GB74 Omslag:Opmaak 1 17-12-10 16:25 Pagina 1
Jaargang 7, nr 4, december 2010
KEURMERK
Hét keurmerk voor aluminium en staal Over smaak kunt u als architect of opdrachtgever misschien nog met elkaar twisten. Maar niet langer over kwaliteit. Want die is gegarandeerd met het VMRG-Keurmerk, dat tegelijkertijd het meest complete keurmerk voor de gevelbouw is en rekening houdt met de allerlaatste wettelijke bouweisen, zoals CE-markering. Als brancheorganisatie staan we er vierkant achter. En omdat we zo zeker zijn van de zekerheden die het keurmerk u biedt, geven de VMRG-bedrijven daar graag garantie op. En laten we eerlijk zijn: dat is de enige zekerheid die écht telt.
Meer informatie? Wilt u meer weten over het VMRG-Keurmerk? Neem contact op met VMRG via www.vmrg.nl of bel (030) 60 53 644.
Bilingual magazine about façade design and engineering
GB74 Omslag:Opmaak 1 17-12-10 16:25 Pagina 2
0(7$025)26(
*HYHO
YDQ W P MDQXDUL 90* SUHVHQWHHUW GDDU GH ODDWVWH LQQRYDWLHV ODDW X GXV LQVSLUHUHQ van 7 t/m 12 februari VMG presenteert daar de laatste5 VINDT ONS IN innovaties, laat u dus (AL STAND . inspireren! 6OOR EEN GRATIS
U vindt ons in Hal 1, stand A010. TOEGANGSKAART Voor een gratis toegangskaart: WWW VERSTEEGMETAAL NL www.versteegmetaal.nl
6-' 6ERSTEEG -ETAAL 'ROEP IS GESPECIALISEERD IN HET VERVANGEN VAN STALEN EN ALUMINIUM BALKON EN GALERIJHEKKEN VOOR DE RENOVATIEMARKT $OOR MODERNE PRODUCTIETECHNIEKEN LEVERT 6-' MAATWERKHEKKEN VOOR EEN STANDAARD PRIJS )S UW GEBOUW OOK TOE AAN EEN METAMORFOSE "EL DAN 6-' VOOR DE MOGELIJKHEDEN OF EEN PROJECTOPNAME 7IJ DENKEN GRAAG MET U MEE 6-' 6ERSTEEG -ETAAL 'ROEP WWW VERSTEEGMETAAL NL INFO VERSTEEGMETAAL NL
DucoSlide Maximum aan privacy
DucoSlide is een permanent extern zonweringsysteem met schuifpanelen. Ze combineren optimale zonwering met behoud van daglicht en bieden zo een maximum aan privacy! DucoSlide schuifpanelen zijn beschikbaar met “LuxFrame” of “SlimFrame” kaderprofielen met vaste of verstelbare lamellen. Toepasbaar in een enkelvoudig, symmetrisch of telescopisch schuifsysteem.
We inspire at www.duco.eu
NATURAL COMFORT INSIDE
Nieuw !
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:34 Pagina 1
info@duco.eu - Bedrijvenlaan 2 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 66 - fax +32 58 33 00 67
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:34 Pagina 2
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:34 Pagina 3
De kunst van het Anodiseren
Sinds 1971 is de core-business van het familiebedrijf Alucol: anodiseren van
aluminium (bouw-) profielen,
plaat- en zetwerk, kleine onderdelen en constructies. Met een productiecapaciteit van 10.000 m2 (ca. 30 ton) per dag kan Alucol snel en flexibel op uw wensen inspelen. Onze badafmetingen, geavanceerd voorraadbeheer met online track & trace en uitgebreid kleurenpalet geven uw creativiteit alle ruimte.
Nieuw per 2010: anodiseren tot 22 meter lengte!
Vraag naar ons stalenboek
w w w . a l u c o l . n l ontwerp & realisatie www.t-quila.com
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:35 Pagina 4
The future of building
World’s Leading Trade Fair for Architecture, Materials, Systems
Over 1,900 exhibitors 180,000 m² of exhibition space 212,000 visitors from 150 countries
Van Ekeris Expo Service B.V. • info@vanekeris.nl • Tel. (0 23) 525 85 00 • Fax (0 23) 526 45 48 Messe München GmbH • info@bau-muenchen.com • Tel. (+49 89) 9 49-113 08 • Fax (+49 89) 9 49-113 09 100544 B Bau11puste 11 t 210 210x297 297 S Speci-Bladen i Bl d NL iindd dd 1
03 12 10 13 13:58 58
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:35 Pagina 5
GEVELBOUW verschijnt vier maal per jaar en is een uitgave van Control Media. GEVELBOUW is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, ingenieursbureaus, aannemers, opdrachtgevers, brancheorganisaties,gevelbouwers en toeleveranciers, (bouw)functionarissen in overheidsen semioverheidsinstellingen en verwante organisaties. De VMRG is inhoudelijk verantwoordelijk voor haar eigen pagina’s. Redactie Willem Ruyters Aan dit nummer werkten mee Bedaux de Brouwer Gerard van Beek Patricia van de Beek Martijn van den Bouwhuijsen cepezed Bernard Faber Groosman Partners Kees Hagendijk Bettina Hertstein Herzog &De Meuron HVDN Hermeta Jos Lichtenberg Bert Lieverse Otto Kettlitz Luuk Kramer Frido van Nieuwamerongen Olav van Panhuys Persbureau Zwolle Ronald Schalekamp Erik Stekelenburg Jolanda Verschuur Vorsselmans VYA Wind Architecten Adviseurs Vormgeving en lay-out Landes Studio Basis lay-out Peter van der Horst Advertentieverkoop Arthur Schäperkötter Uitgever Tjerk van Duinen
nr. 4 december 2010
Inhoud
Cover: Sporthal Landstede bij avond, Zwolle Beeld: Gerard van Beek Fotografie
Stijl overstijgt grenzen - style exceeds substance
Kekke Erkers
6
Bay Windows on the loose
Hoe duurzaam zijn metalen gevels?
14
’Enclosed moist ruins everything’
GEEN STIJL, Erik Stekelenburg!
21
Energie oogsten met gevels
22
Using the facade to harvest energy
Frido van Nieuwamerongen vindt een remedie tegen nostalgie
27
Over make-overs met aluminium profielen
28
Make-over with aluminium Reynaers profiles
De kracht van kleur
34
The power of colour
Control Media Postbus 8836 4820 BC Breda Tel. 076-5211003 Fax. 076-5156589 E-mail adressen info@gevelbouw.info (algemeen) willem@controlmedia.eu (redactie) info@vmrg.nl (VMRG) opmaak@gevelbouw.info (advertentiemateriaal) Abonnementen Een jaarabonnement op GEVELBOUW kost 45 euro (excl. Btw) Abonnementenservice: abonnementen@controlmedia.nl Opzeggingen: schriftelijk, twee maanden voor einde abonnement. Uitgever en auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit handelingen en beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit de in dit -magazine geplaatste artikelen. Wilt u beeld of tekst uit deze uitgave overnemen dan wel vermenigvuldigen? Vraagt u daarvoor eerst toestemming bij de uitgever.
Gevelbouw komt tot stand in samenwerking met de VMRG (Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche)
3:58 3 58
In deze GevelBouw voert metaal de boventoon. En dan niet gestructureerd in hoofdzaken en bijzaken, maar een beetje van alles wat. Een artikel over gekleurd metaal, een artikel over aluminium renovatiekozijnen, een artikel over de duurzaamheid van gesloten metaalgevels. En dan nog een artikel over kassenbouw. Dit naast het vertrouwde VMRG-katern. Het blad opent met het vierluik: hoe je steeds weer een andere draai kunt geven aan een traditioneel bouwelement. Precies zo heen-en-weerig deed de wereld zich aan ons voor. De structuur ijlt altijd wat na. Want zoek je structuur in je stijl, dan verzand je al snel in vooroordelen. Zonder vooroordelen geen stijlvastheid. Dat kan niet (meer), dat mag (nog) niet, dat hoort (toch) niet. Zo doe je dat (niet). Stijl wordt al snel iets van vroeger. Van prestaties in het verleden. De traditionalist en de modernist kijken bij voorkeur terug. En GevelBouw wil wel stijl, maar daar niet aan vastzitten. Liever stijlloos, maar dat dan wel stijlvol.
PREFACE
Otto Kettlitz ziet de gevelproducent grenzen overstijgen
41
cepezed zoekt de grens op
42
Naar een bitumenloze wereld met Derbigum
48
Marketing Marco Joosen Order administratie Marjolein van Beek
Voorwoord
VMRG katern VMRG branchepagina’s
52
Bert Lieverse - Continuïteit of continue tijd?
54
Slimbouwen - Energieneutraal & duurzaam is realiseerbaar in staal Een nieuw hoofdkantoor als showroom Visitekaartjes Kleurenspel van schuine vlakken Meesterstuk - Bettina Hertstein Water en wind dicht op de huid KCG / SKG - Goede isolatiewaarden aluminium en kunststof kozijnen
57 58 60 62 67 68
Gevelproducten
78
72
XPO: KABA, SKM, Pacific Composites, Blitta, De Groot & Visser, VMG, Oskomera, Ergon, MCB, Voskamp, Ventura
In this GevelBouw, metal will be the main issue. And not structured in main issues and side issues, but a little bit as a mishmash. An article about coloured metal, an article about aluminium renovation window frames, an article about the durability of closed metal façades. And then there is an article about greenhouse construction. This in addition to the familiar VMRG section. All this is preceded by an article in four parts on how you can always give a different twist to the same construction element. This is simply the way it is. This is the way the world presented itself to us, this last quarter of 2010. The structure still lags a little bit. Because if you talk too much about style, you will soon get bogged down in preconceptions. No preconceptions, no adherence to style. That is not possible, that is not allowed, that is not how it should be. This is not how it is done. Style soon becomes something of the past. Of past performances. A style prefers to look back. And GevelBouw does want to have style, but does not want to be stuck with a style. Preferably no style, but in a stylish way.
Willem Ruyters Hoofdredacteur Control Media Reacties & tips? willem@contromedia.eu
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:36 Pagina 6
Een erker breidt het schootsveld en het overzicht van vestingen uit. Dat gold bij de uitvinding ervan, in de Middeleeuwen. Tegenwoordig vergroot de erker eenvoudig het vloeroppervlak en verbetert de lichtinval. Maar vooral verlevendigt een erker het gevelbeeld. Soms vindt de architect dat niet genoeg. En doet nog iets extra’s met de erker.
Kekke
6
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:37 Pagina 7
erkers
Tekst: BEELD:
Erik Stekelenburg Diversen
december 2010 GEVELBOUW
7
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:38 Pagina 8
Helvetia Herzog&De Meuron A bay window increases the field of fire for fortresses. This applied when the bay window was invented, in the Middle Ages. These days, a bay window will most of all make the façade image more lively. Sometimes the architect thinks that this is not enough. Sometimes, something has to be added to the bay window. In 1989, the unknown Swiss architectural firm Herzog & de Meuron (Basel) won the competition by Swiss insurance company Helvetia for the extension of their head office in St. Gallen. It took until the summer of 2002 to finish the extension. It looked spectacular. The façades fall apart into mirroring floes rotating to all sides. Storey high steel frames individually protrude from the structure. So, no windows, but bay windows. Herzog & de Meuron allows the glass to break the surroundings in pieces. If the exterior sun protection slides downwards along the guides at the outside of the bay windows, the façades change into taut patchwork quilts. The main load-bearing structure is within the façade, behind every stud of the façade panels you will find a column, which means a twin column for each bay. Handy for connecting the partition walls AND attaching the bay windows.
8
GEVELBOUW december 2010
In 1989 won het volslagen onbekende Zwitserse architectenbureau Herzog & de Meuron (Basel) de prestigieuze internationale prijsvraag van de Zwitserse verzekeraar Helvetia voor de uitbreiding van het hoofdkantoor in St. Gallen. Pas zomer 2002 werd de voorgestelde uitbreiding opgeleverd. Na een bouwtijd van 4 jaar. Het betrof twee simpele kantoorvleugels van vijf bouwlagen waarvan één ondergrondse verdieping. Het uiterlijk was spectaculair. De volglazen gevels vielen uiteen in naar alle kanten opdraaiende spiegelende schotsen. De panelen helden niet alleen voor- en achterover, maar neigden ook soms naar links of naar rechts. De gevels vormen hier geen aaneengesloten gewelfd glasvlak: verdiepinghoge stalen frames steken per stuk uit de constructie. Geen ramen dus, maar erkers. In de lange tussentijd tussen plan (1989) en uitvoering (vanaf 1998) had OMA een vergelijkbaar vormgegeven glasgevel als voorzetgevel bij La Grande Halle (Lille) gebruikt.
Gebroken Eind jaren tachtig raakten de architecten uitgekeken op spiegelende
gevelvlakken, één van de grote bouwmodes uit dat decennium. Slechts de omgeving weerspiegelen vond men bij nader inzien te zwak. Herzog & de Meuron liet daarom het glas de omgeving in stukken breken, zodat de werkelijkheid zich gebroken liet zien. Positief gesproken gaf dit de glasgevels dynamiek en een caleidoscopisch aanzien. Dat valt allemaal weg als de buitenzonwering langs haar geleiders in een sponning aan de buitenkant van de erkers naar beneden glijdt: de zonwering is breder dan de panelen. De gevels veranderen dan in indrukwekkend strakke lappendekens waarin geen kozijn meer is te ontwaren. Als dan ook nog de binnenzonwering naar beneden wordt gelaten, ontstaat een heuse klimaatgevel. De hoofddraagconstructie zit in de gevel, achter elke stijl van de gevelpanelen vind je een kolom, per stramien dus een tweelingkolom. Handig voor de aansluiting van scheidingswanden én de bevestiging van de erkers. Dankzij deze ingesloten kolommen blijft de kantoorplattegrond vrij van dragers en vrij indeelbaar. Dat komt goed uit voor de plaatselijke Universiteit die nu een deel van de kantoorvleugels huurt.
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:39 Pagina 9
Vorsselmans
Het Kasteel / MILOS Privatisering Maart 2008 werd Het Kasteel (ook wel gebouw Milos geheten) in het Science Park in Amsterdam opgeleverd. HVDN Architecten koos voor ‘facettering’ van de glasgevels om het woongebouw niet op een kantoor te laten lijken. Die (extra) glazen buitenschil bleek onvermijdelijk. Als een geluidsscherm weert de glaswand het geluid van een naastgelegen rangeerterrein. Hier heeft de architect de glaspanelen ook nog diagonaal gekanteld. De kantelingen beperken zich tot de buitenschil van pvb-versterkt glas (8+8 mm). Het kader van de erkers kon daardoor ook slanker: het aanzicht is 35 mm breed. Het ongeïsoleerde aluminiumprofiel heeft gevelbouwer Vorsselmans samen met Schüco voor dit project ontwikkeld. De buitenzonwering zit erachter, voor de eigenlijke gevel. De bovenkant van de erkers watert naar binnen af om lekstrepen over het glas te voorkomen. Een gootje loopt door over de zijkanten van de erkers.
Het tussen Het buitenscherm hangt als een verzameling erkers aan een soort galerijvloeren van 40cm breed, die op hun beurt weer als consoles aan de vloerranden van het betoncasco zijn aangestort. Het gebied buiten de feitelijke gevel bestaat daarmee uit een smalle galerij en een erker. De galerij is constant in
diepte. De variaties voor de kantelingen zitten alleen in de erkers. Er zijn acht verschillende erkervormen gebruikt. De erkers bestaan uit aluminium sandwichpanelen met stalen frames. De galerijvloeren zijn berekend op verblijf, de erkervloeren zijn slechts berekend op incidentele schoonmaakbelasting. De tussenruimte wordt geventileerd met buitenlucht. Om niet meteen het geluid binnen te halen zijn de voegen tussen de erkers ingezet als ware suskasten. De voegen zijn 45 mm breed. In de voegen is de 2 mm dikke aluminium bekleding van de erkers geperforeerd. Het akoestische materiaal achter de bekleding absorbeert het geluid. Voor de buitenlucht de spouw bereikt moet het nog een haakse hoek maken. Geen probleem voor de lucht, voor het geluid wel. De noodzakelijke geluidwering heeft via de minimale lengte van de daarvoor benodigde luchtweg, de minimale dikte van de erkers bepaald op 300 mm. De maximale kanteling is 200 mm, want bij verder kantelen zou het glas aan de eisen van dakbeglazing moeten voldoen. Om te voorkomen dat bewoners de lucht van de benedenburen binnen krijgen komt buitenlucht linksonder binnen en verlaat de spouwlucht de erker rechtsboven. Voor een woongebouw is het opdelen van een dubbele gevel tot erkers een elegante manier om de klimaatsturing te privatiseren.
In March 2008, Het Kasteel in Amsterdam was finished. HVDN Architecten decided to ‘facet’ the glass façades, in order to make sure that the residence building did not look like an office. The (additional) glass outside shell turned out to be unavoidable. As a sound screen, the glass wall excludes the sound from a nearby shunting-yard. A collection of bay windows, of which the architect tilted the glass panels diagonally as well. The maximum tilt is 200 mm, because if it was tilted any further, the glass would have to comply with the requirements for roof glazing. The tilts are limited to the outer shell of pvb reinforced glass (8+8 mm). Therefore, the framework for the bay windows could be made slimmer: the front view is 35 mm wide. The non-insulated aluminium profile was developed for this project by façade builder Vorsselmans in cooperation with Schüco. The exterior sun protection is behind it, in front of the actual façade for the apartments.
december 2010 GEVELBOUW
9
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:40 Pagina 10
Groosman en Partners Early 2010, the accommodation for young people De Zuiderster was completed at the Hillelaan in Rotterdam. You cannot miss it on your left side, when you visit Ahoy by underground. The same underground was also the reason why the façade had to have a sound proof finish. No double façade here, no aeration through the façade and also no diagonally tilted glass surfaces. Here, the bay windows are not storey high, but end 40 cm below the ceiling. As the width is limited, these elements truly remind you of bay windows. Façade specialist Hermeta created the bay windows from a steel tray, covered with green copper coloured aluminium. 5 mm thick steel plate because of the noise requirements; with laminated glass on both sides. As window frame, the Schüco curtain wall profile FW50 was used. The bay windows are flanked by Alcoa door frames with French balconies.
De Zuiderster Over links Begin 2010 werd jongerenhuisvesting De Zuiderster aan de Rotterdamse Hillelaan opgeleverd. Niet te missen aan je linkerhand als je de Ahoy met de metro bezoekt. Dezelfde metro zorgt ervoor dat ook deze gevel geluidwerend moest worden gedetailleerd. Architect Groosman en Partners tekende geen dubbele gevel, geen luchtverversing via de gevel en ook geen diagonaal gekantelde glasvlakken. De erkers zijn hier niet verdiepingshoog, maar eindigen 40 cm onder het plafond. En omdat de breedte beperkt is, doen deze raamelementen echt denken aan erkers.
Prefabricage Henry Vos, technisch adviseur van gevelspecialist Hermeta beschrijft de erkers als ‘puisten’ die bestaan uit een stalen bak, bekleed met koperkleurig aluminium. Die stalen bak is gemaakt van 5 mm
10
GEVELBOUW december 2010
dikke staalplaat om aan de geluidseisen te voldoen. Om dezelfde reden is het glas dubbelzijdig gelaagd. De geprefabriceerde erkers werden door dit alles zo zwaar, sommige hebben een massa van bijna 1000 kg, dat ze met stalen profielen aan de vloeren zijn bevestigd. Alle erkers wateren naar buiten af. Voor de kozijnen is het Schüco vliesgevelprofiel FW50 gebruikt. Elke erker wordt geflankeerd door Alcoa deurkozijnen met Franse balkons. Op de vraag waarom de bouwers die deuren naast de erkers niet meteen mee-prefabriceerden, antwoordt Vos dat de prefabricatie van de erkers op zich al complex genoeg was. Boven worden de erkers dakkapellen die volgens hetzelfde principe zijn geprefabriceerd, zij het dat de Franse balkonnetjes hier in de prefab elementen zijn geïntegreerd. Alleen op de zonbeschenen zuidgevel is bij de erkers buitenzonwering aangebracht.
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:41 Pagina 11
Pollux
Duwo Delft Composiet In september 2010 werden 267 studenteneenheden aan de Rotterdamse weg in de TU-wijk van Delft opgeleverd. Voor elke woningtravee van de eenheden aan de buitenkant van de woonblokken kwam er een erker. 97 stuks in vier varianten, links of rechts ‘kijkend’, en ver en minder ver uit de gevellijn stekend. De architect liet de erkers alleen in het horizontale vlak draaien. Architect Sjoerd Beerends van Vera Yanovshtchinsky Architecten had met de erkers louter een esthetisch doel: ‘Het is gewoon een middel om een groot eentonig programma ondanks de gelijkvormigheid toch diversiteit te geven. De erkers moesten iets dóen met het strakke metselwerk.’ Voor de antracietgrijs gepoedercoate aluminium kozijnen in de lichtgrijze kunststoffen erkers is vanwege het slanke profiel voor Metaglas gekozen. De draaikiepramen uit de Methermo serie hebben niet die typische glazen doorvalbeveiliging van Metaglas gekregen. De architect koos voor RVS-gaas als een Frans balkonhekje voor het raam omdat hij de hele opening nodig had om te spuien. Ook vond Beerends dat spiegelend glas het beeld te veel zou verstoren.
polyester omhulling gevuld met brandwerend isolatiemateriaal en houten regels bij kozijnaansluitingen en aan de onderranden waar de erkers op de gevel rusten. Polux stelt in composiet alles te kunnen maken wat een architect bedenkt. Binnen de grenzen die de architect aangeeft, optimaliseert de composietfabriek het ontwerp op het eigen productie-proces. Neem de lekneus boven, dus in de erker en direct voor het kozijn. Deze is gemaakt door een extra laag aan te brengen en die een klein beetje haaks naar beneden om te zetten. Voor de lekneus onder de erker kreeg de hele rand van de erker gewoon een knik naar beneden. De hoeklijnen om de erkers aan de gevelconstructie te ankeren, realiseerde de composietfabriek door een versterkt deel van de composieten huid haaks om te buigen tot een flens van ongeveer een centimeter dikte. En waar isolatie achterwege kan blijven laat Polux die weg. Deze Delftse erkers mogen dan bijna gewone huis-en-tuinerkers zijn, de engineering maakt het toch weer goed. Verrassend, een stokoud bouwkundig item als een erker kan nieuw leven ingeblazen worden. What’s next?
In November 2010, 267 student units in the TU district of Delft were completed. For each apartment at the outside of the resident blocks, a bay window was created. 97 items in four variations, ‘looking’ to the left or right, and protruding far and less far from the façade line. According to architect Sjoerd Beerends of Vera Yanovshtchinsky Architecten, the bay windows only served an aesthetic purpose: ‘It is simply a tool to add diversity to a monotonous programme. The bay windows add something to the austere brickwork.’ Metaglas was chosen for the anthracite grey powdercoated aluminium window frames in the light grey plastic bay windows, because of its slim profile. The tiltand-turn windows from the Methermo range were not given the typical glass fall-through protection of Metaglas, but stainless steel mesh like a French balcony fence in front of the window. The whole opening was needed for drain-off.
Engineering Polux heeft de erkers samen met opdrachtgever en architect ontwikkeld. De zelfdragende erker bestaat uit een
december 2010 GEVELBOUW
11
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:41 Pagina 12
GEVELBOUWERS BIJ UITSTEK
Rabobank - Westland
Laurenshof - Rotterdam
Garage Breeman - Rotterdam
Standaardoplossingen bestaan niet in geveltechniek. Altijd komt het aan op een oplossing die nĂŠt even inventiever, efficiĂŤnter of voordeliger is. Dus op de kennis en de ervaring van een specialist als Van Dool Geveltechniek. Als gevelbouwers De Hondert Margen 24 - De Lier
bij uitstek zijn we thuis in alle facetten, van advies en productie tot montage.
T 0174 52 20 00
Uitgevoerd in aluminium of in staal. En altijd excellerend door een andere kijk op
www.vandool.nl
de zaak. Laat Van Dool Geveltechniek ook uw gevel op een hoger plan brengen.
Duurzaam bouwen met Lieftink
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:41 Pagina 13
Lionsgate, Alphen a/d Rijn
Koningstoren Canon, Nootdorp
ontwerp op maat
eigen fabriek VMRG kwaliteitseisen nieuwbouw en renovatie
engineering
Schreurs, De Kwakel
Lieftink Geveltechniek is een gerenommeerd specialist in duurzame gevelelementen voor nieuwbouwprojecten en gevelrenovaties. Lieftink zoekt de grenzen op, grenzen van technische haalbaarheid van de ideeÍn van de architect, waarbij de risico’s worden afgedekt met respect voor mens en milieu. Onze gevels vormen de basis voor uw duurzame project, grenzeloos perfect afgewerkt door de vakman. Duurzaam bouwen doe je met Lieftink Geveltechniek.
Lieftink Geveltechniek BV U Produktieweg 17 U Alphen a/d Rijn U T 0172 46 96 70 U F 0172 44 01 39 U info@lieftink.nl U www.lieftink.nl
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:41 Pagina 14
De duurzaamheid van metaalgevels
In november 2007 startte de uitvoering van een groot kantoor voor Achmea op de zogeheten U-bocht-locatie in Leiden (32.000 m2 bvo). Het bouwterrein ligt aan de roemruchte Leidse Stationstraat; aan de spoorzijde en in de directe 14
GEVELBOUW december 2010
nabijheid van het station. Een langgerekte kavel, min of meer een restgebied. Het perceel is krap en moeilijk. Er zitten veel leidingen in de grond zitten, en die moeten ook allemaal blijven liggen. VVKH wil niet alleen voor Achmea een aantrekke-
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:41 Pagina 15
Wat is duurzaam bouwen met metaal en hoe bereik je dat? De architect en de geveladviseur kijken daar verschillend naar. De architect: Ronald Knappers), de K in VVKH Architecten. De adviseur: Otto Kettlitz van Kettlitz Daken Geveladvies.
