Grond/Weg/Wegenbouw 2 2012

Vaktijdschrift over civiele techniek & infrastructuur

I

I

WWW.GWW-BOUW.nl

I

Jaargang 2 Nummer 2 2012

rijnhavenbrug rotterdam | asfalt en station specials | brug 2007: denken, beleven en maken nieuwe ophaalbrug over de oude rijn | walradarsysteem noordzeekanaal | keersluis heumen

wegdek-reflectoren www.wegdekreflectoren.nl Kijkt u ook eens op: www.wegwijsinwegdekreflectoren.nl

Wij liggen altijd in de weg!

voorwoord Voor u ligt alweer de tweede uitgave van Grond- Weg- en Waterbouw van 2012. We hebben weer een aantal mooie projecten voor u geselecteerd waarvan we op de pagina’s hierna uitgebreid verslag doen, zoals de aanleg van een innovatieve EMO-kade in het Rotterdamse Havengebied, de nieuwe boulevard in Scheveningen en de radarbegeleiding in het Noordzeekanaal. Bovendien bevat deze uitgave een tweetal Specials, een Afalten een Station Special.

Het project EMO-kade behelst de aanleg van een 500 meter lange kade in de Mississippihaven in Rotterdam. Van Hattum en Blankevoort heeft een kade ontwikkeld, waarbij het remmingwerk en de kade zijn gecombineerd, onder meer door gebruik te maken van hogesterktebeton in combinatie met staalvezels. Lees alles over deze innovatieve kade, waarop patent is aangevraagd vanaf pagina 40.

Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel en neemt de kracht van de golven toe. Vóór het jaar 2015 moet de Nederlandse kust daarom op tien plaatsen worden versterkt. Dit zijn de zogenaamde Zwakke Schakels. De boulevard van Scheveningen is er één van. Aannemingscombinatie Zeefront begon in 2010 met bouwen van de promenade, bovenop een gedeeltelijk nieuwe hoogwaterkering. Een veelomvattend project waarover vanaf pagina 6 alles is te lezen.

Sinds deze maand is het walradarsysteem in het Noordzeekanaal actief. Het Apeldoornse HITT heeft daartoe 27 radarposten en twee verkeerscentrales aan de beide uiteinden van het kanaal gerealiseerd. Een bijkomstigheid van dit systeem is, dat precieze registratie van de verkeerssituatie een bijdrage levert in de afwikkeling door verzekeraars van schadegevallen. Blader door naar pagina 40.

Tot slot bevat deze uitgave zoals gezegd twee Specials, een Afalt- en een Station Special. Zo hebben we bij het Asfalt Kennis Centrum onze kennis op het gebied van asfalt bijgespijkerd en weten we nu ook dat deze partij een grote rol van betekenis kan spelen bij innovatieprojecten van MKB Infrabedrijven uit de sector asfaltwegenbouw. Het AKC biedt deze bedrijven de helpende hand in research en onderzoek. Dit, en nog veel meer belichten we in deze uitgave van Grond- Weg- en Waterbouw.

Wij wensen u veel leesplezier!

Roel van Gils

|3

Vaktijdschrift over civiele techniek & infrastructuur nummer 2 Jaargang 2 | april 2012 Verschijnt 8 x per jaar ISSN: 2212-9979

Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

6

redactiecoördinator en eindredactie Roel van Gils Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@gww-bouw.nl

21

25

redactiemedewerkers Jack Buchholz Johan Godschalk Jerry Helmers Jan-Kees Verschuure

Bladmanagement

Cock Penning E c.penning@louwersuitgevers.nl Robert Vermanen E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

43

Secretariaat

47

Manuela Depenbrock

Advertenties

Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: gww-bouwnl, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

Scheveningen Hoogwaterbescherming onzichtbaar verwerkt in 'mediterrane' boulevard

Abonnementsprijs

Rotterdam Herinrichting Eendrachtspolder

€ 81,00 per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Grond/Weg/Waterbouw Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Adreswijzigingen

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Opzeggingen

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Directies en management van bedrijven uit de infraketen, betrokken ministeries en rijksdiensten, provinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. wegenbouw, aannemers, ingenieursbureaus en toeleveranciers actief in de wegenbouw, bestrating, grondwerk,

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl

Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Haarlem Grootste ondergrondse fietsenstalling van West-Europa Brabant Watergangen weer helder

22

Asfalt Special

Asfalt Kennis Centrum biedt helpende hand voor MKB Infrabedrijven Repareren met kunsthars Voorkomen is beter dan genezen Asfalt Freesverhuurder groeit uit haar jasje

22 25 26 27

Rotterdam Rijnhavenbrug: uitnodigende uitstraling, gewichtig hoogstandje Rotterdam Bamboecomposiet in Rotterdamse natuurparken Tilburg Brug in drievoud over Wilhelminakanaal Maassluis Renovatie rioolgemalen Maassluis Rotterdam EMO-Kade: innovatieve kade met geïntegreerd remmingwerk Tilburg Tunnel Academielaan Amsterdam-Rijnkanaal Brug 2007: denken, beleven en maken Utrecht-Amersfoort Reconstructie N237: design & construct belangrijker in wegenbouw Journaal

