Installatie & bouw NL 02 2013 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 2

UITGAVE

Vaktijdschrift over installatietechniek, Klimaatbeheersing en Electriciteit

w w w. in s ta l l at i e enb ouw.nl

NUMMER 2 2013 JUNI - JULI

Sterk staaltje installatietechniek op ‘hoog’ niveau | BREEAM-NL Excellent voor Danone Innovation Centre | Monarch II: voorbeeld van slim bouwen | Korte bouwtijd voor omvangrijk distributiecentrum DAF

T400bx-Series_197x267_NL.indd 1

3/22/13 2:56 PM

De perfecte plaats om op te laden.

USB-wandcontactdoos. Geniaal en eenvoudig tegelijk. De combinatie van wandcontactdoos en USB-netvoeding. Voor smartphones, tablets, fotoapparatuur of mp3-spelers. Ervaar het nieuwe comfort en kijk op www.BUSCH-JAEGER.nl

www.BUSCH-JAEGER.nl

UITGAVE

Voorwoord

2 Ventileren,

Eindelijk is de zomer in het land en zal menigeen genieten van een welverdiende vakantie. In het buitenland of gewoon lekker thuis genieten van een leuke barbecue, een fijn terrasje, een tuinfeest of een plons in het zwembad. Daar staat echter wel tegenover dat we weer alle moeite van de wereld zullen hebben om het binnen lekker fris te houden, zodat we te midden van al die zomerse warmte toch even verkoeling kunnen opzoeken. Vandaar dat velen zich zullen afvragen of het niet tijd geworden is om een goed ventilatiesysteem te installeren. Voortdurend frisse en gezonde binnenlucht: wie wil dat nou niet? Toch blijft het verbazen hoe beperkt de kennis omtrent ventilatie nog steeds is. Velen komen niet verder dan 'het raam openzetten' of 'een ventilator installeren'. Symptomatische oplossingen die de kern van het probleem geenszins wegnemen. Want anders dan heel wat mensen denken, is een goed ventilatiesysteem vooral een meerwaarde op het vlak van gezondheid. Aangezien we gemiddeld 85 procent van onze tijd binnen doorbrengen, is het belang van een gezond binnenklimaat niet te overschatten. Behalve het CO2-gehalte zijn het immers vooral vluchtige organische stoffen die (onbewust) heel wat schade kunnen berokkenen. Zeker nu onze woningen en gebouwen alsmaar beter ge誰soleerd en luchtdichter worden, is goede ventilatie een absolute must. Een groot deel van de gebouwen echter zal qua ventilatie ruimschoots onder de norm blijven presteren. Het spreekt dan ook voor zich dat een eventuele subsidieregeling soelaas zou kunnen brengen. Een troef van veel moderne ventilatiesystemen is immers dat ze uiterst energiezuinig zijn. Bovendien houden ze de binnentemperatuur mee op peil en zorgen waar nodig voor extra verwarming of verkoeling. Helaas vraagt het installeren van een ventilatiesysteem een forse investering, zeker in bestaande gebouwen. Het kostenplaatje is dan ook de voornaamste reden voor het vroegtijdig afhaken van veel mensen, want (ver) bouwen op zich is al duur genoeg. Het is met andere woorden wachten op een definitieve doorbraak, en dus zullen velen zich de komende maanden nog op de ventilator beroepen om zich tegoed te doen aan frisse lucht. Intussen werken de fabrikanten van ventilatiesystemen gestaag verder om de installatie en integratie van hun producten in bestaande gebouwen te vergemakkelijken. Want hierin is immers de grootste winst te behalen.

Veel leesplezier en een fijne vakantie, Het redactieteam

INSTALLATIE & BOUW | 5

Plaatsnaam&| Projectnaam INSTALLATIE BOUW

Vaktijdschrift over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Electriciteit

COLOFON Jaargang 1 • nummer 2 • 2013 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

verantwoordelijke Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

Eindredactie en coördinatie Roel van Gils

Redactieteam

Hilda Bosma, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils, Lieke van Zuilekom-Bousema

Bladmanagement

Vincent Knigge E v.knigge@louwersuitgevers.nl Gilles Coulier E g.coulier@louwersuitgevers.nl

Secretariaat

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

Advertenties

Online aanleveren: https://louwersuitgevers@wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

abonnnementprijs

€ 63,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Adreswijzigingen

Inhoud

opzeggingen

Sterk staaltje installatietechniek op ‘hoog’ niveau

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

vormgeving/art direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

INSTALLATIE & BOUW

BREEAM-NL Excellent voor Danone Innovation Centre

Monarch II: voorbeeld van slim bouwen

Korte bouwtijd voor omvangrijk distributiecentrum DAF

Duurzaam kantoor voor Rabobank Goeree-Overflakkee

Geusseltbad Maastricht: duurzaamste zwembad van Nederland

Kort nieuws

Inhoud

50 55

UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

Vaktijdschrift oVer installatietechniek, klimaatbeheersing en electriciteit

w w w. i n s ta l l at i e e n b o u w. n l

NUMMER 2 2013 JUNI - JULI

58 63

60 66

Samen werken aan een duurzaam ziekenhuis

Duurzaamheid rode draad in gemeentehuis Hardenberg

Alphacloud: betrouwbaar en efficiënt datacenter in Mechelen

Duurzame en comfortabele vloerisolatie

RIDGID® onthult nieuwe RP 340 persmachine

St. Antonius Ziekenhuis Utrecht bijna klaar voor de start

Nieuwbouw Deltares installatietechnisch gefinetuned

Wie doet wat

Coverbeeld: ICTroom

INSTALLATIE & BOUW | 7

Den Haag | JuBi Torens

Sterk staaltje installatietechniek op ‘hoog’ niveau

8 | INSTALLATIE & BOUW

Den Haag | JuBi Torens

Tekst | Loet van Bergen Beeld | Jubi Techniek vof

Eind vorig jaar werd de nieuwbouw van de ministeries van Veiligheid en Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties opgeleverd. Het fraaie complex naast het Haagse Centraal Station heeft een bruto vloeroppervlak van 132.000 m2, verdeeld over twee torens van 146 meter hoog. Het gebouw geldt als het grootste kantoor- en rijksgebouw van Nederland. JuBi Techniek vof (HOMIJ Technische Installaties / Imtech) heeft alle elektrotechnische oplossingen en de complete lucht- en klimaattechnologie, inclusief data, ICT-infra structuur en projectmanagement verzorgd. Jubi Techniek was onderdeel van JuBi BV die de opdracht heeft gekregen van de Rijksgebouwendienst.

Betonkernactivering JuBi Techniek is via een aanbesteding in dit project terecht gekomen en zij hebben dit uitgevoerd op basis van het bestek dat door Deerns is gemaakt. Voor een energiezuinig en stabiel binnenklimaat wordt er gebruikt gemaakt van betonkernactivering en ondergrondse koude- en warmteopslag. In de nabije omgeving van de bouwplaats, zijn zeven bronnen geboord: drie koude en vier warme bronnen. Via speciale kunststofleidingen zijn deze bronnen gekoppeld aan drie warmtepompen met een capaciteit van 1.600 kW, deze zorgen voor koelen en verwarmen van het complex middels betonkernactivering. Daartoe zijn onder regie van JuBi Techniek de slangen gestort in de prefab BubbleDeck vloeren. Voor het verwarmen van het gebouw met bijna 132.000 m2 vloeroppervlakte wordt Laag Temperatuur Verwarming (LTV) toegepast. Terwijl de koeling van het gebouw gebeurt door Hoog Temperatuur Koeling (HTK). Hierbij stroomt water met een temperatuur van ongeveer 18°C door het HTK-systeem. Hiermee wordt warmte uit de ruimtes opgenomen en koude afgegeven. Een aansluiting op de stadsverwarming verzorgt het tekort aan verwarmingsvermogen in de winterperiode. Voor een ‘onzichtbare’ ontsluiting van alle techniek naar de kantoren, is gekozen voor montage van stalen plafondeilanden die eindigen tegen een gangkoof rondom de kern. Deze zijn vanuit het bestek voorgeschreven en in de bestekfase door de Adviseur, Architect en Rijksgebouwendienst ontwikkeld. In deze plafondeilanden zijn ventilatieroosters, verlichtingsarmaturen, sprinklerkoppen, ontruimingsspeakers en aanwezigheidssensoren geïntegreerd. Tevens zijn in de prefabvloeren naast de slangen van de betonkernactivering ook de kanalen en leidingen voor het luchtbehandelingsysteem gestort. De Groot: “Als aanvullende warmtebron voor de kantoren hebben we laag tempe-

ratuur-radiatoren geplaatst tegen de buitenmuren. In totaal 7.400 stuks. Met deze radiators en deels te openen raam kunnen de gebruikers enkele graden bijverwarmen. De temperatuur van de ruimten ligt in de zomer op 21 graden en in de winter op 22 graden, volgens de eisen van de Rijksgebouwendienst.” In principe is de klimaatbeheersing volledig centraal gestuurd via het GBS om zo optimaal mogelijk te profiteren van de energiezuinige eigenschappen van betonkernactivering.

Technische ruimte Op -2 is de ruimte waar leidingen van de bronnen en de stadsverwarming binnenkomen en waar de drie warmtepompen en trafo’s staan opgesteld. De tweede technische ruimte ligt op de negende verdieping en de derde op verdieping 37. De keuze voor de negende is volgens Dobbe ingegeven door het feit dat dit de laatste verdieping is die het gebouw gezamenlijk heeft. Vanaf die hoogte splitst het gebouw zich als het ware in twee torens van nog eens 28 verdiepingen. De negende verdieping is dus heel groot. En dat is nodig ook, want daar staan twintig omvangrijke luchtbehandelingskasten opgesteld. Met die kasten worden de onderste negen kantoorlagen bediend en de tiende tot en met de vierentwintigste. Op de zevendertigste verdieping staan nog eens acht luchtbehandelingskasten die verdieping 25 tot en met 37 bedienen.

E-installatie De elektrotechnische installatie was voor dit gebouw een omvattend pakket aan voorzieningen. Deze was volgens De Groot niet ingewikkeld. “Maar je kunt je wel voorstellen hoeveel kilometer voedings-, brandmeld en datakabel er getrokken moet worden in een gebouw van deze omvang. Deze installaties liepen logistiek in dezelfde stroom mee als de W-installatie.” Naast alle elektrotechniek omvatte de werkzaamheden ook de aanleg van de datanetwerken met meer dan 22.000 data-aansluitingen en de ICT-infra structuur. Ook was JuBi Techniek verantwoordelijk voor de aanleg van de brandmeldinstallatie en de sprinklerinstallatie. “In praktisch alle ruimten zitten brandmelders”, ►

INSTALLATIE & BOUW | 9

Den Haag | JuBi Torens

licht Hans Dobbe van Imtech toe. “Zodra er rook ontstaat, geeft de brandmeldinstallatie alarm en wordt iedereen via de omroepinstallatie naar buiten gedirigeerd. Pas bij brand komt de sprinklerinstallatie in werking.” In de liften wordt gebruik gemaakt van een aspiratiesysteem. Om al het leidingwerk fraai weg te werken, heeft JuBi Techniek geïntegreerde wandgoten laten ontwikkelen waarin naast alle e-voorzieningen ook het leidingwerk van de radiatoren zit. Voor de verlichting zijn energiezuinige tl’s gebruikt die voorzien zijn van bewegingssensoren en daglichtregeling. Deze zijn gekoppeld aan het DALI-systeem waarmee de verlichting geprogrammeerd kan worden. Tenslotte zijn in het gebouw nog een aantal noodaggregaten geïnstalleerd. ►

Projectinfo Betonkernactivering Bijzonder aan het gebouw van de Ministeries van Veiligheid en Justitie & Buitenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is, dat het gebouw wordt verwarmd en gekoeld door middel van betonkernactivering van Thermal Comfort Systems (TCS). “Vanaf het begin zijn we nauw betrokken geweest bij dit project,” vertelt directeur Gert Jan Koele. “In een aantal sessies met adviesbureau Deerns en de Rijksgebouwendienst hebben we techniek en de voordelen van betonkernactivering (BKA) kunnen toelichten en onderbouwd met cijfers, simulatieberekeningen en ervaringen uit referentieprojecten. Het ontwerp van een thermisch actieve betonconstructie gebeurt volgens vrijwel dezelfde berekeningsmethode als bij veel andere oppervlaktesystemen. De invloed van de buisafstand, buisbedekking, buisdiameter, watertemperatuur en waterdoorstroming kan worden berekend. Er dient ook rekening te worden gehouden met de accumulatie van de vloerconstructie en bijvoorbeeld de warmtetransmissiecoëfficiënt tussen oppervlak en ruimte, afhankelijk van het oppervlak (wand, vloer, plafond) en de verwarming of koeling; het maken van een dynamische simulatie is daarom essentieel. Voor ons bedrijf was dit een van de grotere projecten die we hebben mogen ontwerpen en uitvoeren met in totaal 250 kilometer aan leidingen die in de Bubbledeck-vloeren zijn verwerkt. Op verzoek van de Rijksgebouwendienst zijn er twee leidingsystemen door elkaar aangebracht. In geval van uitval of doorboring van een leiding blijft de BKA overal actief.” TCS past in alle projecten hoogwaardig buismateriaal toe. Ook is in dit project de beproefde PE-X buis toegepast. Naast de zeer goede eigenschappen van het basismateriaal, zoals een goede slagvastheid en kerftaaiheid, en hoge scheurbestendigheid worden de eigenschappen door de vernetting nog verder verbeterd. Het toegepaste PE-X materiaal is uiteraard gecertificeerd; er kunnen probleemloos koppelingen worden aangebracht, die vervolgens ingestort kunnen worden. Juist bij de integratie in betonplaten en bij het storten van beton is dit een bijzonder belangrijk aspect. Koele: “Tijdens het project zijn mensen van ons voortdurend op de bouw actief geweest om het leggen van de vloeren en het koppelen aan elkaar in goede banen te leiden. Al met al een project waar we onze technische knowhow op het gebied van BKA hebben kunnen laten zien en waarin met alle betrokken partijen goed is samengewerkt. Verder is aangetoond dat betonkernactivering ook succesvol kan worden toegepast in grotere gebouwen, en zie dit gebouw als doorbraak voor de standaard toepassing van thermische activering van de bouwdelen.”

INSTALLATIE & BOUW | 11

Comfort architectuur op hoog niveau

Dienst Uitvoering Onderwijs

Erasmus Medisch Centrum

Innovatoren

Ministerie van justitie en binnenlandse zaken

Montevideo toren

thermalcomfortsystems.nl

Den Haag | JuBi Torens

Installateurs maken slag met prefab Bijzonder bij het project was de hele logistiek rondom het bouwproces. Bij de bouw van de torens hebben HOMIJ en Imtech een slag gemaakt op het gebied van prefabriceren. In de bouw weliswaar gemeengoed, maar in de installatietechniek zeker niet. “We zijn vanaf het begin bij het bouwproces betrokken geweest”, vertellen De Groot en Dobbe. “En hebben we voor elkaar gekregen dat in de kelders van de torens ruimte werd gecreëerd voor een complete productiehal voor de prefabricage van primaire installatietechnische onderdelen. Daarbij ging het om veel voorkomende installatiedelen. Sommige onderdelen moesten we hier 7.500 keer maken", licht Hans Dobbe van Imtech toe. Voor het transport van de onderdelen naar de verdiepingen volgden de installateurs de bouwers op de voet. Telkens als een verdiepingsvloer bijna klaar was, hees een kraan een speciaal ontwikkelde container vol met geprefabriceerde installatieonderdelen door de laatste opening naar boven, waar ze door middel van een laadklep konden worden uitgeladen. Volgens Dobbe en De Groot is het prefab produceren in de installatietechniek duidelijk in beweging. “Zeker bij grote projecten als deze nieuwbouw vergt het een gedegen voorbereiding. Het hele logistieke plan hebben we met alle betrokken partijen opgezet en door een full-time logistieke medewerker op de bouwplaats werd gecoördineerd.” Essentieel is volgens beide projectmanagers ook de medewerking van de diverse fabrikanten en leveranciers, zodat 'just-in-time' kan worden geleverd. Terugkijkend constateren Dobbe en De Groot dat het project goed is verlopen door een constructieve samenwerking met alle partijen. Waardoor het project zelfs eerder is opgeleverd dan gepland”, aldus Dobbe en De Groot. ❚

Projectinfo BubbleDeck-vloeren Voor het nieuwe onderkomen van de Ministeries van Veiligheid en Justitie & Buitenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft BubbleDeck circa 87.000 m2 BubbleDeck-vloeren geleverd die voorzien waren van leidingen voor de betonkernactivering en kanalen voor de ventilatie. “Arbeidsintensief leggen en binden van de slangen op de bouwplaats en hiermee gepaard gaande bouwtijdverlies zijn daarmee definitief verleden tijd,” zegt Aad Fuchs van BubbleDeck. “Complete fabrieksmatige inbouw van ventilatiekanalen, plenumboxen en allerhande installatietechnische voorzieningen is een gewilde optie. Bij dit project hebben we nauw samengewerkt met Bouwcombinatie JuBi en installateurs Homij en Imtech. Samen met hen hebben we in het voortraject zowel naar de bouwkundige kant als de naar de installatietechnische kant gekeken om tot een optimale oplossing te komen. Vooraf hebben we drie mockups gemaakt om voor alle partijen duidelijk te krijgen wat het resultaat zou zijn, hoe het werkte, welke leidingen toegepast moesten worden en welke verbindingen er gebruikt moesten worden om het systeem 100% goed af te sluiten. Aan de hand hiervan hebben we in onze fabriek de vloeren samengesteld die prefab naar de locatie zijn vervoerd, volgens een uitgekiend logistiek plan waardoor de gebouwen zelfs twee maanden eerder konden worden opgeleverd.” Volgens Fuchs is dit project een voorbeeld van goede voorbereiding en optimale procesbeheersing.

Bronnen voor WKO-installatie

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Uitvoering Speciale Projecten, Overige

Bouwperiode Bouwprogramma

Bouwsom

Rijksgebouwendienst, Directie Projecten Prof. Hans Kollhoff Architecten Jubi B.V. (BAM Utiliteitsbouw, Ballast Nedam Bouw Imtech Nederland en Homij Technische Installaties) BTB Riedas; Geomet Advies; Recystel; Celsius Benelux; KONE Liftinstallaties; Kingspan Insulation; AKS Bouw; Installatiebedrijf JC Kersbergen; Meerman Konstrukties; VBTA; Rockfort; Holland Traffic Control; Loveld; Doka; Decoma; Gebebouw; GeoCensus Maatvoering; Van Dommele voegafdichtingsbedrijf; Eterno Terrazzo; Inteco 47 maanden (oplevering december 2012) 131.583 m2 BVO in totaal waaronder 2.100 m2 commerciele ruimte en 1.412 m2 expositieruimte; 866 fietsplaatsen, 190 parkeerplaatsen auto’s, 28 parkeerplaatsen motoren, 4.050 werkplekken, 429 toiletten, restaurant met 764 zitplaatsen. 328 miljoen euro waarvan 78 miljoen euro voor de installaties

Voor de nieuwe huisvesting van de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in Den Haag, die gekoeld en verwarmd wordt met een WKO-installatie, heeft Grondboorbedrijf Haitjema open bronnen geboord tot op een diepte van circa 65 meter. In totaal zeven bronnen; drie koude en vier warme. Voor het boren van de bronnen is een mobiele zuigboor-/luchtliftinstallatie toegepast waarop een pomp en compressor de aangeboorde grond naar het maaiveld brengen. Bij de luchtlifttechniek wordt lucht in de buitenste wand van een dubbelwandige stalen boorbuis geblazen. Hierdoor wordt het mengsel van aangeboorde grond en aanwezig water van grote diepte naar boven gepompt. De machine staat door middel van een slangenstelsel in verbinding met een container vol water op maaiveldniveau, zodat het boorgat voortdurend op overdruk wordt gehouden. Behalve het aanleggen van de bronnen heeft het bedrijf de onderwaterpompen en de injectiekleppen in de bronnen (appendages) geïnstalleerd evenals het leveren en plaatsen van ondergrondse putbehuizingen en het inrichten van de technische ruimte (lassen RVS leidingen, leveren en plaatsen appendages en bekabeling aanleggen tot in de regelkasten). De leidingen vanuit de bron naar de het gebouw zijn door een onderaannemer verzorgd (Fa. Van Vulpen). Bijzonder aan dit project noemt projectleider Bas van Aggelen de aanleg van de leidingen en kabels buiten. “Dit vanwege de drukke ondergrondse infra ter plaatse, de grote lengtes, het kruisen van wegen van en naar de Ammunitiehaven en de coördinatie van deze werkzaamheden op de bouwplaats (logistiek lastig). Het begeleiden van dat leidingwerk was voor mij een grote uitdaging. Wat ik persoonlijk als een positief voorbeeld heb ervaren, is de betrokkenheid van de Gemeente Den Haag. Indien de plannen goed zijn uitgewerkt, de bedoeling helder is en dit overlegd wordt met de gemeente Den Haag, dan is de samenwerking met de dienst stadsbeheer erg goed te noemen. Het belang van de stad en van de bouw zijn hierbij steeds erg goed in balans geweest.”

INSTALLATIE & BOUW | 13

Met Eurovent energieklasse A en een laag geluidsniveau van 46db(A) combineert de AquaStream™ 3G eigenschappen die energieefficient, stille en betrouwbare prestaties, comfort en betrouwbaarheid in een productie proces garanderen.

High Performance Gegarandeerd

· Door Trane ontworpen ventilatoren met laag geluid · Uitermate efficiënte scroll compressoren en warmtewisselaars · Toerengeregelde aandrijving · Adaptive Control™ met een zeer brede toepasbaarheid.

AquaStream™ 3G

Ondersteund door een uitgebreid Trane service netwerk om levenslange topprestaties te garanderen.

50-460kW luchtgekoelde Chillers en Warmtepompen.

Bel naar +31 35 6039300

Voor meer informatie over de AquaStream™3G bezoek onze website engineer.trane.com. © Trane. Alle rechten voorbehouden. Trane is een onderdeel van Ingersoll Rand met merken als Club Car® en Thermo King®. Ingersoll Rand is een marktleider op het gebied van de ontwikkeling en handhaving van veilige, comfortabele en energiebesparende omgevingen.* Geluidsniveau op 10 meter.