Tekst: BEELD:
lijk en groot kantoor realiseren prettig dichtbij het station maar tevens de mogelijkheid aangrijpen om de weinig aantrekkelijke onaangename, donkere omgeving op straatniveau te transformeren in een aantrekkelijke en open toegangsroute. Onder de
Erik Stekelenburg VVKH, Otto Kettlitz, Erik Stekelenburg
grond kwam bovendien een openbare tweelaagse parkeergarage voor 340 auto’s. De architecten vonden het een ideale opdracht om helemaal in metaal uit te werken. Een stalen draagconstructie en een gevel met veel aluminium. december 2010 GEVELBOUW
15
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:42 Pagina 16
‘Met liefde gemaakt, zorgvuldig gedetailleerd’ Ronald Knappers
16
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:43 Pagina 17
Wat is een duurzaam gebouw? Ronald Knappers (RK) Dat hangt af van hoe lang je een gebouw nodig hebt. Is dat kort, dan kun je materialen nemen met een korte levensduur. Zorg dan dat je de bouwdelen gemakkelijk uit elkaar kunt halen (demontabel). Passen bij de omgeving is bij gebouwen met korte levensduur niet zo belangrijk. Een gebouw dat lang meegaat, moet juist wel in de omgeving passen, aangenomen dat die omgeving ook de tand des tijds trotseert. Een duurzaam gebouw is flexibel en kan verschillende gebruikers huisvesten. Het hoofdkantoor van Achmea bij Leiden CS hebben we dan ook zo opgezet. In de plattegrond staan geen of zo weinig mogelijk kolommen. Dat betekent: grote overspanningen. Staal is hiervoor zeer geschikt. Het Achmeagebouw heeft een zekere overmaat om toekomstige technische ontwikkelingen op te nemen. Ten slotte is het kantoorpand gewoon met liefde gemaakt en zorgvuldig gedetailleerd.
Een gevel met een inspectieluikje Otto Kettlitz (OK) Een onderzoek naar levensduur van metaalgevels was nodig om aan de gebruiksreferentieperiode van 50 jaar uit het Bouwbesluit te voldoen (NEN 6702, alleen voor industriegebouwen geldt 15 jaar). Er zijn drie methoden. Je vervangt de boel regelmatig. Dat is niet zo’n duurzame
gedachte, maar soms is niet anders mogelijk. Dakbedekking bijvoorbeeld gaat meestal geen 50 jaar mee. Een andere optie is nauwkeurig beheer met regelmatige inspectie en onderhoud. Dat zie je vaak bij gevels omdat die inspecteerbaar zijn. Bij het Strijkijzer in Den Haag zijn er zelfs voorzieningen aangebracht om in de gevel te kijken. Je zou de gevel ook wat boven het dak kunnen doortrekken, zodat je de staat van de binnenkant van de gevel vanaf het dak met een deurtje kunt inspecteren, of je kunt een vergelijkbare mock-up van de gevel op het dak zetten. Dat gaat de meeste gemeenten toch wel te ver, die kiezen voor de derde optie, het gebruik van zeer duurzame metalen die geen onderhoud vragen; een geschikte kwaliteit RVS, aluminium of zink.
Hoe pas je metaal duurzaam toe? OK Zoals Ronald Knappers terecht zegt: zorgvuldig detailleren. Voorkom vooral dat vocht en dus lucht van binnen tot de spouw doordringt. We hebben samen met de gevelonderzoeksbureaus BDA en TNO onderzoek gedaan naar het verzinkte materiaal in de spouw van 20 tot 25jaar oude gebouwen. (TNO rapport 034-DTM2010-02582 ‘Beoordeling duurzame veiligheid van stalen gevels; Fase II: Inspecties en levensduurvoorspelling’) De manier van aansluiten en detailleren
bleek het allerbelangrijkst. Ingesloten vocht maakt alles kapot, vocht is de drijvende kracht achter aantasting van verzinkt staal.
Zink in kwaliteiten OK Doe je het goed dan is met de ‘standaard’ zinklaagdikte van 20µm (zinkkwaliteit Z275 of ZA255) een levensduur 25 jaar haalbaar. Voor een levensduur van 50 jaar of meer is 42µm nodig (Z600). Kom je binnen 15 km van de kust dan is zout de grote bedreiging en is ongecoat verzinkt staal geen optie meer. Dan komt wel al dan niet gecoat aluminium in beeld. Voor bevestigingsmiddelen die 50 jaar meegaan moet je in ieder geval, ook buiten 15 km van de kust, aan RVS of aluminium denken.
Kijk vooral uit met HSB OK De combinatie van HSB en metalen gevelbeplating is gevoelig. Luchtstromingen eindigen tegen de koude buitenhuid, houtskeletbouw elementen sluiten namelijk nooit luchtdicht op elkaar aan. Tussen de HSB-elementen zit niks, geen enkel bandje. Er ontstaat dus condens in de spouw. Daarnaast is er warmteverlies. Het belang van warmteverlies door luchtlekken neemt toe naarmate de warmte-isolatie (Rcwaarde) toeneemt. De Rc-waarde betreft warmteverlies door geleiding. Warmteverlies door stroming wordt na veelvuldig aandringen, ook van mijn
december 2010 GEVELBOUW
17
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:44 Pagina 18
‘Enclosed moist ruins everything’ Otto Kettlitz explains and answers questions about the durability of metal façades Why was there an investigation into metal façades? An investigation into the life span of metal façades was necessary in order to comply with the 50 year use reference period from the Buildings Decree (NEN 6702, 15 years only applies for industrial buildings). There are three methods. You regularly replace the lot. Roof cladding, for instance, does not last 50 years. Another option, is regular inspection and maintenance. You see that often in case of façades, because it is possible to inspect them. At the Strijkijzer in the Hague, there are even provisions that enable you to look into the façade. The third option, is the use of very durable metals that require no maintenance: stainless steel, aluminium or zinc of a suitable quality.
kant, nog steeds niet meegenomen. En ook in de berekening van de epc gaan de eisen aan luchtdichtheid niet omhoog. Zit hier de isolatielobby achter en is er geen lobby van bandjesleveranciers?
All the rooms a different view RK Achmea Leiden is op wat terreinwerkzaamheden na gereed, en moet zeker 50 jaar blijven staan. De constructie van stalen balken maakt een flexibele, vrije indeling mogelijk. Zowel in de stad als in het gebouw als in de gevel. Een slanke ‘parapluconstructie’ tilt het gebouw boven een druk deel
van de stad uit. Door de drukke infrastructuur (tunneltracé, leidingen, hoofdverkeersader) kon men maar op een paar plekken ondersteuningsconstructies kwijt. Eronder kan het drukke stadse leven gewoon doorgaan en zal zich met de tijd ontwikkelen. Het gebouw kun je flexibel indelen omdat er geen kolommen in de ruimtes staan. De staalconstructie boven de poten is ook nog eens demontabel. De aluminium puiengevel heeft een gevarieerde indeling. In dit ontwerp is de gevel ingedeeld naar de zonbelasting. Bijkomend voordeel geen enkel kamertje heeft hier op dezelfde plek uitzicht.
’Ingesloten vocht maakt alles kapot’ Otto Kettlitz
How do you apply metal in a durable way? OK: Give great attention to detail. Above all, you must prevent that moist and therefore air penetrates from the inside to the cavity. Together with façade research agencies BDA and TNO we conducted an investigation into the galvanized material in the cavities of buildings up to 25 years old. (TNO report 034-DTM-2010-02582 ‘Assessment of durable safety of steel façades’) The method of connecting and the detailing turned out to be the most important. Enclosed moist ruins everything, moist is the driving force behind the corrosion of galvanized steel. Zinc in qualities With the ‘standard’ zinc layer thickness of 20µm (zinc quality Z275 or ZA255) it is possible to reach a life span of 25 years. For a life span of 50 years or more, 42µm is needed (Z600). For fasteners that last 50 years you must think of stainless steel or aluminium, even if you are more than 15 km away from the coast. Be careful with wood-frame constructions Wood-frame constructions with metal façade cladding are sensitive. Air streams end against the cold outer skin, because wood-frame construction elements can never be connected air tight. There is nothing between the wood-frame construction elements, not a single tape. Therefore, condensation will occur in the cavity. In addition, there will be loss of heat. The importance of heat loss through air leaks increases the more the heat insulation (Rc value) increases. The Rc value relates to heat loss through conduction. Although often insisted, also by me, heat loss as a result of air streams is still not taken into consideration. And also in the energy performance calculation, the requirements for air tightness are not increased. Is an insulation hobby behind this, and is there no lobby for tape suppliers? 18
GEVELBOUW december 2010
Opengemaakte metaalgevel van 25 jaar Opengemaakte metaalgevel van 25 jaar oud. Verzinkte achterconstructie van een oud. Verzinkte achterconstructie bij een spouw. Een ongelukkige detaillering ‘standaard’ door vocht belaste spouw zorgde ervoor dat deze spouw extra door vocht belast is
Trekproef op degelijkheid van 25 jaar oude bevestigingen van metaalgevel
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:45 Pagina 19
Dumebo DWS en MDG garanderen constructieve veiligheid metalen gevels
Brancheverenigingen Dumebo DWS (Nieuwegein) en MDG (Nieuwegein) hebben de ‘Kwaliteitsrichtlijn metalen gevels en daken’ aangepast. Deze aanscherping was nodig om te blijven voldoen aan het Bouwbesluit, dat de gebruiksreferentieperiode voor niet-industriële gebouwen heeft opgehoogd van 15 naar 50 jaar. Voor industriële gebouwen hanteert het Bouwbesluit een referentieperiode van 15 jaar. Voor alle overige gebouwen geldt een termijn van 50 jaar, gedurende welke tijd de constructieve veiligheid gewaarborgd dient te zijn. Onlangs heeft Bouw- en Woningtoezicht Almere aan de brancheverenigingen Dumebo DWS (verwerkers) en MDG (leveranciers) gevraagd de constructieve veiligheid van metalen gevels en daken te onderbouwen. Dumebo DWS en MDG verstrekten hierop een onderzoeksopdracht aan TNO. Samen met co-onderzoekers BDA (Gorinchem) en Kettlitz Dak- en Gevel Advies (Den Haag) heeft vervolgens de TNO uitgebreid veldonderzoek uitgevoerd naar corrosieontwikkeling bij bestaande metaalbouwprojecten met een levensduur tussen de 16 en 36 jaar. Het onderzoek besteedde aandacht aan: de invloeden van klimaat in de geventileerde spouw; de inwerking van diverse factoren op de gevelconstructie, vooral chloride- en vochtbelasting; de corrosievorming van de constructie en invloedsfactoren.
De voornaamste conclusies zijn: Detailleringconstructies zijn belangrijk: slechte vochthuishouding heeft negatieve invloed op levensduur. Ook is de materiaalkeuze bepalend voor de kwaliteit gedurende de periode van 50 jaar voor zowel toegepaste constructieonderdelen in de spouw als voor gebruikte bevestigingsmiddelen. Tevens zijn er invloeden geconstateerd bij ‘koude’- zijde van gevelconstructie (is binnenzijde van de buitengevel). Er werden nagenoeg geen verschillen aangetroffen tussen de diverse klimaatzones in Nederland. De conclusies van dit onderzoek zijn door de leveranciers van metalen bouwproducten (MDG) en door de verwerkers (Dumebo DWS) onverkort overgenomen en de gezamenlijke Kwaliteitsrichtlijn Metalen Gevels en Daken is aangepast op de conclusies en aanbevelingen van de onderzoekers. Aan de Kwaliteitsrichtlijn is een keuzetabel toegevoegd, waarbij afhankelijk van de referentieperiode en de positionering van het constructieonderdeel in het vochtige/droge milieu van
Gespannen gezichten op het hoofdkantoor van de Metaalunie in Nieuwegein. Het is enige minuten voor de presentatie van het onderzoeksrapport over de duurzaamheidsprestaties van metalen gevels. (Van links) Ronald Knappers (VVKH), ing. Marco Pauw (Stichting Bouwen met Staal); ir Otto Kettlitz (Kettlitz Advies / Nieman Groep); Bauke Bonnema (Corus Groep)
de spouw, toe te passen materiaalkwaliteiten worden voorgeschreven. Dumebo DWS heeft besloten om de voorschriften van de Kwaliteitsrichtlijn Metalen Gevels en Daken als uitgangspunt te nemen voor het officiële Keurmerk Dumebo DWS. Kernpunt hierbij is dat de binnen de Kwaliteits richtlijn beschreven kwaliteit door onafhankelijke projectkeuringen wordt getoetst aan de uiteindelijk op de bouwplaats gerealiseerde kwaliteit.
december 2010 GEVELBOUW
19
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:45 Pagina 20
Hering - de prefab specialist Sierbeton gevelbekleding &LW\ &HQWUH $OPHUH 1/
Sierbeton-Projecten • City Centre, Almere, Nederland Meyer en van Schooten Architecten, Amsterdam • ROC Leiden, Leiden, Nederland RAU Architecten, Amsterdam • Kaufhaus Tyrol, Innsbruck, Oostenrijk 'DYLG &KLSSHU¿ HOG $UFKLWHFWV /RQGRQ • Ev. Gemeindezentrum, Mannheim, Duitsland netzwerkarchitekten, Darmstadt
52& /HLGHQ /HLGHQ 1/
.DXIKDXV 7\URO , QQVEUXFN $
Hering - Het verschil is kwaliteit 8 ]RHNW HHQ EHWURXZEDUH OHYHUDQFLHU YRRU XZ SUHIDE FDVFR RI VLHUEHWRQJHYHO 'DQ LV +HULQJ GH MXLVWH SDUWQHU YRRU X ‡ 'H VLHUEHWRQJHYHO PHW YHOH GHVLJQ PRJHOLMNKHGHQ ELMY GRRU KRRJZDDUGLJH RSSHUYODNWHEHZHUNLQJ XLWYRHULQJ LQ YHUVFKLOOHQGH NOHXUHQ RI WRHSDVVLQJ YDQ VSHFLDOH PDO systemen ‡ 'UDJHQGH VDQGZLFKHOHPHQWHQ ‡ *HYHOHOHPHQWHQ ‡ EHWR6KHOOŽ ¹ FP GLNNH JHYHOEHNOHGLQJ PHW JODVYH]HO JHZDSHQG EHWRQ ‡ &RPSOHWH SUHIDE FDVFR�V +HULQJ ELHGW X KHW YROOHGLJH VSHFWUXP YDQ ]LMQ SURGXFWHQ RRN LQFOXVLHI HQJLQHHULQJ HQ PRQWDJH DDQ 6LQGV LV KHW PLGGHOJURWH IDPLOLHEHGULMI +HULQJ PHW YHOH SUHIDESURMHFWHQ VXFFHVYRO RS GH 1HGHUODQGVH PDUNW DDQZH]LJ
(Y *HPHLQGH]HQWUXP 0DQQKHLP '
8 KHHIW YUDJHQ RI X ZLOW PHHU YDQ RQV HQ RQ]H SURGXFWHQ HQ V\VWHPHQ ZHWHQ 1HHPW X GDQ FRQWDFW PHW RQV RS :LM VWDDQ YRRU X NODDU 8 ZLOW RQ]H QHZVOHWWHU RQWYDQJHQ" .LMN RS ZZZ KHULQJLQWHUQDWLRQDO FRP
Onze adviseur in Nederland: De heer ir L. C. Meuzelaar Mobiel: 06 51296207
Hering Bau GmbH & Co. KG Neuländer 1 ¡ Holzhausen D-57299 Burbach De heer Dipl.-Ing. P. KÜrner Fon: +49 2736 27-178 Fax: +49 2736 27-256 gruppe@hering-bau.de
ZZZ KHULQJLQWHUQDWLRQDO FRP
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:46 Pagina 21
Column
De visie van gevelvisie
Colum
De visie van gevelvisie
Geen Stijl bedoelt men niet de stijl van de bouwM eter bouwstijl maar de stijl van de architect. Hoewel, er zou al veel mee gewonnen zijn als bouwstijl daadwerkelijk over architectuur ging. In de praktijk verengt men bouwstijl ook nog eens tot gevelstijl. De binnenruimte hoort er echter ook bij. De hele bouwopgave telt. De vorm van een gebouw is geen doel maar een middel om een bouwvraag op te lossen. Het hier getoonde gebouw van aannemer De Heeren Bouwmeester en architect Asnova kun je niet beoordelen als je niet weet wat het bestemmingsplan eiste: de tweede verdieping moest een schuine kap hebben. Dus als je het al retro kunt noemen, dan geldt dat niet voor de architect. Zijn eigen stijl overstijgt te gemakkelijk getrokken stijlgrenzen. Aan de koppen trok hij modernistische schijngevels op. Hij wilde hier, aan de noordelijke toegang tot de Utrechtse binnenstad, namelijk juist geen archetypisch puntdak. Stijl is hoe je dingen doet. En de bouwer bouwt. Ooit was er geen tegenstelling tussen bouwer en architect. De huizen langs de Amsterdamse grachtengordel zijn niet ontworpen door architecten, maar door de bouwers zelf. De bouwstijl is er niet minder succesvol om. Stijl is ook hoe men dingen hĂŠĂŠft gedaan. Daaronder verstaat men geen nauwkeurig verslag van het bouwproces, maar het resultaat. De bouwers hebben hun hielen nog niet gelicht of men is er als de kippen bij om de stijl toe te kennen aan de architect. Het is geen stijl, zoveel oppervlakkigheid en ontkenning van de bouwers. Is het dan gek dat die bouwers op hun beurt de pijp aan Maarten geven? Ooit gedacht, wanneer is die stad nu eindelijk eens af, ontdaan van steigers en andere bouwsporen? Nu weet u waarom. Het is de wraak van de bouwers voor de ontkenning van hun bouwstijl.
Erik Stekelenburg www.gevelvisie.nl
december 2010 GEVELBOUW
21
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:47 Pagina 22
Crystal Court in Amsterdam gebruikt zware traditionele bouwkunde. Wat als de ruimte was geoptimaliseerd op zonlichttoetreding
22
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:49 Pagina 23
De bouw hanteert allerlei strategieën om energie te besparen. Tegenover de strategie om zon en kou zo veel mogelijk uit het gebouw te weren, staat de benadering om zon en kou toe te laten en vervolgens die energie te benutten, te oogsten en te distribueren. De eerste strategie is dominant in de bouw. Als gevolg daarvan gaat de bouw omzichtig om met transparantie. De tweede benadering speelt de hoofdrol in de kassenbouw. Als gevolg daarvan gaat de kassenbouw maximaal voor glas. De Stichting Living Daylights en de innovatieclub Booosting namen een kijkje bij kassenbouwer Technokas BV in het Westland.
Energie oogsten met gevels Het andere restproduct komt van de hars van dennenbomen. Hars wordt nu al gebruikt in de kauwgom- en parfumindustrie. Om van het vervangingsmateriaal van bitumen een compleet dakbedekkingproduct te maken, komen daar nog natuurlijke vulstoffen als calciumcarbonaat of krijt en polymeren bij en een wapening van glas/polyester. Als laatste volgt een geïmpregneerde afwerking met hoogreflecterend acryl.
Het bos in Tekst: BEELD:
Erik Stekelenburg Bernard Faber, Wageningen UR Glastuinbouw, BDG architecten ingenieurs Zwolle
Gezien de ingrediënten van het nieuwe dakbedekkingsproduct Derbipure mag het geen verbazing wekken dat Derbigum voor de wereldprimeur de pers het bos in stuurde. Pas na een kilometerlange bosrijke oprijlaan
doemde het Utrechtse landgoed waar de persconferentie plaatsvond op. Derbigum heeft ingezet op vergroening en wil daarin voorop lopen. Greennoveren noemt het bedrijf dat. Productvernieuwingen komen er alleen nog als ze tevens een verduurzaming betekenen. Maar het bedrijf beseft dat in de lawine aan groene marketing-termen woorden nauwelijks nog opvallen. Uiteindelijk gaat het om resultaten. Bij een wereldprimeur bestaan die er natuurlijk alleen nog in de vorm van ervaringen en testen van het ontwikkelend bedrijf zelf.
C2C label en KOMO attest De kwaliteit en verwerkbaarheid van Derbipure is naar Derbigums zeggen
Derbigum België gaf de afdeling R&D twee jaar terug opdracht om een dakbedekking te ontwikkelen met dezelfde specificaties en verwerkbaarheid als Derbibrite, hun bitumineuze dakbedekking met witte reflecterende toplaag. Dezelfde productprestaties maar dan zonder het toepassen van restproducten van ruwe olie. Derbigum wil bij het produceren van dakbedekkingen geheel van bitumen afstappen omdat aardolie geen onuitputtelijke grondstof is en ook hergebruiken van bitumen een keer ophoudt. Verder zal de prijs van aardolie versneld stijgen en de kwaliteit sterk afnemen.
Kauwgom De vervanging van bitumen vond Derbigum in de combinatie van twee restproducten. Allereerst een restproduct dat overblijft na de destillatie van plantaardige olie uit planten en bomen.
De dakvorm van de ELKAS gebruikt warmtereflecterende folie onder een holle glasdakhelling. De brandlijn bevindt zich op een beweegbare arm boven de kas
december 2010 GEVELBOUW
23
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:49 Pagina 24
‘Alleen al de zon brengt elk moment tienduizend keer meer energie de aarde binnen dan de wereldbevolking nodig heeft’
gelijk of beter dan de bestaande bitumineuze dakbanen. Zo ligt volgens R&D manager Hans Aerts de pelsterkte tussen de 100 en 150 Newton per 5cm. Zeer binnenkort verwacht Derbigum het toegezegde C2C-label te ontvangen. Verschillende certificaten zijn al binnen. Certificering door KOMO is echter een langdurig traject omdat er voor een plantaardige dakbaan een nieuwe categorie (BRL) moet worden aangemaakt. De prijs van Derbipure ligt nog wel 20 procent hoger dan het bitumineuze product. Derbigum verwacht dat de prijs door optimalisaties in de productsamenstelling zal dalen. Verder luidt de boodschap die wel meer bij duurzame producten klinkt: ‘kijk niet alleen naar de aanschafprijs maar ook naar de gebruiksperiode, de exploitatie, het onderhoud en de restwaarde.’
Eerste stap naar het nul-materiaal gebouw Hoogleraar materiaal en duurzaamheid aan de TU-Delft Michiel Haas en directeur/oprichter van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) verontschuldigde zich bij aanvang van zijn ‘keynote’-lezing. Hij had zich nog nooit geleend voor een productpresentatie. ‘Voor mij is het buitengewoon bijzonder dat ik hier sta. Het betekent dat dit product
24
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:50 Pagina 25
BDG architecten adviseurs Zwolle zet de gebouwen voor de nieuwe landbouwschool in Dronten (2011) onder een megakas
Using the façade to harvest energy
Dun wit aluminium en maximaal instelbaar voor optimale regeling
naar mijn mening volledig past in de kant die de bouw op moet.’ Haas wees erop dat het huidige fossiele energieprobleem van voorbijgaande aard is maar materiaalschaarste de grote kwestie wordt. ‘Nu wordt de totale milieubelasting van een kantoorgebouw voor 70-80% bepaald door het gebruik van energie, 15-20% komt voor rekening van het materiaalgebruik en 2-3% betreft water. Maar energie is het probleem helemaal niet. Binnen 20 jaar is dat opgelost. Voor de ongelovigen: ga even naar www.free-energy.ws. Alleen al de zon brengt elk moment tienduizend keer meer energie de aarde binnen dan de wereldbevolking nodig heeft. Over 15 jaar draait het om materiaalschaarste. Dat lijkt me voldoende reden om hier nu al naar te kijken. Na het nul-ener giegebouw moet de ambitie van de
bouw nu liggen bij het nul-materiaal gebouw. En Derbipure is heel aardig op weg om een nul-materiaal product te worden.’
Een groene neus Daarover doorfilosoferend zei Haas dat zelfs deuren en kozijnen van nagroei bare materialen kunnen worden gemaakt. En Haas doelde daarbij niet op bomen. Hij dacht al te hebben gehoord van plantaardige treindeuren. Navraag bij Mark Lepelaar van NPSP Composieten leerde dat het ging om een demonstratieproject van een nieuwe neus voor de Koploper, een treintype van de NS. Lepelaar had nog niet gehoord van interesse vanuit de bouwwereld maar dat lijkt slechts een kwestie van tijd. Net zoals plantengroei een kwestie van geduld.
The building industry uses all kinds of strategies in order to save energy. Opposite to the strategy of keeping sun and cold out of the building as much as possible, we have the approach whereby sun and cold are allowed after which the energy is used, harvested and distributed. A method for harvesting energy that strongly appeals to the imagination, is the use of the roof of a greenhouse. In the same way that children use the sun to make fire with a magnifying glass, the greenhouse construction uses the roof to concentrate the sunlight that plants do not require onto a limited number of photovoltaic solar cells. The energy density is higher, fewer solar cells are needed, and more light gets access to the greenhouse than when its fully covered with solar cells. Apart from electricity you will also harvest heat. This offers added advantage, because the harvested energy can be sent directly to the electricity grid. In the Elkas electricity supplying energy greenhouse of Wageningen UR Greenhouse Horticulture a heat reflecting foil is suspended under a hollow glass roof slope. The focal line is located on a moveable arm above the glasshouse. But the most promising is the Fresnel (lens) greenhouse or daylight installation. Fresnell lenses of 1 m2 and 2 mm thick are pressed out of perspex and placed between two layers of double glass to concentrate the light on a focal line or several focal points under the roof. A few yield figures from researcher Piet Sonneveld of Wageningen UR Greenhouse Horticulture: each year, the Fresnel greenhouse would have a thermal yield of 144 kWh/m2 and an electricity yield of 29 kWh/m2, whereas the Elkas scores a thermal yield of 54 kWh/m2 and electricity yield of 18 kWh/m2 per year. The Fresnel greenhouse has an acceptable recovery period between 5 and 10 years. This principle of glass construction is also suitable for atriums at offices or as complete factory buildings. Recently, the Fresnel greenhouse has been introduced to the market by Technokas BV (De Lier).
december 2010 GEVELBOUW
25
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:50 Pagina 26
Euramax levert voorgelakt aluminium aan dak- en gevelproducenten over de gehele wereld. Onder onze clientèle bevinden zich bedrijven als Hunter Douglas, Kalzip, Kingspan, Interfalz, Rigidal, Aluform, etc.
We streven naar kleurrijke architectuur. Hiertoe ondersteunen we architecten (gratis) met specifieke kleurontwikkeling voor projecten vanaf 1.500 m².
Deel uw ideeën met onze Architectural Support en laat ons geheel vrijblijvend een kleurvoorstel doen voor uw projecten vanaf 500m². T +31 (0)475 370 341 E max@euramax.eu
www.euramax-architectural.eu
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:50 Pagina 27
Colum
Column Frido van Nieuwamerongen, Architect bij Arconiko architecten (Rotterdam), correspondent voor Archined en tot voor kort bestuurslid van innovatieplatform Booosting.