6 13 16 21

28 36 39 42 43 44 47 50 52

Inhoud

56

63 84

71 90

95 56 58 61 63

Oldambt Vaarverbinding Oldambtmeer vergroot toeristische mogelijkheden Dronten Ingrijpende renovatie van Ketelbrug Erica - Ter Apel Spaarsluisverbinding tussen Erica en Ter Apel Leiden Nieuwe ophaalbrug over de Oude Rijn

64

Station Special

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

I

I

WWW.GWW-BOUW.NL

Nieuwe terminal voor Den Haag Centraal Ov Knoop Voorburg goed voorbeeld van binnenstedelijke uitdaging Herinrichting stationsgebied Westervoort Energiezuinige en vandaalbestendige liften NS Station Westervoort OV-terminal Utrecht gaat stadsdelen verbinden

77

64 66 71 73 75

I

JAARGANG 2 NUMMER 2 2012

Amsterdam Walradarsysteem Noordzeekanaal Noordelijke Elfstedenroute Werken op heilige Elfstedengrond Biddinghuizen Nieuwe houten brug moderniseert Park Biddinghuizen Maarssen Serpentine-achtige fietsbrug rondt serie kunstwerken A2 Oudenrijn-Haarrijn af Erica - Ter Apel Herstel vaarverbinding in volle gang Heumen Keersluis: integratie van slimme techniek en esthetiek Tilburg Rioolgemaal: trekpleister aan de rand van Tilburg RIJNHAVENBRUG ROTTERDAM | ASFALT EN STATION SPECIALS | BRUG 2007: DENKEN, BELEVEN EN MAKEN NIEUWE OPHAALBRUG OVER DE OUDE RIJN | WALRADARSYSTEEM NOORDZEEKANAAL | KEERSLUIS HEUMEN

Coverbeeld | Rijnhavenbrug Rotterdam

Wie doet wat?

77 82 84 86 90 93 95 100

SCHEVENINGEN | Boulevard

“Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel en neemt de kracht van de golven toe. Vóór het jaar 2015 moet de Nederlandse kust daarom op tien plaatsen worden versterkt.”

De diepwand en een tijdelijke stalen damwand. De glooiing van het dijklichaam sluit aan op de diepwand.

6|

SCHEVENINGEN | Boulevard

Tekst: Martijn van den Bouwhuizen Beeldmateriaal: Aannemingscombinatie Zeefront

Hoogwaterbescherming onzichtbaar verwerkt in

'mediterrane' boulevard Scheveningen De nieuwe 1.900 meter lange boulevard geeft Scheveningen een bijzonder aanzien. De verticale en horizontale glooiing, de verschillende verkeersniveaus en het hoogwaardige materiaalgebruik zorgen voor een metamorfose. Aannemingscombinatie Zeefront begon in 2010 met bouwen van de promenade, bovenop een gedeeltelijk nieuwe hoogwaterkering.

De nieuwe boulevard krijgt gescheiden én in hoogte verschillende rijstroken voor voetgangers, fietsers en automobilisten. Hoe dichter bij het water, des te langzamer het verkeer. De vormgeving is gebaseerd op het ontwerp van de Spaanse architect Manuel De Sola-Morales. De boulevard volgt het golvende verloop van de oude duinen. Granieten vloerplaten, schelpenasfalt, rode straatklinkers, groenstroken, gestraalde en gekleurde betonelementen zorgen voor een chique uitstraling. Kunstwerken afgewerkt met cortenstaal fungeren als opvallende herkenningspunten. De getrapte beeldentuin vlakbij het museum, evenals de blauwe voetgangersbrug met kunststofconstructie vormen bijzonderheden in het landschap. ’s Avonds creëert sfeervolle led-verlichting een aparte ambiance.

Zwakke Schakels

mogen bij zo’n ultieme storm het dijklichaam niet beschadigen. Geen onderdeel mag daarom zwaarder wegen dan 700 kilogram.

Buiten stormseizoen Het project begon met het verbreden van het strand. In totaal is 2,6 miljoen kubieke meter zand opgespoten. Hierdoor is de Scheveningse kust tussen Haven en Pier 50 tot 70 meter breder geworden. Hierna sloopte aannemingscombinatie Zeefront de oude boulevard en begon met het grondwerk voor de nieuwe boulevard.

“We zijn in 2010 gestart vanaf de noordzijde met de boulevardbouw en werken naar de haven toe,” zegt Henk Kleinloog, projectleider van Zeefront. ›

Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel en neemt de kracht van de golven toe. Vóór het jaar 2015 moet de Nederlandse kust daarom op tien plaatsen worden versterkt. Dit zijn de zogenaamde Zwakke Schakels. De boulevard van Scheveningen is er één van.

De promenade wordt bovenop een deels nieuw ondergronds dijklichaam gebouwd, dat fungeert als hoogwaterbescherming. In geval van een ultieme storm moet die ondergrondse zeewering blijven staan; de boulevard wordt dan opgeofferd. De boulevardelementen

|7

Sinds 1911 Betonfabriek Vrijenban heeft zich in de afgelopen jaren gespecialiseerd in speciale projecten voor GWW, bouw, gevelbouw en industrie.

De investeringen in diverse machinerie hebben geresulteerd in hoogwaardige betonproducten. Diverse milieuklasse, architectonische, beton zijn buiten de reguliere producten geen uitzondering. Kwaliteit geeft duurzaamheid en daarmee betrouwbaarheid!