TRANE_AquaStream Ad_197x130-NL_0513.indd 1

08/07/13 12:18

De kracht van flexibel maatwerk

Den Haag | JuBi Torens

Projectinfo Hi-safe systems levert voor Jubi Torens blusgassystemen Voor Jubi heeft hi-safe systems in opdracht van Imtech enkele tientallen ProInert blusgas systemen geleverd. Deze systemen zijn geplaatst voor de beveiliging van diverse MER / SER en schakelruimten. In totaal zijn bijna 100 cilinders geplaatst die gevuld zijn met het milieuvriendelijke blusgas IG55 dat staat voor een mengsel van 50% Stikstof en 50% Argon. Beide gassen maken deel uit van de ons omringende lucht en zijn dus onschadelijk voor mens, apparatuur en milieu. Elke ruimte heeft zijn eigen zelfstandige blusinstallatie gekregen bestaande uit een brand detectiegedeelte en het blusgedeelte dat automatisch door het detectiesysteem wordt aangestuurd. Het ontwerp is volgens NENEN15004 gemaakt en de juiste werking is geborgd door een certificaat volgens het schema LPS1233-4 en een integriteitsmeting (ook wel doorfantest genoemd) van elke afzonderlijke beveiligde ruimte. Bij aanvang van het project was het een “gewoon” bouwproject maar naarmate de oplevering naderde, werden steeds meer security maatregelen van kracht en was toegang zonder voorafgaande aanmelding niet meer mogelijk. Toegang tot de diverse ruimten ging gepaard met aanvullende security eisen, sleutelprocedures etc. Uiteindelijk is het project onder de strakke leiding van Imtech succesvol verlopen.

Sanitaire voorzieningen Het in Zeist gevestigde Installatiebedrijf J.C.Kersbergen b.v. heeft mogen meewerken aan de realisatie van het nieuwe onderkomen van de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. “Voor ons bedrijf was het een omvangrijk project waar we met een team van soms vijftien mensen op hoogtijdagen vier jaar mee bezig zijn geweest,” vertelt Jeroen van Ruler. “We zijn verantwoordelijk geweest voor de aanleg van alle sanitaire installaties, hemelwaterafvoer, binnenriolering en watervoorziening. De sanitaire voorzieningen alleen al omvatte de installatie van 429 dames, heren en invalidentoiletten en de koppeling naar de binnenriolering toe dat we hebben uitgevoerd met PE-buizen met een totale lengte van circa 12 kilometer. Daarnaast hebben we ook de hemelwaterafvoer gedaan vanaf het platte dak waar trechters het water afvoeren rechtstreeks via een buizenstelsel van 600 meter lengte rechtstreeks op het riool.” Bijzonder noemt Van Ruler de aanleg van de waterleiding gezien de 140 meter hoogte van het gebouw. Een standaard waterleidingsysteem was hier niet toepasbaar en zijn op diverse plekken in de torens hydrofoor-installaties geplaatst waarmee de waterleiding op druk wordt gehouden.” In totaal zijn er acht hydrofoor-installaties geïnstalleerd die het water vanaf de onderbouw tot de negende verdieping op druk houden, alwaar weer een hydrofoor staat voor de waterdruk naar de 25ste verdieping toe en vervolgens nog eentje naar het dak toe. Alles is uitgevoerd met KIWAen GIVEG-gekeurde materialen.

Trane Airconditioning B.V. levert warmtepompen aan Jubi project ®

Voor het nieuwe onderkomen van de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft Trane Airconditioning B.V de warmtepompen geleverd. In totaal 3 warmtepompen:.2 van het type RTHD D1D4E4 met een koelvermogen van 1317 kW en een verwarmingvermogen van 1407 kW elk in zomerbedrijf en 1 type RTWD220HE met een koelvermogen van 929 kW en een verwarmingsvermogen van 1094 kW in zomer bedrijf. De warmtepompen worden ingezet voor het leveren van warmte of koude op basis vanuit het GBS, het gekozen setpunt en de benodigde capaciteit. Het gekoeld watersysteem is opgezet als een primair/secundair ontkoppeld systeem. Hierbij is de flow door de bypass (en daarin geplaatst buffervat) afhankelijk van de belasting in het gebouw en het aantal ingeschakelde warmtepompen. Het debiet over de verdampers van de warmtepompen is per warmtepomp vast. Het debiet aan de gebouwzijde is variabele en afhankelijk van de belasting. Hierdoor is de Delta T over het gebouw vast. Het totaal wordt geregeld door een Chiller Plant manager. Dit was voor de opdrachtgever een belangrijke toegevoegde waarde. De Chiller plant manager regelt namelijk de hydraulische integratie van de warmtepompen gericht op optimale rendementen en een stabiele bedrijfszekere bedrijfsvoering. Om de ingeschakelde capaciteit en de gebouwbelasting het beste op elkaar af te kunnen stemmen wordt er gebruik gemaakt van een “Swing regeling”. Dit houdt in dat warmtepomp 3, indien beschikbaar, als eerste wordt ingezet. Wanneer de belasting groter is dan de capaciteit van warmtepomp 3 wordt er overgeschakeld naar warmtepomp 1 of 2. Bij verder oplopende belasting zal warmtepomp 3 er dan weer bij worden geschakeld. Bij nog verder oplopende belasting wordt er overgeschakeld naar warmtepomp 1+2 en wordt warmtepomp 3 uitgeschakeld. Warmtepomp 3 zal dan weer bijkomen indien de belasting nog verder oploopt, zodat alle drie de warmtepompen dan in bedrijf zijn. Warmtepomp 1 en 2 wisselen, wekelijks, van voorkeur ten einde de draaiuren gelijk te houden.

www.bubbledeck.nl

BUBBLEDECK AL 15 JAAR HET ORIGINEEL! WERELDWIJD. ®

U wilt sneller bouwen? INSTALLATIE & BOUW | 15

utrecht | Danone Innovation Centre

Tekst | Roel van Gils Beeld | BAM Techniek

BREEAM-NL Excellent voor Danone Innovation Centre Op 3 mei jongstleden is het nieuwe Danone Innovation Centre, gelegen in het Utrecht Science Park opgeleverd. Een technisch en organisatorisch complex project, dat binnen het budget en ruim binnen de planning is opgeleverd. Met een kwaliteit die meer dan tevreden stemt. Het gebouw voldoet aan de duurzaamheidsclassificering BREEAM-NL Excellent. Danone bundelt in het Innovation Centre haar R&D-activiteiten van Nederland, Duitsland en Groot-Brittannië. Het moderne gebouw bevat onder andere een proeffabriek, sensory, verschillende laboratoria en kantoren. Daarnaast is er een ondergrondse parkeergarage, een informatie- en vergadercentrum, een grand café, een skybar en

16 | INSTALLATIE & BOUW

een restaurant. “De constructies en de installaties zijn vanaf het ontwerp tot en met de realisatie in BIM uitgewerkt. Doordat hoofdaannemer BAM Utiliteitsbouw daarnaast gebruik maakte van LEANtechnieken is de bouw van ruim 24.000 m² BVO zeer voorspoedig verlopen,” zegt Hennie Pul van BAM Techniek.

WKO In het Danone Innovation Centre wordt onder andere gebruik gemaakt van een warmte- en koudeopslag in de bodem, die geëxploiteerd wordt door Eneco Warmte & Koude. “Doordat het gebouw BREEAMNL Excellent is uitgevoerd, zijn de installaties volgens Rick van Haren van BAM Techniek ook op dit hoge

utrecht | Danone Innovation Centre

Projectinfo 94 kilometer aan kabels

Ondanks een zeer ambitieuze ontwerpen uitvoeringsplanning is iedere mijlpaal behaald.

niveau ontwikkeld om bepaalde credits te waarborgen. “Het verwarmingsvermogen bedraagt 1.550 kW, waarvan 1.250 kW via de warmtepompen en 300 kW via de Cv-ketel. Aan koeling kan totaal 2.600 kW worden geleverd, waarvan 1.600 kW uit de bronnen. In de zomer wordt volledig op de bronnen gekoeld, waarbij 1.000 kW ‘achter de hand’ wordt gehouden dat nog eens door de warmtepompen verwezenlijkt kan worden. Het is een uiterst duurzame installatie met een COP van 32 in de zomer.” Behalve over een duurzame WKO beschikt het gebouw over drie verschillende waterafvalstromen. Een afvalstroom voor het laboratorium, een gescheiden afvalstroom voor de industriële mini-proeffabriek en een normale afvalstroom voor toiletten en sanitair.

Van Haren: “De afvalstroom vanuit de proeffabriek gaat eerst via een neutralisatietank naar het riool. Verder hebben we waterbesparende, sensorbediende kranen toegepast en zijn de toiletten met 4 liter spoelwater uitgevoerd in plaats van 6 liter.” De klimaatinstallatie is ook gescheiden uitgevoerd. “Er zijn aparte luchtbehandelingkasten voor het kantoordeel, het laboratorium en de proeffabriek,” zo legt Van Haren uit. “In de proeffabriek zijn vijf luchtbehandelingkasten geïnstalleerd, alsmede specifieke Denios werktafels met plenumafzuiging voor de poederafzuiging. In de vergaderzalen daarentegen wordt de ventilatie geregeld aan de hand van CO2metingen. Meer mensen in een ruimte betekent meer ventileren. Er wordt dus ‘op maat’ geventileerd. ►

Eldra bv, onderdeel van de TKH Group NV, heeft aan BAM Techniek voor het Danone Innovations Centre ruim 94 kilometer aan kabel geleverd ten behoeve van de elektrotechnische installaties. “Als TKH kabelbedrijven hebben we samen met TKF een mantelcontract voor de levering van kabel aan de BAM,” zegt Thijs Aben, commercieel adjunct directeur van Eldra. “Op basis van prestaties uit het verleden, we werken al meer dan twintig jaar samen met de BAM, zijn deze afspraken overeengekomen en worden deze tweejaarlijks vastgelegd. We leveren een gegarandeerde performance, zodat stagnatie in de uitvoering tot een minimum wordt beperkt. Op basis van de contractueel gemaakte afspraken wordt voor ieder project specifiek bekeken welk type kabels benodigd zijn en wordt hiervoor een projectafspraak gemaakt. We produceren de kwalitatief hoogwaardige kabels in onze eigen 55.000 m2 grote productielocatie in Ittervoort. Mocht om wat voor reden dan ook in de uitvoering worden besloten, bijvoorbeeld een bepaalde installatie ten opzicht van het bestek aan te passen, dan kunnen wij hierop snel inspelen. Het verplaatsten van een machine heeft mogelijk invloed op het type kabel. Aangezien we niet alleen projectspecifiek, maar ook op voorraad produceren, kunnen we dus letterlijk en figuurlijk snel schakelen.” Eldra maakt zoals gezegd onderdeel uit van de beursgenoteerde TKH Group en is een internationale speler. “We zijn in staat invulling te geven aan zo’n 95 tot 98% van de behoeften als het gaat om kabels in een project. Voor de klant, in dit geval de BAM, betekent dat dus slechts één aanspreekpunt. Dat blijkt in de praktijk ook erg prettig te werken als er zich wijzigingen voordoen en er snel geschakeld moet worden,” besluit Aben.

Blussen met blusgas In de Main Equipement Room (MER-ruimte) van Danone Innovation Centre staat een enorme hoeveelheid gevoelige elektrische apparatuur opgesteld. In geval van brand zou blussen met water ook letterlijk alle apparatuur blussen en is de schade niet te overzien. Hi-Safe Systems heeft daartoe een zogeheten ProInert-brandblusinstallatie geïnstalleerd in de MER-ruimte, die het vuur dooft met een ecologisch verantwoord blusgas. In de MER-ruimte hebben we zes cilinders geplaatst, gevuld met IG55, een mengsel van 50% Stikstof en 50% Argon,” vertelt Kees Huijgens van Hi-Safe Systems. “De cilinders hebben een inhoud van 80 liter onder een druk van 300 bar. Genoeg om in de 62m2 grote en 3,70 meter hoge ruimte het zuurstofniveau binnen enkele minuten te verlagen van 21% naar 12%. Op die manier kan iedere brand gedoofd worden, terwijl de ruimte nog altijd veilig blijft voor personen en men ruimschoots de tijd heeft de ruimte te verlaten. De blusgasinstallatie is uiteraard getest door een onafhankelijk inspectiebureau en opgeleverd met een productcertificaat op basis van schema LPS1233-4. Jaarlijks wordt een volledige functionele test uitgevoerd bij onderhoud, zonder overigens de cilinders leeg te trekken. Puur de werking van de detectoren, sirenes, flitsers en het inschakelmechanisme van de cilinders wordt getest.”

INSTALLATIE & BOUW | 17

Halogeenvrije kabels van Eldra Klaar voor de toekomst • • • •

Meer dan 40% van ons portfolio is halogeenvrij Uit voorraad leverbaar Duurzamer voor het milieu Voorzien van KEMA-Keur

www.eldra.nl

T +31 (0)475 566 767 | verkoop@eldra.nl

CABLE AND CONNECTIVITY SOLUTIONS

utrecht | Danone Innovation Centre

Projectinfo Gestandaardiseerde modules Het gebouw van Danone kan niet zonder energievoorziening. Energie Totaal Projecten (ETP) heeft in opdracht van BAM Techniek de voorziening voor warmte- en koudeopwekking geëngineerd en geïnstalleerd. Tevens is een onderhouden instandhoudingcontract afgesloten met de exploitant voor een gegarandeerde werking gedurende een periode van wel vijftien jaar.

Daarnaast is er nog een persluchtinstallatie gerealiseerd en twee stoominstallaties; een lage druk (0,15 bar) stoomketel voor de bevochtiging van het dak en een hoge druk stoomketel (15 bar) voor de processen in de proeffabriek.”

Twee transformatoren De gehele E-installatie van het Danone Innovation Centre wordt gevoed door twee transformatoren van elk 1.600 kVA, die geleverd zijn door de energiemaatschappij. “Ook is voorzien in een noodstroomaggregaat en bestaat de mogelijkheid om een extra mobiel noodstroomaggregaat te koppelen,” zegt Wim Ippel van BAM Techniek. “We hebben de bekabeling aangelegd voor de luchtbehandelingsinstallaties, de installaties in de proeffabriek, alsmede de apparatuur in het laboratorium. Het datanetwerk is CAT7-gecertificeerd en bestaat uit een paar duizend aansluitingen door het hele gebouw. Deze certificering stelt restricties als het gaat om afstanden. Om dataverliezen tegen te gaan, mag de bekabeling maximaal 90 meter bedragen. Het kloppend hart van het centrum is de MER-ruimte. Van hieruit gaan we met glasvezel naar ‘plaatselijke’ SER-ruimtes die de werkplekken bedient.” In de proeffabriek en in het laboratorium is tevens voorzien in een potentiaalvereffening en aardingsinstallatie. Daarnaast heeft Bam Techniek een toegangscontrole systeem aangelegd, een intercomsysteem aangebracht en camerabewaking geïnstalleerd. Ippel: “De wens van de opdrachtgever was om de kantoorindeling zo flexibel mogelijk te houden. Daartoe hebben we een vloergotensysteem toegepast met vloerpotten. Op die manier is heel snel een andere indeling te realiseren.” De verlichting is gekoppeld aan een gebouwbeheersysteem (GBS) en wordt ’s morgens vrijgegeven. De

verlichting wordt op de kantoorwerkplekken separaat in- en uitgeschakeld via een aanwezigheidsmelder, verlichting in de labs, openbare ruimten en proeffabriek wordt echter via een kloksignaal in- en uitgeschakeld. Verder wordt aan het einde van de dag met een ‘veegpuls’ de verlichting centraal uitgeschakeld. Ippel: “Op deze manier wordt aan de BREEAM-eis van energiebesparing voldaan in combinatie met energiezuinige verlichtingsarmaturen. Daarnaast worden alle grote energieverbruikers gemeten via separate kWh-meters. Dit geldt eveneens voor alle onderverdeelinrichtingen, ook weer om aan de eisen van de BREEAM-certificering te voldoen.”

Brandbeveiliging installaties In goed overleg met Danone, de verzekeraar, de eisende partij en de inspecterende instantie zijn de brandbeveiligingsinstallaties ‘Sprinkler, Brandmeld, Ontruiming en Blusgas’ gerealiseerd. Het gehele gebouw, op de MER/SER-ruimte na, is voorzien van een sprinklerinstallatie. Hennie Pul: “In de parkeergarage is het systeem ‘gevuld’ met een premix van een antivriesoplossing, terwijl in de rest van het gebouw voor een met water gevuld systeem is gekozen. Qua sprinklerinstallatie is het gebouw opgedeeld in drie bouwdelen. Door middel van een elektrische waterstroomschakelaar is op het brandweerpaneel exact te zien op welke verdieping in welk bouwdeel één of meerdere sprinklers zijn geactiveerd. De positionering van de sprinklers maakt een flexibele kantoorindeling mogelijk. Het (ver)plaatsen van enkele tussenwandjes behoeft geen aanpassing van de sprinklerinstallatie. De installatie wordt gevoed vanuit de waterkelder in de parkeergarage. De watervoorraadtank is gevuld met drinkwater en wordt automatisch gesuppleerd. ►

Energie Totaal Projecten werkt met gestandaardiseerde modules, zegt Marcel Klootwijk. “Dat maakt het werk, zeker bij service en onderhoud, stukken eenvoudiger. Bovendien kunnen we op deze manier bij eventuele storingen onderdelen ook veel sneller uitwisselen; het ligt immers allemaal op voorraad. En dat is zeker voor Danone van wezenlijk belang, gezien de vijftien jaar lange gegarandeerde werking van het systeem. Door de gestandaardiseerde modules op een bepaalde manier samen te stellen, wordt voor ieder project toch een passende oplossing verkregen. Zo ook voor Danone, waar drie bronnenparen (warmte en koude) zijn gerealiseerd en twee warmtepompen. De energievoorziening is dusdanig geëngineerd dat de installatie op noodbedrijf nog altijd in staat is te voorzien in de behoeften.” Volgens Klootwijk zat de uitdaging voor ETP bij Danone hem ook in de ligging van het pand. “Ook de nabijgelegen bedrijven maken gebruik van een bronsysteem. Het was dus echt passen en meten om het bronsysteem voor Danone te installeren, zonder de gebruikers van de omliggende gebouwen te kort te doen.”

Functioneel en decoratief TRILUX Nieuw Licht uit Amersfoort heeft de complete verlichting in het Danone Innovations Centre uitgeëngineerd en geleverd. Volgens Kees van der Slik van TRILUX is gezocht naar het maximaal haalbare qua duurzaamheid, uiteraard binnen de gestelde financiële kaders. “Vanuit het bestek was een bepaald verlichtingsplan opgesteld dat wij verder hebben uitgewerkt in samenwerking met BAM Techniek. Het project is voor 95% voorzien van TRILUX-verlichtingsoplossingen. Zo hebben we de verlichting geleverd voor de kantoren, de ‘verkeersruimtes’, het laboratorium en de proeffabriek. In totaal hebben we zo’n 4.000 armaturen geleverd. Het gebouw is deels voorzien van T5-armaturen en deels is voor LED-techniek gekozen. Afhankelijk van de ruimte is voortdurend de afweging gemaakt tussen functioneel en decoratief licht. In de entree bijvoorbeeld is een huiselijke ambiance gecreëerd door toepassing van de grote ‘lampenkappen’, terwijl in het laboratorium weer voor functioneel licht is gekozen op basis van de gestelde eisen. Hier zijn bijvoorbeeld ook compleet gesloten armaturen toegepast om ‘stofophoping’ te voorkomen.” Door het hele gebouw wordt verantwoord met energie omgegaan. Dat komt ook tot uiting in de verlichting. Van der Slik: “De verlichting werkt met een zogeheten daglichtregeling. Bij voldoende daglichttoetreding wordt de intensiteit van het kunstlicht naar beneden toe bijgesteld.”

INSTALLATIE & BOUW | 19

utrecht | Danone Innovation Centre

Projectinfo Efficiënt aanleveren In het kader van optimale efficiëntie op de bouw heeft BAM Techniek groothandel Technische Unie ingeschakeld om de levering van de generieke installatiematerialen voor rekening te nemen. “Door installatielogistiek op de juiste manier in te zetten, verbetert de klant zijn efficiency en maximaliseert hij het resultaat,” stelt Ron Ruimschoot van Technische Unie. “Vanwege de BREEAM-NL-classificatie werd de BAM ook afgerekend op CO2-uitstoot. Meer efficiency leidt direct tot minder onnodige transacties en dus minder CO2-uitstoot. De BAM was er alles aangelegen om met zo min mogelijk toeleveranciers te werken in combinatie met minimale aanlevermomenten. Dat kon feitelijk alleen als de gehele aanlevering van installatiematerialen bij één partij werd ondergebracht. Wij hebben die handschoen opgepakt en vervolgens ook nog permanent een medewerker op de bouwplaats gestationeerd. Onze medewerker zat ook bij het werkoverleg, had een mooie ‘overview’ en kon waar nodig snel schakelen. Door een betere communicatie is er een betere voorraad, zijn er minder incidentele en/of foutieve bestellingen en dus ook minder handling en retouren.” Als groothandel heeft Technische Unie de levering van alle generieke installatiematerialen verzorgd, alsmede de leveranties van de installaties voor licht- en luchttechniek. Ruimschoot: “Op onze hoofdlocatie in Utrecht hadden we een tussenopslag ingericht om van hieruit just-in-time op de bouwlocatie te kunnen aanleveren. Onze man op locatie bezorgde vervolgens de producten met verrijdbare dolly’s op de exacte locatie alwaar het product geïnstalleerd werd. De monteurs konden zich dus volledig richten op het montageproces.” In het kader van duurzaam transport rijdt Technische Unie met een uiterst moderne vloot met Euro 6-trucks, elektrische voertuigen en voertuigen op aardgas. Belangrijk voor bijvoorbeeld een BREEAM-NL-classificatie.

De sprinklerinstallatie wordt voortdurend op druk gehouden. De capaciteit van de sprinklerpomp (170 m3/uur) wordt wekelijks getest.” In de parkeergarage bevinden zich thermische melders en in de kantoren rookmelders en lineaire detectoren. “De ontruimingsinstallatie in het gebouw is van het type A met gesproken woord in meerdere talen,” vervolgt Pul. “Dit in tegenstelling tot de parkeergarage, waar een slow-whoop signaal aanspoort tot ontruimen. In de MER/SER-ruimte met gevoelige apparatuur is tot slot een blusgasinstallatie geïnstalleerd, uitgevoerd met twee detectiesystemen: ASD en rookmelders. Het blusgas laat het zuurstofniveau dalen tot 12%, waarna het vuur dooft.” “De totale ontwerpen uitvoeringsplanning van het Danone Innovation Centre was zeer ambitieus, echter door openheid, wederzijds vertrouwen, afspraken nakomen en een intensieve samenwerking tussen de betrokken partijen is iedere mijlpaal gehaald,” zegt Hennie Pul tot besluit. ❚

HetlicHt datvanupdates upgradesmaakt. Met de TRILUX Aurista hebben onze productontwikkelaars meer dan alleen een nieuwe inbouwarmatuur gecreëerd. De combinatie van innovatieve reflectortechniek, lichtgeleidende elementen en zichtbare led’s resulteert in een uniek designobject dat in iedere ruimte een meerwaarde betekent. De Aurista schept niet alleen een aangename werksfeer, maar zorgt ook voor een unieke lichtwerking dankzij de door TRILUX ontwikkelde LCL (Low-Contrast-Light)--technologie. Aangezien de armatuur een energiebesparing van wel 56 % kan opleveren, is de TRILUX Aurista een duurzame upgrade voor conventionele roosterinbouwarmaturen. www.trilux.nl/aurista

Aurista_NL_230_145+3mm.indd 1

20 | INSTALLATIE & BOUW

03.07.13 14:14

utrecht | Danone Innovation Centre

Projectinfo Geluidgedempt noodstroomaggregaat In de parkeergarage van Danone heeft Kemper en Van Twist Diesel BV (KVT) een geluidgedempt noodstroom dieselaggregaat geïnstalleerd, die in geval van netuitval de kritische gebruikers in de lucht houdt. Denk aan installaties als de pompen, de verlichting, de brandmeldcentrale en de serverruimtes. Het dieselaggregaat heeft een capaciteit van 400 kVA en is volgens Jaap van Strien van KVT 10% overbelastbaar. “Het aggregaat neemt alle verbruikers over die op het moment van stroomuitval in werking zijn. Mocht moeten worden bijgeschakeld, dan kan het aggregaat die pieken ook opvangen.”

