Beton & Staalbouw 02 2015 by Louwers Mediagroep

EDITIE

VAK TIJDSCHRIFT OVER BETON EN STA AL IN DE BOUW JA ARGANG 3 I 2015 I WWW.BETONENSTA ALBOUW.NL

A r t e s i s P l a n t i j n H o g e s c h o o l A n t w e r p e n | H o l l a n d s e Wa t e r l i n i e E v e r d i n g e n Staalframebouw: snel, simpel en aardbevingsbestendig | Langshaven Stein

IEMANTS.COM

TAILORED TO MEET DEMANDS

IEMANTS STEEL CONSTRUCTIONS IS VERANTWOORDELIJK VOOR DE ENGINEERING EN STAALCONSTRUCTIE VAN HET VIADUCT, DAT DEEL UITMAAKT VAN HET NIEUWE STARTSTATION VOOR DE ERASMUSLIJN IN DEN HAAG.

Het wereldwijd realiseren van zware,

Kortom, technisch uitdagende projecten

technisch complexe en/of architec-

die Iemants graag met beide handen

tonische staalconstructies vereist

aanpakt. Door internationaal opgedane

een speciale aanpak, een aanpak die

ervaring kan Iemants stellen dat

Iemants zich eigen heeft gemaakt.

ze alle facetten op het gebied van

De ontwerpen zijn complex, er zijn

staalconstructies beheerst.

meer verregaande vereisten en de

De indrukwekkende lijst van referenties

projecten zijn vaak groot van opzet.

kan dit alleen maar beamen.

Je hebt het zelf in de hand! Scia biedt softwareoplossingen voor o.a. ingenieurs en aannemers Neem contact met ons op voor meer informatie! Nemetschek Scia B.V. - Wassenaarweg 40 - 6843 NW Arnhem - Tel.: 026 320 12 30 - info@scia.nl

www.nemetschek-scia.com

BIM?

EDITIE

Voorwoord

11 JAAR WTC IN TWEE MINUTEN Je kunt je ongetwijfeld nog herinneren waar je was op 11 september 2011. Na de aanslagen op de Twin Towers in Lower Manhattan, New York, is vrij snel begonnen met het bouwen van het nieuwe One World Trade Center (Freedom Tower). EarthCam stelde elf jaar geleden een camera scherp op de werf van het gebouw en heeft de bouw op foto’s en video vastgelegd. In een indrukwekkende timelapse kun je in twee minuten zien hoe het One World Trade Center uit de grond oprijst. De timelapse bevat honderdduizenden foto’s die bij de start van de bouw in oktober 2004 tot mei 2015 werden gemaakt. Het webcambedrijf wil met de timelapse de slachtoffers van de aanslagen op 11 september eren. Zo is ook de eerste camera die geïnstalleerd werd in oktober 2004, plus alle gemaakte foto’s, gedoneerd aan het National September 11 Memorial Museum. Het One World Trade Center is het hoogste gebouw van New York. Met zijn spiegelende glazen wanden en hoge antenne is het One World Trade Center zelfs de hoogste wolkenkrabber van het westelijk halfrond. Vanaf de grond tot aan de metalen en glazen balustrade, bovenaan het gebouw, meet de wolkenkrabber 417 meter. Dit was ook de hoogte van de Twin Towers. Inclusief antenne is de wolkenkrabber in totaal 541 meter hoog. Het gebouw telt 69 kantooretages, een aantal restaurants en een observatiedek op verdieping 100 tot en met 102, dat op 29 mei jongstleden feestelijk werd geopend. Niet alleen het uitzicht is meesterlijk, ook de reis van 47 seconden naar de 102e verdieping is bijzonder. In de lift wordt namelijk de ontwikkeling van New York vanaf het ontstaan van de stad tot in het heden virtueel aan je gepresenteerd. Het One World Trade Center heeft de vorm van een kubus met daarbovenop een langgerekt vierzijdig antiprima. Zowel het grondplan als het dak zijn vierkant, maar wel 45 graden gedraaid ten opzichte van elkaar. De vierkante basis is overigens even groot als die van de orginele Twin Towers. Het gebouw zelf heeft een stalen skelet met betonnen vloeren en een betonnen kern. En om die constructie heen bevinden zich de opvallende, spiegelende glasplaten. Benieuwd naar 11 jaar WTC in twee minuten? Volg dan de link op onze website www.betonenstaalbouw.nl.

Roel van Gils

BETON- & STAALBOUW | 5

BETON&STAALBOUW

Vaktijdschrift over beton en staal in de bouw Jaargang 3 | 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2352-3867

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

Autobaan 22, 8210 Loppem Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)50 368170 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E traffic@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECÖORDINATIE EN EINDREDACTIE Lieke van Zuilekom

REDACTIEMEDEWERKERS

Martijn vd Bouwhuijsen, Fiona van Gemert-de Heus, Roel van Gils, Sjoerd Meuleman, Bram Souffreau, Nick Vanderheyden

BLADMANAGER

Mark de Lau E m.delau@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Inhoud

Online aanleveren: https://www.wetransfer.com o.v.v. naam en project

The Opus Dubai: artistiek kunstwerk

ABONNEMENTSPRIJS

Nieuw icoon in Antwerpen Noord

Harsinjecties houden water uit kelderverdiepingen

Eigenzinnige toren biedt uitzicht over vijverlandschap

Dansaert Park in recordtempo gebouwd

€ 63,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Beton- en Staalbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Robuuste betonconstructie voor innovatieve slachterij

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Stalen skelet nieuw Havenhuis

OPZEGGINGEN

Constructieve en brandveilige betonvloer

Staalframebouw: snel, simpel en aardbevingsbestendig

Unieke ribcassettevloeren in OWC Noordwestcluster

Preparatiegebouw van beton en staal

Palace Hotel: groot werk in complexe setting

Constructief staalwerk van hoog niveau

Betonpanelen zonder grenzen

Succesvolle en kostenefficiënte betonrenovatie influentleiding

ADRESWIJZIGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Directies en management van bouwbedrijven, projectontwikkelaars, opdrachtgevers, betrokken ministeries en rijksdiensten, gemeenten, provincies en andere betrokken overheden, landelijke, regionale en lokale organisaties, aannemers, ingenieurs, constructeurs, technologen en leveranciers actief in de Beton- en Staalindustrie

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Inhoud

50 57

x 62 56

Inhoud

EDITIE

BETON- & STAALBOUW

VAK TIJDSCHRIFT OVER BETON EN STA AL IN DE BOUW

NUMMER 2 JA ARGANG 3 2015

JA ARGANG 3 I 2015 I WWW.BETONENSTA ALBOUW.NL

Journaal

Afsluitbare aanvaarconstructie

Vrouw van staal

Sneller bouwen met ongewapend beton

Historische betonreparatie

Transformatie busterminal is compleet

De wereld van staalvezelwapening

Olifantengras als alternatief voor beton

Wie doet wat

Software special

A r t e s i s P l a n t i j n H o g e s c h o o l A n t w e r p e n | H o l l a n d s e Wa t e r l i n i e E v e r d i n g e n Staalframebouw: snel, simpel en aardbevingsbestendig | Langshaven Stein

Coverbeeld | The Opus Dubai, visual Zaha Hadid Architects

Enorme ontwikkelingen in wapeningssoftware

BIM, SLIM en LEAN

‘Wij laten de constructeurswereld (niet) schudden’

DUBAI | The Opus

THE OPUS DUBAI: artistiek kunstwerk 8 | BETON- & STAALBOUW

DUBAI | The Opus

Visual Zaha Hadid Architects

In het Business Bay district in Dubai verrijst wederom een spectaculair gebouw. Het extravagante uiterlijk van The Opus Dubai, van de hand van de vermaarde Brits-Iraakse architecte Zaha Hadid, wordt mede mogelijk gemaakt door inbreng van Nederlandse expertise. Kersten Europe is namelijk verantwoordelijk voor de unieke, 3D-gebogen stalen buisconstructie van de zogenaamde void, de open ruimte in het midden van The Opus.

The Opus combineert kunst met vorm en functionaliteit. Het gebouw bestaat uit 21 verdiepingen, waarvan de eerste vijf bestemd zijn voor retail. Op de overige verdiepingen komen kantoren, alsmede hotelkamers en faciliteiten van hotelketen Meliá. De bovenste etage wordt ingericht als ontspanningsruimte met een zonnedek, zwembad, terras en een sportschool. “De basis wordt gevormd door drie, vrij conventioneel gebouwde betonnen torens”, vertelt Hans Besseling, Managing Director bij Kersten Europe. “Het vrij gevormde gat – de void – in het midden maakt het gebouw pas echt uniek. De opening doet denken aan een ijsblok waarin met een straal heet water een gat is gevormd.” ›

BETON- & STAALBOUW | 9

DUBAI | The Opus

BUIGTECHNIEKEN

GEBOGEN BUIZENFRAME

Om de specifieke vorm van de void ook maakbaar te maken, is de hulp ingeroepen van Kersten Europe. Hans Besseling: “Dankzij onze vele referenties in het Midden-Oosten met 3D-gebogen constructies, hebben de architect en hoofdaannemer van The Opus de complete constructie van de void bij ons neergelegd. We zijn namelijk al sinds 2003 actief in het Midden-Oosten en hebben onder andere een bijdrage geleverd aan verschillende vliegvelden, de Burj Khalifa en ’s werelds meest luxueuze hotel, de Burj Al Arab. Gezien de vele aanvragen vanuit het Midden-Oosten naar onze buigtechnieken hebben we in 2006 een verkoopkantoor geopend in Dubai en in 2013 een productielocatie in Ras Al Khaimah, zo’n 100 kilometer ten noorden van Dubai. Ook hier worden, net als op onze drie Europese productielocaties in Nederland, Duitsland en Polen, buizen en platen van staal, RVS en aluminium gebogen.”

De gedachte achter de void is volgens Besseling om vanuit het gebouw maximaal uitzicht op de stad en de nabijgelegen landmarks te verkrijgen. De binnenzijde van de void bestaat uit een gebogen buizenframe die volledig wordt bekleed met getint dubbelglas. “We zijn gestart met het vertalen van de lijnen van de architect naar een werkbare tekening, inclusief het berekenen van de radii en het construeren van de overgangen en de koppelingen. We hebben de void opgedeeld in te transporteren frames, van zo’n 4,5 bij 4,5 meter, bestaande uit een groot aantal 3D-gevormde stalen buissegmenten. In totaal wordt ruim 6.000 meter buis verwerkt in de 160 frames. Het is een zeer complexe opdracht, waarbij alle buissegmenten (Ø 139,7 en Ø 244 mm) in een unieke vorm gebogen moeten worden, met verschillende radii. Nadat de buizen gebogen zijn, worden ze overgebracht naar de robotcel waar aan beide uiteinden van het segment een 3D-contour wordt aangebracht. Iedere buis is dus uniek en heeft een aparte geometrie.” Kersten Europe verzorgt voor façadecontractor Alu Nasa uit Dubai het complete pakket, van rechte buis tot inbouwgereed segment. Vanwege de hoge mate aan engineering en de aanvullende bewerkingen, zoals het gerobotiseerd 3D-contoursnijden, wordt het buigwerk in Wanssum in Nederland uitgevoerd. “In onze productievestiging in het Midden-Oosten worden de frames samengesteld en gespoten om vervolgens op de bouwlocatie als een legpuzzel aan de hoofddraagconstructie bevestigd te kunnen worden. Zo ontstaat een kooiconstructie, waar het glas tegenaan wordt gemonteerd. Het 3D-gebogen glas wordt ook speciaal gefabriceerd en voorzien van een print, waarbij voor ieder paneel een aparte matrijs wordt gemaakt. Overdag toont de void straks donker en trekt direct de aandacht in het kristalwitte gebouw. 's Avonds is het gat gekleurd door middel van speciale LED-verlichting. Al met al een artistiek kunstwerk, dat in het najaar van 2016 wordt opgeleverd.” ❚

10 | BETON- & STAALBOUW

ANTWERPEN | Artesis Plantijn Hogeschool Tekst: Roel van Gils Beeld: THV Artesis

NIEUW ICOON IN ANTWERPEN NOORD De komende maanden wordt de laatste hand gelegd aan de nieuwbouw van de Artesis Plantijn Hogeschool in Antwerpen. De nieuwe campus – Campus Spoor Noord – is een technisch huzarenstukje. Zo hangt het hoofdgebouw excentrisch aan de dakconstructie met een maximale overkraging van maar liefst 27 meter.

De nieuwbouw is opgebouwd uit een trapeziumvormig hoofdgebouw, gelegen aan de Noorderplaats (Italiëlei), een rechthoekig gebouw aan de Ellermanstraat, een langgerekt gedeelte in laagbouw aan de Noorderlaan en tot slot een binnenplaats met auditoria, een groene zone en een helling naar de ondergrondse parkeergarage met 230 parkeerplekken. Campus Spoor Noord zal diverse opleidingen gaan huisvesten, zoals verpleegkunde, een lerarenopleiding en een informatica-opleiding. Het gebouw biedt straks onderdak aan 3.500 studenten.

STADSICOON THV Artesis, bestaande uit Interbuild en Willemen, is verantwoordelijk voor de bouw van de nieuwe campus, conform een DBM-formule (Design, Build, Maintain). Volgens projectleider Jef De Saeger is het gebouw een tegenhanger van het gerechtsgebouw in Antwerpen Zuid. “In Antwerpen Noord was er nog geen specifiek stadsicoon, zoals het gerechtsgebouw. De nieuwe campus brengt daar verandering in met zijn bijzondere vormgeving. Het complex bestaat uit vier bouwdelen met daken binnentuinen op verschillende niveaus. De campus is voor 70 procent gebouwd met in het werk gestort beton. In totaal kwam er 36.000 m³ beton aan te pas. Landschapspark Park Spoor Noord doorkruist het gebouw op verschillende niveaus. Dat is ook de reden dat het hoofdgebouw is ‘opgehangen’.” Het gebouw is voorzien van de allernieuwste technieken op het gebied van lichtsturing, warmtepompen en maximaal gebruik van groene energie. “Buiten de leslokalen wordt er ook ruimte ingericht voor een cafetaria met een warme keuken voor 700 personen, een ruime bibliotheek en facilitaire diensten voor de gehele schoolgemeenschap.” ›

BETON- & STAALBOUW | 11

ANTWERPEN | Artesis Plantijn Hogeschool

15.600 SCHOREN Het gebouw beschikt over een dubbele fundering. “Onder de parkeergarage is voorzien in een fundering, maar ook op niveau +8 is een fundering gemaakt om het hoofdgebouw aan de dakconstructie op te kunnen hangen”, licht Jef Desaeger toe. “Die topfundering is uitgevoerd met 25 zware betonnen wanden van 50 centimeter dik en 7 meter hoog met klassieke wapening van diameter 24 tot en met 50 millimeter. In de bovenste 3 meter van de wanden is bovendien naspanning aangebracht door DSI Dywidag. Via trekstangen

achter de raamstijlen (hart-op-hart 1,80 meter) hangt het hoofdgebouw aan deze topfundering. Bijzonder is bovendien dat het hoofdgebouw ook nog excentrisch is opgehangen. Dat bracht de nodige uitdagingen met zich mee. Zo is op het dak 3.500 m³ beton gestort ten behoeve van de fundering. Om alle lasten tijdens de uitvoering te kunnen afdragen, hebben we een bijkomende fundering moeten maken, die inmiddels overbodig is. Op het meest cruciale moment stonden er 15.600 schoren onder het gebouw om het gewicht van de topfundering te dragen. Vanwege

de excentrische vorm dienden de schoren volgens een specifiek patroon verwijderd te worden. Tevens hebben we tijdelijke ballast op het dak moeten aanbrengen om het gebouw in evenwicht te houden.” THV Artesis heeft de ruwbouw grotendeels afgerond. Volgens Jef De Saeger wordt de nieuwe campus geheel volgens planning in juli 2015 opgeleverd. “Antwerpen Noord is dan een prachtig stadsicoon rijker”, besluit hij. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen

ARCHITECT POLO Architects i.s.m. Jaspers – Eyers & Partners

CONSTRUCTEUR Abcis – Van Wetter

HOOFDAANNEMER THV Artesis (Interbuild en Willemen)

OPPERVLAKTE BOVENGRONDS 30.500 m²

OPPERVLAKTE ONDERGRONDS 6.200 m²

BOUWPERIODE augustus 2012 – juli 2015

i n j e c t i o n

bvba

Geavanceerde technologie voor waterdichting door injectie ingezet bij drooglegging Kanaaltunnel

Waterdichting van betonconstructies: ●

Barsten en microscheurtjes

●

Stortvoegen en uitzetvoegen

●

Welfsels

●

Verankeringsstangen

●

Kabeldoorvoeren

●

Slibwanden

●

Secanspalen

●

Injectiekokers in betonstortvoegen TRAVÉTANCHE Injection bvba Oudenakenstraat 25 ● B-1600 Sint-Pieters-Leeuw ● Tel-Fax +32 2 344 29 22 info@travetanche.be ● www.travetanche.be

15180218_travetanche.indd 1 & STAALBOUW 12 | BETON-

21-05-15 14:19

ANTWERPEN | Artesis Plantijn Hogeschool

Tekst: Bram Souffreau

Harsinjecties houden water uit kelderverdiepingen Het Brusselse Travétanche Injection heeft op de werf van de Antwerpse Artesis Plantijn Hogeschool de betonnen wanden en vloerplaten met de injectie van harsen waterdicht gemaakt. De hogeschool bouwt aan Park Spoor Noord, in het noorden van Antwerpen, een nieuwe campus voor meer dan 5.000 studenten. “In Antwerpen hebben we de scheurtjes in de betonwanden en de betondallen van de kelderverdiepingen weggewerkt”, legt zaakvoerder Bruno Vermeulen uit. “Bij het storten van beton kunnen scheuren en microscheuren ontstaan waarlangs water infiltreert. Met onze technieken en ons materiaal pakken we die mogelijke waterinsijpeling aan.” De beproefde techniek van Travétanche Injection bestaat uit het onder druk injecteren van harsen in de betonstructuur of het baksteenwerk. De harsen vullen de scheuren in beton of de holten en poriën in het metselwerk en stollen razendsnel. Na amper een minuut houden de harsen alle insijpeling van grondwater al tegen. Op de werf van de Artesis Plantijn Hogeschool ging het voornamelijk over kleine scheurtjes in de betonnen wanden en vloeren die rechtstreeks in aanraking komen met de ondergrond. “We voerden de werken uit tijdens de ruwbouwwerkzaamheden in de toekomstige ondergrondse parkeergarage en in de kelderverdiepingen. Dergelijke taken voeren we overigens vaak uit, maar de omvang van deze opdracht was voor onze normen toch wel behoorlijk”, zegt Vermeulen. “Vaak doen aannemers een beroep op ons als de ruwbouw vorm krijgt. Vooral bij de bouw van tunnels, parkeergarages, stormbekkens, liftputten en ondergrondse stations vinden aannemers, architecten of opdrachtgevers de weg naar ons”, weet Vermeulen. “Maar soms voeren we ook opdrachten uit tijdens renovaties of herstellen we bestaande betonen baksteenconstructies.” Travétanche Injection pakt niet enkel scheurtjes in betonwanden aan. De firma weet ook hoe om te gaan met opstijgend vocht, herstelt liftputten,

zorgt voor een naadloze afdichting bij doorvoeringen van buizen in metselwerk of beton, vult spleten en barsten in slibwanden en houdt met de injectietechnieken vocht en opwellend water tegen, dat zijn weg wil banen door betonblokken en klassiek metselwerk.