Betonfabriek Vrijenban heeft de afgelopen jaren diverse aansprekende projecten gerealiseerd in samen werking met haar dochter maatschappij Sterringhart bv te Hoofddorp. Een aantal voorbeelden van deze werken kunt u vinden op onze websites van beide ondernemingen.

Voorbeelden zijn Banden Oosterpark Amsterdam, De Kromhout kazerne te Utrecht, Speciale prefab putten te Shell

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Pernis, Trapveldje presikhaaf Arnhem, Keerwanden voorzien van zitelementen Spijkenisse en Zeestaal band met vogelmotief te Den Helder.

Nog te realiseren projecten Sint Nicolaas lyceum te Amsterdam, Kunstobject Beutler Wilhelminapolder Goes, Kade elementen beton met steenmotief Utrecht boulevard .

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Rotterdamseweg 376 2629 HG Delft telefoon 015 256 01 93 fax 015 257 14 67 info@betonfabriekvrijenban.nl www.betonfabriekvrijenban.nl

Flexibel in beton!

SCHEVENINGEN | Boulevard

“In totaal gaat het om ongeveer 1.900 meter boulevard. Hiervan is 1.000 meter voorzien van een compleet nieuwe kustverdediging; tussen de Scheveningse Slag en de keerlus van tram 11. Van de overige 900 meter voldeed de waterkering nog.”

De inwendige dijkconstructie bestaat uit aaneengesloten betonnen zuilelementen van 25 tot 45 centimeter, bovenop een filterende laag basaltsplit, een laag hoogovenslakken en zanddicht filterdoek. Hierop komt een dik zandpakket waarop de boulevard wordt opgebouwd.

'De omgevingsmanager communiceert met de omwonenden en de omgevingsmanager van de gemeente.

Zo wordt de overlast tot een minimum beperkt' Diepwanden De aansluiting met de belendende waterkering aan de noord- en zuidzijde realiseerde Zeefront met 23 meter hoge in-het-werk-gestorte betonnen diepwanden. ›

Projectinfo Hoogwaardige betonelementen Betonfabriek Vrijenban produceert ruim 5.500 elementen voor de nieuwe boulevard van Scheveningen. Het prefab betonwerk combineert een hoge maatvastheid met een chique uiterlijk. Laat dat maar aan de vakmensen van het ruim 100-jarige bedrijf over. “Wij maken speciale betonelementen voor de Scheveningse boulevard in opdracht van de aannemingscombinatie Zeefront. Met die partij, die onze componenten monteert, werken we tot op de dag van vandaag prettig samen,” zegt Bas Aalbers, eigenaar van Betonfabriek Vrijenban. “Halverwege 2011 vingen we met de productie aan. Inmiddels zijn al duizenden voetpad-, trap- en zitelementen en keerwanden geplaatst. We moeten nog zo'n 2.500 elementen maken voor de 2 kilometer lange boulevard. Alhoewel de vorst voor enige vertraging zorgde, verwachten we begin 2013 ons deel op te leveren.”

Gestraald oppervlak De drukbevolkte pleisterplaats langs de kust, die jaarlijks zo'n 13 miljoen bezoekers verwelkomt, ondergaat een grondige metamorfose. “De elementen van Betonfabriek Vrijenban passen in het beeld van de boulevard dat de Spaanse architect voor ogen heeft,” zegt Aalbers. “Het betonwerk moet er heel mooi uitzien. Wij gebruiken daarom een speciaal mengsel van grondstoffen. Het resultaat is een gestraald oppervlak met bijna geen luchtbelletjes.” Ook waren er hoge eisen aan de maatvastheid van de elementen, om slanke en gelijke naden te creëren tussen het betonwerk. Hier wisten de vakmensen van Vrijenban wel raad mee; door het juiste betonmengsel te gebruiken en slim te bekisten. Bijzonder is bovendien de toepassing van RVS-wapening, waarmee een langere levensduur gerealiseerd wordt dan conventionele wapening.

Betonfabriek Vrijenban, gevestigd in Delft, prefabriceert sinds 1911 elementen voor de rail-, grond-, weg- en waterbouw. Alles wordt in eigen beheer geproduceerd en, indien gewenst, afgeleverd met eigen transport. Ook als de esthetiek erg belangrijk is, staan ze hun mannetje. Aalbers: “Recentelijk investeerden we in een complete betoncentrale. Alle betonelementen kunnen onder KOMO/KIWA certificaat worden afgegeven.”

Sierlijke keerwanden omlijsten boulevard In opdracht van Zeefront ontwikkelde en leverde Terre Armée de grondkerende wandelementen van de boulevard van Scheveningen. De architectonische vormgeving, de hoge kwaliteitseisen, de kleine maattoleranties en de constructieve innovaties maken het project bijzonder.

De boulevard volgt de glooiingen van de duinen en de zee. De promenade bestaat uit diverse niveaus om voetgangers, fietsers en automobilisten te scheiden. “De keerwanden kennen twee uitvoeringen,” zegt Wim Meiborg, directeur van Terre Armée Benelux. “Bij de Scheveningse slag sluiten de keerwanden op een nieuw dienstengebouw. De wand krijgt hier een bekleding met cortenstaal. In de rest van het project worden de keerwanden uitgevoerd in gepolijst, licht terracotta gekleurd beton. De glooiing van de boulevard maakte het ontwerp van de keerwanden uitdagend.

