Dak & Gevel 2 2011

nummer 2 I 2011 I www.dakengeveltechniek.be

Vakkatern over dak- en geveltechniek, ramen deuren & glas, hang- en sluitwerk

Gelamelleerd hout in opmars 'Ventilatie versus condensatie' 'Dak van de toekomst'

profiel

profiel Vaktijdschrift over dak- en geveltechniek, ramen deuren & glas, hang- en sluitwerk

www.dakengeveltechniek.be

Inhoud 4

Groven + diversificeert aanbod verder

Verschijnt 4 x per jaar

Verantwoordelijke uitgever

Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541 E info@louwersmediagroep.be

7 9

Gelamelleerd hout in opmars

FAC-themadag 'ventilatie versus condensatie'

Redactie Koen Mortelmans Kempenlaan 5 2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E koen@mortelmans.com

10

Symposium 'dak van de toekomst'

Bladmanager Philippe Bourda T +32 (0)9 2209250 E p.bourda@louwersmediagroep.be

4

Secretariaat Mariëlle van den Groenendaal

Advertenties FTP server van Louwers Mediagroep BVBA: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: dakengevel, Wachtwoord: gast Postbus 85, 3900 Overpelt T +32 (0)11 605540 E info@louwersmediagroep.be

7

Abonnementsprijs € 35,- per jaar excl. BTW Bankrekeningnummer 723-5404718-21 t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Dak en Geveltechniek.

Doelgroep/verspreiding Aannemers, adviseurs, architecten, beheerders, dakdekkersbedrijven, installateurs, ministeries & voorlichtingsinstituten, projectontwikkelaars, woningbouwcorporaties, gemeenten, overheidsinstellingen, zorginstellingen, opdrachtgevers en toeleveranciers, schrijnwerkers, projectontwikkelaars, stukadoorsbedrijven & buitenbepleistering, isolatiebedrijven, gevelonderhoud- en reiniging, studiebureaus, bouwkundig ingenieursbureaus, beheersmaatschappijen, fabrikanten en importeurs in Vlaanderen.

nummer 2 I 2011 I www.dakengeveltechniek.be

Vakkatern over dak- en geveltechniek, ramen deuren & glas, hang- en sluitwerk

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau T +32 (0)11 605540 Valerie Berben / Richard Kokx Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is

Gelamelleerd hout in opmars Ventilatie versus condensatie' Dak van de toekomst'

samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

2011051 D&G profiel 02 opmaak.indd 1

VOORPAGINA: Gerechtshof Hasselt. (foto Woodlam)

04-07-2011 12:08:35

10

voorwoord

profiel

Voorwoord Beste Lezer, België heeft meer dan een jaar na de verkiezingen nog geen regering? Onzin. België heeft zelfs zes regeringen, waarvan er eentje weliswaar ontslagnemend is. Het probleem is dat die regeringen soms tegenstrijdige maatregelen nemen. Dat schept een onduidelijke situatie voor onder meer initiatiefnemers van bouwprojecten.

Zo reikte de federale minister voor energie, de Waalse socialist Paul Magnette, in juni 2010 al een productievergunning uit aan het Duitse Eon, voor een nieuwe elektriciteitscentrale op steenkool in de Antwerpse haven. Maar in navolging van de provincie Antwerpen verwerpt de Vlaamse regering dit plan.

Onlangs hebben de vier ministers die in België bevoegd zijn voor energie op een gezamenlijke persconferentie aangekondigd dat ze meer zullen samenwerken. In de eerste plaats zullen ze daarvoor de overlappingen en tegenstrijdigheden in de federale en gewestelijke wetgevingen wegwerken.

Maar de gelijkschakeling moet niet compleet zijn, meent Paul Magnette. "Want er zijn verschillen in de geografische situatie. In een sterk verstedelijkt gebied als Brussel wegen kleinschalige zonneprojecten in verhouding veel zwaarder door dan in landelijke gebieden." Daarom verschilt de steunregeling voor fotovoltaïsche zonneprojecten er sterk van de Vlaamse en zelfs de Waalse. In Vlaanderen kwamen de voorbije jaren heel wat zonneprojecten tot stand op uitgestrekte industriële en vooral logistieke gebouwen. Nu de markt op gang is gekomen, bouwt Vlaanderen de steun aan zonneprojecten geleidelijk af. In Vlaanderen zijn er ook veel mogelijkheden voor andere alternatieve energiebronnen, zoals wind, biomassa en warmtekrachtkoppeling. Maar in Brussel lijkt de zon ook in de toekomst de voornaamste alternatieve energiebron te zullen blijven.

