Grond/Weg/Waterbouw 25

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

I

WWW.GWW-BOUW.NL

Jaargang 5 | nummer 25 | 2015

EERSTE INSTALLATIE WILLEM-ALEXANDERTUNNEL IN BEDRIJF | PREFAB TUNNEL BIEDT NIJMEEGSE FIETSER VEILIGE OVERSTEEK SPAARNDAMMERTUNNEL: ONDERDEEL VAN DE PRIMAIRE WATERKERING VAN AMSTERDAM | DAG VAN VERKEER & MOBILITEIT

U heeft nu de kans om de voordelen van de nieuwste Xylem producten zelf te ervaren en zonder enkel risico te beoordelen of deze een aanwinst zijn voor uw bestaande of nieuwe installatie.

Profiteer nu van onze unieke Try & Buy actie waarmee u verstoppingsvrije, energiezuinige pompen en andere apparatuur van wereldklasse gratis kunt uitproberen.

Mocht de apparatuur niet aan uw verwachtingen voldoen (wat niet waarschijnlijk is) dan vervalt de overeenkomst zonder kosten.

Voor meer informatie, neem contact op met uw contactpersoon bij Xylem Tel 078 654 84 00 | tryandbuynl@xyleminc.com | www.xyleminc.com/nl

Connecting pioneers ˝Onze eerste ervaring met de nieuwe AZ®-800 generatie is positief. Uit een heiproef met de nieuwe damwandprofielen blijkt namelijk dat installatie met het bestaande materieel mogelijk is. We zijn ervan overtuigd dat de bredere AZ®-800 range gebruikt zal gaan worden in talrijke toepassingen.˝ J. Th. (Co) van ’t Hek, Voorzitter Raad van Commissarissen, Van ’t Hek Groep

Aan weerszijden van een nieuw product staan pioniers.

Onderzoekers en ingenieurs. Ondernemers en ontwikkelaars.

Twee werelden verbonden door een ijzersterke band.

De geavanceerde damwandsystemen van ArcelorMittal.

Voorwoord

nummer

25

NAT PAK Bij de officiële ingebruikname van de Deltagoot hielden de genodigden het niet droog, terwijl van een emotionele speech toch echt geen sprake was. Wat dan wel? De grootste kunstmatige golfmaker ter wereld deed waarvoor hij gemaakt is; een mooie, spectaculaire golf opwekken. En ja, die golf brak precies voor de VIP-tribune. Gevolg: een nat pak.

De Deltagoot op de campus van onderzoeksinstituut Deltares in Delft is bedoeld om onze dijken en duinen onder de meest extreme weersomstandigheden te testen. Want, zonder deze ‘beschermengelen’ zal een groot deel van ons land onder water komen te staan. Ze zijn cruciaal en moeten bovendien tegen een stootje kunnen, ook tegen extreme stormen. Nieuwe zeeweringen die worden ontworpen moeten bovendien berekend zijn op een levensduur van meer dan honderd jaar. Zowel nieuwe constructies als bestaande zeeweringen kunnen in de Deltagoot getest worden op hun kunnen.

De golfsimulator is in de basis een betonnen bak van 300 meter lang, 9,5 meter diep en 5 meter breed, die gevuld kan worden met liefst 9 miljoen liter water. Door aan het begin van de bak een 10 meter hoge wand heen en weer te bewegen, wordt in de bak langzaam een golfslag opgewekt.

Binnen een paar minuten zijn de golven metershoog (tot wel 5 meter) en bereiken ze bijna 300 meter verderop het eindpunt, alwaar een zeewering op ware schaal is nagemaakt. Op die manier kan worden gemeten wat de staat is van bestaande dijken en duinen en waar en wanneer vervormingen optreden, maar kunnen ook nieuwe ontwerpen worden getoetst.

Nederland loopt voorop in de wereld als het gaat om watermanagement. Ook internationaal is al veel belangstelling getoond voor de Deltagoot, die in totaal 26,5 miljoen euro heeft gekost. Dat is volgens zijn makers te verwaarlozen bij de vele honderden miljoenen die kunnen worden bespaard met onderzoek in de golfsimulator. De onderzoeksresultaten zullen bijdragen aan oplossingen voor complexe klimaatopgaven voor deltagebieden over de hele wereld. “Met de Deltagoot slaan we twee vliegen in één klap,” zegt Minister Schultz tijdens de opening. “We lopen voorop met innovatieve oplossingen om watervraagstukken op te lossen. En de kennis die we opdoen, kunnen we weer aanbieden in andere landen.” Met zulke veelbelovende inzichten is dat nat pak toch ergens goed voor geweest.

Roel van Gils

Vaktijdschrift & website over civiele techniek & infrastructuur nummer 25 Jaargang 5 | 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN: 2212-9979

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T 31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECOÖRDINATOR EN EINDREDACTIE Roel van Gils Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95

8

15

24

REDACTIEMEDEWERKERS

Anniek Heijs, Jean van Pol, Jerry Helmers, Patricia van der Beek, Roel van Gils, e.a.

BLADMANAGER

Robert Vermanen E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

35

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

43

ADVERTENTIES Online aanleveren: www.wetransfer.com o.v.v. uitgave en naam Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 495 45 00 95 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTSPRIJS € 81,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Grond/Weg/Waterbouw Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 95

ADRESWIJZIGINGEN

Schone lucht tempel Ruimte voor de IJssel Zekerheid door integrale kwaliteit Open Demo Dagen Ahlmann

8 10 12 15

SPECIAL TUNNELBOUW Salland-Twentetunnel: nieuwe standaard in tunneltechnische installaties

17

Harderwijk: metamorfose van een stationsgebied

21

Tunnelveiligheid in Nederland

24

Spaarndammertunnel: onderdeel van de primaire waterkering van Amsterdam

26

Spaarndammertunnel: tunnelveiligheid

29

Spaarndammertunnel: specialistische fundering

30

Spaarndammertunnel: optimaal technisch ontwerp

32

Eerste technische installatie Willem-Alexandertunnel in bedrijf

33

Complexe projecten beheersbaar maken

35

E studio@louwersuitgevers.nl

Tunnel van de toekomst is smarttunnel

37

DRUKWERK

Aanleg fietstunnel Lent knap staaltje van logistieke samenwerking

39

Prefab tunnel biedt Nijmeegse fietser veilige oversteek

42

Tunnels uit gegolfd plaatstaal

43

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP Directies en management van bedrijven uit de infraketen, betrokken ministeries en rijksdiensten, provinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. wegenbouw, aannemers, ingenieursbureaus en toeleveranciers.

VORMGEVING/ART DIRECTION

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­ kelijke toestemming van de uitgever en zon­ der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6|

Inhoud

52

56 75

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

I

WWW.GWW-BOUW.NL

Jaargang 5 | nummer 25 | 2015

EERSTE INSTALLATIE WILLEM-ALEXANDERTUNNEL IN BEDRIJF | PREFAB TUNNEL BIEDT NIJMEEGSE FIETSER VEILIGE OVERSTEEK SPAARNDAMMERTUNNEL: ONDERDEEL VAN DE PRIMAIRE WATERKERING VAN AMSTERDAM | DAG VAN VERKEER & MOBILITEIT

Coverbeeld | dubbellaagse Willem-Alexandertunnel in Maastricht foto: Peter Wijnands Photography

65

80

A4 Delft - Schiedam: De puntjes op de i

44

Modulaire hulpbruggen

47

Journaal

48

Innovatie in damwanden: breder, lichter, en dus economischer

52

De Pen: iedereen in zijn kracht

54

Dag van Verkeer & Mobiliteit

56

Nieuwe zeesluis IJmuiden

59

Nieuwe serie hydraulische graafmachines

61

Komatsu High Reach Demolition graafmachine

63

Alle hens aan dek bij aanleg Noorderhaven

65

A6 wacht op Tweede Hollandse Brug

66

Bijzondere bouwmethode Noordzeebrug garandeert doorstroming op en boven water

68

Groningen Noordzeebrug: Eersteklas beton met secundaire grondstoffen

71

World’s tallest moving observation tower

72

Stormvloedkering Venetië

75

Composiet lijngoten

76

Aanleg Van der Pekbrug in Amsterdam Noord

78

Van der Pekbrug: explosieven opsporing

80

Aanleg parkeerkelder in centrum Amsterdam

83

Wie doet wat

84

ROTTERDAM | Smog Free Tower

Tekst: Roel van Gils Beeld: Studio Roosegaarde / Pim Hendriksen

Schone lucht tempel

'Van de gewonnen smogdeeltjes worden juwelen gemaakt' Aan de Vierhavenstraat in Rotterdam is begin september de Smog Free Tower geĂŻnstalleerd, een initiatief van Daan Roosegaarde en zijn team. De zeven meter hoge toren zuigt vervuilde lucht aan, reinigt deze via gepatenteerde ionentechnologie en 'schenkt' vervolgens de schone lucht weer terug aan de stad. Daan Roosegaarde vertelt ons meer over de werking van de toren, zijn visie en andere infrastructurele projecten waaraan hij met zijn team in Nederland werkt.

Roosegaarde vindt het heel raar dat mensen luchtvervuiling tegenwoordig als iets normaals beschouwen. "Ik zie mezelf niet alleen als belastingbetaler, maar ook als maker, als participant om de wereld schoner en beter te maken. De Smog Free Tower is niet de oplossing om een hele stad schoner en vooral leefbaarder te maken, maar draagt wel bij aan fysiek schonere plekken op lokaal niveau ĂŠn

8|

om een stukje bewustwording aan te jagen. Wat kunnen we met z'n allen doen om een stad echt schoon te krijgen?" En met 'we' doelt Roosegaarde op inwoners, overheden, de industrie en NGO's.

IONISATIETECHNOLOGIE De Smog Free Tower is in wezen een grote luchtzuiveringsinstallatie, die uiterst intelligent te

werk gaat. Roosegaarde licht de werking nader toe: "Het idee van de toren kwam uit onze koker, maar voor de technische invulling hebben we de samenwerking opgezocht met Bob Ursem, een wetenschapper aan de TU Delft die al meer dan twaalf jaar onderzoek doet naar fijnstof. De toren zuigt de vervuilde lucht op. Via een positieve ionisatietechnologie worden de smogdeeltjes gefil-

ROTTERDAM | Smog Free Tower

ten tweede hebben we getracht een uniek object ervan te maken; een schone lucht tempel."

voornemens om deze steden tijdens een nog uit te stippelen Smog Free toer aan te doen."

SMOG FREE TOER

ONS NIEUWE LANDSCHAP

Roosegaarde en zijn team zijn van plan om een heuse Smog Free toer te gaan maken. "Nog voordat de toren een feit was, bestond er al interesse vanuit allerlei hoeken van de wereld," zegt Roosegaarde. "We hebben de toren dan ook ontwikkeld als een rondreizend paviljoen; hij past eenmaal gedemonteerd prima in een zeecontainer. Voorlopig schittert de toren nog even in Rotterdam, maar ook Mumbai, Beijing, Mexico City, Parijs en Milaan hebben interesse getoond en willen de toren best een maandje lenen. We zijn daarom

Studio Roosegaarde zet zich in voor het behoud en de verbetering van ons landschap. Wie kent de lichtgevende snelweg of het Van Gogh fietspad nou niet? Maar ze worden ook betrokken bij de meest uiteenlopende en grote landschappelijke projecten. Zo is Studio Roosegaarde bezig met het ontwerpen van een icoon voor de Afsluitdijk, dat eind 2016 gereed moet zijn, en met een groot project op Schiphol, waarover hij (nog) niet verder kan uitweiden. Wordt ongetwijfeld vervolgd!" ❚

Daan Roosegaarde.

terd uit de lucht en blijven achter op een groot negatief geladen vlak in de toren. De gefilterde en schone lucht wordt vervolgens weer naar buiten geblazen. Rondom de toren is de lucht dus smogvrij." De toren is volgens Roosegaarde in staat om 30.000 m3 lucht per uur te reinigen, wat erop neer komt dat hij voldoende capaciteit heeft voor een klein park of speelterrein. De ionisatietechnologie is bovendien zo efficiënt dat de complete toren evenveel energie verbruikt als een waterkoker en geen ozon genereert.

SMOGJUWELEN De smogdeeltjes die in de toren achterblijven worden op een ludieke wijze ingezet. "We gooien de gewonnen smogdeeltjes niet weg, maar gaan ze comprimeren om er smogjuwelen van te maken," vertelt Roosegaarde. "Meer dan 1.500 mensen hebben zich al gemeld voor zo'n juweel en hebben daar een bedrag tussen de 5 en 1.500 euro voor over. Zij hebben het project dan ook mede gefinancierd. Dat geeft maar aan dat het thema ook gedragen wordt door het grote publiek."

Het design van de toren is volgens Roosegaarde enerzijds geënt op de interne technologie. "De vormgeving draagt bij aan een zo groot mogelijke airflow zowel naar binnen als naar buiten. En

Burgemeester Aboutaleb en Daan Roosegaarde openen de Smog Free Tower in Rotterdam.

|9

VEESSEN-WAPENVELD | Hoogwatergeul

Tekst: Anniek Heijs Beeld: Erik Peek Fotografie

RUIMTE VOOR DE IJSSEL DELTAWERKEN IN DE IJSSELPOLDER

Loswal; grondpers op voorgrond en loskade op achtergrond.

De Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld voorkomt natte voeten in de dorpen en steden langs de IJssel. Als onderdeel van het Rijksprogramma Ruimte voor de Rivier, realiseert Combinatie IJsselweide (Boskalis en Van Hattum & Blankevoort), in opdracht van Waterschap Vallei en Veluwe het project en zorgt daarmee bij extreem hoogwater voor een waterstandsdaling van 71 centimeter op de IJssel.

De hoogwatergeul, met een breedte tussen de 550 tot 1.500 meter, wordt niet gegraven maar ontstaat door de aanleg van twee dijken van circa 8 kilometer lang. “De geul krijgt een inlaat bij Veessen en een uitlaat bij Wapenveld.

Over de inlaat en de uitlaat komen bruggen, die ervoor zorgen dat het gebied tussen de hoogwatergeul en de IJssel bereikbaar blijft wanneer de geul in gebruik is,” vertelt Marc Vogt, Technisch Manager bij Van Hattum & Blankevoort Infra.

Met het contract is een aanneemsom van circa 75 miljoen euro gemoeid.

OOSTERSCHELDEKERING IN HET KLEIN Eén van de prominente maatregelen in het werk is volgens Vogt de brug met doorlaatkleppen bij Wapenveld. “Dit is een heel groot kunstwerk geworden. Een brug met lengte van zo’n 800 meter, waaronder een waterinlaat is gesitueerd waar volgens de berekening één keer in de 100 jaar een beroep op gedaan zal worden. Het is

10 |

VEESSEN-WAPENVELD | Hoogwatergeul

'We hebben aan de IJssel een eigen loskade ingericht en beschikken over een eigen veerpont'

INFORMATIEBUS Het project is op basis van een Design & Construct op de markt gebracht. “In juli 2013 zijn wij aan tafel gekomen. In de voorbereidende fase hebben we de samenhang tussen de ruimtelijke kwaliteit en het technisch functioneren van de maatregelen kunnen duiden op basis van onze ontwerpexpertise,” aldus Vogt. “Dit project vroeg om veel aandacht en zorgvuldig handelen richting de omgeving. Er was sprake van een fragiel draagvlak. Om dit te verstevigen, zijn we van meet af aan naar de mensen toe gegaan. Met een speciaal uitgeruste informatiebus rijden we het uitgestrekte gebied rondom de geul rond, om zo direct en persoonlijk vragen en klachten te kunnen afhandelen.”

DE TAKEN VERDEELD “De bouwcombinatie Boskalis en Van Hattum & Blankevoort heeft meer projecten onder handen gehad vanuit het programma Ruimte voor de Rivier,” vertelt Vogt. “Die ervaring heeft zeker bijgedragen aan het verkrijgen van deze opdracht. We hebben de werkzaamheden per discipline verdeeld binnen de combinatie. Van Hattum & Blankevoort is een betonbouwer en draagt, naast de bouw van de Werverdijkbruggen en de brug/inlaat Kerkdijk, zorg voor de bouw van twee gemalen, vijf doorlaten, meerdere verkeersbruggen en stuwen en een uitwateringssluis. Boskalis verzorgt de aanleg van de dijken, de watergangen en de infrastructuur.”

Leggen van de liggers van de brug brug in Werverdijk.

LOSKADE De omgeving wordt zoveel mogelijk ontzien door transport via het water en een speciaal aangelegde bouwweg te organiseren. “We werken veel vanaf het water,” aldus Vogt. “Hiervoor hebben we aan de IJssel een eigen loskade ingericht en beschikken we over een eigen veerpont. Zo beperken we vervoersbewegingen op de openbare weg tot een minimum in dit kwetsbare gebied. Ook in de werkmethodiek zetten we in op overlastbeperking door al het benodigde beton te fabriceren in onze eigen mobiele betoncentrale en door het zand voor de dijken via een persleiding te transporteren in plaats van met vrachtwagens.”

De pijlers op de Oostelijke Werverdijkbrug.

echt een mooie brug geworden met een bijzondere functie, als het ware een Oosterscheldekering in het klein.”

NATUUR De belangrijkste maatregelen die de Combinatie IJsselweide realiseert, zijn terug te voeren op de elementen veiligheid en natuur. “Er is een omvangrijk compensatiepakket samengesteld waarmee de natuurlijke waarden van het

gebied versterkt worden,” vertelt Marc Vogt. “In de landschapszone worden tal van recreatieve voorzieningen aangelegd, zoals fietspaden met bruggen. De bereikbaarheid van het gebied wordt verbeterd met de aanleg van wegen en bruggen naar de hedendaagse normen. De gebruikers van het gebied, de agrariërs, worden ook nauw betrokken bij de uitvoering en we proberen hinder en overlast zoveel mogelijk te voorkomen. Dit lukt door continu in gesprek te blijven.”

Een belangrijke mijlpaal is volgens Vogt de mijlpaal Hoogwaterveilig. Dit betekent dat op 31 december 2016 de geul, als het nodig is, moet werken en daarmee krijgt de hoogwatergeul haar feitelijke functie. Tot juli 2017 zal de combinatie IJsselweide besteden aan het afronden van werkzaamheden, zoals de aanleg van fietspaden en recreatieve voorzieningen, waarna het project voltooid zal zijn. ❚

| 11

VEESSEN-WAPENVELD | Hoogwatergeul

Tekst: Anniek Heijs Beeld: Clafis

Zekerheid door integrale kwaliteit

Projectmanager Martijn ter Avest (links) en procesbegeleider Roy Spenkelink.

Om de waterstand van de IJssel bij extreem hoog water met 71 centimeter te kunnen verlagen, wordt op dit moment hard gewerkt aan de realisatie van een hoogwatergeul tussen Veessen en Wapenveld. Deze geul heeft een totale lengte van 8 kilometer en loopt in de breedte uit van 550 tot 1.500 meter. De hoogwatergeul ontstaat middels de aanleg van twee dijken en vele civiele kunstwerken.

Sinds begin 2014 is CLAFIS Ingenieus betrokken bij het project Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld.

Combinatie IJsselweide (Boskalis en Van Hattum & Blankevoort), die in opdracht van Waterschap Vallei en Veluwe het project uitvoert op basis

12 |

van Design & Construct onder UAV-gc, heeft CLAFIS bij haar team betrokken voor het procesen kwaliteitsmanagement. “CLAFIS is daarmee verantwoordelijk voor het opstellen van diverse managementplannen, het afwijkingenproces en

het uitvoeren van interne audits ten behoeve van de te leveren kwaliteit,” vertelt Martijn ter Avest, projectmanager bij CLAFIS. “Ook ten behoeve van het documentmanagement levert CLAFIS ondersteuning.” De uitvoering van deze taken ligt

VEESSEN-WAPENVELD | Hoogwatergeul

'We zijn vanuit het noorden van het land uitgegroeid tot een bedrijf met zeven vestigingen in heel Nederland' te laten delen. We willen hiermee onze mensen blijven uitdagen en hen bepaalde verantwoordelijkheden meegeven. Daarmee creëer je team-effort en verbondenheid. Dat is ook het geval bij Roy, die vanuit het ene project mee verhuist naar een nieuw project via Van Hattum & Blankevoort.”

TAAIE KOST

Bouwplaats Werverdijk (met mobiele Betoncentrale) en westelijke werverdijkbrug. (Erik Peek Fotografie)

bij Roy Spenkelink die als procesbegeleider vanuit CLAFIS actief is voor Combinatie IJsselweide.

BEPROEFDE SAMENWERKING “De reden dat CLAFIS voor dit project gevraagd is, heeft te maken met de goede samenwerking en ervaring die is opgedaan op het project Haak om Leeuwarden Sûd,” vertelt Spenkelink. “Het ‘vlammetje’ tussen Van Hantum & Blankevoort en CLAFIS, is doorgezet op dit UAV-gc project.”

Spenkelink was ook op dit project actief. Als opdrachtnemer heeft de combinatie de verantwoordelijkheid voor ontwerp en uitvoering voor het civiele en grond, weg en waterbouw deel.

CLAFIS draagt zorg voor procesondersteuning en kwaliteitsmanagement. Daarmee zorgen ze voor het borgen van afspraken vanuit het ontwerp en de contractuele prestaties middels Systems Engineering.

SYSTEMS ENGINEERING Spenkelink houdt zich momenteel vooral bezig met het begeleiden van de Systems Engineering en werkpakket coördinatie middels Relatics. Hij zorgt ervoor dat iedere ontwerpleider het juiste pakket

aan informatie, eisen en tekeningen ontvangt om uit te werken. In dit proces van informatie-uitwisseling bewaakt hij de structuur en zorgt ervoor dat de juiste eisen afgedekt zijn. Ook begeleidt Spenkelink de stap richting het uitvoeringsteam. “Hier speelt informatie en het eisenpakket een belangrijke rol voor het toetsen van het eindproduct en de overdracht aan de uiteindelijke beheerder.

De meerwaarde van gespecialiseerde proces- en kwaliteitsmanagers voor een multidisciplinair project van deze omvang, is dat het de kans op vertraging, kwaliteitsverlies en risico’s verkleint en daarmee faalkosten reduceert.”

“Wij merken dat procesmanagement nog niet overal goed is ingebed. Sommige bedrijven zijn zoekende. De ervaring die onze procesmanagers opdoen bij de grotere projecten zetten wij in bij de meer regionale aannemers die minder snel in aanraking komen met procesmanagement,” aldus Ter Avest. Aan ambitie en visie voor de komende jaren ontbreekt het niet binnen CLAFIS. “We gaan in de nabije toekomst onze groep met experts uitbreiden en de onderlinge verbinding optimaliseren. Opdrachtgevers nemen tenslotte steeds meer afstand, waardoor de aannemers de processen moeten beheersen en aan moeten kunnen tonen hoe de eisen van de opdrachtgever geborgd worden. Hier zit de kracht van CLAFIS. Voor zowel grote partijen als voor de regionale ondernemers.” ❚

JONG BEDRIJF CLAFIS Ingenieus is met elf jaar een jong bedrijf binnen de ingenieursbranche. “We zijn vanuit het noorden van het land uitgegroeid tot een bedrijf met zeven vestigingen in heel Nederland,” vertelt Martijn ter Avest. “CLAFIS heeft zich de afgelopen jaren breed ontwikkeld in de markt. Om de volgende stap te zetten, maken we nu bewuste keuzes en brengen we focus aan binnen onze sectoren. Dit bereiken we door de juiste verbindingen te leggen en collega’s onderling hun kennis

(Erik Peek Fotografie)

| 13

BETROKKEN BETROKKEN GEDREVEN BETROKKEN GEDREVEN DESKUNDIG GEDREVEN DESKUNDIG DESKUNDIG

EEN STERKE VISIE OP HET GEBIED VAN BEREIKBAARHEID EN MOBILITEIT EEN STERKE VISIE OP HET GEBIED De basis van een gezonde economie en bereikbaarheid is een goed functionerende infrastructuur. De inrichting van zowel VAN EN MOBILITEIT nieuwe als BEREIKBAARHEID bestaande gebieden vraagt om een zorgvuldige inpassing in een complexe omgeving. CLAFIS zet zo’n 400 medewerkers breed in op de Nederlandse ingenieursbranche. Ruim 70 collega’s hebben een specialistische kijk op het De basis van een gezonde economie en bereikbaarheid is een goed functionerende infrastructuur. De inrichting van zowel gebied van infrastructuur en een sterke visie op het gebied van verbetering van bereikbaarheid en mobiliteit. Wij adviseren, nieuwe als bestaande gebieden vraagt om een zorgvuldige inpassing in een complexe omgeving. CLAFIS zet zo’n 400 ontwerpen en ondersteunen op verschillende infrastructurele projecten in opdracht van Rijkswaterstaat, de provincies, medewerkers breed in op de Nederlandse ingenieursbranche. Ruim 70 collega’s hebben een specialistische kijk op het waterschappen en lokale overheden. Onze kennis en ervaring is groot als het gaat om projectleiding, projectmanagement gebied een sterkeen visie op het gebiedisvan van bereikbaarheid en mobiliteit.

Wij adviseren, De basisvan vaninfrastructuur een gezondeeneconomie bereikbaarheid eenverbetering goed functionerende infrastructuur.

De inrichting van zowel en technisch-proces- en omgevingsmanagement. Dit betreft zowel D&C, DBFM-, UAV-GC contracten als regulier bestekwerk. ontwerpen en ondersteunen op verschillende infrastructurele projecten in opdracht van Rijkswaterstaat, de provincies, nieuwe als bestaande gebieden vraagt om een zorgvuldige inpassing in een complexe omgeving. CLAFIS zet zo’n 400 waterschappen en lokale overheden. Onze kennis en ervaring is groot als het gaat om projectleiding, projectmanagement medewerkers breed in op de Nederlandse ingenieursbranche. Ruim 70 collega’s hebben een specialistische kijk op het WWW.CLAFIS.COM/INFRASTRUCTUUR en technisch-proces- en omgevingsmanagement. Dit betreft zowel D&C, DBFM-, UAV-GC contracten als regulier bestekwerk. gebied van infrastructuur en een sterke visie op het gebied van verbetering van bereikbaarheid en mobiliteit. Wij adviseren,

EEN STERKE VISIE OP HET GEBIED VAN BEREIKBAARHEID EN MOBILITEIT

ontwerpen en ondersteunen op verschillende infrastructurele projecten in opdracht van Rijkswaterstaat, de provincies,

CLAFIS Ingenieus

WWW.CLAFIS.COM/INFRASTRUCTUUR waterschappen en lokaleonafhankelijk overheden.