Het vergde het nodige 3D-puzzelwerk om een met de vlakke hoekige panelen en vlakke stelstroken de beweging te volgen, rekening houdend met maattoleranties van enkele millimeters,” vervolgt Meiborg.

“De boulevard moet in geval van een zeer zware storm in kleine stukken uiteenvallen. Om te voorkomen dat de onderliggende dijk bij een zware storm beschadigd wordt, eiste Hoogheemraadschap dat de Terre Armée wanddelen per stuk niet zwaarder zijn dan 700 kilogram. Hiervoor ontwikkelden we innovatieve kolommen, dragers van de boulevardleuningen, die bij een ultieme storm uit elkaar vallen. Dit is uniek in de wereld.” De inspanningen van Terre Armée leverden een prima resultaat op. De keerwanden staan er strak en gepolijst bij. Precies zoals de opdrachtgever en architect het willen. Kortom een bijzonder staaltje van kwaliteit en vakmanschap.

De blauwe voetgangersbrug met kunststofconstructie vormt een bijzonderheid in het landschap.

|9

Wanden van Terre Armée op de nieuwe Boulevard van Scheveningen ...

... Terre Armée, meer dan gewapende grond alleen!

Postbus 318 • 2740 AH Waddinxveen • Tel.: 0182 - 622 735 • Fax: 0182 - 636 031 • E-mail: info@terrearmee.nl • Internet: www.terrearmee.nl

Bijzonder in beton Hurks prefabbeton is gespecialiseerd in het ontwerpen, produceren en monteren van prefab draagstructuren en architectonische gevels in binnen- en buitenland. Naast een hoge kwaliteit levert Hurks prefabbeton een breed scala aan elementen in een grote diversiteit aan kleuren en uitvoeringen, zoals gestraald, uitgewassen, gepolijst of bekleed met tegels of natuursteen. Ook sandwichelementen met een voorblad van prefab metselwerk behoren tot het leveringsprogramma.

Op het gebied van infrastructurele werken staat Hurks prefabbeton garant voor oplossingen in beton, al dan niet in hoge sterktebeton gecombineerd met architectonische beton. De boulevard Scheveningen is een bijzonder voorbeeld hiervan, 3300 hoge sterkte, gekleurde, (3D) gepolijste elementen. Bijzonder in beton.

Hurks prefabbeton bv - T (088) 134 50 00 - verkoop@hurksprefabbeton.nl - www.hurks.nl

prefabbeton

SCHEVENINGEN | Boulevard

Projectinfo Dijk-in-duin constructie Holcim Ltd is een wereldwijd concern met vestigingen in meer dan zeventig landen, verspreid over vijf continenten. Het is één van de belangrijkste producenten van cement, granulaten en beton. Holcim Nederland heeft diverse productielocaties waar betonwaren en mortel wordt geproduceerd. Eén van de bedrijven is Holcim Coastal BV, die een geheel aan oplossingen biedt voor de weg- en waterbouw.

Producten die worden geleverd zijn Basalton® en Betomatten®, die mede zorgen voor de bescherming van primaire keringen langs de zeekust en inlandse rivierdijken tegen erosie door golfaanvallen. Zo heeft Holcim in Scheveningen bij mogen dragen aan de vernieuwing van de boulevard. Dit door levering van circa 30.000 m2 Basalton® zuilen en de hierbij benodigde grondstoffen die onder de boulevard zijn verwerkt in een dijk-in-duin constructie. “De harde kering die hierdoor onder de boulevard is ontstaan, moet ervoor zorgen dat bij de ultieme storm de wind en golven kunnen worden weerstaan,” vertelt Jean-Pierre Quataert van Holcim Coastal. “Op die manier draagt Holcim bij aan de veiligheid van Den Haag en omliggende Randstad.”

Producten die worden geleverd zijn Basalton® en Betomatten®, die mede zorgen voor de bescherming van primaire keringen langs de zeekust en inlandse rivierdijken tegen erosie door golfaanvallen.

Dit vormde een logistieke uitdaging omdat er tussen en vlakbij de bestaande flats door ontgraven en gebouwd moest worden. “Alleen buiten het stormseizoen, tussen 1 maart en 1 oktober, mochten we aan het dijklichaam en de aansluitingen werken. Dat vergde nauwgezette planning,” zegt Kleinloog. “De hoogwaterkering leverden we in augustus 2011 op.”

Innovatieve oplossingen, daar kunt u op bouwen

'Alhoewel de vorstperiode enige vertraging veroorzaakte, zitten we redelijk op schema, zegt de projectleider' Multidisciplinair en arbeidsintensief De aannemers Van den Biggelaar en Liebregts, die samenwerkten bij de kustversterking van Noordwijk, vormen samen de combinatie Zeefront. Waar Liebregts vooral sloop- en grondwerk verrichte bij het boulevardproject, houdt Van den Biggelaar zich nu bezig met projectmanagement en het inrichten van de boulevard. De dagelijkse projectorganisatie van het multidisciplinaire civieltechnische werk bestaat uit een projectleider, assistent-projectleider, een planningsmanager, twee uitvoerders, twee werkvoorbereiders, een landmeter en een omgevingsmanager. ›

Kies voor Holcim en u kunt rekenen op een stabiele en betrouwbare partner met een ijzersterke reputatie.