Een remedie tegen nostalgie keren per jaar rijd ik naar Zwolle. Het laatste E nkele jaar zie ik bij Ermelo aan de rechterkant van de snelweg een merkwaardig bouwwerk verrijzen. Het staat geïsoleerd aan de bosrand, met een wijds uitzicht rondom. Ik weet dat het nieuw is, maar met de snelheid van de voortrazende auto lijkt het een oud kasteel compleet met torens, massieve gevelwanden en kleine ramen. Deze kleine ramen verbazen mij nog het meest. Want kijk je naar links dan heb je een fantastisch uitzicht over het weidse Veluwemeer. Elke keer verwonder ik me er over dat de bewoners dit prachtige uitzicht door die petieterige raampjes moeten zien. Eeuwig zonde, denk ik dan. Het overkomt mij wel vaker, dat ik niet begrijp dat mensen liever kiezen voor een historische setting als Brandevoort bij Helmond of een buitenlandse sfeer als het op Zweden geïnspireerde Sveaborg in Schiedam dan voor een perfecte woning van eigentijdse snit. Zelf beschouw ik mij als een moderne architect, wat voor mij inhoudt dat ik me richt op feitelijke verbeteringen en nieuwe kwaliteiten. Het maken van een energiezuinig huis bijvoorbeeld. Een woning met een zo groot mogelijk oppervlak en met veel glas voor uitzicht en daglicht. Allemaal nuttige zaken waar je, zo denk ik, veel beter je geld aan kunt uitgeven dan aan dure details voor het nabootsen van een illusie. En toch willen mensen graag wonen in het sprookje van een kasteel, dat natuurlijk geen kasteel is. Net zoals Brandevoort geen middeleeuws dorp is en Sveaparken niet het gemoedelijke Zweden. ‘Wat doen deze projecten goed, waar veel slimme en eigentijdse projecten bij de mensen geen enthousiasme opwekken?’ zo bedacht ik mij laatst, toen ik weer eens het pseudo-kasteel in Ermelo passeerde.
©TRAZAR / architect Visser Bouwman De kracht van dergelijke projecten zit, zo bedacht ik mij, in de consistente uitwerking van een verhaal. Een verhaal dat niet alleen iets zegt over praktische voordelen, over handigheden en vernieuwingen in een woning. Nee, het is een verhaal dat een levensgevoel vertolkt; en dit gevoel uitstraalt, tot in de laatste details. Zo’n samenhangend verhaal wordt vaak vergeten door moderne architecten, geboeid als ze zijn door feitelijke voordelen en eigentijdse kwaliteiten. Bij veel duurzame projecten bijvoorbeeld gaat de aandacht in de eerste plaats uit naar de energiezuinige prestaties van de woning. De uitstraling is slechts een voortvloeisel van de genomen praktische beslissingen. Een verhaal dat een gevoel moet opwekken, wordt veronachtzaamd. Natuurlijk, ik begrijp dat het makkelijker is om een ontwerp met een historisch verhaal te bedenken, dan een eigen verhaal te construeren, maar het is waard om erin te investeren. Het leidt tot aantrekkelijke alternatieven voor de uitgekauwde historische modellen. Bij autofabrikant Citroën hebben ze dit manco onderkent. Om zich te onderscheiden in het hedendaagse retro-geweld hebben ze oude sterren als John Lennon en Marilyn Monroe ingezet om de hippe eigentijdse DS3 te promoten: ‘Nostalgie is niet glamoureus. Leef je leven nu’ aldus Monroe.
Frido van Nieuwamerongen Arconiko architecten www.arconiko.com ©TRAZAR / architect Visser Bouwman december 2010 GEVELBOUW
27
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:51 Pagina 28
Bij seriematige renovatie van woningen uit de wederopbouw speelt het handhaven dan wel vervangen van de kozijnen een cruciale rol. Het is één van de keuzes die gemaakt moeten worden in een gecompliceerd geheel van na-isolatie en eventuele vervanging van binnen- en buitenspouwblad. Profielenleverancier Reynaers en mediabureau dax organiseerden in het Designhotel in Eindhoven het symposium ‘Monumentale innovatie, omgaan met de bestaande voorraad’ hierover. Daar presenteerden architecten Hans van der Heijden van biq stadsontwerp en Arno Kolen van Van den Hout & Kolen architecten twee grootschalige en seriematige renovatieprojecten.
28
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:52 Pagina 29
Over face-lifts en complete make-overs met aluminium profielen
Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen BEELD: Stefan Muller, Van der Hout & Kolen
december 2010 GEVELBOUW
29
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:53 Pagina 30
De balustrade van de galerij op de eerste verdieping is in beton vormgegeven. Dat laat de plint van het gebouw hoger lijken
30
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:54 Pagina 31
Bronskleurig aluminium maken het chique (1970). Iedere knikflat bezit 176 wooneenheden. ‘Een bouwkundige aanleiding voor de renovatie vormde de gebrekkige isolatie. Hiernaast was het galerijhekwerk aan vervanging toe en voldeed de indeling van het gebouw niet meer aan de hedendaagse wensen. Reden genoeg voor een complete facelift’, licht Van der Heijden toe.
op de verdiepingen waren nog redelijk goed. Plaatselijk herstel voldeed. Wel zijn op de verdiepingen alle vullingen vervangen: deuren, ramen, glas en borstweringspanelen. De 16 vervallen woningen per flat zijn (veel ruimer) teruggebouwd in de plint. Parkeren gebeurt voortaan op het maaiveld.
Brons geanodiseerd Nieuwe houten kozijnen
Samen met compagnon Rick Wessels maakte Hans van der Heijden een plan voor de renovatie van vier middelhoge Knikflats in de Rotterdamse wijk Ommoord, galerijflats van acht etages op een plint met bergingen en garages.
Extra isolatie is aangebracht in de kopgevels, op het dak, onder de eerste verdiepingsvloeren boven de onverwarmde ruimtes en onder de begane grondvloeren. De kozijnen zijn alleen vervangen waar dat vanwege wijzigingen in functie nodig bleek. Die wijziging betrof bij twee van de vier flatgebouwen de introductie van bergingenclusters op de verdiepingen. Die bergingen kwamen in de knik van de gebouwen bij de stijgkern. Hier zijn nieuwe houten kozijnen in de gevel geplaatst, in lijn met de bestaande. De overige bestaande houten kozijnen
‘Op de begane grond kozen we nieuwe kozijnen, omdat daar sprake is van een volledig nieuw programma met woningen en collectieve functies’, vertelt Van der Heijden. ‘We stelden brons geanodiseerde aluminium kozijnen voor vanwege hun chique, natuurlijke uitstraling. Brons past goed in het kleurenpallet van aardetinten, dat de flatgebouwen
Tuinzijde van flat met balkons, het nieuwe beton op de begane grond ondersteunt de architectuur. Waar de ene woning ophoudt en de andere begint is nu duidelijker
december 2010 GEVELBOUW
31
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:54 Pagina 32
Reynaers CS68 kozijnen, voorzien van isolatieglas en ventilatieroosters verbeteren de thermische isolatie sterk. Deze nieuwe kozijnen lijken in detaillering goed op de originele stalen kozijnen
aan de groene omgeving verankert.’ Uiteindelijk zijn er op voorstel van de hoofdaannemer BAM/Volker brons geanodiseerde aluminium T-profielen van Rollecate gebruikt. Gorter Aluminium (Wormer) stelde de profielen samen tot kozijnen en monteerde deze. HR++ glas is in alle ramen toegepast, waardoor behalve de thermische isolatie ook de geluidsisolatie verbeterde. Het metselwerk is gesloopt waar dat vanwege het gewijzigde programma noodzakelijk was (begane grond) of om constructieve redenen (kopgevels) onvermijdelijk was. Alleen de metsel werkpenanten op de verdiepingen bleven behouden. ‘Het nieuwe metselwerk met handvormstenen in koppenverband vormt een bijzonder contrast met het gestileerde karakter van de aluminium kozijnen en het prefab beton in de gevels,’ licht van der Heijden toe. Met de renovatie kreeg de gevel een klassieke opbouw met plint, midden-
32
GEVELBOUW december 2010
partij en kroonlijst (een verhoogde dakopstand met prefab betonnen panelen). De seriematigheid van het renovatieproject speelde een grote rol. Op de begane grond kwamen prefab betonnen portalen die de structuur van het gebouw volgen. Prefab betekende een snelle montage. Het beton vormt een neutraal kader voor de verschillende functies die de gevel afdekt. Door de dubbele beukmaat lijken de portalen de bovenbouw te dragen. Bovendien duiden ze terloops de woningscheidingen op de etages daarboven aan. Bij renovatie in bewoonde staat is de doorlooptijd per woning maatgevend voor de overlast. Er is veel aandacht besteed aan een efficiënte uitvoering in de woningen. Uiteindelijk is een tempo van acht aangepakte woningen per week gerealiseerd.
Jeruzalem Van den Hout & Kolen architecten
(Tilburg) ontwierp de renovatieplannen voor de woningen in de Tilburgse wijk Jeruzalem. Deze gestandaardiseerde woningen zijn gebouwd met het Airey bouwsysteem, een naoorlogse bouwmethode die het bouwtempo omhoog moest brengen. Dit bouwsy steem kent een betonnen dragende gevelconstructie met vrijdragende stalen vloeren en dakliggers. Zestig jaar na realisatie bleken veel betonnen gevelelementen verweerd. De woningen kenden hiernaast een slechte ventilatie, veel koudebruggen en vochtdoorslag in de gevels. Bovendien was de gebouwschil matig geïsoleerd. Enkele woningen in de wijk werden weliswaar gesloopt, de grote meerderheid een 250 woningen ondergingen een grondige renovatie. ‘De stedenbouwkundige opzet van de wijk functioneerde immers nog goed, de gemeente Tilburg vond bovendien de historische en sociale waarde van de
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:55 Pagina 33
Make-over with aluminium profiles
Koperen K operen sspuwer puwer Ø12
H Aluminium hoeklijn 40x10 Vlg Vlgns gns kkleurenstaat leurenstaat Houten stelkozijn stelkozijn
6
Reynaers R eynaers CS-38 SL
4
g
Betonkader (Bestaand)
In case of serial renovation of houses from the post-war reconstruction period, the preservation or replacement of window panes plays a crucial part. It is one of the choices to be made in a complex process of site-foamed insulation and possible replacement of inner and outer leaves of cavity walls.
4
Reynaers R eynaers CS-38 CS 38 SL
Hoeklijn 40x10 RAL 9016
6
Houten stelkozijn stelkozijn Betonkader (Bestaand) vverd. erd. 50 begane grond grond 150
Samenstelling ggevel: evel: - Betontegels, sschoonmaken, choonmaken, voegen, voegen, o pper vlakte oppervlakte behandeling - Luchtspouw - Isolatie 50 mm (Kooltherm, (Kooltherm, fabr. f a b r. Kingspan) - Luchtspouw L h 10 mm. - Isolatie 45 mm minerale wol wol (35 kg/m3) in metalstud vvoorzetwand oorzetwand 50 mm m Dampremmende -D ampremmende ffolie olie - FFermacellplaat ermacellplaat 12,5 mm
6
4
Betonnen kader (be (bestaand) staand) hoeklijn 40x10 vlgnss kkleurenstaat leurenstaat Reynaers R eynaers CS-38 SL Houten stelkozijn stelkozijn
details Type A en B - Gerenoveerde G
onderhoud Jeruzalem
details Type A en B - Gerenoveerde
Jeruzalem Van den Hout & Kolen architects (Tilburg) designed the renovation plans for the houses in the Jeruzalem district of Tilburg. These standardized houses were built with the Airey construction system, a post-war construction method that was used to increase the construction speed. This construction system has a concrete load-bearing façade construction with suspended steel floors and roof beams. Sixty years after realization, it turned out that many of the concrete façade elements were weather-beaten. In addition, the houses had a poor ventilation, many thermal bridges as well as damp penetration in the façades. They also offered toestand very little insulation. These cheap rented t o houses e s t a n dhad to be preserved.
Groot onderhoud Jeruzalem
Groot
vverdieping: erdieping: 50
beganee ggrond: rond: 150
MDF kantlat 15mm
wijk van groot belang. Deze goedkope huurwoningen dienden behouden te blijven,’ verklaart Kolen.
VPG aluminium kozijnen en geveltechniek (Nieuwkuijk) monteerde de kozijnen.
Reynaers CS68 kozijnen
Bouwen = vooruitzien
De rijtjeshuizen zijn heringedeeld, door nieuwe lichte scheidingswanden te plaatsen. Hiernaast is alle dakbedekking vernieuwd, zijn de gevels gereinigd, de schoorstenen vervangen en de details Type A en B - Gerenoveerde toestand vloeren verhoogd en voorzien van geluonderhoud Jeruzalem iddempend materiaal. De binnenspouwbladen werden vervangen door 50 mm dikke voorzetwanden (metalstud met Fermacell plaat van 12,5 mm) met nieuwe 45 mm dikke minerale wolisolatie en 50 mm Kingspan isolatie. Hiernaast verving de aannemer alle raamkozijnen door Reynaers CS68 kozijnen, voorzien van isolatieglas en ventilatieroosters. De thermische isolatie verbeterde hierdoor sterk. Deze nieuwe kozijnen lijken in detaillering goed op de originele stalen kozijnen.
De oorspronkelijke voordeurkozijnen zijn van staal, die niet verwijderd kunnen worden, omdat het staal geheel verankerd is met de betonnen gevelstructuur. Binnen de profilering van de oorspronkelijke staalkozijnen zijn 2 nieuwe houten kozijnen geplaatst. ‘Er zijn voorafgaand aan de seriematige uitvoering twee modelwoningen aangepakt, om de uitvoeringsproblemen te inventariseren en producten uit te proberen. Om de bouwefficiëntie te verhogen zijn vrijwel alleen maar droge producten toegepast, die gemakkelijk opgeslagen kunnen worden. Bovendien is de renovatie uitgevoerd met veel standaard producten, zodat deze ook nog later bijbesteld kunnen worden. Bouwen is vooruitzien’, stelt Kolen.
d 2 2
Reynaers CS68 window frames The terraced houses were rearranged, by placing new light partition walls. In addition, all roof cladding has been renewed, the façades have been cleaned, the chimneys have been replaced and the floors have been raised and provided with sound-deadening material. The inner leaves of the cavity walls have been replaced by 50 mm thick facing walls (metal stud with 12.5 mm Fermacell plate) with new 45 mm thick rock wool insulation and 50 mm Kingspan insulation. The contractor also replaced all window frames by Reynaers CS68 window frames, provided with insulating glass and air grates. This strongly improved thermal insulation. The details of these new window frames are very similar to the original steel window frames. VPG aluminium kozijnen en geveltechniek (Nieuwkuijk) installed the window frames. Building = looking ahead The original front door frames were made of steel and could not be removed, as the steel is fully anchored in the concrete façade structure. Within the profiling of the original steel frames, new wooden frames have been placed. Most of the time, in order to increase construction efficiency, only dry products were used that were easy to store. Moreover, the renovation was performed with many standard products, so that it was always possible to order additional items at a later time. Building is looking ahead.
december 2010 GEVELBOUW
33
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:56 Pagina 34
Eenentwintig kleuren laten de aluminium gevels van de Rotterdamse Maastoren opgaan in het wit van de wolken.
De kracht van kleur Eenentwintig kleuren laten de aluminium gevels van de Rotterdamse Maastoren opgaan in het wit van de wolken. Het hoogste gebouw van Nederland is een goed voorbeeld van een project waarin kleur de hoofdrol speelt.
34
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:58 Pagina 35
Tekst: Control Media BEELD: Bernard Faber, Euramax, Abu Dabhi
Geen wolkenkrabber maar ‘wolkenstreler’ Euramax Coated Products is een internationale coil coating specialist die bandgelakt aluminium levert aan daken gevelfabrikanten. Bekende fabrikanten van gevelsystemen waarmee Euramax Nederland samenwerkt, zijn HunterDouglas, Kalzip, Kingspan, Aluform en Leebo. Jorrit Scheepers van Euramax is als coördinator Architectural Support de verbindende schakel tussen architecten en de lakfabriek in Roermond. ‘In 2006 kregen we een telefoontje van HunterDouglas. Of we mee wilden naar Dam en Partners Archi tecten in Amsterdam. Diederik Dam had bepaalde ideeën over het ontwerp van de Maastoren in Rotterdam. Hij wilde
de kantoortoren laten opgaan in de wolkenluchten door een gradueel verlopende kleur over het gebouw. Waar de plint van de Maastoren bestaat uit antracietkleurige natuursteen die goed kleurt bij het donkergroene water in de Maas, moest de aluminium gevelbekleding in de hoogte overlopen in het wit van de wolken. Zo’n klus is Euramax op het lijf geschreven.’
Van wolkenkrabber naar ‘wolkenstreler’ Dam & partners ging bij het kiezen van de juiste kleuren niet over één nacht ijs. Diederik Dam: ‘We wilden dat de kleuren bij elkaar zouden horen, maar
zich ook los zouden maken van elkaar. Daarom gaat het kleurverloop niet analoog in gelijke stappen, maar eerst langzaam, dan versneld en dan weer langzaam. De precieze werking daarvan hebben we samen met Euramax uitgezocht. Een tweede aspect is de kleur zelf. Die verloopt van een zwarte tint naar wit. Dat betekent veel grijstinten, die kunnen gemakkelijk koel en afstandelijk ogen. Wij wilden warme grijzen, op basis van bruin. Die kleuren bestonden nog niet. We zijn toen gestart met enkele RAL-kleuren en hebben die samen met Euramax uitgebouwd naar een kloppende reeks. In totaal zijn er 64 projectspecifieke
Architect Maurice Nio (Rotterdam) koos voor het Retail Park Roermond contrastrijke EuraMica-kleuren in paarsblauw. Het kleurige geheel trekt veel nieuwsgierige passanten. Zo veel bezoekers dat een derde uitbreiding van het Retail Park een feit is. Ook voor uitbreidingen kozen architect en opdrachtgever voor opvallende EuraMica kleuren
december 2010 GEVELBOUW
35
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 14:58 Pagina 36
Mooi rood is niet lelijk, hier een schoolgebouw voor De Gilde Opleidingen in Venray-Oostrum van architect BTRArchitecten (Alkmaar) 36
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:01 Pagina 37
‘Mooi rood is niet lelijk’
Coilcoating van de beplating voor Ferrariworld in Abu Dabhi vond deels in Roermond plaats kleuren aangemaakt. De definitieve kleurkeuze resulteerde in een reeks van 24 unieke kleuren. Vanwege budgettaire redenen is dat uiteindelijk teruggebracht naar 21.’ Het resultaat is inzichtelijk én subtiel. En het werkt, vooral als er een witte wolk achter de toren drijft. Hij spreekt dan ook niet over een wolkenkrabber, maar over een ‘wolkenstreler’.
Clearcoat
satijnglans (.60) geadviseerd. Deze clearcoat weerspiegelt niet alleen het zonlicht dat reflecteert in de Maas, maar speelt ook een belangrijke rol in de vuilafstoting en daarmee het schoon houden van de gevel. De meerlaagse coating in PVDF-kwaliteit bewerkstelligt afdoende bescherming tegen corrosie en UV-inwerking. Zeker in een verstedelijkt en industrieel gebied als Rotterdam Centrum. Bovendien direct aan brak water. Dat maakt de keuze
van een juiste coating van vitaal belang’; legt Scheepers uit.
Projectspecifiek Bij de Maastoren is een scala aan unikleuren gebruikt, maar Euramax biedt meer mogelijkheden in kleur. Zo kan het bedrijf uit Roermond zonder grote meerkosten elke projectspecifieke kleur ontwikkelen. Bij meer dan 1500 m2 aan gevelpanelen wordt iedere gewenste nieuwe kleur ontwikkeld. Het aanbren-
Ondanks de overtuigende kracht van de kleur, is het zaak om de bouwkundige eigenschappen en kwaliteiten van gecoate aluminium gevels niet uit te vlakken. ‘Dat coil coating een door en door beproefde productietechniek is, staat buiten kijf. Meer dan 70% van alle gelakte metalen dak- en gevelpanelen worden gefabriceerd uit pre-coated ofwel voorgelakt materiaal. Het coil coating proces staat al sinds de jaren zeventig bekend als een economisch aantrekkelijke productiemethode die een consistente en hoogwaardige kwaliteit voortbrengt. Toch laat dit niet onverlet dat specifieke omstandigheden maatwerk vereisen. In het geval van de Maastoren is een 3 laags PVDF sy steem met een lumiflon clearcoat in december 2010 GEVELBOUW
37
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:02 Pagina 38
gen van een projectspecifieke coating is slechts een relatief kleine kostencomponent binnen de totale gevelkosten. Waarom zou je besparen op het bouwdeel dat overduidelijk beeldbepalend is? Een kleur uit het fabrieksarchief aan projectspecifieke kleuren wordt al vanaf 500 m2 gevelpanelen geleverd. ‘Van origine zijn we een coil coater die de caravan- en campermarkt van voorgelakt aluminium voorziet. Dat wil zeggen kleine series, speciale verzoeken en een hoge servicegraad, dat zit in ons bedrijfs-DNA ingebakken. Geen wonder dat we ons ook in de architectuur onderscheiden. Elke haalbare aanvraag vanaf 500 m2 wordt hier in Roermond als een uitdaging gezien,’ stelt Scheepers.
Uw aluminium, kunststof of stalen geveldelen in optimale staat (onder)houden?
AluNatur lijn Euramax biedt naast uni- of metallic kleuren een breed programma aan design coatings. Zo voert Euramax een AluNatur lijn die aansluit bij de trend naar ‘naturel’ gebouwen. Het aluminium (in een geborstelde versie) wordt dan voorzien van een semi-transparante clearcoat die de natuurlijke schoonheid van het metaal naar boven haalt. Daarnaast beschikt Euramax over een lakstraat om allerlei designs te lakken. Dit procedé maakt gebruikt van screentechnologie, dat op een basisgelakte rol een evenzeer gelakt decor aanbrengt. Op deze manier ontstaan tientallen aantrekkelijke design coatings die variëren van hout, gepatineerd koper, verweerd zink of steen tot en met CorTen-staal. Recentelijk is zelfs een gras design gelakt. Ook een maanlandschap behoort tot de mogelijkheden. Tenslotte levert Euramax flip-flop kleuren 38
GEVELBOUW december 2010
Kies dan voor GevelBeheer! Service
Advies
Onderhoud
Circa 100 medewerkers staan met hun jarenlange ervaring paraat om uw geveldelen in optimale staat te houden. Gevelbeheer Nederland BV Postbus 395 7940 AJ MEPPEL T 0522 - 238 888 F 0522 - 238 889 E service@gevelbeheer-nederland.nl www.gevelbeheer-nederland.nl
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:03 Pagina 39
de dieper gelegen basislaag die daarmee zichtbaar wordt. Dit kleureffect kan gevarieerd worden van mild tot zeer sterk.
Futuristische ‘flip-flop’
die uit de automotive industry bekend zijn. De zogenoemde EuraMica range. Door gebruik van meerlaagse laksystemen die mica-effect pigmenten bevatten, treden kleurveranderingen op als je de gevel onder een andere kijkhoek ziet of bij andere zoninval. De mica pigmenten in de clearcoat reflecteren enerzijds de eigen kleur; maar laten deels ook het invallende licht door naar
GsG school in Schagen in EuraMica geel/blauw, ontwopren door BRTArchitecten (Alkmaar)
De nieuwbouw voor MBO en Praktijkonderwijs van de GSg Schagen heeft BRTArchitecten ontworpen vanuit het thema ‘onderwijs als reis’. Architect Erik van Wel: ‘Het gebouw verbeeldt een soort tijdmachine à la Jules Verne. Het budget was beperkt, daarom hebben we geprobeerd met low-tech middelen een futuristische look te creëren.’ De gevel bestaat uit een HSB-binnenblad met een standaard geprofileerde staalplaat als buitenblad. Segmentering van de gevel en toepassing van een Euramax ‘flip-flop’-coating in de kleuren blauw en goud versterken het gewenste futuristische beeld. ‘Het verschil in kostprijs met een monokleur lak is slechts 7 euro per vierkante meter’, aldus Van Wel. De architect kende de Euramax producten al van zijn ‘brandweerrode school’ De Gilde Opleidingen in Venray. ‘Rood is nogal gevoelig voor verkleuring’, vertelt Van Wel. ’Euramax was één van de weinige fabrikanten die de kleurechtheid voldoende kon garanderen. Bovendien passen we daar dubbelgekromde Gutbond delen toe aan de randen, die zijn gevormd bij Exploform. De Lumiflon-lakken van Euramax zijn zo dicht, dat ze die explosieve vervorming kunnen hebben.’ Voor de eveneens dit jaar opgeleverde kikkergroene school in Barneveld paste BRTArchitecten ook een Lumiflon lak van Euramax toe.
The power of colour Euramax Coated Products is an international coil coating specialist supplying coil coating aluminium to roof and façade manufacturers. Euramax Nederland works with many well-know manufacturers of façade systems, such as HunterDouglas, Kalzip, Kingspan, Aluform and Leebo. In addition to uni colours or metallic colours, Euramex offers a wide range of design coatings. For instance, Euramax is carrying an AluNatur line that corresponds with the trend towards ‘natural’ buildings. Here, the aluminium (in a brushed version) is provided with a semitransparent clearcoat lifting the natural beauty of the metal. In addition, Euramex has a lacquering line allowing them to lacquer all kinds of designs. This procedure uses the screen technology, which applies an identically lacquered décor on a roll with a basic lacquer layer. In this way, dozens of attractive design can be created varying from wood, patinated copper, weathered zinc or stone up to CorTen steel. To conclude, Euramax is also able to supply flipflop colours known from the automotive industry. The so-called EuraMica range. Futuristic ‘flip-flop’ The new building for technical and vocational training in Schagen was designed by BRTArchitecten (Alkmaar), based on the theme of ‘education as a journey’. Architect Erik van Wel: ‘The building represents a time machine in the style of Jules Verne. The budget was limited, and we therefore created a futuristic look using low-tech means.’ The façade consists of a wood-frame construction inner leaf, using a standard profiled steel plate as outer leaf. By segmenting the façade and using a Euramax ‘flip-flop’ coating in the colours blue and gold, we could achieve the required futuristic image. ‘The difference in cost price compared to a mono-colour lacquer is only 7 euros per square metre’, Van Wel says. The architect was already familiar with Euramax products from his ‘fire brigade red school’ De Gilde Opleidingen in Venray. ‘Red is rather sensitive to discolouration’, Van Wel explains. ’Euramax was one of the few manufacturers who could sufficiently guarantee colour fastness. Moreover, in this case we applied doubly bended Goodbond parts to the edges, which are formed at Exploform. Lumiflon lacquers by Euramax are so compact, that they are able to handle this explosive deformation.’ For the frog green school in Barneveld, which was also finished this year, BRTArchitecten used a Lumiflon lacquer by Euramax as well. december 2010 GEVELBOUW
39
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:03 Pagina 40
Tijd voor wat anders! Hoogstaande sluittechniek gecreeërd door HAUTAU
Zie nog veel meer! BAU München 2011 Hal B4 stand 308
Wij maken wat nieuws voor u. Geinteresseerd? Bezoek ons dan op de “Bau München” 2011. Wij verheugen ons op uw bezoek. U zult het merken wanneer het HAUTAU is.
www.HAUTAU.de
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:03 Pagina 41
Colum
Column
Gevelproducent overstijgt grenzen ik mezelf niet als een techneut H oewel zie - in talen was ik net zo goed of slecht, als in de technische vakken - is het gebied van de mode en stijlen iets waar ik weinig gevoel mee heb. Ik ervaar een gebouw als mooi of lelijk of als iets daar tussenin, maar meer ook niet. Dus voor mij is schrijven over stijl net zo iets als wat scoren voor Maarten Stekelenburg of keepen voor Arjen Robben moet zijn. Aan de andere kant ben ik wel geveladviseur en als we het over bouwstijlen hebben, heeft stijl toch sterke invloed op het ontwerp en de vormgeving van de gevel. Stijl en mode overstijgen grenzen? Ja, ik geloof van wel. Van Romaans zijn we naar Gotisch gegaan en daarna naar Barok. En vervolgens zijn er nog stijlen geweest als Rococo, neoclassicisme, Jugendstil maar daarmee houdt mijn kennis wel op. Mies van de Rohe zegt me nog net iets. Maar wat is eigenlijk de stijl van tegenwoordig? Wat is in de hedendaagse architectuur nu wel of geen mode? Geen idee. Voor mijn gevoel lopen er allerlei stijlen door elkaar heen; sommige relatief nieuw en sommige vanuit het verleden weer opgediept. En over de grenzen zie je er daarvan sommige terug, maar andere weer in het geheel niet. En de ‘standaard’ ZuidEuropese bouwstijl zie je hier weer nauwelijks of niet.