Onze kennismet eneen ervaring is groot als het gaat om projectleiding, projectmanagement CLAFIS is een toonaangevend, ingenieursbureau sterk regionaal netwerk in Nederland.

Onze ingenieursen adviseurs zijn dagelijks actief in de sectoren Chemie, Energie & Transport, Food, Gebouwen, Geodesie, Infrastructuur,

CLAFIS.com Maritiem, Olie & Gas, Omgeving en Technology. en technisch-procesen omgevingsmanagement.

Dit betreft zowel D&C, DBFM-, UAV-GC contracten als regulier bestekwerk.

OPEN DEMO DAGEN

Tekst & beeld: Ahlmann

OPEN DEMO DAGEN AHLMANN Op vrijdag 11, zaterdag 12 en zondag 13 december aanstaande houdt Ahlmann Nederland Open Demo Dagen op het bedrijf aan de Onderwaard in Ammerzoden. Ahlmann en Mecalac leveren machines die onmisbaar zijn in de moderne aannemerij, in het grondverzet, bij het straatmaken, in het loonwerk en in de industrie.

De Open Demo Dagen staan dit jaar bol van het nieuws. Zo zal van Ahlmann de nieuwe zwenklader AZ 150f en de vernieuwde AX worden geĂŻntroduceerd.

Met onder andere de eerder dit jaar voorgestelde Ahlmann zwenklader AZ 95e zal volop gedemonstreerd worden. Van Mecalac staan de nieuwe 12MTX multi-grondverzetmachine (New Generation) en 10MCR rupsgraafmachine in de schijnwerpers en de Mecalac 6 en 8MCR midigraafmachines zullen aan het werk te zien zijn. Al deze nieuwe machines worden aangedreven door moderne Deutz dieselmotoren die voldoen aan de stage IIIB/Tier 4i norm. Daarnaast zijn er nog diverse andere Ahlmann knik- en zwenkladers en Mecalac multigrondverzet- en hydraulische graafmachines met een grote diversiteit aan uitrustingsstukken te zien. Natuurlijk is er ook de nodige aandacht voor de veelzijdige Mecalac GreenJob machines die met veel succes ingezet worden voor het onderhoud van beplanting, bermen en sloten. Alle demonstraties vinden binnen plaats, dus voor het slagen van dit unieke evenement zijn we niet afhankelijk van het weer.

'In een ontspannen sfeer kan kennis gemaakt worden met het Ahlmann en Mecalac programma en daarbij passende uitrustingsstukken' OPENINGSTIJDEN Vrijdag 11 december van 14.00 tot 19.00 uur, zaterdag 12 en zondag 13 december van 10.00 tot 17.00 uur.

GASTVRIJ We ontvangen de bezoekers graag met Brabantse gastvrijheid. Er zal ruimschoots voor de inwendige mens gezorgd worden en er is vermaak voor het hele gezin. Het Ahlmann team begroet u graag op een van de genoemde dagen. â?š

| 15

Het nieuwe riool leggen Dé ideale combinatie: buizenlegger & verdichtingswiel

Ontwikkeld voor en door markt

ook TE HUUR

BePe Construction

Hulp op de kant overbodig

Geen fysieke belasting grondwerker

Demo

Prachtig verdichtingsresultaat

Verdubbeling eind resultaat

www.bepeconstruction.nl

Dinkelstraat 11 5626 BK EINDHOVEN

 040 – 262 44 27

VAN DER

BRUGGEN

Grondverzet BV - Transport BV

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u als leverancier nog niet op www.gww-bouw.nl?

Het uitvoeren van grondwerk is een specialisme, ons specialisme! Van der Bruggen kan ingezet worden bij verhuur van groot grondverzetmachines met deskundige bediening, als partner, of als onderaannemer van grondwerk binnen complexe projecten.

Projecten met hoofdzakelijk grondverzet worden door ons volledig in eigen beheer uitgevoerd. Hiervoor beschikken we over moderne machines die door de eigen servicedienst onderhouden worden.

van der Bruggen Grondverzet Woudseweg 47 5275 JJ Den Dungen

telefoon 073 5942393 fax 073 5942973 e-mail mail@bruggengrondverzet.nl

www.bruggengrondverzet.nl

Neem dan contact op met Robert Vermanen T +31 495 45 00 95 E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

TUNNELBOUW Tekst & beeld: Vialis

SALLAND-TWENTETUNNEL

NIEUWE STANDAARD IN TUNNELTECHNISCHE INSTALLATIES Sinds de ingebruikname van de Salland-Twentetunnel zijn de verkeersveiligheid, doorstroming en leefbaarheid in Nijverdal er flink op vooruit gegaan. De nieuwe landtunnel is bovendien de eerste opgeleverde tunnel in Nederland die voldoet aan de Landelijke Tunnelstandaard van Rijkswaterstaat.

'In 2010 werd besloten om de Salland-Twentetunnel als eerste in Nederland te laten voldoen aan de Landelijke Tunnelstandaard' De eerste plannen voor een landtunnel in Nijverdal stammen al uit de jaren zeventig. Het was Nijverdaller Leo ten Brinke die zijn ideeën hierover op een bierviltje zette. Hij kon toen niet vermoeden dat die tunnel er ruim veertig jaar later ook zou komen, nota bene als nieuwe standaard op het gebied van tunneltechnische installaties. Saillant detail is dat de opdracht is aangenomen door de ‘Leo ten Brinke Combinatie’, bestaande uit Van Hattum en Blankevoort en Hegeman Beton en Industriebouw.

WEG EN SPOOR De Salland-Twentetunnel ligt ter hoogte van de voormalige spoorlijn door Nijverdal, ongeveer 110 meter ten noorden van de voormalige N35. Bijzonder aan deze tunnel is dat hij ruimte biedt aan zowel weg als spoor. Van de drie tunnelbuizen zijn er twee bestemd voor auto’s en één voor treinen. In de toekomst is de tunnel, met het oog op verdere uitbreiding van de N35, uit te breiden naar 2x2 rijstroken. De realisatie van het civiele deel was in handen van Volker Infra, Van Hattum en Blankevoort en Hegeman. Vialis nam de tunneltechnische installaties voor zijn rekening, vanuit drie business units: Integrale Projecten voor het overall beheer en ontwerp, Verkeer & Installatietechniek voor de realisatie en Beheer & Onderhoud voor het tienjarig beheer.

LANDELIJKE TUNNELSTANDAARD In 2010, toen de werkzaamheden reeds gestart waren, werd besloten om de Salland-Twentetunnel als eerste in Nederland te laten voldoen aan de Landelijke Tunnelstandaard. Deze nieuwe tunnelwet heeft als doel eenheid te creëren in zowel de veiligheid en effectiviteit van tunnels als in de efficiëntie van bouwen. Raymond Jansen van Volker Infra, die als projectleider bij de werkzaamheden van Vialis Integrale Projecten betrokken was, licht toe: “In de Landelijke Tunnelstandaard zijn onder andere standaardprocessen vastgesteld voor de aanleg van Rijkstunnels en het beheer en de organisatie van tunnels. ›

| 17

Tunnelvisie

Tunnelvrees bestrijden we bij Vialis met tunnelvisie. Tunneltechniek is één van de disciplines die deel uitmaken van integraal verkeersmanagement. Met vooruitstrevende technologie hebben wij de basis gelegd voor de landelijke tunnelstandaard.

‘Natte’ en ‘droge’ infrastructuur komen al in de ontwerp- en bouwfase bij elkaar, zodat ze in de gebruiksfase een perfecte samenhang laten zien. Geavanceerde, veelzijdige technieken met kwaliteit, verkeersveiligheid, doorstroming en optimale beschikbaarheid als onwrikbare uitgangspunten.

Vialis neemt de verantwoordelijkheid voor het totale proces, inclusief onderhoudsen beheersconcepten. Of het nu gaat om tunnelinstallaties of verkeerslichten: in onze visie zijn het logische elementen in één en hetzelfde plan.

Verkeer. Vialis regelt het.

www.vialis.nl

TUNNELBOUW

Een belangrijk onderdeel van de Landelijke Tunnelstandaard is de technische standaard. Hiermee worden de functionele eisen, processen, het ontwerp en de inrichting van tunnels gelijkgetrokken. Daarnaast stelde Rijkswaterstaat een aantal leidraden op voor het beheer en de organisatie van Rijkstunnels.”

OP HET HOOGSTE NIVEAU Op basis van de Landelijke Tunnelstandaard zette Vialis in samenwerking met Rijkswaterstaat de eerste schetsen op papier. Die schetsen werden steeds verder uitgewerkt tot het uiteindelijk te bouwen tunneltechnische ontwerp.

Hierin was evenwichtige aandacht voor ontwikkeling en verificatie, met als resultaat: een aantoonbaar veilig, betrouwbaar en 24/7 operationeel tunneltechnisch systeem met vijftien verdeelsystemen en veel ICT-toepassingen. Het systeem is op afstand bedienbaar vanuit de verkeerscentrale in Wolfheze.

“Rijkswaterstaat ambieert uniforme bedienprocessen op het hoogste niveau,” benadrukt Jansen. Hij geeft een voorbeeld: “Stel, er breekt brand uit in de tunnel. Het systeem detecteert de snelheidsverlaging die hiervan het gevolg is en past de snelheid op de matrixborden aan. Verder stuurt het systeem een melding naar de operator. Die drukt vervolgens op de calamiteitenknop, waarna een stroom van maatregelen op gang komt. Van harder blazende ventilatoren voor een snelle rookafvoer tot het neerlaten van de slagbomen en het inschakelen van contourverlichting.”

OPTIMALISEREN EN TESTEN In de realisatiefase bracht Vialis waar nodig nog enkele optimalisaties in het ontwerp aan. Jansen: “In een continue interactie met Rijkswaterstaat en de aannemer vroegen we ons bij elk onderdeel af: ‘Is dit wat we beogen?’

Waar dat niet het geval was, pasten we het ontwerp aan.” Voordat Vialis het tunneltechnische deel opleverde, werden de tunneltechnieken uitvoerig

'Ons doel was om in één keer open te gaan en daarna ook open te blijven' getest. Hamvraag hierbij was: ‘Voldoet datgene wat we aangebracht hebben aan de vooraf gestelde eisen? En welke bewijslast hebben we hiervoor?’ Op 29 augustus 2015 vond de oplevering plaats. “Ons doel was om in één keer open te gaan en daarna ook open te blijven,” zegt Jansen. “Dat is gelukt.

We hebben laten zien dat deze nieuwe standaard in tunneltechniek zijn meerwaarde bewijst.” ❚

INNOVATIETAFEL TUNNELS Tijdens de onlangs gehouden Vakbeurs Elektrotechniek 2015 ondertekenden diverse partijen die actief zijn in tunnelbouw, waaronder Vialis, een intentieverklaring die moet leiden tot energiezuinigere tunnels in Nederland. Deze verklaring geldt als kick-off voor de InnovatieTafel Tunnels: een ‘community of practice’ die nieuwe concepten ontwikkelt en regelgeving bekijkt. Aan de InnovatieTafel doen naast Rijkswaterstaat, KIEN en COB ook adviseurs, leveranciers, installatiebedrijven en andere partijen uit de bouwkolom mee. Hun uiteindelijke doel is de 0-energietunnel. Integraal samenwerken is hierin het sleutelwoord en moet in 2020 leiden tot 20% minder CO2-uitstoot en 40% minder energieverbruik van de bestaande tunnels.

| 19

Blended learning traject Modules

Excursie

Crisissimulatie

1, 8 en 15 december 2015 BCN Utrecht (Daltonlaan)

9 december 2015 Informatiecentrum A2 Maastricht

d.m.v. burgemeestersgame

17 december 2015 Virtual Reality Lab Universiteit Twente

Tunnel veiligheid Voorkom gevaarlijke situaties en onnodige hoge kosten

www.bouw-instituut.nl/tunnelveiligheid 69491 adv 197x130.indd 1

1-10-2015 13:43:29

Tekst: Anniek Heijs Beeld: Chantal van den Berg

METAMORFOSE VAN EEN STATIONSGEBIED

HARDERWIJK KLAAR VOOR DE TOEKOMST Wie eind 2016 op station Harderwijk uit de trein stapt, zal zeker even in z’n ogen wrijven. Dan heeft het hele stationsgebied een metamorfose ondergaan. Harderwijk krijgt een compleet nieuw stationsgebouw en ook de omgeving wordt grondig onder handen genomen.

De samenwerkende partners vanuit Strukton Civiel; Reef Infra & Strukton Infratechnieken staan voor deze make-over aan de lat.

Het station mag straks weer als toegangspoort naar de stad fungeren. Beter bereikbaar en veiliger door de aanleg van een verkeerstunnel waar zowel voetgangers, fietsers als auto’s gebruik van kunnen maken. De perrons zijn ook te bereiken via deze verkeerstunnel. De tunnel, het stationsplein en het nieuwe stationsgebouw lopen naadloos in elkaar over, waardoor volgens opdrachtgever ProRail, in samenwerking met NS Stations en de gemeente Harderwijk, een aantrekkelijk en goed bereikbaar stationsgebied ontstaat. “Door de verschillende verkeersstromen op diverse niveaus te scheiden, ontstaat een betere bereikbaarheid en snellere doorstroom,” vertelt Rob Lastdrager, projectmanager bij Strukton Infratechnieken.

'Vanwege de dynamische omgeving en de diversiteit in verkeerstromen is er veel aandacht besteed aan de fasering en bouwmethodiek'

OUD VOOR NIEUW Het nieuwe station krijgt voorzieningen die zijn afgestemd op de behoeften van de reiziger. Onder de stationsluifel komt een groot zitelement, er komen twee winkels in het station en de bewaakte en onbewaakte stallingen worden vernieuwd en uitgebreid. Daarnaast wordt het P&R-terrein verbouwd en komt er een dynamisch busstation. “We starten met de onderdoorgang, waarop het nieuwe stationsgebouw wordt gemaakt,” vertelt Wouter Booijink, technisch

manager bij Reef Infra. “Wanneer dit klaar is, slopen we het oude stationsgebouw om ruimte te maken voor het Dynamisch Busstation.”

ONDERDOORGANG “We werken momenteel op twee locaties, zowel aan de onderdoorgang aan het Westeinde als aan de fietstunnel Weisteeg,” aldus Lastdrager. ›

| 21

Infra Reef ert se reali e slimm en sing oplos de voor tuur struc infra

Vernieuwers in infrastructuur Wegenbouw | Beton- en Waterbouw Reef Infra | Postbus 355 | 7570 AJ Oldenzaal | Kelvinstraat 1, Oldenzaal | 0541 58 41 11 reef@reef-infra.com | www.reef-infra.nl | Reef Infra is onderdeel van Strukton Civiel

Expert in verplaatsen van tunnels!

Ook specialist in pers-, schuif- en vijzeltechnieken, geluidwering en complete civiele werken

Perstechnieken

Vijzeltechnieken

Geluidschermen

Civiele werken

Strukton Infratechnieken biedt integrale oplossingen met een hoog serviceniveau, waarbij de belangen van de klant altijd ons uitgangspunt zijn.

Voor opdrachtgevers zijn we een meedenkend Strukton Infratechnieken bv Westkanaaldijk 2, Utrecht partner, die het overzicht heeft over de totale Postbus 1025 procesketen: van concept- tot exploitatiefase.

3600 BA Maarssen Telefoon +31 (0)30 248 67 74 Het liefst werken we in complexe projectomgevingen, waar www.struktoninfratechnieken.nl specialismen onontbeerlijk zijn.

TUNNELBOUW

“Onder de spoorkruising aan het Westeinde is inmiddels de tunnelmoot onder het spoor aangebracht. Deze heeft een gewicht van circa 6.600 ton, een bijzonder onderdeel van het project.” De op- en afritten worden ter plaatse gestort. De fundering bestaat uit verticale ankers. Bij de fietstunnel Weisteeg zijn de toeritten eveneens ter plaatse gestort. Hier is voor het spoorkruisende deel gebruik gemaakt van prefab elementen, die vervolgens zijn afgespannen.

Booijink. “In totaal kunnen we gebruik maken van drie treinvrije periodes over de gehele uitvoeringsduur. Deze variëren in duur van 52 tot 124 uur.

We werken dan dag en nacht door om alles op tijd weer open te kunnen stellen. Maar er hangt veel af van de voorbereidingen in de aanloop naar de buitendiensttreding. Daar steken we heel veel energie in.”

MULTIDISCIPLINAIR

De aannemerscombinatie heeft gekozen voor een bodem afdichting onder de tunnel middels injectie met waterglas. “Hiervoor zijn er 6.000 buisjes in de bodem aangebracht waarin met de toediening van waterglas – natriumsilicaat met een verharder – een verharde en waterdichte bol van circa 1 m2 rondom elke injectiebuis ontstaat,” vertelt Booijink. “Dit is een alternatief voor de veel duurdere en hier lastig toepasbare techniek van onderwaterbeton.”

Het multidisciplinaire project is op de markt gebracht in twee onderdelen, waarbij zowel voor de fietstunnel Weisteeg als voor de tunnel Westeinde als aparte opdracht kon worden ingeschreven. "Door de beide opdrachten, het stationsgebied en de fietstunnel Weisteeg, integraal aan te bieden, ontstond een voordeel voor de opdrachtgever waarmee we het project hebben binnen gehaald,” vertelt Lastdrager. “We voeren het project als Design & Construct opdracht uit. Een BLVC-plan –Bereikbaarheid, Leefbaarheid, Veiligheid en Communicatie – en risicodossier, maakten onderdeel uit van de gunningscriteria. Ook hierin zijn we onderscheidend geweest.”

BUITEN DIENST Vanwege de dynamische omgeving en de diversiteit in verkeerstromen is er veel aandacht besteed aan de fasering en bouwmethodiek. “Voor het daadwerkelijke werken aan het spoor, treffen we voorbereidingen en maken werkplannen die eerst ter goedkeuring aan ProRail worden voorgelegd,” vertelt

INNOVATIE IN TECHNIEK

GOEDE VOORTGANG De voortgang van het project verloopt volgens planning aldus Lastdrager: “Prima, is wat ik daar over kan zeggen. We hebben in de periode van april tot de buitendienststelling in augustus in dubbele shifts gewerkt. We liggen op schema en hebben de vaart er goed in, ondanks de extreem korte doorlooptijd van dit project. In maart volgend jaar zullen de toeritten klaar zijn. Tussen juli en oktober wordt er dan geasfalteerd. De opening van het nieuwe station staat gepland voor oktober 2016.” ❚

| 23

TUNNELBOUW

Tekst: Nils Lundgren, adviseur Tunnelveiligheid Movares Beeld: Werner Huthmacher

Tunnelveiligheid in Nederland Tunnelveiligheid staat al vele jaren in de belangstelling. En terecht. Grote tunnelbranden in het buitenland eisten de afgelopen jaren levens van vele reizigers. Voor nog te bouwen spoor- en wegtunnels wordt daarom nog nadrukkelijker ingezet op een hoge veiligheid. Dit heeft ook in Nederland geleid tot aanpassing van de wet- en regelgeving voor tunnels.

Het Bouwbesluit 2012 en de Wet aanvullende regels veiligheid tunnels, de Warvw, geven het wettelijk kader weer voor de wegtunnels. De door Rijkswaterstaat opgestelde Landelijke Tunnelstandaard geeft invulling aan de juridische, technische, beheer- en organisatiekaders. De Regeling aanvullende regels veiligheid tunnels, de Rarvw, geeft de voor de tunnel vereiste veiligheidsvoorzieningen weer. Nu de eerste Rijkstunnels geheel volgens de landelijke tunnelstandaard worden ontworpen, worden de voordelen hiervan duidelijk. Uniformiteit met betrekking tot ontwerp en realisatie bewerkstelligt dat de indienststellingvergunning tijdig wordt verkregen. De nieuwe Sluiskiltunnel laat zien dat op tijd en binnen het budget opleveren van een tunnel wel degelijk mogelijk is.

Stads- en provinciale tunnels hebben eigen specifieke uitgangspunten. Zo is de rijsnelheid lager en is het vervoer van gevaarlijke stoffen beperkt. De tunnelbeheerders van deze tunnels hebben zich verzameld in het platform ’niet- Rijkstunnels’ en hebben een specifieke tunnelstandaard ontwikkeld.

Is hiermee alles eenvoudig geworden? Zeker niet!

Elke tunnel heeft zijn eigen specifieke aspecten, omgeving en randvoorwaarden waardoor een specifieke aanpak noodzakelijk is. Bevoegd gezag en de hulpdiensten zijn kritisch en willen overtuigd raken van het feit dat de tunnel voldoet aan de wettelijke eisen.

Volgens de Tunnelwet moet het veilig zijn van de tunnel bepaald worden door middel van een kwantitatieve risicoanalyse (RWSQRA). Is hiermee alles voor elkaar? De tunnel moet nog gebouwd worden, zodat de invoergegevens zoals de verkeersgegevens nog niet bekend zijn. Steeds meer wordt gebruik gemaakt van modellering. De introductie van het ‘Basisnet’ geeft handvatten om het vervoer van gevaarlijke stoffen te kwantificeren. Het gebruik van rekenmodellen is een ontwikkeling die meer en meer zal voorkomen. Het bepalen van de filekans in tunnels is hier een voorbeeld van.

Gevalideerde rekenmodellen kunnen lange discussies met de stakeholders stroomlijnen.

24 |

'Elke tunnel heeft zijn eigen specifieke aspecten, omgeving en randvoorwaarden waardoor een specifieke aanpak noodzakelijk is' Voor de tunnel wordt opengesteld dient volgens de tunnelwet uitvoerig geoefend te worden om bij een calamiteit gesteld te staan. Ook na de openstelling wordt de bekwaamheid van de wegverkeersleider op peil gehouden.

RWS zet daarvoor simulatie en visualisatie in. Dit stelt de wegverkeersleider in staat om de in het scenario beschreven systemen aan te sturen. De werkplek van de operator wordt virtueel nagebouwd. Met de simulator raakt hij vertrouwd met de bediening van de installaties in niet-alledaagse situaties.

Rijkswaterstaat past voor tunnelprojecten vaak DBFM-contracten toe. Een DBFM-contract (Design, Build, Finance & Maintain) is een geïntegreerde contractvorm, waarbij de opdrachtnemer verantwoordelijk is voor financiering, ontwerp en bouw van een object, maar ook voor het onderhoud. Waar de voordelen van DBFM- contracten met name zit in de financiële prikkel zijn de risico’s met betrekking tot tunnelveiligheid met name gelegen in de specifieke kennis en kunde van de aannemer. De vraag is: is deze kennis en kunde voldoende om een veilige tunnel te waarborgen of ligt hier nog een aanvullende taak voor de opdrachtgever? ❚

TUNNELBOUW

Nils Lundgren, adviseur tunnelveiligheid Movares en betrokken bij de presentaties van het Blended Learning traject Tunnel Veiligheid

| 25

Tekst: Roel van Gils Beeld: Max Bögl

Spaarndammertunnel

Onderdeel van de primaire waterkering van Amsterdam De Spaarndammerdijk, met in het verlengde de Tasmanstraat, is één van de vier grote ontsluitingsroutes van Amsterdam. Om zowel de Spaarndammerdijk, de Spaarndammerbuurt en de nieuwe Houthaven te ontlasten, wordt gebouwd aan een tunnel die het doorgaande autoverkeer van het buurtverkeer scheidt, waarmee een prettigere en veiligere omgeving wordt gecreëerd. De tunnel wordt deels gebouwd in de primaire waterkering van Amsterdam, de Spaarndammerdijk. Dat brengt de nodige uitdagingen met zich mee, weet ook Jens Dederichs, projectleider bij hoofdaannemer Max Bögl.

(foto: Marco van Middelkoop/Aerophoto-Schiphol)

26 |

TUNNELBOUW

'Bovenop de tunnel wordt een park aangelegd ter grootte van vier voetbalvelden' Max Bögl is geen onbekende met de Amsterdamse ondergrond. De van origine Duitse firma is ook verantwoordelijk voor de bouw van de verdiepte stations van de Noord/Zuidlijn. “Onze ervaringen die we bij de Noord/Zuidlijn hebben opgedaan, hebben we mooi kunnen gebruiken om optimalisaties aan te dragen in het ontwerp en de realisatie van de Spaarndammertunnel.

Mede daardoor is ons het project eind 2013 gegund,” meent Dederichs.

“Het jaar 2014 hebben we besteed om het basisontwerp bij te schaven, de vergunningaanvragen te regelen en de voorbereiding van de uitvoering op te starten.”

WATERKERING De tunnel is 800 meter lang, waarvan het gesloten deel een lengte heeft van 470 meter. De tunnel zelf bestaat uit twee verkeersbuizen, plus een middenkanaal voor vluchtweg en kabels en leidingen. In het midden van de tunnel bevindt zich op het diepste punt een waterkelder om het hemelwater te kunnen afvoeren en naast de tunnel wordt – eveneens onder de grond – het dienstgebouw ondergebracht. “Omdat de tunnel in het talud van de primaire waterkering van Amsterdam komt te liggen, de Spaarndammerdijk, wordt de tunnel gebouwd in een damwandkuip,” licht Dederichs toe. “De zuidelijke damwand is definitief en wordt later onderdeel van de waterkering, terwijl de overige damwanden na de bouw worden uitgenomen. Het feit dat de tunnel

Damwanden en palenstellingen.

onderdeel is van de waterkering, betekent ook dat we te maken hebben met een groot aantal vergunninghouders. Dat vroeg vooral in de voorbereiding extra aandacht.”

DROOG ONTGRAVEN In januari 2015 is de aannemer gestart met de uitvoering. “De kuip en fundering wordt gebouwd op palen,” vervolgt Dederichs. “We hebben daarin een fasering aangebracht. Eerst worden de damwanden aangebracht en daarna vanuit het maaiveld de grondverdringende combipalen. Zodra de palen per sectie zijn geplaatst, wordt de kuip in twee stappen droog ontgraven. Bij de eerste slag worden de stempelramen op maaiveldniveau geplaatst en wordt tot 3,25 meter minus N.A.P. ontgraven. Dan wordt een tweede serie stempelramen aangebracht om tot de einddiepte te kunnen ontgraven, dat wil zeggen tot 6,35 meter minus N.A.P. Dat is tevens ook de onderkant werkvloer.” Voor de bouw van de waterkelder hanteert Max Bögl een andere methode. “De waterkelder is net klaar, is in een aparte kuip gemaakt en in den natte ontgraven tot een diepte van 10,55 meter minus N.A.P. Daarna hebben we onderwaterbeton aangebracht en de kuip leeggepompt.”