In de nieuwe regeling garandeert Brussel nieuwe investeerders in zonne-energie dat ze hun op een termijn van maximaal zeven jaar kunnen terugverdienen. Het gewest zal elk jaar bepalen hoeveel groenestroomcertificaten nieuwe installaties voor een periode van tien jaar zullen ontvangen.

Brussel wil zo meer grote installaties lokken. Het streeft naar 600.000 m² zonnedaken tegen 2020.

Ook nieuwe installaties zullen er tien jaar lang groenestroomcertificaten krijgen voor de opgewekte stroom, tegenover twintig jaar in Vlaanderen en vijftien jaar in Wallonië. Bedrijven krijgen in Brussel 40% meer certificaten, omdat ze niet kunnen genieten van diverse belastingverminderingen. Vlaanderen daarentegen ondersteunt kleine installaties, die doorgaans een privékarakter hebben, veel sterker dan grote installaties. Het resultaat is wel dat de markt voor grote projecten er is stilgevallen. De fabrikanten en installatiebedrijven zoeken compensatie in buitenlandse projecten en bij particulieren of bij KMO's die geïnteresseerd zijn in installaties van minder van 250 kWp. De financiële stimulus is dus fors geslonken, maar om een zonnedak op een economische manier te realiseren blijft wel nog altijd heel wat rekenwerk en administratie noodzakelijk.

Namens het hele redactieteam wens ik u een zonnige zomer,

Koen Mortelmans

3

profiel

Groven + kiest voor verdere diversificatie aanbod Met de recente overnames van Five-S en de firma Portal mikt Groven+ meer dan ooit op de diversificatie van zijn aanbod.

“Groven + heeft in korte tijd zijn aanbod sterk uitgebreid,” vertelt gedelegeerd bestuurder Etienne Clinquart. “Wij stonden altijd al sterk op het vlak van aluminium gevelbouw. Onze doelgroep daarbij is vooral de projectmarkt.

Met de overname van Five-S boren wij een nieuw segment aan. Five-S is een gebrevetteerd merk met een concept waarbij de beglazing verlijmd wordt op inox kaders. De geprefabriceerde modules kunnen op allerhande structuren – inox, staal, hout, aluminium, glas,…– worden bevestigd. Hierdoor verkrijgt men een volledige vrijheid in het ontwerp van de gevel en een hoge esthetische meerwaarde door toepassing van inox glas. Five-S vindt zijn toepassing bij luifels, koepels, lichtstraten, atria, prestigeprojecten en inkomhallen.” Ook de overname van de Waalse firma Portal past in de diversificatieplannen van Groven plus. “Portal is gespecialiseerd in de constructie van stalen koepels.

Wij mikken daarbij op niet-alledaagse constructies: hoe moeilijker de opdracht hoe groter de uitdaging.” Om het beeld compleet te maken: sinds enkele jaren neemt Groven+ ook de levering en plaatsing van fotovoltaïsche systemen voor zijn rekening. “Dankzij onze kennis en ervaring zijn we een ideale partner voor dergelijke installaties. De zonnepanelentechnologie evolueert snel. Op termijn zullen ze integraal deel uitmaken van aluminium gevels en koepelconstructies.

Uiteraard zal ze worden aangepast en toegepast op specifieke posities met een gunstige oriëntatie.”

Compleet traject “De sterkte van Groven+ is zijn competentie op diverse vlakken. Dankzij een intelligent concept en de ontwikkeling ervan kunnen wij competitieve en creatieve oplossingen bieden voor ieder project. Wij beschikken enerzijds over zeer ervaren medewerkers. Anderzijds kunnen wij onze klanten een compleet traject leveren van studie tot plaatsing en onderhoud. Wij beschikken over een

Palais des Congres in Brussel.

4

Gerechtsgebouw Antwerpen.

goed opgeleid studie- en engineeringsteam, inclusief stabiliteitsingenieurs.

Het studiebureau staat in voor het ontwerp en development, alle calculaties, projectopvolging, budgetteringen en haalbaarheidsstudies. Het performante machinepark is uitgerust voor alle bewerkingen van aluminiumconstructies en de productie van ramen, gevels, kadergevels, plaatbekledingen en structurele verlijmingen. Een eigen plaatsingsteam zorgt voor een perfecte plaatsing. Ons service- en onderhoudsteam staat steeds paraat voor het nazicht en onderhoud van de uitgevoerde werken, allerhande aanpassingswerken en renovatie van gevelwerken. Wij zien de toekomt positief tegemoet: dankzij een verregaande specialisatie en diversificatie in nichemarkten bereiken wij, meer dan voorheen, een groter aantal klanten.”