Dagelijks benutten wij al onze energie om voor u duurzame producten en oplossingen op maat te bieden, zowel op technisch als op logistiek vlak. Dankzij de klantondersteuning van Holcim brengt u de meest complexe projecten tot een goed einde.

Onze doelstelling: een solide partnership op lange termijn.

Holcim Nederland B.V. IJsseldijk 351 2922 BK Krimpen aan den IJssel T +31 (0) 180 54 55 00 F +31 (0) 180 54 55 99 info@holcim.nl www.holcim.nl

100 years of Strength. Performance. Passion. | 11

SCHEVENINGEN | Boulevard

Projectinfo Innovatief betonwerk op Scheveningse boulevard De nieuwe boulevard van Scheveningen krijgt steeds meer vorm. Kenmerkend zijn het glooiende verloop en de geraffineerde hoogteverschillen. Maar ook de terracotta betonnen balustrade, met opvallende rondingen en hoogwaardig polijstwerk. Hurks prefabbeton bleek een van de weinige betonfabrieken die dit sterke staaltje betonwerk kon realiseren.

Hurks prefabbeton is leverancier van complete gebouwen. De betonfabriek, met vestigingen in Veldhoven en Tilburg, heeft een eigen afdeling engineering, mallenbouw, vlechtcentrale, productie en montage. Bedrijfsleider vestiging Veldhoven Piet Swinkels: “Ons specialisme ligt in complexe bouwwerken met een hoog afwerkingsniveau. Voor de boulevard in Scheveningen leveren we het gepolijste betonwerk van met name de balustrade, die tevens dienst doet als dragende keermuur.”

's Avonds creëert led-verlichting een aparte ambiance.

Kleinloog: “De omgevingsmanager communiceert met de omwonenden en de omgevingsmanager van de gemeente. Zo wordt de overlast tot een minimum beperkt. Aanwonenden en toeristen hebben altijd toegang tot het strand. In geval de temperatuur stijgt tot boven de 25 graden beperken we de materiaalaanvoer tot 10 uur 's ochtends, om toegang tot het strand te bieden.”

De naastgelegen bestaande bebouwing noopte de aannemingscombinatie tot een aangepaste werkwijze. Hierover zegt Kleinloog: “We mogen binnen zeven meter van de woningen geen trilplaten of walsen gebruiken. Hiermee voorkomen we eventuele schade.”

Het project wordt in goede harmonie en samenspraak met de opdrachtgever uitgevoerd. “We zitten redelijk op schema,” zegt de projectleider. “Alhoewel de vorstperiode enige vertraging veroorzaakte, lijkt het erop dat we het arbeidsintensieve werk in maart 2013 kunnen opleveren.” ❚

BouwInfo Opdrachtgever Gemeente Den Haag ontwerp Manuel De Sola-Morales uitvoering Zeefront (Van den Biggelaar en Liebregts) Aanneemsom € 21 miljoen Bouwperiode december 2009 – maart 2013

12 |

3D leuningelementen Begin 2010 kreeg Hurks prefabbeton opdracht voor de productie en levering van 1.100 leuningelementen en 2.200 vlakke betonplaten voor de balustrade.

Later kwamen daar nog 24 betonnen zitbanken bij. De complexiteit van het werk ligt in het uitdagende ontwerp, de vereiste betonkwaliteit en –sterkte (B105) en het creëren van homogeniteit tussen de elementen. Swinkels: “Het ontwerp, afkomstig van de Spaanse architect Manuel de Solà-Morales, valt vooral op door de 3D-vorm van de leuningelementen. De elementen hebben glooiende vormen in alle richtingen, met bolle en holle vlakken en zeer kleine radiussen. Het beton wordt gepolijst tot korrel 200.”

Vijfassige polijstmachine Speciaal voor dit project ontwikkelde Hurks prefabbeton, in samenwerking met de Franse machinefabriek Thibaut, een zeer innovatieve CNC-gestuurde polijstmachine. “Het is de enige vijfassige polijstmachine in de betonwereld,” zegt Hoofd Technische Dienst Jan Lathouwers. “Hij kan 3D-modellen frezen en alle krommingen polijsten. Zowel horizontaal als verticaal. Bol en hol. Om dit te realiseren, werken we met uiterst nauwkeurige mallen en goed doorontwikkelde software. De machine werkt onbemand, heeft een set van 42 gereedschappen en bewerkt twintig elementen per week.”

Hurks prefabbeton produceerde het eerste element in oktober 2010. Het laatste element is naar verwachting in mei dit jaar gereed.

Rotterdam | Herinrichting Eendrachtspolder

Tekst: Jac Bucholz Beeldmateriaal: GMB civiel

Duurzame combinatie van waterberging, recreatie en (top)sport

een bijzonder buitengebieD Als de herinrichting van de Eendragtspolder, gelegen tussen Zevenhuizen en de Rotterdamse wijk Nesselande, medio volgend jaar is afgerond, is er een buitengebied met diverse functies gecreëerd. Zo wordt er onder meer een internationale roeibaan die geschikt is voor top- én breedtesport aangelegd. Hoofdaannemer GMB Civiel B.V. verzorgt naast het grondverzet eveneens de bouw van diverse betonnen kunstwerken en de aanleg van wegen in het gebied.