IN HET WERK STORTEN De bouw van de tunnel gebeurt in twee fasen. Dederichs: “We bouwen eerst vanuit de waterkelder naar het oosten, in moten van telkens van 25 meter lang, om vervolgens de bekisting te verplaatsen en vanuit het middendeel naar het westen de tunnel te voltooien. Het beton wordt allemaal in het werk gestort, zowel voor de vloer, de wanden als het dek. In totaal komt er 33.000 m3 beton aan te pas, 4.500 ton constructiestaal, 4.200 ton aan damwandstaal en 2.300 ton aan stempelramen. Daarnaast ontgraven we 90.000 m3 grond en staat de tunnel op 996 stuks combipalen.”

Behalve de ligging in de waterkering, wat voor een extra uitdaging zorgt, dient Max Bögl ook rekening te houden met de (directe) omgeving. In het middengebied van de te bouwen tunnel bevindt zich namelijk een belangrijke doorgang voor de omgeving. “Fietsers en voetgangers kruisen hier ons werkterrein. Als we het oostelijke deel hebben voltooid, verleggen we de doorgang over de tunnel.”

Max Bögl is verantwoordelijk voor de complete tunnel, inclusief tunneltechnische installaties, het testen ervan en 1 jaar onderhoud. Met de tunnel wordt een belangrijke schakel gerealiseerd tussen de Spaarndammerbuurt en het toekomstige woongebied in de Houthaven. Bovenop de tunnel wordt een park aangelegd ter grootte van vier voetbalvelden. Dit dijkpark vormt de schakel tussen de bestaande buurt en de Houthaven. Naar verwachting wordt de tunnel medio 2017 opengesteld. ❚

| 27

Antea Group www.anteagroup.nl

Best for Spaarndammertunnel Met de komst van geïntegreerde contracten is uw rol als opdrachtgever in de realisatiefase veranderd.

Hoe houdt u als regisseur toch grip op proces en kwaliteit? Antea Group ontwikkelde een onderscheidende aanpak voor systeemgerichte contractbeheersing: een ‘best-for-project’-benadering gecombineerd met professionals die situationeel en daadkrachtig handelen.

Meet weten? Kijk op www.anteagroup.nl Understanding today.

Improving tomorrow.

Welkom bij Bartels Infra!

Welkom bij Bartels Infra!

Het optimaal inpassen van civiele techniek in de maatschappelijke omgeving is ons vak. Een oplossing te kiezen die optimaal functioneert en bovendien voor betrokken partijen in het realisatieproces doortastend is.

Duurzaam, economisch en realistisch.

Voor de Spaarndammertunnel heeft Bartels deze opdracht ook vervuld, onder andere door een optimalisatie in de bouwmethodiek. Door in 3D te modelleren, is het ontwerp ontzettend nauwkeurig.

www.bartelsinfra.nl

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

Tekst: Roel van Gils Beeld: Antea Group

VAN HAALBAARHEIDSSTUDIE NAAR

EINDRESULTAAT Een tunnel aanleggen is één, het als onderdeel van een verkeerssysteem straks ook daadwerkelijk laten functioneren vergt andere disciplines. Zeker bij een tunnel in een primaire waterkering. Antea Group maakte al in 2006 in opdracht van de gemeente Amsterdam een eerste haalbaarheidsconcept naar de Spaarndammertunnel.

Een concept met een eerste ontwerpschets en advies voor het tunnelveiligheidsproces en de veiligheidsuitrusting. Het ingenieurs- en adviesbureau legde in die fase de basis voor een succesvolle samenwerking.

Als vervolg op het positieve resultaat van de haalbaarheidsstudie hebben we samen met de gemeente en Arcadis goede stappen kunnen zetten naar de realisatiefase, begint Jaap van Veen, projectleider namens Antea Group. “Het tunnelontwerp is als gevolg van optimalisaties later in het proces uiteraard op wat punten aangepast. Maar het is mooi te constateren dat dat eerste haalbaarheidsconcept nog steeds duidelijk de basis vormt voor de tunnel die nu gerealiseerd wordt.”

DYNAMISCHE PROJECTONTWIKKELING Naast het inpassen van de tunnel in de omgeving, noemt Van Veen de omgang met een dynamische projectontwikkeling als geslaagde uitdagingen die het project is aangegaan. “Het continu samen met de gemeente naar mogelijkheden blijven zoeken en deze vinden. Procesmatig en technisch inhoudelijk, maar ook naar reële vrijheden die de markt slim kan invullen. Een zeer zorgvuldige voorbereiding was noodzakelijk als gevolg van de toenmalige publiciteit rondom tunnels in Nederland en de aandacht in Amsterdam voor kostenoverschrijdingen bij de Noord/Zuidlijn in het bijzonder. Risicobewust te werk gaan, gespitst zijn op kansen en bij elke keuze de vraag stellen: ‘wat is nu het beste voor ons project?’”

“Eén van de optimalisaties was dat we het gesloten deel hebben ingekort van circa 600 meter naar ongeveer 470 meter. Een lengte korter dan 500 meter betekende daarbij dat de tunnel ‘op papier’ niet meer onder de Tunnelwet zou vallen, waardoor nog op het uitrustingsniveau bespaard zou kunnen worden. Maar dat

'Het is mooi te constateren dat het eerste haalbaarheidsconcept nog steeds duidelijk de basis vormt voor de tunnel die nu gerealiseerd wordt' is nou juist niet doorgevoerd. We hebben bewust gekozen het uitrustingsniveau, dat reeds met de stakeholders was afgestemd, te handhaven. We wilden géén concessies doen aan het veiligheidsconcept, géén verstoringen in het proces.”

SCB EN AANSLUITENDE INFRA Na gunning heeft Antea Group samen met de gemeente de uitvoeringsorganisatie vormgegeven. “Samen met Max Bögl moeten we zorgen dat een goede tunnel wordt gebouwd die voldoet aan alle eisen. Dat ligt in goede handen bij Max Bögl,” zegt Van Veen. “Voor de uitvoeringsbegeleiding passen we systeemgerichte contractbeheersing toe, op onze ‘best-for-project’ wijze. We toetsen risicogestuurd de processen en producten, maar met oog voor de details.”

Met de bouw van de tunnel in volle gang, wordt momenteel de aansluitende infra voorbereid en wordt een werkend en veilig verkeerssysteem ontwikkeld. Ook dat vraagt afstemming met de nodige stakeholders. De tunnel ligt bijvoorbeeld straks opgesloten tussen twee nieuwe geregelde kruispunten met aan een zijde een beweegbare brug in de hoofdvaarroute. In 2016 start de uitvoering van een deel van de aansluitende infra. De daadwerkelijke aansluiting met de tunnel zal met de openstelling gaan gebeuren, medio 2017. ❚

| 29

TUNNELBOUW

Tekst: Roel van Gils Beeld: Gebr. van ’t Hek Funderingstechnieken

Specialistische fundering De aanleg van de Spaarndammertunnel gebeurt volgens een specialistische bouw- en funderingsmethodiek. Eerst worden palen en damwanden aangebracht om vervolgens de grond in de bouwkuip af te graven. “Voor Gebr. van ’t Hek Funderingstechnieken een relatief standaard klus alleen is de omvang van het aantal palen en strekkende meters damwanden niet alledaags,” zegt Bas de Lange, operationeel directeur bij Gebr. van ’t Hek Funderingstechnieken.

De Spaarndammertunnel wordt gebouwd tussen de Spaarndammerbuurt en de nieuwe Houthaven en scheidt straks het doorgaande autoverkeer van het buurtverkeer; dat maakt de omgeving prettiger en veiliger. Hoofdaannemer Max Bögl heeft na de gunning van de opdracht medio 2014 Gebr. van ’t Hek Funde-

30 |

ringstechnieken benaderd om in eerste instantie de palen en damwanden aan te brengen. Bas de Lange: “We hebben meerdere opties met elkaar doorlopen om vervolgens in december 2014 tot een definitieve opdracht te komen voor het aanbrengen van 996 Hek-Combipalen en 1.900 strekkende meter damwand.”

TUNNELBOUW

'Vanwege de veiligheid en de vrij toegankelijke, openbare ruimte is een makelaar geleide trilstelling ingezet' AANVULLENDE OPDRACHT De fundering voor de Spaarndammertunnel is in fases aangebracht. “We zijn gestart in februari 2015 met het aanbrengen van de damwanden en een paar weken later met de funderingspalen,” herinnert Bas zich. “Gedurende het werk kregen we een aanvullende opdracht om ook de stempelramen aan te brengen. Het betreft een omvangrijke stempeling met meerdere frames van stalen gordingen en buizen boven elkaar. Het aanbrengen van de damwanden, palen en stempelramen zijn in fases achtereenvolgens uitgevoerd, zodat de hoofdaannemer gefaseerd kon starten met het ontgraven van de bouwkuip.

Inmiddels bevinden de funderingswerkzaamheden zich in de afrondende fase. We zijn vanaf februari volcontinu op het project aanwezig geweest. Nu staat er van ons nog een stelling voor de combipalen, een stelling voor de damwanden, een stelling voor het aanbrengen van de stempeling en een hulpkraan voor laad- en loswerkzaamheden.”

WISSELENDE TYPES EN LENGTES De engineering van de fundering is door Max Bögl gedaan, de detailengineering van de stempelramen is wel door Gebr. van ’t Hek Funderingstechnieken verzorgd. “In samenwerking met ons eigen ingenieursbureau Hektec zijn de stempelramen doorgerekend en zijn de afmetingen bepaald,” zegt Bas de Lange. “De combipalen zijn aangebracht tot een diepte van 23,5 meter onder N.A.P, waarin een vierkant 29 prefab element is afgehangen. Qua damwanden zijn allerlei verschillende types toegepast, de planken variëren in lengte van 14 tot 21,5 meter, al naar gelang de diepte waarin ontgraven moest worden. De helft van de damwanden wordt overigens op een later tijdstip teruggewonnen en uit de grond getrild. Deze zetten we dan in bij een volgend project. Het andere deel is definitief, maakt onderdeel uit van de kering en blijf achter.”

MAKELAAR GELEIDE TRILSTELLING Het eerste deel van de bouwkuip is reeds ontgraven, terwijl op een ander traject binnen het project de stempeling nog wordt aangebracht. “Het aanbrengen van de stempeling loopt de komende maanden nog wel door,” verwacht De Lange. “Zoals gezegd zijn de werkzaamheden relatief standaard voor ons, maar de omvang is niet alledaags en de planning is behoorlijk strak. Vanwege de veiligheid en de vrij toegankelijke, openbare ruimte hebben we een makelaar geleide trilstelling ingezet. Het trilblok loopt vast langs de makelaar en dat maakt dat de planken netjes worden geleid en niet loshangen. Dat is een veiligere methode, maar tegelijk ook iets bewerkelijker.”

Gebr. van ’t Hek zegt overigens de meest uitgebreide materieelvloot van Nederland op funderingsgebied te bezitten. De Lange: “Wij werken met multi-inzetbare machines. Voor elk specialisme of paalsysteem kunnen wij de juiste funderingsmachine inzetten. De laatste jaren is onze materieelvloot vooral uitgebreid met moderne machines voor trillingsvrije en geluidsarme technieken. Daarnaast beschikken we over een eigen transportafdeling en een eigen technische dienst, zodat we niet afhankelijk zijn van derden en ons materieel ook ’s avonds en in het weekend kunnen inzetten.” ❚

| 31

TUNNELBOUW

Tekst: Roel van Gils Beeld: Marco van Middelkoop/Aerophoto-Schiphol

Optimaal technisch ontwerp Al in de tenderfase voor de Spaarndammertunnel heeft Max Bögl Bartels Infra benaderd om een optimaal technisch ontwerp te engineeren binnen het speelveld dat het contract biedt. Dat zegt Frank Jan Willemen van Bartels Ingenieurs. “Samen met andere specialisten heeft Max Bögl een gelegenheidsteam weten te vormen, een combinatie van slimme partners, om het bijzondere project op een zo efficiënt mogelijke manier te kunnen aanvliegen.”

We zijn een ingenieursbureau met de focus op techniek, zegt Willemen.

“We participeren in het projectteam als technisch specialist. In lijn met het D&C-contract met een EMVI-component hebben we in de engineeringsfase stevig ingezet op het optimaliseren van de bouwmethodiek om kostenbesparingen te kunnen realiseren. Daarnaast is ook de maximale score behaald voor de oplossing van de doorgang voor de omgeving die het werkterrein kruist. Max Bögl is geen onbekende in het Amsterdamse en ook bekend met binnenstedelijk bouwen. Die ervaring nemen ze uiteraard mee bij de bouw van de tunnel en de belangen van de omgeving.”

'De grootste optimalisatie in het technisch ontwerp is behaald in de keuze voor de bouwmethodiek'

VEEL UITVOERINGSINFORMATIE OP TEKENING

op de tekening bijvoorbeeld niet meer gebruikelijk in Nederland, maar voor de Spaarndammertunnel staan ze er allemaal op. Dat betekent dat we elke staaf bijna fysiek beet hebben gehad. Er zit geen verrassingscomponent meer in. Alles is ook 3D gemodelleerd, inclusief controleslagen. Dat geldt ook voor de wapening, die tot op de kilogram nauwkeurig kan worden gecontroleerd.

Die Duitse gründlichkeit zit hem dus niet alleen in het ontwerp, ook in de grip op het proces en de details.”

De grootste optimalisatie in het technisch ontwerp is behaald in de keuze voor de bouwmethodiek, meent Willemen. “Er is gekozen om te werken met damwanden, stempelvloeren en lopende stempelramen om vervolgens de bouwkuip droog te ontgraven. Dat brengt niet alleen kostenvoordelen met zich mee, maar geeft ook veel minder overlast dan wanneer in den natte wordt ontgraven. Door slimme engineering van de betonconstructie voor alle fasen, zijn keuzes gemaakt die niet standaard zijn, maar die wel voor de nodige optimalisaties in het ontwerp hebben gezorgd.”

De constructietekeningen zijn volgens Willemen van hoog detailniveau. “Max Bögl verlangt veel uitvoeringsinformatie op de tekening. Zo zijn buigstaten

32 |

Ook in dit omvangrijke project laten we zien dat wij met een gedreven team van goed opgeleide technische mensen in staat zijn een groot binnenstedelijk werk te engineeren, zegt Willemen enthousiast. “De keuze om techniekspecialist te zijn, werpt zijn vruchten af.” ❚

'Het regenwater van het wegdek passeert straks eerst verschillende watersloten en een zandvang om vervolgens via uitloopbuizen in de waterkelder terecht te komen' (foto: Aron Nijs Fotografie) Tekst: Roel van Gils Beeld: A2 Maastricht, Xylem

EERSTE TECHNISCHE INSTALLATIE WILLEM-ALEXANDERTUNNEL IN BEDRIJF De werkzaamheden aan de dubbellaagse Willem-Alexandertunnel in Maastricht vorderen gestaag. Sterker nog, de eerste technische installatie is al in bedrijf genomen. Het gaat om de pompinstallaties in beide waterkelders op een diepte van ruim 22 meter. Bas van den Berg, Teammanager Public Utilities bij Xylem, en Ronald Ruisch, Projectmanager van hoofdaannemer Strukton, praten ons bij over de specialistische installatie.

De gestapelde tunnel omvat twee keer twee tunnelbuizen: lokaal verkeer rijdt straks door de bovenste tunnelbuizen en doorgaand verkeer in de onderste.

Bovengronds wordt de plek van de oude snelweg ingenomen door een ‘Groene Loper’ voor fietsers, voetgangers, lokaal verkeer, bewoning en winkels. “Onder de onderste tunnelbuis bevinden zich twee waterkelders, één aan de noordzijde en één aan de zuidzijde met een inhoud van respectievelijk 120 en 80 m3,” begint Ronald Ruisch. “De waterkelders zijn bedoeld om het regenwater afkomstig van het wegdek op te vangen, te filteren en af te voeren.”

WATERMANAGEMENT POMPINSTALLATIE Het regenwater van het wegdek passeert straks eerst verschillende watersloten en een zandvang om vervolgens via uitloopbuizen in de waterkelder terecht te komen. Het water wordt van zand ontdaan alvorens het de vuilwaterkelders bereikt. Daar zorgen twee Flygt 3068 pompen ervoor dat het eerste water verpompt wordt naar het riool (First Flush) voordat het overige water terecht komt in de schoonwaterkelder. Xylem heeft aan de hand van de ontwerpvraagstukken van Strukton de engineering gedaan voor de pompinstallaties in de kelder. ›

| 33

TUNNELBOUW

'De toegepaste Flygt pompen maken gebruik van de verstoppingsvrije N-waaier technologie' "Het definitief ontwerp is in nauw overleg met Strukton tot stand gekomen, want vooral bij zo’n omvangrijk project is een goede samenwerking vanaf de ontwerpfase absoluut een vereiste,” zegt Bas van den Berg. “De pompen in de noordkelder hebben een totale capaciteit van 240 m3 per uur, in zuid is de totale capaciteit 135 m3 per uur.”

De basisinstallatie voor de schoonwaterkelder bestaat uit een viertal pompen in noord, waarvan één reserve. In zuid bestaat de basisinstallatie uit een drietal pompen, waarvan één reserve. De pompen worden aan de hand van niveauschakelaars één voor één ingeschakeld naar gelang de situatie erom vraagt.

VERSTOPPINGSVRIJE N-WAAIER De toegepaste Flygt pompen maken gebruik van de verstoppingsvrije N-waaier technologie. Van den Berg licht de werking toe: “Mocht om welke reden dan ook toch grove delen in de kelder terecht komen, dan schuift de N-waaier over de as naar boven, zodat aanwezige grotere vaste delen of draderige vezels gemakkelijker de pomp kunnen passeren en zo een ophoping vermeden wordt. Zodra het vuil is afgevoerd, wordt de waaier door de hydraulische druk weer in zijn uitgangspositie gebracht.”

690 VOLT De voedingsspanning in de tunnel bedraagt 690 Volt. Ruisch: “Normaal gesproken wordt een tunnel uitgevoerd in 400 Volt. Dat lukte hier niet, vanwege het grote aantal kabels en leidingen dat vanaf de dienstgebouwen de tunnel ingaat en een lange afstand moet overbruggen. Zouden we met 400 Volt werken, dan zouden de kabels één keer zo dik moeten worden uitgevoerd, rekening houdend met de spanningsverliezen onderweg. Niet bepaald efficiënt. Daarom is gekozen voor 690 Volt.” Dat betekent dus ook dat wij onze pompen hebben moeten aanpassen aan de hogere voedingsspanning, vult Van den Berg aan. “Behalve het leveren en monteren van de pompen, heeft Xylem ook het leidingwerk en de besturing verzorgd. De software is door Strukton aangeleverd en wordt straks geïntegreerd in het gebouwbeheersysteem. Het vuilwater wordt vanuit de kelder verpompt naar de riolering, het schoonwater naar infiltratiegebieden.”

34 |

De gestapelde tunnel omvat twee keer twee tunnelbuizen.

EXPLOSIEVEILIG Omdat in de vuilwaterputten mogelijk gasvorming zou kunnen optreden, is de complete installatie volgens de hoogste ATEX-explosieklasse uitgevoerd.

“Dat moet vervolgens ook aantoonbaar gemaakt worden richting Rijkswaterstaat,” zegt Van den Berg. “Ook dat vereist een optimale samenwerking tussen Xylem en Strukton.” Ruisch is uiterst tevreden en zegt positief te zijn verrast door de manier van werken van Xylem. “We zijn zeer tevreden met de kwaliteit van de engineering, de wijze van uitvoering en communiceren met de klant, alsook met het geleverde resultaat.”

De Willem-Alexandertunnel zorgt straks voor een goede bereikbaarheid van Maastricht, verbetert de doorstroming op de A2 bij knooppunt Geusselt en Europaplein, en biedt nieuwe kansen voor de ontwikkeling van de aangrenzende buurten door onder andere een betere verkeersveiligheid en leefbaarheid van Maastricht-Oost. De werkzaamheden liggen op schema. Het in bedrijf stellen van de eerste technische installatie vormt in ieder geval een mooie mijlpaal. Eind 2016 is de geplande ingebruikname van de tunnel. ❚

TUNNELBOUW

Tekst: Roel van Gils Beeld: Soltegro

Complexe projecten beheersbaar maken Bij het aanvliegen van complexe, multidisciplinaire projecten stellen opdrachtnemers zichzelf per project steeds opnieuw de vraag over hoe om te gaan met ondersteunende processen als requirements management, configuratie management, risico management, validatie en verificatie, review en inspectie. Soltegro heeft een engineeringsstraat ontwikkeld, een set van methoden en tools, om niet telkens het wiel opnieuw te hoeven uitvinden. ›

Keersluis en nieuwe brug Julianakanaal Limmel.

| 35

TUNNELBOUW

BETROUWBAARHEID

DUURZAAMHEID

INTERACTIE

KOSTEN VEILIGHEID

Met behulp van onze engineeringsstraat wordt altijd op eenzelfde manier het ontwerp- en ontwikkelproces doorlopen.

'Een gestructureerd en met de juiste tools ondersteund engineeringproces leidt tot aanzienlijk lagere faalkosten en een voorspelbare en kortere doorlooptijd' Soltegro is een bedrijf dat gespecialiseerd is in het op gestructureerde wijze realiseren van complexe multidisciplinaire projecten. “We hanteren al sinds jaar en dag een gestructureerde aanpak binnen software gerelateerde projecten,” vertelt Hans de man, algemeen directeur van Soltegro. “Dezelfde set van tools worden nu ingezet om de ondersteunende processen binnen een multidisciplinair projectgestructureerd en beheersbaar te maken. Want in die processen zit een hele grote vorm van herhaalbaarheid, ongeacht het project. Het is dus verre van efficiënt om daar telkens opnieuw over te moeten nadenken. En toch is dat aan de orde van de dag.”

ENGINEERINGSSTRAAT Er valt volgens Franc Fouchier, systems engineer en projectmanager bij Soltegro, veel winst te behalen door met een standaard omgeving te werken voor de ondersteunende processen, zowel qua snelheid als qua kwaliteit.

“Met behulp van onze engineeringsstraat wordt altijd op eenzelfde manier het ontwerp- en ontwikkelproces doorlopen. Op dit moment is een dergelijke aanpak nog niet vanzelfsprekend in grote projecten. Telkens wordt van alles bij elkaar ‘geraapt’ met als risico dat je stappen over het hoofd ziet, die wel van groot belang zijn. Wij hebben de benodigde tools echter allemaal op de plank liggen en de processen voorgedefinieerd. Zo kunnen opdrachtnemers zich meer richten op de inhoud dan op het administratieve proces eromheen.” Doordat processen zijn voorgedefinieerd is het ook makkelijk voor een opdrachtgever om processen te toetsen, vult Hans de Man aan. “Een

36 |

ontwerp is tegenwoordig zo gedetailleerd dat het voor een opdrachtgevende partij als Rijkswaterstaat haast onmogelijk is om het ontwerp te beoordelen.

Maar doordat processen in onze engineeringsstraat vastliggen, is het relatief eenvoudig te controleren of de opdrachtnemer zich hier ook daadwerkelijk aan houdt. Want een goed ingericht proces zegt al veel over de kwaliteit van het eindresultaat.”

VOLLEDIGE TRACEERBAARHEID Soltegro krijgt volgens De Man een steeds grotere rol in infraprojecten.

“We zijn dan misschien niet de ‘partij in the lead’, maar proberen toch alle partijen in een project mee te nemen in onze manier van werken. De gestandaardiseerde omgeving biedt op procesniveau een volledige traceerbaarheid, zodanig dat het geen fouten toestaat. Zo kunnen betrokken partijen bijvoorbeeld ook eenvoudig terugvinden wat in het Voorlopig Ontwerp of Definitief Ontwerp als uitgangspunt is genomen. Laat je die gestructureerde aanpak los, dan is dat niet meer te overzien en is het moeilijk teruggrijpen naar eerdere beslissingen. Die gestructureerde aanpak hanteren we in onze eigen projecten al meer dan vijf jaar, zowel als het gaat om de inhoudelijke processen als ook in de ondersteunende processen. En al die projecten zijn zonder uitzondering op tijd en binnen het gestelde budget opgeleverd. Een gestructureerd en met de juiste tools ondersteund engineeringproces leidt tot aanzienlijk lagere faalkosten en een voorspelbare en kortere doorlooptijd van het project.” ❚

TUNNELBOUW

Tekst: Roel van Gils Beeld: Enprodes

TUNNEL VAN DE TOEKOMST IS SMARTTUNNEL De tunnel van de toekomst is meer dan een tunnel. Dat zegt Han Admiraal van Enprodes. Hij vindt dat we wereldwijd verouderde denkpatronen moeten loslaten en een tunnel niet enkel moeten zien als oplossing voor een mobiliteitsprobleem. “Door functies te combineren kunnen we op een meer efficiënte manier gebruik maken van de ruimte in de ondergrond.”

Volgens Admiraal wordt in Nederland, maar ook in andere landen, pas gekozen voor de aanleg van een tunnel als er echt geen andere oplossingen mogelijk zijn, want het mag vooral niet teveel kosten. Admiraal is een andere mening toebedeeld en heeft een duidelijke visie op de noodzaak van ordening van de ondergrond. “Mede vanuit mijn rol als voorzitter van ITACUS, één van de vier permanente commissies van de ITA - de International Tunnelling and Underground Space Association, merk ik gelukkig dat men buiten Nederland wel anders begint om te gaan met het gebruik van de ruimte in de ondergrond. In Kuala Lumpur bijvoorbeeld is er een tunnel gebouwd met een dubbelfunctie. Deze smarttunnel is zowel bedoeld voor autoverkeer, maar is ook in staat om overtollig regenwater op een goede manier af te voeren. Ook in Jakarta is men bezig met planontwikkeling voor een dergelijke smarttunnel.”

COMBINEREN We zullen in Nederland ons denkpatroon moeten gaan verruimen, vindt Admiraal. “Een tunnel is een kostbaar kunstwerk, dus het is op zijn minst opzienbarend dat we in ons land nog altijd een tunnel aanleggen voor slechts één functie. Niemand lijkt het vreemd te vinden als we een tunnel bouwen voor alleen het fietsverkeer, een aparte tunnel voor het metrosysteem, een

'We moeten wereldwijd verouderde denkpatronen loslaten en een tunnel niet enkel zien als oplossing voor een mobiliteitsprobleem' aparte tunnel voor kabels en leidingen, om over boringen voor geo-energie toepassingen nog maar te zwijgen. We zullen zaken op een handige manier moeten gaan combineren. Door het denken te verruimen, zullen er verrassende combinaties ontstaan. Dit gedachtegoed is niet geheel nieuw, maar nu steden steeds dichter bevolkt raken, wordt het hoog tijd om slimmer en efficiënter met de ruimte in de ondergrond om te springen. We staan nog voor grote uitdagingen de komende twintig tot dertig jaar.” ❚

| 37

enabling projects through

Enprodes adviseert de Gemeente Rotterdam over tunnelveiligheid voor het project Maastunnel.

dialogue based decisions

De opgave: het vinden van een evenwichtige en aanvaardbare oplossing die recht doet aan de veiligheid voor gebruikers en personeel, de beschikbaarheid van de tunnel voor het snelverkeer en de monumentale status van de tunnel.