Opdrachtgever OVG, Rotterdam

Ontwerp Architectenbureau CePeZed, Delft Advies Bouwkundig: DGMR, Arnhem; Installaties: Deerns Raadgevende inegnieurs BV, Rijswijk Uitvoering BAM utiliteitsbouw bv Regio Utrecht Installaties BAM Techniek Grote Projecten, Bunnik Bouwkosten Bouwkundig € 25.000.000,=; E-installaties € 4,800.000,=; W-installaties € 14.200.000,= Bouwperiode november 2011 tot mei 2013

elektrische auto is sterk in opkomst Dit is niet voor niets: de dagelijks te rijden afstanden zijn gemiddeld al zo’n 200 kilometer. Daarnaast biedt het niet alleen milieuwinst, maar ook winst voor uw portemonnee. Laat Elvolution eens vrijblijvend met u meedenken. Wij zijn al drie jaar specialist op het gebied van:  Elektrische fietsen, scooters, auto’s en segways  (Wagenpark)advies  Levering en installering van alle mogelijke laadzuilen tbv. het opladen van elektrische auto’s. Desgewenst compleet in uw eigen huisstijl

p ro f i t

p k o rt e eer al o

termijn en in

vesteer nu:

Anthonie vAn Leeuwenhoekweg 38 B10  ALphen AAn den Rijn t 0172 499 979  e info@eLvoLution.nL  i www.eLvoLution.nL

Het dieselaggregaat is normaliter uitgeschakeld, maar wordt wel op temperatuur gehouden. Van Strien: “De accu’s staan voortdurend op spanning en eens per maand wordt een belaste test uitgevoerd. Op die manier wordt de installatie schoongebrand en is de economische levensduur van vijfentwintig jaar gegarandeerd. Ten behoeve van de locatie, in de parkeergarage, hebben we enkele aanpassingen gedaan aan de omkasting van de installatie en is ook het luchtsysteem aangepast om geen ‘kortsluiting’ te veroorzaken. De lucht die wordt afgeblazen mag vervolgens niet worden aangezogen.” Het dieselaggregaat is volgens Van Strien van middelgrote omvang. “We leveren en installeren aggregaten van 27 tot 2.500 kVA. Ook de besturing van de installatie verzorgen we volledig in eigen beheer. Als importeur van FG Wilson dieselgeneratorsets leveren wij noodstroominstallaties voor allerlei toepassingen, waaronder datacenters, de financiële sector, gezondheidszorg, ministeries, defensie en waterleidingbedrijven. Kemper en van Twist heeft sinds 1 maart 2013 het predicaat ‘Koninklijk’ mogen ontvangen. Hier zijn wij trots op. Het staat voor degelijkheid en kwaliteit. Elementen wat klanten van ons mogen verwachten.”

Laadpunten voor elektrische voertuigen Elektrisch rijden heeft de toekomst. Dat beweert Matthieu Slof van Elvolution, die zes stuks laadpunten heeft geleverd aan BAM Techniek ten behoeve van het Danone Innovations Centre. “We zijn specialist op het gebied van elektrische mobiliteit en leveren elektrische fietsen, scooters en auto’s. In alle soorten en maten, al dan niet via de merkdealers en -importeurs. Tevens houden we ons bezig met het uitrollen van de laadinfrastructuur. We geven (wagenpark)advies en leveren en installeren alle mogelijke laadpalen, van eenvoudige oplaadpunten voor thuisgebruik tot geavanceerde snellaadpalen. Elektrische mobiliteit heeft echt de toekomst. Zelfs afstanden van zo’n 200 kilometer kunnen dagelijks gemakkelijk elektrisch worden afgelegd, zolang men maar efficiënt laadt. Groot voordeel van de moderne lithium-ion accu’s is dat ze ook tussendoor opgeladen kunnen worden. Alle beetjes helpen immers. Met het tussendoor opladen wordt de actieradius aanzienlijk opgerekt. Bovendien heeft een elektrische auto een aantrekkelijk terugverdienmodel. Zakelijk, gezien zijn fiscale voordelen, is de terugverdientijd slechts vier jaar, waarna de autokosten aanzienlijk dalen.” Voor Danone heeft Elvolution zes relatief eenvoudige wandboxen geleverd aan BAM Techniek. Volgens Slof is het ook mogelijk om laadzuilen in een complete huisstijl uit te voeren. “Voor bedrijven als Heineken en C1000 hebben we laadzuilen geïnstalleerd, volledig uitgevoerd in de huisstijl van het bedrijf, inclusief de omringende bestrating en de aansluitingen. Een kant en klaar pakket.”

INSTALLATIE & BOUW | 21

KRACHT & BETROUWBAARHEID Koninklijke Kemper en Van Twist is als multi-franchise organisatie importeur van topmerken in dieselmotoren en generatorsets en producent van energiesystemen. Voor diverse sectoren verzorgen wij noodstroomoplossingen met ons generatormerk FG Wilson, die zijn uitgerust met onze Perkins dieselmotoren. Zo ook voor het Danone Innovation Centre in Utrecht, het Erasmus MC in Rotterdam, het Muziekpaleis Utrecht en het gemeentehuis van Hardenberg.

GENERATORSETS · GAS- EN DIESELMOTOREN · 24/7 SERVICE EN ONDERDELEN Kemper en Van Twist Diesel B.V. Keerweer 62 | Dordrecht

 +31 (0)78 - 632 66 00  info@kvt.nl | www.kvt.nl

den haag | Monarch II

Tekst | Hilda Bosma Beeld | BAM Techniek â&#x20AC;&#x201C; Regio West

Monarch II: voorbeeld van slim bouwen

In het hart van het Beatrixkwartier, het Central Business District, van Den Haag verrijst De Monarch II. Het kantorencomplex met een bvo van 85.000 m2 is een voorbeeld van slim en duurzaam bouwen. De herontwikkeling van een bestaand kantoorgebouw, is onderdeel van een ontwikkelingsproject voor vier kantoortorens in het centrum van Den Haag, onder de naam De Monarch. De Monarch II omvat zowel nieuwbouw als herontwikkeling en uitbreiding van bestaande bebouwing. BAM Utiliteitsbouw regio Den Haag realiseert het zeer duurzame gebouw op basis van een Engineer- & Buildcontract.

Projectontwikkelaars Provast en ASR Ontwikkeling zijn de gezamenlijke opdrachtgever voor de realisatie voor De Monarch II. De Monarch II omvat de nieuwbouw van het tweede deel van de ondergrondse parkeergarage en de nieuwbouw van de kantoortoren van vijftien verdiepingen.

De Koninklijke BAM wordt naast Provast huurder van het gebouw. Na de oplevering medio oktober 2013, betrekken de regiovestigingen van BAM Woningbouw, BAM Techniek en BAM Utiliteitsbouw het nieuwe BAM-Huis. â&#x2013;ş

INSTALLATIE & BOUW | 23

den haag | Monarch II

Projectinfo De complete elektronische technische inrichting De Technische Unie levert de elektronische voorzieningen voor het nieuwe BAM-kantoor in Den Haag. BAM Techniek Regio West gaf daartoe de opdracht. Vestigingsmanager Dado Cukor van de Technische Unie: “In een vroeg stadium zijn we met BAM aan tafel gegaan om advies te geven over de elektrotechnische inrichting. Voor het kantoor van BAM techniek in Monarch II hebben we naar energiezuinige oplossingen gezocht. De BAM wilde alle apparatuur met een hoog bedieningsgemak.” Ontzorgen “In het voortraject hebben we de elektronische materialen uitgezocht. Dat hebben we samen met onze leveranciers gedaan. De materialen zijn gescand op levertijd en wanneer deze nodig zijn tijdens het project. Door één keer goed af te stemmen, zorgen we als technische groothandel dat de complete levering op tijd is. Daarmee ontzorgen we onze opdrachtgever. Noodverlichting De Technische Unie leverde ook de noodverlichtingsinstallatie. Deze is energiezuinig, heeft een mooi design en is van onze partner Van Lien. Het schakelmateriaal voor de gebouwautomatisering hebben we samen met onze partner Gira ingevuld. De gebouwautomatisering is technologisch hoogstaande KNX installatie geworden. Monarch II is een mooi gebouw op een postzegellocatie in Den Haag, waarbij een goede logistieke partner nodig is.” Grootste distributeur De Technische Unie is sinds het ontstaat in 1880 uitgegroeid tot de grootste technische groothandel in Nederland. Cukor: “Sinds 2000 zijn we een volledig dochter van Sonepar, de grootste distributeur van (elektro)technische materialen aan zakelijke markt in Europa en één van de grootste ter wereld.”

WE’RE BUILDING CONTROL Bij gebouwen gaat het om beheersing. Eén manier om alle installaties te benaderen, besturen en beheren. Ongeacht welk merk. Ongeacht waar u bent. Ongeacht welk moment van de dag. Het kan. Met Webeasy beheerst u klimaat- en ruimteregeling, doucheautomatisering, energiemanagement, toegangscontrole, inbraakbeveiliging, videobewaking en verlichtingsmanagement. Vanuit elke webbrowser. Ook op uw smartphone of tablet. Wij kunnen alle techniek in een gebouw aansturen. Met eigen producten, producten van derden of een combinatie daarvan. Dat maakt Webeasy het enige plug-and-play gebouwbeheersysteem ter wereld.

www.webeasy.nl

den haag | Monarch II

BIM BAM Techniek - Regio West is verantwoordelijk voor de engineering en realisatie van de installatietechnische werkzaamheden. Projectmanager Ronald van Drongelen: “BAM Techniek zorgt voor alle elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties in het gebouw bestaande uit veertien verdiepingen. Voor het nieuwe BAM-Huis op de eerste vier verdiepingen realiseert BAM Techniek ook het inbouwpakket, zoals toegangen inbraakinstallatie, telefonie en alle ICT-voorzieningen.” Van Drongelen vervolgt: “Samen met onze collega’s van BAM Utiliteitsbouw hebben we het ontwerp van architectenbureau MVSA bouwkundig en technisch uitgewerkt tot bestek en bestekstekeningen. Op initiatief van BAM zijn de bestektekeningen in een Bouwwerk Informatie Model (BIM) uitgewerkt. BIM is een digitale tekenmethode. De Monarch II is bouwkundig, constructief en installatietechnisch in dit BIM-model uitgewerkt. De architect, de constructeur en de CAD-engineers werken allen met dit digitale pakket. Van Drongelen: “Het grote voordeel van deze innovatieve en integrale manier van werken is, dat in de tekenkamer bijvoorbeeld alle coördinatieproblemen worden getackeld. Daardoor verloopt de uitvoering op de bouw efficiënt.”

Postzegellocatie BAM past Lean Bouwen toe. “We hebben te maken met een zeer krappe bouwplaats en korte bouwtijd,” aldus Van Drongelen: “Het is echt een postzegellocatie in de binnenstad van Den Haag. Samen met onze bouwpartners hebben we de bouw heel goed voorbereid. Alle werkzaamheden hebben we op elkaar afgestemd. ► Monarch II is een goed voorbeeld van slim en duurzaam bouwen.

INSTALLATIE & BOUW | 25

Datamontage. Dat is zowel de kernactiviteit als de bedrijfsnaam van de netwerkspecialist die vanuit Vlaardingen klanten in heel Nederland bedient. “We onderscheiden ons met onze flexibiliteit, waardoor we bij elke klus snel de beste oplossing kunnen vinden.” Datamontage is specialist in het ontwerpen, aanleggen en certificeren van datanetwerken.

werkplekken: we kunnen altijd een passende oplossing ontwikkelen.”

Ontwikkeling Volgens De Jong zijn de datasystemen in de loop der jaren flink verbeterd, terwijl veel gebouwen nog over ‘oude’ 1GBdatabekabeling beschikken en daardoor vaak de beschikbare datasnelheden niet optimaal kunnen benutten. De Jong: “Bij nieuwbouwprojecten is de aanleg van de tienmaal snellere 10GB-kabels al gangbaar. Het is een iets hogere investering, maar je weet dan wel zeker dat de bekabeling minimaal 15 jaar meekan én dat alle apparatuur op de hoogste datasnelheid kan werken. We worden ook steeds vaker ingeschakeld om bestaande 1GBnetwerken te vervangen door 10GB-bekabeling of om de mogelijke oplossingen op een rijtje te zetten. Zo blijft de wereld van datamontage volop in beweging.”

Kantoor: 3e industriestraat 23 N, 3133 EJ Vlaardingen Tel.: (010) 435 55 40 • Fax: (010) 434 27 94 Ahoy en Politie Regio Rotterdam Rijnmond Datamontage bestaat in 2013 exact 15 jaar en heeft kwaliteit en veiligheid al sinds de oprichting hoog in het vaandel staan. De netwerkspecialist richtte zich in de beginjaren puur op universele bekabeling, maar betrok daar al snel de meest uiteenlopende handen spandiensten bij zoals het leggen van ladderbanen en kabelgootsystemen. Na enkele jaren legde Datamontage zich ook toe op de aanleg van glasvezelwerken binnen gebouwen.

www.datamontage.nl • E-mail: info@datamontage.nl

Eenvoudig gezegd zorgt het ervoor dat de data die bij gebouwen op het centrale distributiepunt binnenkomt, kan worden gebruikt op de werkplekken in een pand. Dat gaat voornamelijk om het aanleggen van kabels voor telefonie- en internet en gebeurt zowel in gloednieuwe panden als bestaande gebouwen, vertelt Michel de Jong van Datamontage. “Netwerken samenstellen is een vak apart”, zegt De Jong, die uitlegt dat het veel meer is dan alleen het aan elkaar koppelen van systemen. “Waarvoor wordt een netwerk precies gebruikt en wat is het doel? Hoeveel mensen maken er gebruik van, wat is de afstand tussen de werkplek en het distributiecentrum en wat zijn de toekomstwensen? Ieder systeem en ieder project vraagt om maatwerk. Of het nu gaat om 8 of 800

Al deze activiteiten voert Datamontage tegenwoordig uit in heel Nederland en soms zelfs daarbuiten. Het bedrijf verzorgt onder meer de bekabeling bij de politiebureaus in de regio Rijnmond en Ahoy Rotterdam, maar installeerde ook de datanetwerken bij brandweerkazerne in Bergen op Zoom en Woonzorgcentrum Jonker Frans te Den Haag. Datamontage werkt bovendien nauw samen met de BAM Techniek (zie artikel elders in deze uitgave).

Alleskunner in datamontage Datamontage Vlaardingen B.V. 3e Industriestraat 23 N 3133 EJ Vlaardingen T 010 - 435 55 40 F 010 - 434 27 94 E info@datamontage.nl I www.datamontage.nl

den haag | Monarch II

Het Lean-principe hebben we toegepast op drie fases: voor de realisatie van de tweelaagse parkeergarage, de ruwbouwtoren en de afbouw van de toren.” “Het gebouw heeft een hoog duurzaamheidsgehalte,” stelt Van Drongelen. “De Monarch II is aangesloten op één gezamenlijke WKO-installatie met De Monarch Ie. Met koppelingsleidingen in het terrein zijn de technische ruimten van beide kantoren met elkaar verbonden.” Andere duurzame toepassingen zijn warmtepompen, de lage temperatuurverwarming met inductie-units en de vier liter spoeleenheden bij de toiletten, waardoor er veel minder waterverspilling is. Daarnaast heeft Monarch II aanwezigheidsdetectie en daglichtregeling op de armaturen. Van Drongelen: “Op 19 december 2012 hebben we het ontwerpcertificaat BREEAM-Excellent ontvangen. Onze ambitie is dat we één maand na de oplevering het opleveringscertificaat BREEAM-Excellent ontvangen. Monarch II is een goed voorbeeld van slim en duurzaam bouwen.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever

De Monarch gebouw II BV, bestaande uit Provast en ASR Ontwikkeling Ontwerp Meyer en Van Schooten Architecten (MVSA), Amsterdam Advies Ingenieursburo Linssen, Amsterdam (installaties); BAM Advies en Constructies, Bunnik (constructies) Uitvoering BAM Utiliteitsbouw Regio Den Haag Installaties BAM Techniek – Regio West Bouwkosten circa 20 miljoen euro Bouwperiode april 2012 – oktober 2013

Projectinfo Bekabeling met 37,5 kilometer lengte Datamontage heeft de eerste vier verdiepingen van de Monarch II voorzien van een universeel bekabelingssysteem voor de data-installaties. Dit deed de specialist in datanetwerken, bekabeling en glasvezeltechniek in opdracht van BAM Techniek Den Haag. “De eerste vier verdiepingen van de veertien etages van de Monarch II dienen als huisvesting voor het nieuwe kantoor van BAM Techniek Den Haag,” aldus Michel de Jong van Datamontage. “In totaal hebben we op de eerste vier verdiepingen 37,5 kilometer aan bekabeling gelegd. Het bekabelingsysteem is van fabricaat AMP/TE Connectivity. De CAT 7 S/FTP-kabel hebben we afgemonteerd op shielded CAT 6A-connectoren. Deze kabels zijn geschikt voor 10 gigabyte netwerkverbinding. Het BAM-kantoor heeft circa 655 aansluitingen gekregen.” Datamontage heeft ook voor de koppeling verzorgd tussen de diverse patchkasten door middel van een glasvezelkabel op de vier etages. “Deze patchkasten hebben we ook gemonteerd,” zegt De Jong. “Daarnaast heeft ons bedrijf de coaxbekabeling (televisiebekabeling) gelegd en gemonteerd.” Datamontage Vlaardingen B.V., gevestigd in Vlaardingen, is een landelijke opererend bedrijf. De specialiteiten van de netwerkspecialist zijn datanetwerken, glasvezeltechniek, kabeldraagsystemen en bovengrondskabelwerk. “Kwaliteit en de veiligheid hebben we hoog in het vaandel staan en zijn ook gewaarborgd door VCA certificaten,” stelt De Jong: “De kracht van ons bedrijf ligt naast veiligheid en kwaliteit in het feit dat wij ons als bedrijf flexibel opstellen. We hebben al diverse projecten uitgevoerd in Europa.”

Dezelfde besturingstechniek voor Monarch I en II In opdracht van BAM Techniek heeft Webeasy gezorgd voor de besturing en bediening van de klimaatinstallaties voor Monarch II. Monarch II maakt gebruikt van dezelfde Warmte-Koude-Opslag als Monarch I. Paul Straver van Webeasy vertelt: “Voor Monarch I hebben we veel meer gedaan dan alleen de besturing en bediening van de klimaatinstallaties. Daar zijn KNX-ruimteregelingen voor verwarming, koeling, ventilatie, verlichting en zonwering geintegreerd in Webeasy. Via Webeasy-webpagina’s kan de gehele KNX-installatie bediend worden, tezamen met de klimaatinstallaties. Dat was het grootste KNX-project van Nederland.” Webeasy ontwikkelt software en hardware voor het besturen en bewaken van gebouwgebonden installaties. Straver: “Dat doen we met één hardwarelijn, één besturingsplatform en één visualisatiepakket. Bovendien werken we continu aan nieuwe software op basis van ontwikkelingen en trends in de markt. Het bijzondere aan Webeasy is dat we het gehele gebouw kunnen besturen en beheren met webtechnologie.” Vanuit elke webbrowser is het mogelijk om alle installaties in een gebouw op één manier te benaderen, besturen en beheren. Ongeacht merk, de locatie van de gebruiker en het moment van de dag. Vanuit een eigen website kunnen gebruikers verschillende functies van een gebouw beheersen. Variërend van klimaat- en ruimteregeling, doucheautomatisering, toegangscontrole, inbraakbeveiliging tot verlichting- en energiemanagement. Als standalone systemen of een combinatie daarvan. Bediening en beheer met gebruiksvriendelijke technologie zichtbaar via een webpagina. Nieuwe app Een nieuwe ontwikkeling is de bediening van alle techniek in een gebouw via app’s. Straver: “Eind dit jaar komen we met een app voor eindgebruikers op de markt. Daarmee kan de gebruiker van een ruimte de temperatuur, verlichting en zonwering bedienen. Simpel en eenvoudig.”

INSTALLATIE & BOUW | 27

eindhoven | Distributiecentrum DAF

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Heesmans en Mansveld

Korte bouwtijd voor omvangrijk

distributiecentrum DAF Truckfabrikant DAF heeft een nieuw distributiecentrum van 26.000m2 in Eindhoven. In acht maanden tijd is de bouw van een kantoor en een magazijn gerealiseerd. Het magazijn biedt onderdak aan DAF's moederbedrijf Paccar die onderdelen voor de Europese en Russische markt levert. Het nieuwe distributiecentrum vervangt het oude magazijn. De totale investering is 30 miljoen euro. Wijnen Bouw gaf Heesmans Installaties en Mansveld Projecten & Services de opdracht een ontwerp voor de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties uit te werken. Het richtlijnenbestek dat door DAF was opgesteld, was de basis voor de uitwerking van het ontwerp. John Gruithuijzen, werkzaam bij Heesmans Installatietechniek: “DAF heeft de aannemer gevraagd een bouwteam samen te stellen, waarmee ingeschreven werd.” Directeur Jan-Dirk van de Laar van Mansveld vult aan: “In het consortium zijn de E, W en de bouw continue op elkaar afgestemd. De afwerkingen en de installaties hebben een heel hoog kwaliteitsniveau, mede dankzij de hoge eisen van DAF.”

Energienetwerk Van de Laar: “DAF heeft zijn eigen energienetwerk van 10.000 Volt. Mansveld heeft het pand aangesloten op dit lokV-netwerk. Mansveld heeft het nieuwe distributiecentrum voorzien van de elektrotechnische installaties en Heesmans Installatietechniek van de werktuigbouwkundige installaties. Het hoge afwerkingsniveau geldt ook voor het distributiecentrum. Daar vinden per dag heel veel handelingen plaats. Mansveld heeft gezorgd voor een draadloos netwerk voor de hand-scan waar orders mee ‘gelezen’ worden. Per dag worden duizenden orders met de draadloze hand-scan verwerkt. Gruithuijzen: “DAF stelde hoge geluidseisen,” aldus Gruithuijzen. “Tijdens het gehele project was het steeds zoeken naar een juiste balans tussen de technische eisen, kwaliteit en kosten van de toe te passen installatie.”