EUROTUNNEL “We voeren sinds 1986 opdrachten uit in heel België, maar eigenlijk zit het aanpakken van vochtinsijpelingen al generaties in onze familie”, vertelt Vermeulen. “Mijn overgrootvader leverde al dergelijke diensten af.” Travétanche Injection verricht vooral werk in België, zoals in het Brussels Zuidstation, in de stormbekkens onder het Flageyplein, in de kelders van de Up-Site (Brussel) of in de Diabolo-tunnel tussen de luchthaven van Zaventem en Antwerpen. “Maar af en toe duikt ook een internationaal project in ons orderboekje op”, vertelt Vermeulen. “Zo zijn we uiteraard fier op onze werkzaamheden in de Eurotunnel. Maar ook particulieren doen regelmatig een beroep op Travétanche Injection.” Waterdoorsijpelingen oplossen, is trouwens het enige dat Travétanche Injection doet. “We zijn de enige in België die zich hierin heeft gespecialiseerd”, zegt Vermeulen. “Elke dag werken twee teams de opdrachten af. De technieken die we gebruiken, hebben we de voorbije bijna dertig jaar verfijnd en verbeterd. Voor elk probleem hebben we een oplossing uitgewerkt met specifiek materiaal en een garantie op welslagen”, geeft de zaakvoerder mee. “Ik vertrouw onze klanten steevast toe dat de reparatie zo lang meegaat als het gebouw.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 13

ZONHOVEN | Uitkijktoren

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Beeld: MEG nv

Eigenzinnige toren biedt uitzicht over vijverlandschap In het Belgisch-Limburgse Zonhoven verrees een aparte uitkijktoren. Een ‘naar lucht happende vis’ biedt uitzicht over een landschap van historische vijvers. Aannemer MEG nv stortte eerst 300 ton steenslag voor de werfplaats en het bouwverkeer, voordat er met de bouw kon worden begonnen.

Een ‘naar lucht happende vis’ biedt uitzicht over een landschap van historische vijvers.

14 | BETON- & STAALBOUW

ZONHOVEN | Uitkijktoren

De torenconstructie is van staal en staat bovenop een betonnen onderbouw.

De uitkijktoren in Zonhoven staat in het hart van een gebied met veel vijvers: De Wijers. De karakteristieken dateren van de 13e eeuw, toen de eerste waterpartijen ontstonden door veen- en ijzerwinning. Vanaf toen werd er vis gekweekt in de vijvers. In de loop van de eeuwen ontstond er een complex van honderden vijvers. Hier leven diverse dier- en plantensoorten. De natuur diende als inspiratie voor het aparte gebouwontwerp. De uitkijktoren lijkt op een naar lucht happende vis die uit het water wil springen. Via de trappen kunnen bezoekers op vijf verschillende platforms genieten van het uitzicht. Om de impact op de natuur zo klein mogelijk te houden, is gekozen voor sober en eenduidig materiaalgebruik. De torenconstructie is van staal en staat bovenop een betonnen onderbouw. Een gedeelte van de toren is bekleed met riet en een gedeelte met hout. In het ontwerp hield de architect rekening met allerlei zichtlijnen. Inkijk in de nabijgelegen woningen moest bijvoorbeeld voorkomen worden. De noordoost- en noordwestgevel zijn daarom meer gesloten als men de toren verder bestijgt.

15 METER HOGE UITKIJKTOREN Bouwbedrijf MEG nv begon in november 2014 met de preparatie van de werfzone en de weg er naartoe. “Met 300 ton steenslag bedekten we de drassige grond tot in de vijver, om vanaf een werkplatform de funderingpalen in de vijver te kunnen boren”, zegt zaakvoerder Stijn Bogaerts namens MEG nv. “Hierna boorden we stalen geleidingsbuizen tot 9 meter diepte de grond in, stortten het beton, plaatsten de wapeningskorven en trokken de buizen weer uit de grond. De toren staat op vijf funderingspalen met een diameter van 80 centimeter. Hier bovenop rust een raster van betonbalken. De stevige onderbouw is nodig om de 18 meter hoge en 25 ton zware staalconstructie te dragen. Deze constructie bestaat uit geprefabriceerde elementen – tot 13 meter lang – die op de bouwplaats zijn gemonteerd. Vanacken Metaalconstructie voerde de prefabricage uit en monteerde het staal op de bouwplaats. Zo ontstond een aparte constructie met een driehoekig grondvlak, gemaakt van gegalvaniseerde HEA-profielen. Het bouwwerk is opgeleverd voor het begin van het broedseizoen.”

29 METER LANGE LOOPBRUG MEG nv is in 1993 begonnen als wegenbouwbedrijf. Stijn Bogaerts is sinds 2008 zaakvoerder van de onderneming uit Nieuwerkerken. Bogaerts: “MEG nv richt zich op algemene aannemingen in de ruimste zin van het woord. Gerealiseerde projecten zijn bijvoorbeeld het volledig vernieuwde kerkhof met ceremonieruimte in Borgloon en een zuiveringsinstallatie in Genk. We zijn veel betrokken bij renovaties van scholen en gebouwen van openbare besturen, vooral wanneer toegankelijkheid met rolstoelen belangrijk is. Het meest bijzondere project wat betreft toegankelijkheid is misschien wel de 29 meter lange stalen loopbrug die we bouwden voor provincie Vlaams Brabant in Diest.” ❚

Bouwinfo

Via de trappen kunnen bezoekers op vijf verschillende platforms genieten van het uitzicht.

OPDRACHTGEVER ONTWERP STAAL UITVOERING BOUWPERIODE

Gemeente Zonhoven Architecten Delobello, Gent Vanacken Metaalconstructie bvba, Nieuwerkerken MEG nv, Nieuwerkerken november 2014 – april 2015

BETON- & STAALBOUW | 15

DILBEEK | Dansaert Park

Tekst: Roel van Gils Beeld: Beeld: Willy Naessens Industriebouw

Dansaert Park in recordtempo gebouwd

De gemeente Dilbeek is met 41.000 inwoners de op één na grootste gemeente van de provincie Vlaams-Brabant, maar het winkelaanbod was met 690 m² per duizend inwoners zeer beperkt. Geen verrassing dus dat het nieuwe retail- en bedrijvenpark Dansaert Park in GrootBijgaarden meteen volledig verhuurd was. De vraag bleek veel groter dan het aanbod. Reden voor de investeerders Mitiska (retailpark) en BVI (KMO/MKB-park) om het park in recordtempo te laten bouwen. Het nieuwe Dansaert Park beschikt over zeven winkels met een totale oppervlakte van 8.500 m², twee restaurants, een fitnessgelegenheid en 35 eenheden voor MKB-bedrijven (KMO’s). Daarnaast is nog voorzien in een parkeergelegenheid voor 225 auto’s. Willy Naessens Industriebouw was verantwoordelijk voor de realisatie van het nieuwe retail- en bedrijvenpark. “We zijn bekend met het bouwen van dergelijke winkelcentra”, zegt Nico

16 | BETON- & STAALBOUW

Seghers, projectleider bij Willy Naessens Industriebouw. “Samen met Mitiska hebben we eerder al een winkelcentrum in Moeskroen gerealiseerd met een oppervlakte van 35.000 m².”

BETONNEN STRUCTUUR  Seghers vervolgt: “Dansaert Park bestaat eigenlijk uit drie typen gebouwen, die we gelijktijdig hebben gebouwd. Aan ieder gebouw of verzame-

ling van gebouwen lag een apart plan van eisen ten grondslag, dat we uiteraard hebben gerespecteerd. Dat heeft geleid tot een retailcentrum met een betonnen structuur, voorzien van met hout gelamineerde liggers en afgewerkt met staalplaat. De horecafaciliteiten zijn volledig in beton opgebouwd, met betonnen kolommen en liggers en dat geldt in feite ook voor de 35 eenheden op het bedrijvenpark.”

DILBEEK | Dansaert Park

Willy Naessens heeft in totaal zo'n 689 stuks paalfunderingen aangebracht, 5.450 m³ aan prefab betonnen elementen verwerkt en nog eens 3.985 m³ aan in het werk gestort beton. Het bouwtempo lag ontzettend hoog. “Op een bepaald moment waren we met vijf kranen en verschillende heima-

chines tegelijk aan het werk”, zo blikt Seghers terug. “Alle werkzaamheden van de verschillende secties liepen door elkaar. Binnen 6,5 maand was het retailpark in feite al klaar voor de opening. De horeca werd een half maandje later opgeleverd en het bedrijvenpark weer een maandje later. In

totaal is het complete park in slechts acht maanden gerealiseerd.” Het retailpark is momenteel volop in gebruik. De officiële opening heeft op 3 april jongstleden plaatsgevonden. Ook hebben de eerste huurders reeds hun intrek genomen in de units op het bedrijvenpark. ❚

BETON- & STAALBOUW | 17

IJSSELSTEIN | Slachterij Westfort

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Beeld: Hadek

12 METER HOGE EN 60 CENTIMETER DIKKE WANDEN IN ÉÉN KEER GESTORT

Robuuste betonconstructie voor innovatieve slachterij In IJsselstein wordt een unieke varkensslachterij gebouwd vol innovaties in dierenwelzijn en duurzaamheid. Hadek is verantwoordelijk voor alle betonen wapeningswerk en stortte bijvoorbeeld de 12 meter hoge en 60 centimeter dikke wanden van de interne waterzuivering/vergister in één fase. Het complexe bouwproject met 1,5 kilometer schoonwerk betonwanden en monolieten vloeren onder afschot, nadert zijn oplevering. Het bouwproject is een uitbreiding van de bestaande slachterij van Westfort in IJsselstein. Dierenwelzijn speelde een belangrijke rol bij het gebouwontwerp. Er is straks bijvoorbeeld een stressvrije ontvangst met vier losplaatsen, waar er drie voldoende zouden zijn. De rustruimtes hebben verwarmde vloeren. Westfort koos daarnaast voor een diervriendelijke vorm van verdoven, met vier speciale verdovingsliften. Met een innovatieve vergistingsinstallatie produceert het vleesverwerkende bedrijf 20% van het eigen elektrisch vermogen en 80% van het eigen thermisch vermogen. De vergistingsinstallatie verwerkt de reststromen tot natuurlijke meststoffen.

STRAK PLANNEN EN FLEXIBILITEIT “In opdracht van Bunnik Bouw realiseren we het complete betonen wapeningswerk voor de varkensslachterij in IJsselstein”, zegt algemeen directeur Peter Baas namens Hadek. “We verwerken in totaal ongeveer 8.000 kuub beton en 1.200 ton wapeningsstaal. Binnen een tijdsbestek van een jaar realiseren we dit complexe project, na een werkvoorbereiding van slechts enkele maanden. We zijn verantwoordelijk voor zowel het betonwerk als het wapeningswerk. Onze opdrachtgever heeft hierdoor één aanspreekpunt voor het complete betoncasco, waardoor er korte lijnen zijn en flexibiliteit gemaxi-

18 | BETON- & STAALBOUW

Hadek is verantwoordelijk voor alle betonen wapeningswerk van de slachterij in IJsselstein.

IJSSELSTEIN | Slachterij Westfort

maliseerd wordt. Hierdoor en door het vele overleg in IJsselstein, waaronder wekelijkse bouwvergaderingen met alle onderaannemers onder directie van Promad, wordt de planning gehaald. De oplevering staat gepland voor augustus/september dit jaar.”

900 KUUB BETON IN TWEE DAGEN STORTEN “De nieuwbouw van de slachterij in IJsselstein heeft een gewapend betonnen draagconstructie. De bovenbouw hebben we vanuit de diverse kelders opgetrokken, waaronder een 6 meter diepe CO2-kelder”, zegt Baas. “Nagenoeg alle vloeren hebben we onder afschot monoliet afgewerkt. Vloeren zijn, waar nodig, voorzien van afvoerputten. 1,5 kilometer aan betonwanden is in het werk gestort en als zichtwerk opgeleverd. Zodat ook deze gebouwdelen, net zoals de vloeren, makkelijk schoongemaakt kunnen worden. De interne waterzuivering/vergister (Nereda) voorzagen we van 12 meter hoge, 60 centimeter dikke, zwaar gewapende betonwanden; 125 strekkende meter in totaal. Daarmee maakten we dit gebouwdeel sterk genoeg om weerstand te bieden tegen hoge temperatuurverschillen per compartiment. De temperatuur kan oplopen tot 70 graden Celsius in de vergister. De betonwanden van de waterzuivering/vergister zijn gewapend met 40 millimeter dikke wapeningsstaven. Er was geen ruimte voor overlappende wapeningsstaven. Daarom gebruikten we wapeningsstaven uit één lengte tot een maximum van 16 meter. De wapening en de systeembekisting hebben we in één fase volledig op hoogte aangebracht. Vanwege de druk die tijdens het storten op bekisting ontstaat, hebben wij in 2 dagen 900 kuub beton gestort vanaf 12 meter hoogte en hebben wij vanwege de wapeningsdichtheid trillingsarme beton verwerkt. Om de kwaliteit van ons geleverde product te waarborgen, zijn er rijpingsmonitoren in het beton aangebracht. Daarnaast brachten we voorspanningstechniek in alle wanden van de Nereda aan.” ❚

De wapening en de systeembekisting is in één fase volledig op hoogte aangebracht.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER DIRECTIEVOERDER ONTWERP UITVOERING BETONWERK & WAPENING BOUWPERIODE BVO

Westfort Vastgoed IJsselstein BV Promad BV, Oudewater Promad BV, Oudewater Bunnik Bouw BV, IJsselstein Hadek BV, Kockengen juli 2014 – augustus 2015 30.000 m²

De technieken van nu, de toewijding van toen Dé specialist op het gebied van beton & vlechtwerk, funderingsherstel en kelderbouw

Sinds 1967 is Hadek met vertrouwd vakmanschap dé specialist op het gebied van prefab wapening, wapeningsstaal, funderingsherstel, utiliteits- en woningbouw, wegen waterbouw, kelderbouw en compleet betonwerk.

IJZERSTERK SINDS 1967

KOCKENGEN | 0346 - 241 287 | WWW.HADEK.NL

BETON- & STAALBOUW | 19

ANTWERPEN | Havenhuis Tekst: Roel van Gils Beeld: Jack Koot en Victor Buyck Steel Construction

STALEN SKELET NIEUW HAVENHUIS Medio januari is gestart met de opbouw van het stalen skelet van het nieuwe Havenhuis, bovenop de voormalige brandweerkazerne in Antwerpen. Het bootvormig volume is opgebouwd volgens een typisch Angelsaksische methode met een hoofddraagconstructie in staal, gecombineerd met staalplaat-betonvloeren.    Het nieuwe Havenhuis wordt het nieuwe hoofdkantoor van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en lijkt te zweven boven het bestaande monumentale gebouw. Beide gebouwen staan volledig los van elkaar. Zo rust de bovenbouw op twee betonnen kernen die reeds door aannemer Interbuild zijn gerealiseerd. Victor Buyck Steel Construction is op haar beurt verantwoordelijk voor het complete hoofdvolume in staal.

ZES MODULES De stalen hoofddraagconstructie bestaat uit zes modules, van elk ongeveer 50 meter lang, 20 meter breed en 6 meter hoog. Het gewicht varieert van

20 | BETON- & STAALBOUW

170 tot 380 ton. Alle modules zijn begin 2015 vanuit de fabriek van Victor Buyck Steel Construction in Wondelgem (Gent) per ponton aangevoerd en vervolgens met behulp van ‘Self Propelled Modular Transporters’ vanaf het ponton op de kade gereden, tot binnen het bereik van de kraan. Het stalen skelet van de bovenbouw is inmiddels op zijn plek gehesen. Daarvoor werd in december vorig jaar een 90 meter hoge kraan van 1.250 ton in stelling gebracht. “De technische uitdaging zat hem vooral in het plaatsen van de modules”, vertelt Wim Hoeckman, CEO van Victor Buyck Steel Construction. “Om de oorspronkelijke planning te respecteren, bleek het niet mogelijk om de staalconstructie op locatie te fabriceren. We hebben daarom gekozen voor

ANTWERPEN | Havenhuis

prefabricage in modules. Eind september 2014 waren de modules gereed en klaar om te monteren. Vanwege diverse vertragingen elders, zijn we medio januari 2015 pas begonnen met inhijsen.”

MEGAKRAAN Op de plek waar Victor Buyck normaal gesproken een kraan zou positioneren voor het inhijsen van de modules, bevindt zich de voormalige brandweerkazerne. Wim Hoeckman: “Dat betekende dat we de kraan verder weg moesten zetten en dat had nogal wat invloed op de specificaties van de kraan. De kraan moest in staat zijn om de zwaarste module van 380 ton netto over een afstand van circa 40 meter te verplaatsen. Medio januari 2015 is zoals

gezegd gestart met het inhijsen van de eerste module, om vervolgens iedere week een volgende module te plaatsen. Eind februari werd de laatste module op zijn plek gehesen. Inmiddels zijn de modules aan elkaar gelast en zijn ook de staalplaat-betonvloeren geplaatst.” Dutch Engineering is ruim drie jaar geleden gevraagd om berekeningen te maken voor de staalplaat-betonvloeren. “Er is veel rekenwerk op voorhand uitgevoerd, met als resultaat dat de vloeren in het bestek zijn opgenomen”, zegt Henk Prins van Dutch Engineering enthousiast. “Nadat de opdracht aan Victor Buyck Steel Construction werd gegund, hebben zij uiteindelijk voor ons gekozen als leverancier van de staalplaat-betonvloeren." De constructie behoort volgens Henk Prins tot de meest uitdagende van de afgelopen jaren.

HOGE EISEN De keuze voor een constructie in staal met staalplaat-betonvloeren is gezien de vorm van het gebouw, de bouwsnelheid en het gewicht een logische keuze, alsmede vanwege de hoge constructieve- en brandeisen, vindt Prins. Desondanks zal er toch nog altijd 800 ton staal worden verwerkt in de bovenbouw. “Door de jaren heen zijn we steeds meer betrokken bij projecten over de grens, waaronder ook in België. Dit project is natuurlijk helemaal bijzonder, hoewel onze bijdrage buiten de levering van de vloeren vrij minimaal is. Projectmatig hebben we niet gerekend aan het gebouw.” Dutch Engineering zal ruim 5.000 m² aan staalplaat-betonvloeren leveren aan Victor Buyck. “Bij de loopgalerij wordt de ComFlor 95-serie toegepast, met een vloerdikte van 17 centimeter. Dit is nodig voor de stempelvrije overspanning, terwijl de loopbrug is ontworpen en wordt uitgevoerd met de ComFlor 75. Beide series zijn qua geometrische vorm de ideale vloerplaten voor een staalbetonligger ontwerp. De ComFlor 51+ is nog beter, maar heeft in de uitvoeringsfase minder stempelvrije overspanningscapaciteit.” ›

BETON- & STAALBOUW | 21

ANTWERPEN | Havenhuis

BRANDWEREND AFWERKEN  Wim Hoeckman verwacht rond de bouwvakvakantie het hoofdvolume in staal te kunnen afronden. “Dan rest nog de afwerking aan de onderkant van het volume, die brandwerend zal worden behandeld”, zegt hij. “Al het constructiestaal is brandwerend behandeld, afhankelijk van de locatie met verschillende systemen. Alleen aan de onderkant van het hoofdvolume kunnen we nu nog niet bij; het wordt ondersteund door gigantisch veel stellingen, vooral van andere aannemers. Het hele volume rust nog op tijdelijke steunen.”