Het doel: de Maastunnel renoveren en aanpassen aan het wettelijk vereiste veiligheidsniveau.

Onze bijdrage: begeleiding van de tunnelveiligheidsdialoog, maken van een procesontwerp en opstellen van de tunnelveiligheidsdocumentatie.

www.enprodes.nl

dialoog

duurzaamheid

veiligheid

ENP-00X-advertentie-veiligheid.indd 1

03-04-14 11:17

Scan deze advertentie met Layar

Van duikerbuis tot verkeerstunnel

Gegolfd Staal, Geweldig Sterk en Duurzaam Innovatief!

T. 010-5242650 I. www.gegolfdstaal.nl E. infobct@bergschenhoek-ct.com Member of BERGSCHENHOEK GROEP

CO2-PRESTATIELADDER Š Niveau 3

TUNNELBOUW

Tekst: Jean van Pol Beeldmateriaal: Aannemersbedrijf Van Boekel

Aanleg fietstunnel Lent knap staaltje van logistieke samenwerking

De prefab tunnelelementen worden geplaatst. (Landerd Fotografie Marc van Zuylen)

Het leek een beetje op een 'mission impossible'. In slechts acht dagen tijd een 45 meter lange fietstunnel bouwen, ga er maar eens aan staan! Dankzij een knap staaltje van logistieke samenwerking kreeg een bouwteam dit afgelopen april in het Gelderse Lent voor elkaar.

Hierdoor konden in juli de deelnemers aan de Vierdaagse van Nijmegen veilig onder de drukbereden provinciale weg 325 doorwandelen.

Het was de gemeente Nijmegen al lang een doorn in het oog. Bij de drukke oversteek van de Prins Mauritssingel-Laauwikstraat in Lent waren de roodlichttijden te lang, met onvoldoende doorstroming van het verkeer en onveilige situaties tot gevolg. Hoog tijd dus voor een fietstunnel waardoor fietsers en voetgangers veilig de drukke provinciale weg 325 kunnen oversteken. In februari van dit jaar startte aannemer Van Boekel met de uitvoering van het ontwerp. “Het betreft een UAVgc-project: een geïntegreerde contractvorm waarbij wij als hoofdaannemer de volledige verantwoordelijkheid dragen voor zowel het ontwerp, de uitvoering als

de communicatie met bewoners, winkeliers en omliggende bedrijven,” verduidelijkt projectleider Maarten Middelveld van aannemersbedrijf Van Boekel.

BYPASS Onderdeel van het contract was dat de fietstunnel in slechts acht dagen tijd moest worden geplaatst, vervolgt Maarten Middelveld. “Om dat te kunnen halen, hebben wij van maandag 13 april tot maandagochtend 20 april dag en nacht met drie ploegen moeten doorwerken. ›

| 39

Ervaren specialisten voor openbare verlichting, verkeerslichten en camerasystemen Openbare verlichting aanleggen? Verkeerslichten, camerasystemen?

Ziut is al jarenlang dĂŠ specialist. We kunnen u adviseren in het voortraject, desgewenst verzorgen we de inkoop en gehele realisatie, of we nemen het beheer en onderhoud onder onze hoede. Vanzelfsprekend hebben we oog voor duurzaamheid en veiligheid, en werken we zorgvuldig volgens de afgesproken planning. Als dochter van Enexis en Alliander weten we alles van energienetten en hebben we toestemming om te werken aan het ondergrondse netwerk. Ook bovengronds zijn we deskundig: onze installateurs zijn door de wol geverfd en we zijn leveranciersonafhankelijk. Zo kunnen we de gehele elektrotechnische infrastructuur van uw bouwproject verzorgen, bedingen we scherpe prijzen bij leveranciers, en verzorgen we de complete installatie. Bovendien bent u klaar met ĂŠĂŠn partij: Ziut, uw partner in de openbare ruimte.

www.ziut.nl

Licht-, Zicht- en Mobiliteitsoplossingen

TUNNELBOUW

In april werkten drie ploegen een week lang dag en nacht door. (Landerd Fotografie Marc van Zuylen)

'De aanleg van de tunnelverlichting vergde een goede afstemming tussen de bouwpartners' Daarvoor hebben wij eerst een bypass aangelegd, in de vorm van een tijdelijke weg langs de Prins Mauritssingel, zodat het doorgaande verkeer ongestoord het werkterrein kon passeren. Vanwege de nabijheid van de Waal hebben wij om te beginnen twee meter grondwater aan de bodem moeten onttrekken. Daarna hebben wij binnen 24 uur 12.000 kubieke meter grond weggegraven en een riool naast de fietstunnel aangelegd, om tot slot de prefab betonelementen van de tunnel te plaatsen.”

Na het gereedkomen van de fietstunnel was de volgende uitdaging om de complete afwerking van de tunnel (inclusief het metselen van de frontmuren aan de oost- en westzijde, het plaatsen van trappen en de beide toeritten naar de tunnel) tijdig af te hebben. Ook de reconstructie van de Laauwikstraat maakt deel uit van het contract. “Gelukkig is alles op tijd afgekomen, zodat in juli de deelnemers aan de Vierdaagse van Nijmegen ongestoord door de fietstunnel konden wandelen,” zegt Maarten Middelveld, die ook trots is op de bijzondere attractie die de wanden van de fietstunnel siert. “Onze dochteronderneming BeConcrete heeft betonnen panelen geproduceerd met afbeeldingen van historische landschapsfoto's, ingestuurd door bewoners van Lent. Dit onderstreept hoezeer wij ook de inwoners bij dit project hebben betrokken.” ❚

LEAN PLANNING De uitermate korte realisatietijd van de fietstunnel vergde een nauwgezette logistieke planning. “Dit project werd gekenmerkt door een grote complexiteit,” beaamt contractmanager Gerrit Hoekert van Ziut BV, de onderaannemer die tekende voor de verlichting van de fietstunnel en de omliggende openbare verlichting. “Voor de bypass hebben wij bijvoorbeeld tijdelijke verlichting en tijdelijke verkeersregelinstallaties aangebracht, die ook nog eens gekoppeld moesten worden aan de overige verkeerregelinstallaties in de directe omgeving van de tunnel. Wanneer je in slechts acht dagen zo'n fietstunnel moet bouwen, betekent dat dat er veel werkzaamheden in elkaar grijpen en er veel op elkaar moet worden afgestemd, zodat het publiek en het verkeer zo weinig mogelijk overlast ondervinden. Zo zijn wij in de nachtelijke uren, gelijktijdig met de graafwerkzaamheden en het plaatsen van de prefab tunnelelementen, bezig geweest om bekabeling aan te leggen voor de tunnelverlichting en openbare verlichting. Om dit alles soepel te laten verlopen, is al in een vroeg stadium van het project met alle betrokken partners een zogeheten lean planning gemaakt om te bepalen wie wanneer aanwezig moest zijn op de bouwplaats.”

De fietstunnel was op tijd af voor de deelnemers aan de Vierdaagse van Nijmegen.

LED-ARMATUREN Ook de aanleg van de tunnelverlichting op zich vergde een goede afstemming tussen de bouwpartners. “De tunnelverlichting bestaat uit inbouw LED-armaturen,” zegt Gerrit Hoekert. “Om de bekabeling tussen de LED-armaturen te kunnen aanleggen, zijn de prefab betonelementen van de tunnel voorzien van sparingen. Die sparingen zijn al in de engineeringsfase door tunnelbouwer Van Boekel uitgetekend.”

De wanden van de fietstunnel worden gesierd door betonnen panelen met historische landschapsfoto's.

| 41

TUNNELBOUW

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Van Boekel Zeeland bv / Verwaard BV

PREFAB TUNNEL BIEDT NIJMEEGSE FIETSER VEILIGE OVERSTEEK bouwd uit prefab betonnen onderbakken en dekplaten. De schuine binnenwanden zijn aangekleed met prefab betonnen panelen, waarop historische foto’s van de gemeente Nijmegen zijn afgebeeld. Een drietal groot formaat vides zorgt voor veel daglicht en dus sociale veiligheid in de tunnel.” Het gesloten deel vormde de grootste uitdaging en vereiste veel onderlinge afstemming. Deze constructie is inclusief grondwerk tijdens een verkeersbypass in acht dagen tijd gerealiseerd. “Binnen vier werkdagen rondden we de complexe montage en het na-spannen van de tunnelconstructie af”, zegt Van der Linden. “Mede door toepassing van de PAGEL gietmortel was dit tijdspad haalbaar.”

SNEL HARDENDE, KRIMPARME EN WATERDICHTE GIETMORTEL In verband met de krappe planning gingen de werkzaamheden grotendeels dag en nacht door. (Landerd Fotografie Marc van Zuylen)

“Naast het hoge bouwtempo hadden we op dit project te maken met relatief smalle voegen van zo’n twee tot drie centimeter over grote lengtes”, aldus directeur Marc Sweep van Verwaard Bouwstoffen. “De PAGEL voegmortel waarmee we deze voegen afdichten is snel hardend, krimparm, waterdicht en heeft een hoog vloeivermogen. Binnen twee uur is deze voegmortel belastbaar, zodat je de tunnelsegmenten kort na het afgieten van de voegen al kunt na-spannen. Wij leverden de mortel just-in-time aan, de ervaren monteurs van Van der Linden Beton verwerkten de mortel. Door strakke planning kon Van Boekel de fietstunnel al in mei 2015 opleveren.” ❚

De voegbreedte was met 20 tot 30 mm relatief gering.

‘Hoe krijgen we fietsers veilig onder de Prins Mauritssingel door?’ Die vraag stond centraal bij de realisatie van een nieuwe fietstunnel bij het drukke verkeersknooppunt Lent in Nijmegen.

Het antwoord is er inmiddels ook: een esthetische, lichte tunnel in prefab beton die naadloos aansluit op het bestaande wegennet en de leefomgeving.

Het resultaat is een ruim toegankelijke, goed verlichte en vooral veilige fietstunnel.

In samenwerking met hoofdaannemer Van Boekel Zeeland bv produceerde, leverde en monteerde Van der Linden Beton uit Vught de prefab betonnen elementen voor de tunnel. Om tot een optimaal prefab-ontwerp te komen, was Van der Linden Beton vanaf het moment van inschrijven nauw betrokken bij de engineering van het project. Verwaard Bouwstoffen adviseerde in de toe te passen PAGEL gietmortel voor het in één keer waterdicht afwerken van de voegen tussen de elementen. Hiermee werd een korte bouwtijd gerealiseerd.

PREFAB CONSTRUCTIE De fietstunnel bestaat uit twee inritten, van 55 en respectievelijk 87 meter lengte, met tussenin een 46 meter lang gesloten gedeelte onder de Prins Mauritssingel. Ingeborg van der Linden, directeur bij Van der Linden Beton: “De inritten zijn gerealiseerd met prefab betonnen keerwanden en een in het werk te storten vloer, die deels voorzien is van trekankers. Het gesloten deel is opge-

42 |

Verwaard Bouwstoffen paste PAGEL V2/40 toe, zijnde een krimparme, snel hardende en waterdichte gietmortel met een hoog vloeivermogen

TUNNELBOUW

Tekst en Beeld: Bergschenhoek Civiele Techniek

Tunnels van composiet, staal en aanvulmateriaal Bergschenhoek Civiele Techniek BV (BCT) heeft al ruim dertig jaar ervaring met het ontwerpen, produceren, leveren en monteren van gegolfd stalen duikers en tunnels. Door het gebruik van gegolfd plaatstaal wordt optimaal gebruik gemaakt van het materiaal; het is sterk maar ook licht van gewicht. In de jaren is dit concept verder ontwikkeld en geoptimaliseerd.

'Door steeds grotere golfafmetingen te produceren met een grotere wandstijfheid, is het mogelijk om tunnels te bouwen met grotere overspanningen en kleinere gronddekkingen'

De basis van de berekeningsmethode die gebruikt wordt voor flexibele gegolfd stalen duiker- en tunnelprofielen in een grondlichaam is de methode KlĂśppel en Glock (1970). Door steeds grotere golfafmetingen te produceren met een grotere wandstijfheid, is het mogelijk om tunnels te bouwen met grotere overspanningen (tot meer dan 25 meter) en kleinere gronddekkingen.

De laatste ontwikkelingen op dit gebied zijn tunnels van het type Super Cor en Ultra Cor met respectievelijke golfafmetingen van 381 x 140 millimeter en 500 x 237 millimeter.

lasting wordt via de stalen tunnelwand overgedragen naar het omliggende zandpakket. Naast zand is het ook mogelijk om lichtere aanvulmaterialen toe te passen om daarmee op slappe grondlagen zettingsvrij te kunnen bouwen.

Door het lichtgewicht karakter van de tunnel is een lichte fundering benodigd en afhankelijk van de grondslag is het zelfs mogelijk om de tunnel volledig op staal te funderen wat ook de bouwsnelheid van de totale constructie aanzienlijk verkort.

De plaatstalen tunnelelementen worden op locatie door een ervaren montageteam van BCT samengesteld tot een complete tunnel. De snelle bouwmethode maakt het mogelijk om een tunnel in een weekend te plaatsten en daarmee hinder voor verkeer en omgeving tot een minimum te beperken. â?š

Naast de ontwikkeling in de golfafmetingen, de profielen en berekeningsmethode wordt met het oog op CO2-reductie ook staal met een hogere sterkte toegepast. Hiermee kan met dunner plaatstaal worden ontworpen en de CO2-footprint van het eindproduct sterk worden verlaagd. BCT heeft de milieu impact (LCA) van ronde SPIROsol-buizen op laten stellen en deze is zeer gunstig ten opzichte van andere materialen. Deze gegevens worden binnenkort opgenomen in de Nationale Milieu database en kunnen via onder andere het programma DuboCalc gebruikt worden door opdrachtgevers.

HOGE STEUNDRUK Om de belasting van de grond en de verkeersbelasting op de tunnel te kunnen dragen, is naast het gegolfd staal het goedkope bouwmateriaal zand benodigd. Door het zand naast de tunnel laagsgewijs aan te vullen en te verdichten wordt een hoge steundruk gerealiseerd. De grond- en verkeersbe-

| 43

(foto: Rijkswaterstaat / Joop van Houdt) Tekst: Roel van Gils Beeld: A4all

A4 Delft - Schiedam

De puntjes op de

i

Rijkswaterstaat heeft samen met Aannemerscombinatie A4all de afgelopen vier jaar een megaproject uit de grond gestampt. De A4 Delft - Schiedam wordt eind dit jaar officieel geopend. Een mooi moment om samen met projectdirecteur A4All Jan Pols terug te blikken op de gedane werkzaamheden.

De A4 Delft - Schiedam bevordert de bereikbaarheid tussen Rotterdam en Den Haag en zorgt er tevens voor dat de drukte op het onderliggende wegennet vermindert. Aannemerscombinatie A4all, bestaande uit Boskalis, Heijmans en VolkerWessels, is nu bijna vier jaar bezig met het immense infraproject. Van de nieuwe weg, die in totaal 7 kilometer lang is, wordt 2,6 kilometer halfverdiept aangelegd. Hierna volgt 1,4 kilometer verdiepte weg tot de bebouwing bij Schiedam, waar de weg overgaat in de landtunnel. Na de tunnel komt de snelweg uit op Knooppunt Kethelplein waar de A4 en A20 elkaar kruisen. Volgens

44 |

TUNNELBOUW

'Het is met recht een integraal project, van groot grondverzet tot aan de bouw van een sporthal bovenop de tunnel'

live gaan oefenen, wat mede bepalend is voor het al dan niet afgeven van de openstellingsvergunning door de burgemeester eind dit jaar."

HOGE SCHOOL OMGEVINGSMANAGEMENT

(foto: www.marcelwillems.nl)

Jan Pols een multidisciplinair project. "Het is met recht een integraal project, van groot grondverzet tot tunneltechnische installaties conform de nieuwste richtlijnen.”

RECREËREN Het gebied waar de A4 nu grotendeels is aangelegd, was een voormalig recreatiegebied. “Na afronding van de werkzaamheden is het de bedoeling dat men hier ook weer kan recreëren,” zegt Pols. “Naast de zeldzame dieren als de Noordse woelmuis en de hermelijn kunnen straks ook recreanten gebruikmaken van het eco-aquaduct dat halverwege de verdiepte ligging is aangelegd. Het is de grootste natuurbrug van Nederland. Behalve te voet over het looppad op de vlonder kunnen recreanten straks ook kanoën over de A4, waarbij de vlonder fungeert als aanlegsteiger. De landtunnel wordt gebruikt als recreatie gebied door middel van fiets- en struinpaden. Tevens is de gemeente Schiedam gestart met de inpassing van een sportcomplex op de landtunnel.”

Behalve de verschillende disciplines in de uitvoering, heeft de aannemerscombinatie ook te maken met een groot aantal stakeholders in de omgeving. "Het werk vereiste een stukje hoge school omgevingsmanagement," stelt Pols. "We hebben de omgeving zoveel mogelijk ontzien van hinder door onze werkzaamheden, ondanks het feit dat we onder andere ruim drie maanden lang met zes heistellingen onafgebroken hebben staan heien. Ik denk dat veel mensen uit de omgeving zelfs niet eens gemerkt hebben dat er in 'hun buurt' in korte tijd zo'n grootschalig project uit de grond is gestampt. Daarnaast zijn we trots op het feit dat we het werk tot op heden hebben kunnen realiseren, zonder noemenswaardige ongevallen. Dat is mede te danken aan het NINA-veiligheidsprogramma om het veiligheidsbewustzijn van de complete organisatie - van hoog tot laag - te vergroten."

Parallel aan het afwerken van de restpuntjes op het tracé wordt het ketenpark gefaseerd ontmanteld en het vrijgekomen terrein opnieuw ingericht. Daarnaast is de aannemerscombinatie druk met het in orde maken van alle documenten.

"In het eerste kwartaal van 2016 worden alle details op papier overgedragen en kunnen we vervolgens de boeken sluiten. We kunnen dan terugkijken op een enorm gevarieerd, groot en bovenal integraal project," besluit Jan Pols. ❚ (foto: www.marcelwillems.nl)

BIM Vanaf dag één heeft de aannemerscombinatie BIM omarmd. "De ontwerpen zijn gemaakt in 3D waaraan een vierde dimensie werd gehangen in de vorm van de planning," zegt Pols. "Ook is het BIM-model gekoppeld aan ons Systems Engineering systeem. Met een simpele muisklik is de opbouw van elk detail zichtbaar, evenals de bijbehorende eisen, waaronder die van de tunneltechnische installaties in de landtunnel. Dat moest ook wel in BIM, anders was er geen beginnen aan. In de tunnel alleen al bevinden zich 52 verschillende systemen die allemaal raakvlakken met elkaar hebben. Momenteel zetten we de puntjes op de i en worden de installaties in de tunnel aan een uitgebreid testprogramma onderworpen, waarbij onder meer 18.000 verschillende schakelingen worden doorlopen. Vervolgens zullen hulpdiensten allerlei scenario's

| 45

Leading the Future of Bridging Bruggen, pontons en RoRo verhuurbedrijf

Bruistensingel 152 Den Bosch telefoon 073 640 8770 | fax 073 644 2369 | email sales@retrobridge.com

www.retrobridge.com

MEA SPECIALIST IN LIJNAF WATERING SINDS 1886 EEN VERTROUWDE EN OPLOSSINGSGERICHTE PARTNER BIJ STEDELIJK WATERBEHEER IN PL AN-, ONT WERP- EN UIT VOERINGSFASE

Langdurige ervaring in watermanagement Productie van lijngoten in polymeerbeton en composiet Advies tijdens de ontwerpfase en bij de realisatie van projecten Innovatie als belangrijk element van de ondernemingsfilosofie

Contact BelgiĂŤ-Luxemburg Dirk Hemelsoet T +49 (0) 82 51 / 91 18 46 M +32 (0) 499 / 43 60 11 E dirk.hemelsoet@mea.de

Contact Nederland Gert-Jan Beltman T +31 (0) 314 / 62 77 84 M +31 (0) 610 / 89 98 33 E gert-jan.beltman@nl.mea.de

Sales Support BeNeLux Myrthe van Essen T +31 (0) 314 / 62 77 84 F +49 (0) 82 51 / 91 13 06 E myrthe.vanessen@mea.de

TUNNELBOUW

Tekst: Roel van Gils Beeld: Retro Bridge

MODULAIRE HULPBRUGGEN Om het verkeer tijdens de werkzaamheden aan de A4 Delft - Schiedam doorgang te kunnen laten vinden, zijn er diverse hulpbruggen ingezet. Hulpbruggen voor zowel het publiek verkeer als voor het werkverkeer. Dat betekende dus ook dat de modulaire brugsystemen ook zware aslasten van dumpers het hoofd moest bieden. Retro Bridge Nederland heeft hier duidelijk zijn visitekaartje afgegeven.

Verschillende fases in de aanleg van de ijdelijke brug Kethelplein.

De brugsystemen van Retro Bridge zijn allemaal modulair van opzet. "We kunnen met de verschillende secties in standaard breedtes en lengtes voor vrijwel elke toepassing een tijdelijke brugconstructie samenstellen," zegt Han Kastermans van Retro Bridge. "Aan de hand van de vraagspecificatie van A4all hebben we ook speciale configuraties samengesteld. Het betrof aanvankelijk een vijftal tijdelijk bruggen die gedurende het project zijn geplaatst, gedemonteerd en hergebruikt met als uitschieter de tijdelijke bypass over de A20 ter hoogte van het Kethelplein met een eigen gewicht van 380 ton."

voor de dumpers; het bleek te gevaarlijk. Daartoe hebben we twee tijdelijke fly-overs geplaatst."

ZWARE ASLASTEN

Retro Bridge heeft met zijn modulaire bruggen bij de A4 Delft - Schiedam duidelijk zijn stempel gedrukt. Kastermans: "We zijn nu betrokken bij drie relatief grote infraprojecten met tijdelijke bruggen in de N31 bij Harlingen, een HOV bus fly-over in Groningen en een aantal tijdelijke bruggen in Amsterdam.

Voor dat laatste project gaan we onze bestaande voorraad van modulaire brugelementen verdubbelen." ❚

Als aanvulling op de scoop van de vijf bruggen kregen we in een later stadium nog een extra opdracht voor twee tijdelijke fly-overs, parallel aan de tunnel. "Aanvankelijk had de aannemerscombinatie met de gemeente voorzien om het bouwverkeer de Oostveenseweg te laten kruisen," zegt Kastermans. "Vanwege veel lokaal verkeer bleek dat toch niet de juiste route

Twee tijdelijke bruggen Oostveense weg. (© Rijkswaterstaat / Joop van Houdt)

Retro Bridge assisteerde de klant in elk opzicht. “Onze RHB-brugelementen kunnen eveneens exceptioneel zware mobiele konvooibelastingen aan,” weet Kastermans.

"Er moest zich op een gegeven moment een zware heistelling van 140 ton over het bouwterrein verplaatsen, waarvoor de aannemerscombinatie voornemens was een alternatieve route te bedenken. Dat bleek onnodig, want het gevaarte kon gewoon over de tijdelijke brug in zijn standaard configuratie rijden."

Tijdelijke brug Brederoweg.

| 47

Journaal Infrafonds DIF haalt €1,15 miljard op

Boskalis legt Marker Wadden aan

Dutch Infrastructure Fund (DIF) heeft een recordsom van €1,15 miljard opgehaald bij institutionele beleggers voor een nieuwe investeringsronde in autowegen, ziekenhuizen en duurzame energieprojecten. De op Schiphol gevestigde investeringsmaatschappij heeft daarmee meer geld in het laatje gekregen dan ooit en ook meer geaccepteerd dan beoogd. “We hebben wereldwijd grote belangstelling ontmoet voor ons nieuwe fonds,” zegt DIF-partner Allard Ruijs. Dit leidde bij de inschrijving door professionele beleggers tot een forse overtekening. Volgens Ruijs had DIF wel twee keer zoveel geld kunnen krijgen als wat de fondsbeheerder voor ogen had.

Opdrachtgever Rijkswaterstaat heeft de aanleg van de eerste fase van de Marker Wadden gegund aan Koninklijke Boskalis Westminster N.V. Het project bestaat uit de realisatie van een eerste eiland met daaromheen een onderwaterlandschap. Met dit project is een aanneemsom van 33 euro miljoen gemoeid en de werkzaamheden vangen begin 2016 aan.

De eilandengroep, die de komende jaren in stappen wordt ontwikkeld, is bedacht door Natuurmonumenten in samenwerking met Rijkswaterstaat en moet het Markermeer/IJmeer ecologisch herstellen en ervoor zorgen dat de natuur floreert.

Duurzaam verzilveren voor Waterschappen Hoe kunnen Waterschappen het wisselende aanbod aan groene stroom verzilveren? TBI-onderneming Croon Elektrotechniek en Peeeks onderzoeken samen bij Waterschappen de mogelijkheden om het regelbaar vermogen van pompen en gemalen in te zetten voor de balancering van het elektriciteitsnet.

De flexibiliteit in het pompen van water maakt het mogelijk om intelligent te schakelen op tekorten en overschotten in het elektriciteitsnet. Deze tekorten en overschotten worden onder andere veroorzaakt door fluctuaties in duurzame opwekkers van zon- en windenergie.

(foto: Rijkswaterstaat / Joop van Houdt)

Het nieuwe fonds is het vierde op rij waarmee DIF sinds de oprichting in 2005 participeert in grote infrastructurele werken in binnen- en buitenland.

Zo is de investeerder betrokken bij de uitbreiding van het wegennet tussen Almere, Amsterdam en Schiphol. Het fonds steekt het kapitaal in bouw en exploitatie van onder meer autowegen en ziekenhuizen in ruil waarvoor overheden een vaste vergoeding betalen. De daarbij afgesloten contracten hebben in de regel een looptijd van 25 à 30 jaar.