28 | INSTALLATIE & BOUW

Vraagafhankelijk Een technisch aspect is dat de volledige installatie vraagafhankelijk is. Dit betekent dat er eerst een warmte- of koudevraag moet zijn in een ruimte, voordat deze warmte of koude wordt opgewekt. Uitzondering hierop is de vrije koeling. Op de momenten dat het kan, wordt er koude opgeslagen in een daarvoor beschikbaar voorraadvat. Of anders maakt het gebouw gebruik van vrije koeling door het schakelen van ventilatoren en pompen. Het nieuwe distributiecentrum heeft duurzame toepassingen. Van de Laar: “Het buitenterrein is voorzien van LED-verlichting en in de verlichting van de hal hebben we energiezuinige verlichting toegepast. De verlichting is ook vraagafhankelijk en daardoor duurzaam. De verlichting brandt alleen als er gewerkt wordt.” Duurzaam is ook de CO 2-meting in de ruimtes voor de ventilatie. Daarnaast paste Heesmans Installatietechniek een zonneboilersysteem toe voor de opwekking van warmtapwater. Gruithuijzen: “De toegepaste ventilatoren hebben een verhoogd rendement. De tapwaterinstallatie is uitgevoerd voor toekomstige toepassing van grijswater. Hiervoor zijn de spoelinrichtingen op een apart leidingcircuit aangesloten.”

Korte bouwtijd Het omvangrijke project werd in een relatief korte bouwtijd gerealiseerd. Gruithuijzen: “Normaal gesproken stemmen we werkzaamheden zo goed mogelijk op elkaar af. Tijdens dit project zijn we een stap verder gegaan. Voortdurend is gekeken of we werkzaamheden naar voren konden halen of dat er tijdwinst was te boeken door het aan-

eindhoven | Distributiecentrum DAF

passen van de volgorde van de werkzaamheden. Daarbij stond de veiligheid van werknemers steeds voorop.” Van de Laar: “Gezien de economische tijd is het een behoorlijke opdracht geweest. We zijn enorm trots op het nieuwe distributiecentrum vanwege het hoge afwerkingsniveau. We willen onze klanten graag laten zien wat we hebben gebouwd.” ❚

Projectinfo Economisch verantwoord werktijdregistratie- en toegangscontrolesysteem Interflex Datasystems maakte het ontwerp voor het werktijdregistratie- en toegangscontrolesysteem voor het nieuwe distributiecentrum van DAF. De Europese marktleider in software-oplossingen ging in een vroeg stadium met DAF aan tafel. “Samen met hoofdinstallateur Mansveld is gezocht naar passende oplossingen voor de eindgebruiker,” zegt accountmanager Leon Zuurmond van Interflex. “Dit project is een mooi voorbeeld van een economisch verantwoorde installatie waar geen bestek aan te pas is gekomen. Van tevoren zijn samen met de leveranciers alle wensen van de eindgebruiker doorgenomen. Daardoor waren er tijdens het project geen wijzigingen meer.” Bij DAF werken 4.700 mensen. Zuurmond: “Voor het ontwerp en de locatie van de terminals had dat gevolgen. Alle medewerkers moeten snel en eenvoudig kunnen ‘inchecken’ in het tijdregistratiesysteem. Het moest ook stabiel zijn, omdat dat tijdsregistratiesysteem gekoppeld is aan een salarisadministratie. Zo hebben we gezorgd voor regelmatige backups van het systeem.” Interflex heeft ook een adviserende rol gehad in de beveiliging. “In de normale situatie zijn alle deuren gesloten,” aldus Zuurmond. “In het geval van een calamiteit moeten de vluchtroutes gewaarborgd zijn en moeten bepaalde deuren opengaan. De toegangscontrole is gekoppeld aan de brandmeldinstallatie. Ook voor het nieuwe distributiecentrum van DAF hebben we met moderne technologieën klantgerichte beveiligings- en tijdmanagementoplossingen gevonden. Deze werken 24 uur per dag, zeven dagen per week en zijn op maat gesneden.” Al sinds 1976 ontwikkelt, produceert en verkoopt Interflex Datensystems gecombineerde soft- en hardwaresystemen voor tijdmanagement, tijdregistratie, beveiliging en toegangscontrole. Zuurmond: “Ons portfolio strekt zich uit van toegangscontrole door middel biometrie of contactloze identificatie van badges via tijdmanagement, personeelsplanning en webbased Employee Self Services (ESS) tot geautomatiseerde ordertijdregistratie.” Tijdens de uitvoering is voortdurend bekeken of werkzaamheden naar voren konden worden gehaald om tijdswinst te kunnen boeken.

INSTALLATIE & BOUW | 29

Een kwestie van de juiste connecties

- Data- / telecommunicatie - Inrichting computerruimtes - Glasvezeltechniek

www.isolin.nl

- Elektrotechniek - Toegangscontrole - Inbraak- en Brandbeveiliging

Bezoekadres Sigarenmaker 9, 5521 DJ Eersel Postadres Postbus 202, 5520 AE Eersel

www.intelectric.nl

89558-IE-Adv Installatie en Bouw 95x130.indd 1

Design en functie opnieuw gedefinieerd: De nieuwe generatie terminals voor toegangscontrole en tijdregistratie.

We kunnen voor uw project (utiliteit, retail, industrie) een uitgebreid pakket onderdelen isoleren en die voor u in onderaanneming uitvoeren. Deze werkzaamheden worden door ervaren, gekwalificeerde montageploegen uitgevoerd. Van aanvraag tot uitvoering wordt de communicatie (aansturing, planning) door onze projectleiding verzorgd. Wij werken voor gerenommeerde installateurs en leveranciers uit de Benelux.

KABELDRAAGSYSTEMEN (KABELGOTEN, LADDERBAAN ECT.) KABELTREKWERKZAAMHEDEN - VERLICHTING (MAGAZIJN EN KANTOORVERLICHTING) - RETAIL Informeert u zich over de oplossingscombinaties van onze actuele hard- en software.

Complete oplossingen voor Workforce Productivity en Security Solutions Consulting, Software, Hardware, Service www.interflex.nl

Dorpsstraat 30, 4845 CG Wagenberg telefoon 076 - 5933509 info@degrootmontage.nl www.degrootmontage.nl www.projects-staffing.nl

26-06-13 08:42

eindhoven | Distributiecentrum DAF

Bouwinfo Opdrachtgever: Wijnen Bouw, Someren

Installaties

Heesmans Installatie Techniek, Helmond (W-installaties); Mansveld Projecten Services BV, Eindhoven (E-installaties)

Bouwkosten W-installaties: € 1.300.000; E-installaties: € 1.400.000

Bouwperiode augustus 2012- maart 2013

Projectinfo 7,6 kilometer aan lijnverlichting In de hal van het nieuwe distributiecentrum van DAF Eindhoven is 7,6 kilometer aan lijnverlichting gekomen. De Groot Montage, een montagebureau gespecialiseerd in kabeldraagsystemen en verlichting, heeft voor de montage van de lijnverlichting op dit project gezorgd. “In opdracht van Mansveld hebben we eerst de rompen voor de armaturen in een tijdsbestek van vier weken tijd opgehangen”, aldus projectleider en eigenaar Daan de Groot. “Vervolgens hebben we in drie weken tijd de armaturen en TL-buizen afgemonteerd. De snelle realisatie was mogelijk door de uitstekende samenwerking met Mansveld. Voor bouwkundig aannemer Van der Ven hebben we de computervloeren gemonteerd. We hebben 600 m2 aan kantoorvloeren gelegd. Deze vloeren zijn flexibel, waardoor je gemakkelijk de bekabeling achteraf kunt aanleggen. Door het samenspel van alle partijen is het project naar wens verlopen. DAF Eindhoven is een prachtig referentieproject”, aldus De Groot. De Groot Montage werkt voor opdrachtgevers door heel Nederland en heeft als specialiteiten: kabeldraagsystemen (kabelgoten, ladderbaan ect.), kabeltrekwerkzaamheden en verlichting (magazijn en kantoorverlichting) en werkt in de branches utiliteit, retail en industrie. De Groot: “Onze werkzaamheden worden door ervaren, gekwalificeerde montageploegen uitgevoerd. Onze projectleiding verzorgt projecten van aanvraag tot uitvoering en zorgt ook voor aansturing en planning. Wij werken voor gerenommeerde installateurs en leveranciers uit de Benelux.”

Geïsoleerde leidingen Alle leidingen in het nieuwe distributiecentrum van DAF in Eindhoven zijn geïsoleerd door Isolin isolatietechniek. Daardoor is het koude- of warmteverlies, geluid of condensvorming in het gebouw tot een minimum beperkt. Eigenaar Marc Groot: “In opdracht van Heesmans Installatietechniek hebben we 900 meter hemelwaterafvoer (HWA) en 800 meter verwarmingsleidingen geïsoleerd met steenwolschalen. We hebben deze leidingen afgewerkt met isogenopak, een grijze kunststoffolie. Daarnaast hebben we 400 meter koudwaterleidingen en 700 meter gekoeldwaterleidingen (GKW) dampdicht geïsoleerd met Armaflex. Armaflex is een isolatiemateriaal dat condensvorming tegengaat. Nog eens 100 meter warmwaterleidingen zijn geïsoleerd met steenwolschalen. De riolering is geïsoleerd tegen geluid met loodfolie. Uiteraard hebben we ook de technische ruimten geïsoleerd.” Extra in het project was het brandwerend isoleren van de leidingen kanaaldoorvoeringen. Daarin is Isolin ook specialist. “Door de strakke bouwplanning is dit project heel snel opgeleverd,” aldus Groot. “De samenwerking in het bouwteam was goed. We zijn de vaste isolatiepartner van Heesmans. Daardoor kennen we elkaars werkwijze en weten we precies wat we aan elkaar hebben.” Isolin uit Helmond isoleert al meer dan twintig jaar leidingen in de woningen utiliteitsbouw, de (levensmiddelen) industrie en de landen tuinbouw. Groot: “Kwaliteit, stiptheid en service staan bij ons hoog in het vaandel. Door de jarenlange ervaring kent Isolin het speelveld als geen ander. Adequaat in logistieke planning en een vakbekwame, flexibele ploeg isoleerders maakt Isolin meester in het invullen van klantwensen. Daardoor is ook dit project geheel naar wens verlopen.”

Hoogwaardige netwerkinfrastructuur Het nieuwe distributiecentrum van DAF te Eindhoven is voorzien van een hoogwaardige netwerkinfrastructuur. Directeur/eigenaar Rob van Hoorn van Intelectric Netwerk Solutions: “We hebben ruim 15 kilometer aan databekabeling aangebracht ten behoeve van een UTP-netwerk bestaande uit circa 300 werkplekaansluitingen. De werkplekaansluitingen zijn aangebracht vanuit diverse distributieruimten die voorzien zijn van 19-inch patchkasten. Om alle distributieruimten te koppelen hebben wij ook circa 1 kilometer aan glasvezelkabel aangelegd. Deze glasvezelbekabeling hebben we gekoppeld aan de bestaande productiehal van DAF zodat de nieuwe infrastructuur één geheel vormt met de bestaande infrastructuur.” De aangebrachte netwerkinfrastructuur is geschikt voor zowel data-, spraak-, als multimediatoepassingen en voldoet aan alle geldende, nationaal en internationaal vastgelegde standaarden en normen. Van Hoorn: “Door de goede samenwerking met hoofdinstallateur Mansveld was het voor ons mogelijk dit project snel en binnen de gestelde termijn te realiseren. De samenwerking met Mansveld was zoals altijd zeer prettig. Omdat we veel meer projecten samen hebben uitgevoerd kennen we elkaars werkwijze. Door de open communicatie en het nakomen van afspraken ontzorgen wij onze opdrachtgevers bij de implementatie van netwerkinfrastructuren.” Intelectric Network Solutions is specialist in het ontwerpen, adviseren, implementeren en onderhouden van netwerk infrastructuren. Niet alleen voor koperbekabeling maar ook in de glasvezeltechniek kan gesteld worden dat Intelectric Network Solutions bij uitstek de juiste installatiepartner is. Ook voor het aanleggen van zorginstallaties, multimediatoepassingen voor patiëntenbedden, het inrichten van computerruimtes en het aanleggen van overige zwakstroominstallaties is Intelectric het juiste adres.

INSTALLATIE & BOUW | 31

Goeree-overflakkee | Rabobank

Tekst | Loet van Bergen Beeld | Korporaal Installatietechniek

Duurzaam kantoor voor Rabobank GoereeOverflakkee

Begin maart is het nieuwe, duurzame regiokantoor van de Rabobank Goeree-Overflakkee opgeleverd. Voor dit kantoor heeft de Rabobank een hoge duurzaamheidseis bepaald. Het pand moest qua Greencalc-score Label B halen (milieu-index gebouw (MIG ≥ 216). De EPC moest 30% lager zijn ten opzichte van de bouwbesluiteis.

Om dit te realiseren zijn er allerlei duurzame maatregelen genomen die in het hele gebouw zijn terug te vinden in de bouwmaterialen, het ontwerp, en de energiezuinigheid van het pand. Op het dak zijn PV-panelen geplaatst voor duurzame opwekking van elektriciteit en het pand heeft een eigen WKO-installatie in de bodem met warmtepomp. De verlichting is voorzien van daglichtregeling en aanwezigheidsdetectie. Door het toepassen van duurzame installaties heeft het gebouw een energielabel B. De platte daken van de kantoorgedeelten zijn voorzien van een gras-sedum-kruidendak.

Duurzame klimaatinstallatie Op basis van een bestek van DWA installatieadvies uit Bodegraven heeft Korporaal Installatietechniek

32 | INSTALLATIE & BOUW

het complete klimaatinstallatie-ontwerp gemaakt en gerealiseerd. Deze bestaat uit verwarming/ koeling, luchtbehandeling, WKO-installatie en de regelinstallatie. Afgifte van warmte- en koude vindt plaats met vloerverwarming/koeling in combinatie met koeling/verwarming van de toevoerlucht. Naregeling per ruimte is gerealiseerd middels naverwarmers/koelers in de luchtbehandelinginstallatie. Tevens wordt de hoeveelheid verse lucht per ruimte geregeld op basis van CO2. De zonwering (horizontaal scharnierende lamellen) wordt per geveldeel bestuurd door de regelinstallatie. “Het fabricaat van de regelinstallatie is Priva en is door onze Meet en Regelafdeling volledig in eigen beheer gerealiseerd,” licht Piet Korteweg van Korporaal Installatietechniek toe. “Van ontwerp, software schrijven,

schakelpanelenbouw tot bekabeling en in bedrijfname. Ook de besturing van de WKO-installatie is in overleg met de leverancier opgenomen in de Priva-regeltechniek. Met de regelinstallatie is het mogelijk om de gehele installatie op afstand te kunnen monitoren. Energieverbruik, warmte en koudetransport vanuit de grondcollectoren en het gebouw is op afstand uit te lezen.” Korporaal installatietechniek is trots dat ze hebben mogen meewerken aan de realisatie van dit duurzame project. De samenwerking met alle partijen was vanaf dag één open en transparant.

Energieopslag Voor de bronnen voor de WKO-installatie van Rabobank Goeree-Overflakkee heeft Grondboorbedrijf

Goeree-overflakkee | Rabobank

Door het toepassen van duurzame installaties heeft het gebouw een energielabel B.

Haitjema in opdracht van Korporaal Installatietechniek een energieopslagproject gemaakt in de periode augustus 2012 - februari 2013. Het is een systeem dat een waterdebiet tussen de 5 en 25m3/uur kan leveren met een energielevering van 240MWh. Er zal jaarlijks gemiddeld circa 40.000m3 water onttrokken en geïnfiltreerd worden. “Daarbij hebben wij één bron geboord die een monobron wordt genoemd met een warm en een koud bronfilter, inclusief de bijbehorende terreinafwerking,” legt Kor Reinink van Haitjema uit. “Hierbij is één boring gemaakt waarbij het koudefilter op 125-150 meter onder het maaiveld is geplaatst en het warmefilter op 75-100 meter diepte. Wij hebben geboord tot een diepte van 175 meter onder het maaiveld door middel van luchtlift-/zuig-

boortechniek. Met een getande kruisboor wordt de formatie losgewoeld en door de boorstangen wordt het zand en klei naar het maaiveld getransporteerd. Door toevoeging van lucht komt het materiaal boven. Van elke geboorde meter is een grondmonster genomen en deze is beschreven. Aan de hand van deze gegevens is bepaald waar het filter geplaatst is. Het is alleen geplaatst in grove zandlagen waar geen bijmenging is van klei, slib en hout.” Na het boren, filter plaatsen en het aanvullen van het boorgat zijn de bronnen intensief ontwikkeld om de bronnen volledig zand en slib vrij te krijgen. Reinink: “Wij hebben ook de leidingen en de kabels naar het gebouw gelegd en in de technische ruimte een warmtewisselaar geplaatst ten behoeve van de thermische koppelingen van de gebouwinstallatie. Ook is het benodigde RVS 316-leidingwerk in de technische ruimte inclusief pompen en appendages aangesloten op deze warmtewisselaar. Daarnaast hebben we de benodigde regeltechnische en elektrotechnische voorzieningen om het grondwa-

tersysteem te kunnen besturen, te beveiligen en te monitoren geinstallateerd. Tevens zijn er door ons de onderwaterpompen in de bronnen geplaatst en een putbehuizing over de bron gezet. Een project dat in goede samenwerking met Korporaal tot stand is gekomen.” ❚

Bouwinfo Opdracht Rabobank Goeree-Overflakkee

Architect Kuiper Compagnons Adviseur DWA installatieadvies Bouwbedrijf IGG Uitvoering e-installatie Schipper & Zn Sanitaire installaties Kievit Warmte w-installatie Korporaal Installatietechniek vloerverwarming Jupiter wko bronnen Haitjema Grondbedrijf

INSTALLATIE & BOUW | 33

maastricht | Geusseltbad

Tekst | Loet van Bergen Beeld | Cofely en SPIE Building Systems

Geusseltbad Maastricht:

duurzaamste zwembad van Nederland

Geusseltbad Maastricht is een CO2-neutraal zwembad en herbergt alle denkbare duurzame, energiezuinige en cradle-tocradle-technieken. Het zwembad haalt zijn energie uit grondwater en lucht en gebruikt alleen groene stroom als externe energiebron. Het Geusseltbad is als eerste zwembad in Nederland aangewezen als pilotproject voor Breeam-certificering.

Geusseltbad Maastricht is een CO2-neutraal zwembad en herbergt alle denkbare duurzame, energiezuinige en cradle-to-cradle-technieken. Het zwembad haalt zijn energie uit grondwater en lucht en gebruikt alleen groene stroom als externe energiebron. Het Geusseltbad is als eerste zwembad in Nederland aangewezen als pilotproject voor Breeam-certificering. Voor de realisatie van de werktuigbouwkundige installatie was Cofely ZuidNederland bv verantwoordelijk. Op basis van het bestek van Technion hebben zij de onder meer de warmtepompsystemen, de regeltechniek, luchtbehandeling en de zonneboilers geïnstalleerd.

Energiezuinig klimaatinstallatie Centraal in de energievoorziening van het zwembad staan vijf warmtepompen. Deze warmtepompen halen hun warmte uit het grondwater en met behulp van elektrische energie wordt de temperatuur verder verhoogd naar 50ºC. “Er zijn 5 infiltratiebronnen geboord,” vertelt projectleider Raymond Moest van Cofely. “Deze hebben een aanvoertemperatuur van 5,5°C en een retour temperatuur van 11°C. De bronnen leveren maximaal 125m3/h waarvan 20m3/h gebruikt wordt als suppletiewater ten behoeve van de toiletten, beregening buitenterrein en zwembad. Voor de energieopwekking van het warm tapwater worden twee warmtepompen ingezet gecombineerd met PV-panelen en warmterugwinning uit het douchewater, terwijl voor de

zwembaden drie warmtepompen in combinatie met warmtepompen in de luchtbehandelingkasten worden toegepast. Tevens worden deze drie warmtepompen gebruikt voor de klimaatbeheersing in de rest van het gebouw. Warmtepompen met een COP van 4 die een besparing opleveren van 50% met een terugverdientijd van twaalf jaar.”

Industriële fabriek Het gebouw wordt voornamelijk geconditioneerd met lucht, maar op diverse plaatsen is ook vloerverwarming/koeling toegepast. De koeling van het gebouw wordt direct gevoed vanuit de bronnen. Het buitenbad krijgt zijn warmte hoofdzakelijk via 300m2 aan zonnecollectoren op het dak van het zwembad. De grondwater- en warmtepompen en de installaties voor lucht- en waterbehandeling staan in de kelder van het zwembad. ►

INSTALLATIE & BOUW | 35

maastricht | Geusseltbad

Deze lijkt op een ondergrondse, industriële fabriek. Elk van de vier binnenbassins heeft zijn eigen apparatuur voor lucht- en waterbehandeling. “Op deze manier kunnen we de temperatuur en het klimaat optimaal regelen. Het gehele klimaatsysteem wordt beheerd en gemonitord door het Priva GBS Systeem,” aldus Moest.

All-Electric Gebouw Het zwembad heeft zelfs geen gasaansluiting, uniek voor een zwembad in Nederland. “Met recht kan worden gesproken over een All-Electric Gebouw,” zegt Son Huynh, projectleider bij SPIE Building systems, een bedrijf verantwoordelijk voor de aanleg van de elektrotechnische installaties: verlichtingsen centrale noodverlichtingsinstallatie, licht-krachtinstallatie, data installatie, brandmeldinstallatie, geïntegreerde ontruimings- en geluidsinstallatie, inbraakbeveiligingsinstallatie, CCTV en de PV-zonnepanelen. Bijzonder noemt Son de verlichting in het wedstrijdbad dat voldoet aan de maximale eisen van NOC/NSF met betrekking tot wedstrijdzwemmen. “Door gebruik te maken van DALI dimbare apparatuur kan het zwembad elke gewenste recreatieve sfeer creëren.” In combinatie met daglichtregeling en bewegingsdetectie is het energieverbruik voor de verlichting geminimaliseerd. De verlichting kan op verschillende plaatsen in het gebouw bediend worden middels zeven touchscreens met een duidelijke bedieningsinterface. Daarop is ook de status van de verlichting te zien en in te stellen. Ook alarm en signaleringen van de verschillende installaties kan op elke plaats bekeken worden. Hiermee is de beheerder en het personeel op elk moment op de hoogte van de situatie. Er is tevens een koppeling gemaakt naar de alarminstallatie, brandmeldinstallatie en het gebouwbeheersysteem.