Wim Hoeckman steekt niet onder stoelen of banken dat het project voor Victor Bucyk een voorbeeld is van hoe het niet moet. “In de voorfase – nog voor de aanbesteding – zijn teveel fouten gemaakt en zijn zaken intern niet goed op elkaar afgestemd. Daar zijn wij nu de dupe van. We lijden een enorm verlies op dit project. Het is nog maar de vraag wanneer we daar ooit iets van terug gaan zien.” De uiteindelijke oplevering van het markante gebouw staat gepland voor 2016. ❚

Staalplaat-betonvloeren Onderdeel van uitdagingen

nze website o p o a m m ra g ro Ontwerpp eering.nl www.dutchengin T +31 (0)71-5418923 E info@dutchengineering.nl W dutchengineering.nl

66629_DEN_advertentie_A5.indd 1

22 | BETON- & STAALBOUW

05-12-14 09:32

ANTWERPEN | Havenhuis

Constructieve en brandveilige betonvloer   Niet alleen de staalplaat-betonvloeren zijn van Nederlandse makelij, ook de partij die de vloeren in het Havenhuis in Antwerpen monteert, is Nederlands. In opdracht van Victor Buyck is Indri Staalplaatbetonvloeren momenteel bezig met de montage van de vloeren. Ook het aanbrengen van wapening en beton ligt op het bordje van de firma uit Zoeterwoude. Kortom: het complete plaatje. “We zijn via Dutch Engineering, de leverancier van de staalplaat-betonvloeren, in contact gekomen met Victor Buyck”, vertelt Jack Koot van Indri Staalplaatbetonvloeren. “Aan de hand van de tekeningen van Dutch Engineering hebben wij het tekenwerk voor onszelf verfijnd, om het hele project nauwkeurig in kaart te brengen. Voor ieder detail maken we namelijk een tekening. Dat leidt vervolgens tot een ‘recept’ voor het aanbrengen van de vloeren en het zetwerk op of in de constructie. Hierin staan onder meer de specificaties van de platen beschreven en het logistiek plan; waar, wanneer en hoe we moeten aanleveren, plus het montageplan. Dit recept leggen we voor aan

Victor Bucyk om tot een definitieve afstemming te komen. Op deze wijze is het voor zowel Victor Buyck als voor ons inzichtelijk waar mogelijk knelpunten zitten, zodat we dit gezamenlijk voor uitvoering kunnen oplossen.” Op de werf in Wondelgem zijn de eerste Comflorstaalplaten op de modules en verdiepingen gemonteerd en vervolgens naar Antwerpen getransporteerd en ingehesen. Het aflassen vindt plaats op de bouwplaats in Antwerpen. “Hier hebben we de staalplaat-betonvloeren per niveau aangeheeld tot en met het dak. Nu zijn we bezig met het aanbrengen van de wapening

en het beton, waarvoor we ook verantwoordelijk zijn gesteld. Een mooie uitdaging, waarbij met name de onderste vloer extra aandacht vraagt. Er mag uiteraard geen beton lekken, want onder het Havenhuis bevindt zich een monumentaal gebouw: de voormalige brandweerkazerne. Eind mei zijn volgens planning de staalplaat-betonvloeren opgeleverd. Het Havenhuis beschikt hiermee over een constructieve en brandveilige betonvloer”, aldus Jack Koot. ❚

BETON- & STAALBOUW | 23

Staalframebouw

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: Frame Factory BV

Installateur vrij in keus

Staalframebouw: snel, simpel en aardbevingsbestendig Ruim negentig procent van de omzet komt nog voort uit woningbouw, maar ook kantoren, onderwijsinstellingen en andersoortige utiliteit behoren tot de doelgroep; staalframebouw heeft als onmiskenbare voordelen een laag gewicht, een snelle bouwmethode en slanke wanden. De provincie Groningen lijkt voor de branche een nieuw aan te boren ontginningsmarkt. ‘Onderzoeken hebben aangetoond dat staalframebouw aardbevingsbestendiger is dan steenachtige materialen.’ Henk van Hulst, directeur staalframebouwleverancier Frame Factory BV, heeft redenen voor optimistische vooruitzichten. Onlangs toonde een (in opdracht van de staalbranche) uitgevoerd onderzoek namelijk aan dat staalframebouw aanmerkelijk sterker is dan tot dusver werd aangenomen. Bovendien zou het systeem beter bestand zijn tegen aardbevingen dan beton of metselwerk. Van Hulst: “Ik ken het spreekwoord van de één zijn dood ook. Feit is dat er nu in Groningen een totaal andere situatie is ontstaan. Als wij hieraan een positieve bijdrage kunnen leveren, is dat niet alleen goed voor ons, maar natuurlijk ook voor de provincie zelf.” Hij verwijst naar twee onlangs uitgevoerde Amerikaanse onderzoeken door de universiteiten van Virginia en North Texas. Die tonen aan dat ‘schudproeven’ weinig tot geen schade aanbrengen aan

24 | BETON- & STAALBOUW

staalframebouwhoofdconstructies. Van Hulst: “Circa vijftien procent van het gewicht wordt bij beweging omgezet naar horizontale belasting. Dus hoe lichter een gebouw, hoe minder dat zal schudden.”

BINNENMATEN Los daarvan lijkt staalframebouw een ideale bouwmethodiek. Kort samengevat worden wanden vloerprofielen, zwaluwstaart vloerplaten en een zandcement dekvloer samengevoegd tot één geheel. Een groot voordeel zijn de holle wanden: alvast gevuld met veertien centimeter minerale wol, waarin installatieonderdelen eenvoudig kunnen worden weggewerkt. Beter dan houtskeletbouw, zegt Van Hulst. “Ideaal is natuurlijk wanneer de locatie van kanalen en

Staalframebouw

leidingen exact vaststaat. Maar in de praktijk gaat dat zelden zo: installateurs moeten de vrijheid hebben te kunnen wijzigen. Daarom zijn zowel wand- als liggerprofielen voorzien van sparingen, waarvan die in de vloerliggers een diameter hebben van zeventien centimeter voor lucht- en rioolbuizen. Ze zijn ‘getrompetterd’ en net zo sterk als het materiaal zelf. Geen verzwakkende boringen dus.” Een ander voordeel zijn grotere binnenmaten. Met 29 centimeter dikke staalframebouwwanden zijn Rc-waarden haalbaar van 6.0. Van Hulst rekent voor: “Bij traditionele bouw zijn wanddikten nodig van zeker 40 Skelet als metal stud

centimeter. Dat verschil komt in de woning terug.” Andere voordelen zijn nog de snelle bouwmethodiek (gemiddelde woning: 4 man 1 week voor casco) en een behaaglijk binnenklimaat.

MONTAGE EENVOUDIG Staalframebouw wordt tot dusver het meest toegepast voor de bouw van woningen. Van Hulst schat het omzetdeel hiervan op circa negentig procent. Toch ziet hij ook voldoende mogelijkheden voor utiliteitsgebouwen, zoals hallen, fabrieksruimten, scholen en kantoorgebouwen. Een mooi voorbeeld vormt de mogelijke order voor studentenwoningen in Delft, een groot project dat is verdeeld over zes bouwlagen. Ook aankomend lijkt leverantie voor twee-laagse dakoptoppingen voor een appartementencomplex in Den Haag. Die laatste is niet toevallig, zegt Van Hulst, ‘want voor opbouwen op daken lijkt het systeem welhaast gemaakt’. “Met optoppingen ben je afhankelijk van bestaande constructies. Dakopbouwen gemaakt uit staalframebouw wegen als gezegd weinig, dus hoeven funderingen niet te worden aangepast. Dus bij uitstek geschikt voor opbouwen.” Hij wijst op nog een ander punt, de zeer eenvoudige montage. Van Hulst: “De aannemer krijgt een handleiding en onderdelen zijn genummerd. Net als bij IKEA inderdaad.” ❚

Licht en aardbevingsbestendig Sneller bouwen Slimmer bouwen Energiezuinig bouwen

Er zijn voldoende redenen om aan te nemen dat de huidige manier van traditioneel bouwen de komende jaren zal veranderen. De trend naar meer industrieel ontwerpen en bouwen is reeds vele jaren geleden ingezet. Steeds meer bouwers, zowel professionele als particuliere, vinden de weg naar staalframebouw, een product met potentie. Door samenwerking tussen Europese partners ontwikkelt het systeem zich steeds verder tot de ultieme manier van modern bouwen.

BETON- & STAALBOUW | 25

UTRECHT | OWC Noordwestcluster

Tekst: Roel van Gils Beeld: Holcon

UNIEKE RIBCASSETTEVLOEREN IN OWC NOORDWESTCLUSTER    Vanwege de hoge bouwsnelheid en het stempelvrij kunnen bouwen, is de nieuwbouw van onderwijscentrum (OWC) Noordwestcluster op de Universiteit van Utrecht uitgevoerd met voorgespannen ribcassettevloeren van producent Holcon. Volgens Bas van Oosterhout van Holcon zijn de afmetingen van de prefab vloeren uniek voor Nederlandse begrippen.  Een ribcassettevloer met voorspanning is best een ‘exotisch’ product in ons land. “Het is geen alledaagse vloer”, meent Van Oosterhout. “Aanvankelijk zou een concullega het werk gaan maken, maar na een faillissement heeft de aannemerscombinatie – bestaande uit Züblin en Cofely – ons benaderd voor de prefabricage van de vloeren, alsmede voor het realiseren van prefab wanden, trappen en bordessen.”

Productie van de vloerdelen in Hattersheim am Main

26 | BETON- & STAALBOUW

10 TON PER STUK Behalve de hoge bouwsnelheid en het stempelvrij kunnen bouwen, had de keuze voor de specifieke vloeren ook te maken met de carrévorm van het plafond, bedacht door Ector Hoogstad Architecten. De ribcassettevloeren in het OWC zijn elk zo’n 9 meter lang, 2 meter breed, 30 centimeter hoog en wegen volgens Van Oosterhout zo’n 10 ton per stuk. "In totaal betrof het

UTRECHT | OWC Noordwestcluster

een levering van zo’n 15.000 m². De vloer is uitgevoerd met zowel harde als zachte stalen voorspanstrengen, in combinatie met additioneel wapeningsstaal, is redelijk maatvast en is in de fabriek al voorzien van de slangen ten behoeve van de betonkernactivering. We hadden de vloerdelen voorzien van speciale nokjes om de vloerdelen te verankeren aan de staalconstructie. Uiteindelijk zijn de vloerdelen met een druklaag met elkaar verbonden.”

HATTERSHEIM AM MAIN Holcon beschikt over twee productielocaties waar de ribcassettevloeren worden gemaakt. Beide fabrieken zijn gelegen in Duitsland. Van Oosterhout: “De vloerdelen ten behoeve van het OWC zijn geproduceerd in Hattersheim am Main, in de buurt van Frankfurt. Vervolgens zijn ze per schip getransporteerd naar onze hoofdvestiging van de Holterman Groep in Markelo, waar we over een eigen kade beschikken. Vanuit hier zijn ze over de weg naar de bouwlocatie in Utrecht vervoerd.” In tegenstelling tot in het werk gestort beton is de kwaliteit van de ribcassettevloeren volgens Van Oosterhout veel hoger. “De vloerdelen zijn onder geconditioneerde omstandigheden gestort in vlakke kisten en hebben een homogene kleur. Zo heb je bijvoorbeeld geen last van kistnaden.” Het nieuwe onderwijscluster is binnen 2,5 jaar ontworpen en gebouwd en de gebruikers hebben reeds hun intrek genomen. Het gaat om studenten en docenten van de faculteiten Bètawetenschappen, Geowetenschappen en Geneeskunde van de Universiteit Utrecht. Het ontwerp en de uitvoering komt volgens zijn makers overeen met een BREEAM Very Good certificering. ❚ Opslag in Markelo

HOLCON BV is de juiste partner voor de realisatie van uw project in Utiliteitsbouw, GWW en Woningbouw. We leveren niet alleen duurzame producten met een uitstekende kwaliteit, ook de engineering en montage van uw ruwbouwproject is bij HOLCON in vertrouwde handen. BETON- & STAALBOUW | 27

WIELSBEKE | Preparatiegebouw Unilin Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Beeld: Stadsbader

Preparatiegebouw van beton en staal

Het 26 meter hoge preparatiegebouw van Unilin in Wielsbeke heeft een hybride constructie. De betonstructuur met verschillende tussenvloeren is bestemd voor de productie, de staalstructuur voor de 18 silo’s. Aannemer Stadsbader had slechts een half jaar nodig voor de bouw. “We hebben eerst een bestaande structuur afgebroken, die ingesloten was tussen de hallen aan de achter- en zijkanten om de nieuwbouw te kunnen aanvangen”, zegt Tim Roggeman namens het bouwmanagementteam van Stadsbader. “De werf was slechts langs één kant bereikbaar, wat de aanvoer bemoeilijkte. De zone voor levering en verhandeling van bouwmaterialen was slechts 800 m² groot. Dit vergde een bijzondere analyse over de opstelling van de bouwkranen, zodat gelijktijdig aan de betonen staalconstructie kon gewerkt worden. We gebruikten een 130 ton kraan voor de montage van de betonstructuur en een 80 ton telescoopkraan voor de montage van het staal en de sandwichpanelen. Eveneens enkele kleinere kranen en diverse hoogwerkers, die zelfs tot 27 meter hoogte reikten, werden ingezet.”

INGEPAKT IN SANDWICHPANELEN Unilin en Stadsbader kennen elkaar al een hele tijd. In het verleden heeft Stadsbader op de site in Wielsbeke veel infrawerken uitgevoerd. Dhr. Roggeman: “De bouwlocatie ligt aan een zijarm van de rivier de Leie. De grondgesteldheid was onvoldoende om op staal te funderen. Het preparatiegebouw staat bovenop een fundering met schroef- en kokerpalen, 132 stuks in totaal. De kokerpalen zijn geplaatst in de zone waar de aanliggende hallen zijn blijven staan, waar in de hallen is bijgebouwd. De vloer onder de binnen- en buitensilo’s is een gewapende betonplaat van 80 cm dik.” De bovenbouwconstructie van het preparatiegebouw bestaat uit prefab betonkolommen, balken, trappenkokers en wanden van beton en constructieve en secundaire staalbalken. “Het gebouw is 27 meter hoog, maar is berekend conform een standaard gebouw van 70 meter hoogte”, zegt dhr. Roggeman. “De hoofddraagconstructie diende een brandweerstand te hebben van 2 uur en de stalen structuur voor de opslag van de binnensilo’s 30 minuten ten opzicht van de bestaande gebouwen. Beide structuren/gebouwen zijn in eindfase volledig ingepakt in stalen sandwichpanelen om er een mooi geheel van te maken.”

Het preparatiegebouw staat bovenop een fundering met schroef- en kokerpalen, 132 in totaal.

28 | BETON- & STAALBOUW

WIELSBEKE | Preparatiegebouw Unilin

De betonstructuur met verschillende tussenvloeren is bestemd voor de productie, de staalstructuur voor 12 van de 18 silo’s.

Het totale bouwproject is in zes maanden opgeleverd.

VARIATIE IN VLOEREN

laten opgieten. Op de bouwplaats hoefde alleen de onderkant van het profielstaal Rf geschilderd te worden en hoefde niet de hele onderkant uitgekleed te worden met Promatec platen. Voor de afdek van het bovenste niveau is gekozen voor steeldeck.” ❚

Het project vergde veel coördinatie tussen de verschillende bouwdisciplines. De montage van het betongedeelte van het preparatiegebouw verliep vliegensvlug. In 50 werkdagen stond dit gebouwdeel op zijn plek. Het totale bouwproject is in zes maanden opgeleverd. Dhr. Roggeman: “Er zijn vier verschillende materialen gebruikt om de vloerniveaus af te dekken. In de bestaande hallen waar de uitbreidingen kwamen voor het preparatiegebouw, hebben we grote delen ter plaatse gestort. Boven het laboratorium en de technische ruimte plaatsten we welfsels, voor de verschillende niveaus van het preparatiegebouw legden we prédallen in de HEA450’s. Om snel te kunnen monteren, hebben we alle HEA-liggers eerst naar de betonfabriek gestuurd om de zielen ervan tot onderkant prédal te

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Unilin, Wielsbeke UITVOERING Stadsbader, Harelbeke BOUWPERIODE november 2013 – juni 2014 GRONDOPPERVLAK 1.900 m²

Van Maercke Prefab heeft meer dan 50 jaar ervaring in de prefabricatie van betonelementen. Vanuit de productiesite te Kluisbergen kunnen wij voor u het complete bouwtraject verzorgen met ondersteuning van onze eigen studiedienst en dienst kwaliteitscontrole. Wij produceren dakelementen, balken en kolommen tot een lengte van 29 meter, gevelpanelen en speciale stukken. Voor het uitzicht van de wandelementen is er keuze uit 40 verschillende granulaten. Indien gewenst bieden wij geoptimaliseerd transport aan naar de werf en staan onze ervaren teams in voor de montage van de elementen. Ons motto: Expertise, flexibiliteit en slagkracht. Scheldekaai 9 • 9690 Kluisbergen +32 55 39 02 50 • info@vanmaercke.com

BETON- & STAALBOUW | 29

AMSTERDAM | Palace Hotel

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: Siem Steur Staalconstructies

Palace Hotel: groot werk in complexe setting In opdracht van PBM Constructions BV reconstrueerde het Amsterdamse bouwbedrijf Hillen & Roosen een voormalige PTT telefooncentrale tot een luxueus vijfsterrenhotel. In het gebouw komen 172 kamers, waaronder 10 suites plus een zogeheten Extreme Wow Suite. Hillen & Roosen realiseerde voor het hotel het sloopwerk, de constructieve ingrepen en de coรถrdinatie voor het gevelwerk.

30 | BETON- & STAALBOUW

AMSTERDAM | Palace Hotel

Het was geen eenvoudige opgave, de constructieve metamorfose van het voormalige Rijkskantoorgebouw aan de Amsterdamse Spuistraat. Niet in het minst vanwege het verbouwen tijdens bedrijvigheid – de op de begane grond gelegen Albert Heijn bleef gedurende het werk namelijk gewoon open. Daarnaast waren opslag- en aanvoerruimten beperkt, dit vanwege de moeilijke locatie in de binnenstad. En ten slotte was er nog het werk zelf dat, vrij uitzonderlijk, in afzonderlijke delen werd aanbesteed. Hillen & Roosens projectleider Jan Schuijt: “Een aanbestedingsconstructie als deze was voor mij nieuw. De verschillende hoofdaannemers (gevelbouwer, installateurs, afbouwbedrijf) dragen in principe alleen verantwoordelijkheid voor hun eigen onderdelen, dus was er tijdens het traject veel overleg benodigd. Dat maakte het allemaal gecompliceerder dan anders.” Behalve opdrachtgever functioneert PBM Constructions tevens als coördinator voor alle betrokken aannemers.

INPANDIGE MONTAGE Vanwege de omvang werd het werk opgesplitst in twee verschillende fasen. De hoofdmoot betrof fase 1, bestaande uit de constructie van een verdiepingsvloer in de binnenhoven boven de AH. Als gezegd geschiedend terwijl de winkel doordraaide, dus werd er niet zelden ’s nachts gewerkt. Schuijt: “We hebben die vloer gemaakt met de bestaande puntdaken er nog op. Ruim 84 ton staal ging erin, alles inpandig gemonteerd. Je zult begrijpen dat dit geen eenvoudige klussen zijn om uit te voeren.” Voorafgaand creëerde Hillen & Roosen een tijdelijke houten tussenvloer. Doel hiervan was stof- en overlastvermijding voor de winkel. Na vervolgens de montage van de draagconstructie, het aanbrengen van ComFlorvloeren (zwaluwstaartvloeren) en de betonstort werden de puntdaken verwijderd. Voor de aan- en afvoer van materiaal en sloopafval zorgde een op het dak geplaatste kraan.