Draadloos netwerkmodem als alternatief voor WiFi De TMR1 is een licentievrij radiomodem dat als internetbrug wordt gebruikt tussen twee of meerdere ethernet apparaten, zoals PLC’s. Door de hoge gevoeligheid is het radiomodem ook betrouwbaar in gebieden met slecht bereik, zoals in fabrieken, stadscentra, offshore en op voertuigen en zendmasten.

De TMR1 werkt met datalinks tot 2.6 Mbps data-doorgifte. Het modem heeft twee data-poorten, één seriële poort en één poort voor ethernet, LAN/ WAN of internet. Hierdoor kan gelijktijdig communicatie tot stand worden gebracht met zowel TCP/IP als seriële gebruikers. Alle aansluitingen worden beveiligd met AES-256 data-encryptie en VLAN-segregatie.

De robuuste IP67 aluminium behuizing en aansluitingen zijn water- en corrosiebestendig. Het netwerkmodem is ATEX gecertificeerd.

Voor meer informatie over de Trimble TMR1 kunt u contact opnemen met Sander Terwee van Geometius via telefoonnummer 088 4366 300.

48 |

De komende jaren zal duurzame energieopwekking steeds meer toenemen en dat maakt het noodzakelijk om op de fluctuaties in het energieaanbod van deze opwekkers in het elektriciteitsnet te anticiperen om onbalans te voorkomen.

Door energieverbruik intelligent uit te stellen of te vervroegen kan ‘onbalans’ worden voorkomen en kan het aandeel van duurzame energie op het elektriciteitsnet ook weer toenemen. Dit draagt bij aan duurzaam energie gebruik en kan uiteindelijk de energierekening verlagen. Croon zal haar expertise inzetten om de besturing van de pompen aan te passen, de installaties te beheren en de veiligheid te garanderen. Peeeks zal de gemalen van informatie voorzien om bij het besturen van de installaties te anticiperen op de fluctuaties in het energieaanbod en deze flexibiliteit verzilveren op de onbalansmarkt.

Dijkversterking Bergambacht Ammerstol Schoonhoven geopend Deltacommissaris Wim Kuijken, directeur-generaal van Rijkswaterstaat Jan Hendrik Dronkers, dijkgraaf Hans Oosters en burgemeester van de Krimpenerwaard Tjerk Bruinsma hebben onlangs de dijkverversterking Bergambacht Ammerstol Schoonhoven officieel geopend. Ze onthulden gezamenlijk een

Journaal panoramatafel bij Het Rode Licht langs de dijk en gaven daarmee de dijk weer terug aan de bewoners. Aan de dijk is vijf jaar lang gewerkt. Wim Kuijken: “Het is niet niks om vijf jaar lang zulke ingrijpende werkzaamheden voor je deur te hebben. Ik ben de bewoners zeer dankbaar voor het meedenken en voor hun flexibiliteit. Maar alleen mét elkaar -hoogheemraadschap-aannemers-bewoners- kom je tot een prachtig en stevig resultaat. En dat laat deze dijkversterking zien”.

Om de trein door te kunnen laten rijden moet het bestaande spoor worden verlengd en komen er twee nieuwe stations. Het station van Roodeschool wordt verplaatst en in de Eemshaven komt een nieuw station.

Ter gelegenheid van de opening is een boek verschenen: Werken en wonen langs de Lek. Het eerste exemplaar werd door bewoonster Angelique Grobben officieel overhandigd in Het Gebouw in Ammerstol. Het boek is een compilatie van verhalen van onder andere bewoners die over hun betrokkenheid bij de dijk vertellen en hoe zij de werkzaamheden hebben ervaren.

Het is de bedoeling dat de trein van Roodeschool drie tot vier keer per dag gaat doorrijden naar de Eemshaven, drie keer in het laagseizoen en vier keer in het hoogseizoen. Dit gebeurt binnen de bestaande dienstregeling. Met de extra trein wordt de Eemshaven per spoor ontsloten voor het personenvervoer. Voor de verbinding moet 3 kilometer nieuw spoor worden aangelegd. Daarnaast wordt ongeveer 4,3 kilometer bestaand goederenspoor aangepast. Ook is het nodig dat de beveiliging van het spoor aangepast wordt. Verder krijgt het station van Roodeschool een nieuwe locatie aan de Hooilandseweg. Het is de bedoeling dat de trein vanaf begin 2018 doorrijdt naar de Eemshaven.

Mijlpaal in project Blankenburgverbinding

Designroostergoot met hoge opnamecapaciteit

Minister Schultz van Haegen heeft haar handtekening gezet onder het ontwerp-tracébesluit voor de Blankenburgverbinding. De Blankenburgverbinding is een van de cruciale projecten voor de toekomst van het zuidelijke deel van Randstad. Van de tien langste files kwamen er dit jaar vijf voor in de regio Rotterdam. Met de aanleg van deze ontbrekende schakel in het wegennet geven we de regio weer wind onder de wieken.

Onlangs heeft Borsele als eerste gemeente van Nederland de URBAN-I roostergoot van Intercodam Infra in gebruik genomen. De URBAN-I is de eerste zelfdragende goot met designrooster, die niet alleen verkrijgbaar is in alle mogelijke RAL-kleuren, maar ook een zeer hoge opnamecapaciteit garandeert. De URBAN-I biedt hiermee niet alleen een zeer praktische en effectieve oplossing tegen wateroverlast, maar kan ook optimaal geïntegreerd kan worden binnen het ontwerp van de openbare ruimte.

Tegelijkertijd met de aanleg van de weg krijgt de inrichting van gehele gebied een kwaliteitsimpuls. De maatregelen, vastgelegd in het zogeheten kwaliteitsprogramma, richten zich op natuur, water, recreatie en geluid. Rond Rozenburg wordt bijvoorbeeld een landschapspark ingericht waar ruimte is voor wandelaars en sportvoorzieningen. De nieuwe weg, die in de periode 2022-2024 open gaat voor het verkeer, is 4,2 kilometer lang en loopt vanaf de A20 ten westen van Vlaardingen tot aan de A15 aan de oostkant van Rozenburg. Het gaat om een complex project waarbij de weg op twee plekken ondergronds gaat lopen. Via de ongeveer 950 meter lange Blankenburgtunnel loopt de verbinding onder de Nieuwe Waterweg/het Scheur en aan de noordzijde komt een landtunnel van ongeveer 510 meter, de Aalkeettunnel. De wegverbinding wordt ontworpen als een autosnelweg met drie rijstroken per rijrichting.

Spoorlijn Roodeschool - Eemshaven De provincie Groningen wil de trein van Groningen naar Roodeschool in de toekomst een aantal keren per dag laten doorrijden naar de Eemshaven. In de Eemshaven moet de nieuwe trein aansluiten op de boot naar Borkum.

De URBAN-I onderscheidt zich van andere EN1433-I-type goten doordat het geen brede betonnen wand heeft die aan het oppervlak zichtbaar is, maar alleen een smal stalen randje laat zien tussen de bestrating en het sierlijke designrooster.

Infra Intercodam Infra is specialist op het gebied van infrastructuur, grondweg- en waterbouw en ruimtelijke inrichting. Hiertoe adviseert Intercodam onder andere gemeenten, aannemers en ingenieurs, en biedt totaaloplossingen op het gebied van Goten (goten, grachtelementen en kabeltrekputten), Spelen en Sport (speeltoestellen, valbrekende vloeren en tegels), Verkeer (verkeersdrempels, bussluizen, midden- en zijgeleiders en parkeeroplossingen), GWW (asfaltwapening, graslandwapening, funderingswapening en open verharding) en Dakbestrating (parkeerdaksystemen, daktegels, tegeldragers en drainagematten). Daarnaast is Intercodam Infra leverancier van de SLAMdam, een zeer flexibel en snel toe te passen, tijdelijke waterkering van duurzaam rubber.

| 49

Journaal BAM bouwt parkeergarage en fietsenstalling bij station Wijchen BAM heeft de opdracht gekregen voor de bouw van de parkeergarage en fietsenstalling bij het station in Wijchen. Wethouder Rob Engels en BAM Infra directeur Leendert Klink hebben de overeenkomst voor de bouw ondertekend.

De parkeergarage biedt ruimte aan 220 auto’s. Voor acht elektrische auto’s komt er een oplaadpunt. De parkeergarage komt 1,5 meter dieper in de grond te liggen dan in eerdere plannen werd aangegeven. Boven de parkeergarage komt een fietsenstalling voor 1.000 fietsen, ruim 600 plekken meer dan er nu aan de zuidkant zijn. Het dak van de fietsenstalling komt straks niet uit boven het dak van het bestaande stationsgebouw. De bovenkant van de fietsenstalling bestaat helemaal uit zonnepanelen. Hiermee wordt 70% van de energie op die nodig is voor het gebruik van de parkeergarage.

Overmat Academie Wilt u aan de slag met de schuurmachines en bijbehorende producten van Overmat? Op donderdag 19 en vrijdag 20 november organiseert Overmat Industries opnieuw een interessante Overmat Academie voor professionals.

Tijdens deze tweedaagse bijeenkomst in de showroom en demoruimte van Overmat in Waspik komen de fijne kneepjes van het schuren, polijsten, opruwen, etc. van verschillende soorten vloeren aan bod, waaronder het schuren en polijsten van beton, frezen, opruwen en verwijderen en het schuren en polijsten van natuursteen.

Wilt u deze Overmat Academie graag bijwonen? Meld u dan nu aan. De kosten bedragen 300 euro per persoon, inclusief 1 overnachting, 1 ontbijt, 2 lunches en 1 diner. Belangstellenden vinden meer informatie en een aanmeldformulier op www.overmat.nl

Waterpasserende straatbaksteen Drainflow Straatbaksteenfabrikant Bylandt heeft op de Dag van de Openbare Ruimte de Drainflow gepresenteerd, een waterpasserende straatbaksteen in keiformaat die volop keuzevrijheid biedt. De Drainflow maakt geen onderdeel uit van een totaalconcept, waardoor opdrachtgevers vrij zijn in de keuze van de fundering en de partners waarmee zij willen samenwerken. Om wateroverlast door extreme regen in stedelijke gebieden het hoofd te bieden, vormt het afkoppelen of niet aansluiten van hemelwater steeds vaker het uitgangspunt

in gemeentelijke rioleringsplannen. Waterpasserende bestrating met Drainflow straatbakstenen is een aantrekkelijk alternatief voor kostbare ondergrondse infiltratiesystemen. Het hemelwater wordt ter plekke afgekoppeld, zonder dat de aanleg van een apart riool noodzakelijk is. Resultaat is een authentiek en hoogwaardig straatbeeld waarin kolken en goten ontbreken.

Drainflow gebakken straatbakstenen hebben een vellingkant en zijn aan de kopse zijden voorzien van een uitsparing. Hierdoor passeert langs de Drainflow circa 40 procent meer water dan bij het normale keiformaat. Dit is vastgesteld door onafhankelijk onderzoek van de Stichting Technisch Centrum voor de Keramische Industrie (TCKI). Bylandt levert de Drainflow in de kleur rood. De waterpasserende straatbakstenen zijn ook verkrijgbaar in pakketten voor mechanisch bestraten, in de gangbare verbanden.

Duurzaam initiatief voor waterkrachtcentrale Een nieuwe waterkrachtcentrale in de rivier De Dommel nabij Sint-Michielsgestel levert binnenkort duurzame energie voor ongeveer 200 huishoudens.

Als stroomgenerator wordt hierbij gebruik gemaakt van een Landustrie vijzel, oftewel de schroef van Archimedes. Deze vijzel met een doorsnede van 4 meter verwerkt 10.000 liter water per seconde en levert jaarlijks gemiddeld 600.000 kWh aan groene stroom.

Het project Dommelstroom Waterkrachtcentrale is een particulier initiatief van Jan en Bram Taks, vader en zoon, die vanaf 2011 het idee vaste vorm geven. Samen zijn zij de Duurzame Energie Coöperatie Dommelstroom gestart die door crowdfunding de benodigde financiële middelen voor de bouw van dit unieke project vergaart. De rijksoverheid en de gemeente Sint-Michielsgestel dragen beide bij aan het project in de vorm van subsidie.

Het betreffende Waterschap De Dommel is vanaf het begin betrokken bij het initiatief en heeft de benodigde vergunningen afgegeven.

De nieuwe waterkrachtinstallatie is zo ontworpen dat geen inbreuk wordt gedaan aan de natuurlijke omgeving en dat passerende vissen geen hinder ondervinden van de vijzel. Ook is in het ontwerp rekening gehouden met het voorkomen van eventuele geluidsoverlast door het stromende water.

Laatste etappe spoorvernieuwing Utrecht Centraal Utrecht Centraal is het spoorknooppunt van Nederland. Om in de toekomst veilig en soepel meer treinen te kunnen laten rijden van en naar Utrecht, vernieuwt ProRail de sporen rondom het station. Tijdens de laatste etappe

eid veiligh iteit kwal aa m duurz en ndig desku uwbaar betro

brandstof-efficiënt werken in de bouw

www.bmwt.nl

50 |

BMWT-Verenigingslogo

Journaal moet er nog hard worden gewerkt. 2016 is het jaar van de grote ombouw van het emplacement Utrecht. Aan de noord- en zuidzijde van Utrecht Centraal worden sporen en bovenleiding vernieuwd en van een nieuw beveiligingssysteem voorzien. Er komen nieuwe perronkappen en perrons worden verbreed om meer ruimte te maken voor reizigers. Het aantal sporen van Utrecht Centraal naar Utrecht Lunetten gaat van vier naar acht. De nieuwe dive-unders bij Utrecht Lunetten worden in gebruik genomen zodat treinen elkaar niet meer hoeven te kruisen. Station Utrecht Vaartsche Rijn wordt in gebruik genomen, net als de Moreelsebrug ten zuiden van Utrecht Centraal.

Het spoorknooppunt Utrecht is eind 2016 klaar voor de toekomst. De sporen rond Utrecht Centraal zijn dan grotendeels vernieuwd en in rechte banen gelegd en er zijn twee nieuwe sporen bijgebouwd. Daarmee is er meer ruimte op het spoor voor reizigers- en goederentreinen. Op vernieuwde, brede perrons is meer ruimte voor de reizigers. Utrecht heeft natuurlijk al een moderne Verkeersleidingspost en eind 2016 heeft Utrecht Centraal ook een vernieuwd station. Geschikt voor 100 miljoen reizigers per jaar.

Wegenbouw blijft achter bij files

in 2003, 2008 en 2012 was er te weinig geld. De minister trok toen extra geld uit. Minister Schultz zegt nu dat ze niet alle onderkende risico's op voorhand wil dekken, maar dat ze het budgettekort op zal lossen door geld te gebruiken dat bestemd was voor latere jaren. De Algemene Rekenkamer vindt het ‘zorgelijk’ dat zij geen concrete maatregelen noemt. Door een toekomstig budget te gebruiken zouden er in de toekomst opnieuw tekorten kunnen ontstaan.

Zeeuwse primeur voor proefvlak bio-asfalt Begin oktober werd het eerste proefvlak bio-asfalt uit lignine, aangelegd op een 100 meter lang proefvak in Zeeland, officieel geopend. De bitumen in het asfalt bestaat niet langer uit aardolie, maar is voor de helft vervangen door de hernieuwbare grondstof lignine. Als deze houtachtige stof zich bewijst in het wegdek, dan ligt er een flinke markt voor bio-asfalt in het verschiet.

In anderhalf jaar tijd slaagden onderzoekers van Wageningen UR Food & Biobased Research er in samenwerking met het Asfalt Kennis Centrum (AKC) in om het idee om lignine in te zetten als bitumenvervanger, in de praktijk te brengen. Met Zeeuwse partners, waaronder aannemingsbedrijf H4A, Zeeland Seaports en Economische Impuls Zeeland, werd vervolgens besloten tot de realisatie van het proefvlak in het Zeeuwse Sas van Gent.

Om te voorkomen dat in de toekomst een nieuw verkeersinfarct ontstaat, moet er meer regie komen in de aanpak van het wegennet. Dat vindt Bouwend Nederland. Volgens infradeskundige Richard Mulder is het te veel ‘pleisters plakken’, vooral in het onderliggende wegennet. Maxime Verhagen trok dit jaar al eerder aan de bel over het uitblijven van grote projecten in het provinciale wegennet. Het is vooral een geldkwestie, zegt Mulder. “De wil om het aan te pakken is er wel, maar er is gewoon te weinig geld beschikbaar gesteld.”

400 miljoen extra nodig voor Hoofdvaarwegennet Er is de komende vier jaar 400 miljoen euro extra nodig voor het onderhoud van de hoofdvaarwegen in Nederland. Het gaat om de vaarwegen en de bijbehorende objecten, zoals bruggen en sluizen. In een rapport van de Algemene Rekenkamer staat dat ook na 2020 er risico's zullen blijven voor de instandhouding van het Hoofdvaarwegennet.

De Algemene Rekenkamer waarschuwt dat budgettekorten leiden tot achterstanden in onderhoud, met het risico dat het financieel tekort nog meer oploopt. Het scheepvaartverkeer zou daarvan hinder gaan ondervinden. Ook

Jaarlijks is er zo’n 400 tot 500 duizend ton bitumen nodig. Het geheel of gedeeltelijk vervangen van deze nu nog op aardolie gebaseerde stof door lignine, levert dus een enorme duurzaamheidswinst op. Van lignine zijn grote hoeveelheden oneindig beschikbaar. De stof waaraan planten hun stevigheid ontlenen, komt vrij bij de productie van pulp in de papierindustrie en is een minstens zo omvangrijke reststroom bij de productie van tweede generatie biobrandstoffen (ethanol).

De proef in Zeeland duurt in totaal twee jaar. Het project is mogelijk gemaakt dankzij financiële steun van de Provincie Zeeland en het ministerie van Economische Zaken.

N381 geheel dubbelbaans De N381 in Friesland moet eind 2019 een dubbelbaans autoweg zijn tot aan de kruising Oosterwolde-Zuid, vinden gedeputeerde staten. Het kost wel 25 miljoen euro extra. Begin 2017 zou het meerwerk tussen Donkerbroek en Oosterwolde aanbesteed kunnen worden, verwacht gedeputeerde Sietske Poepjes. Later dat jaar kan dan het werk beginnen. Provinciale staten besloten in 2010 dat de nieuwe N381 van Drachten tot de kruising met 't West in Donkerbroek dubbele rijstroken moest krijgen. De 7 kilometer van Donkerbroek tot Oosterwolde-Zuid zouden enkelbaans blijven, omdat de drukte verdubbeling niet rechtvaardigde.

| 51

BEDRIJFSREPORTAGE

Tekst: Patrick Mulders Beeld: ArcelorMittal

Innovatie in damwanden: Breder, lichter, en dus economischer Een nieuwe mijlpaal is aangebroken in de geschiedenis van de damwand: ArcelorMittal lanceert de volgende generatie van AZ damwandplanken, de AZ-800 serie. De AZ-800 profielen zijn breder, wat een snellere installatie mogelijk maakt, en zijn bovendien lichter. Beide voordelen brengen een kostenbesparing met zich mee.

Geluidsscherm Randweg A2 Eindhoven.

Al ruim een eeuw lang worden stalen damwanden gebruikt in talloze toepassingen, van diepzeekades tot geluidschermen, van ondergrondse parkeergarages tot hoogwater beschermingssystemen. Omdat damwanden relatief waterdicht zijn, worden ze ook veelvuldig toegepast in tijdelijke kistdammen.

TECHNISCHE UITDAGING De ontwikkeling van de nieuwe profielen was een complexe technische uitdaging voor de walserij en de R&D-afdeling van ArcelorMittal.

Vele numerieke simulaties, proefwalsingen, laboratoriumonderzoeken en in-situ heiproeven waren benodigd om de juiste vormen te selecVraag onze leaflet ‘The next generation of AZ sheet piles’ aan.

52 |

BEDRIJFSREPORTAGE

'De aannemer kan besparen op installatiekosten' teren, die vloeiend in de grond getrild en/of geheid kunnen worden en tegelijkertijd voldoen aan de ontwerpcriteria van de Europese normen.

Om de productie van bredere damwandprofielen mogelijk te maken, zijn aanzienlijke investeringen gedaan in de walserij. Zo is in juli een gloednieuwe ‘straightener’ geïnstalleerd.

Innovatie is de sleutel tot het behoud van de leiderspositie van ArcelorMittal als staalleverancier en voorkeurspartner. Door voortdurend het kwaliteitsniveau te verhogen en te voorzien in de behoeften van de markt, genereert ArcelorMittal tevreden en trouwe klanten. De ontwikkeling van de AZ-800 serie is dan weliswaar geen eenvoudige, maar wel een logische stap voor de wereldwijde leider in warmgewalste damwanden.

GEOPTIMALISEERDE GEOMETRIE De AZ-800 profielen bieden verschillende voordelen. Ze zijn breder en profiteren van een geoptimaliseerde geometrie: een kleinere lijfdikte in combinatie met een toename in de hoogte en flensdikte leiden tot lichtere damwandprofielen.

Vergeleken met de bestaande range kan de gewichtsbesparing van een AZ-800 profiel (op basis van vergelijkbaar weerstandsmoment) oplopen tot meer dan 10%. Daarnaast kan de aannemer besparen op de installatiekosten. De toegenomen breedte vermindert het vereiste aantal profielen en stelt de aannemer in staat om de wand sneller te installeren. Verder zijn de AZ-800 profielen geschikt voor alle grondsoorten, waarbij zij een goede heibaarheid vertonen ten opzichte van de AZ-700 range, en kunnen ze worden aangebracht met standaard heimaterieel.

Naast de AZ-800 serie zal ArcelorMittal de ‘highend’ van de bloeiende AZ-700 serie uitbreiden door de introductie van twee nieuwe secties. De AZ 30-750 is een exclusiviteit in de 3.000 cm3/m range, waardoor ontwerpers meer flexibiliteit krijgen. De AZ 50-700 is ‘s werelds sterkste damwand met een gewichtsbesparing van 6% ten opzichte van de bestaande AZ 50.

De AZ25-800 en de AZ30-750 zijn reeds in productie genomen en beschikbaar. De AZ20800 en de AZ50-700 volgen in het eerste kwartaal van 2016.

Heiproef nieuwe AZ800 serie in Limelette, België.

ONEINDIG De Belval mill in Luxemburg is de enige 100% ‘dedicated’ damwandwalserij in de wereld die al decennia lang het voortouw neemt in de damwandindustrie. Productie vindt plaats uit 100% gerecycled staal dat oneindig kan worden hergebruikt.

Elk profiel kan meerdere malen worden gebruikt, kan 1 millimeter worden op- en afgewalst en is beschikbaar in hoge staalkwaliteiten.

plank werd in het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw geïntroduceerd: onmiskenbaar een doorbraak in de funderingswereld. In 2004 innoveerde ArcelorMittal opnieuw met het eerste profiel van de AZ-700 serie, een damwandplank met een breedte van 700 millimeter. En in 2015 is er dus wéér een nieuwe mijlpaal gerealiseerd in de geschiedenis van de damwand: de volgende generatie van AZ damwandplanken, de AZ-800 serie.

De Belval walserij begon meer dan 100 jaar geleden al met de productie van stalen damwanden.

Hoewel de eerste profielen smal en zwaar waren, was het in die tijd een uitzonderlijke prestatie om damwanden te walsen met sloten. Door innovaties in zowel de walstechnologie, als het heimaterieel evolueerde de geometrie van de damwand geleidelijk. De eerste 630 millimeter brede AZ damwand-

Wilt u een geoptimaliseerde complete stalen funderingsoplossing, inclusief projectmanagement entechnische assistentie in ontwerp en installatie, neem dan contact op met Projects Europe. Wij bieden de meest efficiënte, economische en innovatieve funderingsoplossingen aan, en vertellen u graag nog veel meer over de AZ-800 serie en hoe u hiermee kosten kunt besparen. ❚

| 53

DE PEN

Anoek van den Boomen Manager Human Resources en Communicatie, Van Hattum en Blankevoort, een VolkerWessels onderneming

Iedereen in zijn kracht “Ik sta nu in mijn kracht”. Een uitspraak die ik steeds vaker om mij heen hoor nu wij bij Van Hattum en Blankevoort, een VolkerWessels onderneming, werk maken van persoonlijke ontwikkeling. Medewerkers geven aan dat zij beter weten wie ze zijn, waar ze energie van krijgen (en ook waar niet van) en wat zij nodig hebben van hun collega’s en leidinggevenden. Het vergt lef om open te vertellen wat je wel en niet wilt, ongeacht de functie die je hebt. Om je niet afhankelijk te maken van de ander, maar zelf je koers te bepalen.

nemen (verwachtingen uitspreken, argumenteren, aanspreken), ruimte geven (vragen stellen en luisteren) en ruimte delen (behoeften uiten en kwetsbaar opstellen). Je kan het altijd en overal in contact met een collega, maar ook met een klant, gebruiken. Alle leidinggevenden binnen VolkerWessels hebben 360 graden feedback opgehaald. De meesten van hen kregen terug dat ze veel ruimte innamen, stelling nemen en zenden. Behalve als het gaat om complimenten uitdelen, dat mag wel vaker. Herkenbaar?

En om dat wel in dialoog met de ander te doen. Omdat een organisatie toch een systeem is waarin individuen met elkaar een mooi resultaat neerzetten. In ons geval, prachtige iconische kunstwerken die het landschap van Nederland bepalen. Kunstwerken die onszelf zullen overleven. We zijn er trots op, op dat vakmanschap. Met technisch vernuft en creativiteit leggen we verbindingen aan tussen mensen. We geven ze letterlijk de kans om bij elkaar te komen.

Wat mij dit leert over talentontwikkeling is dat het een groot verschil kan maken. Door vragen te stellen aan de ander en te luisteren, maar ook door te delen wat er in jou omgaat, wat jij moeilijk vindt en waar jij hulp bij nodig hebt. Is dat even een partij moeilijk! Daar zijn we niet van. We zijn van het problemen oplossen en brandjes blussen, van snel schakelen en veel doen.

Een dergelijk gesprek heeft slow motion tijd nodig, met aandacht bij de ander zijn, voor hem en voor jou. Eerlijk zijn, niet er om heen praten, maar to the point komen. Want je weet het wel.

Maar hoe doe je dat in een organisatie, bij elkaar komen? Dat is waar het echt mensenwerk wordt. VolkerWessels werkt met de beste mensen en investeert bewust in die belangrijkste bron. Het begint al bij de basis. Ondernemerschap laag in de organisatie. Dat geeft ruimte om te zijn wie je bent en neer te zetten wat je kunt. Verantwoordelijkheid nemen en iets nieuws beginnen.