Datanetwerk De brandmeldinstallatie die is geïnstalleerd voldoet aan de hoogste eisen en normen die momenteel van kracht zijn. Zodra er rook ontstaat, gaat een

Electrical ICT Electrical ICT

Electrical ICT

Engineering

Telecom

Engineering

36 | INSTALLATIE & BOUW

Telecom

Maintenance Sprinkler Systems www.spie-nl.com

Engineering

Telecom

Security Systems Validation and Inspections Security Systems Maintenance HVAC Maintenance Sprinkler Systems Sprinkler Systems Security Systems dation and Inspections Validation and Inspections Maintenance HVAC HVACSprinkler Systems Security Systems Security Systems SPIE-Building Systems Sanderboutlaan 8a Maintenance 6181 DN Elsloo tel. 088-1192300 Sprinkler Systems

Engineering

HVAC

Telecom

Validation and Inspections Engineering

SPIE-Building Systems HVAC

Telecom

Validation and Inspections

maastricht | Geusseltbad

Het Geusseltbad heeft geen gasaansluiting, uniek voor een zwembad in Nederland.

brandmelding naar de brandmeldcentrale en worden de bezoekers via de omroepinstallatie naar buiten gedirigeerd via de nooduitgangen die voorzien zijn van noodverlichting waardoor de bezoekers het pand veilig kunnen verlaten. Verder heeft SPIE Building Systems een heel datanetwerk aangelegd in het zwembad, waarvan verschillende gebruikers van het zwembad gebruikmaken zoals de gemeente Maastricht voor onder meer het kantoorpersoneel en de beheerder van het zwembad die via dit datanetwerk op afstand kan inloggen in het GBS-systeem. Daarnaast zijn er een aantal verenigingen die zijn gehuisvest in het zwembad en de eigenaar van het restaurant die het datanetwerk benutten voor hun activiteiten.

Voor de elektriciteitsvoorziening van het zwembad heeft Spie Building Systems op het dak 107 PV-zonnepanelen geïnstalleerd van 235WPiek per paneel. De opbrengst hiervan wordt teruggeleverd aan het net van Electrabel die het gebouw voor 100% groene stroom levert. Last but not least heeft SPIE Building Systems een inbraakbeveiligingsinstallatie, CCTV aan de hoogste eisen en huidige normen geïnstalleerd. “Een uitdaging was al die techniek in dit nieuwe duurzame multifunctionele gebouw toe te passen,” legt Son Huynh uit. “Dat betekent heel creatief zijn, anticiperen op de keuze van de gebruikers en op het gebouw, en soms ter plekke oplossingen bedenken.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 37

Kort nieuws Wolter & Dros blaast WKO-installaties nieuw leven in met WKO Garant Na het Sint-Nicolaaslyceum in Amsterdam en het ROC Rijn-IJssel in Arnhem, kiest ook UPC Nederland in Leeuwarden voor WKO Garant van Wolter & Dros. WKO Garant is de nieuwe dienst van Wolter & Dros voor eigenaren of beheerders van gebouwen met een WKO-installatie. Met WKO Garant optimaliseert de

verdeling over de hele ruimte, wat zorgt voor een hoog comfort bij een laag geluidsniveau zonder tocht. De uitblaasrichting is na installatie altijd nog te wijzigen. Dit zorgt voor een prettig klimaat in de leefzone. Er zijn diverse modellen beschikbaar voor in of tegen het plafond, de wand of de vloer. Verder kan er nog gekozen worden voor vrijstaande verdringingsroosters. Er zijn ook types leverbaar speciaal voor industrieel gebruik. Deze verdringingsroosters zijn ontworpen voor hoge luchtvolumes en hebben een versterkt frame. De verdringingsroosters worden veelvuldig toegepast in theaters, laboratoria, horecagelegenheden, luchthavens, schietbanen en in de industrie.

Nefit introduceert slimme thermostaat

technisch dienstverlener WKO-installaties en omvat drie stappen: 1. een quick scan, 2. implementatie Energy Performance Monitor (EPM) en 3. proactief beheer. Na een uitgebreide analyse van de installatie wordt de voorziening aan de Energy Performance Monitor (EPM) gekoppeld en gemonitord. De exclusieve internet applicatie geeft in één oogopslag een compleet overzicht weer van de duurzame, financiële en technische prestaties van energievoorzieningen. Daarnaast worden de prestaties van de installatie worden vergeleken met een benchmark. Optimalisaties of verbeteracties die nodig zijn om tot de gewenste resultaten te komen worden vastgelegd en in overleg met de klant uitgevoerd. Vervolgens voert Wolter & Dros minimaal vijf jaar proactief het beheer over de WKO-installatie. Om de daad bij het woord te voegen, werkt Wolter & Dros volgens het ‘no cure less pay' principe. Worden de resultaten niet volledig behaald, dan betaalt de klant naar verhouding minder. Meer informatie: www.wolterendros.nl/wkogarant

Tochtvrije luchtverdeling met verdringingsroosters HVAC Nederland heeft per direct haar assortiment uitgebreid met REPUS verdringingsroosters. Deze roosters kunnen grote luchthoeveelheden gelijkmatig verspreiden zonder risico op tocht. Verdringingsroosters zorgen voor een verbetering van het binnenklimaat en zijn geschikt voor het inblazen van lagere temperaturen dan traditionele systemen. Uniek aan deze verdringingsroosters zijn de gepatenteerde nozzles die achter de verdeelplaat van de roosters zijn geplaatst. Deze nozzles zorgen voor een constante lucht-

38 | INSTALLATIE & BOUW

Als eerste cv-ketelfabrikant introduceert Nefit een slimme thermostaat die op afstand kan worden bediend via smartphone, tablet of pc. De bediening via het touchscreen van de thermostaat en de bijbehorende app is bijzonder eenvoudig. Ook ziet de thermostaat op basis van de aanwezige smartphones wie er thuis is. Doordat het apparaat zelflerend is, wordt de verwarming automatisch afgesteld op de voorkeuren van de aanwezige gebruikers. Met de slimme thermostaat wordt de verwarming thuis efficiënter gebruikt en wordt inzichtelijk hoeveel gas er wordt verbruikt voor verwarming en warm water. Voor het gebruik van de thermostaat hoeft geen contract of abonnement te worden afgesloten. Ook biedt de Nefit Easy service op afstand. Gebruikers van de Nefit Easy ontvangen via hun smartphone direct bericht als de thermostaat signaleert dat er een cv-storing is of dreigt te ontstaan. Dit bericht, inclusief foutcode, kan de gebruiker desgewenst met een druk op de knop doorsturen naar de installateur. Dat stelt de installateur in staat efficiënter service te verlenen. Nefit Easy is vanaf september voor consumenten beschikbaar. Daarna worden diverse functies toegevoegd door middel van automatische software updates. Meer informatie: www.nefit.nl/easy

Kort nieuws Fagerhult genomineerd voor twee PLDC Recognition Awards

Leidingdragers voor koelen klimaattoepassingen

Fagerhult is verheugd te kunnen aankondigen dat het genomineerd is voor de Professional Lighting Design Recognition Award 2013 in de categorie Best Industrial Partner.

Armacell biedt nu ook de beproefde leidingdragers voor koelen klimaattoepassingen aan in de nieuwe Armaflex Ultima-kwaliteit. Dit product levert een maximum aan veiligheid: de leidingdrager ontkoppelt de leiding thermisch van de bevestiging en voorkomt zo het ontstaan van koudebruggen. Het blauwe elastomeerschuim behaalt brandklasse BL-s1, d0 en beschikt daarmee over een zeer lage rookdichtheid in geval van brand. De producten van het Armaflex Ultima-assortiment leveren een belangrijke bijdrage aan het veiligheidsniveau op het gebied van brandveiligheid in gebouwen. Vergeleken met standaard elastomeerproducten heeft Armaflex Ultima een 10 keer lagere rookontwikkeling, waardoor het een belangrijke bijdrage aan de veiligheid van personen in gebouwen levert.

De award zal worden gepresenteerd op 2 november tijdens de Professional Lighting Design Convention (PLDC 2013), die zal plaatsvinden van 30 oktober - 2 november in Kopenhagen, Denemarken. Er zijn acht categorieën voor uitzonderlijke prestaties in verlichting en voor professioneel lichtontwerp.

Meer informatie: www.armacell.com Voor meer informatie: www.fagerhult.nl

Midea & Apsilone presenteren lucht/waterwarmtepompen in split-uitvoering VB Klimaattechniek introduceert een assortiment lucht/water-warmtepompen met capacitetiten van 5 tot 35 kW van het merk Apsilone en Midea Airconditioning in single- en multi-split uitvoering. De Midea/Apsilone warmtepomp bestaande uit een Midea Warmtepomp en één of meerdere Apsilone hydromodule(s). Deze warmtepomp-systemen zijn uitermate geschikt voor veelzijdige toepassingen, zoals vloerverwarming, fancoils, sanitair warm water, zwembadverwarming enzovoorts. De warmtepompen die gebruikt worden in deze split lucht/ water-systemen zijn van het topmerk Midea Airconditioning. De Midea warmtepompen zijn voorzien van geavanceerde DC inverter-techniek welke het mogelijk maakt om zeer energiezuinig te verwarmen én (indien nodig) te koelen. De Apsilone hydro-modules zijn ontwikkeld in Europa en zorgen voor een naadloze koppeling tussen de warmtepomp en een waterzijdige installatie. Zo is het systeem veelzijdig én betrouwbaar in te zetten gedurende het gehele jaar. Daarnaast is er tevens een solar-module verkrijgbaar om een koppeling met zonnecollectoren tot stand te brengen. Meer informatie: :www.vb-klimaattechniek.nl

Optimaal comfort in iedere ruimte

Nieuwbouw Brink Climate Systems aan de A28 Volgens planning wordt nog voor de zomervakantie gestart met de bouw van 8.000 vierkante meter productiehal, 3.500 vierkante meter voor magazijn en expeditie en nog eens 3.000 vierkante meter kantoorruimte. "Het ontwerp en de bouw is onlangs helemaal in handen gegeven van bouwbedrijf Nieuwenhuis uit Rijssen.Ik verwacht dat onze totale investering uiteindelijk ruim boven de 10 miljoen euro uitkomt", becijfert Van Renselaar. Heel veel geld dus, zeker in deze tijden van economische crisis. "Daar heeft iedereen last van, maar de groei zit er bij ons gelukkig nog steeds in. Met name omdat onze comfortabele en energiezuinige luchttechniek vooral buiten Nederland hoog scoort. Op het gebied van isolatie en ventilatie viel en valt in veel Europese landen nog wat in te halen. En het zal je niet verbazen dat onze nieuwbouw wat dat betreft ook een toonbeeld gaat worden. Ons nieuwe thuis wordt extreem energiezuinig, binnen uiteraard helemaal 'Brinkproof' en heel gastvrij voor onze klanten. Kijk, wij hebben verstand van lucht en comfort. Iedereen die straks bij ons binnenstapt, kan dat ook zelf zien en ervaren." Meer informatie: www.brinkclimatesystems.nl

Alklima introduceert nieuw fluisterstil klimaatsysteem

Het assortiment thermostatische regelingen van Watts Industries Netherlands B.V. gaat van eenvoudige enkelvoudige elektronische aan/uit regeling tot geavanceerde, eventueel draadloze, regelingen voor de meervoudige groepsregeling in vloerverwarmings- en koelinstallaties. De nieuwste generatie digitale Watts kamerthermostaten Belux One, Belux Light en Belux Pro zijn uiterst gebruiksvriendelijk en verhogen het comfort in één simpele beweging. Bovendien hebben ze een modern ontwerp, zijn ze compact en toch voorzien van een groot oplichtend display. Naast deze kamerthermostaten kan Watts Industries ook complete regelsystemen voor verwarmen en/of koelen leveren. Zowel bedraad als draadloos.

Alklima introduceert de ClimateCare klimaatsystemen van Mitsubishi Electric. De systemen filteren en ontvochtigen de ruimte en zorgen voor koeling en verwarming. Daarbij kunnen verschillende ruimtes naar wens worden afgestemd, zodat het klimaat in alle werkruimtes prettig aanvoelt. Doordat de klimaatsystemen fluisterstil zijn, kunnen ze ook worden toegepast in ruimtes waar geconcentreerd gewerkt moet worden. Dankzij de inverter-warmtepomptechnologie behoren de ClimateCare-systemen volgens Alklima tot de meest efficiënte klimaatoplossingen. De CO2-uitstoot van de installatie wordt met 50 tot wel 100 procent verlaagd, in vergelijking met conventionele klimaatsystemen. In het Nederlandse klimaat is een besparing mogelijk tot wel 60 procent op de energierekening.

Meer informatie: www.wattsindustries.nl

Meer informatie: www.alklima.nl

INSTALLATIE & BOUW | 39

Kort nieuws Extra inspecties legionella in hotels Bijna alle hotels (en motels, pensions en andere verblijfsvormen) in Nederland hebben een beheersplan legionella, maar het naleven van de regels wordt met voeten getreden. Om die reden gaat de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) in de tweede helft van dit jaar extra op legionella controleren bij honderden hotels. De ILT inspecteert op de aanwezigheid van een risicoanalyse en beheersplan, de uitvoering van eenmalige maatregelen zoals verwijderen van dode leidingen, van periodieke maatregelen zoals spoelen en temperatuur meten, de registratie in het logboek, voldoende monsternames (minimaal twee keer per jaar) en het melden van normoverschrijdingen. Bedrijven die de boel niet op orde hebben riskeren een hoge boete en zelfs een dwangsom. Bij herhaalde overtreding krijgen bedrijven een bestuurlijke strafbeschikking opgelegd die kan oplopen tot 2.500 euro per overtreding, tot maximaal 10.000 euro.

HD Klimaatsystemen is Hitachi-importeur voor de gehele Benelux ‘Hitachi’ betekent letterlijk ‘zonsopgang’, en dat gaat naar eigen zeggen ook op voor HD Klimaatsystemen. Als nieuwe importeur van de klimaatsystemen van Hitachi in de Benelux breekt voor het bedrijf een nieuw hoofdstuk aan, aldus directeur Vincent Heijnen. Al geruime tijd is HD Klimaatsystemen de Nederlandse importeur van de klimaatsystemen van Hitachi. levert split- & multisplit-systemen; VRFsystemen; koelmachines en lucht/ water-warmtepompen van Hitachi. Heijnen ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet: ‘De combinatie van de nieuwste innovaties van Hitachi en de uitbreiding van ons leveringsgebied zal in de toekomst meer mogelijkheden bieden tot het verwezenlijken van gezamenlijke projecten. Zelfs in deze uitdagende economische tijden blijkt dat een goede samenwerking tussen de leverancier, installateur en/of adviseur een absolute meerwaarde is’. Meer informatie: www.hdklimaatsystemen.nl

Duurzame renovatie van 111.000 woningen biedt installatiesector kansen Voorzitter Titia Siertsema van UNETO-VNI heeft op 20 juni in Den Haag een convenant ondertekend waarin de brancheorganisatie toezegt te gaan samenwerken om de energiemeter in gerenoveerde woningen op nul te krijgen. Het convenant is gekoppeld aan de deal ‘De Stroomversnelling’, gesloten door minister Stef Blok van Wonen, bouwbedrijven en woningcorporaties. Het gaat om de duurzame renovatie van in totaal 111.000 woningen. Per woning wordt gemiddeld 60.000 euro geïnvesteerd. Samen met een aantal woningcorporaties ontwikkelt de bouwen installatiesector een slimme methode om de energieverslindende huurwoningen op een betaalbare manier comfortabel en energiezuinig te maken.

Flierman

techniek

Holterweg 112, 7427 RB Deventer

Tel.: 0570 510090, Fax 0570 510091

email: info@fliermantechniek.nl

www.fliermantechniek.nl

Grondboringen

40 | INSTALLATIE & BOUW

wate r b e h a n d e l i ng

Het principe is eenvoudig: De huurders betalen de energiekosten aan de corporatie en de corporaties investeren het geld in renovatie. De bouwen installatiesector levert duurzaam gerenoveerde woningen zonder energiekosten. De renovatie van de woningen leidt tot een gegarandeerde 0 op de energiemeter. Dat gebeurt door een combinatie van isolatie (wanden, daken en ramen), slimme installaties en duurzame energie die lokaal wordt opgewekt.

Kort nieuws Volgens Siertsema biedt de deal de installatiesector grote kansen. 'Het energiezuinig maken van woningen is alleen mogelijk met toepassing van duurzame energieconcepten, het speelveld van onze leden. Steeds meer installateurs hebben ervaring met de toepassing van pv-systemen, zonneboilers of warmtepompen.'

Ventilatie in zones reduceert geluid aanzienlijk Brink Climate Systems heeft zijn 2-zone vraagsturingssysteem vernieuwd. Hierdoor voldoet dit systeem nog meer aan de nieuwe geluidsnorm van 30 dB voor ventilatie-installaties in verblijfsruimtes. Brink levert al sinds 2008 een gezoneerd vraagsturingssysteem, dat zorgt voor stille ventilatiesystemen.Brink Climate Systems levert voor haar ventilatietoestellen met warmteterugwinning het 2-zone vraagsturingssysteem. De toevoerlucht naar de woning wordt daarbij met een 3-wegklep verdeeld tussen de woon- en slaapzone. De mate van ventilatie kan met een klok of met CO2-binnenklimaatsensoren worden geregeld. Zo kan de woonkamer overdag meer ventilatie krijgen dan de slaapkamers en ’s nachts andersom.

Driekwart corporaties kent ventilatieklachten Driekwart van de door corporatiekoepel Aedes onderzochte woningbouwcorporaties kampt met ventilatieklachten van bewoners. Dat blijkt uit een peiling over woningventilatie die Aedes onder haar leden hield. Ondanks de groeiende aandacht voor woningventilatie, kreeg driekwart van de 137 woningcorporaties die de vragen beantwoordden, in 2012 klachten over ventilatiesystemen en binnenmilieu. Slechts 15 procent ontving vorig jaar helemaal geen klachten. Eerder onderzoek liet al zien dat de helft van alle mechanische ventilatiesystemen in Nederlandse woningen niet voldoet aan de minimum kwaliteitseisen. Corporaties melden een toegenomen aandacht voor woningventilatie. Volgens driekwart van de ondervraagde corporaties besteden zij meer aandacht aan ventilatie dan in de afgelopen jaren. De meeste corporaties hanteren specifieke eisen voor ventilatiesystemen. Daarvoor gebruiken ze het model-Programma van Eisen van Aedes of een eigen programma. Deze ventilatie-eisen leggen corporaties vast in contractstukken; 57 procent doet dat altijd, 18 procent soms. Meer dan driekwart van de corporaties controleert de kwaliteit van het ventilatiesysteem na oplevering. Ze zijn ervan overtuigd dat de ventilatievoorzieningen voldoen aan de wettelijke minimumeisen. Bij 59 procent van de corporaties is dat daadwerkelijk aantoonbaar met meetresultaten. De meeste corporaties (85 procent) voorzien huurders van een gebruikershandleiding over gebruik en onderhoud van het ventilatiesysteem. Een ruime meerderheid van de ondervraagden kondigt voor 2013 extra inspanningen aan. Deze zijn voor een groot deel op de bestaande woningvoorraad gericht.

ComforTrend versterkt positie van installateur in krimpende markt

Het geluidsniveau van de gezoneerde ventilatie van Brink ligt in de praktijk aanzienlijk lager dan bij andere ventilatiesystemen, zo blijkt uit het EOS (Energie Onderzoek Subsidie) Demo subsidietraject van de overheid. Dit komt doordat bij een 2-zone vraagsturingssysteem een lagere luchtvolumestroom toereikend is. Uit het EOS Demo subsidietraject blijkt ook dat het Brink 2-zone vraagsturingssysteem hoog scoort op luchtkwaliteit. Dit is gemiddeld 600-700 PPM, dicht bij de kwaliteit van buitenlucht (400 PPM), terwijl de grenswaarde in het Bouwbesluit 1200 PPM is. Naast de luchtkwaliteit springt ook de energieprestatie er bovenuit. Het 2-zone vraagsturingssysteem kan rechtstreeks in de gangbare EPC-softwareprogramma’s worden ingevoerd. Het nieuwe 2-zone vraagsturingssysteem is leverbaar vanaf 1 januari 2014.

Samenwerkingsverband ComforTrend gaat de komende tijd de dienstverlening aan de aangesloten installateurs aanscherpen. Dit zal onder meer worden gerealiseerd door een nog efficiënter inkoopbeleid. Dit zal voor de installateurs meer rendement opleveren en hun positie versterken. In de huidige krimpende markt is het voor installateurs cruciaal om zich te kunnen focussen op hun core business: het installeren. Vanuit de installateurs blijkt er een groeiende behoefte te zijn aan ondersteuning op commercieel gebied. ComforTrend, een landelijk netwerk van 40 vakinstallateurs, ontzorgt installateurs door alle promotionele en marketingactiviteiten rondomde bedrijfsvoering te faciliteren. Daarnaast biedt ComforTrend zowel installateurs als leveranciers extra voordeel door gezamenlijke inkoop. ComforTrend biedt commerciële ondersteuning aan inmiddels 40 vakinstallateurs. De aangesloten installateurs kunnen gebruik maken van alle commerciële en technische kennis die op het gebied van installatietechniek en duurzame energie beschikbaar is. ComforTrend ontwikkelt daarnaast met succes duurzame projecten, waarbij de installatie exclusief door de aangesloten installateurs wordt verzorgd. Dit zal de installateurs naar verwachting de komende tijd meer werk opleveren.

Meer informatie: www.brinkclimatesystems.nl

Meer informatie: www.comfortrend.nl

INSTALLATIE & BOUW | 41

Kort nieuws Verkoop ketels daalt met 5 procent In 2012 zijn ongeveer 5 procent minder cv-ketels verkocht dan in het jaar ervoor. CW-4 toestellen zijn veruit het populairst. Vorig jaar werden 440.000 cv-ketels verkocht, zo blijkt uit gezamenlijke cijfers van het ketelfabrikanten. Volgens de VFK, de koepel van ketelfabrikanten, wordt dat vooral veroorzaakt door de mindere nieuwbouwproductie. De vervangingsmarkt is het afgelopen jaar stabiel gebleven. Van de verkochte toestellen gaat het in Nederland voornamelijk om hoogrendement (HR). Van de 440.000 toestellen zijn slechts enkele duizenden VR-ketels. Ze worden veelal geplaatst in woningen waar het rookgasafvoer ongeschikt is voor de condenserende rookgassen uit de HR-ketel. Ketels met warmwaterklasse CW-4 blijven het populairst in de markt, gevolgd door CW5. CW3 daalt al een paar jaar licht. Oktober is de populairste maand voor HR-ketels zo zeggen de cijfers, op de voet gevolgd door november. Voorzitter Henk Sijbring van de VFK ziet dat ketelfabrikanten meer inzetten op combinaties met duurzame bronnen, zoals solar en warmtepomptechniek.