'De constructieve metamorfose van het voormalige Rijkskantoorgebouw aan de Amsterdamse Spuistraat was geen eenvoudige opgave' HANDMATIG Een stuk overzichtelijker was fase 2. Het belangrijkste onderdeel hiervan vormden de aan twee zijden gerealiseerde verbrede verdiepingsvloeren ter plaatse van de binnenhoven. Hillen & Roosen creëerde hiervoor een frame van stalen kolommen en liggers, gemonteerd op circa twee meter afstand van de verwijderde gevels. Ook hier werd als vloersysteem gekozen voor staalplaatvloeren met in het werk gestort beton. En ook nu weer vanwege de noodzakelijkheid van handmatige werkwijze. De fase werd afgesloten met de realisatie van dakopbouwen, eveneens gemaakt van stalen kolommen en liggers. Het totaal van het aangebrachte staal (beide fasen) bedroeg ruim 400 ton.

KRAAN Inmiddels heeft Hillen & Roosen het werk afgerond. Momenteel is de afbouw bezig, volgens planning zal de oplevering ergens in de loop van dit jaar kunnen plaatsvinden. Op stapel staat alweer een nieuw project voor dezelfde opdrachtgever, ditmaal aan de overkant van het nu gerealiseerde hotel. Hillen & Roosen verwacht hiermee spoedig te kunnen starten. Schuijt: “De nieuwe opdracht vertoont sterke raakvlakken met het andere hotel, dus eenvoudig zal het ook nu zeker niet worden. Belangrijk hier was vooral de plaatsing van de kraan. Toen die eenmaal stond, ging het werk eigenlijk heel voorspoedig.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 31

AMSTERDAM | Palace Hotel

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: Siem Steur Staalconstructies

CONSTRUCTIEF STAALWERK VAN HOOG NIVEAU Sommige werken ogen als het spreekwoordelijke kunst- en vliegwerk. Zoals de verzwaring van de verdiepingsvloeren van het Palace Hotel (W Amsterdam) in de Amsterdamse Spuistraat. Met zelf gefabriceerde karretjes en takels werden hier handmatig stalen liggers aangebracht met gewichten tot meer dan vier ton.

takels en zelf geconstrueerde, over bestaande betonbalken heen bewegende karretjes. Dan kun je toch wel spreken van inventief constructiewerk.”

TEVREDEN Fase 2 bestond uit het verstevigen van de vier vloeren erboven, het aanbrengen van tussenvloeren, staal ten behoeve van het atrium en een dakopbouw, met een totaal van ruim 330 ton. Ten slotte verrichtte Steur nog her en der ‘klein staalwerk’, zoals de constructie en plaatsing van een trappenhuis, een dubbele 27 meter hoge liftschacht, enkele trappen en een aantal hekwerken. Tot ieders tevredenheid, zo blijkt. Steur: “Binnenkort start aan de overkant de volgende fase van het W hotel, eveneens van deze eigenaar. Daar hebben we inmiddels opdracht voor gekregen, dus zullen we het hier goed hebben gedaan.” ❚

STERK IN STAAL

Directeur Simon Steur van Siem Steur Staalconstructies is trots op het resultaat. “Het pand is omgebouwd tot hotel, daarvoor dienden de verdiepingsvloeren te worden verzwaard. Constructief was er van de bestaande betonconstructie niet veel bekend. Samen met de hoofdconstructeur hebben we stukje bij beetje de versteviging bepaald. En als je dan nu het resultaat aanschouwt, kan ik alleen maar trots zijn.”

INVENTIVITEIT Voor het onlangs gecertificeerde bedrijf (ISO 9001 en NEN 1090-1) vormde de hoofdmoot van fase 1 de verzwaring van de eerste verdiepingsvloer. Na het verwijderen van de vloervelden dienden de betonbalken te worden verzwaard met stalen liggers (HEB600 S355), om vervolgens te worden afgewerkt met een staalplaat betonvloer. Handmatig, want ruimte voor een kraan of iets dergelijks was er niet. Steur: “84 ton staal is erin gegaan, met hulp van

Siem Steur Staalconstructies is al 60 jaar gespecialiseerd in het in eigen beheer ontwerpen, construeren, produceren en monteren van staalconstructies. De projecten worden afgeleverd en gemonteerd als totaalproduct. Kiest u voor Siem Steur, dan kiest u voor betrokkenheid, vakmanschap, korte lijnen en een bedrijf dat actief met u meedenkt richting een optimaal eindresultaat.

siemsteur.nl • 0299 399900 • Volendam

32 | BETON- & STAALBOUW

jaar

Prefab gevelpanelen

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: BisoTON BV

Betonpanelen zonder grenzen Prefab betonnen gevelpanelen zijn tegenwoordig verkrijgbaar in vele soorten en maten. Echter niet met uiteenlopende afwerkingen, want die zijn weggelegd voor de specifiekere paneelproducenten. BisoTON BV uit Ede ontwikkelt, produceert en levert zowel geïsoleerde als massieve betonpanelen met elke denkbare oppervlaktebehandeling. De voordelen zijn bekend: bekleden van gevels met betonpanelen is populair, omdat bouwsnelheid gekoppeld wordt aan duurzaamheid. BisoTON BV is zo’n specialist in betonpanelen. Met elke mogelijke afwerking, benadrukt directeur Evert van de Glind. “Panelen zoals wij die maken, worden natuurlijk meer geproduceerd, maar niet met zo’n verscheidenheid aan uiterlijke kenmerken. Met steenstrips, grind of iets anders… de klant vraagt en wij zullen produceren. Ik denk dat dit ons onderscheidt.” Hij noemt als voorbeeld betonplinten, zoals die veel te zien zijn bij utiliteitsbouw en agrarische bouwprojecten. “Opdrachtgevers willen vaak refereren aan de monumentale gemetselde schuren van weleer. Onze met baksteen verwerkte panelen zijn daarvoor perfect.”

allen met liefde voor de zaak. Van de Glind: “De mensen die hier werken, hebben hart voor beton. Niet voor niets luidt ons motto: BisoTON: Sterk in prefab! Dat zie je terug in ons product.” ❚

Siberie II in Venlo.

ESTHETIEK BisoTON produceert voor vrijwel alle markten, waaronder veel voor utiliteits-, industriële- en dus ook agrarische projecten. Ook is er een toename zichtbaar bij woningprojecten. Van de Glind: “Vooral architecten tonen zich meer en meer geïnteresseerd voor de toepassingen in de woningbouw. Zij zien de voordelen van de esthetische mogelijkheden gekoppeld aan de tegenwoordig vereiste hoge bouwsnelheden. En wanneer je je architecturale ambities sneller kunt waarmaken, ligt de keus voor de hand.” Een aansprekend voorbeeld van de BisoTON panelen is sinds kort te zien in het project Distributiecentrum Siberië II in Venlo. De architect koos hier voor geïsoleerde panelen, afgewerkt met een uitgewassen sierbeton.

HART VOOR BETON De panelen zijn verkrijgbaar in zowel massieve- als geïsoleerde uitvoering. Afmetingen zijn leverbaar tot een grootte van 12,00 bij 3,60 m¹. Voor de panelen wordt slechts gebruikgemaakt van de hogere betonkwaliteiten. BisoTON ontwikkelt en produceert haar elementen in eigen beheer in de betonfabriek in Ede. Bij het relatief jonge bedrijf werken circa 60 vaste werknemers,

    

Geïsoleerde wanden Massieve wanden Steenstructuur Brandwanden KOMO certificaat

Ervaar de kracht van Bisoton! Utiliteitsbouw-Woningbouw-Agrarische sector

Bisoton BV Curiestraat 4-6, 6716 AR Ede | T: 0318-300070 E: info@bisoton.nl W: www.bisoton.nl

BETON- & STAALBOUW | 33

Betonrenovatie

BRABANTSE DELTA

SUCCESVOLLE EN KOSTENEFFICIËNTE BETONRENOVATIE INFLUENTLEIDING In 2011 kreeg waterschap Brabantse Delta te maken met een leidingbreuk van de betonnen influentleiding in Bath. Nader onderzoek toonde aan dat dit kon ontstaan als gevolg van zwavelzuuraantasting. Omdat betonnen rioolwaterleidingen vaak lang geleden zijn aangelegd, was dit incident aanleiding om de inspecties te intensiveren. Op basis van metingen in 2013 werd besloten een belangrijke influentleiding in Breda, vanaf de Lunetstraat (NAC-stadion) tot de Biezenstraat, over een lengte van 2,1 kilometer te renoveren.

Bij dit unieke project werd nauw samengewerkt tussen de opdrachtgever Brabantse Delta, aannemer Otjens Groep Breda en Master Builders Solutions, van BASF die de speciale betonmortel leverde. Op het kantoor van Otjens Groep in Breda spreken we Luc van Dongen (Brabantse Delta), Jean-Claude de Maaijer (BASF), Maurice Otjens en Eric Renkels (beiden Otjens Groep).

PRIJSTECHNISCH ZEER INTERESSANT Luc van Dongen is namens Brabantse Delta de projectleider voor deze opdracht. Hij vertelt: “Na het incident in 2011 werden de inspecties opgevoerd met bijzondere aandacht voor de cruciale manshoge (1,90 meter) influentleiding

34 | BETON- & STAALBOUW

in Breda. Bij de conditiemeting werd biogene zwavelzuuraantasting vastgesteld waarna besloten werd maatregelen te treffen. Daarbij is een vijftal opties vergeleken: van volledige vervanging en het inschuiven van nieuwe leidingen (buis in buis) tot dus betonrenovatie. Al snel konden we berekeningen maken waaruit bleek dat andere oplossingen tot ruim 25 keer duurder waren dan betonrenovatie.” Van Dongen vervolgt: “We hebben naast de prijs natuurlijk ook gekeken naar zaken als duurzaamheid, kwaliteitsgaranties, de tijdsduur en het beperken dan wel voorkomen van overlast. Op al deze eisen scoorde betonrenovatie uitstekend en vaak beter dan andere opties.”

VIJF JAAR GARANTIE WERD VIJFTIG JAAR Bijzonder aan dit project is de relatie met de Otjens Groep in Breda. Maurice Otjens: “In 1962 is deze leiding nog door mijn vader aangelegd. Dankzij een 2k epoxy-coating bleef het beton 52 jaar bestand tegen zwavelzuur. Als je dan bedenkt dat er toen een garantie van vijf jaar werd gegeven, kun je stellen dat er toen goed werk is verricht.” En daar kunnen ook nu de vruchten van worden geplukt. Het beton is op plekken weliswaar aangetast en ingevreten, maar in die mate dat renovatie een prima optie is. Eric Renkels, technisch directeur bij Otjens: “Door te renoveren kunnen wij zorgeloos beheer

Betonrenovatie

'Betonrenovatie, een uitstekende keuze in prijs én kwaliteit' over de komende tien tot vijftien jaar garanderen. Als je dat afzet tegen de kosten, dan is dat voor Brabantse Delta zeer interessant.”

PRESTATIES ONDER HOGE DRUK “Voor deze opdracht hadden we te maken met strenge randvoorwaarden”, vervolgt Renkels. “Er was steeds 36 uur om een afstand van 250 meter (dat is de afstand tussen twee mangaten) te behandelen. Eerst onder zeer hoge druk (tot 1.000 bar) reinigen en daarna op een nog natte ondergrond het spuitbeton aanbrengen. In onze analyse bleek al heel snel dat de mortel van BASF (Master Emaco S 488) hiervoor uitermate geschikt was. Sterker nog, het was de enige mortel die we hiervoor geschikt achten omdat deze al na enkele uren weer belast kon worden met zuur rioolwater (pH 2 à 3).” De Maaijer van BASF sluit daarbij aan: “Toen we hierover contact kregen, wist ik direct dat we hiervoor een ideaal product hebben, waarmee we uitstekende ervaringen in België hebben opgedaan. Master Emaco S 488 hecht snel en goed (ook boven het hoofd), is uitstekend verspuitbaar, snel uithardend, krimpcompenserend en aan te brengen in een grote laagdikte. En vanzelfsprekend voldoet het product volledig aan de EN 1504-3 norm.”

EEN GEWELDIG PROJECTTEAM In slechts zeventien dagen werd 2,1 kilometer rioolbuis, met een oppervlakte van 7.300 m2 behandeld. Luc van Dongen hierover: “Ruim vijftig mensen waren hierbij betrokken. De motivatie en de samenwerking tussen de verschillende partijen was uitstekend. Wat ik heel bijzonder vind, is dat we geen enkele overlastmelding hebben gehad, ondanks de locatie midden in Breda, en dat de zuivering steeds gewaarborgd bleef.” Tot slot: “Het klinkt misschien vreemd, maar toen we klaar waren, vond ik dat bijna jammer. Dat zegt misschien wel alles over hoe ik op dit project terugkijk.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 35

Journaal Groei verwacht in vraag naar staal

Beton drogen met brander van heteluchtballon

De wereldwijde vraag naar staal groeit in 2015, waarna de groei in 2016 zal versnellen, verwacht World Steel. De internationale brancheorganisatie voor de ijzer- en staalindustrie rekent voor dit jaar op een groei van de vraag met 0,5%. Voor 2016 voorziet de World Steel een groei van 1,4% naar 1,6 miljoen ton staal.

In Heerenveen is beton gedroogd met een heteluchtballonbrander. Vlammen tot zes meter hoog zorgden begin maart 2015 voor een bijzondere sfeer in de loods van transportbedrijf Bakker. Daar was ruim 500 kubieke meter beton gestort voor een vloer. Door de lage omgevingstemperatuur zou het beton maar langzaam drogen en dreigde vertraging bij het bouwproject. Vandaar de behoefte aan verwarming. Bij het proefdraaien lukte het om met de brander de temperatuur in de hal te verhogen met 4 tot 5 graden.

Veiliger en klantgerichter bouwen met nieuwe wet Met de ‘Wet kwaliteitsborging voor het bouwen’ wil minister Blok van Wonen en Rijksdienst de bouw veiliger en klantgerichter maken. De gemeentelijke bouwplantoets en het gemeentelijk toezicht op het bouwproces vervallen. In plaats daarvan moet de aannemer de kwaliteit achteraf aantonen. Het gaat om de controle van prestaties van samengestelde producten, as-built. Daarnaast introduceert het wetsvoorstel een verruiming van het opschortingsrecht voor particulieren van 3 naar 15 maanden. Ook wordt de aannemer verplicht een verzekerde garantie aan te bieden aan de opdrachtgever. Tot slot wordt de aansprakelijkheid van de aannemer dwingendrechtelijk aangescherpt. Het doel is dat het wetsvoorstel in 2016 in werking treedt. Hierna wordt begonnen met de minst risicovolle bouwwerken.

Beweging dempen met stalen slinger van 1.000 ton De Shanghai Toren in China, de op één na hoogste wolkenkrabber ter wereld, is voorzien van een ‘tuned mass damper’, die de horizontale beweging bij zware windstoten vermindert met een vijfde deel. Een belangrijk onderdeel van dit mechanisme is een 1.000 ton zware, stalen pendule. De inertie van de metalen slinger, die hangt tussen de verdiepingen 125 en 130, dempt de beweging van het gebouw. Het mechanisme heet ‘tuned’ omdat ook het zwaaien van de bal zelf afgeremd wordt. Dit gebeurt met hydraulische schokbrekers en een ‘eddy current damper’ die de versnelling dempt met magneten. Onder de stalen pendule staat een met magneten bedekte koperen plaat. Als het gebouw beweegt, zwaait de pendule heen en weer boven de magneten. Dit induceert een stroom in de koperen plaat en zorgt voor een tegengesteld magnetisch veld dat de beweging van de slinger remt.

BIM Loket van start Om te zorgen voor meer eenduidigheid en samenhang in BIM-standaarden, slaan de aanbieders en de Bouw Informatie Raad de handen ineen. Het BIM Loket is de nieuwe, onafhankelijke plek waar beheer, informatie en kennisdeling over open BIM-standaarden samenkomen. Het BIM Loket verbindt een netwerk van betrokken partijen en stimuleert samenwerking en kennisdeling. Gebruikers hebben één aanspreekpunt dat vragen beantwoordt en voorlichting geeft. De oprichting van het BIM Loket vond plaats op 30 april 2015, tijdens de BIM Praktijkdag in de Jaarbeurs in Utrecht.

Vijfduizend ton beton van oude Shelltoren naar hotel Amstelkwartier Het gevelbeton van Toren Overhoeks aan het IJ in Amsterdam krijgt een tweede leven in een hotel in het Amstelkwartier. Al het prefab beton van de buitenzijde van deze voormalige Shelltoren is verwijderd, vijfduizend ton in totaal. Het

Betonprijs 2015 Op 18 november 2015 vindt, aan de vooravond van de Betondag, de uitreiking van de Betonprijs plaats. Hiermee worden projecten met bijzondere betontoepassingen bekroond. Het aanmelden van projecten kan nog tot 1 september 2015 via de Betonvereniging. Projecten worden ingedeeld in de categorieën: bruggen en viaducten, natte waterbouw, woningbouw en utiliteitsbouw. Er zijn ook thematische prijzen op gebied van restauratie/reparatie, uitvoering, betontechnologie en constructief ontwerp. Per categorie en thema worden de projecten genomineerd door de jury. Onder de genomineerden, wordt minstens één prijs toegekend. Het is ook mogelijk dat er een eervolle vermelding wordt toegekend. De Betonprijs – die elke twee jaar wordt uitgereikt – bestaat uit een oorkonde voor de eigenaar van het winnende bouwwerk en andere betrokkenen en uit een betonnen plaquette die op het prijswinnende bouwwerk wordt aangebracht.

36 | BETON- & STAALBOUW

Foto: Jasper Juinen.

Journaal beton is bij recyclingbedrijf PARO vermalen tot granulaat. Dit toeslagmateriaal wordt door betoncentrale Mebin als grondstof gebruikt voor de betonspecie voor de bouw van Hotel Amstelkwartier. Aannemingsbedrijf J.P. van Eesteren neemt zowel de ontmanteling van Toren Overhoeks, die een nieuwe functie krijgt, als de bouw van het hotel voor zijn rekening. De bouw en de exploitatie van het hotel zijn gestoeld op de principes van de circulaire economie, waaronder het minimaliseren van afval en hergebruiken van materialen.

In de fabriek krijgen de betonelementen een voorbedrade elektro-infrastructuur, naast instortdozen met stopcontacten of uitbreidposities. De basisinstallatie telt meer punten dan de traditionele NEN 1010-woning en 20 uitbreidposities. Bewoners kunnen hun elektrische installatie zonder kap- of breekwerk aanvullen met stopcontacten, tv- en data-aansluitingen. De mogelijkheden zijn groter als een Niko Home Control installatie wordt ingegoten in het prefab beton. Deze huisautomatisering stuurt elektrische functies aan zoals zonwering, verlichting, verwarming, inbraakbeveiliging en aanwezigheidssimulatie.

Stalen dak van 20.000 m² voor sportcampus

Helft van gemeentelijke bruggen toe aan onderhoud

In het Zuiderpark in Den Haag is in maart 2015 begonnen met de bouw van een multifunctionele sportcampus met een stalen dak van 20.000 m². De oplevering van de sportcampus staat gepland voor het najaar van 2016. Het complex herbergt onder meer een topsporthal, een breedtesporthal, een turnhal en lesruimten voor de Haagse Hogeschool en ROC Mondriaan. Het architectonisch ontwerp komt van FaulknerBrowns Architects. De sportcampus heeft drie zones die worden verbonden door één stalen dak, dat van de hoofdentree omhoog helt richting de sportveldzijde en tot een hoogte van 25 meter reikt. ABT ontwierp de constructie van vakwerken, gecombineerd met IPE of HE-liggers. Het dak krijgt mos-sedumbedekking, zonnepanelen en zonnecollectoren. Samen met Ballast Nedam verzorgt Oostingh Staalbouw BV de complete staalconstructie van dit gebouw met circa 2,6 miljoen kilo staal.