Ook gaan we voor integraal samenwerken. Niet door alles te centraliseren en vanuit een ivoren toren te besturen. Maar door decentraal elkaar te ontmoeten, ieder in zijn eigen kracht. Jij kan iets, wat ik nodig heb. En andersom, heb ik jou wat te bieden. Maar ook door scherp te zijn naar elkaar, we willen ook niet voor elkaar onder doen. Gezonde bewijsdrang in de bedrijven. Zonder wrijving geen glans, toch?

En dan is daar het goede gesprek (www.goedingesprek.org), waarin iedereen dezelfde taal leert spreken aan de hand van een eenvoudig model. Ruimte

54 |

En als we dat nou doen, dan gaan er ogen stralen. Dan willen mensen leren en hun bijdrage leveren. Dan nemen ze verantwoordelijkheid voor zichzelf en daarmee ook voor de organisatie. Dan werken we met de beste mensen.

Mijn droom is dat alle mensen deze bijdrage willen en kunnen leveren, niet alleen bij ons, maar in heel Nederland. Iedereen doet mee. Ons bedrijf heeft net als anderen in de markt een uitdaging op het gebied van Social Return.

Ik geloof niet in een politiek gedreven quotumregeling. Want zeg nou zelf, daar kom je toch niet van in je kracht? Nee, elk individu in ons land verdient het om zijn passie te leven, en wij hebben de kans om daarin het verschil te maken. ❚ De Pen wordt doorgegeven aan Arjen Ravesloot van GEJA Werkprojecten.

DE PEN

| 55

HOUTEN | Dag van Verkeer & Mobiliteit

Tekst: Expoproof Beeld: Dirk Vertommen

DAG VAN VERKEER & MOBILITEIT Op donderdag 26 november 2015 vindt in Expo Houten de tiende editie van de Dag van Verkeer & Mobiliteit plaats, een vakbeurs gericht op de Nederlandse markt waar de nieuwste ontwikkelingen over verkeer, mobiliteit en parkeren de revue passeren. In 2014 was de beursvloer volledig uitverkocht en daar stevent de beursorganisatie volgens Marc de Winter van ExpoProof dit jaar ook weer op af.

De Dag van Verkeer & Mobiliteit is de grootste Nederlandse vakbeurs met kennis- en inspiratiesessies over verkeerstoepassingen, mobiliteitsoplossingen en parkeren. Op de beursvloer presenteren zich honderden exposanten met producten en diensten binnen de sectoren: Wegaanleg & Onderhoud, Verkeersdoorstroming, Verkeerskundig advies, Verkeersmeubilair, Mobiliteitsmanagement, Parkeren, Openbaar vervoer, Fietsparkeren en Verlichting.

INSPIREREN In 2014 bezochten 1.700 geïnteresseerde vakgenoten de Dag van Verkeer & Mobiliteit. Sinds

56 |

'We werken toe naar een samenleving waarin ‘slimme mobiliteit’ een belangrijke rol gaat spelen' de eerste editie in 2005 wordt de Nederlandse editie van de beurs georganiseerd door beursorganisator ExpoProof. “Deze dag staat bekend als een sfeervol en professioneel evenement en wordt door bezoekers en exposanten gezien als een vast jaarlijks ontmoetingsmoment voor iedereen

die beroepsmatig te maken heeft met verkeer en mobiliteit,” zegt De Winter. “Ook dit jaar belooft het weer een bomvolle editie te worden met voldoende inspiratie voor de overheid (gemeente, provincie, waterschap en rijksoverheid) en voor verkeersprofessionals uit het bedrijfsleven. Zo

HOUTEN | Dag van Verkeer & Mobiliteit

'Het dichtbevolkte Nederland is de ideale kweekvijver en proeftuin voor innovatieve concepten voor mobiliteit' is ook Bouwend Nederland met vier aannemers aanwezig om de laatste innovaties en technieken in de wegenbouwsector te presenteren.”

van schadelijke uitstoot. Het dichtbevolkte Nederland is de ideale kweekvijver en proeftuin voor innovatieve concepten voor mobiliteit.”

IDEALE KWEEKVIJVER

SLIMME MOBILITEIT

De letterlijke definitie van verkeer is ‘de verplaatsing van mensen en objecten op de openbare weg’. De Winter: “Onze verkeersinfrastructuur verbindt het verkeer met voorzieningen in een wijk of gebied, waardoor het goed kan functioneren.

Deze voorzieningen (producten en diensten) vinden bezoekers allemaal terug op de beursvloer.

De infrastructuur binnen ons land heeft behoefte aan moderne technologische oplossingen voor het verbeteren van de verkeersveiligheid, het reduceren van verkeersopstoppingen en het beperken

We werken toe naar een samenleving waarin ‘slimme mobiliteit’ een belangrijke rol gaat spelen, meent De Winter. “Het wegnemen van de kloof tussen vraag en aanbod staat hierbij centraal.

De Dag van Verkeer & Mobiliteit biedt hier een platform voor. Diverse leveranciers presenteren hun producten en diensten binnen dit kader.”

Parkeergelegenheid is ook een essentieel onderdeel van de verkeersinfrastructuur. “Bereikbaarheid en parkeren zijn cruciaal in de openbare

ruimte. Parkeren kan de doorslaggevende factor zijn voor een verkeersdeelnemer in het maken van een reis naar een bestemming om te wonen, recreëren, winkelen of werken. De Dag van Verkeer & Mobiliteit toont nieuwe visies, mogelijkheden en technieken maar ook concrete oplossingen voor elke parkeervraag. Denk hierbij aan parkeervoorzieningen zoals straatparkeren, parkeergarages en parkeerterreinen voor auto’s en fietsen.”

LEZINGEN De organisatie van de Dag van Verkeer & Mobiliteit heeft ook een interessant lezingenprogramma samengesteld. “De lezingen zijn vooral gericht op het uitwisselen van informatie,” zegt De Winter.

“Hoe pak je een bepaald project aan, waar loop je tegenaan en hoe los je eventuele problemen op? Aan de hand van praktijkgerichte projectvoorbeelden passeren actuele thema's de revue.”

Bezoekers kunnen de lezingen gratis bijwonen, mits vooraf aangemeld tijdens het registreren voor de gratis toegangskaart op de website van de beursorganisatie. In de aanloop naar de beurs wordt het lezingenprogramma verder ingevuld en gepresenteerd op de website. ❚

| 57

EXPOSANTENLIJST DEELNEMERSLIJST PER 22-10-2015 • ABR Traffic Services 1.608

• Isolectra 2.083

• Phoenix Contact 2.067

• Swarco Nederland 2.012

• Active Roads 2.114

• ITS Paviljoen 1.920

• PMF Stalen Masten 2.007

• Taxameter Centrale 2.036

• Adviesbureau Kusters 2.121

• Kaal Masten 2.099

• Pol Heteren 1.907

• Team FAST 2.081

• Adviesbureau Ronnico 1.709

• Keypoint Consultancy 2.087

• Polyciviel 2.051

• Technolution 2.091

• Agendum 2.061

• Klaver Fietsparkeersystemen 2.080

• Possehl Aannemingsmaatschapij 2.044

• Tjinco 1.609

• Alphatron Security Systems 2.022

• Knipscheer Infrastructuur 1.613

• PowerCast 2.047

• Traff-ISS 2.004

• Andes 2.119

• Ko Hartog Verkeerstechniek 2.014

• Primadoor 2.019

• Traffic Service Nederland 1.806

• Anker Stuy Verven 2.123

• KOAC•NPC 2.024

• PrivaPark Nederland 2.019

• Traffic Support 2.013

• Antea Group 2.117

• Koers Handel 2.074

• PTV Group 1.716

• Universiteit Hasselt - Instituut voor Mobiliteit 1.715

• Arane Adviseurs in verkeer en vervoer 1.712

• Light Surface Control 2.051

• PUTkast 2.026

• V-tron 1.719

• ARVOO Imaging Products 2.060

• Locatienet 1.716

• Q-Free 2.109

• Vakblad Verkeer in Beeld 1.900

• ASTRIN 1.611

• Lodige Benelux 2.118

• Q-Free TDC 2.109

• Valmont Nederland 2.128

• Avedko 2.055

• Megaborn 2.110

• Q-Lite 2.016

• Van Haagen Dynamische Beveiligings Systemen 2.086

• Ballast Nedam Geluidwering 1.613

• Met Graumans 1.705

• Radarxense 2.033

• Van Rens mobiliteit 2.092

• Be-Mobile 2.068

• Mobidot 1.912

• Rational Products 2.049

• Veilig Verkeer Nederland 1.605

• BonoTraffics 1.913

• Montad Elektrotechnisch Adviesbureau 2.004

• Redubel 1.613

• Veringmeier Verkeersmanagement 2.127

• Bordbusters 2.077

• Nationale Fiets Telweek 1.812

• Rei-Lux Benelux 2.112

• Versluys Groep / Versluys Verkeerstechniek 1.905

• Bouwend Nederland 1.613

• NDW Nationale Databank Wegverkeersgegevens 1.718

• Rittal 2.066

• Vexpan 1.810

• Brimos 2.088

• Nedap 2.111

• SICK 2.029

• VIA 1.713

• BUKO Infrasupport 2.043

• Nimera 1.616

• Spark 1.906

• Via van Dalen 2.017

• Bureau de Groot Volker 1.814

• NIVOO Verkeer 2.100

• SPIE Nederland 2.032

• Vialis 2.028

• BURO DB 1.805

• Nobralux 2.096

• ST&D Apeldoorn 2.124

• Vioss 2.004

• CatchSystems 2.084

• NOVI Verkeersacademie 2.125

• STEGO Nederland 1.908

• Wattel Verkeerstechniek 1.805

• Chain Technical Professionals 2.131

• Parkeer24 1.900

• Straalbedrijf van Gompel 2.023

• Westzuidwest 1.805

• CIVINET Nederland Vlaanderen 2.095

• Parts United 1.710

• StreetPrint Nederland 1.721

• Wolters MABEG 1.911

• Connected Strategische Veranderingsprocessen 1.813

• Philips Lighting 2.046

• Struyk Verwo Infra 2.057

• Ziut 2.040

• Connecting Mobility 1.717 • Connection Systems 2.054 • CROW 2.050

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

KOFFIE

• CycloMedia Technology 2.122 • DAT.Mobility 1.809

.

KOFFIE

• Data Display Nederland 2.018

.

• DataCollect Traffic Systems 1.909 • De VerkeersInformatieDienst 2.010

.

.

.

. .

. . .

• Delta Products 2.075

.

.

. .

.

.

.

.

.

.

. .

.

.

.

• designworkplan 1.714 • Draka Kabel 2.006

.

.

• Dufec 2.048 • Dura Vermeer Beton- en Waterbouw 1.613

.

.

.

.

.

.

TERRAS

.

TERRAS

.

• EBO van Weel 2.020

.

.

.

.

.

.

. .

• Eldra 2.082 • ERDI Verkeerstechniek 2.009 • Fabema Mobile Ampelsysteme 1.910

.

• Falco 2.115 • Ferro-Fix Roer 2.094

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. .

.

. .

.

.

.

• Fijen TMLE 1.706 • Finder Relais Nederland 2.070

TERRAS

.

.

.

.

.

.

• FLIR Systems 2.093 • GATSO 2.021 • Geran Handel 2.113 • Gijsbers Consultancy 1.805

. .

.

.

.

• GraaffTraffic 1.805

.

.

.

CATERING .

.

.

.

.

.

.

• HIG Traffic Systems 2.002

.

.

. LEZINGEN

• GRIP Road Inspection 2.030 • Heijmans Wegen Wegspecialismen 1.613

.

.

.

• Hoeflake Infratechniek 2.004

.

.

.

.

.

.

.

.

.

• Holland Scherm 1.613

.

• HR Groep 2.088 • Imtech Traffic & Infra 2.038 • INCAA Computers 2.008

.

.

.

. .

• Infrasite 2.000 • Installatie Groep Spijkenisse 2.116

.

. .

.

INGANG

.

• Inter Visual Systems 2.052 • Intercel 2.056

. .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

TERRAS

.

• Intrima 2.034

.

.

KOFFIE

CATERING

58 |

.

.

.

.

GERESERVEERD BESCHIKBAAR

IJMUIDEN | Nieuwe zeesluis

Tekst: Ir. Arne van der Hout, Deltares Beeld: Deltares

SCHAALMODELONDERZOEK NIVELLEERSYSTEEM Na bijna 100 jaar is de Noordersluis in IJmuiden aan vervanging toe. Een nieuwe grotere zeesluis moet ruimte bieden aan steeds groter wordende zeeschepen en hiermee de bereikbaarheid van de haven van Amsterdam verbeteren en de economie in de regio stimuleren.

Niet alleen vanwege de omvang een uitdagend werk, want tijdens de bouw moeten zowel de wegverbinding over het sluizencomplex als het sluizencomplex zelf zo veel mogelijk ongehinderd bereikbaar blijven. binnen de gestelde limieten blijven. Figuur 1 toont de voorlopige lay-out van de sluis tijdens de contractvoorbereiding. Het maatgevende schip voor het ontwerp van het nivelleersysteem is een bulkcarrier met een lengte van 330 meter en een breedte van 52 meter. De maximale diepgang van de schepen is beperkt tot 13,75 meter in zout water vanwege kanaalbeperkingen.

Figuur 1: Voorlopige lay-out in de contractvoorbereiding.

Er wordt dus gebouwd met weinig ruimte. De aanleg start begin 2016. De nieuwe sluis is naar verwachting in 2019 beschikbaar voor de scheepvaart. De komende jaren werkt aannemersconsortium OpenIJ aan de nieuwe sluis, die 70 meter breed, 500 meter lang en 18 meter diep zal worden. De zeesluis in IJmuiden wordt hiermee de

grootste zeesluis van Europa/de wereld. In 2014 en 2015 is een uitgebreid waterloopkundig onderzoek uitgevoerd bij Deltares ten behoeve van het referentieontwerp van het nivelleersysteem van de Nieuwe Zeesluis van IJmuiden. Het hoofddoel van dit onderzoek was het vaststellen van de haalbare nivelleertijden, waarbij de krachten op de schepen

Een zeer belangrijke randvoorwaarde is het dichtheidsverschil, aangezien de sluis zich op de overgang van zout water naar zoet (brak) water bevindt. Het maximale dichtheidsverschil bedraagt circa 20 kg/m3.

SCHAALMODEL Het hydraulisch ontwerp van twee nivelleersystemen is getoetst in een schaalmodel van de sluis, met een schaal van 1:40. ›

NIET REFLECTERENDE BEGRENZING ZOUTWATER MIXER

SLUISKOLK

Figuur 2: Opzet schaalmodel, 1:40.

NIET REFLECTERENDE BEGRENZING

| 59

IJMUIDEN | Nieuwe zeesluis

Figuur 3: Sluiskolk met schip.

In het referentieontwerp zijn twee nivelleersystemen beschouwd: openingen in de sluisdeuren en omloopriolen in de sluishoofden. Het volledige nivelleerproces wordt gemodelleerd in het schaalmodel, inclusief de kolkuitwisseling na het openen van de deur. Hierbij worden alle relevante stromingsverschijnselen automatisch meegenomen. De uitkomsten van het schaalmodelonderzoek worden onder andere gebruikt om numerieke modellen te valideren en vice versa helpen deze numerieke modellen bij de interpretatie van de metingen. De opzet van het schaalmodel is getoond in Figuur 2 en foto’s van de proefopstelling in Figuren 3 en 4.

Enkele belangrijke parameters die zijn gemeten: 1) Waterstand: tijdens het nivelleren zijn de waterhellingen in de kolk een maat voor de krachten op het schip, 2) Waterdichtheid: uit de dichtheidsverticalen kunnen de dichtheidskrachten op het schip worden bepaald, 3) Krachten: in het horizontale vlak worden de langs- en dwarskrachten en het giermoment op het schip gemeten.

Tijdens het schutproces mogen de krachten op het afgemeerde schip in de kolk niet te hoog oplopen, omdat als gevolg hiervan de afmeerlijnen kunnen worden overbelast (met kans op lijnbreuk) en/ of de bewegingen van het schip te groot kunnen worden. Dit kan leiden tot gevaarlijke situaties, die dienen te worden voorkomen. De nivelleertesten met dichtheidsverschil toonden aan dat de dichtheidskrachten op het schip aanzienlijk zijn en kunnen leiden tot het overschrijden van de toelaatbare krachten. Tijdens de kolkuitwisseling blijken de krachten op het schip het grootst. Op grond van de resultaten van het onderzoek zijn de contracteisen ten aanzien van de nivelleertijden aangepast. Uitgaande van deze aangepaste eisen is de sluis aanbesteed. â?š

60 |

Figuur 4: Proefopstelling.

SAMENWERKINGSVERBAND Het project is een samenwerkingsverband van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de provincie Noord-Holland, de gemeente Amsterdam, Havenbedrijf Amsterdam NV en de gemeente Velsen. Dit project wordt medegefinancierd vanuit het TEN-T programma van de Europese Unie.

Meer informatie over het project op www.rijkswaterstaat.nl/zeesluisijmuiden

ADVERTORIAL

Tekst & beeld: Bia

Nieuwe serie hydraulische graafmachines Komatsu, ‘s werelds grootste constructeur van hydraulische graafmachines, brengt zijn Serie 10 nieuwkomers op de markt. Het gaat om de modellen PW148-10 en PW160-10 in het machinesegment van 14 en 18 ton. Ze zijn uitgerust met gecertificeerde Komatsu EU Stage IIIB motoren met een vermogen van 91 kW/124 pk voor de PW148 en van 110 kW/150 pk voor de PW160. Met een beperkte uitstoot en een 8 procent lager brandstofverbruik tot gevolg.

Komatsu deed een beroep op zijn technologisch en vernieuwend vernuft om een milieuvriendelijkere, krachtigere en zuinigere motor te ontwikkelen. De motoren gaan vergezeld van de nieuwe Komatsu diesel oxidatiekatalysator (KDOC) die komaf maakt met de noodzaak tot regeneratie van de partikelfilters en de bediening van de motor vereenvoudigt, en van het EGR systeem (recirculatie van de uitlaatgassen). Alle essentiële onderdelen zoals de motoren, hydraulische pompen en kleppen worden exclusief door Komatsu ontworpen en vervaardigd. De graafmachines zijn voorzien van het hydraulische closed center load sensing systeem (CLSS) dat de HydrauMind efficiëntie tot een ongekend niveau optilt, met variabele snelheidsregeling en stationair draaien. Verder wijzen we nog op het EMMS monitoringsysteem dat de operator helpt om alle werkomstandigheden en vitale machinefuncties te beheren. Het PPC Power Control systeem is speciaal ontwikkeld voor werken met een graafmachine op banden en vergemakkelijkt het werk van de operator met behoud van een precieze controle van de uitrustingen. Een bijkomend hydraulisch circuit, 6 werkmodes en een 11” kleurenscherm waarop de eco-guidance tips de operator helpen om het brandstofrendement te evalueren en te verbeteren, behoren ook tot de highlights.

Net zoals alles Serie 10 modellen, bieden deze machines ongekende voordelen inzake machinebeheer, naast het comfort van een eersteklas cabine, een veilige en gebruiksvriendelijke werkomgeving, een panoramisch uitzicht en een verbeterde geluiddemping. Het onderhoud wordt vergemakkelijkt door de goede bereikbaarheid

van de onderdelen. Alle onderhoudspunten zijn rechtstreeks toegankelijk vanaf de grond: de smeerinrichtingen en filters zijn gegroepeerd voor een duurzame productiviteit. Deze machines zijn eveneens uitgerust met de nieuwste KOMTRAX® technologie die informatie omtrent de machine draadloos doorstuurt naar een beveiligde website.

Gegevens als werkuren, brandstofverbruik, locatie, alarmen en onderhoudswaarschuwingen worden

voor analyse naar de webapplicatie doorgestuurd.

De graafmachines genieten bovendien de ondersteuning van het Komatsu CARE onderhoudsprogramma dat geldt voor nieuwe KOMATSU EU Stage IIIB motoren, gedurende de eerste drie jaar of 2.000 werkuren. Het programma wordt in de fabriek geprogrammeerd en gesubsidieerd, en uitgevoerd door technici die een opleiding gekregen hebben bij de constructeur. ❚

| 61

Uw partner, met oplossingen.

• Verkoop van uitrustingen • Technische ondersteuning • Onderhoudscontracten

BIA nv/sa Rameistraat, 123 3090 Overijse

• Technische opleiding • Onderhoud • Project management

• Onderdelen • Logistiek • Financiêle dienstverlening

• Revisie van

machines en componenten

+32 (0)2 689 28 11 info.bel@biagroup.com belgium.biagroup.com

AnnonceServices2015_197x130mm.indd 1

20/01/2015 15:43:27

LTL Woodproducts Continuïteit door duurzaamheid.

Leyenaar Taapken Lamaker B.V. Kamerlingh Onnesweg 7, 4131 PK VIANEN Postbus 191, 4130 ED VIANEN Nederland

Tel. +31 (0) 347 374 844 Fax. +31 (0) 347 377 908 E-mail: verkoop@ltl.nl Internet: www.ltl.nl

ADVERTORIAL

Tekst & beeld: Bia

KOMATSU HIGH REACH DEMOLITION GRAAFMACHINE Deze PC490LC-10 HRD (High Reach Demolition) met een gewicht van 65 ton is bestemd voor sloopwerken en haalt een werkhoogte van 28 meter. Met de arm op volle hoogte en een sloopwerktuig van 3,35 ton haalt ze een maximaal bereik van 16,5 meter. Bovendien laat een nieuwe specificatie voor zware werken op matige hoogte toe werktuigen van 5 ton tot 17,4 meter hoog te gebruiken.

De machine voldoet aan de meest recente versie van de EN 474 Annex G norm voor machines die worden ingezet voor de sloop van gebouwen.

De uitrusting voor sloopwerken op grote hoogte omvat een voorgiek, een giekverlenging, een halve giek, een T-tussenstuk en een graafarm. De machine is eveneens voorzien van een hydraulisch systeem voor koppeling van de giek dat een snelle omschakeling van 'sloop' naar 'graaf' configuratie mogelijk maakt, evenals een cabine die speciaal aan sloopwerken is aangepast.

Zo beschermt het glas van voorruit en dak tegen felle inslagen en vallende voorwerpen. De cabine kantelt van 0 tot 30°, waardoor de operator de beste stand kan kiezen voor een optimaal zicht op het werk. De aandrijving gebeurt door een gecertificeerde Komatsu EU Stage IIIB common rail motor met een nettovermogen van 270 kW/367 pk. De onderdelen zijn gemakkelijk bereikbaar voor onderhoud, om dure stilstand te beperken.

Daarnaast wijzen we nog op het hydraulische closed center HydrauMind (CLSS) systeem en

het exclusieve EMMS systeem dat alle vitale en gebruiksfuncties van de machine beheert (preventief onderhoud, bijstand in geval van panne). Net zoals alle machines van de nieuwe generatie, is deze graafmachine uitgerust met de meest recente versie van het KOMTRAX systeem dat informatie met betrekking tot de machine draadloos doorstuurt naar een beveiligde website.

Gegevens als brandstofpeil, werkuren, locatie, alarmen en onderhoudswaarschuwingen worden voor analyse naar de Webapp verstuurd. De PC490LC-10 HRD geniet de ondersteuning van het Komatsu CARE onderhoudsprogramma dat geldt voor nieuwe KOMATSU motoren, gedurende de eerste drie jaar of 2.000 werkuren. Het programma wordt door de fabriek gemonteerd en gesubsidieerd, en uitgevoerd door technici die een opleiding gekregen hebben bij de constructeur. Het voorziet tevens in twee gratis vervangingen van de Komatsu dieselpartikelfilter (KDPF) en een garantie van vijf jaar of 9.000 werkuren op de KDPF filter. â?š

| 63

ALLROUND SPECIALISTEN MET DE PUNT OP DESPECIAL i ALLROUND

W: www.mjvanriel.nl E: info@mjvanrielbv.nl T: +31(0)13 458 21 21

DE PUNT OP DE ALLROUND MET SPECIALISTEN ALLROUND SPECIAL MET DE PUNT OPDE DEPUNT i MET OP DE ALLROUND SPECIALISTEN SPECIALISTEN MET DE PUNT ALLROUND OP DE i MET DE PUNT OP DE i F.L. Liebregts B.V.

Bezoekadres: Putstraat 9

Tel: +31(0)13-514 14 23

Middelbeers

Fax: +31(0)13-514 28 05

Postadres: Postbus 40

www.fl-liebregts.nl

5090 AA Middelbeers

info@fl-liebregts.nl

F.L. Liebregts B.V.

Bezoekadres: Putstraat 9

Tel: +31(0)13-514 14 23

Fax: +31(0)13-514 28 05 Middelbeers F.L. Liebregts B.V. 40 www.fl-liebregts.nl Postadres: Postbus Tel:F.L. +31(0)13-514 14 23 Bezoekadres: Putstraat 9 Liebregts B.V. Tel: +31(0)13-514 14 23 Bezoekadres: Putstraat 9 info@fl-liebregts.nl 5090 AA Middelbeers +31(0)13-514 14 23 Bezoekadres: Putstraat 9 28Tel:05 Fax: +31(0)13-514 Middelbeers Fax: +31(0)13-514 28 05 Fax: +31(0)13-514 28 05 Middelbeers Middelbeers F.L. Liebregts B.V. Postbus 40 www.fl-liebregts.nl Postadres: Postbus 40 www.fl-liebregts.nl Postadres: www.fl-liebregts.nl industriële verplaatsing & (de)montage speciaal transport Postadres: 40 info@fl-liebregts.nl 5090 AA MiddelbeersPostbus Tel: +31(0)13-514 14 23 Bezoekadres: Putstraat 9 info@fl-liebregts.nl 5090 AA Middelbeers info@fl-liebregts.nl 5090 AA Middelbeers Fax: +31(0)13-514 28 05 Middelbeers F.L. Liebregts B.V.

CERTIFIED

ISO

CERTIFIED

ISO

900 1

1400 1

COMPANY

COMPANY

kraanverhuur



MVO

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOOR D ONDERNEME N

Postadres: Postbus 40

www.fl-liebregts.nl

5090 AA Middelbeers

info@fl-liebregts.nl





   

















































































ZUTPHEN | Noorderhaven

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: FL Liebregts

Alle hens aan dek bij aanleg Noorderhaven In Zutphen, achter het station en aan de IJssel, wordt een historisch stukje stad nieuw leven ingeblazen. Karakteristieke panden krijgen een nieuwe bestemming en er komen nieuwe woningen. De haven die er ooit lag, komt terug als een jachthaven met 150 aanlegplaatsen: de Noorderhaven.