Natuurlijk luistert de laatstgenoemde bij de ontwikkeling van zijn bouwproducten en –systemen naar de klant en naar de architect. En natuurlijk kijkt deze hierbij om zich heen. Maar toch lijkt de producent van bouwsystemen steeds belangrijker te worden. Ontwikkelingen als gevels met ingebouwde installaties, energie-opwekkende gevels en de cradle-to-cradle-benadering zullen de positie van de producent alleen maar sterker en belangrijker maken. De producent is immers dé partij in de bouw die over de benodigde kennis en het geld kan beschikken. Misschien een boude stelling, maar ik denk dat bouwstijlen en bouwtrends inderdaad steeds meer grensoverschrijdend zullen worden. Maar dan meer gestuurd door de producenten, op hun beurt gestimuleerd door maatschappelijke ontwikkelingen, dan door op zichzelf staande ‘overwaaiende’ architectonische vernieuwingen. Houdt dat een verarming in? Dat is zeker niet uit te sluiten.
OTTO KETTLITZ, KETTLITZ GEVEL- EN DAKADVIES BV (ONDERDEEL VAN DE NIEMAN GROEP) WWW.KETTLITZ.NET
Zijn er dan geen grensoverschrijdende bouwstijlen en mode-trends? Jawel, in de vorm van glazen kantoorgebouwen en metalen industriegebouwen. Op basis van in massa geproduceerde bouwproducten en -systemen. De vraag roept zich dan op wie de drijvende kracht is achter grensoverstijgende stijlen en modes. Is dat de architect of is dat misschien veel meer de producent? december 2010 GEVELBOUW
41
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:04 Pagina 42
Ontwerpen vanuit de beperking
Als de nieuwbouw voor Drukkerij Van Wijk een tekst was geweest, dan was het een samenvatting
Rechthoekig, iets langer dan breed, een ritmische afwisseling van glas en zwarte (Jet Black, RAL 9005) staalvlakken. Het nieuwe bedrijfspand voor Drukkerij Van Wijk in Oostzaan is een eenvoudig architectonisch object met een BVO van 1880 m2 bij een inhoud van 5200 m3. Het volume en de gevel zijn eerder architectonisch nuchter dan leuk. Toch oogt het gebouw aantrekkelijk in zijn strakke, pure eenvoud. Zelfs een beetje chique. Het blijkt goed mogelijk om uit relatief goedkope bouwmaterialen als metalen sandwichpanelen een mooie 42
GEVELBOUW december 2010
strakke gevel te maken. Het geheim daarvan zit in een doordachte detaillering. Voor de gebouwenfamilie in Oostzaan is gekozen voor sandwichpanelen van Kingspan. De fabrieksmaat van de verticaal gestelde gevelpanelen bepaalt de moduulmaat van de gevel. De tussenliggende raamstroken hebben dezelfde breedtemaat gekregen als de sandwichpanelen. Daarnaast spreekt de gebouwindeling een woordje mee bij het vormgeven van de gevelschil. Daarom zijn bijvoorbeeld de glaspanelen ter hoogte van de vloerrand van de
tussenvloer voorzien van een tussenregel. Voor een vide zou de ruit gewoon door lopen.
Hoekoplossing Voor de hoekaansluitingen is een projectspecifieke maatoplossing gemaakt waarbij de hoekafwerking en gevels in hetzelfde vlak aansluiten. ‘Er was door de gevelbouwer van tevoren een hoekstuk geprefabriceerd’, aldus projectarchitect Jan Houtekamer van cepezed. ‘In de uitvoering bleek het echter nodig om de hoek op locatie nog eens in te
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:04 Pagina 43
cepezed ontwierp voor Drukkerij Van Wijk in Oostzaan een relatief goedkoop bedrijfspand. Eenvoudig maar elegant. Achter de simpele grote lijn schuilt veel precies detailleringwerk aan gevel en hoofddraagconstructie. Het gebouw maakt onderdeel uit van een groep van bedrijfsgebouwen.
Tekst: Bernard Faber BEELD: Bernard Faber, cepezed
meten en opnieuw te laten zetten. Standaardpanelen hebben per paneel een maattolerantie van een paar millimeters. Omdat de panelen gebruik maken van een mes- en groefsysteem dat je zonder stelmogelijkheid over de volle lengte van de gevel doorzet, bouw je een maatafwijking op naar de buitenhoek van het gebouw.’
Raamstroken Ook de raamstroken met de grappige ventilatieklepjes zijn specifiek ontwikkeld voor dit project. ‘Voor de
tussenregels hebben we gebruik gemaakt van standaard aluminium profielen,’ vertelt Houtekamer. ‘Alleen de zijstijlen zijn speciaal op maat gemaakt om aan te sluiten op de sandwichpanelen van Kingspan.’ Dit zo ontwikkelde profiel is geschikt om vaker te worden toegepast. Het grote voordeel hiervan is dat de sandwichpanelen en kozijnen in één bouwstroom worden gemonteerd. Ook het glas kan daarin worden meegenomen.’ Detail: de klepjes zijn gewoon klepramen zonder glas waar een aluminiumplaatje over de
profielen is heen gezet. ‘Zo krijg je wat minder profielen en lijnen naast elkaar. Daarnaast is het ook een economische oplossing.’
Hoofddraagconstructie De gevelpanelen zijn direct op de staalconstructie bevestigd. ‘Dat passen we vaker toe’, aldus Houtekamer, ‘Zeker als ons zusterbedrijf Bouwteam General Contractors de uitvoering coördineert. Een voorwaarde is dat de stalen hoofddraagconstructie zeer maatvast is. Elke afwijking komt keihard terug in de december 2010 GEVELBOUW
43
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:05 Pagina 44
Moderne installaties als betonkernactivering, ventilatie, recirculatie, een warmtepomp blijven uit het zicht 44
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:06 Pagina 45
In de drukhal. Het dak bestaat uit Kingspan Multispan panelen. Het stijve dakvlak maakt lelijke stabiliteitsvoorzieningen overbodig. Het metaal kreeg aan de binnenkant een afwerking in Silver Metallic
afbouw.’ Op de vraag hoe de maatvastheid van het staal maximaal is te waarborgen, antwoord de projectarchitect: ‘We zorgen dat er voldoende stelmogelijkheden zijn. En we proberen details te ontwikkelen die een uiterste grenswaarde hebben voor de overgang van hoofddraagconstructie naar de gevels. De constructie mag dan alleen een tolerantie naar binnen hebben. Verder kun je met een verplaatsbaar hoekprofiel eventuele maatafwijkingen opvangen.’
Samenhang Het pand van Drukkerij van Wijk maakt deel uit van een klein cluster van bedrijfsgebouwen. Naast de drukkerij komen nog drie gelijkaardige bedrijfsverzamelgebouwen
ontworpen door cepezed en ontwikkeld door Het Bos Oostzaan (een samenwerkingsverband tussen Piet Boon en cepezed projects). Daar weer naast wordt gebouwd aan nieuwbouw van en door ontwerper Piet Boon, die in deze regio ook woont. Voor dit restgebied tussen snelweg en woonwijk heeft cepezed een gedetailleerd stedenbouwkundig plan ontwikkeld en de provincie Noord Holland overtuigt. Eigenlijk zou dit gebied vrij van bebouwing blijven. Hoewel het gebouw voor en van Piet Boon zelf aan de A8 net iets afwijkt wat vorm, volumegrootte en kleur betreft van de overige vier bedrijfspanden, overheerst de samenhang. En dat is op andere zichtlocaties langs snelwegen wel eens anders. december 2010 GEVELBOUW
45
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:07 Pagina 46
,OGI+AL Ï Ï(¯4Ï3/&47 Ï Ï(¯4Ï3/&47!2%3934%%-Ï6//2Ï$%Ï !2%3934%%-Ï6//2Ï$%Ï !,5-).)5- Ï%.Ï34!,%.'%6%,"/57 !,5-).)5- Ï%.Ï34!,%.'%6%,"/57
,OGI+AL Ï ISÏ BINNENÏ DEÏ ALUMINIUM Ï ENÏ STALENGEVELBOUWÏ HETÏ STANDAARDÏ SOFTWARESYSTEEMÏ GEWORDEN Ï $ITÏ SUCCESÏ ISÏ HETÏSTANDAARDÏSOFTWARESYSTEEMÏGEWORDEN Ï$ITÏSUCCESÏISÏ MEDEÏ TEÏ DANKENÏ AANÏ DEÏ INNOVATIEVEÏ OPLOSSINGENÏ ENÏ DEÏ VOORUITSTREVENDEÏFUNCTIESÏDIEÏHETÏPROGRAMMAÏBIEDT Ï VOORUITSTREVENDEÏFUNCTIESÏDIEÏHETÏPROGRAMMAÏBIEDT Ï /2'!$!4!Ï02%3%.4%%24Ï2%6/,54)/.!)2%Ï Ï /2'!$!4!Ï02%3%.4%%24Ï2%6/,54)/.!)2%ÏÏ .)%57%Ï02/'2!--!6%23)% .)%57%Ï02/'2!--!6%23)% (ETÏNIEUWEÏ,OGI+AL ÏÏ ÏWERDÏCOMPLEETÏNIEUWÏVORMÏGEGE ÏWERDÏCOMPLEETÏNIEUWÏVORMÏGEGE (ETÏNIEUWEÏ,OGI+AL VEN Ï "IJÏ HETÏ ONTWIKKELENÏ ISÏ VEELÏ WAARDEÏ GEHECHTÏ AANÏ HETÏ VEN Ï"IJÏHETÏONTWIKKELENÏISÏVEELÏWAARDEÏGEHECHTÏAANÏHETÏ VERHOGENÏ VANÏ DEÏ GEBRUIKSVRIENDELIJKHEID Ï GEBRUIKSVRIENDELIJKHEID Ï %ENÏ VERNIEU VERNIEU VERHOGENÏ WDEÏ MANIERÏ VANÏ NAVIGERENÏ DOORÏ HETÏ PROGRAMMAÏ MAAKTÏ WDEÏMANIERÏVANÏNAVIGERENÏDOORÏHETÏPROGRAMMAÏMAAKTÏ HETÏ MOGELIJKÏ OMÏ VEILIGERÏ ENÏ SNELLERÏ EENÏ ELEMENTÏ OPÏ TEÏ NAARÏ EENÏ #.# MACHINEÏ ZETTEN Ï TEÏ WIJZIGEN Ï BESTELLENÏ OFÏ NAARÏEENÏ#.# MACHINEÏ TEÏSTUREN Ï TEÏSTUREN Ï .)%57%Ï&5.#4)%3 %RÏZIJNÏOOKÏNIEUWEÏFUNCTIESÏBIJGEKOMEN Ï:OÏISÏHETÏNUÏMO %RÏZIJNÏOOKÏNIEUWEÏFUNCTIESÏBIJGEKOMEN Ï:OÏISÏHETÏNUÏMO GELIJKÏ OMÏ GLASHOEKENÏ INÏ VLIESGEVELSÏ TOEÏ TEÏ PASSEN Ï (ETÏ ISÏ GELIJKÏOMÏGLASHOEKENÏINÏVLIESGEVELSÏTOEÏTEÏPASSEN Ï(ETÏISÏ EENVOUDIGERÏOMÏGLASTYPESÏENÏGLASPRIJZENÏTEÏBEHEREN ÏDEÏ EENVOUDIGERÏOMÏGLASTYPESÏENÏGLASPRIJZENÏTEÏBEHEREN ÏDEÏ WERDÏ STERKÏ VERBETERT Ï $EÏ OF OF VRIJE Ï ENÏ PLAATOPTIMALISATIEÏ WERDÏ FERTEFUNCTIEÏENÏDEÏ#.#ÏFUNCTIESÏZIJNÏUITGEBREID Ï FERTEFUNCTIEÏENÏDEÏ#.#ÏFUNCTIESÏZIJNÏUITGEBREID Ï 6ERDERÏWERDENÏDEÏFUNCTIESÏVOORÏHETÏOPZETTENÏVANÏGESEG 6ERDERÏWERDENÏDEÏFUNCTIESÏVOORÏHETÏOPZETTENÏVANÏGESEG
5ÏKUNTÏONSÏOOKÏBEZOEKENÏOPÏDEÏÏ "OUWBEURSÏ ÏTEÏ5TRECHT Ï
MENTEERDEÏ GEVELSÏ UITGEBREIDÏ UITGEBREIDÏ ENÏ VEELÏ PRAKTISCHERÏ OPGE OPGE MENTEERDEÏ ZET Ï%NÏDITÏZIJNÏSLECHTSÏEENÏAANTALÏVANÏDEÏNIEUWEÏFUNCTIES Ï ZET Ï%NÏDITÏZIJNÏSLECHTSÏEENÏAANTALÏVANÏDEÏNIEUWEÏFUNCTIES Ï 6OORÏMEERÏINFORMATIEÏNEEMÏVRIJBLIJVENDÏCONTACTÏOP Ï 6OORÏMEERÏINFORMATIEÏNEEMÏVRIJBLIJVENDÏCONTACTÏOP Ï /RGADATAÏ"ENELUXÏ" 6 Ï /RGADATAÏ"ENELUXÏ" 6 Ï -R Ï0 Ï* Ï4ROELSTRAWEGÏ ÏB ÏqÏ Ï!"Ï,EEUWARDEN -R Ï0 Ï* Ï4ROELSTRAWEGÏ ÏB ÏqÏ Ï!"Ï,EEUWARDEN 4Ï Ï Ï Ï Ï Ï ÏqÏ&Ï Ï Ï Ï Ï Ï ORGADATA COM INFO ORGADATA COM
A CLICK AHEAD
6ANÏ ÏFEBRUARIÏT MÏ ÏFEBRUARI Ï 6 ANÏ ÏFEBRUARIÏT MÏ ÏFEBRUARI Ï 3TAND Ï" Ï(ALÏ
WWW ORGADATA NL WWW ORGADATA NL
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:07 Pagina 47
(I 3WOSQIVE +VSYT VIEPMWIIVX [IVIPH[MNH XIGLRMWGL GSQTPI\I IR LSSK[EEVHMKI KIZIP IR WXEEPFSY[TVSNIGXIR :ER EHZMIW XSX IR QIX TIVJIGXI YMXZSIVMRK ZER HMZIVWI GSRWXVYGXMIZEVMERXIR HMI HIWKI[IRWX MR GSQFMREXMI OYRRIR [SVHIR XSIKITEWX 8IGLRMWGL IR IWXLIXMWGL KIZIPSRHIVLSYH EPWQIHI ^SRRI WXVSSQW]WXIQIR ZSSV FSY[KIxRXIKVIIVHI XSITEWWMRKIR FILSVIR XIZIRW XSX SR^I WTIGMEPMWEXMIW :SSV YMXKIFVIMHI MRJSVQEXMI SZIV HI 3WOSQIVE +VSYT ZIV[MN^IR [MN Y REEV SR^I [IFWMXI
[[[ SWOSQIVE GSQ
YPUJ LQGG
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:08 Pagina 48
Naar een bitumenloze wereld met Derbigum Derbigum BelgiĂŤ gaf de afdeling R&D twee jaar terug opdracht om een dakbedekking te ontwikkelen met dezelfde specificaties en verwerkbaarheid als Derbibrite, hun bitumineuze dakbedekking met witte reflecterende toplaag. Dezelfde productprestaties maar dan zonder het toepassen van restproducten van ruwe olie. Derbigum wil bij het produceren van dakbedekkingen geheel van bitumen afstappen omdat aardolie geen onuitputtelijke grondstof is en ook hergebruiken van bitumen een keer ophoudt. Verder zal de prijs van aardolie versneld stijgen en de kwaliteit sterk afnemen.
Tekst: Erik Stekelenburg BEELD: Erik Stekelenburg, Derbigum
Na de innovatie van de witte dakbedekking heeft Derbigum aan het scala groene dakopties een nieuwe loot toegevoegd. Het Belgische bedrijf lanceerde de eerste plantaardige en bitumenloze dakbaan ter wereld. Het product Derbipure moet op termijn alle bitumineuze dakproducten vervangen. (Van links) Ben Sengers, (Directeur Derbigum Nederland) en John Poppelaars (Technisch Manager Derbigum Nederland) testen de kwaliteiten van bitumenloze Derbigum als picknick-kleed
Kauwgom De vervanging van bitumen vond Derbigum in de combinatie van twee
restproducten. Allereerst een restproduct dat overblijft na de destillatie van plantaardige olie uit planten en bomen. Het andere restproduct komt van de hars van dennenbomen. Hars wordt nu al gebruikt in de kauwgom- en parfumindustrie. Om van het vervangingsmateriaal van bitumen een compleet dakbedekkingproduct te maken, komen daar nog natuurlijke vulstoffen als calciumcarbonaat of krijt en polymeren bij en een wapening van glas/polyester. Als laatste volgt een geĂŻmpregneerde afwerking met hoogreflecterend acryl.
Het bos in Gezien de ingrediĂŤnten van het nieuwe dakbedekkingsproduct Derbipure mag het geen verbazing wekken dat
Derbigum voor de wereldprimeur de pers het bos in stuurde. Pas na een kilometerlange bosrijke oprijlaan doemde het Utrechtse landgoed waar de persconferentie plaatsvond op. Derbigum heeft ingezet op vergroening en wil daarin voorop lopen. Greennoveren noemt het bedrijf dat. Productvernieuwingen komen er alleen nog als ze tevens een verduurzaming betekenen. Maar het bedrijf beseft dat in de lawine aan groene marketing-termen woorden nauwelijks nog opvallen. Uiteindelijk gaat het om resultaten. Bij een wereldprimeur bestaan die er natuurlijk alleen nog in de vorm van ervaringen en testen van het ontwikkelend bedrijf zelf.
C2C label en KOMO attest Derbibrite is een witte dakbedekking van Derbigum. Weliswaar bitumenhoudend maar om voor de handliggende redenen populair in de strijd tegen de opwarming van de steden 48
GEVELBOUW december 2010
De kwaliteit en verwerkbaarheid van Derbipure is naar Derbigums zeggen gelijk of beter dan de bestaande bitumineuze dakbanen. Zo ligt volgens R&D manager Hans Aerts de pelsterkte
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:09 Pagina 49
tussen de 100 en 150 Newton per 5cm. Zeer binnenkort verwacht Derbigum het toegezegde C2C-label te ontvangen. Verschillende certificaten zijn al binnen. Certificering door KOMO is echter een langdurig traject omdat er voor een plantaardige dakbaan een nieuwe categorie (BRL) moet worden aangemaakt. De prijs van Derbipure ligt nog wel 20 procent hoger dan het bitumineuze product. Derbigum verwacht dat de prijs door optimalisaties in de productsamenstelling zal dalen. Verder luidt de boodschap die wel meer bij duurzame producten klinkt: ‘kijk niet alleen naar de aanschafprijs maar ook naar de gebruiksperiode, de exploitatie, het onderhoud en de restwaarde.’
Eerste stap naar het nul-materiaal gebouw Hoogleraar materiaal en duurzaamheid aan de TU-Delft Michiel Haas en directeur/oprichter van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie
(NIBE) verontschuldigde zich bij aanvang van zijn ‘keynote’-lezing. Hij had zich nog nooit geleend voor een productpresentatie. ‘Voor mij is het buitengewoon bijzonder dat ik hier sta. Het betekent dat dit product naar mijn mening volledig past in de kant die de bouw op moet.’ Haas wees erop dat het huidige fossiele energieprobleem van voorbijgaande aard is maar mate riaalschaarste de grote kwestie wordt. ‘Nu wordt de totale milieubelasting van een kantoorgebouw voor 70-80% bepaald door het gebruik van energie, 15-20% komt voor rekening van het materiaalgebruik en 2-3% betreft water. Maar energie is het probleem helemaal niet. Binnen 20 jaar is dat opgelost. Voor de ongelovigen: ga even naar www.free-energy.ws. Alleen al de zon brengt elk moment tienduizend keer meer energie de aarde binnen dan de wereldbevolking nodig heeft. Over 15 jaar draait het om materiaalschaarste. Dat lijkt me voldoende reden om hier nu
al naar te kijken. Na het nul-energiegebouw moet de ambitie van de bouw nu liggen bij het nul-materiaal gebouw. En Derbipure is heel aardig op weg om een nul-materiaal product te worden.’
Een groene neus Daarover doorfilosoferend zei Haas dat zelfs deuren en kozijnen van nagroeibare materialen kunnen worden gemaakt. En Haas doelde daarbij niet op bomen. Hij dacht al te hebben gehoord van plantaardige treindeuren. Navraag bij Mark Lepelaar van NPSP Composieten leerde dat het ging om een demonstratieproject van een nieuwe neus voor de Koploper, een treintype van de NS. Lepelaar had nog niet gehoord van interesse vanuit de bouwwereld maar dat lijkt slechts een kwestie van tijd. Net zoals plantengroei een kwestie van geduld.
december 2010 GEVELBOUW
49
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:10 Pagina 50
Estetische en functionele gevelbekleding
LiniusÂŽ
Roosters
• • • •
• • •
• • •
Lamellenwandsysteem Optimale ventilatie Beschermt tegen regen, wind en ongedierte Ideaal om onaantrekkelijke installaties aan het oog te onttrekken Snelle montage dankzij clipssysteem Leverbaar met verschillende lamellen, ook akoestische versies Met geĂŻntegreerde deuren
RENSONŽ Ventilation NV IZ 2 Vijverdam • Maalbeekstraat 10 • B-8790 Waregem Tel. +32 (0)56 62 71 11 • Fax +32 (0)56 60 28 51 nederland@renson.be • www.renson.eu
YPUJ LQGG
• • •
Alle kleuren, vormen en afmetingen Muur-, raam- en opbouwroosters Overdrukroosters, ventilatiestrips alsook deur-, vloer- en tabletroosters Akoestische en inbraakwerende oplossingen Alle doorlaten en K-factoren getest Dezelfde lamellen als bij het LiniusÂŽ-lamellenwandsysteem
VENTILATION V SUNPROTECTION S
DGV LQ
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 51
NIEUWE PERSPECTIEVEN ZIEN Vouw-schuifpuien van Solarlux geven een bijzondere indruk. Individueel, subtiel en licht. Beleef de kracht van design, rust en ontspanning. Onze exclusieve woon- en leefwereld geeft harmonie met de natuur.
Solarlux Nederland BV Postbus 53 I 7440 AB Nijverdal 0548 - 631323 info@solarlux.nl I www.solarlux.nl
DGV LQGG
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 52
Winnaar VMRG klantgerichtheidsprijs 2010: Anita de Groot van De Groot & Visser uit Gorinchem
Winnaar Anita De Groot van De Groot & Visser uit Gorinchem Runner up Jos Casparie van Van Dool Geveltechniek, De Lier Derde prijswinnaar Fred Mak van Solarlux, Nijverdal
De Groot & Visser wint VMRG-klantgerichtheidsprijs 2010 Tekst: Bart van Luijk, DOOR Training & Coaching
De Groot & Visser (Gorinchem) mag zich een jaar lang ‘meest klantgerichte bedrijf van de gevelbranche’ noemen. Om de focus op klantgerichtheid onder de VMRG-leden te stimuleren, reikte de VMRG dit jaar voor het eerst de ‘Klantgerichtheidsprijs voor de gevelbranche’ uit. Alle tweehonderd bij de VMRG aangesloten bedrijven dongen mee. Afgelopen half jaar is elk VMRGbedrijf doorgemeten op klantgerichtheid. Daarvoor is elk bedrijf anoniem door een ‘klant’ benaderd via telefoon, e-mail en de website. Er is gekeken naar reactiesnelheid, hoe gastvrij een klant onthaald werd of initiatief werd overgenomen en welke kwaliteit de organisatie bood in de contacten met de klant. Na elke ronde mocht slechts de helft van alle bedrijven door. De laatste 25 bedrijven namen deel aan een E-assessment. Daarbij is de concrete ervaring van de klant vergeleken met hoe de bedrijven zelf hun klantgerichtheid inschatten. De bedrijven werd zo een spiegel voorgehouden. Bij de laatste meting nodigde het bedrijf tien klanten uit om zich te laten beoordelen op goede punten en punten waar het voor de klant beter zou kunnen, waarna de persoonlijke resultaten teruggekoppeld zijn. In de allerlaatste ronde bezocht de jury de beste elf bedrijven. Het interview en de rondleiding ter plekke overtuigden de jury ervan dat de juiste top 11 was gekozen.
De weg naar succes Om tot het meest klantgerichte bedrijf in de gevelbranche te worden gekozen, werd een lange weg afgelegd. 1. Telefoonmeting Viermaal zijn alle VMRG-leden op verschillende tijdstippen gebeld door een anonieme klant. Belangrijk bij de telefoon is de snelheid van opnemen. Te veel bedrijven nemen pas na zes- tot zevenmaal overgaan op. Wat dan volgt, is de begroeting. Eerst een welkomstgroet ‘goedemorgen’, vervolgens het noemen van de firmanaam en als laatste 52
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 53
VMRG-voorzitter benoemd tot toekomstig FAECF-voorzitter De Management Council van de FAECF (Europese federatie van gevelbouwers) benoemde in de laatste vergadering te Stockholm Nico Kremers (huidig voorzitter van de VMRG, directeur-eigenaar Kremers Aluminium BV en Alvema Gevels BV Tilburg) tot vicevoorzitter van FAECF. In 2012 zal Kremers automatisch de huidige FAECFvoorzitter George M. Mylonakis opvolgen om voor een periode van maximaal 6 jaar het FAECF-presidium te leiden.