De helft van de gemeentelijke bruggen en viaducten in Nederland is matig tot slecht onderhouden. Dat blijkt uit onderzoek van Bouwend Nederland, dat onder Nederlandse gemeenten een enquête hield naar de toestand van infrakunstwerken. Maar 50% van de gemeentelijke bruggen krijgt het predicaat goede conditie, becijferde de brancheorganisatie. De andere helft heeft ernstig behoefte aan onderhoud, dat varieert van kleine reparaties tot vervanging, omdat het te gevaarlijk is geworden. Gemeenten trekken te weinig geld uit voor inspectie en het behoud van bruggen, blijkt ook uit het onderzoek. Daar komt bij dat zij geen geld opzijleggen voor de verwachte vervangingsgolf. Ruim een kwart van de 400 gemeenten gaf respons aan de enquête van Bouwend Nederland.

Eerste Dag van de betontechnologie Snel installeren met elektra geïntegreerd in prefab beton Niko, Heembeton en Smart Elektra hebben een nieuw bouwsysteem ontwikkeld, waarmee de installatietijd met 15% afneemt: prefab betonwanden met een complete elektro-installatie inclusief bedrading en stopcontacten. Hierbij hoeft de installateur alleen het dekseltje van de stopcontacten te verwijderen en de installatie op de meterkast aan te sluiten.

Op 25 juni 2015 vindt op de Technische Universiteit in Eindhoven de eerste Dag van de Betontechnologie plaats. De Betonvereniging organiseert deze dag samen met Stutech, BFBN, Cement&BetonCentrum en VOBN, met ondersteuning van het PlatformBetoniek. ›

BETON- & STAALBOUW | 37

Journaal De dag biedt een overzicht van de mogelijkheden van beton. Zo richt de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven een informatieplein in over 3D-printen met beton. Demo’s, films en proefopstellingen rondom dit thema worden toegelicht door deskundigen. Aansluitend staan er lezingen op het programma over diverse betontechnologische onderwerpen, gericht op ontwerp, uitvoering en technologie. In een plenair deel worden vragen uit het publiek beantwoord en wordt een blik op de toekomst van de betontechnologie geworpen. Daarnaast krijgt de nieuwste lichting betontechnologen een diploma. De dag eindigt met een opdracht aan de volgende Dag van de Betontechnologie.

Laatste beton gestort voor 115 meter hoge radartoren De bouw van de nieuwe radartoren op Neeltje Jans is gereed. Eind april is het laatste beton gestort op het dak van de 115 meter hoge toren. De betonnen toren wordt de hoogste nautische radartoren in Europa en beschikt over één van de meest geavanceerde civiele radarantennes ter wereld. De toren gaat deel uitmaken van een keten en is bedoeld om schepen te begeleiden die voor anker liggen en op beloodsing wachten. Langs de hele Westerschelde en het aansluitende zeegebied staan nu 22 walradartorens. De nieuwe toren op Neeltje Jans wordt de 23e. In mei 2015 is de radarinstallatie geplaatst.

3 procent groei voor bouw verwacht De Rabobank verwacht dat de bouwproductie dit jaar met 3 procent groeit. De sector profiteert van de opkrabbelende economie, aldus de bank. Vooral de woningbouw laat in 2015 een fors herstel zien. De utiliteitsbouw profiteert van de aantrekkende bedrijfsinvesteringen.

Volgens Rabobank ligt de uitdaging voor de bouw in het maken van een cultuuromslag naar klantoriëntatie. Daarbij moet de focus van het productieproces naar de vraag hoe de partijen in de bouwkolom samen de behoefte van de afnemer kunnen invullen. Volgens de Rabobank is samenwerking met de bouwmaterialenindustrie hierbij cruciaal.

38 | BETON- & STAALBOUW

Uitlaatgassen en smog afbreken met fotokatalytisch beton Met speciaal beton worden uitlaatgassen en smog afgebroken en verkleuringen voorkomen. Fotokatalytisch beton, waarvan een brug in Barcelona is gemaakt, gebruikt zonlicht en titaandioxide om verontreinigde lucht af te breken. Als zonlicht het oppervlak van deze brug raakt, worden de meeste organische en sommige anorganische verontreinigende stoffen geneutraliseerd. Vuile lucht en smog blijven aan de brug ‘kleven’ zodat ze kunnen worden afgebroken. Door een regen- of hagelbui stroomt de vuiligheid eraf. Dit proces herhaalt zich, waardoor de brug weinig onderhoud nodig heeft om goed te blijven functioneren. De bijzondere brug in Barcelona wordt tevens voorzien van pv-panelen die LED-verlichting voeden. Het brugdek krijgt bovendien een fosforescerende laag, die in het donker oplicht.

Nieuw nanolaminaat weert corrosie Een Amerikaanse startup heeft een nieuwe behandeling ontwikkeld voor corrosiewering van staal. Het bedrijf Modumetal uit Seattle spreekt van de nieuwe generatie ‘groen’ staal. Het proces gaat als volgt: een stalen voorwerp gaat in een chemisch bad met metaalionen dat onder stroom wordt gezet. Door de stroom te variëren, ontstaat er een laminaat van drie metaallaagjes. Zo ontstaat een hechte schil. Het maakproces is volgens de bedenkers nauwelijks duurder dan galvaniseren. Het is met name van waarde voor toepassingen als buisleidingen die langer mee kunnen gaan. Maar ook in de infrastructuur – de Verenigde Staten hebben een probleem met achterstallig onderhoud van stalen bruggen – wordt voor de nanobehandelmethode een grote toekomst voorspeld. Ook stalen vangrails kunnen ermee behandeld worden.

Journaal Cement uit afval Chinese ijzerindustrie

Nieuwe decaan faculteit Bouwkunde TU Delft

Het afval van hoogovens is van waarde voor de cementproductie. Chinese staalbedrijven testen een technologie die de ijzerindustrie kan verduurzamen. De techniek zet afval uit hoogovens van de ijzerindustrie om in een grondstof voor cementproductie. Het smelten van ijzer geeft een steenachtige reststroom. Met een proces dat Dry Slag Granulation heet, wordt dit afval omgezet in kleine druppels. Na koeling met lucht ontstaat een glasachtig eindproduct, dat ideaal is voor cementproductie.

Peter Russell is per 1 mei 2015 de nieuwe decaan aan de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft. Russell is na een internationaal wervingsproces benoemd door het College van Bestuur. Hij volgt Karin Laglas op, die de TU Delft in de loop van 2014 heeft verlaten. Hiervoor was Peter Russell Professor Computer Supported Planning bij de Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule.

Stalen kroon op A’DAM toren Defecten in staal opsporen met polarisatie van licht Tata Steel en de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) gebruiken de scherpe blik en snelle computers van astronomen voor innovatie. De technieken van de sterrenkundigen zijn bruikbaar bij aardse toepassingen. Samen willen de partijen vervuilingen of defecten in staal opsporen met polarisatie van licht. Eerst moet duidelijk worden in hoeverre de technieken uit de astronomie voor Tata Steel en NOVA uitkomst bieden. Het gaat hierbij om zowel de extreem scherpe blik als de snelle verwerking van veel data.

Stelsel kwaliteitsverklaringen bouw herzien Het stelsel van kwaliteitsverklaringen in de bouw is officieel herzien. Minister Blok van Wonen en Rijksdienst, Jan van der Poel van de Raad voor Accreditatie en Kees Vriesman van de Stichting Bouwkwaliteit ondertekenden daartoe een overeenkomst. De bedoeling is dat de bouw en het bouwtoezicht er in de toekomst zeker van zijn dat kwaliteitsverklaringen voldoen aan Nederlandse en Europese regels. Het nieuwe stelsel moet bijdragen aan lastenverlichting voor bouwpartijen.

Op de voormalige Shelltoren aan het IJ in Amsterdam wordt een nieuwe, stalen kroon geplaatst. Dit gebouw ondergaat een transformatie van leegstaand kantoor tot verticale 24-uursstad: de A’DAM Toren. De kenmerkende oude Shellkroon is in september 2014 verwijderd. De nieuwe kroon is een stalen constructie die een observatiedek en een ronddraaiende restaurant gaat huisvesten. De kroon heeft een uitkragende vorm en steunt op een kern van 10 bij 10 meter. De staalfabriek heeft op maaiveldniveau de staalsegmenten geprefabriceerd, die op hoogte worden gemonteerd met een 1.200 ton kraan. Het zwaarste segment weegt 85 ton. In april 2016 opent het getransformeerde gebouw naar verwachting zijn deuren voor het publiek. A’DAM herbergt straks onder andere een membersclub, een hotel en kantoren voor creatieve muziekbedrijven of creatieve bedrijven met een muzikale inslag. De naam A’DAM is een verwijzing naar de stad en een acroniem voor Amsterdam Dance and Music.

Wij zijn officieel HAZ-dealer voor Nederland en België en hebben ons leveringsprogramma aangevuld met:

Door transparantie tussen Nederlandse kwaliteitsverklaringen en Europese CE-markeringen worden handelsbelemmeringen voorkomen. De Raad voor Accreditatie vervult de accreditatiefunctie voor de certificatie-instellingen die de kwaliteitsverklaringen verlenen. Stichting Bouwkwaliteit is toetsingscoördinator. SBK publiceert op haar website de lijst van kwaliteitsverklaringen met aansluiting aan de bouwregelgeving die onder het stelsel vallen.

• Ankerrail • Natuursteenverankering • Metselwerkondersteuning • Gevelplaatverankering Overtuig u van de zeer gunstige prijzen en vraag een offerte aan!

www.vanderblij.nl

+31(0)412 - 64 61 68

BETON- & STAALBOUW | 39

Journaal European Inventor Award-nominatie voor bio-beton Henk Jonkers van de Technische Universiteit Delft ontwikkelde zelfherstellend bio-beton. Dat is betonspecie met kalksteenproducerende bacteriën en calciumlactaat toegevoegd. Volgens de onderzoeker komen de bacteriën in actie als het beton gescheurd is en er water(damp) bij komt. Het bacteriële beton kan de levensduur verlengen van bruggen, straten en tunnels.

maken inhammetjes waardoor het water beter binnendringt. Het beton heeft hierdoor tevens een langere levensduur, aldus de onderzoekers. De nanokristallen worden gewonnen uit cellulose; een polysacharide die planten en bomen hun stevigheid geeft. Cellulose is een bijproduct uit de landbouw en de papierindustrie.

Betonnen watervat in de grond warmt en koelt kantoor Water in een 20 meter diep betonnen vat moet in Uden een kantoorpand op temperatuur houden. Het cilindervormige watervat krijgt een inhoud van 1.500 kubieke meter en een diameter van 13,5 meter. Het Ecovat-bouwsysteem is gebaseerd op een vat-in-vat principe dat bestaat uit een warmtebuffer, een modulaire integratie van de verschillende wanddelen en een systeem voor energie-uitwisseling. De buitenschil is gemaakt met soil mix technieken. De modulaire opbouw, warmte-uitwisseling en controlesoftware zijn gepatenteerd. Met de aanleg van de Europees gepatenteerde vinding, een prototype, is een investering gemoeid van ruim 600.000 euro.

Henk Jonkers en het bio-beton zijn genomineerd voor een European Inventor Award, een initiatief van het European Patent Office. Jonkers’ uitvinding is vertaald naar drie producten die in 2015 op de markt komen: zelf-herstellend beton, reparatiemortel en een vloeibare reparatievariant. Het bio-beton kan voor nieuwbouw, onderhoud en renovatie worden gebruikt.

Versterking van beton met cellulose Nanokristallen van cellulose maken beton sterker. Sinds kort is bekend hoe. De nanokristallen verbeteren de hydratatie van de betonspecie, ontdekten wetenschappers van de Purdue University uit de Verenigde Staten. Als niet alle cementdeeltjes in het beton gehydrateerd zijn, ontstaan er poriën. De treksterkte van beton neemt met nanokristallen met 30 procent toe. Die

40 | BETON- & STAALBOUW

Journaal Waterleidingsprinkler wint Innovatieprijs Brandveiligheid

Prefab betonskelet voor eerste energieneutrale woontoren in Nederland

De waterleidingsprinkler heeft de Innovatieprijs Brandveiligheid 2015 gewonnen. Dit product biedt volgens het juryrapport een oplossing voor een veelbesproken vraagstuk en geeft bescherming aan bijvoorbeeld ouderen die langer zelfstandig wonen.

In maart tekenden Amvest Investment Management en Hurks een turnkey-overeenkomst voor het project @Home Amstelkwartier in Amsterdam. Dit is de eerste energieneutrale woontoren in Nederland. Het gebouwgebonden energiegebruik wordt lokaal opgewekt. Het appartementencomplex krijgt energiezuinige installaties zoals CO2-gestuurde afzuiging, een warmteterugwinsysteem voor de douches en vloerverwarming met aansluiting op de stadsverwarming. Op een deel van de gevels en daken komen zonnepanelen. Het ontwerp van het 73 meter hoge gebouw met 160 huurappartementen is van Mecanoo Architecten uit Delft. Het gebouwskelet wordt opgetrokken uit beglaasde prefab betonnen sandwich gevelelementen van Hurks prefabbeton. Door te werken met kant-en-klare bouwelementen bedraagt de bouwtijd slechts anderhalf jaar en blijft de overlast voor omwonenden beperkt. De start van het bouwproject aan de Amstel is gepland voor juli 2015.

De waterleidingsprinkler wordt door de hele woning in de leidingen geĂŻnstalleerd aan of in het plafond en aangesloten op het waterleidingnetwerk. Hierdoor zijn dure pompen en een apart leidingnetwerk voor de sprinkler niet meer nodig. De waterleidingsprinkler is ontwikkeld door BAM Techniek â&#x20AC;&#x201C; Fire Protection, Siron, TU-Delft, Brandweer Nederland en VSH Fittings B.V.

Afbeelding: CIIID en Zes x Zes.

BETON- & STAALBOUW | 41

PLAATSNAAM STEIN | Langshaven | Projectnaam

Afsluitbare aanvaarconstructie In de haven van Stein (Limburg), in het relatief smalle Julianakanaal, worden veel gevaarlijke stoffen verladen. Om de verlading te beschermen tegen uit koers geraakte schepen, is een afsluitbare aanvaarconstructie gemaakt. Nauta Staalbouw uit Heeg heeft daarvoor een imposante hefconstructie gefabriceerd, bestaande uit een 66 meter (!) lange hoofdligger van 125 ton en twee kolommen van elk 40 ton. Het Chemelot terrein bij Stein heeft een haven waar veel gevaarlijke stoffen verladen worden. Zo wordt er bijvoorbeeld door OCI Nitrogen ammoniak aangevoerd per pijpleiding. Het is natuurlijk belangrijk dat het verladen van deze vloeistoffen veilig gebeurt. De verlading is dan ook met vergaande veiligheidsmaatregelen omgeven. Remming- en geleidewerken bij de haven van Stein zijn daar de zichtbare uitvloeisels van, om de kade te bescher-

42 | BETON- & STAALBOUW

men tegen scheepverkeer. Tijdens de overslag in binnenvaartschepen moet de haven volgens de voorschriften volledig afgesloten zijn voor andere scheepvaart. Dat heeft geleid tot de ontwikkeling van een afsluitbare aanvaarconstructie.

MINIMALE INVESTERING De afsluitbare aanvaarconstructie is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met Van den

Biggelaar gronden waterbouw en Sitech, die ondersteuning levert op het gebied van site- en manufacturing services in de procesindustrie. “Een samenwerking al vroeg in het traject heeft ervoor gezorgd dat Nauta het ontwerp precies kon afstemmen op de wensen van de betrokken partijen”, verklaart Harold Booi van Nauta. “Het heeft geresulteerd in een optimale oplossing tegen een minimale investering.” ›

PLAATSNAAM STEIN||Projectnaam Langshaven

'Na het laden of lossen beweegt de hoofdligger omhoog door middel van een verticale hijsconstructie, aangedreven door twee grote elektromotoren'

BETON- & STAALBOUW | 43

REMMINGWERK, OFFSHORE CONSTRUCTIES EN MEER: Gebouwd in Heeg, wereldwijd verscheept. Of in dit geval naar Stein in Limburg! Een hoogstaand huzarenstuk van 125 ton zwaar en 66 meter lang.

www.staalbouwnauta.com

STEIN | Langshaven

Nauta heeft de aanvaarconstructie geconstrueerd met twee heftorens met daartussenin een hoofdligger. “Deze ligger werkt als een hef, die de haven afsluit voor ander vaarverkeer wanneer er gelost of geladen wordt”, verduidelijkt Booi. “Na het laden of lossen beweegt de hoofdligger omhoog door middel van een verticale hijsconstructie, aangedreven door twee grote elektromotoren. Daarna kan het schip veilig uitvaren. De gehele constructie is bij ons op locatie in Heeg geproduceerd en vervolgens op pontons naar Limburg gevaren, alwaar de aanvaarbescherming is opgebouwd.”

MEGALIGGER De heftorens en een deel van de remmingen werden al eerder in Stein geplaatst, waarna het wachten was op de enorme, 66 meter lange hoofdligger. Deze werd in Heeg in drie delen geproduceerd en daarna geassembleerd, ook op de eigen kade van Nauta. “De hefconstructie moest op locatie nog wel voorzien worden van het bewegingswerk, waaronder de motoren, lieren, schijvenhuizen, elektra, et cetera. Het bewegingswerk in losse onderdelen, inclusief de hoofdligger, zijn op een afzinkbaar ponton geladen in Heeg. Afzinkbaar? Ja, voor het monteren was het van belang om de ponton te kunnen laten afzinken, zodat de enorme hoofdligger op de juiste hoogte kon worden ingehangen. Gelukkig hadden we de professionals bij Schot, Mammoet en Lekstroom ingeschakeld voor hulp. Aan de hefconstructie zijn stalen buisliggers bevestigd die in het geval van een aanvaring de vrijkomende energie via de staande buispalen overbrengen naar de bodem.”

Begin december vorig jaar werd de hoofdligger ingevaren en amper een week later werd de aanvaarconstructie al in bedrijf genomen. De imposante staalconstructie zorgt ervoor dat schepen bij een eventuele aanvaring van de verladingsplek worden weggeduwd. Harold Booi van Nauta kijkt dan ook terug op een prettige samenwerking met alle partijen. ❚

ONGEHINDERD VERLADEN   Om vloeibare materialen in de haven van Stein veilig te kunnen verladen, is een specifieke aanvaarbeveiliging gebouwd. Volgens Henk Kleinloog van Van den Biggelaar Grond- en Waterbouw zijn gedurende de ontwikkelingsfase meerdere constructies de revue gepasseerd. “Uiteindelijk bleek de beweegbare hefconstructie de best passende oplossing voor deze situatie”, vertelt hij. “Het doel was namelijk om een locatie te creëren waar een schip dat ligt te verladen, nooit geraakt zou kunnen worden door andere schepen in het kanaal. De aanvaarbeveiliging moest enerzijds beweegbaar zijn en anderzijds voldoen aan de eisen van Rijkswaterstaat. Er is dan ook veel tijd besteed aan de voorbereiding en engineering. Zo hebben we in eerste instantie de mogelijkheden bekeken van een drijvende constructie, alsmede een aanvaarbeveiliging conform een slagboomprincipe beschouwd. Uiteindelijk bleek de hefconstructie de meest optimale, omdat deze onafhankelijk is van de waterstand – de constructie beweegt recht omhoog – en bovendien weinig ruimte in beslag neemt en de doorgang naar de oorspronkelijke overslaglocatie niet belemmert. Aangezien we verantwoordelijk waren voor het ontwerp en de engineering, konden we de constructie in ‘hapklare’ delen verdelen om deze op locatie te kunnen installeren. De staalconstructie is uitbesteed aan Nauta Staalbouw.” Van den Biggelaar Gronden Waterbouw heeft vanaf het schip in de haven de paalfundering aangebracht en vervolgens samen met Nauta de aanvaarbeveiliging gemonteerd. “Als de aanvaarbeveiliging is gesloten, is het onmogelijk om de overslaglocatie vanuit het kanaal te bereiken en kunnen schepen veilig worden verladen”, besluit Kleinloog.