INTENSIEF EN VEELZIJDIG

Overzicht van de bouwlocatie van de Noorderhaven.

De bouwplaats van de Noorderhaven met daarachter de nabijgelegen IJssel.

Na een intensief voorbereidingstraject, waarin veel plannen geschreven en berekeningen gemaakt moesten worden, startte FL Liebregts in april 2015 met de uitvoering. Het werk bestaat in grote lijnen uit het graven, vervoeren en verwerken van circa 110.000 m3 zand / grond, het plaatsen van 1 kilometer verankerde stalen damwanden en het aanbrengen van een betonnen deksloof (circa 500 meter) met zo’n 1.200 m2 metselwerk. FL Liebregts is tevens verantwoordelijk voor het saneren van bodemverontreinigingen, het aanbrengen van bestratingen en enkele havenvoorzieningen.

“Een mooi, veelzijdig werk dat aansluit op ons specialisme in groot grondverzet,” aldus Maas.

“We hebben alle disciplines in huis en met een modern materieelpark en gedreven, ervaren collega’s spelen we snel en flexibel op de wensen van de opdrachtgever in.”

AFBOUWWERKZAAMHEDEN

FL Liebregts graaft, vervoert en verwerkt circa 110.000 kubieke meter zand en grond.

De betrokken partijen bij de aanleg van de Noorderhaven.

Gemeente Zutphen bracht de aanleg van de Noorderhaven als RAW-bestek met EMVI op de markt.

Hierbij werd gelet op de beheersing van de uitvoeringsplanning, de beheersing van de projectspecifieke risico’s en de social return on investment.

Aannemersbedrijf FL Liebregts, die een tien scoorde op het plan, haalde in januari 2015 de opdracht binnen. “We namen de opdrachtgever

aan de hand,” zo licht tender-/projectmanager Jack Maas het plan toe. “We gaven per fase aan hoe we de risico’s aanpakten en we verdeelden het werk in verschillende, onderling onafhankelijke vakken: treedt in één vak vertraging op, gaan we verder met een ander vak. Verder namen we buffers in de planning op om eventuele tegenvallers op te vangen.”

Onvoorziene omstandigheden, waaronder bestaande heipalen en explosievenonderzoeken in de grond, leverden vertraging op. De opleveringsdatum is thans vastgesteld op begin december 2015. In verband met het verkrijgen van subsidies is dit van groot belang voor de opdrachtgever.

Maas: “Door de ingebouwde buffers optimaal te benutten en door op te schalen in aantal mensen en uren, halen we de verloren tijd grotendeels in.

Op dit moment plaatsen we de laatste damwanden, we storten de betonnen deksloven en brengen het metselwerk aan. Tot aan de oplevering eind november verrichten we nog enkele afbouwwerkzaamheden, grondwerken, de inrichting van de haven en omliggend straatwerk.” ❚

| 65

ALMERE | Tweede Hollandse Brug

Tekst: Roel van Gils Beeld: SAAone

A6 wacht op Tweede Hollandse Brug

De weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere (SAA) is het grootste wegenbouwproject van Nederland in de periode 2012-2024. Onderdeel van deze megaklus vormt de bouw van een groot aantal kunstwerken, waaronder de Tweede Hollandse Brug over het Gooimeer.

Volgens René de Weerd van aannemerscombinatie SAAone, die het deelproject A1/A6 Diemen – Almere Havendreef realiseert, ligt de bouw van deze brug mooi op schema. Maar goed ook, want de A6 wacht met smart op de Tweede Hollandse Brug.

De Tweede Hollandse Brug maakt de noodzakelijke verbreding van de A6 naar vier rijstroken in beide richtingen en een wisselbaan mogelijk. De brug vormt een aanvulling op de bestaande Hollandse Brug die in 1969 werd geopend en volgend jaar een opknapbeurt ondergaat. De nieuwe brug komt evenwijdig aan de bestaande brug te liggen.

Zij krijgt een lengte van 354 meter en wordt 33 meter breed. Daarmee wordt de nieuwe brug net zo lang als de bestaande brug. De bestaande brug faciliteert straks de hoofdrijbaan richting Amsterdam, de busbaan en een landbouwweg. Op de nieuwe brug komen de hoofdrijbaan richting Lelystad en de wisselbaan te liggen.

66 |

'Er lag een concrete eis voor het ontwerp van de nieuwe brug, die zowel op de oude brug als de nieuw te realiseren kunstwerken moest lijken' DBFM-CONTRACT De weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere (SAA) is door Rijkswaterstaat in vijf projecten opgesplitst, waaronder het DBFM-contract A1/ A6 Diemen – Almere Havendreef. In december 2012 is dit contract gegund aan aannemerscom-

binatie SAAone. ‘In de eerste jaren zijn we druk bezig geweest met het ontwerpen van onder meer de kunstwerken,” verklaart De Weerd. “In juli 2014 is de bouw van de Tweede Hollandse Brug gestart.

Er lag een concrete eis voor het ontwerp van de nieuwe brug, die zowel op de oude brug als de

ALMERE | Tweede Hollandse Brug

nieuw te realiseren kunstwerken moest lijken.

We hebben gezocht naar gelijkvormige zaken, echter wel nieuw en van deze tijd. Zo vertonen de steunpunten met afgeronde voet enigszins gelijkenis met de steunpunten van de bestaande brug. Nadat de eerste planvorming werd goedgekeurd door Rijkswaterstaat zijn we gestart met het constructief ontwerp. Uitgangspunt was om de brug in zo'n kort mogelijke tijd te kunnen bouwen.

Gezien de redelijk krappe planning vooraf, is de constructie voornamelijk geënt op bouwsnelheid en maken we gebruik van snelle bouwmethoden en slimme uitvoeringsmethodieken.”

ONDERWATERBETON EN HOGESTERKTEBETON Ondanks dat er voor de fundering van de bestaande Hollandse Brug geen enkele paal werd toegepast, is de nieuwe brug wel gefundeerd op palen. De Weerd: “In het water zijn relatief korte buispalen aangebracht en op het land prefab betonnen heipalen met een in het werk gestorte funderingssloof. Op het water hebben we gekozen voor een redelijk bijzondere (en snelle) methode, waarbij de open stalen buispalen zijn gevuld met onderwaterbeton en hogesterktebeton. Hierop zijn prefab betonnen elementen geplaatst als tijdelijke betonnen kist voor de bouwfase, die later werd volgestort. Zo blijft er een volledig gefundeerde poer over, zonder gebruik te hoeven maken van extra damwanden. Die werkwijze heeft ons veel tijd bespaard, maar vereist wel een nauwkeurige afstemming met ontzettend kleine toleranties. Overigens zijn we inmiddels bedreven in deze werkwijze, want we hebben het eerder ook al toegepast bij andere werken.”

(foto: Marcel Steinbach)

ZELFVERDICHTEND BETON De steunpunten van de nieuwe brug zijn in één keer gestort door het toepassen van een grote stalen bekisting. De Weerd: “Het gaat hierbij om steunpunten met een totale lengte van 32 meter, een hoogte van 11 meter en een breedte van 1,60.

Ruim 560 m3 (waarvan 240m3 zelfverdichtend) werd in één keer gestort. De steunpunten werden zo 'gevuld' met een snelheid van 1 meter per uur.”

Inmiddels is SAAone bezig met het aanbrengen van de druklaag van de brug, die redelijk conven-

tioneel wordt uitgevoerd, alsmede met de afbouw.

Eind dit jaar moet de brug gereed zijn en kan de A6 omgelegd worden. De Weerd verwacht overigens in november het werk te kunnen opleveren. Het totale project A1/A6 Diemen – Almere Havendreef zal uiterlijk in 2020 gereed zijn. “Het betreft een DBFM-contract, dus voor ons eigen financiële model is het gunstiger om het werk eerder te kunnen opleveren. Na oplevering zijn we zo’n 25 jaar verantwoordelijk voor het onderhoud.” ❚

| 67

GRONINGEN | Noordzeebrug

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: NEW DIGIT Photography

EEN BRUG OP EEN BRUG

Bijzondere bouwmethode Noordzeebrug garandeert doorstroming op en boven water

De Groningse ring gaat flink op de schop. Na de verbetering van de verkeersdoorstroming en veiligheid op de Oostelijke Ringweg is nu de Noordelijke Ringweg aan de beurt. Belangrijk onderdeel hierin is de vervanging van de Noordzeebrug over het Van Starkenborghkanaal.

Met de nieuwe Noordzeebrug waardeert de provincie Groningen, in samenwerking met de gemeente Groningen, de vaarroute van Lemmer naar Delfzijl op. De nieuwe brug is een stuk hoger en breder dan zijn voorganger en daarmee geschikt voor containerschepen met scheepsklasse 5A. Tegelijkertijd met de bouw van de brug wordt de kruising van de ringweg met de Bedumerweg, een belangrijke uitvalsweg, ongelijkvloers gemaakt met een viaduct en fietstunnels.

Daarmee komen de verkeerslichten te vervallen, wat de doorstroming en veiligheid vergroot. Ook vinden er diverse infrawerkzaamheden plaats,

68 |

waaronder de aanleg van een rotonde die de Bedumerweg en het nabijgelegen industrieterrein ‘De Hoogte’ ontsluit.

BETONSPECIALIST EN ERVAREN WEGENBOUWER De provincie Groningen gunde de vervanging van de Noordzeebrug, de bouw van de kunstwerken en de aanleg van de wegen op 11 oktober 2013 aan de combinatie Van Spijker Infrabouw/ Oosterhof Holman Infra. Projectcontroller Jelle van der Laan: “In de bouwcombinatie bundelen we de krachten van beide bedrijven. Van Spijker

Infrabouw is gespecialiseerd in complexe betonprojecten en Oosterhof Holman Infra heeft ruime kennis en ervaring in wegenbouw.” Die expertises zijn hard nodig, want in december 2015 – voordat de werkzaamheden op de Zuidelijke Ringweg starten – moet de Noordzeebrug al gereed zijn.

“De uitvoeringstijd is kort, maar niet onmogelijk”, aldus Gerwin Boersma, projectleider voor het betondeel. “Omdat we als bouwcombinatie ook al op de Oostelijke Ringweg samenwerkten, zijn we goed op elkaar ingespeeld. Dat komt de efficiëntie en voortgang van dit werk ten goede. De vertrouwensband die we in het eerdere deelproject met

GRONINGEN | Noordzeebrug

voor de bouw van de nieuwe brug. We stortten het honderd meter lange brugdek in twee delen, waarbij we per stort 1.800 kubieke meter beton verwerkten. In oktober was het nieuwe brugdeel klaar en sloopten we het oude brugdeel vanaf het water.” Door de gefaseerde aanpak kon het verkeer tijdens de werkzaamheden over de brug blijven rijden. Eerst werd de westzijde aangepakt, terwijl het verkeer gebruikmaakte van de oostzijde. Daarna werd het verkeer omgezet naar de vernieuwde westzijde en startten de werkzaamheden aan de oostzijde. De Hamer: “Nu de sloop van het oude brugdeel achter de rug is, starten we met de sloop van de oude tussenpijlers. Ook vinden er nog diverse infrawerkzaamheden plaats, zoals het aanleggen van verbindingswegen en het aanbrengen van asfalt. De kunstwerken, met als huzarenstuk het zeer slank gedimensioneerde viaduct op de ringweg, zijn op een haar na gereed.”

COMMUNICEREN Eind december kan al het verkeer gebruikmaken van de nieuwe infrastructuur. Van der Laan, alvast terugblikkend op het werk, spreekt van een complex project: “Tijdens de uitvoeringsduur hebben de provincie Groningen en de aannemerscombinatie elkaar doorlopend hard nodig, vooral op het gebied van engineering en planning.”

Boersma licht toe: "Gezien de zeer korte bouwperiode was het een constante uitdaging om met de voorbereiding voor te blijven op de uitvoering. Dit in combinatie met de vele activiteiten binnen het project, die allemaal in elkaar grijpen en afhankelijk van elkaar zijn. Elke kink in de kabel heeft direct effect op de voortgang van de werkzaamheden.

Binnen dit complexe geheel is ‘communiceren’ het credo. Door regelmatig te overleggen en continu met elkaar in contact te blijven, houden we de planning onder controle.” ❚

Bouwinfo Omschrijving Vervangen Noordzeebrug op de Noordelijke Ringweg in Groningen, inclusief de aanleg van kunstwerken en infrawerkzaamheden.

Opdrachtgever Provincie Groningen Aannemer Bouwcombinatie Van Spijker Infrabouw/ Oosterhof Holman Infra, Grijpskerk Bouwperiode 2014-2015 Aanneemsom € 17.138.000,-

'Elke kink in de kabel heeft direct effect op de voortgang van de werkzaamheden' de opdrachtgever hadden opgebouwd, droeg er daarnaast aan bij dat we na opdrachtverstrekking enkele tijd- en kostenbesparende alternatieven konden doorvoeren.”

OUDE BRUG ALS TIJDELIJKE ONDERSTEUNING Om een onbelemmerde doorstroom van het verkeer op de ringweg te garanderen en om de overlast voor het scheepvaartverkeer op het Van Starkenborghkanaal te beperken, past de bouwcombinatie een bijzondere bouwwijze toe.

Projectcoördinator Gerben de Hamer geeft uitleg: “We bouwden de nieuwe brug drie meter boven de oude brug. Daarbij diende de oude brug, voorzien van versterking, als tijdelijke ondersteuning

| 69

op- en overslag op- en overslag

betonproducten betonproducten

bewerken enbewerken reinigen en vanreinigen grond van grond primaire en secundaire primaire en secundaire bouwstoffen bouwstoffen

transport

transport

recycling

recycling recycling van bouw- en van bouwvan bouw- en en slooppuin slooppuin slooppuin

trucks,kranen, kranen,shovels shovels trucks, en afvalcontainers afvalcontainers en

Pouw.

Uw PARTNER betonbouw.

Pouw.

Uw PARTNERiningrond-, grond-,weg-, weg-,waterwater- en en betonbouw.

WijWij bieden u een one stop voor debouw. bouw.Van Vanprimaire primaireen secundaire bieden uu een one stop shop met producten en diensten Wij bieden een one stopshop shopmet metproducten productenen en diensten diensten voor voor de de bouw.

Van primaire enensecundaire secundaire bouwstoffen tot containertransport, van verhuur van kranen tot sloopwerkzaamheden en van bouwstoffen tottot containertransport, tot sloopwerkzaamheden sloopwerkzaamhedenenenvan vangrondgrondbouwstoffen containertransport,van vanverhuur verhuur van van kranen tot grondwerken grondreiniging.

Door onze jarenlange ervaring uu nodig werken tottot grondreiniging. bouwwereldbegrijpen begrijpenwij wijwat wat unodig nodig werken tot grondreiniging.Door Dooronze onzejarenlange jarenlange ervaring ervaring in in de de bouwwereld bouwwereld begrijpen wij wat heeft voor een bouwproject: de beste materialen, betrouwbare dienstverlening, moderne machines en heeft voor een bouwproject: dienstverlening,moderne modernemachines machines heeft voor een bouwproject:de debeste bestematerialen, materialen, betrouwbare betrouwbare dienstverlening, enen de persoonlijke service van de Theo Pouw groep. www.theopouw.nl persoonlijke service vandedeTheo TheoPouw Pouwgroep. groep.www.theopouw.nl www.theopouw.nl de de persoonlijke service van

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor Grond/Weg/Waterbouw?

BEL OF MAIL ROBERT VERMANEN T +31 495 45 00 95 E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

GRONINGEN | Noordzeebrug

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: NEW DIGIT Photography en Theo Pouw Groep

Eersteklas beton met secundaire grondstoffen Vijftienduizend kubieke meter beton. Dat is nodig voor de realisatie van de nieuwe Noordzeebrug en enkele nabijgelegen kunstwerken in Groningen. Dit wordt allemaal geleverd door de Theo Pouw Groep. Kwaliteit en duurzaamheid zijn hierin belangrijke pijlers.

Theo Pouw Groep produceert de betonmortel voor de Noordzeebrug en levert deze just-in-time op locatie aan. “Het gaat hier om een hoogwaardige betonsoort met een druksterkte van C55/63,” aldus Peter Heideveld, manager Beton bij Theo Pouw Secundaire Bouwstoffen. “Door de hoge samenstelling is deze betonsoort zeer solide en uitstekend bestand tegen weersinvloeden.” Theo Pouw Groep leverde ook de stabilisatiezanden en het menggranulaat voor dit project.

HOOGWAARDIGE OPLOSSINGEN Bijzonder aan de producten die Theo Pouw Groep levert, is dat ze uit secundaire grondstoffen vervaardigd zijn en dus heel duurzaam zijn. Heideveld geeft uitleg: “Wat voor een ander bouwafval of vervuilde grond is, zien wij als grondstof voor een hoogwaar-

dig bouwproduct. Wij verzamelen dit bouw- en sloopafval en breken, zeven, wassen en certificeren het conform 1312 L 2506. De secundaire grondstoffen die hieruit voortkomen, slaan wij op een groot terrein in de Eemshaven op. De betonmortel voor de Noordzeebrug is vervaardigd uit vliegassen en hoogovencement.”

Theo Pouw Groep behoort tot de weinige bedrijven in Nederland die secundaire grondstoffen produceren voor hoogwaardige toepassingen, en investeert hier continu in. Heideveld: “We denken mee in het bouwproces en bieden duurzame, hoogwaardige oplossingen voor onze opdrachtgevers, die MVO steeds hoger in het vaandel hebben staan. Zo waren we betrokken bij de aanleg van de N33 en bij de ecoducten op de Oostelijke Rondweg Groningen.”

350 M3 PER UUR In mei 2015 produceerde en leverde Theo Pouw Groep de eerste betonmortel voor de Noordzeebrug. Sindsdien volgden talloze leveringen voor grote en kleine betonstorts. “De grootste storts vonden plaats bij de realisatie van de twee brugdelen,” aldus Heideveld. “Per brugdeel leverden we 2.000 m3 betonmortel in één dagdeel. Dit gebeurde vanuit onze eigen centrale, met een capaciteit van 350 m3 mortel per uur.”

De werkzaamheden van Theo Pouw Groep bevinden zich in de afrondende fase, met nog een aantal kleine storts te gaan. Binnen enkele maanden zijn de laatste keer- en zijwanden gereed, en kan de Noordzeebrug tientallen jaren vooruit. ❚

| 71

BRIGHTON | Brighton i360

World’s tallest moving observation tower Na in het oog springende projecten als The London Eye creëerde het Engelse architectenechtpaar David Marks en Julia Barfield samen met Hollandia Infra een nieuw toeristisch hoogstandje: de Brighton i360. Deze 162 meter hoge stalen toren aan het strand van Brighton geeft het begrip ‘uitzicht’ een geheel nieuwe dimensie.

De beach landing na het transport.

72 |

BRIGHTON | Brighton i360

'Een van de uitdagingen in dit project was het transporteren van de stalen onderdelen naar de bouwlocatie'

zogenoemde ‘pod’ – die tien keer zo groot is als een capsule van The London Eye. Met ruimte voor maar liefst tweehonderd bezoekers beweegt ‘the pod’ zich als een verticale gondel omhoog om vervolgens, op 138 meter hoogte, een spectaculair 360 graden uitzicht te bieden. Tot het project behoort ook een strandpaviljoen, dat aan de voet van de toren gerealiseerd wordt.

EUROPESE SPECIALISTEN Bij de realisatie van de toeristische attractie zijn specialisten uit diverse Europese landen betrokken. Hoofdaannemer en eindverantwoordelijk voor de uitvoering is Hollandia Infra. Het Nederlandse infrabedrijf is, net als bij The London Eye, tevens verantwoordelijk voor de productie, levering en montage van de stalen delen. De Engelse aannemer Mackley Civil Engineering zorgt voor de fundering en de bijbehorende bebouwing. De Franse skiliftproducent Poma levert de capsule voor de uitkijktoren en het aandrijfmechanisme.

ZEVENTIEN ‘CANS’ “Het hoofdontwerp is afkomstig van het Engelse ingenieursbureau Jacobs”, zegt projectleider Guus Olierook van Hollandia Infra. Hij licht de constructie toe: “De stalen uitkijktoren is opgebouwd uit zeventien torendelen, de zogenoemde ‘cans’. Deze stalen torendelen zijn stuk voor stuk in onze werkplaatsen vervaardigd en variëren in lengtes van zes tot twaalf meter. Ze hebben een diameter van 3,9 meter en wegen gezamenlijk circa duizend ton.”

Hollandia Infra dacht constructief met Jacobs mee, wat een aantal optimalisaties opleverde. Een daarvan betreft de wijze waarop de torendelen met elkaar verbonden zijn. Olierook: “We pasten

Bouwinfo Omschrijving Nieuwbouw uitzichttoren Initiatiefnemer Marks Barfield Architects, London, UK Hoofdontwerper Jacobs Engineering Inc, manchester, UK Hoofdaannemer en stalen toren Hollandia Infra, Krimpen aan den IJssel, Nederland Civiele deel Mackley Civil Engineering, Sussex, UK Cabine en aandrijfwerken Poma, Voreppe Cedex, Frankrijk Bouwperiode medio 2014 – medio 2016 Aanneemsom £32.000.000,-

De toren op volledige hoogte (158 m) met de hulptoren/jackingtoren nog op zijn plaats.

de verbindingen aan conform de wijze waarop de mastdelen van windmolens aan elkaar gezet worden. Alle torendelen zijn aan de uiteinden voorzien van een flens die even groot is als het corresponderende torendeel. Met die flenzen – en 68 draadstangen per torendeel - monteren we de stalen torendelen aan elkaar. De vier onderste delen krijgen een zwaardere verbinding met elk 112 draadstangen.”

TRANSPORT EN MONTAGE “Een van de uitdagingen in dit project was het transporteren van de stalen onderdelen naar de bouwlocatie”, vervolgt Olierook. “Dit gebeurde in twee transporten, per ponton over zee, naar het strand van Brighton. Voor het overladen van de torendelen op het strand hebben we het ponton

bij hoogwater op het strand gevaren waarna we met een grote kraan op het strand de torendelen van het ponton hesen.” Voor de montage van de torendelen gebruikte Hollandia Infra een speciaal ontwikkelde hefconstructie. Olierook: “In deze zogenoemde jacking tower, voorzien van vier vijzels, plaatsten we eerst het bovenste torendeel.

Dit hesen we op, om vervolgens het volgende deel eronder te plaatsen. Zo bevestigden we beide delen aan elkaar. Om er zeker van te zijn dat we recht monteerden, zijn de flensen van de cans machinaal bewerkt. Dat werkte; op een hoogte van 160 meter hebben we een afwijking van 9 centimeter.” Met de oplevering van de stalen toren achter de rug, kijkt Olierook alweer uit naar het volgende hoogtepunt: de opening van ‘the world’s tallest moving observation tower’. ❚

| 73

Revolutionaire constructies, vertrouwde kwaliteit Hoofdkantoor Schaardijk 23 2921 LG Krimpen aan den IJssel www.hollandiainfra.nl

/mhpoly /mhpoly

Creatieve ingenieurs

mhpoly.nl

Engineering tot in de puntjes...

Milieu & Ruimte

Waterbouw & Infra

Bezoekadres: Peter Vineloolaan 46B, 4611 AN Bergen op Zoom

Industrie & Constructies

Telefoon: 0164 245566

E-mail: info@mhpoly.nl

VENETIË | Stormvloedkering

'De habitat is het beste te vergelijken met een stalen beker die je op zijn kop op het caisson plaatst'

Het afzinkponton dat MH Poly in samenwerking met Strukton ontwierp.

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: MH Poly

WATERBOUWKUNDIGE HOOGSTANDJES IN VENETIAANSE LAGUNE

Hoe zink je betonnen caissons af voor een stormvloedkering in de Lagune van Venetië? En hoe verricht je werkzaamheden aan deze elementen als ze eenmaal op de bodem liggen? MH Poly Consultants & Engineers beantwoordt deze en nog veel meer andere vragen tijdens een lezing op World Water Works: een groots waterbouwkundig congres en vakbeurs die op 23 en 24 maart 2016 in Antwerp Expo gehouden worden. MH Poly licht alvast een tipje van de sluier op.

De MOSE Habitat met aan de bovenzijde de twee toegangsschachten

Doorsnede van de MOSE Habitat.

Als partner van Strukton Immersion Projects is MH Poly al enige jaren betrokken bij het MOSE-project, de realisatie van een grootschalige stormvloedkering die het langzaam wegzakkende Venetië beschermt tegen de stijgende zeespiegel.

De stormvloedkering bestaat uit 78 holle stalen deuren. Deze liggen gescharnierd verankerd in grote betonnen caissons die op 22 meter diepte in de bodem verzonken zijn. “Het gedeelte van Strukton omvat het afzinken van acht caissons in de meest zuidelijke opening van de lagune,” vertelt Managing Director Bard Louis van MH Poly. “In samenwerking met Strukton hebben wij het afzinkponton ontworpen.”

dit innovatieve, nooit eerder vertoonde ontwerp.

Louis: “De habitat is het beste te vergelijken met een stalen beker die je op zijn kop op het caisson plaatst. Deze zogenoemde beker wordt op een rubberen afdichtingsprofiel geplaatst dat van tevoren op het betonnen oppervlak van het caisson is gepositioneerd. Zodra de habitat op het profiel is aangesloten, wordt het water eruit gepompt en kan erin gewerkt worden.” De habitat bestaat uit een middendeel en twee zijdelen, die apart geplaatst en onder water gekoppeld worden, en twee toegangsschachten: één voor personeel en één voor materieel.

STALEN BEKER

In juni 2015 is de habitat succesvol geplaatst en droog gepompt, en sindsdien in gebruik. Hoe dat werkt en wat daar allemaal bij komt kijken, zet Louis uitgebreid uiteen in zijn lezing tijdens World Water Works. Geïnteresseerden die hierbij aanwezig willen zijn, kunnen zich aanmelden via het contactformulier op www.mhpoly.nl ❚

In augustus 2014 lag de laatste van de acht caissons op zijn plaats. Om aanvullende werkzaamheden ‘in den droge’ onder water uit te voeren, kreeg Strukton in januari 2015 opdracht voor het ontwerpen en installeren van een habitat. MH Poly leverde een belangrijke bijdrage aan

IN GEBRUIK

| 75

ADVERTORIAL

Tekst & beeld: Mea Water

Composiet lijngoten maken furore Voor sommigen is lijnafwatering een kostbare oplossing om hemelwater in goede banen te leiden. De composiet MEARIN-lijngoten maken definitief een einde aan deze veronderstelling. Dankzij hun vele voordelen zijn ze een prima alternatief voor de traditionele betonnen varianten.