De herinrichting van de Eendragtspolder is een omvangrijk project waarvoor de eerste plannen medio jaren negentig werden gemaakt. Hoofdaannemer GMB Civiel B.V. is er sinds oktober 2010 bij betrokken. De nadruk van de werkzaamheden lag in eerste instantie op het grondverzet voor onder meer de aanleg van kades en wegen, vertelt projectleider Erik Houtepen. “Die werkzaamheden hebben we nu nagenoeg afgerond. Al met al hebben we zo’n 2,4 miljoen m3 grond verplaatst.”

Daarmee is in de polder een waterbergingsgebied gecreëerd dat in noodgevallen 4 miljoen m3 water tijdelijk kan bergen. Er kan in de toekomst ook volop worden gerecreëerd dankzij de aanleg van wandel- en fietspaden. De kades naast de roeibaan nodigen uit om te fietsen, skaten en hardlopen; de roeibaan zelf wordt een ontmoetingsplek voor diverse sporters en een trainingscentrum voor aanstormend talent. Erik Houtepen legt uit dat GMB Civiel B.V. het werk op basis van Engineering & Construct heeft aangenomen. ›

| 13

In ons element op de grens van land en water

Havenweg 43 Postbus 154, 4900 AD Oosterhout Telefoon (0162) 484848 E-mail: info@lodewikus.nl

www.lodewikus.nl

Wij verzorgen: - plaatsen van damwanden - funderingspalen - bemaling - onderwaterbeton - complete grondwerk - constructievloeren - kelderwanden - etc.

Scheepvaartweg 1, 3356 LL Papendrecht, tel (078) 644 26 44, fax (078) 644 26 30, E-mail: info@gebrdekoning.nl, www.gebrdekoning.nl

www.Romein.nl

Dalwagen 55 Postbus 11, 6669 ZG Dodewaard Telefoon (0488) 417111 verkoop@romein.nl

www.gww-bouw.nl *Weg en waterbouw *Natuurbouw *Bouwrijp maken *Parkaanleg *Sloopwerk *(water)Bodemsanering

Het meest complete overzicht voor professionals in de civiele techniek en infrastructuur Staat u nog niet op www.gww-bouw.nl?

Neem dan contact op met: Cock Penning

c.penning@louwersuitgevers.nl of Robert Vermanen r.vermanen@louwersuitgevers.nl T +31 (0)495 450095

Aannemingsmaatschappij "Bouwmij" B.V. Bezoekadres: 1e Polderweg 1 7685 PN Beerzerveld Tel: 0523 - 25 19 55

Postadres: Postbus 48 7680 AA Vroomshoop Fax: 0523 - 25 13 80

Rotterdam | Herinrichting Eendrachtspolder

“We hebben de ontwerpen van een aantal betonnen objecten in het gebied geheel zelf gemaakt en de rest van de voorgeschreven ontwerpen van de betonnen objecten verder uitgewerkt en geoptimaliseerd, in samenspraak met de opdrachtgevers.” Houtepen doelt daarmee onder meer op de diverse bruggen,

voormalig veenwingebied dat enkele meters onder NAP ligt. De weersomstandigheden zijn dan een factor om rekening mee te houden. Als het regent moet je heel andere routes rijden dan wanneer een tijdje de zon schijnt. We hebben vaak bij elkaar gezeten om die logistieke puzzel op te lossen.”

'Er zijn door de opdrachtgevers bepaalde eisen gesteld aan de uitstraling, de objecten moeten natuurlijk in de omgeving passen'

Een andere uitdaging was het tevreden stellen van alle opdrachtgevers. De herinrichting is namelijk een samenwerkingsproject van de provincie ZuidHolland, het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, het recreatieschap Rottemeren, de gemeente Zuidplas en de gemeente Rotterdam.

Erik Houtepen: “Iedere partij heeft bepaalde belangen en soms lopen die niet helemaal parallel. Dan is het even zoeken naar een oplossing waar iedereen zich in kan vinden. Dat is steeds gelukt. Op die manier wordt er in de Eendragtspolder een bijzonder buitengebied gerealiseerd.” ❚

duikers en objecten voor de inlaat, doorlaat en uitlaat van water. Kunstwerken noemt hij ze, omdat ze specifiek zijn vormgegeven. “Er zijn door de opdrachtgevers bepaalde eisen gesteld aan de uitstraling, de objecten moeten natuurlijk in de omgeving passen.” Met de bouw van de kunstwerken is GMB Civiel B.V. momenteel volop bezig. Eind vorig jaar werd begonnen met de funderingen voor de objecten, en eind dit jaar moeten ze helemaal gereed zijn. In die eindfase verzorgt het bedrijf tevens de aanplant van groen. Houtepen noemt het grondverzet een van de grootste uitdagingen van de opdracht. “Je werkt in een

| 15

Haarlem | Ondergrondse fietsenstalling

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: MNO Vervat

Grootste ondergrondse fietsenstalling van West-Europa 16 |

Onder het stationsplein in Haarlem is vorig jaar de (tot op heden) grootste ondergrondse fietsenstalling van West-Europa geopend.

Op zich een relatief eenvoudige constructie met traditionele bouwkuip en een betonnen dek zo dicht mogelijk tegen de gevel van het oude stationsgebouw uit 1906, ware het niet dat de archieftekeningen niet helemaal bleken te kloppen.