Een greep uit de talrijke referenties: de gerechtshoven van Antwerpen en Gent, de kantoorgebouwen ‘Bridge’ en ‘Atlantis’ in de nieuwe ‘wijk’ Oostendse Poort in Sint-Agatha Berchem (Brussel), Les Villas de Ganshoren (Ganshoren), South City (kantoorgebouwen en een hotel) in Brussel, spoorwegstation LuikGuillemins, Belgocontrol in Zaventem, het Palais des Congres in Brussel en het Infraxgebouw in Torhout (zie ook BAVL 2009-4, blz 60-63). 

Vergroot uw opslagcapaciteit

HUBTEX Belgium Diksmuidelaan 51 2600 Berchem Tel. 03 294 40 80 Fax 03 294 62 80 info@hubtex.be www.hubtex.be Adv_langgoed_metaal.indd 1

11/02/2007 22:43:00

Bewust leven met ramen & deuren

DE BESTE EIGENSCHAPPEN IN ONZE HOUTEN RAMEN

HOUTEN RAAM

WIN80

HOUTEN RAAM

WIN68

HOUTEN RAAM

WIN80

HOUTEN RAAM

WIN68

PA S S I E F H U I S HOUTEN RAAM

ENERGYplus

gepatenteerde proďŹ elverbindingen voldoen aan de hoogste bouwvereisten van Uw 1,3 tot Uw 0,8 W/M2k alle raamsystemen ook verkrijgbaar met aluminium bekleding optimale bescherming en eenvoudige bediening dankzij het veiligheids-comfort-beslag dubbel of 3-voudig warmte-isolatieglas zorgt voor optimale isolatie hoogwaardige oppervlaktebehandeling voor een duurzame bescherming van het raam ontdek ons vernieuwd programma! ewitherm bvba, Industrieweg 2091, B-3520 Zonhoven, Tel. +32(0)11.440.700, Fax +32(0)11.440.709

Slanke ramen in staal of roestvrij staal met extra hoge isolatiewaarden

Hi Forster UnicoHi verenigt alle voordelen van het standaard Forster Unico systeem met nog hogere isolatiewaarden voor ramen en vaste beglazing (Uw-waarden onder de 1.3W/m2K).

Zelfs drievoudige beglazingen tot een dikte van 60mm kunnen ingezet worden – voor Uwwaarden tot 0.9W/m2K. Forster UnicoHi bestaat voor 100% uit recycleerbaar staal en bevat geen milieubelastende kunststof isolatoren.

De profielaanzichten zijn zeer smal voor meer licht en transparantie.

DEJOND NV. Terbekehofdreef 55 - 59 2610 Wilrijk (Antwerpen) TEL: +32 (0) 3 820 34 43 FAX: +32 (0) 3 820 35 43 dbs@dejond.com

www.dejond.com www.forster-unico.be

DAK- EN GEVELMATERIALEN

profiel

Gelamelleerd hout in opmars Woodlam produceert sinds 2000 in het hartje van de Belgische Ardennen gevingerlast en gelijmd gelamelleerd hout. Op tien jaar tijd geroeide het uit tot absolute marktleider in België. Daarenboven voert het 20% van zijn productie uit.

"Woodlam maakt deel uit van de groep Fruytier. Die bezit houtzagerijen in Wallonië, Frankrijk en Duitsland. Tien jaar geleden achtte het management het verstandig om naast verzaagd naaldhout ook een verder afgewerkt product aan te bieden," zegt directeur Marc Leire. Bouwen met gelamelleerd hout was toen al populair in Vlaanderen, Duitsland, Oostenrijk en Noord-Europa.

Ook Spanje, dat zelf geen naaldbossen heeft, was er vlug voor gewonnen. "De Spaanse markt is onze grootste afzetmarkt. Ook Frankrijk wint aan belang, want bouwen met gelamelleerd hout begint er nu te boomen."

"De zagerijsector is in België nauw gelieerd aan bosbeheer," legt Marc Leire uit. "De meeste zagerijen nemen gedurende verschillende jaren een bepaald stuk bos in beheer, met alles erop, tot en met de boerderijen. Ze mogen er het kaprijp hout exploiteren, maar staan tevens in voor het bosbeheer. Dat is onderworpen aan strenge wettelijke regels. Daarom mag al het hout uit Waalse bossen het PEFC-label dragen."