BETON- & STAALBOUW | 45

Reportage

VROUW Tekst: Anton Stig Beeld: Breedveld Staal

VAN STAAL

46 | BETON- & STAALBOUW

ReportagE

Ergens in de komende jaren wil Joanne haar vader Peter Breedveld opvolgen bij Breedveld Staal. Hierbij krijgt de groothandel uit Krimpen aan den IJssel en familiebedrijf pur sang in de toekomst opnieuw een Breedveld aan het roer. Om precies te zijn uit de vierde generatie.

'We leveren materiaal voor sierhekken en bruggen tot complexe offshore-installaties, de reparatie van schepen en tal van andere zaken daar tussenin' Om goed op haar toekomst te zijn voorbereid, is Joanne al een paar jaar bij haar vader in bedrijf. Zo regelt zij het één en ander op financieelorganisatorisch gebied, maar covert ze ook de marketing en springt ze bij op de in- en verkoop. Bij het meer dan 60-jarige familiebedrijf verdienen bijna twintig mensen hun boterham. Naast haar pa en haar oom is ook haar eigen man Martijn Feijen in het bedrijf actief. “Achter elke sterke vrouw staat hier dus ook een sterke man,” zo licht Joanne toe. Breedveld Staal werd in 1946 opgericht door haar overgrootvader Jan Breedveld. Er werd voornamelijk geleverd aan de offshore- en scheepsbouwbranche. De focus is intussen uitgebreid naar wegen waterbouw. Onder meer als het gaat om hulpconstructies van balkstaal, just-in-time aanlevering voor lasbedrijven en bruggenbouwers. Leveringen aan de offshore, de scheepsbouw(reparatie) sector en aan de wegen waterbouw zorgen samen voor het leeuwendeel van de omzet bij de staalhandel.

STAAL FASCINEREND Voor de meeste mensen is staal geen sexy product, zegt Joanne, die International Busi-

ness studeerde. “Zelf vind ik staal niet alleen fascinerend maar ook tot de verbeelding sprekend. Een cultuur ook, waarmee ik al jaren ben vergroeid.” Wat zij er leuk aan vindt? De uitdaging aangaan om de klant aan een oplossing te helpen en te verbazen dat niks te gek is. “We leveren materiaal voor sierhekken en bruggen tot complexe offshore-installaties, de reparatie van schepen en tal van andere zaken daar tussenin.” Dat er nagenoeg geen vrouwelijke collega’s in haar functie en branche te vinden zijn, vindt Joanne niet erg. “Iedereen moet zelf weten wat hem of haar het beste lijkt.”

OOK DE JONGSTE Dat ze met haar leeftijd (28) veelal ook nog eens de jongste is, ervaart ze niet altijd als de handigste combinatie in de traditionele mannenwereld. Tegelijkertijd kan het ook een geheim wapen zijn. Ze is het dan ook onmiddellijk eens met de stelling dat zij misschien wel juist daarom zou kunnen uitgroeien tot een ‘vrouw van staal.’ Al heeft ze, zegt ze, binnen de composiet inmiddels ook de nodige kennis opgedaan en contacten weten te leggen. Naast constructiestaal, levert Breedveld Staal verder roestvaststaal, aluminium, ‘groen- en prefabstaal’ en nevenproducten zoals lasbochten, fittingen, et cetera. Joanne spreekt van ‘een nauwkeurig samengesteld assortiment voor staalverbruikers in de ruimste zin van het woord.’ “Materialen kortom, die wij zeker niet zien als koude halffabricaten, maar juist als het begin van mooie en functionele eindproducten.” Sterkste punt van Breedveld Staal is volgens Joanne niet alleen de gegarandeerde kwaliteit van het materiaal, maar boven alles de vriendelijke en efficiënte afwikkeling ‘met korte communicatielijnen en strakke, gegarandeerde planningen en een betrouwbare, logistieke afhandeling.’ ❚

BETON- & STAALBOUW | 47

SITTARD | De Wissel

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: BLM-Wegenbouw

Op het kruispunt Elisabeth van Barstraat, Odasingel en Rijksweg Noord in Sittard komt een turborotonde. Dankzij de rotonde kunnen de 20.000 weggebruikers die nu dagelijks dit punt passeren, vlotter doorstromen en gemakkelijker de stad bereiken. Tot nu toe werd het verkeer op het kruispunt geregeld met verkeerslichten, maar door het grote aantal weggebruikers zorgen deze voor lange wachtrijen en een opeenhoping van uitlaatgassen. De gemeente weet dat een turborotonde uitkomst biedt, maar laat het aan de kenners over om hiervoor de beste oplossing te bedenken. Zij omschrijft de opdracht – Programma van Eisen en globale schets – in een UAV-GC contract. Hoofdeis is dat het verkeer tijdens de aanleg doorgang vindt. Het is BLM-Wegenbouw die hiervoor, samen met ingenieursbureau Antea Group, de slimste aanpak bedenkt.

48 | BETON- & STAALBOUW

UITVOERING IN FASEN Het voorstel van BLM-Wegenbouw is op twee punten onderscheidend. Om te beginnen voert zij de aanleg van de rotonde gefaseerd uit, waardoor zij voldoet aan de hoofdeis. Het verkeer kan doorgang vinden. Zij sluit steeds één verkeersbaan per keer af en leidt het verkeer over de andere baan. Later in het uitvoeringsproces kan het verkeer ook over een gedeelte van de nieuwe rotonde geleid worden. “Alleen de uitvoering bood ruimte voor creativiteit,” vertelt Wim Ramakers, projectleider van BLM-Wessem. “De verkeerskundige oplossing lag vast in het schetsontwerp.”

SITTARD | De Wissel

WERKEN MET ONGEWAPEND BETON BLM-Wegenbouw vindt ook een manier om sneller te bouwen. Zij voert de volledige rotonde uit met ongewapend beton. “We hebben hier veel onderzoek naar gedaan,” vertelt Ramakers. “Dit wees uit dat ongewapend beton – met een dikte van 27 centimeter – sterk genoeg is om de verkeersstromen te dragen. Het is niet veel handiger of goedkoper dan gewapend beton. Ook bij ongewapend beton heb je te maken met krimpvoegen, dilatatievoegen, deuvels en koppelstaven. Het werkt echter wel sneller, waardoor de uitvoeringstijd van slechts dertien weken haalbaar werd.”

ONVOORZIENE OMSTANDIGHEDEN Een factor waarop BLM-Wegenbouw geen invloed kan uitoefenen, is het weer. Maar dat werkt tot nu toe mee. “We hebben regen gehad, maar niet zodanig dat we het werk stil moesten leggen. We hebben de dertien weken dus gehaald. Medio mei 2015 was het project volledig gereed." En over het werken met UAV-GC contracten: “Deze gaan gepaard met enorme papiermassa’s en een grote verantwoordelijkheid. We hebben alles zelf geëngineerd en moesten bij oplevering aantonen dat we hebben gemaakt wat we hebben

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Sittard - Geleen ONTWERP BLM Wegenbouw uit Wessem i.s.m. Antea Ingenieurs Group uit Geleen BOUWKOSTEN € 2 miljoen BOUWPERIODE september 2014 – juli 2015 KENGETALLEN 500 m hoofdriool, 1,5 km huis- en kolkaansluitingen, 2.300 ton asfalt, 1.900 m2 betonverharding, 8.000 ton funderingsmateriaal, 7.850 m3 grondverzet, 6.000 m2 straatwerk

beloofd. Ook het omgevingsmanagement en de bewegwijzering vallen onder onze verantwoordelijkheid. Dat maakt deze werken heel uitdagend.” ❚

ENGINEERING VAN EEN ONGEWAPENDE TURBOROTONDE Voor de engineering van turborotonde De Wissel werkt BLM-Wegenbouw samen met Antea Group. Binnen deze samenwerking ontstaat voor het eerst het idee om de rotonde gefaseerd uit te voeren en wel in ongewapend beton. “Dat was een behoorlijk innovatief idee”, vertelt Jeroen Heijmans, projectleider van de Vakgroep Contractering. “Deze oplossing is namelijk alles behalve voor de hand liggend.” Toch besluiten zij om – met de hulp van in- en externe experts – de mogelijkheden kritisch te onderzoeken. De draagkracht blijkt dan geen enkel probleem te vormen. Met een betondikte van 27 centimeter zijn de vloerdelen sterk genoeg. Veel groter is de uitdaging van het voegenplan. “Beton gedraagt zich het best in vierkante delen”, vertelt Heijmans hierover. “We moesten er – gezien de ronde vorm van de rotonde – voor zorgen dat de krachten ook met andere segmentvormen gelijkmatig werden verdeeld.” Maar de winst is groot. Dankzij de toepassing van het ongewapende beton wordt de uitvoeringstijd aanzienlijk korter. Er ontstaat meer flexibiliteit tijdens de aanleg, waardoor de gefaseerde uitvoering mogelijk wordt. Er wordt een grote hoeveelheid ijzer uitgespaard, wat zorgt voor een forse besparing. En ten slotte wordt het beheer van de rotonde eenvoudiger. Heijmans: “Dit voordeel speelt pas over zo’n twintig jaar, maar in geval van schade kan dan zonder problemen een betonplaat worden verwijderd en vervangen. Dat is bij gewapend beton ook mogelijk, maar veel lastiger.” Dankzij de toepassing van ongewapend beton wordt De Wissel in een recordtijd van drie maanden voorbereid en in dertien weken gerealiseerd.

BETON- & STAALBOUW | 49

EVERDINGEN | Hollandse Waterlinie

Historische betonreparatie

De historische sluizen en duikers van Fort Everdingen worden weer in oude luister hersteld, want de tand des tijds heeft overduidelijk geknaagd aan deze waterstaatkundige werken. Ardon is verantwoordelijk voor het constructief herstel van onder meer de door betonrot geteisterde kunstwerken en ‘gescheurde’ landhoofden.

50 | BETON- & STAALBOUW

EVERDINGEN | Hollandse Waterlinie

'De waterstaatkundige werken zijn gebouwd in een periode met veel minder en bovenal ook lichter verkeer' Fort Everdingen is een voormalig fort dat deel uitmaakt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een verdedigingslinie van water om West-Nederland heen. Het werd in 1842 gebouwd en moest ervoor zorgen dat vijandelijke legers niet over de Lekdijk of de rivier door de waterlinie heen konden breken. Vanuit het fort kon het omliggende gebied onder water worden gezet met een inundatiesluis. De opdracht voor de restauratie van het fort met zijn historische sluizen en duikers is gegund aan Heijmans, op basis van de Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI).

VERKEERSBELASTING  “Aanvankelijk hadden we voor een andere partij – die zich ook had ingeschreven op dit project – een offerte gemaakt voor de betonreparatie en injectiewerkzaamheden”, bekent Gerrit Heikamp van Ardon. “Nadat de provincie Gelderland het project aan Heijmans had gegund, zijn we met hen in contact getreden en zijn we in december vorig jaar tot een akkoord gekomen.” De restauratie omvat voor Heijmans onder meer het vervangen en repareren van natuursteen en metselwerk, het herstellen en gangbaar maken van stalen bewegingswerken en het repareren en vervangen van diverse houten brugdelen en stalen leuningen. “De waterstaatkundige werken zijn gebouwd in een

periode met veel minder en bovenal ook lichter verkeer”, vervolgt Heikamp. “Als gevolg van dooizouten en een grotere verkeersbelasting vertonen de kunstwerken nogal wat gebreken, ook constructief gezien. Zo is er sprake van betonrot en gescheurd metselwerk ter plekke van de landhoofden.”

SCHEURVORMING  Om de constructieve waarde van met name kunstwerk E in het bestek weer te herstellen, wordt het kunstwerk opnieuw ‘aangewerkt’. Heikamp: “Met name de constructieve randliggers zijn behoorlijk aangetast. Aan beide zijden wordt over de gehele lengte een bekisting gemaakt en wordt de randligger met een mortel aangegoten en afgewerkt. Tevens worden de gemetselde landhoofden, waar scheurvorming optreedt, constructief hersteld met een cementgebonden injectiemortel.” Op basis van het bestek heeft Ardon nog wel wat wijzigingen aangebracht. “Zo stond er een gietmortel met een korrelgrootte van 8 millimeter voorgeschreven, maar vanwege de beperkte ruimte van in totaal 2 centimeter hebben we een mortel met een kleinere korrelgrootte geselecteerd”, verduidelijkt Heikamp. “Op die manier proberen we altijd mee te denken, om tot een optimaal en technisch goed onderbouwd eindresultaat te komen.” De werkzaamheden van Ardon hebben betrekking op betonreparatie en injectiewerkzaamheden in al zijn vormen, zegt Heikamp. “Behalve restauratiewerken zoals Fort Everdingen, houden we ons ook bezig het afdichten van kelders aan de buitenzijde of parkeergarages onder het maaiveld. Zo hebben we bijvoorbeeld ook de nieuwe, 500 meter lange parkeergarage in Katwijk waterdicht gemaakt.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 51

BFW

software voor de wapenings- en betonindustrie

www.lic.nl

BFW De complete wapeningsoplossing voor uw bedrijf L.I.C. Pfinztalstraat 2, 4143JB Leerdam T +31 345 636 040

www.lic.nl

Beton in beweging Advies en verkoop Engineering Productie Montage Projectbegeleiding Service en onderhoud Postbus 8, 3769 ZG Soesterberg | 0346 351 774 | info@ubo.nl | www.ubo.nl

ENORME ONTWIKKELINGEN IN

WAPENINGSSOFTWARE

Sinds 1992 ontwikkelt L.I.C. software voor de wapenings- en betonindustrie. Vooral de laatste tien jaar zijn enorme stappen gezet en heeft L.I.C met BFW een ERP-systeem in handen dat alle processen in de wapenings- en betonindustrie ondersteunt. De wapenings- en betonindustrie is voortdurend in beweging. “Daarop spelen wij in met onze software”, begint Hans-Peter van den Akker van L.I.C.. “Wij fungeren in feite als spreekbuis voor veel van onze klanten en vertalen de vraagstukken naar oplossingen binnen de ICT. Inmiddels is BFW de standaard in Nederland en België als het gaat om software voor de ondersteuning van de wapeningsindustrie. “We zijn nauw betrokken bij de ontwikkelingen via de Vereniging Wapeningsstaal Nederland (VWN) en doen mee met het bedenken van elektronische uitwisselingsformaten via S@les in de bouw. Daarnaast doen we onderzoek naar mogelijkheden voor ketenintegratie in de branche en ondersteunen dit met eigen software.”

3D schema

3D model

GEEN STANDAARD PRODUCT Van den Akker: “Wapening is allesbehalve een standaard product. Dat vraagt om aangepaste oplossingen die zich richten op de maatwerkproducten die gevraagd worden. BFW kent een modulaire opbouw die prima aansluit bij die maatwerkproducten.” De traditionele verdeling tussen het aanleveren van losse wapening op de bouw en prefab wapeningsoplossingen is aan het vervagen, wat ertoe leidt dat van beide de meest ideale keuze moet worden gemaakt. Gevraagd naar deze ontwikkelingen, geeft Van den Akker aan dat er steeds meer verantwoordelijkheid en risico’s worden overgenomen van de aannemer in het wapeningsproces. “Wapeningscentrales worden geacht bij aanbesteding een kant-en-klare oplossing te leveren aan de hand van heel weinig informatie. Dat betekent dat centrales snel een eigen wapeningsvoorstel moeten kunnen maken. Hierin voorziet BFW met eigen wapeningsmodellen voor allerlei elementen (funderingsbalken, wanden, balkonplaten, etc.) en een voorziening om 3D-informatie uit wapeningstekensoftware te importeren. BFW kan de getekende wapening volledig ontrafelen tot op elk afzonderlijk element, uiteraard wel met behoud van de 3D-kenmerken, om hiervan vervolgens produceerbare lasschetsen te maken.”

KOPPELINGEN EN INTEGRATIES

BFW kan worden geïntegreerd met de boekhoudsoftware van AccountView. “De integratie

gaat veel verder dan alleen een koppeling”, benadrukt Van den Akker. “Beide platformen kunnen met elkaar 'praten' en informatie uitwisselen om elkaar te verrijken, met als doel de boekhouding verregaand te automatiseren.” Behalve een administratieve koppeling en een koppeling met (wapenings)tekenpakketten heeft BFW nog een derde interface. “We kunnen met onze software ook machines aansturen op basis van de productieplanning”, zegt Van den Akker. “We hebben dan ook veel contact met machinebouwers in Europa. Op deze manier hoeven aan de machine geen handelingen meer te worden uitgevoerd en dat vermindert de faalkosten aanzienlijk. De mogelijkheden van de machines in de wapeningsbranche zijn de laatste jaren namelijk enorm

toegenomen. Zo is een gerobotiseerde lasmachine in staat drie handeling ineen uit te voeren: knippen van staven, lassen en buigen. Aangestuurd vanuit BFW rollen de balken en korven bij wijze van spreken kant-en-klaar uit de machine.” De software van L.I.C. is een Windowsapplicatie en kan volgens Van den Akker ook op een terminalserver draaien. “We zijn bovendien bezig met de ontwikkeling van een webapplicatie om bijvoorbeeld met de software rechtstreeks de webshop te bedienen. Tevens kan men straks via deze webapplicatie op basis van parameters balken en kolommen gaan modelleren, waaraan direct een prijskaartje kan worden gehangen. Want een wapeningsproduct is vaak een artikel op maat. Juist dat maakt onze branche ook zo interessant.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 53

BIM, SLIM en LEAN BIM, SLIM en LEAN zijn termen die vaak worden gebruikt. Maar wordt er vandaag de dag ook echt zo gewerkt? Tebodin heeft daar het antwoord op: “Slimmer werken is een must.” Zo is bij een recent project gekeken hoe efficiënter kon worden omgegaan met de doorlooptijd. Dat heeft geleid tot de keuze voor modulair bouwen. “Bij dit vraagstuk waren 3D-modellen, 3D-scans en BIM van het grootste belang”, zegt Chi-Wa Tang, senior constructeur bij Tebodin Nederland. Tebodin is een advies- en ingenieursbureau met 50 vestigingen en is actief in 23 verschillende landen. Met ruim 4.800 hoogopgeleide consultants en ingenieurs die dagelijks 250 klanten bedienen is Tebodin een grote speler op de markt.

CAPSTONE EN MODULAIR BOUWEN Sinds enkele jaren is Tebodin adviseur van Huntsman, een internationaal opererend petrochemisch bedrijf dat gevestigd is in de Botlek. In 2012 is het bedrijf als EPCm-contractor gestart met het project Capstone, dat voorziet in de uitbreiding van de downstream productie van Huntsman met een produc-

54 | BETON- & STAALBOUW

tie-unit voor flexible polyolen. Om de bouwtijd op het terrein te verkorten en de overlast en de veiligheidsrisico’s voor de in bedrijf zijnde fabriek tot een minimum te beperken, is gekozen voor een modulaire opbouw van zowel de constructie als de installatie. Een werkwijze die voor de chemische industrie niet gewoon is. De prefabricage van de modulaire onderdelen geschiedt bij de aannemer op haar eigen terrein en worden na gereedkoming over water en weg getransporteerd naar het fabrieksterrein. Een module bestaat uit de draagconstructie, belast met delen van de procesinstallatie, waaronder pompen, warmtewisselaars, vaten, leidingen, afsluiters, instrumenten en kabelbanen.

