op functionaliteit?
bouwen waar meerkosten uit de hand lopen is immers aan de orde van de dag waar het publieke projecten betreft, al mag dat natuurlijk geen excuus zijn.
Nieuwbouw van die aard leidt als het goed is tot een beter functionerende organisatie en een betere dienstverlening. Maar wat als een ontwerp wordt goedgekeurd en het na oplevering niet te exploiteren blijkt? Wie trapt er op de rem? Het ziekenhuisbestuur – de aangewezen partij daarvoor - wil in veel gevallen mee in de vaart der volkeren: een state-of-the-art ziekenhuis dat flexibel is te gebruiken.
Financiële instellingen waren tot voor kort bereid garant te staan voor de financiering van ambitieuze projecten en zij neigen als gevolg van de kredietcrisis tot een (tijdelijke) pas op de plaats. De Rabobank en de Bank Nederlandse Gemeenten zetten zich onlangs toch achter het langverwachte nieuwe ziekenhuis in het Utrechtse Leidsche Rijn; als gevolg van de fusie tussen Mesos Medisch Centrum (de initiële aanvrager van de nieuwbouw) en het St. Antonius Ziekenhuis kon het in 2013 langs de A2 op te leveren gebouw doelmatiger worden (her-)ontworpen. Het resultaat: een industrieel ogend stadsziekenhuis van 54.000 m² dat nog eens met 40.000 m² is uit te breiden door middel van bebouwing van parkeerterreinen en extra verdiepingen. Kortom: grootschaligheid is niet iets van het verleden. ➔
De grootschalige ziekenhuisbouw in Nederland wortelt in de wederopbouwfase; de centralistische aanpak van de in 1947 opgerichte Ziekenhuiscommissie (het latere College Bouw Zorginstellingen) resulteerde in doelmatige, welhaast stalinistische bouwwerken en – later in de eeuw – tot multifunctionele ‘ziekenhuissteden’ als het AMC. Esthetiek kwam op het tweede plan en ook qua functionaliteit bleken de grenzen van de groei in de jaren negentig bereikt te zijn. Het eerste decennium van de 21ste eeuw bracht ons meer vrijheid: de financiering van nieuwbouw kwam weer in handen van de instellingen en architectuur en inrichting kregen meer aandacht in de financiering van nieuw te bouwen ziekenhuizen; de zogenoemde vraaggerichte zorgverlening was geboren.
Leidsche Rijn De nieuwbouw van het Orbis Medisch Centrum in Sittard-Geleen had bijvoorbeeld te kampen met kostenoverschrijdingen; het ziekenhuis geldt niettemin als blauwdruk voor het (streek-) ziekenhuis van de toekomst en de financiële problemen zijn zeker niet uniek. Doorgaan met
Bouwen aan de zorg
15
+
thema: architectuur
CASE STUDY makkelijk te onderhouden en geeft het interiInterfaceFLOR Sinds enkele jaren is in Zorgcentrum SwerfRust eur een warme comfortabele uitstraling. De en Zorgcentrum Roggeveen – onderdeel van tegels zien er nog steeds als nieuw uit, ze zijn Zorgstroom, zorgaanbieder in Walcheren-Be- gebruiksvriendelijk en bij een eventuele verveland - tegeltapijt van InterfaceFLOR toege- huizing zullen we ze dan ook zeker meenemen, past. “We hebben hiervoor gekozen vanwege dat kan allemaal met tegeltapijt!” de goede karaktereigenschappen. Akoestiek is een belangrijke factor binnen de gezond- “Naast een goed product is de servicegerichtheidszorg en door de toepassing van tapijt is heid van een leverancier voor ons minstens zo het een stuk minder lawaaiig geworden. Daar- belangrijk,” besluit Belfroid. “We verwachten naast spelen rolweerstand en leefbaarheid een van een leverancier dat ze met ons meedenkt grote rol,” legt mevrouw Belfroid, teamleider en ons van een goed advies voorziet zodat we samen de juiste beslissing maken voor de lanFacilitair van Zorgstroom uit. ge termijn. Professionaliteit en betrouwbaar“In het verleden waren in onze locaties verschil- heid staan bij ons voorop voor een prettige lende vloeren geïnstalleerd, voornamelijk mar- werkrelatie; een afspraak is er om nagekomen moleum. De laatste jaren zijn we dit aan het te worden.” vervangen door tegeltapijt van InterfaceFLOR. Het tapijt is van sterke kwaliteit, flexibel en ge- Voor meer info: www.interfaceflor.nl
Premedite levert binnen de hectiek van een ziekenhuis rustgevende en vriendelijke interieurs De laatste jaren krijgt de inrichting van gebouwen in de gezondheidszorg steeds meer aandacht binnen de zorgvisie. Een huiselijke inrichting met natuurlijke tinten zorgen voor een heldere routing, en stralen rust en vriendelijkheid uit. Meubel- & Interieurbouw Premedite uit Renkum is gespecialiseerd in het vervaardigen van deze interieurs waarbij de wisselwerking tussen interieur-architectuur, verzorgenden en patiënten centraal staan.
teraard ook duurzaamheid en het gebruik van moderne materialen centraal, alles met oog voor detail, functionaliteit en de hoogste kwaliteit. Door de korte lijnen is Premedite een flexibel bedrijf waarbij het hele project van het
ontwerp uitwerken tot en met de montage in eigen beheer kan worden gerealiseerd. Voor meer informatie: www.premedite.nl of telefonisch: +31 (0)317 351 162.
■
Samen met opdrachtgever en architect werken zij een totaal concept uit waarbij het interieur tot optimaal effect en een maximaal rendement leiden. In de huidige tijd staan ui-
Bouwen aan de zorg
17