Alles voor een gezond binnenklimaat Solid Air levert alles op het gebied van klimaatbeheersing en luchttechniek, van roosters en luchtbehandelingkasten tot en met koelconvectoren en klimaatplafonds. Producten van Solid Air onderscheiden zich door efficiĂŤnt warmte-/koude transport, lagetemperatuurverwarming, hogere lekdichtheidsklasses en het gebruik van duurzame materialen.

tel +31 (0)20 696 69 95 mail@solid-air.com www.solid-air.com Luchtbehandeling

42 | INSTALLATIE & BOUW

Luchtverdeeltechniek

Klimaatplafonds

rotterdam | Erasmus MC

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Installatiecombinatie Nieuwbouw Erasmus MC

Samen werken aan een duurzaam ziekenhuis Het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam ondergaat op dit moment een grondige verbouwing. Na de start van de bouw in oktober 2009 heeft de Installatiecombinatie Nieuwbouw Erasmus MC, een samenwerking tussen BAM Techniek en ULC Groep, de installaties in bouwdeel Oost, met een totale oppervlakte van circa 85.000 m² bvo, inmiddels opgeleverd. Nu is het de beurt aan de bouwdelen West 1 en West 2, met een oppervlakte van circa 100.000 m² bvo. De oplevering hiervan staat gepland voor 2017. De oplevering van bouwdeel Oost omvat onder meer alle centrale energievoorzieningen, oftewel het kloppend hart voor de bouwdelen Oost en West, de primaire installaties voor bouwdeel Oost, 35.000 m² afgebouwde laboratoria, diverse apotheekfuncties en kantoren én een aantal casco etages. Inmiddels is bouwdeel Oost grotendeels in gebruik genomen door het ziekenhuis. “Tot en met het eerste kwartaal van 2014

ligt het accent van onze werkzaamheden bij de voorbereiding voor alle afbouwinstallaties van bouwdeel West,” vertelt Jan Langelaar, projectdirecteur van de Installatiecombinatie. “Diverse projectteams zijn op dit moment bezig met de engineering, coördinatie en het maken van de uitvoeringstekeningen. Een complexe aangelegenheid omdat ook de medische apparatuur van derden hierin moet worden geïntegreerd.”

Afbouwbestekken De ruwbouw van het tweede gedeelte van de nieuwbouw, bouwdeel West, is al goed zichtbaar. Vanaf deze zomer start de Installatiecombinatie met de primaire installaties in de ruwbouw van bouwdeel West en met de afbouwinstallaties in de cascogebieden van bouwdeel Oost. “Dat we werken met afbouwbestekken maakt het project bijzonder,” ►

INSTALLATIE & BOUW | 43

rotterdam | Erasmus MC

aldus Langelaar. “We krijgen pas gaandeweg het project de beschikking over alle afbouwbestekken. Dit komt onder andere doordat het ziekenhuis pas in 2017 wordt opgeleverd. De bouwtijd is erg lang. Van tevoren heeft de opdrachtgever al wel flinke plannen gemaakt over welke functies waar in het pand moeten komen, maar de exacte invulling van die functies wordt pas in een latere fase van het traject bepaald. Eigenlijk hebben we een klus aangenomen met een enorm grote stelpost. Die post wordt gaandeweg het traject ingevuld. Een unieke manier van bouwen en werken.”

44 | INSTALLATIE & BOUW

De afbouwinstallaties van onder andere de spoedeisende hulp, de operatiekamers en de afdelingen Intensive Care, radiotherapie en radiologie worden over een periode van circa vier jaar gebouwd in verschillende afbouwstromen.

Techniek staat niet stil “In een academisch ziekenhuis worden de plannen gedurende het traject nog wel eens gewijzigd,” stelt Langelaar. “Dat is logisch, want de techniek staat niet stil en ook de logistieke processen binnen een ziekenhuis wijzigen veelvuldig. ►

rotterdam | Erasmus MC

Projectinfo Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam In het hart van Rotterdam wordt een droomziekenhuis gerealiseerd met de ambitie bereikbaar, toegankelijk, grootstedelijk, duurzaam en innovatief te zijn. Als de bouw in 2017 volledig gerealiseerd is, dan is dit één van de grootste utiliteitsgebouwen in Nederland. Het totale bruto vloeroppervlakte bedraagt dan 300.000m². Met name de hoogbouw van 120m is een markant herkenningspunt in Rotterdam. Johnson Controls realiseert de klimaattechnische installatie in opdracht van de installatiecombinatie Ballast Nedam, BAM en ULC. Het EMC heeft gekozen voor een volledig geïntegreerde oplossing van Johnson Controls voor de disciplines regeltechniek en koudetechniek. Deze oplossing draagt bij aan de gestelde ambities qua duurzaamheid en comfort. Het systeem communiceert volledig middels BACnet over IP, waarbij er tevens een 50-tal integraties gemaakt zijn met verschillende deelsystemen van derden. Deze integraties zorgen ervoor dat hetzelfde gebouw meer mogelijkheden heeft gekregen qua gebruikersgemak, beheer en energie efficiëntie. Johnson Controls is marktleider op het gebied van comfort in ziekenhuizen. Met meer dan dertig jaar ervaring in Nederland heeft zij al meer dan veertig ziekenhuizen voorzien van regeltechnische en/of koeltechnische installaties. Naast realisatie, onderhoud en beheer heeft Johnson Controls ook verschillende energieprestatiecontracten afgesloten met ziekenhuizen in Nederland.

Brandbeveiliging is een must Hi-Safe Systems heeft onlangs een aantal blusgasinstallaties geïnstalleerd in het Erasmus Medisch Centrum, namelijk in de Erasmus universiteit en in gebouw T. “In de universiteit hebben we een beveiliging geïnstalleerd in een afzuigkap van het restaurant”, vertelt Kees Huijgens, sales director bij Hi-Safe Systems. Frituren, braadpannen, filters, afzuigkappen en afzuigkanalen vormen volgens Huijgens belangrijke brandrisico’s door de hoge temperatuur van de olieproducten waarmee wordt gewerkt. “Een eventuele brand kan zich via de afzuigkap snel verspreiden. Door een beveiligingssysteem in de afzuigkap in te bouwen, kan hier snel op worden gereageerd.” In gebouw T heeft Hi-Safe Systems een blusgasinstallatie gebouwd in de serverruimte, in onderaanneming van computerkamerbouwer ICTroom Company. “De blusinstallatie is bedoeld om een beginnende brand snel te detecteren en te blussen met een schoon blusmiddel, zodat er geen nevenschade ontstaat”, aldus Huijgens. In de serverruimte van 89 m² zijn een paar cilinders geïnstalleerd met fm200 blusgas. “Het voordeel van fm200 is dat dit blusgasproduct zeer snel blust, door de warmte uit de brand te onttrekken. De toegepaste concentraties zijn veilig voor mensen. Bovendien wordt de blusstof in vloeistofvorm opgeslagen, waardoor relatief weinig installatieruimte nodig is. In de ruimte hebben we rookdetectoren en hooggevoelige aspiratiedetectoren geplaatst, zodat eventuele brand al in een heel vroeg stadium ontdekt wordt en schade zoveel mogelijk wordt beperkt.”

Bouwinfo Opdrachtgever Architect Advies

Aannemer

Installatietechniek

Bouwadvies Bouwkosten Bouwperiode

Erasmus MC EGM architecten Aronsohn Raadgevende Ingenieurs, Peutz, Royal HaskoningDHV, ptg-advies (programmering) Bouwcombinatie Nieuwbouw Erasmus MC (BAM Utiliteitsbouw BV – Grote Projecten en Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling – Speciale Projecten) Installatiecombinatie Nieuwbouw Erasmus MC (BAM Techniek BV en de ULC Groep BV). Noodstroomvoorziening: Brinkman & Niemeijer Motoren BV Bobadvies, Zeist € 450 miljoen euro december 2009 – juni 2017

INSTALLATIE & BOUW | 45

Projectinfo Passen en meten Brinkmann & Niemeijer Motoren BV is één van de grootste leveranciers op het gebied van noodstroomvoorzieningen. Het bedrijf uit Twello heeft onder meer het Gelre Ziekenhuis in Zutphen en het SFG in Rotterdam van noodstroomvoorzieningen voorzien. En recentelijk is een noodstroominstallatie gebouwd in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Technisch directeur Jaap Lankhaar: “De noodstroominstallatie in het Erasmus MC bestaat uit vier noodstroomaggregaten van 1,8MVA per stuk. Deze installatie is bedoeld voor nieuwbouw tranche 1, waar onder andere de laboratoria van de klinische afdelingen, de logistieke en facilitaire voorzieningen en de huisvesting van de stafdirecties onder vallen.” Voor de noodstroomvoorziening van tranche 1 zijn vier grote machines geplaatst in de parkeergarage. Daarnaast is elders in het gebouw een aantal kleine aggregaten geplaatst. “De installatie van de machines was een ingewikkelde klus,” blikt Lankhaar terug. “De noodstroomvoorziening moest worden geplaatst in een bestaande parkeergarage, waar slechts beperkt ruimte beschikbaar was.” Bovendien waren de mogelijkheden voor koeling lastig. “De motoren leveren behoorlijk veel vermo-

gen en hebben veel koeling nodig. Heel vaak worden daarom externe dakkoelers geplaatst, maar in het geval van het Erasmus MC was dat niet mogelijk. Op de parkeergarage is namelijk het onderwijscentrum gehuisvest.” Daarom moet alle koeling door de ruimte met de noodstroomaggregaten worden gevoerd. En om voldoende koeling te garanderen, zijn grote toe- en afvoerroosters geplaatst. “Die roosters allemaal passend krijgen, was een heel karwei. Bovendien dienden we rekening houden met de vrij strenge geluidseisen die werden gesteld.” Bijzonder aan de noodstroominstallatie is volgens Lankhaar de snelle reactietijd. “De stroom in het ziekenhuis moet binnen vijftien seconden nadat hij is uitgevallen, weer worden ingeschakeld. Want de noodstroom voedt ook de veiligheidszaken, waaronder de noodverlichting.” Maar hoe groter de installatie, hoe langzamer hij reageert. “Als de stroom uitvalt, moet een grote motor worden opgestart. Daarbij is het zo dat er twee aggregaten aan elkaar gekoppeld moeten zijn, voordat de stroom weer mag worden ingeschakeld. Om dat allemaal te regelen binnen vijftien seconden, is krap, maar het is wel gelukt.”

ALWAYS MOVING FORWARD

Betrouwbaarheid door het leveren van kwaliteit en een goede service is waar Brinkmann & Niemeijer, al sinds de oprichting in 1828, voor staat. Wij bieden naast pompsets en powerpacks een hele range standaard aggregaten voor noodstroom, bouw/verhuur en de agrarische sector. Voor noodstroom projecten hebben wij de expertise in huis om een klantspeciﬁeke oplossing te bieden. Deze oplossing kan bestaan uit een aggregaat eventueel in een

ü ü ü ü

+ Advies + Levering + Installatie + Onderhoud

geluidgedempte omkasting, coulissendempers, uitlaatsysteem, besturing en overname. Vanzelfsprekend worden de aggregaten bij ons volledig getest en indien gewenst kan de klant daarbij aanwezig zijn. Wij verzorgen ook het transport, plaatsing,

Zeemanstraat 7 2991 XR Barendrecht T 010 - 2927626

installatie en de oplevering van de set. Wij bieden u een totaaloplossing.

www.bnmotoren.nl Engelenburgstraat 45, 7391 AM Twello, The Netherlands T. (+31) 571-27 69 00, F. (+31) 571-27 68 00, info@bnmotoren.nl

B&N_Adv 210x297_FC_0114(2).indd 1

bliksembeveiliging overspanningsbeveiliging aardingssystemen inspecties

F 010 - 2927627 info@nab-bliksembeveiliging www.nab-bliksembeveiliging

10-09-2010 11:45:29

710081_nab.indd 1

13-03-13 09:44

rotterdam | Erasmus MC

Hierdoor moeten bepaalde zaken soms net iets anders worden uitgevoerd dan in eerste instantie gedacht.” De uitdaging waar de Installatiecombinatie voortdurend mee te maken heeft, is dat er gebouwd moet worden op een klein oppervlak, midden in de binnenstad. “Dat maakt het werk logistiek complex. Met name ook omdat wij steeds verbindingen moeten maken naar het bestaande ziekenhuis, waardoor je te maken hebt met allerlei bezoekersstromen die afgeschermd dienen te worden van de bouwactiviteiten. Ook door de nieuwbouw heen. Dat vergt een goede coördinatie.” De periode waarin de Installatiecombinatie de installaties moet aanbrengen, testen en in bedrijf moet stellen, is relatief kort. “Bovendien zijn de installaties technisch complex. We hebben niet te maken met een huis-tuin-en-keuken-installatie, maar met hightech toepassingen. Veel componenten moeten softwarematig worden gestuurd en aan elkaar worden gekoppeld.”

Energiebesparing “Energiebesparing staat centraal in het Erasmus Medisch Centrum,” besluit Langelaar. “Hiervoor realiseren we onder andere een WKO-installatie met tien bronnen, tot tweehonderd meter diep. In de zomer kunnen we koelen en in de winter kunnen we verwarmen, zonder dat er direct gebruik hoeft te worden gemaakt van koelmachines dan wel het stadsverwarmingsnet. En zo zitten er meer energiebesparende snufjes in het gebouw.” ❚

Projectinfo Behaaglijk en duurzaam klimaat Thermal Comfort Systems b.v. (TCS) is al twintig jaar een autoriteit op het gebied van vloerverwarming en betonkernactivering. Daarbij heeft het bedrijf groene ambities. In het Erasmus Medisch Centrum uit zich dit onder andere in de betonkernactivering in de 120 meter hoge toren met veel kantoorruimten, waar onder andere de directie en facilitaire diensten zijn gevestigd. Directeur Gert Jan Koele: “De toren wordt verwarmd en gekoeld door de betonkern. Hiervoor zijn in de kern van de vloer watervoerende leidingen aangebracht. Deze houden de vloeren en plafonds op een constante temperatuur. Door gebruik te maken van de bouwmassa, wordt een behaaglijk binnenklimaat gecreëerd.” De toren kan worden verwarmd met een temperatuur van 23 graden en wordt gekoeld met een watertemperatuur van achttien graden. “Doordat deze waardes zo dicht bij elkaar liggen, kan het gebouw op een heel energievriendelijke manier verwarmd en gekoeld worden.” Het leidingwerk in de toren is prefab aangeleverd bij de betonfabrikant, die ze vervolgens heeft ingestort en in het werk heeft aangebracht. “TCS heeft vervolgens de leidingen aangesloten en doorgekoppeld. Zo hebben we iedere week een verdieping voltooid, tot we boven waren.” Naast de toren heeft TCS ook werkzaamheden verricht op het Plein Sophia, een grote lichte publieksruimte waar men overdekt naar de rest van het ziekenhuis kunt lopen en de Backbone, een met glas overdekte straat van 20 meter breed en 250 meter lang, die de verschillende onderdelen van de bestaande en de nieuwe bebouwing met elkaar verbindt. “Wij hebben in beide ruimtes vloerverwarming en -koeling voorzien,” aldus Koele. “Vooral op Plein Sophia was dit nog een hele uitdaging, we moesten gefaseerd uitvoeren en rekening houden met bijvoorbeeld gebouwdilataties, bloembakken en looproutes. We konden de buizen niet zomaar van A naar B leggen, maar moesten overal omheen engineeren. Maar omdat we alles in het werk hebben gemonteerd, konden we hier goed op inspelen.”

INSTALLATIE & BOUW | 47

Uw specialist in gebouwenbeheer Johnson Controls biedt u een compleet programma klimaatregelapparatuur en -systemen. Van luchtbehandelingskasten en chillers tot geavanceerde regelsystemen en ge誰ntegreerd gebouwbeheer. Maar ook voor beveiligingsoplossingen, zoals videobewaking, toegangscontrole en brandbeveiliging kunt u bij Johnson Controls terecht. Onze mensen realiseren voor u de meest optimale, duurzame en innovatieve oplossingen. Wat denkt u bijvoorbeeld van Energy Performance Contracting? Plug&Play luchtbehandelingsapparatuur met ge誰ntegreerde regeltechniek? Integratie van vrijwel elk fabrikaat in ons geavanceerde MSEA-platform? Of de YMC2, onze nieuwste chiller met magnetische lagering? Wilt u meer weten? Neemt u dan contact met ons op. U bereikt ons via telefoon: 0183 - 667612 of e-mail: infonl.cg-eur@jci.com.

Duurzame techniek onze zorg 1. 3.

Elektrotechnische installaties Werktuigbouwkundige installaties Sprinkler, data en medisch technische inrichting Technisch beheer en onderhoud

ULC Groep b.v. Labradordreef 18 Postbus 2405 3500 GK Utrecht T 030 26 50 500 E info@ulcgroep.nl I www.ulcgroep.nl

1. Westfriesgasthuis, Hoorn 2. St. Antonius Ziekenhuis, Utrecht 3. Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam 4. Groene Hart Ziekenhuis, Gouda 5. Erasmus MC, Rotterdam

hardenberg | Gemeentehuis

Tekst | Lieke van Zuilekom

Duurzaamheid rode draad in

gemeentehuis Hardenberg

Een energieneutraal Hardenberg. Dat is de doelstelling van het meerjarenprogramma Duurzaam Hardenberg. De gemeente wil alle energie die binnen de gemeentegrenzen wordt gebruikt in de gemeente zelf of in de regio duurzaam opwekken.

De rode draad van duurzaamheid en energiebesparing is ook terug te vinden in het gemeentehuis van Hardenberg, dat vorig jaar is opgeleverd. Diverse aspecten van het gebouw hebben een positief effect op het energieverbruik, waaronder de vorm van het gebouw, het

50 | INSTALLATIE & BOUW

sedumdak, de Triple beglazing en de Geniuslammellen. De Genius-lamellen regelen de hoeveelheid licht die naar binnen komt, waardoor er minder energie wordt verbruikt aan de verlichting. Het gemeentehuis wordt gekoeld en verwarmd door middel van een warmtepomp

en een warmte-koudeopslag. En daarmee is het duurzaamste gemeentehuis van Nederland een feit geworden. De gebouwgebonden installaties in het nieuwe gemeentehuis zijn ontworpen, geëngineerd en geïnstalleerd door HOMIJ Technische Installaties. “Er is een aantal duurzame toepassingen voorzien”, vertelt Jaap van der Molen, manager Technisch Beheer bij Homij Technische Installaties. “Behalve het WKO-systeem hebben wij een GBS-systeem voorzien waarin onder andere de klimaatinstallatie, verlichting

hardenberg | Gemeentehuis

en Genius-lamellen worden aangestuurd. Ook kunnen wij via dit systeem de meldingen van de diverse beveiligingssystemen ontvangen.”

Meerjarig onderhoudsplan Hoewel het gemeentehuis al een jaar in gebruik is, is HOMIJ Technische Installaties nog niet weg uit Hardenberg. Het bedrijf is namelijk ook verantwoordelijk voor het onderhoud van alle installaties, inclusief het casco van het gebouw, voor een periode van twee keer twintig jaar. “Voor het onderhoud van het gemeentehuis heeft HOMIJ Technische Installaties een meerjarig onderhoudsplan opgesteld, waarin onder andere is opgenomen hoe wij alle installaties op een vooraf afgestemd kwaliteitsniveau houden”, aldus Van der Molen. “Hierbij letten wij niet alleen op de technische levensduur van de installaties, maar ook op bijvoorbeeld storingsgevoeligheid. Doordat we alle installaties op afstand monitoren, kunnen we tijdig actie ondernemen, mocht dat nodig zijn.” ►

INSTALLATIE & BOUW | 51

ETP

Energie Totaal Projecten

Uw totaalleverancier voor duurzame energiesystemen

Al 15 jaar krijgt ETP het vertrouwen van opdrachtgevers voor haar warmtepompen energieopslagsystemen

Geoctrooieerd warmtepompontwerp voor het hoogste rendement in de markt.

Hoogwaardige materialen en componenten voor een ontwerplevensduur van 20 jaar.

Temperatuurbereik tot 80 oC voor bijzondere toepassingen

Door de totaalaanpak van ETP wordenklanten ontzorgd vanaf het eerste ontwerp, via vergunningen en realisatie tot en met het onderhoud.

24/7 service voor maximale zekerheid

Zodat de veeleisende eigenaren en gebruikers met recht kunnen zeggen:

Verzorgen van alle vergunningen.

â&#x20AC;&#x2DC;ETP, onze leverancier voor duurzame energiesystemenâ&#x20AC;&#x2122; Vestiging Dordrecht Vestiging Joure

Einsteinstraat 67 3316 GG Dordrecht Nipkowweg 6a 8501 XH Joure

info@etp.tv www.etp.tv

telefoon 078 - 6521157 telefoon 0513 - 433999

hardenberg | Gemeentehuis

Projectinfo Hardenberg kiest voor WKO-installatie van ETP Energie Totaal Projecten (ETP) is verantwoordelijk voor de warmte- en koudeopslag installatie in het gemeentehuis in Hardenberg. Het hele pand wordt geklimatiseerd, verwarmd en gekoeld met een bronsysteem en twee warmtepompen, aldus directeur Marcel Klootwijk. “In het gemeentehuis is geen ketel voorzien. Er is dus geen back-up, mocht de installatie om wat voor reden dan ook uitvallen. Maar de medewerkers in Hardenberg hoeven niet in de kou of hitte te zitten, want ETP biedt een uitgebreid servicecontract.” Hiermee doelt Klootwijk onder andere op de uitgebreide pool van reserveonderdelen, waarin verschillende pompen, kleppen, regelapparatuur en aandrijvingen zijn opgenomen. “ETP is het enige bedrijf dat over zo’n uitgebreide voorraad aan onderdelen beschikt. Daarom zijn wij denk ik ook de enige partij met wie het verantwoord is een dergelijk project zonder back-up te installeren. Mocht in het gemeentehuis een defect aan de installatie ontstaan, stel er gaat een bronpomp stuk, dan kunnen wij direct een reservepomp plaatsen. Terwijl de defecte pomp wordt gereviseerd, draait de installatie gewoon door.”

Bouwinfo Een jaar na de oplevering van het gemeentehuis is er natuurlijk nog geen groot onderhoud nodig. “Maar je hebt wel je jaarlijkse onderhoud en wettelijke verplichtingen als keuringen en inspecties.”

Totale financiering in kaart Volgens Van der Molen nemen steeds meer bedrijven het onderhoudsplan mee in de ontwerpfase van de bouw. “In het verleden keken veel opdrachtgevers pas na de bouw naar de onderhoudskosten, maar tegenwoordig wil men het financieringsplaatje voor de langere termijn in kaart hebben. Zo worden verrassingen in de gebruiksfase voorkomen.” ❚

Opdrachtgever Gemeente Hardenberg

Architect de Architekten Cie

Bouwdirectie Nieman raadgevende Ingenieurs

Aannemer Koenebouw en Goossen Te Pas Bouw Constructeur ABT Arnhem & Aveco de Bondt Rijssen Technische installaties HOMIJ Technische Installaties Bouwperiode december 2009 – mei 2012 Bouwkosten € 25 miljoen

INSTALLATIE & BOUW | 53

Méér dan installeren

Functionaliteit, comfort en duurzaamheid samen laten komen in technische installaties. Dat is werk voor HOMIJ. De functie van het gebouw is ons uitgangspunt, de gebruiker staat centraal. Van ontwerp en realisatie tot en met beheer en onderhoud. HOMIJ, méér dan installeren.

www.homij.nl

Muizen (B) | Datacentrum Alphacloud

Alphacloud:

betrouwbaar en efficiënt datacenter in Mechelen

Door de 'greenfield approach' konden overal verhoogde vloeren voorzien worden, tot 1,65m hoogte. Dankzij de grote stabiliteit van de vloeren, is het gemakkelijk om kasten te plaatsen en te verplaatsen.