Reorganisatie FAECF
De 11 finalisten bij elkaar
actie stelt degene die opneemt zich persoonlijk voor. In de consumentensector is dit laatste minder aan de orde, maar in de gevelbranche waar persoonlijk contact belangrijk is, moet degene die opneemt de eigen naam noemen. ‘Goedemorgen met de Groot & Visser, met Anita, wat kan ik voor u doen?’ Niet alleen legt u zo voor de klant de rode loper uit, u neemt ook gelijk het initiatief. 2. Website Bedrijven investeren veel tijd en geld in de website. Technisch en inhoudelijk moet alles kloppen. Beleidsplannen van veel gevelbedrijven reppen over oplossingen aan klanten bieden. Geen producten verkopen maar ‘oplossingen’. De jury lette vooral op dit laatste fenomeen. Technisch klopt het allemaal, maar er worden nauwelijks antwoorden gegeven op de vragen die leven bij klanten: Hoe kom ik aan een gevel die passanten aanspreekt en duurzaam is?; Hoe bespaar ik energie en bereik ik een maximum aan comfort om in te werken?; Welke gevel zorgt voor het meeste licht, lucht en leven in mijn gebouw?; Hoe de gevel te renoveren zonder dat de bewoners een jaar elders moeten wonen? Het antwoord op deze wezenlijke klantvragen wordt meestal alleen ver weggestopt op de site haast schoorvoetend beantwoord. 3. E-mail Stuur een email naar een ‘info-adres’ en bij vijf van de tien bedrijven wacht u twee dagen op een ant woord. Twee op de tien bedrijven antwoorden zelfs helemaal niet.
Traag of helemaal niet reageren op een e-mailbericht komt overeen met de telefoon niet opnemen. De norm ligt op ‘reageren binnen een uur’. De bedrijven die een email beantwoorden, doen er goed aan zo te communiceren alsof de email een normale brief is. De gewone zakelijke correspondentie-normen gelden; • een persoonlijke aanhef • direct de aandacht trekken • communiceren in de tweedepersoonsvorm: u in plaats van wij • geen stijl- of schrijffouten • eindigen met een actief slot waarin om actie wordt gevraagd. 4. De rondleiding Weinig bedrijven blijken te zijn voorbereid op een rondleiding. Zelfs de bedrijven met een showroom weten geen goede rondleiding te geven. Een goede rondleiding is een tweegesprek waarbij de ‘gids’ nauwlettend de (non verbale) communicatie van de gast volgt. Door op de signalen van de gast te reageren wordt informatie verkregen, die belangrijk is voor het vervolggesprek. ‘Technisch leeglopen’ is over het algemeen het devies. VMRG Klantgerichtheidsprijs 2011 September 2011 wordt de tweede VMRG-klantgerichtheidsprijs uitgereikt tijdens de VMRG Marktdag. In maart starten daarvoor de eerste metingen weer. Zorg dat u vanaf vandaag 100% scherp bent aan de telefoon, op het web, in uw corres pondentie, langs de weg en in uw commerciële uitingen. Klantgerichtheid hoort in uw genen te zitten.
Nederland verstevigt hiermee zijn internationale invloed op het gebied van de gevelbouw. Immers, het General Secretariat van de FAECF is sinds 2008 in handen van de VMRG waar Bert Lieverse de functie van General Secretary vervult. De FAECF is onlangs gereorganiseerd en kent nu werkgebieden die onder de verantwoordelijkheid van verschillende nationaliteiten vallen. Zo vallen Policy, Information & Communication en Research & Development & Education onder Nederland. Daarnaast kent FAECF Sustainability waarvoor Frankrijk verantwoordelijk is. Energy is in Engelse handen en Oostenrijk zorgt voor Standardization. Duitsland coördineert technische zaken in de rol van technisch secretariaat. Uiteraard nemen vertegenwoordigers van de andere 15 landen deel in de verschillende werkgroepen. FAECF zet de gevelbouw Europees op de kaart met een aanpak op elk van deze gebieden.
Industriële aanpak Nico Kremers vertegenwoordigt vanuit zijn rol als ondernemer enkele tienduizenden Europese ondernemingen. Hij zal de nogal bureaucratische krachten in Europa op dezelfde actieve en energieke manier tegemoet treden, zoals hij dit altijd al vanuit de VMRG voor de gevelbouw in Nederland heeft gedaan. FAECF ontwikkelt plannen voor gecoördineerde research, voor Europese opleidingen, voor een Europees gevelbouw magazine en een Europa-brede aanpak van Duurzaamheid en Energie. Het is duidelijk dat de gevelindustrie in heel Europa de katalysator wil zijn van topprestaties in de bouwsector. Vooral de gevel, de schil van een gebouw, is het meest geëigende middel hiervoor. Zeker ook omdat de gevel een industriële aanpak kent. Meer informatie?
Bert Lieverse. Nieuwegein Telefoon 030 6053644 Website www.vmrg.nl.
december 2010 GEVELBOUW
53
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 54
Tekst: Bert Lieverse
Vaak is iedereen in de stress vlak voor de kerst of net voor de bouwvak, omdat veel werkzaamheden per se af moeten. Alles wordt op alles gezet, alsof er na de kerst een ander tijdperk aanbreekt. In de bouw zoekt men steeds weer tijdstippen om naar toe te werken. Zo stimuleren de bouwers hun leveranciers en onderaannemers om de werkzaamheden af te ronden. Menig planner ziet deze tendens terug in contractschema’s of gewoon op de planning aan de muur in zo’n nostalgische bouwkeet. Maar het is gewoon onzin, kunstmatige onzin. Want na de bouwvak of na het kerstverlof gaat alles gewoon weer door. Dit is het ongelooflijk belangrijke verschijnsel dat we continuïteit noemen. Misschien schrijven we dat wel verkeerd en zou het ‘continue tijd’ moeten zijn. Vaak denken we dat continuïteit geen aandacht vraagt, omdat het toch vanzelf gaat. Het tegendeel is waar. Verantwoord ondernemersgedrag Iedereen die een bedrijf bestuurt, weet dat dit besef, namelijk dat de toekomst er gewoon komt of moet komen, enorm wezenlijk is voor verantwoord ondernemersgedrag. Veel problemen van dit moment in de economie en in de samenleving komen voort uit het ontbreken van dit besef. De focus op de korte termijn lijkt lucratief en heeft voor enkelen vaak snel voordeel, maar geeft schade aan
Continuïteit of continue tijd? velen op de langere termijn. Denk bijvoorbeeld maar aan de kredietcrisis (korte termijn winstbejag bij bankiers). Opmaken wat we nu hebben, schaadt de toekomst. Bezig zijn met nieuwe zaken die leiden tot bijvoorbeeld meer energie-efficiency of meer behoud van een gezond milieu zijn aspecten die van groot belang zijn voor de toekomst. Veel vraagstukken verplaatsen we naar de toekomst in de hoop dat die onbekende toekomst daar wel een oplossing voor heeft. “Komt tijd komt raad” heet een gezegde ook wel. Investeren in de toekomst Dit betekent niet alleen afzien van snelle consumptie (snel opmaken en genieten), maar ook, naast zorgvuldig omgaan met schaarse middelen, investeren in de toekomst. Nu dus, ook in mindere tijden. Want continue tijd betekent dat we na deze tijd een volgende krijgen. De taak en rol die de gevelindustrie daarin moet nemen om succesvol te zijn, moet nu worden ontworpen, doordacht en ontwikkeld. Het is best lastig om de langere termijn aandacht te geven als de korte termijn gezien de desastreuze markt vraagt om een overlevingsstrategie. Maar naast het absoluut noodzakelijke overleven, kunnen innoveren, onderzoeken, testen en trainen niet ontbreken. Je klaar maken voor morgen en overmorgen moet elke dag. Belangrijke lijnen uitzetten naar de toekomst is essentieel voor een bedrijf en die tijdshorizon gaat verder dan 2011, het jaar waarin 54
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 55
menigeen weer een keerpunt in de bouwmarkt verwacht. Ook dienen we te beseffen dat het keerpunt voor de verschillende bouwpartners niet op het zelfde tijdstip ligt. De tijds spanne van een keerpunt dat de gehele bouw omvat kan nog wel 1 tot 1,5 jaar bedragen. Voor sommige bouwpartners komt dat dus gewoon later. Duurzaam ondernemen betekent in dit kader ook wel waakzaam zijn voor de duurzaamheid van het bestaan van een onderneming. Korte termijn gericht De gevel is een onmisbaar en essentieel middel om duurzame (lees waardevolle) gebouwen te maken en te exploiteren. Duurzame gebouwen die niet alleen worden geëxploiteerd voor de korte termijn, maar die met het oog op de gehele levensduur, van totstandkoming tot en met de totale gebruiksperiode, worden ontwikkeld. Er valt heel veel te verbeteren als het om energie-efficiency gaat of om een bijdrage aan een beter milieu. Kunnen materialen hergebruikt worden of is recycling mogelijk? Ook hier geldt continuïteit als belangrijke factor. De bouw is van oudsher korte termijn gericht. Waar in andere sectoren kwaliteit en duurzaamheid gewoon uitgangspunten zijn, kost het in de bouw veel moeite om verder te kijken dan de korte termijn (lees de prijs). Lead nemen De gevelindustrie zal zich aan de knellende beperkingen van de bouw moeten ontworstelen en meer de rol opeisen van brenger van duurzaamheid en comfort. Hoe? Door de lead te nemen. De VMRG biedt bedrijven die daarin actief mee willen research-, test- en innovatiemogelijkheden met SKG. Daarnaast biedt het Kenniscentrum Gevelbouw opleidingen op het gebied van commercie, techniek, management en duurzaamheid. Stichting Slimbouwen biedt contacten en mogelijkheden om samen met andere disciplines en
Verder kijken dan
de korte termijn ontwerpers of architecten samen te werken. Gevelindustrie Iedereen die hierin perspectief ziet, is welkom. Nieuw is in 2011 het Marketing en Communicatiecentrum Gevelbouw, een integraal versterkende faciliteit om de Gevelbouw overal te doen horen en te laten zien. Want met het oog op de toekomst is het hebben van een visie een ding, maar deze uitdragen en bekend maken is minstens zo belangrijk. Voor continuïteit is het besef van continue tijd nodig en de wil om daarvoor actief en doelgericht aan mee te werken samen met de gehele gevelsector verenigd in de VMRG. Maar ook met anderen, want de gevelbouw zal door deze ontwikkelingen nog meer het karakter krijgen van een gevelindustrie. Men komt tevoren zorgvuldig uitgedachte geveldelen of gevelelementen wel op de bouw monteren, maar de industriële en conceptuele arbeid die daaraan vooraf gaat is in mijn ogen veel wezenlijker. Bouwers zien graag bouwactiviteit en materiële voortgang, maar in de ogen van de gevelindustrie is het werk dat daaraan voorafgaat essentieel.
De Stichting Slimbouwen biedt daartoe een prima platform. We verleggen de scope van nu naar morgen en overmorgen en zetten daarmee niet alleen de gevelindustrie op het spoor van een succesvolle toekomst, maar ook alle betrokkenen met wie deze industrie te maken heeft. Voor het ambacht en de folklore gaan we wel naar braderieën en musea, maar de bouw zal een hoog industrieel gehalte krijgen. Nu Het is het unieke van nu dat de overlevingsstrategie om nu succesvol te zijn, precies samenvalt met de eisen van de nabije toekomst. In die zin dwingt de ‘crisis’ ons tot een fundamentele heroriëntatie, namelijk op industrieel vervaardigen van duurzame, comfortabele en efficiënte producten en diensten die passen bij de vraag van nu en die van morgen.
Componenten en industrieel gehalte Het is dan ook logisch dat deze industrie met andere partners, leveranciers van componenten (solar elementen, dynamische panelen, elektronica) architecten en ont werpers op weg is om concepten en nieuwe typen gevels te ontwerpen.
Gevelindustrie moet
de lead nemen december 2010 GEVELBOUW
55
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 56
Stichting Kwaliteit Gevelbouw Tegen inbraak een klasse voor ramen en deuren volgens nen 5096:
Voor de kwaliteit van hang-en sluitwerk een ster-aanduiding volgens nen 5089:
SKG
SKG
skg is erkende attestering- en certificatieinstelling voor de afgifte van het komo (attest-met-) Productcertificaat voor: 쐍 metalen en kunststof ramen, deuren en puien 쐍 inbraakwerende metalen en kunststof ramen deuren en puien, 쐍 hang- en sluitwerk 쐍 branddeuren 쐍 ventilatieroosters 쐍 veiligheidsbeglazing en structureel gelijmde beglazing 쐍 metalen gevelbekleding systemen en panelen 쐍 lijmen voor panelen 쐍 e.a. skg is testinstituut voor: 쐍 water en winddichtheid van metalen- en kunststof gevelelementen 쐍 inbraakwerendheid van metalen en kunststof gevelelementen 쐍 inbraakwerende eigenschappen van hang- en sluitwerk 쐍 bepaling van duurzaamheid en sterkteeigenschappen 쐍 e.a.
bezoekadres Nieuwe Kanaal 9-f 6709 pa Wageningen postadres postbus 362 6700 aj Wageningen t 0317 - 421 720 f 0317 - 421 677 e info@skg.nl i www.skg.nl
skg is notified body voor: 쐍 de ce-markering 쐍 de afgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor alle hierboven genoemde producten in de gevelbouw (nb-nr.: 0960)
SKG
Kwaliteitsramen Fabrikant ramenstad Certificaatnr SKG’07.aaa.bb.cc
skg is lid van eota voor het opstellen van de eta voor de ce-markering.
skg is partner van skh en shr in cb&v.
skg is geaccrediteerd voor: * Productcertificatie en attestering * Managementsysteemcertificatie (iso 9001/vca) * Laboratoriumactiviteiten
2 SKG
Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skg het komo keurmerk. De kwaliteit van inbraakwerende ramen en deuren herkent u aan de klasseaanduiding volgens nen 5096. komo is maatgevend voor de bouw.
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:12 Pagina 57
TEKST Slimbouwen® BEELD Slimbouwen® / van hoogmoed architecten
Energieneutraal & duurzaam is realiseerbaar in staal De bouwindustrie genereert 35% van al het afval, verbruikt 40% van de energie en een kwart van het wegtransport in Nederland. Daarnaast bouwen we ongelooflijk zwaar met traditioneel gebouwde, steenachtige gebouwen. Maar door slim te bouwen is het mogelijk om binnen bestaande technieken hierin verandering te brengen. Het eigen maken van andere bouw- en transportwijzen, het anders omgaan met grondstoffen en het aandacht besteden aan duurzaamheid kan veel opleveren. Deltastaal, Staalfederatie Nederland en Slimbouwen® hebben deze trends opgepakt. Zij besloten een casestudie uit te voeren naar het bouwen van een energieneutraal en duurzaam gebouw in staal. Het resultaat: het ENDIS gebouwconcept. ENDIS is een functioneel, energie neutraal en hybride gebouw. Een gebouw dat is getoetst op energieverbruik en milieubelasting met behulp van berekeningsmodellen zoals BREEAM–NL en GPR en behaalt in deze modellen een zeer hoge score. Als locatie voor ENDIS is een perceel in Tilburg gekozen in de nieuw te ontwikkelen spoorzone. Het kantoorgebouw telt 6 lagen, in het hart van het kantoor is een atrium gepositioneerd dat nadrukkelijk deel uitmaakt van het energiesysteem. Voor een energieneutraal ontwerp is gezocht naar een samenhangend pakket van innovatieve mogelijkheden in bouw- en installatietechniek. Er is gestreefd naar een tijdloos ontwerp waarin de specifieke eigenschappen voortkomend uit het programma van eisen gearticuleerd
worden. Het extreem lage eigengewicht van het gebouw wordt benadrukt door de specifieke detaillering van de onderzijde, die het gebouw laat loskomen van het maai veld. Ook het atrium en de vorm van het dak met zijn zonnecollectoren zijn bepalend voor de verschijnings vorm van het gebouw. Standaardisatie van profielen Er wordt steeds dieper nagedacht over een efficiënt gebruik van een kantoorgebouw. ENDIS houdt niet op bij het gebruik van het kantoorgebouw, maar kijkt ook naar hergebruik van het gebouw. Daarbij moet gedacht worden aan exploitatie en uiteindelijke restwaarde. In tegenstelling tot beton, kan staal uitstekend gerecycled worden. Mede door de standaardisatie van profielen
Het gebruik van staal en IFD-constructietechnieken maken het ENDIS-concept demontabel vaak zelfs op componentniveau. ENDIS gaat nog een stap verder. ENDIS staat voor ENergieneutraal Duurzaam kantoorgebouw In Staal. Dankzij het gebruik van staal en IFD-constructietechnieken is het kantoor demontabel en op een andere locatie weer op te bouwen. Zelfs de prefab paalfundering kan verwijderd worden. Economische voordelen Gebouwen zullen in de toekomst, zeker als het regelgeving in relatie tot duurzaam bouwen betreft, getoetst worden op bovengenoemde aspecten zijnde grondstoffen, productie, gebruik en hergebruik. Dit zijn de belangrijkste thema’s waarmee bouwwereld en -industrie de maatschappij op korte termijn een grote dienst kunnen bewijzen. Niet alleen vanuit het oogpunt van het milieu en energie, maar ook vanwege de economische voordelen op de korte en met name de lange termijn. Binnenkort verschijnt een boek over het ENDIS-concept. Meer informatie en het bestellen van deze uitgave? Website www.slimbouwen.nl december 2010 GEVELBOUW
57
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:12 Pagina 58
De rode ontvangstruimte in de kop van het gebouw is een vondst van het uitwerkende architectenbureau
OPDRACHTGEVER Solarlux Nederland, Nijverdal
ARCHITECT Wolfgang Herich, Osnabrück (Duitsland); Van der Linde Architecten, Zutphen (uitwerkend architect)
ADVISEURS TU Delft, Façade Research Group, IFES Institut für Energie Simulation und Facility Management, Transsolar Climate Design, Klimaatenergie Nederland
AANNEMER Aannemingsbedrijf Kreijenveld, Hengelo (Hoofdaannemer);
GEVELBOUWER Solarlux, Nijverdal (Gevels); Novicon, Oldenzaal (Aluminium profielen en zetwerken)
OPLEVERING Juni 2010
TEKST Control Media BEELD Persbureau Zwolle
58
GEVELBOUW december 2010
Solarlux Nederland heeft een bijzonder gevelconcept voor de utiliteitsbouw ontwikkeld: de CO2MFORT Gevel (spreek uit ‘comfort gevel’). Een dubbele glazen gevel, opgebouwd uit twee glazen vouwwanden. Een gevel dus, die helemaal open kan. Overtuigd van het eigen product heeft Solarlux de CO2MFORT Gevel als eerste toegepast bij de bouw van het eigen hoofdkantoor in Nijverdal. En dat gecombineerd met duurzame installatietechnieken als WKO, betonkernactivering, zonnepanelen en natuurlijke ventilatie. Tijdens de bouw van het eigen kantoor in Nijverdal heeft Solarlux Nederland de nek uitgestoken. Niet eerder werd in de utiliteitsbouw een dubbele glazen gevel toegepast, waarvan beide wanden volledig open kunnen. De keuze voor het goeddeels glazen kantoor is voor Solarlux heel logisch. Solarlux is namelijk een gerenommeerd producent van glazen (vouw)wanden. Daarnaast levert het bedrijf allerlei typen balkonbeglazing, serres en terrasoverkappingen. De productieafdeling staat in Osnabrück in Duitsland. In Nederland heeft Solarlux sinds 1994 een verkoop- en after saleskantoor waar In een van de kantoren keert de rode huiskleur van Solarlux terug in details.
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:14 Pagina 59
Een nieuw hoofdkantoor als showroom een eigen Solarlux-product. De ventilatieramen gaan automatisch open en dicht, afhankelijk van de gemeten conditie van het binnenklimaat.
nu zo’n dertig mensen werken. Te veel medewerkers voor het eerdere pand in Nijverdal, besloot directeur Fred Mak in 2007. Automatisch open en dicht Mak was van mening dat het nieuwe kantoor ‘wel een visitekaartje moest worden voor de eigen producten.’ Anders gezegd, producten van Solarlux moesten in het eigen pand nadrukkelijk en innovatief naar voren komen. Mak koos voor een innovatief concept met een dubbele glazen gevel van vouwwanden. Als buitenblad staat er een volglazen vouwwand van enkel glas met open naden; als binnenblad kwam er een vouwwand van zonwerend isolatieglas in eikenhouten kaders met een afdichting van borstels. Tussen de twee vouwwanden bevindt zich een beloopbare ruimte van één meter breed. De dubbele gevel kan overal volledig opengezet worden. ’s Zomers betekent dit koelte waar en wanneer nodig en in de winter met dichte vouwwanden verwarmt het minste straaltje zonlicht al de tussenruimte tussen de glasgevels en brengt zodoende gratis warmte het kantoor binnen. Verder wordt het drie verdiepingen en 2140 m2 tellende pand verwarmd en gekoeld via een WKO-systeem gecombineerd met betonkernactivering. Bovendien is het gebouw voorzien van 50 m2 zonnepanelen en ventileren twee lichtkappen in het dak de ruimten. Natuurlijk zijn die lichtkappen ook
TU Delft monitort Wel behoeft de CO2MFORT Gevel, zoals Solarlux het dubbele vouwwandenconcept heeft genoemd, in de praktijk nog enige finetuning. Vandaar dat Solarlux TU Delft bij het experiment betrokken heeft en Agentschap NL het project subsidieert. Mak: ‘Meestal worden in een kantoor verwarming, koeling en ventilatie centraal geregeld. De mensen die er werken hebben daarop geen enkele invloed. Vaak kan er zelfs nergens een raam open. Veel mensen vinden dat niet prettig. Maar bij ons van Solarlux bepalen de medewerkers zelf het comfort op de werkplek. Het staat hun bijvoorbeeld vrij de vouwwanden te openen. Al moeten we met elkaar daar in de praktijk wel een goede modus voor vinden. De één houdt van veel frisse lucht, de ander minder. Misschien blijkt dat we de ventilatie moeten aanpassen, misschien is er extra zonwering gewenst of gaan we schuiven met werkplekken. Ons kantoor is van binnen volledig flexibel indeelbaar, dus alle opties staan open. Installatietechnisch is ook van alles mogelijk. Extra zonwering kan aangebracht worden, dan wel extra radiatoren die aansluiten op de betonkernactivering. Dit is een duurzaam kantoor, met toekomstwaarde. Daarin zal dit kantoor een mooie marketingtechnische functie vervullen. Iedereen is uitgenodigd om een kijkje te komen nemen.’
Een van de ventilatieluiken met solardak van Solarlux Nederland
Dubbele wand geeft het kantoor iets informeels en huiselijks december 2010 GEVELBOUW
59
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:14 Pagina 60
Delft
Studentenhuisvesting DUWO Vera Yanovshtchinsky
Architect:
Architecten, Den Haag
Het gebouw voor studentenhuisvesting van de TU Delft biedt 267 studentenwoningen, verdeeld over twee blokken, één met 4 en één met 5 lagen. Beide gebouwen omvatten naast de wooneenheden diverse gemeenschappelijk ruimtes. De bouwblokken rusten op een half verdiepte parkeergarage. De daktuin boven de parkeer- en bergingenlaag is voorzien van grote lichtzuilen en zitelementen: een ideale plek voor studenten om te relaxen. Via een loopbrug is het naastgelegen gebouw van Hogeschool Inholland te bereiken. In de buitengevels van het complex zijn erkers aangebracht met verdiepingshoge Methermo ramen van Metaglas. De speciaal voor dit project ontwikkelde doorvalbeveiliging van rvs-gaas is in het slanke frame van het raam geïntegreerd. Er komen vier types erkers voor. Door die vier types ritmisch over de buitengevel te verdelen, ontstaat er een golvende beweging over de gevelwand.
Opdrachtgever:
Studentenhuisvesting DUWO
Opdrachtgever Metaglas:
Bokx Bouw, Schiedam
Gevelbouwer:
Metaglas
Oplevering:
september 2010
Velp
86 appartementen Elswieden Opdrachtgever:
Vivare, Arnhem
Architect:
Van Ardenne Architecten, Arnhem
Gevelbouwer:
Aluminium Constructies Van Dijk BV, Lunteren
Oplevering:
april 2010
Het appartementencomplex ‘De Elsweiden’ is een woonproject in Velp–Zuid dat bestaat uit 86 seniorenappartementen. Het gebouw telt vier bouwblokken van een vergelijkbare vormgeving en uitstraling, die met verbindingsgangen aan elkaar geschakeld zijn. Het complex biedt alle voorzieningen die oudere bewoners zich maar wensen. Aluminium Constructies Van Dijk B.V. (Lunteren) heeft voor ‘De Elsweiden’ alle alumi nium gevelelementen en bouwdelen gerealiseerd. Daaronder vielen: speciaal seniorenbeslag en alle toegangsdeuren zijn voorzien van elektrische drangers. De toegepaste profielserie is van fabricaat Alcoa, serie RT62.
60
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:15 Pagina 61
Opmeer
Productiehal Intal BV Opdrachtgever:
Intal BV, Opmeer
Architect:
Jeroen de Nijs BNI, Amsterdam
Gevelbouwer:
Intal BV, Opmeer
Systeemleverancier: Blyweert Aluminium BV, Eindhoven Oplevering:
oktober 2010
De nieuwe voorgevel is het visitekaartje van Intal BV en geeft met de kleuren in het glas, de omkadering en de boom aan wie Intal BV is: levendig, groeiend en transparant. Het gebouw is uiterlijk totaal anders dan andere bedrijfshallen. Het kozijn vormt een kader rondom het licht dat naar binnen valt en het is de omlijsting van het uitzicht. In het ontwerp is de doorlopende luifel rondom de voorgevel een schaalvergroting van dit kader. Het is tevens de omlijsting van de enorme aluminium pui die de creatieve mogelijkheden en ambachtelijkheid van het materiaal laat zien. Het veelzijdige patroon van de glazen pui met de diverse kleurschakeringen verwijst naar het enorme netwerk en wereldwijde toepassingen van Intal-kozijnen. De boom in het kader staat voor de duurzame kwaliteiten van het materiaal.
Huissen
Josono Stones Architect:
Ir. Tjade Binnerts, Amsterdam
Opdrachtgever:
Hans Malefason, Josono Stones BV
Systeemleverancier: Kingspan Benchmark Façade, Tiel Oplevering:
september 2010
Project Josono Stones bestaat uit een showroom op de begane grond (ca. 1000 m2) en twee kantoorlagen in een volume (ca. 1800 m2) daarboven. De aansluiting van de diverse onderdelen is zo gedetailleerd, dat er vrijwel niets hoeft te worden afgetimmerd. ‘Ruwbouw = Afbouw’ is het uitgangspunt. In het kantoorgebouw Josono is de installatietechniek met de constructie verweven. Er zijn twee putten voor warmte/koudeopslag geslagen en het water verwarmt en koelt de betonvloeren. zodat gebruik wordt gemaakt van het accumu lerend vermogen van beton. Ook het dak is met een laag grind en isolatiepakket (met daktuin met sedum/ grasdak) zodanig ingericht, dat het gebouw zomers koel en in de winter warm blijft. Het resultaat is een fris eigenzinnig gebouw met een nuchtere constructieve inslag. december 2010 GEVELBOUW
61
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:15 Pagina 62
Kleurenspel van schuine vlakken
62
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:16 Pagina 63
TEKST Ronald Schalekamp BEELD Persbureau Zwolle, Gerard van Beek fotografie
PROJECT
AANNEMER
Sporthal Onderwijsorganisatie Landstede
Moes Bouwbedrijf, Zwolle
GEVELBOUWER Gemeente Zwolle
Faรงadis Geveltechniek, Oldenzaal
ARCHITECT
OPLEVERING
Wind Architecten Adviseurs, Drachten
zomer 2010
OPDRACHTGEVER
Gekantelde doos met kantine en administratie verlevendigt de entreepartij
december 2010 GEVELBOUW
63
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:16 Pagina 64
Op warme avonden wordt de entree een verzamelplaats van sporters
Onderwijsorganisatie Landstede in Zwolle bezit sinds kort een eigen Arena voor volleybal- en basketbalwedstrijden op het hoogste niveau. Wat ooit een simpele opslaghal was, veranderde onder invloed van moderne gevelbouw in een beeldbepalende sporthal. De opvallend kleurige vliesgevel van de sporthal is een spel van hellende en schuin aflopende vlakken.