Het gebied rondom station Haarlem kampte met een wildgroei aan fietsen. De oude stalling had een veel te geringe capaciteit en wild parkeren was aan de orde van de dag. “In het kader van het project Ruimte voor de Fiets van ProRail in samenwerking met de gemeente Haarlem is het plan ontstaan voor de realisatie van in totaal 8.050 fietsparkeerplekken, waaronder de bouw van een grote fietsenstalling onder het stationsplein met plek aan zo’n 5.050 fietsen, in het gebied.” vertelt Arno van Schaik van MNO Vervat. “Het is momenteel nog de grootste ondergrondse fietsenstalling van West-Europa, maar ook in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht heeft ProRail plannen voor een dergelijke fietsenstalling die meer ruimte geven aan de fiets.”

Obstakel Behalve de bouw van de ondergrondse fietsenstalling behelsde het project voor MNO ook het renoveren van de bestaande stalling in het stationsgebouw (1.000 plekken) en het maken van een verbinding tussen beide stallingen. Volgens Van Schaik was het daarom zaak om de damwanden van de nieuwe stalling zo dicht mogelijk tegen het historische stationsgebouw te plaatsen. “Dat bracht echter de nodige uitdagingen met zich mee. Eind 2009 zijn we aan de slag gegaan met de bouw van een traditionele bouwkuip met damwanden voor de nieuwe stalling. Ontwikkelingen tijdens de

A2 Randweg Eindhoven N322 Land van Maas en Waal

Om toch tot een waterdichte aansluiting te komen, hebben we samen met de ontwerpende ingenieurscombinatie Railinfra Solutions gezocht naar de beste oplossing.” ›

Brug Schiedam

uitvoering maakten het noodzakelijk de uitvoering van de complexe aansluiting (de verbinding direct het stationsgebouw in) op onderdelen te herzien. Oorzaak hiervan was het vastlopen van de damwanden op een obstakel in de ondergrond voor de gevel van het historische stationsgebouw. Uit onderzoek kwam naar voren dat op circa vijf meter in de ondergrond een grote uitstekende funderingsplaat aanwezig was. Het inbrengen van de damwanden tot de gewenste afstand van de gevel was daardoor niet mogelijk, zodat een resterende afstand van twee tot vijf meter tot de gevel overbrugd moest worden. Die uitstekende funderingsplaat stond niet als zodanig op de archieftekeningen.

De ondergrondse fietsenstalling is geboren in het kader van het project Ruimte voor de Fiets van ProRail.

Fietsstation Haarlem

'Het maken van de ondergrondse verbinding tussen de nieuwe ondergrondse fietsenstalling en de bestaande stalling in het stationsgebouw bracht de nodige uitdagingen met zich mee'

Wurck is een ontwerpbureau met een inmiddels ruime ervaring op het gebied van infrastructuur en mobiliteit. Ook in menig design&construct project is gebleken dat de integrale ontwerpaanpak – van landschappelijke inpassing tot architectonisch detail - voor overheden èn marktpartijen een grote meerwaarde biedt.

wUrck

architectuur stedenbouw landschap

www.wurck.nl Sluisjesdijk46 3087 AH Rotterdam t +31 (0)10 4290709 f +31 (0)10 4293601 info@wurck.nl

| 17

In onze complexer wordende samenleving biedt Witteveen+Bos opdrachtgevers integrale oplossingen voor vraagstukken op het gebied van water, infrastructuur, milieu en bouw. Onze adviesen ingenieursdiensten leveren wij in alle stadia van de besluitvorming, het ontwerp en de realisatie.

Opdrachtgevers en samenwerkingspartners kunnen erop rekenen dat wij deskundig, betrouwbaar en betrokken zijn. We bieden maatschappelijk verantwoorde en duurzame oplossingen die er toe doen. Meer informatie via www.witteveenbos.nl.

ingenieurswerk - mensenwerk

Haarlem | Ondergrondse fietsenstalling

Waterglas Sloop van de funderingsplaat was niet wenselijk, waarna gekeken is naar oplossingen waarbij de oude funderingsplaat in de aansluiting geïntegreerd zou worden. Van Schaik vervolgt: “In de bouwfasering is hiertoe een extra damwandscherm geplaatst en zijn verankeringen toegevoegd in de vorm van trekpalen door de bestaande vloer. De waterdichte aansluiting is hierna gerealiseerd door middel van een grootschalige bodeminjectie van waterglas.”Het grootste gedeelte van de ondergrondse fietsenstalling (het Souterrain) bevindt zich onder het eveneens nieuw ingerichte busstation op het plein. De fietskelder is bereikbaar via twee trappen. Vanuit de kelder is het mogelijk in één keer door te lopen tot in het stationsgebouw. Een fietsenwinkel, een kiosk en een beheerdersruimte in de fietskelder maken eveneens deel uit van de stalling. Zoals gezegd, is tevens de bestaande fietsenstalling onder het stationsgebouw (het Fietscarré) aangepast en gemoderniseerd. De bestaande vloer is verlaagd om ruimte te maken voor dubbellaags fietsenrekken.