Als nieuwkomer in een eerder traditionele sector had Woodlam het voordeel dat het meteen kon investeren in de meest recente machines en productietechnieken. "We zijn ook de eerste Belgische fabrikant van houten spanten die erin slaagde het nieuwe Europese productiecertificaat te bekomen, dat de diverse bestaande nationale certificaten moet vervangen. De meest gebruikte houtsoorten zijn epicea en douglas. Het aanbod omhelst een volledige dienstverlening, van studie tot de montage. 

Dankzij een schappelijke prijs/kwaliteit verhouding zijn gemengde structuren (metalen of betonnen kolommen met een houten dakstructuur) de laatste jaren sterk in opmars. Vanwege de grote voordelen inzake brandveiligheid is een houten structuur dikwijls zelfs voordeliger dan oplossingen in beton of staal.

Woodlam heeft de voorbije jaren sterk geïnvesteerd in onder meer een schaafmachine die balken tot 2,5 meter breed in één keer kan schaven, twee numeriek gestuurde machines die toelaten de meest complexe bewerkingen uit te voeren en in een halfautomatisch, hydraulisch perssysteem voor balken met diverse vormen.

Woodlam werkte vanaf de ontwerpfase actief mee aan het nieuw gerechtsgebouw in Hasselt, als volwaardig lid van het bouwteam.

7

Een sterke vereniging voor aluminiumconstructeurs

Fac is een zelfstandige organisatie die als sectorcentrum en als contact- & voorlichtingscentrum streeft naar de versterking van de positie van de aluminiumconstructeurs, van hun diensten en van hun producten.

Wij doen dit door ondermeer: • belangenbehartiging bij nationale en internationale organisaties • scholing, onderzoek, opleiding en kennisoverdracht bij leden en professionele partners • stimulatie van productie-innovatie • voorlichting en promotie van aluminium schrijnwerk • kwaliteitscontrole We vertegenwoordigen producenten van aluminium gevelelementen die onder andere deuren, ramen, gordijngevels en veranda’s maken.

Als belangenvereniging brengen we aluminium gevelelementen onder de aandacht van architecten en van professionele en particuliere klanten van Fac-leden.

Wens je meer informatie? Surf dan naar www.fac-belgium.eu Maatschappelijke zetel FAC | Rozenlaan 36, B-8460 Oudenburg | Tel +32(0)59 51 69 59 | Fax +32(0)59 32 66 68 | info.fac@skynet.be Administratie & technische ondersteuning Clusta vzw | Technologiepark 903 | B-9052 Zwijnaarde | Tel +32(0)9 264 57 93 | Fax +32(0)9 264 58 44 | Veerle.Naert@clusta.be

profiel

Ventilatie versus condensatie Voor de thema-avond ' ventilatie versus condensatie', een organisatie van de Federatie Aluminium Constructeurs (FAC), begaven ongeveer 65 belangstellenden zich op 29 maart naar het hoofdkwartier van ventilatie- en zonweringspecialist Renson in Waregem.

Hugo Hens, oprichter van het laboratorium voor bouwfysica van de KULeuven, blikte terug in de geschiedenis. Tijdens de negentiende eeuw vormde de menselijke uitademing in ongeventileerde, dichtbevolkte ruimten de oorzaak van heel wat ongemakken en ziekten. De eerste ventilatietechnieken kwamen al gauw tot stand, maar het was wachten tot diep in de twintigste eeuw voor de kennis over vervuilende en ziekteverwekkende stoffen in de lucht gevoelig toenam.

Het was ook lang wachten tot de vervuilende en ziekteverwekkende stoffen Hugo Hens (KULeuven). in de lucht duidelijk in kaart kwamen: het is nu duidelijk dat de zeer fijne stoffracties die de gezondheid het meest bedreigen.

Robert de Cort van het Belgian Construction Certification Association (BCCA) overliep de belangrijkste vochtbronnen binnenshuis en bekeek de oorzaken van schimmelgroei.

Robert De Cort (BCCA).

"Zelfs wanneer de dimensionering van de verwarming en de ventilatie correct werden bepaald –conform NBN B62-003 en de profielen gedimensioneerd werden om condensatie te vermijden, kan die toch tot stand komen," waarschuwde hij. Hij overliep ook de mogelijke oplossingen, van betere isolatie over hogere luchttemperaturen door verwarming tot luchtontvochtiging en uiteindelijk ventilatie.

melijk bij de renovatie van Rick Heintjes (Renson). kleine woningen– kunnen condensatie- en vochtproblemen ontstaan. Een oorzaak kan zijn dat de nieuwe ramen of hun aansluiting meer lichtdicht zijn. Maar ook te weinig of geen ventilatie of isolatie en koudebruggen kunnen de oorzaak van de problemen vormen." Een lagere oppervlaktetemperatuur langs de buitenzijde van de ramen kan tot condensatie op de buitenkant van het glas leiden. Contact tussen de raamdorpel en de binnenschaal in aluminium kan condensatie langs binnen met zich meebrengen.