Voorbereiding, planning en logistiek waren cruciaal 64
GEVELBOUW december 2010
Landstede heeft in Zwolle het voormalige gebouw van de Centrale Inkoop voor de Nederlandse Gemeenten in gebruik genomen. De voormalige opslaghal van het complex is daarbij omgebouwd tot topsporthal van formaat. Aan de binnenzijde gebeurde dit door het aanbrengen van een verdiepte sportvloer, er ontstond zo een ruime sportarena. Naast de sportarena, beschikt de vernieuwbouw over een gewone sporthal en een turnhal. Door het gehele gebouw speelt transparantie een grote rol. Dat principe is ook in de gevel toegepast. Glas en geëmailleerd glas Directeur André Mulder van Façadis Geveltechniek noemt het project in Zwolle ‘een mooie uitdaging’. In de voorbereidende fase draaide het daarbij vooral om overleg en afstemming met hoofdaannemer Moes Bouwbedrijf en de architect Wind Architecten Adviseurs (Drachten). ‘Met de architect hebben we veel overleg gepleegd over de precieze kleuren van de
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:17 Pagina 65
Afgewogen spel tussen gekleurd transparant glas en Colorbel-glas
glaspanelen en over het al dan niet bieden van doorzicht. Uiteindelijk is er gekozen voor glas met de kleurcoating op positie twee, waardoor de kleuren prachtig spreken. Ook werkt de combinatie glas en geëmailleerd glas hierdoor in kleurstelling optimaal.’
juiste materiaal op de juiste tijd op de juiste plek te hebben. Just-intime-delivery in business-taal. ‘Als je niet goed plant en vooruitdenkt, lopen de faalkosten op tijdens de bouw. Wij staan voor afspraak is afspraak, het proces is daarbij heel belangrijk.’
Kleurschakeringen Voorbereiding, planning en logistiek waren cruciaal, aldus Mulder. ‘In een gevel met zo veel kleurschakeringen in het glas, komt het op juiste toelevering aan. De panelen moesten we logistiek sequentieel aanleveren, om ze snel en zonder fouten te kunnen plaatsen.’ Mulder noemt dit planningsgeoriënteerd werken, wat neerkomt op het streven om het
Bovenregel als dakrand Daarnaast kenmerkt een precaire maatvoering de gevelbouw voor de topsporthal. Mulder: ‘Het glazen volume bevindt zich als min of meer een gekantelde doos los voor de hoofdbouw, waarbij de bovenregel van de vliesgevel tevens dienst doet als dakrand. De voorkant van de vliesgevel helt licht naar voren en is aan de onderkant afgeschuind.
Ook de kopse kanten van de vliesgevel zijn aan de onderkant afgeschuind. Op zich technisch geen probleem, maar de maattoleranties zijn hierdoor gering. Een afwijking van een millimeter aan de onderkant resulteert boven al snel in een afwijking van paar centimeter. Maar door goed meten, teamwork en een planningsgestuurd proces heeft Façadis Geveltechniek ook hier een mooi resultaat afgeleverd, zoals de bedoeling was.’
december 2010 GEVELBOUW
65
$E 'ROOT 6ISSER NIEUW PDF GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:17 Pagina 66
#
-
9
#-
-9
#9
#-9
+
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:17 Pagina 67
MEESTERSTUK
MR.BETTINA
HERTSTEIN
Stijlloos Onlangs overleed schrijver Harry Mulisch. Volgens kenners de laatste van ‘De Grote Drie’. Zoals gebruikelijk stond onmiddellijk een keur aan opkomende en gevestigde schrijvers klaar om onze televisie te domineren met verhalen over hun bewondering voor H.M.. Zonder uitzondering waren ze allemaal reuze geïnspireerd geraakt door diens stijl. Door een enkeling werd hij zelfs omschreven als ‘de Homerus’ van de huidige tijd. De inspiratie door de ‘meester’ staat echter niet garant voor voldoende eigen scheppend vermogen van de Mulisch adepten. Daardoor is – al dan niet geoorloofd – kopieergedrag niet ondenkbaar. Ook in de bouw is dit een niet onbekend fenomeen.
Mr. Bettina Hertstein
www.bouwrechtbedrijf.nl
Recentelijk moest door tussenkomst van een arbiter uitkomst worden geboden in een geschil waar twee opdrachtgevers en hun voormalig aannemer de hoofdrol speelden. Deze opdrachtgevers hadden met de aannemer, op grond van een ontwerp van hun architect, een aannemingsovereenkomst voor de bouw van een twee-onder-één-kapwoning gesloten. In de technische omschrijving behorend bij deze overeenkomst was opgenomen: “Het is de aannemer uitdrukkelijk niet toegestaan ooit een kopie van het ontwerp te verkopen dan wel tot uitvoer te (laten) brengen anders dan na schriftelijke goedkeuring van beide opdrachtgevers.” Enkele jaren na de oplevering van de woningen is door de aannemer een bouwplan uitgevoerd bestaande uit twee twee-onder-éénkapwoningen. De opdrachtgevers stellen nu dat het bouwplan onmiskenbare gelijkenis met het ontwerp van hun woningen vertoont en derhalve uitsluitend kan zijn ontleend aan het, naar hun mening, unieke ontwerp van hun woningen. Daardoor is door de aannemer onrechtmatig gebruik gemaakt van het ontwerp van hun architect.
De aannemer betwist dat hij het ont werp van de opdrachtgevers één op één heeft gebruikt. Hij stelt dat het bouwplan op elf punten verschilt met het ontwerp van de opdrachtgevers en dat daarmee aantoonbaar geen sprake is van een volledig identiek bouwplan. Bovendien is het architectonische concept van beide bouwplannen niet uniek omdat de zogeheten ‘retro jaren dertig stijl’ inmiddels al meer dan 10 jaar door het gehele land wordt gerealiseerd door verschillende architecten en bouwbedrijven. Arbiter overweegt dat het ‘dertiger jaren ontwerp’ van de opdrachtgevers een thans veel voorkomende ontwerpstijl is waarbinnen zich talloze varianten manifesteren. Gelet hierop is arbiter van oordeel dat genoemde bepaling uit de technische omschrijving niet te ruim dient te worden uitgelegd. Het zou naar zijn oordeel niet aanvaardbaar zijn dat de aannemer door deze bepaling in belangrijke mate beperkt zou worden om binnen de bedoelde ontwerpstijl diverse varianten te kunnen realiseren. Ook uit de in het geding gebrachte stukken alsmede uit hetgeen arbiter bij de bezichtiging heeft waargenomen, is hem niet gebleken dat het ontwerp van het bouwplan identiek is aan dat van de woningen van de opdrachtgevers. Naar het oordeel van arbiter kan het bouwplan derhalve niet worden aangemerkt als een kopie in de zin van genoemde bepaling in de technische omschrijving. Hij wijst de vorderingen van de opdrachtgevers tot schadevergoeding en tot een verbod voor toekomstig gebruik van het oorspronkelijke ontwerp dan ook af. Meent u meer unieks in uw mars te hebben dan uw DNA? Kies dan voor een check-up en een stijlvolle scan bij de leden van de VMRG. Daar voorkomt u onplezierige verrassingen mee!
december 2010 GEVELBOUW
67
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:18 Pagina 68
Water en wind dicht op de huid Veel glas, evenveel baksteen en een beetje aluminium maken villa ‘Zicht op Veere’ wind- en waterdicht. Wel zitten zon, wind, regen en kou de villa dicht op de huid. Uitgangspunt van het ontwerp was huiselijkheid gecombineerd met het genoegen van wonen aan het water.
68
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:18 Pagina 69
OPDRACHTGEVER
AANNEMER
Familie Schoonderbeek, Veere
Bouwbedrijf van de Linde, Goes
ARCHITECT
GEVELBOUW
Bedaux de Brouwer Architecten BV BNA, Goirle
SKM, Oud-Gastel
BOUWPERIODE: ADVISEURS
april 2008 - juli 2009
Laride Bouwmanagement BV, Veldhoven; Goudstikker De Vries BV, ’s Hertogenbosch (Constructies)
BRUTOVLOEROPPERVLAK: 360 m2
Stoelen van Eames en een kijker gericht op Veere
december 2010 GEVELBOUW
69
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:19 Pagina 70
TEKST Kees Hagendijk BEELD Luuk Kramer, Bedaux de Brouwer
Dwarsdoorsnede en plattegrond van uitzichtverdieping
‘Met deze kavel aan het Veerse Meer verwierf het echtpaar Schoonderbeek een van de mooiste uitzichten van Nederland’, zegt projectarchitect Jacq. de Brouwer van Bedaux de Brouwer Architecten. ‘Een panorama over het Veerse meer met daarin twee eilanden, waartussen zich het schitterende silhouet van Veere aftekent. Dat samen heeft de kwaliteit van een Van Ruisdael.’ De plek inspireerde – in samenspraak met het echtpaar – tot het ontwerp van een woning waarin de seizoenen volop merkbaar zijn. Groot water De villa bestaat uit twee bouwlagen. De benedenlaag is half verdiept. Zodoende ligt de woonlaag boven het maaiveld. Niet een hele verdieping hoog boven het maaiveld, maar voldoende hoog voor een onbelemmerd uitzicht over het water. Aan de landkant wordt de woonkamer omhuld door een klimaatgevel, als buffer tussen de extremen van hitte en kou. Aan de voorzijde aan het meer verlengt de villa zich met een houten buitenterras, dat boven de tuin met aanlegsteiger zweeft. Onder het onbeschutte terras van de bovenverdieping ligt een tweede, overdekt en verzonken terras. ‘Wonen aan een groot water heeft ook een grimmige kant en vraagt daarom om plekken die meer beschutting bieden’, verklaart De Brouwer.
In de dubbele klimaatgevel
70
GEVELBOUW december 2010
Villa Veere
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:20 Pagina 71
Lichthof brengt licht tot in het basement
eenlaags gehard glas, vrij van aluminium kaders. Voor toegang tot het terras is de binnengevel plaatselijk uitgevoerd met schuivende delen. De spouwruimte van de klimaatgevel is 60 cm diep. Hierin is een zonweringsysteem met horizontale lamellen opgenomen. De spouwlucht wordt benut voor hergebruik van warmte of koude. Reynaers Publieksprijs 2010 De villa in Kamperland sleepte onlangs de Reynaers Publieksprijs 2010 in de wacht. Toepassing van aluminium profielen van Reynaers vormde uiteraard de minimumvoorwaarde voor nominatie. De toegepaste aluminium profielen zijn: CS68 (patiogevel), TP110 (schuifpuien buitengevel en patiogevel) en CW50SL (vliesgevel woonkamerterras). SKM uit Oud Gastel verzorgde de bouw van de glasgevels. Een Van Ruisdael in een moderne lijst Villa ‘Zicht op Veere’ huldigt voor De Brouwer de opvatting ‘dat architectuur geen cosmetica is of een vergankelijke mode navolgt, maar duurzame kwaliteit nastreeft. Het ontwerp benut de kwaliteit van de plek extreem. In de woning geniet je van de seizoenen en de seizoenswisselingen. De veranderende condities van het water en de lucht.’ Dienstig daaraan is de klimaatgevel met een minimum aan kader. Van Ruisdael in een moderne lijst.
Klimaatgevel De rechthoekige woning bestaat uit twee soorten gevel: een gesloten, bakstenen achterzijde en een open, glazen voorzijde. De twee geveltypen vouwen zich om de hoeken en gaan in de langsgevels geheel vlak en bijna naadloos in elkaar over. Om het traditionele idee van een souterain te vermijden, tekende de architect in het midden een glazen patio van zeven meter hoog. De Brouwer noemt het een lichthof. De glazen patio van vier bij vier meter brengt het daglicht en het uitzicht tot in alle ruimten, ook achterin de woning. De buitenhuid van de klimaatgevel is een ingenieus geheel van glazen schuifpuien en gedeelten structurele beglazing. De binnenhuid is gemaakt van
Een bakstenen schil veilig in de rug en daarvoor de glasbouw met uitzicht
december 2010 GEVELBOUW
71
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:20 Pagina 72
Systeem 1 Aluminium profiel: Uf = 0,99 W/m2K Ug = 0,5 W/m2K
Goede isolatiewaarden aluminium en kunststof kozijnen 72
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:20 Pagina 73
Systeem 2 Aluminium profiel: Uf = 1,0 W/m2K Ug = 0,5 W/m2K
Aluminium en kunststof kozijnen scoren goed als het gaat om thermische isolatie. Het bouwbesluit stelt dat een uitwendige scheidingsconstructie overeenkomstig NEN 1068, ten minste een Rc –waarde (warmteweerstand) heeft van 2,5 m2K/W. Deze eis geldt niet voor een raam, deur, kozijn en een daarmee gelijk te stellen gevelelement. Hiervoor geldt namelijk als eis dat de warmtedoorgangscoëfficiënt hoogstens 4,2 W/m2K mag bedragen. Aluminium en kunststof gevelelementen voldoen ruimschoots aan deze eis. De warmtedoorgangscoëfficiënt drukt uit hoeveel Watt warmte-energie er door een vierkante meter raam of deur verloren gaat bij een temperatuurverschil van één graad Celcius (Kelvin) tussen binnen- en buitenkant van het raam of de deur. De warmtedoorgangscoëfficiënt wordt aangegeven met de U-waarde. Hoe lager de U-waarde van raam of deur, hoe beter de isolatiewaarde.
Driedubbel glas De U-waarde van een gevelelement (Uw) wordt bepaald door de Uwaarde van het glas (Ug) en de Uwaarde van het profiel (Uf). In NEN 5128, NEN 1068 en NEN-EN-ISO10077 staan berekeningsmethoden om de U-waarde van een raam of deur vast te stellen. Een goed isolerend gevelelement is opgebouwd uit een goed isolerend kozijnprofiel en een glaspakket met een lage Uwaarde (bijvoorbeeld HR++ glas of driedubbel glas). Het type randverbinding (uitgedrukt in Psi-waarde) speelt ook een rol in de U-waarde. Tegenwoordig zijn er zogenaamde ‘warme’ randverbindingen die de U-waarde van het element gunstig beïnvloeden.
Gunstige Psi-waarde Onlangs heeft de VMRG alle leden en partners gevraagd naar het best isolerende aluminium profielsysteem dat momenteel leverbaar is. Hieruit bleek dat er tegenwoordig zelfs aluminium profielsystemen op de markt zijn met een Uf –waarde lager dan 1,0 W/m2K. Het systeem dat het beste scoort wat Uf waarde betreft is systeem 1. Dit systeem heeft een Uf – waarde van 0,99 W/m2K, waarbij het zelfs mogelijk is om onder voorwaarden Uf – waarden te scoren van 0,88 W/m2K. Een ander systeem dat eveneens zeer goed scoort als het gaat om thermische isolatie is systeem 2. Dit element heeft een Uf –waarde van 1,0 W/m2K en een Uw – waarde van 0,7W/m2K. Hier wordt deze lage waarde vooral behaald door een erg gunstige Psi-waarde. Passiefhuiskozijnen Daarnaast scoren kunststof profielsystemen traditioneel erg goed op isolatiewaarde. In kunststof zijn zelfs Uf –waardes van 0,75 W/m2K of lager mogelijk! Dit zijn zogenaamde ‘passiefhuis’ systemen. Voor gebruik in een passiefhuis moet een Uw –waarde van 0,8 W/m2K bereikt worden. Bijgaand voorbeeld van een kunststof kozijnprofiel haalt dat dan ook.
Uw = 0,7 W/m2K
Forfaitair tegenover reëel Uit onafhankelijke testen blijkt zonneklaar dat de Uf-waarden van aluminium en kunststof kozijnprofielen alle aanzienlijk lager zijn dan de forfaitaire waarden zoals deze in de praktijk meestal worden toegepast en benoemd in de NPR 2068. Totaalprestatie Dit artikel heeft tot doel aan te tonen dat aluminium kozijnen uitstekende eigenschappen hebben om behulpzaam te zijn bij energiebesparing. Ook blijkt dat het beoordelen van een prestatie (nu energetische kwaliteit) niet afhankelijk is van één enkel onderdeel, maar van de samenwerkende onderdelen, zoals profiel, glas, afdichtingen etc. Als we de gevel in zijn energetische kwaliteit ontwerpen of beoordelen, is het noodzakelijk ook hier alle samenwerkende kwaliteiten mee te nemen. Een beslissing dient derhalve gebaseerd te zijn op een zogenaamde ‘holististische en dynamische’ visie. Het gaat om de totaalprestatie en niet om sub-optimalisaties. Meer informatie? Kennis Centrum Gevelbouw, Nieuwegein Telefoon 030 7509806 Website: www.kenniscentrumgevelbouw.nl
Systeem 3 Kunststof profiel: Uf = 0,75 W/m2K Ug = 0,7 W/m2K Uw = 0,8 W/m2K december 2010 GEVELBOUW
73
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:21 Pagina 74
GEVELBOUW TOTAAL IN KUNSTSTOF, ALUMINIUM, HOUT EN STAAL
$PVWHUGDP ZRQLQJHQ NXQVWVWRI
Ventura Gevelbouw is het adres voor alle vraagstukken in geveltechniek. Wij bieden de totaaloplossing voor kunststof, aluminium, houten en stalen kozijnen en complexe gevelconstructies. Hierbij zijn advies, begeleiding, procesbeheersing en unieke technische eigenschappen de sleutel tot uw succes, zowel op het gebied van kwaliteit als op dat van kostenbeheersing. ‡ (pQ DGUHV YRRU DOOH JHYHORSORVVLQJHQ ‡ (LJHQ HQJLQHHULQJ ‡ (LJHQ IDEULFDJH YDQ NXQVWVWRI DOXPLQLXP KRXWHQ HQ VWDOHQ NR]LMQHQ ‡ +RJH NZDOLWHLW HQ NRVWHQUHGXFWLH GRRU OHDQ SODQQLQJ HQ SURFHVEHKHHUVLQJ ‡ %H]LW YDQ DOOH UHOHYDQWH NHXUPHUNHQ
/HHXZDUGHQ NXQVWVWRI HQ DOXPLQLXP
-RXUH DOXPLQLXP YOLHVJHYHO
www.venturagevelbouw.nl tel: 0880 20 30 40 Filiaal West Nederland: Van Ijsendijkstraat 389 1442 LB Purmerend
VGB_Gevelbouw.indd 1
Hoofdkantoor: Ravenswade 160 3439 LD Nieuwegein
Filiaal Oost Nederland: Eekhegstraat 8 6942 GB Didam
20-10-10 11:45
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:21 Pagina 75
M,
nd: t8 dam
10 11:45
Metalen profielen langer brandwerend ornex BV ontwikkelde een mix die aluminium en stalen profielen langer brandwerend maakt. Gevuld met Fiboard Cool worden de profielen, afhankelijk van constructie en materiaal, tot 120 minuten brandwerend. De koeleigenschappen zijn uitstekend dankzij een speciale mix van minerale bestand delen met een groot aandeel kristalwater. Het poeder kan eenvoudig met water worden gemengd in de verhouding 2:1. Het vloeibare mengsel sluit goed aan op de profielvorm, de dikte en lengte kan men zelf bepalen. Ook is het mogelijk eerst stroken te gieten om die vervolgens in een profiel te schuiven. Het mengsel droogt in 24 uur, ook in gesloten profielen. Fiboard Cool is geschikt voor fabrikanten van deuren en kozijnen en dergelijke, en voor montageen afbouw bedrijven die metalen profielen verwerken. Het poeder wordt geleverd in zakken van 10 liter (18 kg).
D
Flexx deur makkelijk te stellen
DucoTwin 50 gerestyled
inga heeft een order mogen schrijven voor het leveren van 184 Tinga Flexx deuren. De deuren worden via VastbouwOost geleverd aan woningbouwcorporatie De Goede Woning te Rijssen. Daarmee zijn inmiddels 10.000 stuks Flexx scharnieren toegepast. Dit scharnier heeft de verdienste dat de deur eenvoudig is na te stellen. Evert Jan Voortman van De Goede Woning zegt over toepassing: ‘Het Flexx scharnier biedt een groot aantal voordelen. In het verleden moesten we bij het klemmen van een deur de gehele deur uit het kozijn halen, de deur bijschaven en verven. Dit leverde overlast op voor de bewoners. Door gebruik van dit scharnier is de deur eenvoudig na te stellen. De overlast voor de bewoners is hierdoor minimaal.’
H
T
Meer informatie? Tinga Deuren en Ramen, Winsum Tel. (0517) 341203 www.tingadeuren.nl
et ventilatierooster DucoTwin 50 combineert natuurlijke ventilatie met zonwering. Zo vervangt het twee afzonderlijke systemen, die vaak niet of slechts beperkt op elkaar ingesteld zijn. In 2005 werd dit product van de Vlaamse fabrikant Duco gelauwerd met de Nederlandse Bouwprijs. Het esthetische aspect van het ventilatierooster in combinatie met functionaliteit is vanaf het begin een belang rijke eigenschap geweest. Duco heeft nu de vraag beantwoord naar een strakkere uitvoering. De DucoTwin 50 is gerestyled en voorzien van een rechte buitenkap. Deze facelift zorgt ervoor dat het ventilatierooster nog strakker in het gevelbeeld geïntegreerd kan worden. De binnenkant en de inbouwdetaillering zijn onveranderd.
Meer informatie? Duco, Veurne (B), Tel. (+32) (0)58 330033 www.duco.eu
Gevelproduc
Gevelproduct
L
Meer informatie? Dornex BV, Huizen Tel. (035) 6409958 www.dornex.nl
december 2010 GEVELBOUW
75
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:21 Pagina 76
Biologisch isolatiemateriaal Keramische stalenbeplating grafitibestendig ittenbosch Ceramic Metals werpt zich op als succesvolle graffitibestrijder met de zogenaamde ceramic steel panel. Dit keramisch plaatmateriaal is vrijwel immuun voor de spuitbussen van de graffitifreaks. De beplating verschaft geen enkele hechting waardoor de lol er voor de spuitbusartiesten snel af is. Alliance ceramic steel panels zijn verge lijkbaar met hardglas. De natuur lijke grondstoffen zijn kwarts, silicaten en veldspaat. Deze worden in de vorm van zogenaamde ‘flakes’ aangeleverd en samen met toe ge voegde pigmenten (natuurlijke oxi des) in water gemalen tot slib. De panelen ontstaan door het twee zijdig emailleren van dun, hoogwaardig staal. Bij een temperatuur van 840 °C komt een volledige fusie tot stand tussen het staal en het zich vormende email. Aan de zicht zijde wordt een tweede laag emaille slib aangebracht. Die vormt zich bij een temperatuur van 825 °C om tot email dat de kleur en de glansgraad van het eindproduct bepaalt. Na het fabricageproces wordt de keramische stalenbeplating op maat geknipt en/of opgerold tot coils. Een toe passing kan met eigen ogen worden aanschouwd in de voetgangerstunnel van metrostation Wilhelminaplein in Rotterdam.
U
Fluxx voegafdichtingsprofiel e keuze voor holle wandsy stemen als bekistingsysteem berust mede op de hoge oppervlaktekwaliteit van prefab beton. Ontsierend is vaak de slechte af werking van de voegen tussen de betonelementen. Het Fluxx voeg afdichtingsprofiel voorkomt dit en geeft strakke voegen. Miver Bekistingstechniek BV is exclusief leverancier voor de Nederlandse markt. Het V-vormige profiel sluit optimaal aan op de afgeschuinde kanten van de prefab elementen. Eventuele wisselingen in de wanden worden automatisch opgevangen. Met kunststof ankers worden de profielen aan de wand gehaakt. Na het storten draait men slechts enkele slagen aan het anker, waardoor het afbreekt als een breekpen. Het profiel kan daarna weer worden ingezet voor een volgende stortfase. Voordelen van dit voegprofiel zijn het grote gebruiksgemak en het feit dat de voeg geen nadere afwerking nodig heeft. Het risico op lekkage blijft tot een minimum beperkt omdat geen gebruik wordt gemaakt van centeringen. Fluxx voegafdich tingsprofiel is er ook als hoekprofiel voor binnen- en buitenhoeken. Het profiel is leverbaar in de lengtes 100 en 150 cm en is verzinkt en gepoe dercoat voor een lange levensduur.
D
Meer informatie?
Meer informatie?
Uittenbosch Ceramic Metals, Panheel Tel. (0475) 451545 www.uittenbosch.nl
Miver Bekistingstechniek BV, Heeze Tel. (040) 2241122 www.miver.nl
76
GEVELBOUW december 2010
et gepatenteerde isolatiemateriaal BioFoam® lijkt qua struc tuur en eigenschappen erg op EPS. Het grote verschil is dat EPS geproduceerd wordt van op olie geba seerde polymeren (eindige grondstof). Daarentegen bestaat de grond stof voor BioFoam® uit bio polymeren die gemaakt worden van planten (oneindige grondstof). Hier mee is de eerste schuimisolatie van biologisch basismate riaal geboren. Het materiaal kan zonder kwaliteits verlies oneindig worden hergebruikt en is daarnaast volledig biologisch af breekbaar en composteerbaar. Ten opzichte van EPS wordt met de productie van dit biologische isolatiemateriaal ook nog eens een CO2-reductie van 70% bereikt. BioFoam® is in vrijwel alle bouwtoepassingen duurzaam en langdurig te gebruiken. Veel producteigenschappen zijn vergelijkbaar met EPS, met name uitstekende isolatiewaarde, drukvast, licht gewicht, gemakkelijk verwerkbaar, niet schadelijk voor de gezondheid, recyclebaar en produceerbaar in elk gewenste vorm. IsoBouw Systems BV ontwikkelt nieuwe producten op basis van deze biologische schuimisolatie voor toepassing in de bouw. IsoBouw is met BioFoam® genomineerd voor de Nederlandse Bouwprijs in de categorie Bouwmaterialen & -systemen.