De MEARIN-goten zijn een ontwikkeling van het Duitse MEA Water Management GmbH, een specialist in lijnafwateringssystemen die oplossingen voor de afwatering, reiniging en infiltratie van hemelwater biedt. Met de ontwikkeling van een ‘multimateriaalprogramma‘ voorziet MEA in een breed assortiment afwateringsproducten dat er niet alleen voor zorgt dat onze voeten droog blijven, maar dat er tevens op gericht is het hemelwater te bufferen, bergen en gezuiverd af te staan aan het rioolstelsel, de bodem of het oppervlaktewater.

tionele betonnen lijngoten. Andere belangrijke voordelen zijn het lichte gewicht en de makkelijke hanteerbaarheid (4 kilogram ten opzichte van 34 kilogram voor een betonnen variant, minder manuren en brandstofbesparing), de hoge buigtrek- en druksterkte (verkeersbelastingsklasse tot en met E600, oftewel heftrucks en zwaar verkeer), het gladde oppervlak (hoge stroomsnelheid en minder sedimentatie), de resistentie tegen allerhande chemicaliën (breed inzetbaar in zowel de openbare ruimte als industrie) en de hoge hittebestendigheid (ook toe te passen in combinatie

met asfaltverharding). Het MEARIN-lijngotenprogramma is leverbaar in vier breedtes: 10, 15, 20 en 30 cm inwendige breedte. De vele accessoires zoals voorzieningen voor verticale, kopse, en zijaansluitingen, elementen voor hoekverbindingen, T-stukken en metalen sleufopzetstukken maken het programma compleet.

POLYMEERBETONNEN LIJNGOTEN MEA Water Management maakt inmiddels volop werk van de toekomst. Zo heeft de directie ervoor gekozen om haar intrek te nemen bij zusteron-

VOORDELEN VAN COMPOSIET Nieuw voor de Benelux in dit programma zijn de composiet lijngoten uit de MEA-fabrieken in Frankrijk. Composiet is binnen de grond-, weg- en waterbouwsector bezig aan een opmars. Voorbeelden daarvan zijn de vele bruggen die het straatbeeld inmiddels sieren, net als de onlangs met de Nederlandse ‘JEC innovatieprijs‘ bekroonde composiet laadschop. “Door de unieke eigenschappen van het materiaal – capaciteitsverhoging en gewichtsvermindering – is deze succesvolle innovatie aan aanwinst voor de sector. Composiet vindt steeds meer ingang als grondstof voor bouwstoffen en bouwgerelateerde producten en is daarmee een bewezen waardevolle aanvulling en volwaardig vervanger van sommige traditionele (beton) producten”, luidt het bij MEA. Een niet onbelangrijk criterium is de prijs. De composiet lijngoten van MEA, op de markt verkrijgbaar onder de naam ‘MEARIN’, zijn gemiddeld 15 tot 20 % goedkoper dan tradi-

76 |

Composiet vindt steeds meer ingang als grondstof voor bouwstoffen en bouwgerelateerde producten en is daarmee een bewezen waardevolle aanvulling en volwaardig vervanger van sommige traditionele (beton)producten”, luidt het bij MEA.

ADVERTORIAL

derneming MEA Metal Applications in Tsjechië, een fabrikant van vloer- en wandroosters die tevens gedeeltelijk voorziet in de roosters voor het assortiment lijngoten. “Deze combinatie biedt ons de mogelijkheid om onze prestaties duurzaam te verbeteren en kosten te reduceren. Met de realisatie van een nieuwe productielijn in Tsjechië heeft MEA ingezet op een toekomstbestendig beleid waar kwaliteit en duurzaamheid elkaar vinden in een uitstekende prijs.”

De fonkelnieuwe productielijn in Pilsen biedt MEA de mogelijkheid om nog breder in het gamma polymeerbetonnen lijngoten te investeren. De eerste resultaten hiervan komen tot uiting in het MEADRAIN Traffic DM-assortiment, monolithische lijngoten van polymeerbeton waarbij het rooster van polymeerbeton deel uitmaakt van het gootelement en als zodanig één brok robuuste degelijkheid vormt, bestand tegen de zwaarste (dynamische) belastingen.

MEADRAIN Traffic DM-goten, een brok robuuste degelijkheid.

De MEADRAIN Traffic DM is er in de breedtes 10, 15 en 20 cm en is standaard leverbaar in de beige polymeerkleur en op verzoek in een willekeurige RAL-kleur. Momenteel wordt een bedrijventerrein in Ridderkerk gefaseerd ingericht, waarbij voor de afwatering gekozen is voor (7 kilometer) MEADRAIN Traffic DM1500 in de kleur antraciet.

Onlangs verkreeg MEA het KOMO-certificaat voor het gehele assortiment lijngoten die in deze fabriek in Tsjechië worden vervaardigd. ❚

| 77

AMSTERDAM | Van der Pekbrug

Tekst: Anniek Heijs Beeld: VBK-Groep

Als een plein boven het water

Van der Pekbrug in Amsterdam Noord Op het voormalige Shell terrein in Amsterdam Noord wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van de nieuwe stadswijk Overhoeks. Voor de hoofdontsluiting op het bestaande gebied in Noord wordt een brug over het Buiksloterkanaal gebouwd; de Van der Pekbrug. Deze vaste verkeersbrug geeft voetgangers en fietsers letterlijk de ruimte. Voor opdrachtgever Gemeente Amsterdam is de VBK Groep uit Hoorn betrokken bij het ontwerp en de realisatie.

PUBLIEKSVRIENDELIJK De Van der Pekbrug is een ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Korth Tielens Architecten. Deze nieuwe verbinding tussen Overhoeks en de Van der Pekbuurt biedt de ruimte aan tweerichtingsverkeer voor gemotoriseerd en langzaam verkeer. Maar in het ontwerp is vooral de ruimte die aan voetgangers en fietsers wordt

78 |

geboden opzienbarend. “Het wordt een zeer publieksvriendelijke brug,” vertelt Daniël Zwaan, projectleider bij VBK Groep.

VIDE “Met 900 m2 oppervlakte op een overspanning van 40 meter zijn we ruim boven de minimumeis geëindigd. De brug sluit zowel aan de Overhoekse

zijde als aan de zijde van de Ranonkelkade aan op een pleinachtige structuur. Er is een flauwe trap geïntegreerd in het voetpad aan de Overhoeksezijde, waarmee de brug natuurlijk overgaat in de omgeving. De architect heeft het zuidelijke voet- en fietspad middels een apart brugdek laten weglopen van de autobrug, waardoor een vide is ontstaan. Dit zorgt voor licht onder de brug.”

AMSTERDAM | Van der Pekbrug

'De brug sluit zowel aan de Overhoekse zijde als aan de zijde van de Ranonkelkade aan op een pleinachtige structuur'

gesprongen explosieven; Overhoeks is in WO II gebombardeerd – is de funderingsvloer door VBK boven het waterpeil gemaakt. “Daarmee voorkomen we onnodige roering van de bodem en dure tijdelijke voorzieningen ten behoeve van de bouw,” aldus Zwaan die hieraan toevoegt; “NGE’s zijn overigens niet aangetroffen op deze plek in het Buiksloterkanaal.”

GOEDE SAMENWERKING “We zijn trots op onze prestatie en het eindresultaat mag er wezen; een plein boven het water, waarvan de brugranden zijn uitgevoerd met hergebruikte basaltstenen,” aldus Zwaan. “Het mooie van dit D&C-project was dat we de kans kregen om veel van onze kennis al in het voortraject in te brengen. Samen met de architect en de opdrachtgever hebben we vooraf gezocht naar een ultimum in uitwerking, maar ook in proces, planning en materiaalkeuze. De open communicatie komt de samenwerking zeer ten goede.” ❚

BRUG MET PLUSPUNTEN

GECONTROLEERD PROCES

Na een aanbesteding op basis van Design & Construct werd het plan van VBK / Korth Tielens als beste beoordeeld. “Doordat de opdrachtgever heeft aanbesteed op basis van een plafondbedrag, hebben we de focus vooral op de technische en procesmatige aanpak van deze brug kunnen leggen,” aldus Zwaan. “Daaruit zijn de pluspunten zoals de vide, de gelaagde trap maar ook het beperken van het hellingspercentage op de brug tot 4,5% als positief gewaardeerd door de opdrachtgever.”

De constructie van de brug kenmerkt zich door de prefabliggers, die door Spanbeton zijn geleverd en gemonteerd. De fundering van beide landhoofden bestaat uit Casing-draaipalen. Vanwege het vermoeden van vervuiling en mogelijke NGE – niet

STABIEL De VBK Groep laat veel betonnen onderdelen in het werk binnen de eigen gelederen maken. “Zo houden we de controle op de kwaliteit en met name de planning, vooral als het gaat om de prefab betonnen onderdelen zoals kadewanden en schorten,” legt Zwaan uit. “Het hellingspercentage in combinatie met de noodzakelijke landhoofden voor de brug, met een minimale doorvaarthoogte van 2,2 meter, vormen een uitdaging. Dankzij de beschikbare werkruimte hebben we zowel de tijdelijke voorzieningen voor de bouw, als het aanbrengen van de betonnen kademuren en schorten over de nieuwe kadeconstructie met een rupskraan vanaf de kade kunnen aanbrengen.

Zo is het allemaal stabiel en volgens het ontwerp uitgevoerd.”

| 79

AMSTERDAM | Van der Pekbrug

Tekst: Anniek Heijs Beeld: REASeuro

EXPLOSIEVEN OPSPORING IN WATERGANGEN

“Duizend bommen en granaten!” Deze bekende kreet van Kuifjes Kapitein Haddock had even goed het credo van REASeuro kunnen zijn, een bedrijf dat ondersteunt bij alle mogelijke vraagstukken rondom explosieven, met als kernactiviteit het opsporen ervan. Dat is een conclusie na een gesprek met de even enthousiaste als deskundige Erik Wildeman, Project Manager Uitvoering bij dit bedrijf uit het Brabantse Riel.

“We zijn actief in Nederland, waar we dagelijks te maken krijgen met NGE’s - niet gesprongen explosieven - van het conventionele type uit WO II zowel op land als in het water,” begint Wildeman. “Maar ook over de grens zijn we actief. Zoals in België, waar nog steeds explosieven uit WO I uit de bodem worden gehaald.” REASeuro werkt met een 5-fasenplan, waarin de daadwerkelijke opsporing van NGE een onderdeel vormt. “Het ruimen ervan is een taak van de EOD,” vervolgt Wildeman. “Dankzij de feitelijke onderbouwing van onze aanpak, kunnen wij onze opdrachtgevers van advies op maat voorzien. Het advies is afhankelijk van het soort werkzaamheden, de conclusies uit het historisch vooronderzoek en de diepte waarop men werkt.”

1943 Voor VBK-Groep heeft REASeuro een onderzoek verricht naar de mogelijke aanwezigheid van explosieven in het Buiksloterkanaal, ter plaatse van de nieuw te bouwen Van der Pekbrug. “Omdat Overhoeks in WO II zwaar gebombardeerd

80 |

is, zo bleek uit archiefstukken van 17 juli 1943, bestond er een gegronde kans op blindgangers die in de kanaalbodem waren ingeslagen,” licht Wildeman het onderzoek toe. “We waren eerder al betrokken bij een onderzoek tijdens de saneringswerkzaamheden in het gebied. Met deze locatiekennis heeft de aannemer zijn voordeel kunnen doen. Overigens zijn er ter plaatse van de Van der Pekbrug geen verdachte objecten aangetroffen,” stelt Wildeman gerust.

ARBO VEILIG “We werken bij de opsporing met verschillende soorten apparatuur,” vertelt Wildeman. “Afgestemd op de locatie, verwachte NGE en de mogelijke diepte van de uit te voeren werkzaamheden, kiezen we de meest efficiënte detectie tot de benodigde diepte. Na inspectie ontvangt de opdrachtgever een rapport en bij afronding een proces-verbaal van oplevering c.q. een ‘vrij van explosieven verklaring’. Daarmee is zeker dat de werkzaamheden in dat specifieke gebied Arbo Veilig kunnen worden uitgevoerd.” ❚

GROENTECHNIEK HOLLAND

Tekst: Roel van Gils Beeld: GroenTechniek Holland

SUCCESVOLLE TWEEDE EDITIE VAN

GROENTECHNIEK HOLLAND

De tweede editie van het evenement GroenTechniek Holland is succesvol verlopen. Maar liefst 21.806 professionals werkzaam in de groene openbare ruimte passeerden tussen 8 en 10 september de entree tijdens het tweejaarlijkse vakevenement in Biddinghuizen. Dat is volgens beursmanager Willem Bierema een lichte stijging ten opzichte van de 21.469 bezoekers in 2013. Een terugblik.

Ruim 160 deelnemers presenteerden meer dan 4.000 machines van ruim 550 merken. Ze waren niet alleen tevreden over het aantal en de kwaliteit van de bezoekers, maar ook over de overzichtelijke en strakke opzet van het evenement, de locatie en de parkeerfaciliteiten. Kortom een geslaagde tweede editie, zegt Bierema. Dat vond ook exposant Leonard Huissoon van Diverto: “Wij hadden een prima beurs hetgeen zeker resulteert in concrete verkoop. Ook over de strakke en goede organisatie zijn we zeer tevreden.”

Eim Klienloog van Stierman de Leeuw trof bezoekers die goed geïnformeerd waren en zeer gerichte belangstelling toonden. “Het is voor ons een unieke gelegenheid om in contact te komen met eindgebruikers, zoals hoveniers, aannemers in groenvoorziening, loonwerkers en gemeenten.

Iedere professional werkzaam in het openbare groen zou verplicht een dagje moeten uittrekken voor een bezoek aan dit groenevenement, dan zijn

ze helemaal op de hoogte en dat verdient zich zeker terug.”

Tijdens de beurs werd tevens het Gouden Klavertje Vier uitgereikt, een prijs voor de meest opvallende innovatie op de beurs. Die eer viel te beurt aan Vredo Dodewaard BV met de DDS-zaaimethode voor sportvelden. De vakjury over deze winnende innovatie: “DDS maakt het mogelijk om twee zaden (grassoorten) onafhankelijk van elkaar in een werkgang te zaaien. De hoeveelheid en werkdiepte is onafhankelijk van elkaar in te stellen. Dat zorgt ervoor dat beide zaadsoorten voldoende mogelijkheden krijgen om te kiemen. Bovendien wordt bespaard op arbeidskosten en krijg je sneller een betere grasmat.”

Volgens beursmanager Willem Bierema kijkt de organisatie, in handen van GroenTechniek Holland BV, een dochter van de Fedecom, alweer uit naar de volgende editie van dit tweejaarlijkse vakevenement in 2017. ❚

| 81

Uw veiligheid, onze zorg

Advies Uitvoering Opleidingen Certificering

DUURZAAM EN ECOLOGISCH ONDERGRONDS BOUWEN … ZÓNDER BOUWKUIP U wilt écht milieuverantwoord en duurzaam ondergronds bouwen? Zónder risico voor scheuren dan wel verzakkingen bij omliggende bebouwingen?

Zónder chemische bodeminjectie en oxiderende damwanden? En minder grondwateronttrekking (dus minder leges, heffingen, langdurige provinciale onttrekkings- en lozingsvergunningen, etc.)?

PARKEERKELDER, 167 X 25 METER AMSTERDAM

AFZINKKELDERS ® 1

2

De kelderbak wordt zonder vloer op het maaiveld geplaatst (eventueel zelfs strak tegen een bestaande bebouwing).

Tijdens het uitgraven van de kelderbak en het afzinken ontstaat er geen omgevingsschade.

Dus werken zónder risico’s en faalkosten.

3

Nadat de kelder op het gewenste peil is gezakt, worden de kelderen dekvloer gestort en 100% waterdicht afgewerkt.

DÉ OPLOSSING IN DICHTBEBOUWDE GEBIEDEN Postadres: Postbus 115 3760 AC Soest

Bezoekadres: Energieweg 2 3762 ET Soest

T. +31 (0)35 - 588 18 88 info@kelderbouw.nl afzinkkelder.nl

AMSTERDAM | Parkeerkelder Van Hogendorpstraat

Tekst: MBS Bouw Beeld: Henk Beens

Parkeerkelder op uitdagende binnenstedelijke bouwlocatie In opdracht van Smit’s Bouwbedrijf heeft MultiBouwSystemen aan de Van Hogendorpstraat in het centrum van Amsterdam een parkeerkelder met 25 parkeerplaatsen gerealiseerd.

De opbouw bestaat uit 24 appartementen en zes bedrijfsruimtes. Op deze binnenstedelijke inbreilocatie in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt vormt kelderbouw een interessante uitdaging.

De krappe plattegronden van de negentiende-eeuwse woonblokken aan de straat laten weinig ruimte over voor een bouwkuip van damwanden. Bovendien is het aanbrengen van damwanden in het centrum van Amsterdam kostbaar, lawaaiig, tijdrovend en riskant vanwege de aanwezige bodemvervuiling en funderingsresten.

De MBS Afzinkkelder®, die eerder succesvol is toegepast voor Dura Vermeer en Ymere in de Derde Oosterparkstraat in Amsterdam, bleek de oplossing. De afzinkkelder bood op de bouwlocatie in de populaire Staatsliedenbuurt diverse voordelen. Zo was er volledige ontwerpvrijheid, vormden de geprefabriceerde kelderwanden tegelijk de bouwputbegrenzing, werd er bespaard op de bouwtijd en was de overlast voor de omgeving beperkt.

Tijdens het afzinken ving de vloerloze afzinkkelder de gronddruk direct op door middel van een stempelraam in de kelder. Het mogelijk scheefzakken van het caisson werd voorkomen door grondankers met hydraulische vijzels in combinatie met een nauwkeurig graafplan. Op deze manier werd het voorsnijmes onder de kelder tijdens het afzinken de grond ingedrukt waarmee onderloopsheid en grondontspanning buiten de kelderbak werden voorkomen. Verkleving en verzakking buiten de kelder werden voorkomen door glijfolie aan de buitenzijde aan te brengen. Dit is noodzakelijk bij belendingen die ‘op staal’ zijn gefundeerd.

“Geotechnische grenswaardenbepaling en praktische monitoring door onafhankelijke gecertificeerde instanties hebben bewezen dat de omgeving rondom de afzinkkelder in de Van Hogendorpstraat geen enkele vorm van schade hebben ondervonden. Dat is bij traditionele bouwkuipen wel anders,” aldus Wim van Looijengoed van MultiBouwSystemen uit Soest. De nieuwbouw appartementen aan de Van Hogendorpstraat in Amsterdam worden vanaf 2016 verhuurd. ❚

| 83

hupkes houthandel dieren bv

MAATWERK IN HOUT VOOR GROND-, WEG- EN WATERBOUW Hupkes Houthandel Dieren BV

•

Tel: 0313 419100

•

Mail: sales@hupkes.nl

15702441_Hupkes.indd 1

‘ Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

07-09-15 11:35

Hier vindt u gerenomeerde toeleveranciers in de civiele techniek & infrastructuur

Vanaf € 50,- per uitgave weet uw doelgroep wat u doet!

Bel of mail Robert Vermanen voor alle informatie over een vermelding in Grond/Weg/Waterbouw T +31 495 45 00 95 E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

84 |

Wie doet wat ADVIES EN ONTWERP

AVAN BV M.C. van Voordenstraat 14 1483 GB DE RIJP T............................................... +31 (0)299 - 720037 F............................................... +32 (0)84 - 7235971 E info@avan.nl W www.avan.nl

BETON Waco速 Lelyweg 23, 4112 PS BERGEN OP ZOOM Postbus 219, 4600 AE BERGEN OP ZOOM T ................................................+31 (0)164 - 274200 F................................................ +31 (0)164 - 234364 E info@waco.nl W www.waco.nl BASF Nederland B.V. Construction Chemicals

BOUWGRONDSTOFFEN

Postbus 132, 4900 AC OOSTERHOUT T.................................................. +31 (0)162 476660 E basf-cc-nl@basf.com W www.master-builders-solutions.basf.nl

IPV Delft Oude Delft 39, 2611 BB DELFT T................................................ +31 (0)15 - 7502575 E info@ipvdelft.nl W www.ipvdelft.nl

de Beijer Bouwgrondstoffen BV Partner in grondstoffen en logistiek!

Kekerdomse Ward 3 6579 JG KEKERDOM Postbus 64 6566 ZJ MILLINGEN A/D RIJN T............................................... +31 (0)481 - 439111 F................................................ +31 (0)481 - 439150 E info@debeijerbv.com W www.debeijerbv.com

CONGRES/BEURZEN

INGENIEURSBUREAU BOORSMA G. Sondermanstraat 2, 9203 PV DRACHTEN Postbus 647, 9200 AP DRACHTEN T.............................................. +31 (0)512 - 580300 F................................................ +31 (0)512 - 525296 E drachten@boorsma-consultants.nl W www.boorsma-consultants.nl

DU MONT BETON Mercuriusweg 4, 3771 NC BARNEVELD Postbus 340, 3770 AH BARNEVELD T:............................................. +31 (0)342 - 406200 F.............................................. +31 (0)342 - 406205 E info@dumontbeton.nl

WORLD WATER WORKS INTERNATIONAL EXHIBITION AND CONFERENCE

COASTAL, WATERWAY AND PORT DEVELOPMENTS

23-24 MAART

W www.dumontbeton.nl

AFWATERINGSSYSTEMEN

MEA WATER MANAGEMENT GMBH Sudentenstrasse 1, D-86551 AICHACH T..................................................... +49 (0) 8251 91-0 F..............................................+49 (0) 8251 91-1306 E info.drainage@mea.de W www.mea-drainage.com

T +31 (0)113-373222 M + 31 (0)6-23045940 info@worldwaterworks.nl www.worldwaterworks.nl

BEKISTINGEN Vreelandseweg 10, 1393 PG Nigtevecht (U) T 0294 - 251343 F 0294 - 251699

FUNDERINGSTECHNIEK

info@nigtevecht.com www.nigtevecht.com

Peri Nederland BV Bekistingen, steigers en Engineering Postbus 304, 5480 AH SCHIJNDEL T................................................ +31 (0)73 - 5479100 F............................................... +31 (0)73 - 5493651 E info@peri.nl W www.peri.nl

Altenburg Funderingstechniek BV Industrieweg 17, 8531 PA LEMMER Postbus 26, 8530 AA LEMMER T............................................... +31 (0)514 - 588820 F................................................ +31 (0)514 - 588839 E info@altenburggroep.com W www.altenburggroep.com

| 85

Wie doet wat HOUT

Leyenaar Taapken Lamaker BV Kamerlingh Onnesweg 7, 4131 PK VIANEN Postbus 191, 4130 ED VIANEN T................................................ +31 (0)347 - 374844 F................................................ +31 (0)347 - 377908 E verkoop@ltl.nl W www.ltl.nl

VERHUUR & VERKOOP

COLLE RENTAL & SALES Nusterweg 100, 6136 KV SITTARD T................................................ +31 (0)46 - 4574100 F................................................. +31 (0)46 - 4521120 E info@colle.eu W www.colle.eu

LEVERANCIERS

Oudsas 11, 4251 AW WERKENDAM Postbus 11, 4250 DA WERKENDAM T..................................................+31 (0)183 - 501122 F.................................................+31 (0)183 - 501665 E info@hakkers.com

LANDMEETKUNDIGE APPARATUUR

Geodirect Rendementsweg 20e, 3641 SL MIJDRECHT Postbus 176, 3640 AD MIJDRECHT T............................................... +31 (0)297 - 769101 E info@geodirect.nl W www.geodirect.nl

Hakkers BV

Sharing flexibility

W www.hakkers.com

Van Hattum en Blankevoort Infra Rentals is een dynamisch bedrijf gespecialiseerd in het verhuren en verkopen

Korenmolenlaan 2, 3447 GG WOERDEN

van damwanden, balken, buizen,

T................................................ +31 (0)348 - 435100

rijplaten, trilblokken en aggregaten.

F................................................ +31 (0)348 - 435111

Wij staan ervoor om uw project gezamenlijk tot

E info@vhbinfra.nl

een succes te brengen.

W www.vhbinfra.nl

InfraRentals Sharing flexibility

Breedveld Staal Parallelweg 4, 2921 LE KRIMPEN AAN DEN IJSSEL T.............................................. +31 (0)180 - 512933 F.............................................. +31 (0)180 - 514206 E info@breedveldstaal.nl W www.breedveldstaal.nl

Infra Rentals BV • Gorinchemsestraat 33A 4231 BE Meerkerk • T. +31 183 562623 F. +31 183 562849 • E. info@infrarentals.com

www.infrarentals.nl

van Oord Nederland Schaardijk 211, 3063 NH ROTTERDAM Postbus 8574, 3009 AN ROTTERDAM T................................................+31 (0)88 - 8260000

LICHT, ZICHT EN MOBILITEITSOPLOSSINGEN

F............................................... +31 (0)88 - 8265010 E info@vanoord.com

Ziut Nieuwe Plein 1b, 6811 KN ARNHEM T................................................ +31 (0)26 - 8001900 E info@ziut.nl W www.ziut.nl

XYLEM WATER SOLUTIONS NEDERLAND BV Pieter Zeemanweg 20, 3316 ZG DORDRECHT Postbus 1126, 3300 BC DORDRECHT T............................................... +31 (0)78 - 6548400 F.................................................+31 (0)78 - 6510936 E xylemwatersolutionsnl@xyleminc.com W www.xylemwatersolutions.com/nl

W www.vanoord.com

WEGVERHARDING (TIJDELIJK)

WEG- EN WATERBOUW

STAALBOUW DYNAMOSTAAL BV

MOORS CONSTRUCTIE BERGHAREN Breekwagen 6 6617 KC BERGHAREN T................................................ +31 (0)487 - 531487 F............................................... +31 (0)487 - 532031 E info@moors.nl W www.moors.nl

86 |

Boskalis Nederland 'Waalhaven Oostzijde 85 Postbus 4234 3006 AE ROTTERDAM T................................................ +31 (0)10 - 2888777 F............................................... +31 (0)10 - 2888766 E nederland@boskalis.nl W www.boskalis.nl/nederland

Dynamostraat 31 3903 LK VEENENDAAL Postbus 135 3900 AC VEENENDAAL T............................................... +31 (0)318 - 509330 F................................................. +31 (0)318 - 556141 E info@rijplaten.nl W www.rijplaten.nl W www.heuvelman.com

GEZOCHT: MENSEN MET TUNNELVISIE

KIJK OP SOLTEGRO.NL/WERKEN-BIJ