Tekst | Roxane Heeren Beeld | ICTroom

Sinds september is het nieuwe datacenter Alphacloud in Muizen bij Mechelen (België) klaar, waar in de toekomst de digitale data van de Belgische spoorwegen veilig zullen worden opgeslagen. Het project is een samenwerking van Syntigo, een dochteronderneming van de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) Holding, en Atos en profiteert zo van de expertise van beide. Eurostation, een andere dochter van de NMBS, stond in voor het ontwerp. Cordeel verzorgde de ruwbouw. Voor de realisatie van het technische gedeelte tekende het Nederlandse bedrijf ICTroom, specialist in het ontwerpen, bouwen en beheren van computerruimtes en datacenters, en ontwikkelde een uniek concept dat zeer bedrijfszeker is. ICTroom selecteerde APAC als partner voor de realisatie van de energie-efficiënte koeltechnische installatie. 99,995% beschikbaarheid Bedrijven die gebruikmaken van een datacenter, verwachten terecht dat hun gegevens steeds beschikbaar zijn. Stroomstoringen en andere defecten zijn dus uit den boze, maar Alphacloud is geconcipieerd voor een maximale bedrijfszekerheid. “Het datacenter en alle installaties zijn Tier 3-gecertificeerd,” vertelt Theo Arendzen van ICTroom. “Dat wil zeggen dat er voor alle uitrusting tenminste één toestel extra moet worden voorzien. In de praktijk is zowat alles dubbel uitgerust. Er zijn ook twee aparte stroomvoorzieningen vanuit verschillende transformatoren.” Dirk Vanermen, CEO van Alphacloud, vult aan: “Die grote redundantie is uitzonderlijk op de markt. Tijdens de testfase hebben we geprobeerd om het datacenter plat te leggen en we hebben echt alles uit de kast moeten halen om dat voor elkaar te krijgen.” Tier 3 garandeert een maximale beschikbaarheid van 99,995%, wat betekent dat downtime praktisch onmogelijk is. Om de werking van het datacenter op te volgen, ontwikkelde ICTroom een monitoringsysteem, waarmee een aantal 'gezondheidsparameters' in real-time centraal kan worden afgelezen.

Noodgeneratoren Bij een algemene stroomstoring kan een batterij noodgeneratoren Alphacloud draaiende houden. Om de opstart van deze generatoren te overbruggen, is elke

hoofdvoeding voorzien van een eigen UPS. Tegen onweer is het gebouw beschermd door bliksemafleiders op het dak. Daarnaast zijn alle binnenwanden doorweven met een fijnmazig net, dat elektromagnetische straling opvangt en afleidt naar de bodem. Alle delen van het gebouw zijn ook met elkaar verbonden en geaard op één centraal punt. Als extra vangnet is het datacenter opgebouwd uit kleine subsystemen, zelfstandig functionerende modules met elk voldoende redundantie. Dat geldt ook voor de koeling. Edgar Hogenbirk van APAC: “Wanneer er iets foutloopt in een groot centraal leidingennet, kan dat gevolgen hebben voor de hele site. Als er nu één unit uitvalt, kan de rest gewoon blijven draaien. Het koelvermogen is voldoende om het vereiste vermogen te leveren als één systeem uitvalt. Hierdoor kan het datacenter normaal doordraaien terwijl het defecte systeem hersteld wordt.”

Energie-efficiëntie Alphacloud streeft naar een Power Usage Effectiveness (PUE-waarde) van 1,3. Dit betekent dat voor elke Watt die naar de servers gaat, het datacenter in zijn geheel 1,3 Watt verbruikt. 0,3 Watt gaat dus naar nevenfuncties zoals koeling en verlichting. Dit is een uitstekende prestatie, aangezien de gemiddelde PUE in de sector rond de 2 ligt. ►

INSTALLATIE & BOUW | 55

Muizen (B) | Datacentrum Alphacloud

Projectinfo Elektrische vermogensverdeling en brandbeveiliging Siemens, en in het bijzonder haar Center of Competence Datacenters, stond in voor de elektrische vermogensverdeling in het datacenter en voor de brandbeveiliging van de computerruimte en de technische ruimtes. Erwin Van den plas, Head of Datacenter Solutions Europe: “We hebben onze competentie als engineeringfirma zeer vroeg in het project ingezet om een volledig geïntegreerde en optimale oplossing te bieden. Dat we daarbij ook de passende producten en systemen produceren in onze eigen fabrieken is natuurlijk een bijzonder voordeel.” De brandbeveiliging van een datacenter is zeer kritisch. Door de geforceerde ventilatie van de computerruimtes en de aanwezigheid van tal van ontstekingsbronnen en brandbare materialen, heersen er de ideale condities voor een mogelijk snel ontwikkelende brand. Tegelijk heeft de bedrijfszekerheid de hoogste prioriteit. Om dit te garanderen, is een zeer snelle rookdetectie nodig om in te grijpen nog voor de brand zich manifesteert, maar anderzijds kan geen enkel vals alarm worden aanvaard, aangezien dat eveneens de continuïteit zou ondermijnen. Siemens garandeert dit met haar Sinteso-oplossingen. Voor Alphacloud was het inerte gas Sinorix CDT de beste keuze voor de onderdrukking van een mogelijk beginnende rokende brand. De verdeling van het elektrische vermogen binnen het datacenter gebeurt met modulaire Sivacon-busbarsystemen, die compacter en veiliger zijn dan traditionele kabels. Ook hier moet het ontwerp inspelen op het kortsluitvermogen van verschillende voedingsbronnen en de lay-out van het hele datacenter. “Met beide stakeholders van Alphacloud werkt Siemens al jarenlang samen. Bovendien vormen datacenters een nichemarkt, waar iedereen elkaar kent. De beste publiciteit is dan ook het afleveren van de kwaliteit die men van Siemens mag verwachten. Al onze datacenterprojecten in Europa worden intussen trouwens ondersteund door onze Benelux-competenties,” aldus Van den plas. Alphacloud combineert een zeer hoge databeschikbaarheid met een laag energieverbruik dankzij een uitgekiend totaalconcept.

Maximum uptime thanks to integrated data center solutions from Siemens Safe, secure and efficient data centers – from planning to execution Solutions for Data Centers

siemens.com/datacentres

56 | INSTALLATIE & BOUW

Muizen (B)

| Datacentrum Alphacloud

Bouwinfo

In een datacenter is de koeling de grootste stroomverbruiker naast de servers zelf. De grootste inspanning gaat dan ook naar het optimaliseren van de koeling. Daarnaast lopen er momenteel gesprekken met verschillende organisaties uit de buurt om de warmte van de servers te recupereren, bijvoorbeeld voor de verwarming van kantoren. Dat zal de PUE nog verder verlagen.

Opdrachtgevers Ontwerpers Ruwbouw Koeling ICT-infrastructuur Verhoogde vloeren start werken einde werken

Dirk Vanermen: “Het grote voordeel van de nieuwbouw is, dat we van nul konden beginnen, de zogenaamde 'greenfield approach'. We konden het gebouw zo organiseren dat de leidingen zo kort mogelijk zijn. Daarvoor hebben we verhoogde vloeren tot 1,65 meter, wat in een bestaand gebouw meestal niet kan.” De koelmachines kwamen dus op het dak, net boven de sectie die ze koelen. Daarbij zijn ze uitgerust om steeds zoveel mogelijk te werken op freecooling en niet meer mechanisch vermogen te verbruiken dan nodig. Daarvoor maken ze gebruik van binnen- en buitenvoelers en van dynamic set point control: wanneer een machine minder koelvraag krijgt, stijgt de watertemperatuur, waardoor de freecooling sneller geactiveerd wordt. Hoe warmer het water, hoe groter het aandeel freecooling.

Atos, Zaventem en Syntigo (NMBS Holding), Brussel Eurostation, Mechelen Cordeel, Temse APAC, Utrecht (Nl) ICTroom, Lijnden (Nl) - Diegem Alteco Europe, 's Heerenberg (Nl) augustus 2011 september 2012

Bovendien adviseerde ICTroom om veel kleine units te plaatsen. Zo kan de koeling beter afgestemd worden op de lokale koelvraag en het laat ook toe om de investering te spreiden. De machines kunnen immers geplaatst worden naarmate de serverruimtes ingevuld worden. Dirk Vanermen besluit: “De modulaire opbouw van Alphacloud werpt zijn vruchten af: het was even hectisch voor de inwerkingstelling in september, maar nu kunnen we de details zoals bekabeling enzovoorts verder afwerken naargelang de ruimtes verder in gebruik genomen worden. En de verhuur loopt vlot, dus we zitten voorlopig niet stil.” ❚ ICTroom adviseerde om de koelinstallatie te plaatsen als een reeks machines met kleiner vermogen in plaats van enkele zeer grote. Zo kan de installatie preciezer inspelen op de lokale koelvraag.

ICTroom plaatste alle elektronische infrastructuur voor het datacenter, van de bekabeling tot de serverkasten. INSTALLATIE & BOUW | 57

ENSCHEDE | Vloerisolatie

De bodemfolie stopt de voortdurende verdamping van vocht uit de kruipruimtebodem.

Duurzame en comfortabele

vloerisolatie Steeds meer woningen worden voorzien van vloerisolatie van TONZON. Deze vloerisolatie is niet alleen duurzaam en comfortabel, maar zorgt ook een gezonde leefomgeving. Door isolerende maatregelen kan een eigenaar of huurder van de woning een aanzienlijk hoeveelheid gas per jaar besparen. “Relatief onbekend is dat vloerisolatie zorgt voor gezond wonen,” aldus Ton Willemsen, eigenaar en uitvinder van de TONZON-vloerisolatie.

Tekst | Hilda Bosma Beeld | TONZON

Vanaf het begin zijn we bij woningbouwverenigingen bekend. Het eerste project bij een woningbouwvereniging hebben we zelf uitgevoerd.

58 | INSTALLATIE & BOUW

Door het toepassen van TONZON-isolatie blijft de kruipruimte droog. Ook blijft de houten vloer behouden. Het materiaal is ook gemakkelijk toe te passen. Op een eenvoudige manier wordt de stevige TONZON-bodemfolie op de kruipruimtebodem aangebracht. Daarnaast zijn de innovatieve TONZON-Thermoskussens tegen de onderkant van de vloer bevestigd. Wassen, koken en leven in een woning leveren een forse hoeveelheid vocht op in de woning. Dit vocht condenseert op koude oppervlakten, zoals koude ramen, muren en vloeren. Daarbij komt dat bij begane grondvloeren veel vocht in de kruipruimte komt. Een vloer die niet geïsoleerd is, zorgt voor veel warmteverlies.

Lage beheerskosten Doordat de vloer met TONZON droger en warmer blijft, worden vochtproblemen voorkomen. Zo ontstaan er geen schimmels en vochtproblemen in en rondom de vloer. “Veel corporaties en ook huiseigenaren ontdekken de voordelen van de dubbele

aanpak,” zegt eigenaar Ton Willemsen. “De vloer blijft droog. Na een inspectie in de kruipruimte komt de inspecteur weer met schone kleren naar boven. Leidingen roesten niet meer onder de vloer en de houten vloer blijft behouden. Dat scheelt in de onderhouds- en reparatiekosten. Door de vloer-isolerende maatregelen wordt aanzienlijk bespaard op het gasverbruik. Daarvan hebben de huurders en eigenaren van woningen veel profijt. Woningbouwcorporaties hebben daardoor lage beheerskosten en tevreden huurders. Steeds meer corporaties gaan daarom bij renovatieprojecten standaard TONZON- vloerisolatie in mutatiewoningen toepassen.”

Gezonde en milieuvriendelijke keuze Willemsen: “Een hoge vochtigheidsgraad is een ideaal klimaat voor huisstofmijt. De huisstofmijt kan zorgen voor allergische reacties als astma, eczeem, hooikoorts en chronische neusklachten. Uit onderzoek blijkt dat het aantal huisstofmijten enorm toeneemt in woningen die niet zijn voor-

ENSCHEDE | Vloerisolatie

zien van vloerisolatie, maar wel van dubbel glas. Hiermee wordt een verband gelegd met de enorme toename van allergieklachten na de eerste isolatierondes van de jaren zeventig en tachtig. Daardoor is het goed om te kiezen voor evenwichtig isoleren. Door ook de vloer te isoleren vermindert het risico op extra vochtvorming bij de vloer en het gaat op deze manier houtrot tegen. Met TONZON voorkom je vocht in huis en beperk je het aantal allergische klachten. TONZON-vloerisolatie is ook de enige vloerisolatie die het DUBO-keur heeft. Dat wil zeggen dat het de meest milieuvriendelijke keuze is. Bovendien houdt het de kruipruimte maximaal toegankelijk.”

het bleef vochtig. Als leraar wiskunde heb ik het probleem geanalyseerd en zo heb ik de oplossing gevonden.” Inmiddels heeft de specialist in het droogmaken van kruipruimtes zowel particulieren als woningbouwcorporaties als opdrachtgever. “Vanaf het begin zijn we bij woningbouwverenigingen bekend. Het eerste project bij een woningbouwvereniging hebben we zelf uitgevoerd. Vervolgens zijn we ook leverancier geworden. In de sociale woningbouw wordt het isoleren met Tonzon populair. Het biedt de corporatie de beste garantie dankzij tevreden huurders, lage onderhoudskosten en met een rc=3,8 m2 k/w een hoge bijtelling in de energielabel.”

Uitvinding

Willemsen: “TONZON zorgt voor de droogste kruipruimte en de warmst mogelijke vloer op de meest mensen milieuvriendelijke manier. Het resultaat van 33 jaar ontwikkeling en milieu-ambitie.” ❚

Willemsen deed de uitvinding 33 jaar geleden. “Ik had een oud huis gekocht uit 1903. Hoe hard ik ook stookte, het huis kon ik niet warm krijgen en

Het principe van kunststoffolie kussens is te vergelijken met de werking van een thermosfles.

INSTALLATIE & BOUW | 59

bedrijfspresentatie | RIDGID

RIDGID® onthult nieuwe RP 340 persmachine:

kleiner, lichter en flexibeler Installateurs kunnen nu vlotter dan ooit tevoren werken met de nieuwe RIDGID RP 340 persmachine. Hoewel de RP 340, 30% kleiner en 17% lichter is dan het vorige model, zijn er geen concessies gedaan op het vlak van prestaties. Integendeel, het onderhoudsinterval is met 25 % verlengd. En voor een maximum aan flexibiliteit biedt de RP 340 een uniek voordeel – een verwisselbare stroombron waardoor de machine zowel gevoed kan worden met netspanning als met batterijen.

van seconden is. Deze machines bevatten het allernieuwste inzake persverbindingstechnologie en vertonen de duurzaamheid die je verwacht van een RIDGID-machine.

Voordelen RP 340 De RP 340 is de laatste innovatie van RIDGID op het vlak van persoplossingen en biedt een waaier aan voordelen:

Klein, licht en handig De compacte RP 340 staat synoniem voor snelheid en handigheid en helpt installateurs de werkzaamheden moeiteloos af te werken. 33 cm lang en slechts 3.76 kg wegend, is de machine 30% kleiner en 17% lichter dan het vorige model, maar kan toch persen tot 108 mm (koper en kunststof) of 54mm (roestvast staal) en dat met standaardbekken.

Verhoogde flexibiliteit Het model RP 340 geeft installateurs een maximum aan vrijheid om de werkzaamheden uit te voeren. De verwijderbare stroomadapter met snoer kan vervangen worden door de nieuwe geavanceerde lithium batterij (2.0A of 4.0A). Bijkomend is de RP 340 compatibel met de standaard bekken van RIDGID en andere fabrikanten.

Degelijk RIDGID®, een toonaangevende producent van innovatieve gereedschappen en machines, brengt al vele jaren innovatieve persoplossingen op de markt en zorgt er zo voor dat installateurs betrouwbare, waterdichte persverbindingen kunnen maken met koper, roestvrij staal, PEX en meerlagen buizen in minder dan vier seconden. De onderneming biedt een zeer uitgebreid gamma aan met meer dan 300 soor-

60 | INSTALLATIE & BOUW

ten gereedschappen die in uiteenlopende domeinen gebruikt worden: verhuur, loodgieterij, airconditioning / koeling, nutsbedrijven. RIDGID-persverbindingsmachines worden duurzaam gebouwd met beproefde en geteste technologie en leveren indrukwekkende prestaties, waardoor het tot stand brengen van conforme en veilige verbindingen nog slechts een kwestie

De RP 340 blijft maar gaan, en moet pas na 42,000 perscycli gekalibreerd worden. Installateurs kunnen ook meer werk per lading verzetten dankzij de nieuwe geavanceerde lithium batterij (2.0A of 4.0A).

Betrouwbaar High-tech microprocessorgestuurde perscycli staan telkens garant voor betrouwbare waterdichte persverbindingen.

bedrijfspresentatie | RIDGID

Andere kenmerken van de RP 340 zijn: - LED display informeert over status van de machine en eventuele waarschuwingen - Wit LED licht om de werkplek te verlichten - Nylon riemen om veiligheidsharnas vast te maken - Aan/uit schakelaar om toestel uit te zetten - Sensor voor extreme temperaturen om te vermijden dat toestel gebruikt wordt buiten temperatuurbereik ( -10°C to 50°C)

de RP 340 over gaat. Het is kleiner, lichter en kan zowel door netspanning of batterij gevoed worden Gerwin Ratz, Territory Manager bij RIDGID, legt uit: “Vraag het aan eender welke installateur en ze zullen vertellen dat zwaar gereedschap hun werk serieus kan vertragen. Maar geef ze een kleinere tool en dan kunnen ze de werkzaamheden sneller en efficiënter afwerken. Dat is waar de RP 340 over gaat. Het is kleiner, lichter en kan zowel door netspanning of batterij gevoed worden – precies wat de installateurs nodig hebben om hun werk sneller te klaren. En ze kunnen gewoon hun bestaande standaard bekken blijven gebruiken” RIDGID wil installateurs helpen om productiever en efficiënter te werken. Als deel van de lancering van de RP 340, heeft het bedrijf een speciale webpagina ontwikkeld –www.RIDGID. EU/340 – waar installateurs de voordelen en toepassingen van de tool in detail kunnen nakijken om zo te leren hoe hun leven op de werkplek gemakkelijker gemaakt wordt. ❚

Overtuig uzelf en vraag een vrijblijvende demonstratie aan bij uw RIDGID territory manager: Gerwin Ratz (Zuid-Nederland) – gerwin.ratz@emerson.com - 06-579.99.755 Jan Bouw (Noord-Nederland) – jan.bouw@emerson.com – 06-532.04.349

INSTALLATIE & BOUW | 61

Verlaag nu de woonlasten en help het milieu

Foto van een kurkdroge TONZON kruipruimte

TONZON Vloerisolatie: al 33 jaar de beste aanpak Ook bij huurwoningen geen overbodige luxe!

Dubbele aanpak voor het beste resultaat Zelfs betonnen vloeren worden merkbaar warmer met TONZON. Thermoskussens, warmer nog dan de vloer van de nieuwste nieuwbouwwoningen (zie grafiek). Door de combinatie met Bodemfolie ontstaat bovendien een kurkdroge kruipruimte. Dat maakt een einde aan die muffe lucht, maakt energiezuinig ventileren mogelijk en scheelt enorm in de onderhoudskosten. Leidingen en ophangbeugels corroderen niet meer en het is echt veilig voor houten vloeren, zo blijkt na 33 jaar praktijkervaring. TONZON stopt zelfs betonrot! 21

Gemiddelde vloertemperatuur

winterweken terugverdiend door de besparing op stookkosten. Door de warmere droge vloeren ontstaan er minder schimmels en huisstofmijt en daarmee een gezonder binnenmilieu. De uitvoering brengt nauwelijks overlast met zich mee. Geen grote vrachtwagens voor de deur en de bewoners kunnen tijdens het aanbrengen gewoon in huis blijven. Waarom TONZON Vloerisolatie? Tonzon is de enige aanpak die alle warmteverlies door warmtestraling elimineert. Een TONZON vloer wordt daardoor sneller warm, bereikt een hogere temperatuur en koelt langzamer af (zie het schema). Daarom ook bij uitstek geschikt bij vloerverwarming, zelfs als de vloer al is geïsoleerd met EPS of PUR.

TONZON Rc > 3,8 m2K/W

Schematische weergave thermisch gedrag begane grondvloer

Isolatiewaarde Hoog Middel Laag

Temperatuur

Rc = 1,3 m2K/W (nieuwbouw norm van 1982 tot 1993)

Geen isolatie 0

Rc-waarde vloer

Temperatuur vloer

Rc = 2,5 m2K/W (1993 - 2012)

Afkoeling bij nachtverlaging

Opwarming in de morgen

Temperatuurverloop gedurende de dag

De duurzaamste aanpak; energiezuinig, gezond en veilig Het systeem heeft een dubbele DUBO-keur, zowel op de Thermoskussens als op de Bodemfolie. De energie die voor grondstof, fabricage, verpakking, transport en installatie is gebruikt, wordt al binnen enkele

Meer weten? Kijk op www.tonzon.nl. Bellen of mailen kan ook via 0900 - 28 66 966.

TONZON BV • Postbus 1375 • 7500 BJ Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl

utrecht | St.Antonius Ziekenhuis

Tekst | HLieke van Zuilekom Beeld | ULC Groep

St. Antonius Ziekenhuis Utrecht bijna klaar voor de start Op 16 september opent het nieuwe St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht haar deuren. Op de nieuwe locatie in de Utrechtse Vinexwijk Leidsche Rijn is, behalve de nieuwbouw van het vijf verdiepingen tellend ziekenhuis, ook een bovengrondse parkeergarage voor ruim vijfhonderd auto’s gerealiseerd, alsmede een Medisch Psychiatrisch Centrum. Het nieuwbouwproject heeft een omvang van circa 83.000 m² bruto vloeroppervlak. Het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en het Mesos Medisch Centrum in Utrecht zijn in 2008 gefuseerd en verdergegaan met één gezicht, onder de naam St. Antonius Ziekenhuis. Dit ziekenhuis heeft zes bestaande locaties in Houten, Nieuwegein en Utrecht. Daar komt nu een grote, nieuwe locatie bij. Medio 2013 sluiten de Utrechtse vestigingen Oudenrijn en Overvecht. Patiënten uit deze vestigingen kunnen dan terecht in het nieuwe ziekenhuis. ULC Groep is verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties in het nieuwe ziekenhuis. “Een kleine dertig jaar geleden hebben wij al werktuigbouwkundige installaties in de nieuwbouw in Nieuwegein mogen verzorgen,” vertelt Wim Berger, directeur van ULC Groep b.v. “En sinds die tijd

hebben wij diverse verbouwingen uitgevoerd voor het St. Antonius Ziekenhuis. Dat we voor deze zelfde klant weer zo’n groot nieuwbouwproject mogen uitvoeren, die bovendien tot stand is gekomen na een aanbesteding op laagste prijs, is prachtig.” Onder de installatiewerkzaamheden in het nieuwe ziekenhuis vallen onder andere de warmtepompen, warmte-koudeopslag, HR-ketels, stoomketels, ►

Bouwinfo Opdrachtgever: St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein

Architect De Jong Gortemaker Algra, Rotterdam

Bouwkundig aannemer Hurks Van der Linden

Installatietechniek ULC Groep

Bouwkosten 125 miljoen euro

Bouwperiode juni 2010 - maart 2013

INSTALLATIE & BOUW | 63

utrecht | St.Antonius Ziekenhuis

noodstroomvoorzieningen, luchtbehandeling en systemen ten behoeve van tien operatiekamers,” aldus Berger. “Om wat kerngetallen te noemen: dan heb je het over 5.100 kilowatt koelvermogen, 3.450 kilowatt verwarmingsvermogen, 3.400 kilogram per uur aan stoomcapaciteit, 5.500 kVA elektrisch aansluitvermogen, 3.750 kVA noodstroomvoorziening, 500.000 kubieke meter per uur aan ventilatielucht verdeeld over 29 luchtbehandelingskasten, tachtig kilometer buis, 35.000 vierkante meter luchtkanalen, 300 kilometer kabel en pakweg 220.000 manuren.”