H
Meer informatie? Isobouw Systems BV, Someren Tel. (0493) 498111 www.isobouw.nl www.biofoam.nl
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:21 Pagina 77
Giga foto op tegels
M
Kunststof bekistingplaat e Ecoply bekistingplaat van Harsco Infrastructure betreft een sterke composiet met aan beide zijden een harde dunne thermoplast toplaag. Het mate riaal is maatvast en waterdicht, kan grote temperatuurverschillen aan en is resistent tegen UV-licht. De bekistingplaat is ongeveer 250 keer te gebruiken, dat is drie keer langer dan betonmultiplex. Het robuuste uiterlijk en de vormvrij heid van beton komen beter tot hun recht met de Ecoply bekis tingplaat. De platen worden in diverse maten geleverd in een nauwsluitend stalen frame. Dat levert strak beton op dat nauwelijks nabewerking behoeft. De constructie is niet gevoelig voor vervorming en is uitermate stevig, wat beschadigingen voorkomt. De plaat kan gemak kelijk op maat worden gezaagd en zonder breuk worden vastge niet. Ecoply vergt weinig onderhoud. Samen met de lange levensduur moet deze kunststof bekistingplaat zich daardoor gemakkelijk terugbetalen.
D
Handige plint van Holonite olonite introduceert de geïsoleerde gevelplint voor het beschermen van gevels. Een duurzame, fraaie en eenvoudig te monteren plint van composietsteen voor de voet van ieder gebouw. Deze noviteit sluit aan op de steeds strenger wordende normen voor isolatie van woningen en gebouwen. Buitengevel isolatie met een gepleisterde af werking is een maatregel die steeds vaker wordt toegepast met het oog op energiebesparing. Omdat stucwerk vlak boven het maaiveld kwetsbaar is en blijft, introduceert Holonite de geïso leerde gevelplint. Deze oplossing is eenvoudig te verwerken want licht van gewicht en prijstechnisch interessant.
H
Meer informatie?
Meer informatie?
Holonite, Tholen Telefoon 0166 601300 Website www.holonite.nl
Harsco Infrastructure BV, Helmond Tel. (0492) 598698 www.harsco-i.nl
et een op tegels ingebakken foto van 7,00 x 3,60 m verlegt MaatWerkTegels grenzen. Het tegeltableau zal te zien zijn op de BouwBeurs. Het is opgebouwd uit 700 deelfoto’s, die tezamen een haarscherp beeld opleveren. Dankzij een speciale computertechniek kunnen honderden foto´s van de verschillende delen van een onderwerp naadloos aan elkaar worden ‘gestitcht’. Zo ontstaat een gigantische foto die over vele meters haarscherp wordt ingebakken op tegels. Hiervoor maakt MaatWerkTegels gebruik van een digitale keramische printtechniek die de keramische pigmenten bij ruim 800 graden inbakt op elk keramisch oppervlak, zoals tegels en sanitair. De ingebakken afbeeldingen zijn bestand tegen agressieve schoonmaakmiddelen, krassen met metalen voorwerpen en UV-verkleuring. Enge tunnels en onderdoorgangen kunnen op deze wijze worden opgevrolijkt met kleurrijke tekeningen, foto’s en kunstwerken. Onlangs heeft MaatWerkTegels de tegeltableaus voor drie spooronderdoorgangen in Vleuten opgeleverd. De drie tunnels zijn voorzien van 22 tegeltableaus, variërend van 3 tot 70 m2, totaal ruim 160 m2.
Gevelproduc
Gevelproduct
Meer informatie? MaatWerkTegels, Solke Pasveer, Utrecht Tel. 06 24215442 www.maatwerktegels.nl
december 2010 GEVELBOUW
77
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:22 Pagina 78
TECE voorwandsysteem Cellenbeton slaagt voor brandtest n het Peutz Laboratorium voor Brandveiligheid heeft Hebel cellenbeton een brandtest met glans doorstaan. De proef vond plaats op verzoek van een aannemer die een rapport wilde over het gedrag bij brand, alvorens te besluiten het materiaal toe te passen in een tunnel in Middelburg. In het laboratorium in Roermond werd een constructie gebouwd die de situatie in de tunnel precies nabootste. Hierop werd een hydrocarbon fire test uitgevoerd waarbij de temperatuurcurve steiler is (na een kwartier al 1000 属C) dan bij de gemiddelde brandtest en ook hoger ligt. Snelle en extreme verhitting was nodig omdat bij een auto-ongeluk in een tunnel kans bestaat op explosies en verbranding van brandstoffen (hydro carbons) zoals benzine, die eenzelfde effect geven. Het Hebel cellenbeton gaf geen krimp, de constructie bleef gedurende vier uur intact. Vlammen werden niet waargenomen, er vielen geen gaten in de constructie en de warmte afgifte bleef beperkt. De aannemer gaat het materiaal gebruiken voor de Zeeuwse tunnel.
I
Intelligente dampremmer ls antwoord op de strenger wordende isolatienormen en de eisen van een gezond woonklimaat brengt Meuwissen de Miofol速 Active dampremmende folie op de markt. Het membraan heeft twee functies. In de winter is het dampremmend en in de zomer laat het damp door. Deze intelligente dampremmer past zijn interne structuur aan op de vochtigheid van de woning en de temperatuur. De folie beschermt de constructie optimaal waardoor bouwschade, schimmelvorming en schade voor de gezondheid wordt voorkomen. Miofol速 Active wordt toegepast als dampremmende laag aan de warme zijde (veelal binnen zijde) van gevel- en dakconstructies. De folie is geschikt voor constructies in klimaatklasse 2 en 3, zoals woningen, kantoren en scholen. Teven is de folie geschikt voor platte daken om die goed te isoleren zonder risico op condens in het isolatiepakket.
A
Meer informatie? Meuwissen Bouwprodukten BV, Haarlem Tel. (023) 5125910 www.miofol.nl
78
GEVELBOUW december 2010
Meer informatie? Xella Nederland BV, Vuren Tel. (0183) 671234 www.xella.nl
ECEprofil is een al jaren bewezen voorwandsysteem. Een gerenommeerd testinstituut heeft het voorwandsysteem getest op geluid volgens de DIN-norm 4109. Deze norm geldt voor voorwandsystemen die worden toe gepast in hotels, scholen en ziekenhuizen. Het geluidsniveau van het TECEprofil voorwandsy steem, dat is uitgerust met wc-modulen, kwam uit op 52 dB (Rw-waarde). Dit is te danken aan het lage geluids niveau van de ge誰ntegreerde spoelkasten en de geluiddempende rubbers die in elke muurbeugel zijn gemonteerd. TECEprofil bezit een aantal voordelen ten opzichte van metselwerk. Het is mogelijk snel en met weinig onderdelen wanden, hoeken en vrijstaande wanden te maken. Het is een schoon sy steem en wacht- en droogtijden zijn niet van toepassing. Alle werkzaamheden inclusief bekleden kunnen door de installateur worden uitgevoerd. Dankzij de open constructie is er veel ruimte voor leidingen. TECEprofil is prima te combineren met de inbouwmodulen voor toiletten, urinoirs, wastafels, bidets enzovoorts. Het systeem loopt vooruit op toekomstige eisen inzake geluidwering, stabiliteit, universeelheid en montagevriendelijkheid.
T
Meer informatie? TECE Nederland Tel. (0592) 415074 www.tece-nederland.nl
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:22 Pagina 79
Uitvulsysteem voor geveldragers et horizontaal instellen van geveldragers gebeurt met vulplaatjes. Een probleem is dat de vulplaatjes niet helemaal tot aan de onderzijde van de geveldrager worden aangebracht, waardoor deze niet goed af steunt. Een ander probleem zijn de verschillende uitvuldiepten aan boven- en onderzijde van de geveldrager. Wat ook veel voor komt is dat het materiaal onvoldoende drukweerstand heeft waardoor de vulplaatjes niet ge fixeerd worden. Vebo Staal ont wik kelde een oplossing voor al deze bezwaren: het GD-3V-uitvulsysteem (patent aangevraagd). Het materiaal is zeer drukvast en stijf en vrijwel kruipongevoelig. Het systeem vereenvoudigt een juiste montage en verkleint de kans op niet goed uitgevulde geveldragers. Ander voordeel van dit uitvulsysteem is de mogelijk heid om boven en onder verschillende maten uit te vullen. Op de basisplaat van 2 mm dik en 60 mm breed kunnen aan boven- en onderzijde vulplaatjes van verschillende afmetingen en dikten ‘geklikt’ worden. De basisplaat is verkrijgbaar in de lengten 190, 250, 310 en 350 mm.
H
Niet-minerale binnenmuurverf et assortiment speciale binnenmuurverven van Sikkens is uitgebreid met Alphaxylan SF. Het betreft een oplosmiddelvrije, watergedragen, hoogkwalitatieve binnenmuurverf op basis van polysiloxaan. Alphaxylan SF biedt de matheid en de aanblik van kalkverf, met eigentijdse voordelen. Deze binnenmuurverf is zeer schrobvast, goed afwasbaar en gemakkelijk te verwerken. De verf ademt ook uitstekend en is daarmee zowel geschikt voor renovaties en hoogwaardig schilderwerk in historische gebouwen als voor nieuwbouwprojecten. Verder is Alphaxylan SF spanningsarm en vloeit vrijwel niet. Dit geeft vele decoratieve mogelijkheden.
H
Meer informatie? Akzo Nobel Decorative Coatings bv, Sassenheim Tel. (071) 3086944 www.sikkens.nl
Meer informatie? Vebo Beton & Staal, Bunschoten Tel. (033) 2992600 www.vebo.nl
FrontsAndFronts nu ook in zwart
W
it is al jaren de meest gebruikte kleur aan de Nederlandse gevel. Aan andere kleuren bestaat evenwel genoeg keuzemogelijkheid. Anders ligt dat voor zwart, tot voor kort althans. De gevelbekleding van FrontsAndFronts was al beschikbaar in een breed scala van kleuren. Nu zijn diverse produc ten in het programma ook be schikbaar in zwart. Het gaat om Canexel (Ridgewood en Ced’rTex), ModiWood (Fins en Zweeds rabat), Profort (rabat, dubbel rabat en potdeksel), Ki-Kern en Shera (plank en rabat). Produc ten van FrontsAndFronts bestaan in de uitvoeringen kunststof, hout en vezelcement. Hiervan zijn de merken Canexel en ModiWood PEFC-gecertificeerd. Profort kan voor honderd procent worden hergebruikt. Ki-Kern en Shera kunnen op reguliere wijze worden afgevoerd. Alle uitvoeringen zijn prima toepasbaar op de gevel in nieuwbouw-, verbouw- en renovatieprojecten. Het FrontsAnd Fronts-concept is een compleet programma van professionele gevelbekleding, met volwaardige ondersteuning zoals documentatie, displaymateriaal, (product)trainingen en advies.
Gevelproduc
Gevelproduct
Meer informatie? Fetim Professional, Amsterdam Tel. (020) 5805285 www.frontsandfronts.nl
december 2010 GEVELBOUW
79
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:23 Pagina 80
(YJOP[LJ[LU aPLU VUZ SPL]LY UPL[
=LU[PSH[PLZ`Z[LTLU THRLU LLU NLIV\^ ]HHR UPL[ TVVPLY ;LY^PQS LLU HYJOP[LJ[ OL[ Q\PZ[ TL[ HSSL ]HRTHUZJOHW LU SPLMKL OLLM[ VU[^VYWLU )PQ :TP[ZHPY ^LYRLU ^L KHHYVT HS PU LLU ]YVLN Z[HKP\T ZHTLU TL[ KL HYJOP[LJ[ AV R\UULU ^PQ NVLK TLLKLURLU LU LY]VVY aVYNLU KH[ VUaL S\JO[ [VL LU HM]VLYZ`Z[LTLU LJO[ NL{U[LNYLLYK aPQU PU OL[ NLIV\^ 1L aPL[ aL K\Z aV TPU TVNLSPQR +HHYIPQ aPQU aL VVR UVN LLUZ ]HU aV»U OVNL R^HSP[LP[ KH[ QL LY QHYLUSHUN UPL[ UHHY VT OVLM[ [L RPQRLU RPQR VW ^^^ VUVW]HSSLUKHHU^LaPN US
:TP[ZHPY S\JO[[LJOUPLR 6UVW]HSSLUK HHU^LaPN
:TP[Z HPY $GY 6PLWVDLU 'HOIW [ LQGG
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 16:13 Pagina 81
Ve r r a s s e n d c o m p l e e t v o o r g e v e l b o u w
MCB Nederland is een toonaangevende, onafhankelijke metaalleverancier met onder andere een verrassend compleet assortiment metaal voor de gevelbouw. De meest in het oog springende onderdelen van dat assortiment zijn de materialen voor gevelbeplating. Zo levert MCB onder andere 3Fpanel, composietpanelen waarmee snel goede resultaten bereikt kunnen worden. 3F panel is leverbaar in tal van kleuren en uitvoeringen. Ook in andere metalen platen voor de gevelbouw heeft MCB een ruime keuze. Aluminium, koper, zink, roestvast staal, gelakt, Cor-Ten, strekmetaal en geperforeerd plaatstaal maken alle deel uit van het uitgebreide assortiment. Ook voor bevestigingmaterialen kan de gevelbouwer bij MCB terecht.
MCB Nederland B.V. | Postbus 2 5550 AA Valkenswaard | Nederland | Tel. 040 2088333 | Fax 040 2043795 | Internet www.mcb.nl
11:31:54
“Helder vooruitzicht� Sunflex produceert flexibele openingen voor de gevelbouw, balkons, winkelpuien en ruimte verdelers. Glas-vouw en schuifdraai systemen van het hoogste niveau. Sunflex maakt het u mogelijk uw gevel maximaal te openen. Waardoor u optimaal kunt genieten van de extra ruimte.
SUNFLEX Aluminiumsysteme GmbH Im Ruttenberge 12 D-57482 Wenden-Gerlingen www.sunflex.nl
08:44:01
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:23 Pagina 82
GB74 12-2010 Binnenwerk_def_Marc:Opmaak 1 20-12-10 12:08 Pagina 83
Kaba
GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen
Groene toegang met KABA < green wings > automatische deuren
Energiebesparing is meer dan een modewoord. Daarom introduceert Kaba de < green wings > automatische schuifdeuren: een comfortabele entree zonder barrières en energiebesparing in één. Horizontale doorsnede van thermisch onderbroken PSW profiel
Zo sterk als de zwakste schakel Om de voorgeschreven EPC-waarden te bereiken, is het toepassen van isolerende beglazing in automatische deuren niet voldoende. Met het Kaba PSW < green wings > profielsysteem kunnen wél lage energiewaarden gehaald worden. Het PSW profielsysteem draagt op efficiënte wijze zorg voor goed geïsoleerde en tochtwerende deuren, waardoor energie en geld bespaard worden. De deuren zijn luchtdichter dan alle andere automatische deuren. Het warmteverlies wordt met 30% tot 50% verminderd. Dat omgevingsgeluiden sterk gedempt worden en een beter binnenklimaat wordt bereikt, behoeft geen nadere toelichting.
Waarden
aandrijver van de Kaba < green wings > is getest en gecertificeerd volgens norm EN 14351-1. De volgende aspecten zijn getest: • U-waarden • Luchtdoorlatendheid • Regenwaterdichtheid • Windbelasting • Persoonsveiligheid Kaba biedt een < green wings > toegangspui met een doorgang tot 3 bij 3 m, U-waarden vanaf 1,0 W/m2K, een windweerstand van 400 Pa (90 km/u) en getest zelfs tot 1000 Pa. Zo is de entree nooit meer een belemmering om tot de gewenste energiewaarden te komen. Bezoek onze website voor de testresultaten en een filmpje van de windbelastingtest.
De totale deuropstelling samen met
Entreepartij van KABA <green wings> in volle winter
Bewezen technologie Het Kaba PSW systeem baseert zich op WICSTYLE 65ED van Wicona dat is ontwikkeld voor automatische schuifpuien, die de moderne Kaba SLX of SLA aandrijver toepassen. Het slanke PSW profiel met de geïntegreerde aandrijver zorgen voor een aantrekkelijk uiterlijk. Zo hoeft u nooit meer een moeilijke keuze te maken tussen of design of energiebesparing, want de Kaba < green wings > biedt u allebei.
Meer informatie? Infrarood-opname van pui met
Infrarood-opname van pui met
ongeïsoleerde profielen
thermisch onderbroken PSW profielen
Kaba Nederland B.V., Nijmegen Telefoon 088 3523333 Website www.kaba.nl december 2010 GEVELBOUW
83
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:24 Pagina 84
COMPO – SEAL van PACIFIC NV, een meer dan complete gevelbekleding Eigen ophangtechniek Pacific NV heeft voor de bevestiging van de Compo-Seal-elementen een eigen ophangtechniek ontwikkeld. Op een eenvoudige manier verankert die ophangmethode de elementen onzichtbaar aan de ruwbouwwand. Naast productie en levering kan PACIFIC NV ook het aanbrengen van de Compo-Seal gevelbekleding op de bouwplaats op zich nemen.
Recyclebare Compo-Seal Bio
Vrij vormgegeven gevelschaal in ongelakt Compo-Seal Bio
Hufterbestending en vrij vorm te geven Vorm, reliëf, kleur, textuur, glansgraad, translucentie, integratie van LED ’s, het is allemaal vrij door de ontwerper te kiezen en te combineren. De hoge buigstijfheid met een grote slagvastheid en een goede UV-bestendigheid maken het Compo-Seal tot een perfecte, 84
GEVELBOUW december 2010
hufterbestendige gevelbekleding met zeer lange levensduur. De elementen hebben een cassettevorm en kunnen door het lage eigen gewicht en de geringe thermische uitzetting tot liefst 3.0 m bij 5.0 m groot worden. CompoSeal vormt een ideale oplossing voor het bekleden van grote geveloppervlakken met een minimum aan voegen.
Het Compo-Seal scoort met zijn geringe energiebehoefte tijdens productie en transport en dankzij de lange levensduur van het composietmateriaal erg hoog op de duurzaamheidsladder. Voor projecten die extra aandacht willen besteden aan cradle to cradle ontwikkelt PACIFIC NV Compo-Seal Bio. Dit wordt een composiet op basis van biohars en natuurlijke vezelwapening en belooft daarmee volledig recyclebaar te worden.
Meer informatie? Pacific NV, Sint-Niklaas BELGIUM Telefoon +32 37664551 Website www.pacific.be
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:24 Pagina 85
SKM Pacific Blitta
GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen
Blitta: vroegtijdig meedenken levert beste oplossingen
Door hun enorme omvang en hun grote complexiteit: bestonden er de nodige overeenkomsten tussen de twee aansprekende projecten die gevelbouwer Blitta in 2010 uitvoerde: het DUO-Belastingdienstcomplex in Groningen van architect UNStudio en de ROC-stad in Leiden Lammenschans van architect RAU. Bij beide projecten kreeg Blitta de kans om al in een vroeg stadium mee te denken over het gevelconcept. Zo kreeg Blitta de ruimte om met echte oplossingen te komen. Oplossingen die zowel recht doen aan de creativiteit van de architect als het budget van de opdrachtgever. ‘Blitta kwam in beeld, toen het ons zelf niet lukte een concept voor de wind- en waterdichting te ontwikkelen’, stelt Gerard Bendervoet, directeur Community College Leiden en opdrachtgever van de bouw van het ROC-complex bij station Leiden Lammenschans. ‘In mijn loopbaan heb ik vaker samengewerkt met Blitta, onder meer bij de bouw van het Academisch Ziekenhuis in Leiden. Blitta heeft veel ervaring met dit soort grote en gecompliceerde bouwtrajecten.’ Groot is de ROC-stad zeker. Het complex is bestemd voor 5000 leerlingen en 400 medewerkers. In zijn ontwerp stapelde architect Rau de kleine gebouwen van de grote onderwijscampus op elkaar tot een cluster van vijf torens van verschillende hoogte. Meerdere pleinen op niveau verbinden
de torens met elkaar tot één enorm mega-gebouw. Ook het interieur in de torens bestaat uit pleinen met zelfs echte bomen en winkels. Een liefst 18 meter hoge vide vormt het hart van de overdekte campus. ‘In de eerste plaats maakte het strakke tijdschema de bouw gecompliceerd’, meent Bendervoet. De krappe ontwikkelingstijd beperkte in zijn ogen direct het aantal bedrijven dat de ROC-opdracht zou kunnen uitvoeren. ‘Blitta behoorde tot die selecte groep, omdat de gevelbouwer in Venray een eigen ontwikkel- en productielijn heeft. Daardoor konden ze snel met een werkende oplossing voor de wind- en waterdichting komen. In het ROCgebouw zijn de kozijnen rechtstreeks op het binnenblad gemonteerd. Die oplossing bood twee voordelen: overal
Gebrek aan voorbereidingstijd en de grote diversiteit van de gevels maakten de bouw tot een logistiek hoogstandje
in het gebouw toepasbaar en bovendien erg onderhoudsvriendelijk.’
Logistiek hoogstandje De projectstructuur met vier nevenaannemers zorgde in Leiden Lammenschans eveneens voor de nodige uitdagingen. Bendervoet: ‘Deze vorm van samenwerken functioneert alleen goed als iedere partner extra verantwoordelijkheid neemt. Blitta pakte die rol goed op. Ze kwamen bijvoorbeeld zelf met Sorba (Winterswijk) als leverancier voor de aluminium composiet gevelbeplating op de proppen.’ Doorslaggevend voor het succes van de uitvoering was volgens Bendervoet een adequate beheersing van de logistiek op de bouwplaats. ‘Naast de noodzaak van vier gelijktijdige bouwstromen, speelden hier factoren een rol als de grote diversiteit aan gevel-afwerkingen, de onderlinge aan sluitdetails en de lastige bereikbaarheid van een gebouw met dergelijke grillige vormen. > december 2010 GEVELBOUW
85
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:24 Pagina 86
> En als er nauwelijks voorbereidingstijd ROC Leiden Lammenschans
is, maakt dat het er niet eenvoudiger op. Daarom zie ik de manier waarop Blitta de opdracht heeft aangepakt als een bouwkundig hoogstandje.’
Architect: Rau
Oplevering: 2011
Opdrachtgever: CCL
Nevenaannemers: Blitta, Heijmans, Wolter & Dros, Croon
Brutovloeroppervlakte:
Blitta ontwikkelde speciale vakwerkbrug-
51.300 m2, waarvan 10.000 m2 ondergronds
gen in de daken voor de ophanging van de 18 meter hoge vliesgevels op hoogte
Kwaliteitsbewaking door prefabricage Grote complexiteit, grote omvang en een krap tijdschema kenmerkten ook het tweede project van Blitta uit het jaar 2010: de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Belastingdienst in Groningen. Ook hier kreeg Blitta de kans om in een vroeg stadium mee te denken over het gevelconcept. Zonwering, windregulatie, daglichttoetreding en constructie moesten hierbij geïntegreerd worden opgelost. Als Hoofd productontwikkeling bij Blitta meent Richard van Galen: ‘De grootste uitdaging was de combinatie van hoge
vloerlast en hoge windbelasting. Op een aantal plaatsen kwam de windbelasting zelfs drie keer hoger uit dan de NEN-norm. Dat hebben we opgelost door de gevel te ontwerpen als een serie “schuifdeuren”, die via een railsysteem aan het beton vastzitten. Om de variabelen in de windbelasting op te vangen, hebben we tevens de verankeringsfrequentie aangepast.’ De windbelasting vereiste bovendien aanpassing van de glasdiktes. En dat was slechts het begin van een grote maatwerk-operatie. Van Galen: ‘De steeds wisselende vorm van de markante gevelvinnen heeft invloed op de afmeting van de beglazing en de aansluitende elementen. Uiteindelijk
hebben we maar liefst 3600 verschillende elementen ontwikkeld.’
Compleet in Venray geprefabriceerd Als hoofdverantwoordelijke voor de geveldichting ontwikkelde en produceerde Blitta de complete buitenschil voor het complex inclusief de EPDMdakbedekking waarmee de uitkragende vloerranden zijn bekleed. Uniek is het gegeven dat alle geveldelen compleet in Venray geprefabriceerd werden. Van Galen: ‘Deze werkwijze vraagt de nodige voorbereiding, maar zo kun je de kwaliteit van de elementen veel beter bewaken.’
De gevelvinnen wisselen per geveloriëntatie en per etage van vorm, daarom ontwikkelde Blitta 3600 verschillende elementen 86
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:24 Pagina 87
Blitta
GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen
Nieuwbouw huisvesting Dienst Uitvoering Onderwijs en Belastingdienst te Groningen Architect: UNStudio
Oplevering: 2011
Opdrachtgever: Rijksgebouwendienst
Opdrachtnemer: Consortium DUO2
partners en onderaannemers: Blitta, Sorba, ISS Nederland, YNNO, Arup, Lodewijk Baljon, Studio Linse
brutovloeroppervlakte: 47.000 m2
Uit oogpunt van kwaliteit koos Blitta ervoor om de gevels compleet in Venray te prefabriceren
Optimale samenwerking binnen PPS-constructie Door de strenge winter liep de ruwbouw een vertraging van zes weken op, waardoor er nog minder ruimte zat in het ambitieuze tijdschema. Tonny Cuppen, hoofd van het bedrijfsbureau van Blitta: ‘We hebben dat opgelost door een optimaliseren van de voorbereiding in onze productiehal, het verticaal vervoeren van elementen en het aanleveren op volgorde van plaatsing. Verder hebben we voor het plaatsen van de vinnen, die door onze partner Sorba ontwikkeld zijn, een manipulator gebouwd. Ten slotte hebben we gekozen voor een uitbreiding van de montagecapaciteit en een aantal weken continudiensten gedraaid.’
Toegevoegde waarde Opdrachtgever Lammert Boeve van DuoÇDe is enthousiast over de manier waarop Blitta de technische en logistieke problemen oploste: ‘Slechts een klein aantal gevelbouwers in Nederland kan een opdracht van deze complexiteit en van deze omvang tot een goed einde brengen. Blitta is er daar één van.’ Boeve ziet daarnaast toegevoegde waarde in de manier waarop Blitta heeft samengewerkt binnen de PPSconstructie. ‘Je moet de wil hebben om integraal mee te denken. Om zo het creatieve gedachtegoed van de architect binnen het beschikbare budget uit te voeren. Dat vraagt transparantie over
je kostprijs. Niet ieder bedrijf wil die informatie geven. En het vraagt een volwassen sturing van het management, dat op het juiste moment ingrijpt om de besluitvorming te ontdoen van emoties. Die rol heeft directeur Henk Schaminée van Blitta goed opgepakt.’
Onderhoudsarm Een definitief oordeel wil Boeve pas over twintig jaar vellen. ‘Dan is pas duidelijk of het gebouw echt zo onderhoudsarm is als we nu voor ogen hebben. Maar voor dit moment ben ik tevreden over de bijdrage van Blitta. Binnen het budget hebben we samen een kwalitatief hoogwaardig en duurzaam gebouw neergezet.’