De grootste ondergrondse fietsenstalling van West-Europa in Haarlem is in fasen opgeleverd. Al in december 2010 werd het Souterrain in gebruik genomen. In 2011 werd de renovatie van het Fietscarré afgerond en als laatste is vorig jaar ook de verbinding tussen de beiden stallingen en de stationshal opgeleverd. Ook het nieuwe busstation boven de fietsenstalling is reeds in gebruik genomen. Beide stallingen bieden plek aan in totaal 6.050 fietsen. Bus- en treinreizigers kunnen er terecht vanaf van een half uur voor vertrek van de eerste trein tot een half uur na vertrek van de laatste trein. ’s Nachts wordt de fietsenstalling afgesloten. Binnenkort start ProRail met de tweede fase van het project: de realisatie van een Fietsgevel ten noorden van het station met ruimte voor nog eens 2.000 fietsen. ❚

Projectinfo wUrck architectuur stedenbouw landschap Het ‘Fietssouterrain’ onder het Stationsplein van Haarlem is met ruim 5000 fietsparkeerplaatsen voorlopig Europa’s grootste fietsenstalling. De uitdaging voor ons als architect was deze ondergrondse ruimte ter grootte van een voetbalveld tot een aangenaam en comfortabel interieur voor de reiziger te maken, en tegelijk het zicht op het mooiste station van Nederland weer vrij te leggen. Een luie hellingtrap ontsluit de fietsenstalling direct vanaf de centrale ‘fietsloper’ van de stad. Aansluitend wordt het Souterrain over de volle lengte aangesneden door de ‘daglichtzone’, afgedekt door een betonnen baldakijn met glazen vloerlichten die brede strepen zonlicht toelaten in de ondergrondse ruimte. Hier bevinden zich naast de entreetrappen ook de beheerdersruimte, de commerciële voorzieningen en de doorsteek naar het stationsgebouw. De asymmetrische doorsnede geleidt het daglicht maximaal naar binnen en garandeert een eenvoudige oriëntatie van de bezoeker. Het warm verlichte interieur kenmerkt zich door een woud van zilvergrijze V-kolommen op een helder oranje vloer die oploopt tegen de schuine wand van de entreezone.

Op het Stationsplein toont het Fietssouterrain zich slechts als een smalle, oranje snede in de pleinvloer en een bescheiden strepenpatroon van glazen vloerlichten aan de voet van het stationsgebouw, naadloos opgaand in de bestrating van het eveneens door wUrck ontworpen Stationsplein.

Civiele onderwaterbeton Disa Civiele Constructies is een onderdeel van Disa International BVBA. Disa Civiele Constructies is gespecialiseerd in de civiele onderwaterbouw waar de nadruk ligt op het storten van de onderwaterbeton, zowel gewapend als ongewapend. Het gehele proces voorafgaand aan het storten van de onderwaterbeton heeft Disa ook in het pakket.

Van het monteren van schotels tot het verwijderen van de sliblaag, het lassen van ankers, het branden van damwand, kortom alle onderwaterwerken kan Disa op een vlotte en correcte manier uitvoeren. Voor de ondergrondse fietsenstalling in Haarlem heeft Disa ook een aantal van deze werkzaamheden succesvol uitgevoerd. Met name de aansluiting op het oude stationsgebouw was een uitdaging, maar ook deze klus is naar tevredenheid geklaard. Wij staan als Disa-team dag en nacht voor de bouwer klaar.

Betonvloer als basis In samenwerking met hoofdaannemer MNO Vervat is door Loos Betonvloeren Obdam BV de basis gelegd voor de Rijwielstalling in Haarlem. Steeds vaker wordt er, ook voor infraprojecten, een beroep gedaan op Loos Betonvloeren Obdam BV. Het bedrijf bestaat sinds 1991 onder steeds dezelfde directie. Jaarlijks groeit het aantal vaste klanten gestaag. Men kiest steeds vaker voor de Noord-Hollandse nuchterheid, kwaliteit en flexibiliteit. De productiemogelijkheden per dag zijn ongelimiteerd. Met onze vaste medewerkers staan we al 21 jaar klaar voor een ieder die bovenstaande speerpunten hoog in het vaandel heeft staan.

Prorail Ruimte voor de Fiets ProRail heeft veel te maken met reizigers die met de fiets naar het station komen.

Fietsers vormen een belangrijke doelgroep als je het hebt over reizen met de trein.

Gemiddeld veertig procent van de treinforenzen maakt namelijk gebruik van de fiets om naar het station te komen.

ProRail heeft samen met de gemeente Haarlem een aantrekkelijke, reizigersvriendelijke fietsenstalling bij het station en een stationsplein gerealiseerd dat niet alleen recht doet aan het prachtige station maar ook ruimte heeft gegeven aan een meer veilige en efficiënte herinrichting van het busstation op het dak van de kelder.

Om de reis van deur tot deur gemakkelijker en comfortabeler te maken verbetert ProRail fietsenstallingen en lost fietsparkeerproblemen op bij stations, door vervanging en uitbreiding en betere benutting van bestaande stallingen en door nieuwbouw.

Sinds 1999 zijn er landelijk ruim 250.000 fietsplaatsen nieuw gebouwd en gemoderniseerd op bijna 400 stations. Het totaal aantal stallingsplaatsen bij stations is nu zo’n 360.000 en groeit de komende jaren naar ruim 400.000.

Het grootste deel van de fietsenstalling bevindt zich onder het nieuwe busstation.

| 19