En wanneer de thermische onderbreking wordt kortgesloten door de dorpel, treedt er condensatie op het metalen buitenschrijnwerk op. De oplossing: de dorpel verplaatsen en het schrijnwerk afdoende ondersteund bevestigen."

Rick Heintjes maakte van de gelegenheid gebruik om de nieuwste productinnovaties en geïntegreerde en specifieke oplossingen van vooral gastheer Renson in de kijker te zetten, waar hij als technisch commercieel adviseur voor Oost- en West-Vlaanderen werkt. De aanwezigen kregen tevens een rondleiding in het Rensongebouw, waarin veel recente ventilatietechnieken zijn verwerkt.

Bouwbloopers Het FAC wil zijn volgende thema-avond, in het najaar van 2011, wijden aan 'bouwbloopers.' Aan de hand van praktijkvoorbeelden al het flagrante en ook minder voor de hand liggende bouwgebreken in de gevelbouw toelichten.

"Zo bieden we onze leden en partners de kans om niet alleen lessen te trekken uit de eigen fouten maar kunnen we ook uitschuivers van anderen nuttig gebruiken. 

Nieuwe ramen, nieuwe problemen "Bij het plaatsen van nieuwe ramen –voorna-

9

profiel

Symposium “Het dak van de toekomst”

Nieuwe ideeën en inspiratie voor daken Op 9 juni vond in de Communicatieloft in Gent het symposium 'Het dak van de toekomst' plaats, een initiatief van de 'Vijfde gevel'.

De Vijfde gevel is een kennis- en informatiecentrum dat architecten en professionele bouwheren wil inspireren om meer uit een dak te halen. Daartoe onderneemt het gerichte acties om mensen samen te brengen rond specifieke onderwerpen en op een neutrale manier aan kennisdeling te doen.

'Het dak van de toekomst' bracht ideeën en mogelijkheden voor daken in de toekomst.

De uitbreiding van het OLV-Ziekenhuis in Aalst omvatte onder meer een heliport, groendaken en een glazen atrium met geïntegreerde zonnecellen.

10

profiel

Het laboratorium van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) in Wageningen.

De experimenten met verschillende soorten vegetatie op het dak moeten de kennis over groendaken vergroten. (beeld: Claus en Kaan Architecten)

Freya Michiels van Bureau Bouwtechniek bracht een checklist en stappenplan met handige tips voor het realiseren van een dak van de toekomst.

Peter Cauwenberg van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito) stelde het principe Trias Aquatica voor als leidraad voor duurzaam waterbeheer.

Als centrale spreker gaf Stef Janssen van Daklab een uiteenzetting over de daken gevellandschappen van de 21ste eeuw. Aan de hand van diverse voorbeelden toonde hij aan dat daken –en groendaken in het bijzonder – een goede manier zijn om ecologische landschappen te creëren in stedelijke gebieden. Peter Cauwenberg van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito) koppelde de voordelen van een groendak aan duurzaam waterbeheer en stelde het principe Trias Aquatica (beperk de watervraag, gebruik alternatieve waterbronnen, duurzame exploitatie van water als grondstof) voor als leidraad voor het implementeren van een duurzame visie voor waterbeleid. Als derde spreker –tevens moderator– bracht Freya Michiels van Bureau Bouwtechniek een checklist en stappenplan met handige tips voor het realiseren van een dak van de toekomst.

Zowel architecten als professionele bouwheren waren van de partij.

Tenslotte presenteerden Nathalie Suij van het OLV-Ziekenhuis in Aalst en architect Stéphane Vermeulen van VK de significante uitbreiding en renovatie van dit ziekenhuis. De vijfde gevel nam daarin een bijzondere plaats in. Zo omvat de uitbreiding ondermeer een heliport, groendaken en een ruim glazen atrium met geïntegreerde zonnecellen.

Als kenniscentrum blijft de Vijfde gevel focussen op het overdragen van kennis en inspiratie over de mogelijkheden van daken en aan de hand van workshops en inspiratiesessies.

Projecten en visies van experts vind je op www.devijfdegevel.be.

 11