Puntjes op de i Half april zijn het ziekenhuis, de parkeergarage en het Medisch Psychiatrisch Centrum opgeleverd. Maar ULC Groep is nog niet klaar in het pand. “Tijdens de bouw besloot de opdrachtgever een aantal functies in het gebouw toch op een andere manier in te willen delen,” legt Berger uit. “De afdeling Oncologie bijvoorbeeld is als functie toegevoegd en de afdeling Radiologie heeft een herindeling ondergaan. Omdat we het bouwtempo niet wilden verstoren, hebben we deze plannen on hold gezet en zijn we in maart met deze deelprojecten begonnen. We hebben nog tot half augustus de tijd om deze ‘on hold gebieden’ in te vullen naar de laatste wensen van de opdrachtgever. Dan is het pand geschikt voor het ontvangen van de patiënten op 16 september.”

Uitdagingen De uitdagingen tijdens het installatieproces zaten hem vooral in het feit dat de bouwtijd erg krap was, vertelt Berger. “Er was een bouwtijd afgesproken van 32 maanden. Maar het ziekenhuis is een prefab opgebouwd gebouw. De effectieve bouwtijd die overbleef voor de installaties, bedroeg daarom slechts een maand of zeventien. In die korte tijd moest heel veel gebeuren.” De energiezuinige installaties waaronder de warmtepompen en de warmte-koudeopslag goed ingeregeld en afgesteld te krijgen, was ook geen sinecure. “Op dit moment zijn we nog een aantal eindtesten aan het doen.” Op het gebied van de elektrotechniek zat de uitdaging volgens Berger vooral in alle communicatie die moest worden opgezet tussen de verschillende installaties. “Alle installaties worden geregeld, bestuurd en bewaakt via één overkoepelend gevarenmanagementsysteem. Dat systeem moet perfect werken om de veiligheid in het gebouw te kunnen waarborgen. Nog niet alle tests zijn afgerond, maar straks in september kunnen patiënten met een veilig en vertrouwd gevoel naar het ziekenhuis komen.” ❚ Ondanks een bouwtijd van 32 maanden bedroeg de effectieve bouwtijd voor de installaties slechts 17 maanden.

64 | INSTALLATIE & BOUW

30%* besparing op de energiekosten van uw gebouw is nog maar het begin Stelt u zich eens voor wat we voor de rest van uw onderneming kunnen betekenen Het is niet eenvoudig om complexe gebouwen te beheren en tegelijkertijd de doelstellingen voor energiebesparing te behalen. Onze EcoStruxure™ architectuur voor optimaal energiemanagement is dé oplossing; dankzij de intelligente integratie van gebouwbeheersystemen op één enkel IP-platform.

De besparingen gaan veel verder dan alleen voor gebouwen Alleen de EcoStruxure architectuur van Schneider Electric™ zorgt voor een energiebesparing van wel 30% door de integratie van HVAC, toegangscontrole, videobewaking en regeling van verlichting voor uw hele onderneming. Een besparing van 30% op het energieverbruik van een gebouw is een fantastisch begin en dankzij de EcoStruxure architectuur voor optimaal energiemanagement kunt u nog meer besparingen realiseren.

Leer meer over energiebesparing van de experts! Download GRATIS deze white paper ter waarde van €170, en registreer u om een iPhone 5 te winnen! Ga naar www.SEreply.com en voer de code 32774p in

Architectuur voor optimaal energiemanagement van centrale tot stopcontact™ Datacenters Van rack tot pad en van hal tot gebouw wordt het energieverbruik en de beschikbaarheid van deze onderling verbonden, omgevingen gecontroleerd en real-time aangepast.

Fabrieksvloer Dankzij de open standaard protocollen, is het beheer van geautomatiseerde processen in het hele systeem mogelijk met zo min mogelijk stilstandtijd, een hogere productie en optimale energie-efficiency.

Gebouwen De intelligente integratie van HVAC, energiemanagement, beveiliging, verlichting, IT, telecommunicatie, brand- en rookmelding in de hele onderneming zorgen voor lagere kosten voor training, bedrijfsvoering, onderhoud en energie.

30% ©2013 Schneider Electric. All Rights Reserved. Schneider Electric, EcoStruxure, and Active Energy Management Architecture from Power Plant to Plug are trademarks owned by Schneider Electric Industries SAS or its affiliated companies. All other trademarks are the property of their respective owners. www.schneider-electric.com • 998-2758_NL_C *EcoStruxure architectuur reduceert het energieverbruik met wel 30%.

delft | Nieuwbouw Deltares

Tekst | Loet van Bergen Beeld | Breijer installaties

Nieuwbouw Deltares installatietechnisch gefinetuned Deltares heeft op eigen terrein in Delft nieuwbouw gerealiseerd waarmee de twee vestigingen worden samengevoegd tot één locatie op de Rotterdamseweg. Het betreft een kantoorgebouw (6.100 m²) voor ongeveer 360 werkplekken, een vergader- en congrespaviljoen (280 m²) en een nieuwe toegangsbrug vanaf het te ontwikkelen wetenschapspark Technopolis. Te zijner tijd zal ook het dertien hectare grote terrein worden heringericht.

Het nieuwe kantoorgebouw is een energie- en CO2-arm gebouw en krijgt een gevel die 'reageert' op haar voortdurend veranderende oriëntaties. Na selectie heeft Breijer meegedaan aan de niet-openbare meervoudige onderhandse aanbesteding op basis van het PvE van Deerns Raadgevende Ingenieurs. Eind oktober 2011 heeft Breijer haar prijs en plan van aanpak ingediend voor de elektrische en werktuigbouwkundige installatietechnische werkzaamheden. Begin december 2011 kwam het verlossende woord, waarbij Breijer op basis van prijs en plan van aanpak als beste uit de bus is gekomen. Gekozen is voor een WKO-concept met warmtepompen. “Er zijn twee warmtepompen (Trane) gebruikt met een koelvermogen van 42 kW en een verwarmingsvermogen van 62 kW”, vertelt projectleider Peter Tims van Breijer. “De opgewekte warmte/koude wordt verdeeld via

66 | INSTALLATIE & BOUW

BubbleDeck®-vloerelementen op de verdiepingen en zijn voorzien van geïntegreerde installatie- en leidingsystemen voor betonkernactivering, wat een grote bijdrage levert aan de temperatuurbeheersing en energiebesparing in dit gebouw. Tevens zijn op de wapening van de BubbleDeck®-vloerelementen de elektrische buisleidingen en riolering aangebracht. Op de begane grond van het (Tetra) kantoor en het paviljoen zijn zandcementvloeren gelegd waarop vloerverwarming is toegepast. In de daaropvolgende afwerklaag zijn de vloergoten, vloerputconvectoren en dergelijke aangebracht. Het basisbestek ging uit van losse radiatoren op pootjes. Uiteindelijk bleek dit ook esthetisch een betere oplossing omdat er dan geen radiatoren in het zicht zouden komen. Voor de luchtbehandeling staat in de technische ruimte

van het kantoor een luchtbehandelingkast die via luchtkanalen boven het opengewerkte lattenplafond de lucht inblaast. Deze wordt met behulp van een warmtewiel voorverwarmd door de energie uit de afzuiglucht, tot de gewenste inblaastemperatuur. De gehele installatie wordt aangestuurd en geregeld door het Priva GBSsysteem. Voor de kantoren worden twee Priva HX-regelaars gebruikt en voor het paviljoen één.

Verlichting De werkplekverlichting is van Philips en DALI-geregeld. De regeling gebeurt door middel van een lokale bewegingssensor die zowel aanwezigheid als daglicht meet. Alle werkplekarmaturen zijn apart adresseerbaar en kunnen met behulp van de DALIregeling geregeld en geschakeld worden. De 'DALI' wordt door middel van een Jace-module (Helvar) gekoppeld aan het Priva GBS-systeem via BACnet.

delft | Nieuwbouw Deltares

Projectinfo Het gehele paviljoen is bekleed met houten regels

Bliksembeveiliging 'NAB-Bliksembeveiliging B.V. is een toonaangevend bedrijf dat al jaren een begrip is in de aarding- en bliksembeveiligingsbranche. NAB heeft kwaliteitskeurmerk BRL1201 en is aangesloten bij de vakgroep bliksembeveiliging van Uneto-VNI. Met haar drie vestigingen heeft NAB een goede landelijke dekking en is het in staat om richting haar opdrachtgevers flexibel en overtuigend te opereren.' “Vanuit het hoofdkantoor in Barendrecht verzorgen wij de aarding- en bliksembeveiligingsinstallatie van de nieuwbouw van Deltares in Delft. Vanaf de eerste heipaal is NAB betrokken bij het realiseren van het project. Gedurende de bouwperiode is NAB regelmatig op het project aanwezig om de aarding tot op de daken aan te brengen.”

De gevelbeplating is dusdanig aangebracht dat een golvend lijnenspel ontstaat

Op basis van aanwezigheid/afwezigheid en door middel van programmering kunnen er zo verschillende scenario's aan het klimaat en de verlichting worden toegekend. Zo kan een paneel (touchscreen) binnen BACnet eenvoudig de verlichtingstatus weergeven. De statusmeldingen van DALIverlichting (noodverlichting en testen die geslaagd of gefaald zijn) kunnen zo ook weergegeven worden. Verder heeft Breijer de gehele infrastructuur aangelegd voor de bekabeling van onder andere de

kantoorwerkplekken. Alle bekabeling voor de (flexibele) werkplekken is via vloergoten en vloerdozen in de vloer verwerkt. Tenslotte heeft Breijer ook de toegangscontrole- en inbraakbeveiliginginstallatie met zusterbedrijf Trigion beveiligingstechniek geïnstalleerd. Het gebouw is voorzien van een Siemens brandmeld-/ontruimingsinstallatie (op basis van gedeeltelijke bewaking). Voor de brandmelddetectie in de traforuimte en de lift is een aspiratiesysteem toegepast. Dit systeem bestaat uit een aan-

Als externe bliksembeveiliging wordt, volgens een uitgevoerde risicoanalyse conform de NEN-EN-IEC 62305, een klasse LPL3 maasvormig opvangnet met vrijstaande opvanginrichtingen aangebracht. Hiermee wordt een zogenaamde kooi van Faraday gerealiseerd, die de gebouwen beschermd tegen directe blikseminslagen. Als interne bliksembeveiliging wordt een uitgebreide potentiaalvereffeningsinstallatie aangebracht.

zuigunit, voorzien van automatische brandmelder en aanzuigventilator, en een aanzuigbuis die tot in de traforuimte en liftschacht is gemonteerd. De ventilator zuigt via het buizennetwerk lucht aan uit de te bewaken ruimte. Deze lucht wordt door de detector gevoerd en daar geanalyseerd op de aanwezigheid van rookdeeltjes. Indien een tevoren ingegeven alarmdrempel wordt overschreden volgt een brandalarm. Het gebouw is tevens voorzien van een omroepinstallatie en een pager-oproepsysteem. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 67

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

WIE DOET WAT

AIRCONDITIONING

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

BREEDVELD & SCHRODER AIRVEK Hongkongstraat 10 3047 BS ROTTERDAM T .................................................................+31 (0)10 4376766 E info@airvek.nl W www.airvek.nl

Postbus 60121 1320 AC ALMERE T .................................................................+31 (0)36 5350756 E info@breed.nl W www.breed.nl

GRONDBORINGEN / WATERBEHANDELING

FLIERMAN TECHNIEK Holterweg 112 7427 RB DEVENTER T .................................................................+31 (0)570 510090 E info@fliermantechniek.nl W www.fliermantechniek.nl

ISOLATIETECHNIEKEN

BRANDBEVEILIGING HOMETEC ZUID

Burg. Loefenstraat 19 6155 KA PUTH-SCHINNEN T .................................................................+31 (0)46 4752585 E info@hometeczuid.nl W www.hometeczuid.nl

HERTEK Postbus 10209 6000 GE WEERT T .................................................................+31 (0)495 584111 E info@hertek.nl W www.hertek.nl

DATAKABEL

ISOLIN Varenschut 17 5705 DK HELMOND T ................................................................ +31 (0)492 660396 E info@isolin.nl W www.isolin.nl

KREMER BV INSTALLATIETECHNIEK

Postbus 101 7040 AC ‘S-HEERENBERG T .................................................................+31 (0)314 662445 E info@kremer.nl W www.kremer.nl

ROZIER ISOLATIE BV E-WORKS Cobaltstraat 18 2718RM ZOETERMEER T .................................................................+31 (0)79 3631120 E info@e-works.nl W www.e-works.nl

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV

Rooseveltstraat 41A 2321 BL LEIDEN T .................................................................+31 (0)71 5418041 E info@rozierisolatie.nl W www.rozierisolatie.nl

Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T .................................................................+31 (0)348 473434 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

Nemo Groep

TONZON BV NEMO GROEP Marconiweg 5 3442 AD WOERDEN T .................................................................+31 (0)6 24668484 E info@nemogroep.nl W www.nemogroep.nl

VERKERK GROEP

Postbus 49 3330 ZWIJNDRECHT T .................................................................+31 (0)78 6107850 E info@verkerk.com W www.verkerkgroep.nl

Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T .................................................................+31 (0)53 4332391 E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

KLIMATISATIE

GEBOUWBEHEERSYSTEEM

REDLINK BV Nijverheidsweg 2 3751 LP BUNSCHOTEN T .................................................................+31 (0)33 2980926 E info@redlink.nl W www.redlink.nl

68 | INSTALLATIE & BOUW

PROMTEG

ALKLIMA BV

W www.promteg.nl

Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T .................................................................+31 (0)78 6150000 E info@alklima.nl W www.alklima.nl

Westerwerf 22a 1911 JA UITGEEST T .................................................................+31 (0)88 6571200 E info@promteg.nl

WIE DOET WAT

TECHNISCH HANDELSBUREAU RENSA BV

KLIMAATBALANS

M i t s u b i s h i

Postbus 220 3440 AE WOERDEN T .................................................................+31 (0)348 434934 E info@klimaatbalans.nl W www.klimaatbalans.nl

e l e v a t e s

y o u

MITSUBISHI ELEVATOR EUROPE Postbus 235 3900 AE VEENENDAAL T ................................................................+31 (0)318 586 586 E info@mitsubishi-liften.nl W www.mitsubishi-liften.nl

Postbus 84 6940 BB DIDAM T .................................................................+31 (0)316 296485 E info@rensa.nl W www.rensa.nl

TECHNIPLAN ADVISEURS B.V.

MENERGA ENERGY-SYSTEMS

REGELTECHNIEK

Veerpolder 31a 2361 KX WARMOND T .................................................................+31 (0)71 3012412 E info@menerga.nl W www.menerga.nl

Postbus 8280 3009 AG ROTTERDAM T .................................................................+31 (0)10 4562311 E info@techniplan.nl W www.techniplan.nl

TECHNISCH INSTALLATEUR BETTINK REGELTECHNIEK

VAN GALEN KLIMAATTECHNIEK BV

Postbus 59201 3008 PE ROTTERDAM T .................................................................+31 (0)10 4878800 E info@vangalen.com W www.vangalen.com

Jacob Catsstraat 48 3771 GL BARNEVELD T .................................................................+31 (0)342 701064 E info@bettinkregeltechniek.nl W www.bettinkregeltechniek.nl

SANITAIR

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES

Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T .................................................................+31 (0)475 568117 E info@homij.nl W www.homij.nl

KOUDETECHNIEK PLIEGER B.V.

De nieuwe generatie koudetechniek.

HAMAPO BV

De Waterman 6 5215 MX ‘S-HERTOGENBOSCH T .................................................................+31 (0)73 6565747 E info@hamapo.nl W www.hamapo.nl

Postbus 10 5300 AA ZALTBOMMEL T .................................................................+31 (0)418 682682 E info@plieger.nl W www.plieger.nl

TECHNISCH ADVIESBUREAU

Specialisten in Installatietechniek

I-COMMIT

Edelweisstraat 5 5241 AH ROSMALEN T .................................................................+31 (0)73 5231410 E info@i-commit.nl W www.i-commit.nl

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T 011 605540 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

LIFTSYSTEMEN

GALJEMA BV VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK

Spoorstraat 14 4001 CN TIEL T ................................................................+31 (0)344 634884 E info@vankempen-tiel.nl W www.vankempen-tiel.nl

Elektronicaweg 2 2628 XG DELFT T .................................................................+31 (0)15 8889800 E galjema@galjema.nl W www.galjema.nl

KUIJPERS

Postbus 121 5700 AC HELMOND T .................................................................+31 (0)492 578600 E info@kuijpers.nl W www.kuijpers.nl

Techval bv Technische installaties

cold& safe

VELD KOELTECHNIEK

Marchulzenweg 26 7141 BP GROENLO T .................................................................+31 (0)544 461771 E info@veld.nl W www.veld.nl

HALMOS BV Wassenaarseweg 30 2596 CJ DEN HAAG T .................................................................+31 (0)70 3468300 E info@halmos.nl W www.halmos.nl

TECHVAL

Hoolstraat 4a 5391 KM NULAND T .................................................................+31 (0)73 5321197 E info@techval.nl W www.techval.nl

INSTALLATIE & BOUW | 69

WIE DOET WAT

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

VERLICHTING

UNICA BODEGRAVEN BV

Postbus 83 2410 AB BODEGRAVEN T .................................................................+31 (0)172 644144 E info@unica.nl W www.unica.nl

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS

Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T .................................................................+31 (0)76 5794191 E info@flir.com W www.flir.nl

ETALOID VERLICHTINGSTECHNIEK

JACOSOL NEDERLAND BV

WOLFS VERLICHTING BV

TECHNISCHE PRODUCTEN

ABB

Postbus 104 6710 BC EDE T .................................................................+31 (0)318 669315 E info@nl.abb.com W www.abb.com

ACO

Edisonstraat 36 7006 RD DOETINCHEM T .................................................................+31 (0)314 368301 E info@aco.nl W www.aco.nl

Postbus 241 2130 AE HOOFDDORP T .................................................................+31 (0)23 5616226 E info@etaloid.nl W www.etaloid.nl

Westrak 210 1771 SV WIERINGERWERF T .................................................................+31 (0)22 7604747 E info@jacosol.nl W www.jacosol.nl

Postbus 1155 6460 BD KERKRADE T .................................................................+31 (0)45 5410900 E info@wolfs.nl W www.wolfs.nl

VENTILATIE

VLOERWARMING

ACHTERBERG LUCHTTECHNIEK

Amerikastraat 8 5171 PL KAATSHEUVEL T .................................................................+31 (0)416 280199 E info@altmontage.nl W www.altmontage.nlVerlichting

WTH VLOERVERWARMING

Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T .................................................................+31 (0)78 6510640 E info@wth.nl W www.wth.nl

ZONWERING

AVEDKO BV

Postbus 74 3300 AB DORDRECHT T .................................................................+31 (0)78 6333444 E info@avedko.nl W www.avedko.nl

BRINKMANN & NIEMEYER MOTOREN BV

Postbus 50 7390 AB TWELLO T .................................................................+31 (0)571 276900 E info@bnmotoren.nl W www.bnmotoren.nl

ALDES BENELUX BV

Veem 3 6909 DZ BABBERICH T .................................................................+31 (0)316 243222 E info@aldesbenelux.com W www.aldes.nl

COX GEELEN

Emmastraat 92 6245 HZ EIJSDEN T .................................................................+31 (0)43 4099500 E info@coxgeelen.nl W www.coxgeelen.nl

ZISCO BENELUX VOF

Marsstraat 32 4105 JL CULEMBORG T .................................................................+31 (0) 345511511 E info@ziscobenelux.eu W www.ziscobenelux.eu

Hier ? uw logo Neem contact op met Vincent Knigge

BUVA

Postbus 262 2990 AG BARENDRECHT T .................................................................+31 (0)180 697500 E info@buva.nl W www.buva.nl

70 | INSTALLATIE & BOUW

MEERCOX LUCHTKANALEN

Afrikastraat 18 6014 CG ITTERVOORT T .................................................................+31 (0)475 567222 E info@meercox.nl W www.meercox.nl

voor alle informatie:

Tel: +31 (0) 495 450095 v.knigge@louwersuitgevers.nl

Vernieuwde website Technische Unie; Nooit misgrijpen, Snel, kunnen zeker endoorwerken overzichtelijk altijd 12 miljoen bestellingen per ondersteunt jaar geleverduw opwerkzaamheden 145.219 bouwen onderhoudsplaatsen aan Onze vernieuwde website nog beter. De website combineert een moderne 18.038 installatiebedrijven. Daarvan wordt 97,26% in één keer op zijn de gewenste tijd en op uitstraling met een grote toegankelijkheid. Alle functionaliteiten met één simpele muisklik beschikbaar. de juiste plek bezorgd. Dit resultaat hebbenmet wenog dankzij 130 jaar kennis en ervaring weten Zoals onze sterk verbeterde zoekmachine uitgebreidere productinformatie en meer informatie over te bereiken voor onze klanten. kunnen zij ongestoord doorwerken enwaarvan zich volledig gerelateerde producten. Of deHierdoor functie ‘snel bestellen’, waarmee u artikelen u de artikelnummers richten op hun primaire proces. Dat is waar bij Technische Unie staan. kent direct in uw winkelwagen plaatst. Uwwe orders en facturen zijnvoor doorzoekbaar, u kunt gemakkelijk eigen lijsten aanmaken en de homepage is volledig afgestemd op uw specialisme. Technische Unie. Daar heb je meer aan. Technische Unie. Daar heb je meer aan.

www.technischeunie.com

UW NOODSTROOMSPECIALIST

BUNDELT KRACHT EN BETROUWBAARHEID Kemper en Van Twist Diesel B.V. Keerweer 62 | Dordrecht

 +31 (0)78 - 632 66 00  info@kvt.nl | www.kvt.nl