De nieuwe flexible polyolen installatie is een open geschoorde staalconstructie bestaande uit vijf modules. De reactor, module I, heeft een grondoppervlak van 6 x 12 meter en een hoogte van ruim 14 meter. In de verdiepingsvloer, 10 meter boven maaiveld, ondersteunt deze module een reactorvat en een opslagvat, elk met een operationeel gewicht van ongeveer 100 ton. De tweede module is 6 x 6 meter en net zo hoog. Hierin bevindt zich het drogervat met een operationeel gewicht van ongeveer 90 ton. De vacuümmodule IV is qua afmetingen gelijk aan de eerste module. In deze module is onder andere een vacuümsysteem geplaatst dat eveneens als een op zichzelf staande module mag worden gezien, omdat deze een eigen staalconstructie heeft. De settler module V is de kleinste module met de afmetingen 6 x 6 meter en 5 meter hoogte. De modules worden, nadat ze zijn geïnstalleerd op de onderheide betonnen fundering, aan elkaar gekoppeld. Module III, het trappenhuis, heeft een vloeroppervlak van bijna 3 x 6 meter en is 13 meter hoog.

SCIA ENGINEER “Scia Engineer wordt veel gebruikt bij gecompliceerde projecten”, aldus Tang. Ook voor het ontwerp van de staalconstructie bij Capstone is Scia Engineer gebruikt. “De gekozen aanpak heeft ons veel tijd bespaard. In het ontwerp is rekening gehouden met permanente en tijdelijke ontwerpsituaties. Zo moet bijvoorbeeld bij transport en hijsen additioneel staalwerk worden meegenomen, om de sterkte, stijfheid, stabiliteit en samenhang van de modules te kunnen waarborgen. Dit gebeurt dan in samenspraak met de aannemer.” Tebodin maakt ook naar volle tevredenheid gebruik van de helpdesk van Nemetschek Scia. “Scia zit niet stil; de software vernieuwt voortdurend. Zowel tijdens trainingen als bij projectgerelateerde vragen zorgt de helpdesk van Scia altijd voor een gedegen antwoord. De mensen zijn kundig, kennen het programma en schakelen snel. Nemetschek Scia is een fijne partner waar wij graag mee samenwerken”, concludeert Tang. ❚

BETON- & STAALBOUW | 55

Tekst: Fiona van Gemert-de Heus, Zutphens Persbureau

‘WIJ LATEN DE CONSTRUCTEURSWERELD (NIET) SCHUDDEN’ De gaswinning in Groningen leidt tot aardbevingen, die veel schade veroorzaken aan gebouwen. Omdat de kans op aardbevingen toeneemt, is het steeds belangrijker geworden dat gebouwen aardbevingsbestendig zijn. Volgens schattingen moeten 30 tot 90.000 woningen in Groningen herberekend worden. Technosoft in Deventer biedt daarom als enige 3Muri aan, een softwarepakket dat eenvoudig en snel constructies kan (her)berekenen op aardbevingsbestendigheid.

“Als marktleider vinden wij het belangrijk dat we onze klanten, constructieve ingenieursbureaus, een goede oplossing kunnen bieden”, vertelt commercieel directeur Bart Zwager. “Er is maar weinig kennis over aardbevingen in Nederland. Met deze software kunnen we berekenen wat het effect van aardbevingen is op gebouwen en welke voorzieningen we moeten treffen om ze aardbevingsbestendig te maken.”

56 | BETON- & STAALBOUW

Technosoft levert hiervoor met twee pakketten: AxisVM en het Italiaanse 3Muri. Met dat laatste product kunnen ook de aardbevingen in Nederland beoordeeld worden volgens de nieuwe landelijke praktijkrichtlijnen (NPR 9998) die nu in concept zijn opgesteld. “In Nederland zijn we helemaal niet gewend om gebouwen te ontwerpen op basis van aardbevingen”, legt salesmanager Rob Rekers uit. Het grootste deel van de gebouwen bestaat uit woningen waarbij de hoofddraagconstructie uit metselwerk bestaat. Het pakket 3Muri is bij uitstek geschikt voor deze berekeningen. Bovendien kan het in een paar minuten een analyse doen waar andere pakketten een nacht over doen. Technosoft heeft het verkooprecht in

Nederland en het bedrijf biedt ook ondersteuning in de vorm van service, ondersteuning bij het gebruik en opleidingen. “Het pakket is heel makkelijk te gebruiken en het is ook nog betaalbaar”, belooft Zwager. “Zo komen dit soort berekeningen ook binnen het bereik van de minder grote constructeurs- en ingenieursbureaus.”

KOMO-CERTIFICERING Veel van de bureaus kennen Technosoft al. Het bedrijf is ‘onbetwiste marktleider’ op het gebied van software voor het berekenen van constructies. Zo behaalde het bedrijf onder andere als eerste in Nederland de KOMO-certificering voor het berekenen van betonconstructies. ❚

SCHIPHOL | Busterminal

TRANSFORMATIE COMPLEET De lichtgewicht staalconstructie van de voormalige T2-hangar is door Aa-Dee Machinefabriek Staalbouw Nederland volledig geïnspecteerd, gerepareerd, gemodificeerd en opnieuw geconserveerd. Voortaan doet de voormalige hangar dienst als hoofddraagconstructie voor de nieuwe busterminal op openbaar vervoersknooppunt Schiphol Noord. Een gigaklus, gezien de duizenden bouten, Engelse maatvoering, vele honderden Willemsankers en korte uitvoeringsperiode. De transformatie is inmiddels een feit.

“We zijn door Heijmans benaderd om letterlijk ons licht te laten schijnen op de constructie van de voormalige T2-hangar, die opgestapeld lag in een donkere hal”, vertelt Reyndert van Aspert van Aa-Dee Machinefabriek Staalbouw Nederland. “Zo op het eerste gezicht bleken de kolommen en liggers in redelijke conditie, al was het toch best moeilijk in te schatten. We hebben de onderdelen vervolgens naar onze werf in Schijndel getransporteerd om de constructie aan een nadere inspectie te kunnen onderwerpen

en geschikt te maken voor hergebruik als draagconstructie voor de nieuwe busterminal.”

LICHTE CONSTRUCTIE  De constructie van de voormalige T2-hangar is relatief licht van gewicht, ondanks zijn grote volume. “Logisch”, vindt Van Aspert, “want uitgangspunt was dat de hangar in korte tijd door een legerpeloton in elkaar gezet kon worden.” ›

BETON- & STAALBOUW | 57

SCHIPHOL | Busterminal

'We hebben elke boutverbinding van de vakwerk dakspanten nagelopen en maar liefst 7.000 bouten vervangen. De insteek was om zoveel mogelijk authentiek te laten. Daarom is het hulpstaal verwijderd' De totale constructie weegt slechts 150 ton en de vakwerk dakspanten van 18 bij 2 meter wegen slechts 15 ton per stuk. Het beperkte tonnage staat dan ook in schril contrast met de grote hoeveelheid aan productie-uren die Aa-Dee heeft besteed aan de transformatie. Van Aspert: “We hebben elke boutverbinding van de vakwerk dakspanten nagelopen en maar liefst 7.000 bouten vervangen. De insteek was om zoveel mogelijk authentiek te laten. Daarom is het hulpstaal verwijderd. Wel zijn slechte delen vervangen. Deukjes in het staal – die constructief geen invloed hebben – zijn blijven zitten. Na het stralen kwamen overigens nog meer slechte delen naar boven en hebben we delen moeten vervangen. Vervolgens zijn de oude onderdelen drie keer gespoten en in elkaar gezet.”

LAS- EN SNIJROBOTS  Ondanks de historische ruggengraat voldoet de nieuwe busterminal uiteraard wel aan alle moderne normen en eisen. Zo heeft Aa-Dee allerlei verstevigingen aangebracht en op drie locaties windblokken geplaatst tussen de liggers, bestaande uit een koker van ongeveer 15 ton per stuk, alsmede 365 Willemsankers M30 van 4 meter, omdat de oorspronkelijke situatie geen windverbanden kende. De nieuwe busterminal bestaat uit 24 stramienen met 48 kolommen van 7 meter en 48 dakspanten van 18 meter. Als gordingen op de vakwerk dakspanten fungeren bijna 2 kilometer aan nieuwe raatliggers. “Door een IPE van 200 op te snijden, hebben we er met onze las- en snijrobots

Beeld: Claessens Erdman

58 | BETON- & STAALBOUW

SCHIPHOL | Busterminal

VAN HANGAR TOT BUSTERMINAL    Om reizigers droog te laten wachten en overstappen, wordt op het nieuwe openbaar vervoersknooppunt op Schiphol Noord een grote busterminal gerealiseerd. Een terminal met een verhaal, want de staalconstructie heeft eerder al dienst gedaan als mobiele vliegtuighangar in Engeland en is via vliegveld Zestienhoven in Rotterdam uiteindelijk op Schiphol beland.   Schiphol Real Estate wilde van het nieuwe knooppunt echt iets bijzonders maken, namelijk een beeldbepalend element, vertelt Sander Bos van Claessens Erdmann architects en designers, verantwoordelijk voor het ontwerp van de busterminal. “De voormalige vliegtuighangar is natuurlijk een prachtig icoon als basis voor de busterminal. De T2-hangar in kwestie is in de jaren dertig in Engeland ontwikkeld en daar gebruikt als tijdelijke en verplaatsbare hangar tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog is deze op Zestienhoven terechtgekomen en in onbruik geraakt. We zijn door Schiphol Real Estate gevraagd om de mogelijkheden te onderzoeken voor het gebruik van deze demontabele hangar als busterminal.” Harmonica  De stalen spanten van de voormalige T2-hangar bleken geschikt voor hergebruik. “De hangar was 73 meter lang en 37 meter breed en in die hoedanigheid eigenlijk te klein om als busterminal op deze locatie te fungeren”, stelt Freek Claessens van Claessens Erdmann. “We hebben de hangar in feite als een harmonica uit elkaar getrokken door de hart op hart afstand van de spanten te vergroten. Dat was mogelijk door toepassing van een translucente, lichtgewicht dakconstructie van acrylplaten. De totale lengte bedraagt nu 100 meter, voldoende voor vier haltes achter elkaar, aan weerszijden. De hergebruikte spanten zijn opnieuw geconserveerd en in een rode kleur gespoten om het authentieke karakter te benaderukken. De gordingen zijn nieuw toegevoegd en zilvergrijs van kleur.” De terminal wordt tevens voorzien van 138 lichtarmaturen die enerzijds het perron functioneel verlichten en anderzijds naar boven het translucente dak aanlichten. “Deze RGB LED-verlichting is bovendien individueel aanstuurbaar, zodat reizigers telkens een andere ervaring genieten”, zegt Sander Bos tot besluit.

een raatligger 265 van gemaakt, in totaal zo’n 1.500 meter”, verklaart Van Aspert. “Datzelfde principe is toegepast op een IPE 360, waarvan 450 meter aan raatligger 540 is gefabriceerd. Het authentieke staal is in een roodbruine kleur gespoten, vergelijkbaar met de oude meniekleur, terwijl al het nieuw toegevoegde staal in zilver is uitgevoerd. Ook hebben we nog 200 strekkende meter aan bakgoot voorzien van 500 bij 55 millimeter.” Na het conserveren van de gehele constructie heeft Aa-Dee de constructie in twee weken tijd op de locatie in Schiphol Noord gemonteerd. “Het ging inderdaad heel vlot”, constateert Van Aspert. “Momenteel verkeert de terminal in de afbouwfase. Op beide dakvlakken komen nog 22 clusters van 20 zonnepanelen, waardoor het busstation zelfvoorzienend, dus energieneutraal wordt. Al met al een mooie klus voor ons, gezien het authentieke karakter in combinatie met moderne technieken.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 59

Betonwapening

Tekst: Roel van Gils Beeld: Bekaert

DE WERELD VAN STAALVEZELWAPENING  In 1974 begon Bekaert met het fabriceren van Dramix® staalvezelwapening. Inmiddels zijn we veertig jaar verder en wordt wereldwijd ‘slechts’ 1,4 procent van het beton gewapend met staalvezel. Vooral de afgelopen jaren heeft Bekaert vol ingezet op de (door)ontwikkeling van de vezels. Hendrik Thooft, Global Marketing Manager bij Bekaert, verwacht de komende jaren een forse groei in het gebruik van staalvezelwapening in de bouw. Samen met zijn Nederlandse collega Anne Hoekstra, legt hij uit waarom staalvezelwapening de toekomst heeft.

60 | BETON- & STAALBOUW

Betonwapening

funderingen voor woonhuizen. “In de tunnelbouw is de 3D-staalvezel zelfs langzaam de standaard aan het worden. Na het uitgraven van de schacht kan er direct worden gestabiliseerd met staalvezel-spuitbeton. Een groot voordeel is dat op die manier met robots gewerkt kan worden en dat komt de veiligheid ten goede. Dramix® 3D heeft een haakvormig uiteinde dat zorgt voor de gewenste vezelverankering en heeft een treksterkte van ongeveer 1.100 N/mm².”

Het gebruik van staalvezels als wapening in beton heeft zijn oorsprong al direct na de Tweede Wereldoorlog, voor het herstel van gebombardeerde vliegvelden, zegt Thooft. “Bekaert produceert al sinds 1880 getrokken draad en zag op een gegeven moment potentie in de staalvezelwapening. Wel heeft het even geduurd voordat het alom geaccepteerd werd. Overigens is het marktaandeel nog steeds marginaal, maar daar komt ongetwijfeld verandering in. We hebben de afgelopen decennia hard gewerkt aan de verbetering van onze vezels en tevens nieuwe varianten gelanceerd; Dramix® 3D, 4D en 5D. Al die inspanningen hebben onder meer geleid tot het winnen van de European Innovation Award in 2011.”

SPANNING Staalvezelwapening gaat net als traditionele wapening pas werken zodra er microscopische scheuren optreden in het beton. Anne Hoekstra: “Het staal komt hierdoor onder spanning te staan en wordt dan pas effectief.” Het verschil met traditionele wapening is dat bij staalvezelbeton de volledige sectie onder spanning komt te staan, in plaats van één staaf die de trekspanning opneemt, vertelt hij. “De buigen trekspanning is voor 98 procent identiek aan traditionele wapening. De vezels werken op een gecontroleerde pull-out.” Hoekstra maakt de treffende vergelijking met glas. “Zie ongewapend beton als glas, gewapend beton als gewapend glas en beton met staalvezelwapening als een taaiachtige rubbersoort. Het

vervormt, maar breekt niet.” Om de populariteit van staalvezels als wapening in beton te vergroten, heeft Bekaert de stoute schoenen aangetrokken en betoncentrales gevraagd wat hen ervan weerhoudt om staalvezelwapening te gebruiken. Hieruit kwam al eerste de wens naar voren om de kwaliteit te garanderen en meetbaar te maken. Ten tweede zou het doseren van de vezels ergonomisch moeten gebeuren en tot slot zou de inzet van staalvezelwapening op prijs moeten kunnen concurreren met traditionele wapening. “Kort gezegd, voor al deze zaken hebben we een oplossing bedacht”, vertelt Thooft. Zijn collega Anne Hoekstra vult aan: “Staalvezels hebben de eigenschap om zich, als ze te lang of te fijn zijn, te gaan samenballen in beton. Dat is niet de bedoeling. We hebben daartoe een techniek ontwikkeld waarbij een groot aantal vezels aan elkaar wordt verlijmd tot een vlak ‘plaatje’. Zodra het ‘plaatje’ in aanraking komt met beton, lost de lijm op, komen de vezels los en gaan ze zich gelijkmatig en homogeen verspreiden in het beton. Daarnaast is een doseerinstallatie ontwikkeld die de vezels – verpakt in zakjes van 250 gram – op een ergonomische manier doseert in het beton.”

VERSCHILLENDE TYPEN De Dramix® staalvezels van Bekaert zijn in drie typen verkrijgbaar. De 3D-versie heeft volgens Thooft een goede basisperformantie en wordt veel gebruikt in industriële vloeren (met of zonder zaagsneden), buitenverhardingen en licht belaste

De 4D-variant is nog vrij nieuw, heeft een verbeterde verankering en vertaalt dat naar hogere staalsterktes tot 1.650 N/mm². “Met dit type staalvezelwapening kunnen vloeren gerealiseerd worden van wel 100.000 m² zonder enige voeg; eigenlijk vergelijkbaar met het principe van volledig gewapend beton, maar dan op een veel efficiëntere en voordelige manier. Ook voor structurele vloeren in aardbevingsgebieden of betonvloeren die achteraf worden voorzien van een vloeistofdichte epoxy is Dramix 4D geschikt. De scheuropening van de onderliggende betonplaat kan zo berekend en uitgevoerd worden dat deze de verlengingscapaciteit van een epoxycoating niet overschrijdt.” Helemaal uniek zijn de eigenschappen van Dramix® 5D. “Deze vezels werken niet op basis van pull-out, maar gaan stuk voor stuk werken als een traditionele wapeningstaaf, alleen dan in een dichtheid van tienduizenden vezels per m³. De treksterkte van Dramix 5D bedraagt liefst 2.200 N/mm². Recent is deze staalvezelwapening toegepast voor een tunnelschacht in de Lee tunnel (Londen)”, zegt Thooft. “Door het gebruik van de Dramix® 5D kon de aannemer een aanzienlijke hoeveelheid wapeningsstaal uitsparen en werd ook een grote besparing aan CO2-emissie gerealiseerd.”

SNELLER WERKEN, KOSTEN BESPAREN Met Dramix® kunnen de meest veeleisende constructies gewapend worden, zegt Anne Hoekstra. “Men kan bovendien sneller werken en kosten besparen. Staalvezelwapening is daarnaast ook een ‘groen’ product. In veel gevallen kan er 50 procent worden bespaard op staal.” Op dit moment bedraagt het marktaandeel van staalvezelwapening slechts 1,4 procent. “Dat betekent dat we nog met 98,6 procent kunnen groeien”, eindigt Hendrik Thooft met een lach. ❚

BETON- & STAALBOUW | 61

PLAATSNAAM | Projectnaam Innovatie

OLIFANTENGRAS ALS ALTERNATIEF VOOR BETON

Het verwerken van plantaardige vezels van C4-grassen zoals Olifantengras in duurzame bouwmaterialen, kent al een hele lange traditie. Frank Bucher van Acroniq gaat nog een stap verder en presenteert een nieuw bouwstofconcept op basis van Olifantengras, dat lijkt op lagesterktebeton.

62 | BETON- & STAALBOUW

Innovatie

'Olifantengras onttrekt tijdens de groei CO2 uit de omgeving. De opbrengst is ongeveer 15 ton biomassa per hectare per jaar en dat betekent rond de 20 ton CO2reductie uit de atmosfeer' “Beton is een fantastisch materiaal, laat ik dat vooropstellen”, begint Frank Bucher. “Er zijn echter vele toepassingen te bedenken waarvoor beton eigenlijk te zwaar of te hard is. De Xiriton-technologie vormt eigenlijk de ontbrekende schakel tussen baksteen en beton. Dankzij de natuurlijke vezel is het materiaal veel lichter dan baksteen of beton en heeft het een zekere taaiheid. Het materiaal wordt dusdanig steenachtig dat het niet meer kan rotten. Hoe ouder de Xiriton, des te steviger en steenachtig het wordt. Het bereikt nooit de sterkte van beton, maar dat is ook niet het doel.”

BIOLOGISCHE CO2-FILTER

Het verbouwen van C4-grassen zoals Olifantengras fungeert in feite als biologische CO2-filter op braakliggende gronden, verklaart Bucher. “Olifantengras onttrekt tijdens de groei CO2 uit de omgeving. De opbrengst is ongeveer 15 ton biomassa per hectare per jaar (rond 80 kubieke meter jaarlijks van 1 hectare) en dat betekent rond de 20 ton CO2-reductie uit de atmosfeer. De productie van Xiriton is qua machines en infrastructuur vergelijkbaar met de productie van beton. De processtappen zijn achtereenvolgens het versnipperen van de stengels en het eventueel zeven daarvan. Vervolgens wordt het gemixt met minerale bindmiddelen, zoals kalk, puzzolaan, tefra, vliegassen, cementen, et cetera. Daarna wordt het gestort in de bekistingen van Xiriton. De productiemethode is ‘low tech’. Iedereen kan met eenvoudig gereedschap aan de slag.”