De markante witte gevelvinnen spelen een belangrijke rol bij de energiehuishouding. Dankzij een specifieke breedte en hellingsgraad van ieder gevelvin houden de vinnen in de zomer zonlicht en warmte tegen, terwijl de zon in de winter juist tot de kantoren wordt toegelaten
Meer informatie? Blitta, Venray Telefoon 0478 555555 Website www.blitta.nl december 2010 GEVELBOUW
87
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:25 Pagina 88
Straatbeeld Koningsvrouwen van Landlust met proefpui naar historisch beeld
Koningsvrouwen van Landlust Duurzame relaties maken duurzame gebouwen Tekst: De Groot & Visser BEELD: Archivolt Architecten BNA; Gemeente Amsterdam Stadsarchief
In de Amsterdamse wijk Bos- en Lommer is een heel bijzonder renovatieproject in gang gezet. Het complex Koningsvrouwen van Landlust was in 1938 de eerste strokenbouw van Amsterdam. Het U-vormige bouwblok is tegenwoordig een gemeentelijk monument en een Rijksmonument-in-wording. Echter de bouwkundige staat was bedroevend. Het woonblok was verouderd en verwaarloosd. Schimmels en ongedierte maakten het leven er niet leuker op. Gevelbouwer De Groot & Visser werd nauw betrokken bij de uitwerking van de noodzakelijke renovatie.
Koningsvrouwen van Landlust, binnentuin na de Tweede Wereldoorlog
Woningcorporatie Eigen Haard heeft als eigenaar van de woningen in complex Koningsvrouwen van Landlust zijn verantwoordelijkheid genomen en op een unieke manier de noodzakelijke renovatie opgepakt. De bewoners van de buurt zijn bij alle keuzes betrokken. Samen bepaalden de partijen hoe de renovatie er uit kwam te zien. Er is een speciale Renovatieraad ingesteld, maar ook de bewonerscommissie en zelfs de leerlingen van de wijkscholen dachten mee. 88
GEVELBOUW december 2010
Waterslag Gevelbouwer De Groot & Visser is nauw betrokken bij de renovatieplannen. Gezien de status van de woningen als gemeente-monument is het renovatieontwerp voor de gevels volledig ge baseerd op fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van de oorspronkelijke toestand in 1938. In dat jaar vond de oplevering van het complex plaats, dat architectenbureau Versteeg (Sr en Jr) heeft ontworpen. De stalen gevelkozijnen zijn tijdens een eerdere renovatie in de jaren tachtig vervangen door
Koningsvrouwen van Landlust, oplevering in 1938
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:25 Pagina 89
DeGroot & Visser
GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen
Koningsvrouwen van Landlust, portiek met proefpui naar historisch beeld
aluminium kozijnen. Echter uit onderzoek naar deze aluminium kozijnen bleek dat deze niet behouden konden worden. Daarom heeft oprichter Floor de Groot van De Groot & Visser in samenwerking met woningcorporatie Eigen Haard, Archivolt Architecten en aluminium kozijnenleverancier Schüco een bijzonder renovatiekozijn ontwikkeld. Het volledig geïsoleerde aluminium kozijn heeft een aanzichtbreedte van slechts 50mm en is afgewerkt met een donkergrijze ‘wet coating’ met daarin ijzerglimmers. De draaiende delen hebben een opliggend aanslagprofiel. De valramen hebben een vlakliggend aanslagprofiel. Als extra historisch accent is er een waterslag aangebracht ter plaatse van de draaiende delen.
Structural glazing Het geïsoleerde glas is op het aluminiumprofiel verlijmd. Deze methode van ‘structural glazing’ maakte het mogelijk om het oorspronkelijke uiterlijk van het complex beter te benaderen. Door de aanpassing in de profilering zal de kitlaag tussen de twee glasvlakken op UVstraling worden belast. Dit maakte dat ofwel een nieuwe aanpassing van het
profiel nodig was ofwel moest er een oplossing worden gezocht in de kitsoort waarmee de afstandhouders en het glas is verlijmd. Jos Aantjes is als projectleider bij De Groot & Visser het brein achter de aanpassingen in het profiel. Aantjes werkte de wensen van alle partijen uit in een nieuw profiel. Daarbij gebruikte hij een standaard systeem van Schüco als uitgangspunt. Hij verving delen van het systeem door nieuwe profielen en rubbers. Om een volledig beeld te krijgen van het warmteverloop door het profiel werden er simulaties gemaakt. Deze computermodellen toonden de isolerende werking van het profiel aan.
Matrijzen blijven van De Groot & Visser Na terugkoppeling van de aanpassingen werd de uitgedachte oplossing naar het projectbureau van Schüco gestuurd. Met hun specifieke kennis van de Schüco-systemen en -productiemethodes hebben zij er een definitief ontwerp van gemaakt. ‘Wij zijn eigenaar van de nieuwe matrijzen, waardoor De Groot & Visser als enige dit renovatie systeem kan leveren,’ vertelt Aantjes. De balkonzijde van het complex is
relatief standaard opgebouwd. Maar aan de achterkant van het complex zijn wel de valramen terug te vinden, die voor de voorzijde zijn ontwikkeld. Naast leverancier en monteur van aluminium kozijnen is De Groot & Visser ook specialist op het gebied van zonwering en solar. Die middelen kunnen worden ingezet om de duurzaamheid van een project te versterken.
Proefpui
Bewoners keren terug Het vertrouwen van de partijen in elkaar heeft ervoor gezorgd dat dit bijzondere project kon slagen op alle fronten. Achtereenvolgens duurzaamheid, esthetiek, respect voor het verleden en voor de huidige bewoners. Verwacht wordt dat het overgrote deel van de bewoners terugkeert in de woning, wanneer deze zijn opgeleverd. Een bijzonder resultaat dat is te danken aan de duurzame samenwerking tussen alle partijen.
Meer informatie? De Groot & Visser BV, Gorinchem Telefoon 0183 646566 Website www.gv.nl december 2010 GEVELBOUW
89
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:28 Pagina 90
‘Poedercoaten doen we voortaan zelf’
in huis om de eigen producten hoogwaardig af te werken.
woningbouw. ‘Ons productieproces verloopt grotendeels geautomatiseerd en gerobotiseerd’, vertelt Commercieel Directeur Bert Sissing. ‘Wij passen een techniek toe die uniek is in onze branche. Onze producten worden rupsloos gelast met laserlicht en hebben een zeer moderne en hoogwaardige uitstraling.’
Onderscheidend in techniek
Coaterij
Versteeg Coaterij & Logistiek (VCL) is onderdeel van VMG, een solide familiebedrijf en marktleider in balkon- en galerijhekken. Aan het roer staan oprichter Piet Versteeg en directieleden Bert Sissing en Roel Nagelmaeker. De hekwerken, schermen en aanverwante producten die VMG vervaardigt, zijn bestemd voor grootschalige nieuwbouw- en renovatieprojecten in de
De speciaal voor VMG ontwikkelde coatinstallatie voldoet aan de hoogste eisen van kwaliteit, innovatie en duur zaamheid. Bedrijfsleider VCL Guus Habraken legt uit hoe de installatie
Ze brengen gevels tot leven. Geven appartementengebouwen een eigen gezicht. En dragen bij aan de verbinding tussen binnen en buiten. Balkon- en galerijhekken doen meer met een gebouw dan je denkt. VMG Versteeg Metaal Groep (VMG) uit Heusden weet dit als geen ander. Het bedrijf breidde onlangs uit met een hypermoderne coaterij. VMG vervaardigt al meer dan 45 jaar stalen en aluminium hekken, schermen en leuningen volgens de modernste technieken. Sinds november is de eigen afdeling Coaterij & Logistiek operationeel. Met deze nieuwe coaterij heeft VMG alles in één hand: advies, ontwerp, productie, oppervlaktebehandeling, transport en montage. De coatinstallatie bestaat uit een 94 meter lange tunnel voor chemische voorbehandeling, twee poedercabines, drie ovens, en een straal- en Schoopeercabine. Hiermee heeft VMG een extra discipline
90
GEVELBOUW december 2010
Voorhangend kokerhekwerk met moderne rupsloze laserlas techniek geproduceerd
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:30 Pagina 91
VMG Versteeg
GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen
Halffabricaten op weg naar tweede poedercabine voor polyester toplaag
Verzinkt materiaal onderweg naar eerste poedercabine voor epoxy primerlaag
werkt: ‘Eerst wordt het te behandelen product ingescand, zodat het systeem precies weet wat ermee moet ge beuren. Via een 1100 meter lang railsysteem wordt het product door de coaterij getransporteerd. Eerst een chemische voorbehandeling, daarna drogen in de oven. Het aanbrengen van de coating gebeurt in het poedercentrum. In de volgende oven wordt het poeder met het product versmolten.’ VCL kan zwart staal, geschoopeerd staal, thermisch verzinkt staal, aluminium en roestvast staal behandelen.
Logistiek Al vanaf de tekentafel houdt VMG rekening met de logistieke afhandeling van het eindproduct. Nagelmaeker: ‘Met het oog op lean bouwen laten we het productie- en logistieke proces zo efficiënt mogelijk verlopen. Onderdelen worden in de juiste volgorde vervaardigd, bewerkt en afgeleverd voor mon-
tage.’ Om tijd en milieu te besparen, wordt zo min mogelijk verpakkingsmateriaal gebruikt. Voor het vervoeren van de producten ontwikkelde VMG speciale transportbokken. Piet Versteeg, die inmiddels ook is aangeschoven, voegt toe: ‘Mocht er onverhoopt iets misgaan tijdens de productie, kunnen we dit in de meeste gevallen binnen 48 uur verhelpen.’
Mens en milieu Van de 3,5 miljoen euro die VMG investeerde in de coaterij, werd 500.000 euro besteed aan maatregelen voor mens en milieu. Habraken noemt enkele voorbeelden: ‘De vloeistoffen voor chemische voorbehandeling worden zodanig bewerkt en hergebruikt, dat het restafval minimaal is. Chemische dampen gaan door een zogenoemde luchtwasser, waar zij een waterreiniging ondergaan. De vloeistof die hierna overblijft, wordt in de water-
zuivering gezuiverd en deels gerecycled. De ovens bevatten een warmtewisselaar. Energie die vrijkomt uit het verwarmingsproces wordt gebruikt voor het drogen van de voorbehandelde producten. Hiermee besparen we tien kubieke meter gas per uur.’ Nagelmaeker benadrukt dat duurzaam heid binnen heel VMG hoog in het vaandel staat: ‘In 2009 waren we nog genomineerd voor de Metaalunie Eco Economy Award.’
Kwaliteit en duurzaamheid Het komende jaar gaat VCL zich verder toeleggen op kwaliteit en duurzaamheid. Habraken: ‘We zien nog mogelijkheden om tijdens het proces vrijkomende warmte op te vangen voor hergebruik. Ook op technisch en architectonisch vlak hebben we nog de nodige plannen.’ Versteeg zet eveneens hoog in op kwaliteit en duurzaamheid: ‘Binnen VCL zijn wij in staat om een drielaags coatingsysteem aan te brengen voor een ongekende prijs. Zeker voor de maritieme zone van Nederland biedt dit interessante perspectieven.’ VMG staat van 7 t/m 12 februari 2011 op de BouwBeurs in Utrecht Gratis toegangskaarten via: www.versteegmetaal.nl
Meer informatie?
Logistiek centrum van VMG met per werk
VMG Versteeg Metaal Groep, Heusden Telefoon +31 (0)416 669000 Website www.versteegmetaal.nl
gesorteerde gepoedercoate producten december 2010 GEVELBOUW
91
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:30 Pagina 92
Gigantische glazen etalages door Oskomera Het vroegere Muziekcentrum Vredenburg (1979, Utrecht) van Herman Hertzberger wordt ingrijpend verbouwd en uitgebreid. De renovatie en nieuwbouw is weer een ontwerp van Architec tuurstudio HH, de huidige naam van het architectenbureau van Herman Hertzberger. DRL Benelux zal bij dit megaproject de glazen gedeelten van alle gevels en het dak van de omhullende nieuwbouw realiseren, alsmede een deel van de puien van de gehandhaafde bouwdelen vervangen. DRL Benelux (Deurne) is een onderdeel van Oskomera Group (Deurne).
De zuidgevel wordt een ingewikkeld geheel van sculpturale volumes onder een luifel
© UBIK mh/AH
Het Muziekcentrum Vredenburg voldeed niet meer aan de wensen en eisen van vandaag de dag. Daarom besloot de gemeente Utrecht om het gebouw deels te slopen en flink uit te breiden. De grote concertzaal met zijn bijzondere akoestiek is echter gehandhaafd en ook een deel van de administratieve
© UBIK mh/AH
Gigantische glazen etalages
vleugel is blijven staan. Op de plaats van het gesloopte deel is Heijmans inmiddels gestart met de bouw van het nieuwe gedeelte van het tot Muziek paleis herdoopte uitgaanscentrum.
Daar wil ik bij zijn ‘Het Muziekpaleis is een extravert ontwerp. Anders dan vroeger is het Muziekpaleis verbonden met de gehele binnenstad en niet meer alleen met Hoog Catharijne. Je zou de nieuwe enorme glasgevels kunnen beschouwen als etalages. Vooral ’s avonds is buiten heel goed te zien, wat er binnen gebeurt. De passanten zullen denken: Daar wil ik ook bij zijn’, meent Patrick Fransen van Architectuurstudio HH.
tuurstudio HH aan tafel gezeten voor het ontwikkelingstraject van de glasgevels. De noord-, oost- en westgevel worden uitgevoerd in het CW60 DRL vliesgevelsysteem en de brandwerende uitvoering, het CW60-DRL-EI30 systeem. De zuidgevel zal een waar huzarenstukje worden. Deze gevel heeft een zeer complexe geometrie. Bovendien worden hier allerlei eisen gesteld aan geluidreductie, brand-, doorval- en letselveiligheid. En als klap op de vuurpijl bevindt de gehele zuidgevel zich boven de bestaande bouw en onder een spectaculair uitstekende luifel.
Spectaculaire luifel Omdat de gevels wat eisen en doorbrekingen betreft gecompliceerde constructies zijn, heeft DRL Benelux vanaf de Voorlopige Ontwerpfase samen met de andere bouwpartners bij ArchitecGigantische glazen gevels zetten de toon aan het Vredenburg 92
GEVELBOUW december 2010
Meer informatie DRL Benelux, Deurne Telefoon 0493 325112 Website www.drl-benelux.com
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:31 Pagina 93
Oskomera
GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen
Ergon Nederland
De stille motoren van gevelbouwend Nederland Wie een beetje heeft opgelet in 2010, zal het werk van Ergon Nederland niet zijn ontgaan. Misschien is het niet altijd even opvallend geweest. Maar deze specialisten in de gevelbranche hebben het afgelopen jaar aan niet minder dan 56 projecten hun bijdrage geleverd. Door de levering van vakkundige Duitse gevelbouwers zijn zij met recht de stille motor achter de Nederlandse gevelbouw.
Andreas, één van de stille motoren van Ergon Nederland
Last-minute gevelbouwers
EEN PARTNER OM OP TE BOUWEN
Steeds vaker krijgt Ergon het verzoek of zij op korte termijn kan bij springen voor een paar dagen. Binnen één à twee dagen worden gevelbouwers uit verschillende delen van Nederland of Duitsland op pad gestuurd naar het betreffende project, waar ze samen met de collega’s van de opdrachtgever in de daaropvolgende weken het werk voltooiden. Het is kenmerkend voor de aanpak van Ergon Nederland: er is altijd een passende oplossing. Niet verwonderlijk dat de lastminute gevelbouwers regelmatig wordt gevraagd om aan te blijven tot het einde van het project.
Rick Jochems van de ZuidNederlandse Ramenfabriek kan erover meepraten. De kennismaking met Ergon Nederland bij de bouw van Port City was min of meer toevallig. Ook daar waren het mede de extra handen van Ergon die het project tijdig wisten te voltooien. Sindsdien is Ergon een vaste leverancier van flexibele arbeidskrachten aan de projecten van de Zuid-Nederlandse Ramenfabriek. Een spontane samen werking met voordelen voor beide partijen. Ergon is dan ook niet voor niets partner van de VMRG.
Heeft u vragen over Ergon Nederland of de genoemde projecten, neem dan contact op met Ergon Nederland via onderstaande gegevens. T: +31(0)316 58 11 44 • F: +31(0)316 71 21 94 E: info@ergonnederland.nl • I: www.ergonnederland.nl december 2010 GEVELBOUW
93
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:31 Pagina 94
3Fpanel gevelbeplating: Fast, Form, Finish Het Bisschoppelijk College Weert is ontworpen met een groot aantal rondingen
In de nieuwbouw van het Bisschoppelijk College in Weert is voor zowel de gevelbeplating als voor de 1100 strekkende m luifel gebruik gemaakt van 3Fpanel van MCB Nederland BV. Hoofdaannemer Bouwbedrijf Mertens (Weert) besteedde dit deel van het werk uit aan Smolenaers constructie & plaatwerk bv uit Nederweert Bèr Smolenaers licht de keuze voor 3Fpanel toe: ‘Op de eerste plaats is 3Fpanel een zeer licht en strak composiet-materiaal, dat zich uitermate gemakkelijk laat be- en verwerken. Door het infrezen van een buiggroef in
de rugzijde van de plaat is ieder zetting op locatie te maken, wat een groot logistiek voordeel met zich meebrengt. 3Fpanel wordt altijd gelakt aangeleverd. Daarom is een nabewerking overbodig. De luifels zijn zo uitgevoerd dat we eerst de achterconstructie van verzinkt staal hebben geplaatst, waarna we de 3Fpanel-platen die in de fabriek compleet voorbewerkt waren, snel konden aanbrengen. Het gebouw is ontworpen met een groot aantal rondingen, dit hebben we opgelost door de platen te walsen en de onderplaten in de radius te frezen. Met als resultaat een strak en zeer fraai uiterlijk. Voor ons geldt dan ook, 3Fpanel: Fast, Form, Finish.’
Meer informatie? MCB Nederland BV, Valkenswaard Telefoon 040 2088333 Website www.mcb.nl
Vormgevers in aluminium en rvs producten Voskamp Aluminium is als onderdeel
Tot in detail maatwerk
Voskamp Aluminium is als onderdeel Tot in detail maatwerk van de Voskamp Groep een toonaan- Dankzij Dankzij jarenlange ervaring heeft van de Voskamp Groep een toonaanjarenlange ervaring heeft gevende specialist in aluminiumen Voskamp Aluminium gevende specialist in aluminium- en Voskamp Aluminium voor voor iedereiedere over- overrvsproducten producten voor bouw industrie. kapping kapping een passende oplossing. rvs voor bouw en en industrie. altijdaltijd een passende oplossing. Dooreen eeneigen eigen ontwerpproductie- Of het Of nu hetgaat nu gaat om vouwdaken, schuifDoor ontwerpen en productieom vouwdaken, schuifafdeling, met kundig en gecertificeerde daken, serres, lichtkoepels, lichtstraafdeling, met kundig en gecertificeerde daken, serres, lichtkoepels, lichtstravakmensen, kan originaliteit, kwaliteit ten,ten, piramidedaken, lessenaarsdaken, vakmensen, kan originaliteit, kwaliteit piramidedaken, lessenaarsdaken, envakwerk vakwerk gewaarborgd worden. zwembadoverkappingen, winkelpasen gewaarborgd worden. De De zwembadoverkappingen, winkelpaseigenmontageploegen montageploegen monteren in heelsages, sages, luifels, carports of drooglopen, eigen monteren in heel luifels, carports of drooglopen, Nederland. tot in biedtbiedt Voskamp Aluminium Nederland. totdetail in detail Voskamp Aluminium maatwerk. maatwerk.
Van tottot Vanhandelsprofielen handelsprofielen specials specials
Vouwen schuifdaken Vouwen schuifdaken
Het bestaat uit: uit: hanen schuifdaken van Voskamp Hetleveringsprogramma leveringsprogramma bestaat han-De vouwDe vouwen schuifdaken van Voskamp delsprofielen, metselprofielen, plaatmateAluminium zijn unieke lichtdoorlatende delsprofielen, metselprofielen, plaatmate- Aluminium zijn unieke lichtdoorlatende rialen, muurafdekkers, die elektrisch geopend en geslorialen,steigersystemen, steigersystemen, muurafdekkers, daken, daken, die elektrisch geopend en geslodakranden, waterslagen en lekdorpels ten kunnen worden. Voskamp Aluminium dakranden, waterslagen en lekdorpels ten kunnen worden. Voskamp Aluminium maar ook uit volwaardig vormgegeven vervaardigt ze van geanodiseerd of maar ook uit volwaardig vormgegeven vervaardigt ze van geanodiseerd of kozijnen, vliesgevels, balkonhekken en gemoffeld aluminium met een vulling kozijnen, vliesgevels, balkonhekken en gemoffeld aluminium met een vulling overkappingen. Vliesgevels en kozijnen, van policarbonaat kanaal platen. overkappingen. Vliesgevels en kozijnen, van policarbonaat kanaal platen. eventueel in combinatie met cassette eventueel in combinatie met cassette Meer informatie? panelen of lichtstraten worden geprodupanelen of lichtstraten worden geprodu- Voskamp Aluminium + ceerd en gemonteerd in eigen beheer. ceerd en gemonteerd in eigen beheer. Overkappingen BV, Almelo Hoogwaardige profielsystemen worden Hoogwaardige profielsystemen worden Telefoon 0546 454575 verwerkt tot ramen, deuren, (automativerwerkt tot ramen, deuren, (automati- Website www.voskampaluminium.nl sche) schuifpuien en vliesgevels.
sche) schuifpuien en vliesgevels. 94
GEVELBOUW december 2010
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:32 Pagina 95
Mcb Nederland bv Voskamp Ventura
GevelBouw informeert u over de laatste ontwikkelingen
Klassieke architectuur met kunststof en aluminium kozijnen van Ventura aan de Oude Haven in Maassluis Combinatie van kunststof
One-stop-shopping’ bij Ventura Gevelbouw Ventura Gevelbouw hanteert het principe ‘one stop shopping’. Dit houdt in: één aanspreekpunt voor alle leveranties van aluminium, kunststof, stalen én houten kozijnen of gevelelementen. Dit betekent: één eindverantwoordelijke, minieme kans op fouten, geen onduidelijkheden én tot 15% lagere kosten op de totale aanneemsom. Bouwen zonder onaangename verrassingen Door de procesbeheersing van Ventura Gevelbouw weet de opdrachtgever precies op welk moment welke stap gezet zal worden en wanneer informatie beschikbaar komt. Zo’n nauwgezette voorbereiding en planning sluiten onaangename verassingen uit. Improvisatie wordt overbodig en de uitvoering wordt nauwkeurig conform bestek uitgevoerd..
Eén renovatieproject met drie types kozijnen Een mooi voorbeeld van de voordelen die ‘one stop shopping’ bij Ventura Gevelbouw biedt, was het renovatieproject van 80 portiekwoningen aan de
Gasthuislaan in Amersfoort. In dit project voor corporatie De Alliantie kwamen alle aspecten van het brede leveringsprogramma van Ventura Gevelbouw naar voren. In de markante straatgevel zijn smalle aluminium kozijnprofielen toegepast die de voormalige stalen kozijnen onopvallend vervangen. In de achtergevel kwamen kunststof kozijnen, die zonder onderhoudskosten een esthetisch zeer fraai eindresultaat opleveren. In de balkongevels zitten tegenwoordig houten puien. Oók van Ventura Gevelbouw.
Klassieke architectuur in kunststof en aluminium Een ander voorbeeld van integratie van meerdere systemen in één project is de combinatie van kunststof raampartijen en aluminium entrees in een project in Leeuwarden. Ook in de nieuwbouw van 41 woningen aan de Oude Haven van Maasluis is gebruik gemaakt van diverse kunststof kozijnsystemen die gecombineerd zijn met aluminium entreepuien en deuren. Hier komt de klassieke architectuur perfect tot zijn recht dankzij de kunststof en aluminium kozijnen van Ventura Gevelbouw.
raampartijen en aluminium entrees van Ventura Gevelbouw in Leeuwarden.
80 Portiekwoningen in Apeldoorn kregen zowel aluminium, als kunststof, als houten kozijnen van Ventura Gevelbouw
Ventura Gevelbouw beschikt over een bijzonder breed assortiment gevelsystemen. Ook op een aantal significante technische punten onderscheidt Ventura Gevelbouw zich met specifieke ontwikkelingen, die voor de eigenaar de exploitatie gunstiger maken en voor de gebruiker het gebruik vriendelijker.
Meer informatie? Ventura Gevelbouw, Etten/ Didam/ Purmerend Telefoon 0880 203040 Website www.venturagevelbouw.nl december 2010 GEVELBOUW
95
GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:32 Pagina 96
Personeel
GB74 Omslag:Opmaak 1 17-12-10 16:25 Pagina 2
0(7$025)26(
*HYHO
YDQ W P MDQXDUL 90* SUHVHQWHHUW GDDU GH ODDWVWH LQQRYDWLHV ODDW X GXV LQVSLUHUHQ van 7 t/m 12 februari VMG presenteert daar de laatste5 VINDT ONS IN innovaties, laat u dus (AL STAND . inspireren! 6OOR EEN GRATIS
U vindt ons in Hal 1, stand A010. TOEGANGSKAART Voor een gratis toegangskaart: WWW VERSTEEGMETAAL NL www.versteegmetaal.nl
6-' 6ERSTEEG -ETAAL 'ROEP IS GESPECIALISEERD IN HET VERVANGEN VAN STALEN EN ALUMINIUM BALKON EN GALERIJHEKKEN VOOR DE RENOVATIEMARKT $OOR MODERNE PRODUCTIETECHNIEKEN LEVERT 6-' MAATWERKHEKKEN VOOR EEN STANDAARD PRIJS )S UW GEBOUW OOK TOE AAN EEN METAMORFOSE "EL DAN 6-' VOOR DE MOGELIJKHEDEN OF EEN PROJECTOPNAME 7IJ DENKEN GRAAG MET U MEE 6-' 6ERSTEEG -ETAAL 'ROEP WWW VERSTEEGMETAAL NL INFO VERSTEEGMETAAL NL
GB74 Omslag:Opmaak 1 17-12-10 16:25 Pagina 1
Jaargang 7, nr 4, december 2010
KEURMERK
Hét keurmerk voor aluminium en staal Over smaak kunt u als architect of opdrachtgever misschien nog met elkaar twisten. Maar niet langer over kwaliteit. Want die is gegarandeerd met het VMRG-Keurmerk, dat tegelijkertijd het meest complete keurmerk voor de gevelbouw is en rekening houdt met de allerlaatste wettelijke bouweisen, zoals CE-markering. Als brancheorganisatie staan we er vierkant achter. En omdat we zo zeker zijn van de zekerheden die het keurmerk u biedt, geven de VMRG-bedrijven daar graag garantie op. En laten we eerlijk zijn: dat is de enige zekerheid die écht telt.
Meer informatie? Wilt u meer weten over het VMRG-Keurmerk? Neem contact op met VMRG via www.vmrg.nl of bel (030) 60 53 644.
Bilingual magazine about façade design and engineering