GEEN WAPENING Xiriton is geschikt voor verschillende toepassingen. Frank Bucher ziet bijvoorbeeld mogelijkheden voor de fundering in de wegenbouw, als vervanger van kust-, dijk- en oeverbescherming, maar ook diverse verhardingen of zelfs in de woningbouw. “We hanteren een vergelijkbare druksterkte als baksteen van 5 N/mm² en dat betekent dat met Xiriton eenvoudig twee tot drie verdiepingen hoog gebouwd kan worden. Het materiaal kan toegepast worden in de fundering, muren, vloeren, daken, al dan niet in combinatie met houtskeletbouw of beton. Groot voordeel van Xiriton versus beton is dat voor Xiriton geen wapening nodig is en slechts een beperkte bekisting. Het materiaal is behalve lichter dan baksteen en beton ook brandveilig en goed isolerend. Daarnaast kunnen Xiriton-elementen relatief eenvoudig worden gedemonteerd en herplaatst, maar ook gezaagd worden in kleinere elementen (blokken/tegels) of worden hergebruikt in de Xiriton-productie. Afgekeurd Olifantengras kan als biobrandstof worden gebruikt of als compost. Kortom, een uiterst duurzame techniek.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 63

WWW. .NL DE MEEST COMPLETE WEBSITE OVER BETON EN STAAL IN DE BOUW Laat u dagelijks informeren over het laatste vaknieuws op Beton & Staalbouw; Het nieuwe platform over alle aspecten van beton en staal in de bouw

Beton & Staalbouw heeft naast dit veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe en up-to-date website; BETONENSTAALBOUW.NL. Een platform volgens de allerlaatste technologieĂŤn, voor de professional die 365 dagen per jaar op de hoogte wil blijven van actuele projecten en ontwikkelingen in de betonen staalbouw.

Homepage Top Banner: 175 x 110 pix, 72 dpi

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

Het platform biedt het meest actuele projecten productnieuws. Wanneer professionals bij bouwbedrijven, bedrijven uit de infraketen, grondwerk, riolering, wegenbouw, ingenieursbureaus gemeenten, provincies en andere overheden en toeleveranciers, partners zoeken en zich oriĂŤnteren, dan beginnen ze veelal bij Betonenstaalbouw.nl voor referentieprojecten, producten en oplossingen. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads. Betonenstaalbouw.nl is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat Betonenstaalbouw.nl u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten.

Neem voor meer informatie contact op met Mark de Lau: tel. +31 (0)495 450095.

aalbouw Beton & St dit veelt s a a n t f e he chrif t s d ij t k a v e zijdig en een nieuwe site!! b e w e t a -d up-to

Wat krijgt u terug voor een goede online positionering? U verhoogt de vindbaarheid op Google voor uw website U stuurt mensen direct door naar uw website Homepage Sidebar Banner: 300 x 250 pix, 72 dpi

U vergroot uw naamsbekendheid U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Leaderbord Banner: 728 x 90 pix, 72 dpi

12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen Animerend Maximaal 3 deelnemers Looptijd 12 maanden

Bobinestraat 67 3903 KE Veenendaal Nederland +31 854 13 27 info@dijkhor.nl

www.dijkhor.nl FRIJNS INDUSTRIAL GROUP WE CONSTRUCT YOUR STEEL De FRIJNS INDUSTRIAL GROUP is met meer dan 80 jaar ervaring een internationale staalbouwer en specialist op het gebied van engineering, productie,conservering, montage, onderhoud, dak-en wandbeplating en project management van staalconstructies en turn-key projecten voor de industrie. Heeft u interesse in een vrijblijvende afspraak? Bel ons voor informatie of kijk op www.frijnsgroup.com

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP De Valkenberg 14 6300 AD Valkenburg aan de Geul T F

+ 31(0) 43 601 0101 + 31(0) 43 601 0102

E W

info@frijnsgroup.com www.frijnsgroup.com

Vakspecialisten met een hart voor staal.

FIG_B&S_ad_1-2_dec2014.indd 1

20-11-14 10:54

WWW.BETONENSTAALBOUW.NL Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.betonenstaalbouw.nl? Neem dan contact op met Mark de Lau: T +31 (0)495 450095 E m.delau@louwersuitgevers.nl

‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

BETON&STAALBOUW

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers van betonen staal branche Vanaf € 495,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet! Bel of mail Mark de Lau voor alle informatie over een vermelding in Beton- & Staalbouw: T +31 (0)495 450095 - E m.delau@louwersuitgevers.nl

Wie doet wat ADVIESBUREAU

BOUWONDERNEMING .

COMPANERO Postbus 43030

ROYAL HASKONING DHV Barbarossastraat 35 6522 DK NIJMEGEN T +31 (0)24 3284190 F +31 (0)24 3239346 E info@rhdhv.nl W www.royalhaskoningdhv.com

PERI NEDERLAND BV Bekistingen, steigers en Engineering

3540 AA UTRECHT T +31 (0)30 2333119 M +31 (0)6 24700996 E info@companero.nl W www.companero.nl

Construx BVBA Slingerweg 1 B-3600 GENK T +32 (0)89 328855

Mendelssohnplein 16a 1921 XA AKERSLOOT T +31 (0)251 317148 E info@akerveld.nl W www.akerveld.nl

W www.construx.be

N.V. PERI S.A.

T +31 (0)78 6255100

Lindtsedijk 22 3336 LE ZWIJNDRECHT Postbus 55 3330 AB ZWIJNDRECHT F +31 (0)78 6194232 E info.nl@cordeel.eu W www.cordeel.eu

BETONSTAAL

F +32 (0)89 328866 E info@construx.be

CORDEEL NEDERLAND BV

Industriepark Nijverheidsstraat 6 B-1840 LONDERZEEL T +32 (0)52 319931 F +32 (0)52 300830 E info@peri.be W www.peri.be

ADVIES CONSTRUCTIEBUREAU

AKERVELD ENGINEERING

Postbus 304 5480 AH SCHIJNDEL T +31 (0)73 5479100 F +31 (0)73 5493651 E info@peri.nl W www.peri.nl

AUGUSTINUS BV Bonegraafseweg 4b 4051 CH Ochten T +31 (0)344 647080 F +31 (0)344 647085 E info@augustinusbv.nl W www.augustinusbv.nl

DG RUBBER HOLLAND BV Melkrijder 14

HERCUTON BV Postbus 67 5250 AB VLIJMEN T +31 (0)73 5112660 F +31 (0)73 5116397 E info@hercuton.jajo.com W www.hercuton.nl

3861 SG NIJKERK

ADVIESBUREAU BONGERS-JANSEN Hoofdstraat 61 7011 AC GAANDEREN T +31 (0)315 325847 F +31 (0)315 326315 E adviesbureau@bongers-jansen.nl W www.bongers-jansen.nl

T +31 (0)33 2457886 E info@dgrubberholland.nl W www.loopvlakstructuur.nl

BALVERT BETONSTAAL BV Postbus 84 2420 AB NIEUWKOOP T +31 (0)172 573635 F +31 (0)172 574950 E info@balvert.nl W www.balvert.nl

HENDRIKS STALEN BEKISTINGTECHNIEK INGENIEURSBUREAU VROBA Kerkweg 6 4235 VV TIENHOVEN ZH T +31 (0)183 601 451 F +31 (0)183 601 635 E info@vroba.nl W www.vroba.nl

BETONSTRUCTUUR

Interbuild NV Heistraat 129 B-2610 WILRIJK T +32 (0)3 8206464 F +32 (0)3 8304750 E interbuild@interbuild.be W www.interbuild.be

Inductorstraat 41 3903 KA VEENENDAAL Postbus 708 3900 AS VEENENDAAL T +31 (0)318 566466 F +31 (0)318 566477 E info@hendriks-groep.nl W www.hendriks-groep.nl

BEKISTING 速

COMPANERO

NV STADSBADER SA

Postbus 43030 3540 AA UTRECHT T +31 (0)30 2333119 M +31 (0)6 24 700996 E info@companero.nl W www.companero.nl

Kanaalstraat 1, 8530 HARELBEKE T +32 (0)56 260666 F +32 (0)56 201398 E info@stadsbader.com W www.stadsbader.com

BOOR-BEVESTIGINGSTECHNIEK

DE BETONBEKISTING

COMETAL NV Industrieweg Noord 1129 B-3660, OPGLABBEEK T +32 (0)89 819900 F +32 (0)89 819933 E info@cometal.be W www.cometal.be

68 | BETON- & STAALBOUW

NOE BETONVORMGEVING BV Vlietskade 1009 4241 WD ARKEL T +31 (0)183 569899 F +31 (0)183 563317 E info@noe.nl W www.noe.nl

B+BTEC Munterij 8 4762 AH ZEVENBERGEN Postbus 17 4760 AA ZEVENBERGEN T +31 (0)168 331240 F +31 (0)168 331250 E info@bbtec.nl W www.bbtec.nl

WILLY NAESSENS GROUP Kouter 3, B-9790 WORTEGEM-PETEGEM T +32 (0)56 694111 F +32 (0)56 669466 E info@willynaessens.be W www.willynaessens.be

Wie doet wat FUNDERINGSTECHNIEK RUWBOUW CONCEPT BV

FRANKI GRONDTECHNIEKEN BV

BOUWBEDRIJF WESSELS ZEIST

Postbus 712

Gebouw Vaandrecht Trondheim 8 2993 LE BARENDRECHT T +31 (0)180 641998 F +31 (0)180 641999 E info@franki-grondtechnieken.nl W www.franki-grondtechnieken.nl

Karpervijver 27 3703 CJ ZEIST Postbus 541 3700 AM ZEIST T +31 (0)30 6918020 F +31 (0)30 6918050 E wessels_zeist@volkerwessels.com W www.wessels-zeist.nl

CONCRETE INTERNATIONAL

Inductorstraat 41 3903 KA VEENENDAAL Postbus 41

2920 CA KRIMPEN A/D IJSSEL

3900 AS VEENENDAAL

T +31 (0)180 514946

T +31 (0)318 566300

F +31 (0)180 552293

F +31 (0)318 566325

E info@concrete-international.nl

E info@ruwbouwconcept.nl

W www.concrete-international.nl

W www.ruwbouwconcept.nl

SOFTWARE

BUIGWERK VROOM FUNDERINGSTECHNIEKEN BV .

KERSTEN EUROPE BV Piet van Elsstraat 7 5860 AA WANSSUM T +31 (0)478 537111 F +31 (0)478 537110 E nl@kersteneurope.com W www.kersteneurope.com

BuildSoft

HERCUTON BV

Sluisweg 1 1474 HL OOSTHUIZEN Postbus 7 1474 ZG OOSTHUIZEN T +31 (0)299 409500 E info@vroom.nl W www.vroom.nl

Postbus 67

www.BuildSoft.eu

5250 AB VLIJMEN T +31 (0)73 5112660 E info@hercuton.jajo.com W www.hercuton.nl

Hundelgemsesteenweg 244/1 9820 MERELBEKE telefoon +32 (0)9 252 66 28 info@buildsoft.eu

HULPSTOFFEN BETON

BuildSoft

www.BuildSoft.eu HOLCIM NEDERLAND BV

BASF NEDERLAND BV .

VAN RIJSOORT BUIGWERK Parallelweg 28 3286 LR KLAASWAAL T +31 (0)186 572822 F +31 (0)186 572301 E sales@rijsoort.nl W www.rijsoort.nl

Ijsseldijk 351

Karolusstraat 2 4903 RJ OOSTERHOUT Postbus 132 4900 AC OOSTERHOUT T +31 (0)162 476660 F +31 (0)162 429694 E basf-cc-nl@basf.com W www.basf.nl

2922 BK KRIMPEN AAN DEN IJSSEL T +31 (0)180 545500 F +31 (0)180 545599 E info@holcim.nl

CONSTRUSOFT

W www.holcim.nl

Hengelder 16

LOOPVLAKSTRUCTUUR

6902 PA ZEVENAAR T +31 (0)6 200000

CIVIELE BOUWAANNEMER

F +31 (0)316 342454 E rob.roef@construsoft.com

N.V. JAN DE NUL Tragel 60 B-9308 HOFSTADE T +32 (0)53 781760 F +32 (0)53 772855 E info@jandenul.com W www.jandenul.com

DG RUBBER HOLLAND BV

MULTIBOUWSYSTEMEN BV

Melkrijder 14 3861 SG NIJKERK T +31 (0)33 2457886 E info@dgrubberholland.nl W www.loopvlakstructuur.nl W www.dgrubberholland.nl W www.rubberstootrand.nl

Energieweg 2 Postbus 115 3760 AC SOEST T +31 (0)35 5881888

PREFAB BETON

FUNDERINGEN

BESTC

P. VAN 'T WOUT FUNDERINGSTECHNIEKEN BV Exportweg 50 2742 RC WADDINXVEEN Postbus 431 2740 AK WADDINXVEEN T +31 (0)182 617767 F +31 (0)182 611376 E info@pvantwout.nl W www.heiwerken-pvantwout.nl

3762 ET SOEST

MATRIX SOFTWARE Wijchenseweg 116 6538 SX NIJMEGEN T +31 (0)24 3434380

F +31 (0)35 7440026

F +31 (0)24 3434389

E info@multibouwsystemen.nl

E info@matrix-software.nl

W www.multibouwsystemen.nl

W www.matrix-software.nl

BESTCON BV Kanaaldijk 19 5683 CR BEST Postbus 189 5680 AD BEST T +31 (0)499 366366 F +31 (0)499 366399 E info@bestcon.nl W www.bestcon.nl

VAN MAERCKE Kanaalstraat 1, 8530 HARELBEKE T +32 (0)56 26 06 66

NEMETSCHEK SCIA BV Wassenaarweg 40 6843 NW ARNHEM

F +32 (0)56 20 13 98

T +31 (0)26 3201230

E info@stadsbader.com

E info@scia.nl

W www.stadsbader.com

W www.nemetschek-scia.com

BETON- & STAALBOUW | 69

Wie doet wat THERMISCH VERZINKEN .

VIC OBDAM STAALBOUW BV

TNO DIANA BV Delftechpark 19a 2628 XJ DELFT T +31 (0)88 3426200 F +31 (0) 883426299 E info@tnodiana.com W www.tnodiana.com

Braken 14 1713 GC OBDAM T +31 (0)226 453044 F +31 (0)226 453183 E info@vicobdam.nl W www.vicobdam.nl

BUITING MACHINEBOUW EN STAALCONSTRUCTIE BV Van Dongenstraat 42 8107 AG BROEKLAND Postbus 129 8100 AC BROEKLAND

STAAL-BETONVLOEREN

GALVA POWER Centrum Zuid 2037 B-3530 HOUTHALEN T +32 (0)11 510234 F +32 (0)11 510230 E info@galvapower.com W www.galvapower.com

STAALLEVERANCIER

T +31 (0)570 531010 F +31 (0)570 531012

VERANKERINGSSYSTEMEN

E d.frankot@buitingstaalbouw.nl .

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP

JG STAALPLAATBETONVLOEREN BV Burg. Daalderopstraat 3 6916 CC TOLKAMER Postbus 57 6916 ZG TOLKAMER T +31 (0)31 6542717 F +31 (0) 31 6373114 E info@jg-cladding.nl W www.jg-cladding.nl

BREEDVELD STAAL Parallelweg 4 2921 LE KRIMPEN AAN DEN IJSSEL T +31 (0)180 512933 F +31 (0)180 514206 E info@breedveldstaal.nl W www.breedveldstaal.nl

WE CONSTRUCT YOUR STEEL

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP De Valkenberg 14, 6301 PM VALKENBURG AAN DE GEUL T +31 (0)43 6010101

PEIKKO Leemansweg 51 6827 BX ARNHEM T +31 (0)26 3843866 E info@peikko.nl W www.peikko.nl

F +31 (0)43 6010162 E info@frijnsgroup.com W www.frijnsgroup.com

. HEUVELMAN STAALHANDEL BV SLIMLINE BUILDINGS

Westplein 6 3016 BM ROTTERDAM T +31 (0)10 7420888 F +31 (0)10 7420885 E info@slimlinebuildings.com W www.slimlinebuildings.com

HOLLANDIA STRUCTURES Postbus 12 2920 AA KRIMPEN A/D IJSSEL T +31 (0)180 540540

Dynamostraat 31 3903 LK VEENENDAAL Postbus 135 3900 AC VEENENDAAL T +31 (0)318 509300 F +31 (0)318 528075 W www.heuvelman.com

SCHROEDER-ANKERS BV Helmkamp 40 7091 HR DINXPERLO T +31 (0)315 651706 F +31 (0)315 652931 E info@schroeder-ankers.nl W www.schroeder-ankers.nl

F +31 (0)180 519956 E info@hollandia.biz

STAALCONSTRUCTIE PREFAB

VLOERSYSTEMEN

W www.hollandia.biz

. TATA STEEL . NV BEKAERT SA

IEMANTS NV

Bekaertstraat 2 BE-8550 ZWEVEGEM T +32 (0)56 766111 E veerle.tack@bekaert.com

Industrieterrein Hoge Mauw 200 B-2370 ARENDONK T +32 (0)14 672281 F +32 (0)14 672092

STAALCONSTRUCTIES

E info@iemco.be W www.iemants.com

Wenckebachstraat 1 1951 JZ VELSEN Noord Postbus 10.000 1970 CA IJMUIDEN T +31 (0)251 499111 F +31 (0)251 470000 E info@tatasteel.com W www.tatasteel.nl

STAALPLAAT-BETON

. BUBBLEDECK NEDERLAND BV Admiraal Banckertweg 22 2315 SR LEIDEN Postbus 150 2300 AD LEIDEN T +31 (0)71 5210356 F +31 (0)71 3624951 E mailbox@bubbledeck.nl W www.bubbledeck.nl

. BSB STAALBOUW BV Solcamastraat 22 9262 ND SUAMEER Postbus 4 9250 AA BERGUM T +31 (0)511 462525 F +31 (0)511 462290 E bsb@bsbstaalbouw.nl W www.bsbstaalbouw.nl

70 | BETON- & STAALBOUW

MOUW HOEDLIGGERS BV Boylestraat 22 6718 XM EDE T +31 (0)318 633226 F +31 (0)318 300721 E info@mouwhoedliggers.nl W www.mouwhoedliggers.nl

DUTCH ENGINEERING Energieweg 46 2382 NL ZOETERWOUDE Postbus 3, 2380 AA ZOETERWOUDE T +31 (0)71 5418923 F +31(0)71 5419670 E info@dutchengineering.nl W www.dutchengineering.nl

DG RUBBER HOLLAND BV Melkrijder 14 3861 SG NIJKERK T +31 (0)33 2457886 E info@dgrubberholland.nl W www.loopvlakstructuur.nl W www.dgrubberholland.nl W www.rubberstootrand.nl

Eén aanspreekpunt voor al uw prefab producten

Als enige speler in België zijn we in staat een totaalpakket in producten en structuren voor elke ruwbouw aan te bieden: Breedplaten en voorgespannen welfsels Dubbele wanden, volle wanden en Zeromur Betonelementen, kolommen, balken, rechte en verdreven trappen Kalkzandsteen

PREFACO NV Hoeksken 5a 9280 Lebbeke T +32 53 76 73 73 F +32 53 79 00 12 info@prefaco.be www.prefaco.be

BREEDPLATEN . DuBBELE wANDEN . PREFABELEmENTEN . KALKZANDsTEEN . VOORgEsPANNEN wELFsELs