Installatie & bouw 01 2014

INSTALLATIE & BOUW 1

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. IN S TA L L AT I E ENB OUW.NL

NUMMER 1 2014 FEBRUARI - MA ART - APRIL

SCAN WITH

Nature's Pride Maasdijk | Stadskantoor Utrecht | Sportcomplex Drieburgt Tilburg | Ziggo Dome Amsterdam CityCampus TalentSquare Tilburg Ziggo Dome Amsterdam | Venco Campus Eersel | De Marne Amstelveen

“Waarom zou je nog op die koude vloer blijven wonen?”

www.tonzon.nl

TONZON Vloerisolatie, een klasse apart!

Een warme vloer, een droge kruipruimte.

Het resultaat De dubbele aanpak zorgt ervoor dat de warmte niet meer wordt uitgestraald door de vloer en er geen vocht meer uit de grond de woning binnenkomt. Het milieuvriendelijke systeem maakt radicaal een einde aan de koude vloer en muffe lucht.

Comfort van een warme vloer Op onze website vindt u talloze recensies en klantenreacties uit 34 jaar praktijkervaring.

Ook mensen met vloerverwarming melden een warmere vloer na het aanbrengen van TONZON en merken dat de vloerverwarming nu veel beter te regelen is.

Besparing op stookkosten De woning koelt minder snel af door de goed geïsoleerde vloer. Er hoeft minder gestookt te worden omdat de woning sneller opgewarmd is.

Het stookseizoen wordt zelfs verkort.

Gebruikers melden een gemiddelde besparing van 15 tot 20% op de stookkosten per jaar.

Bij woningen met vloerverwarming loopt de besparing op tot wel 40%.

Meer weten?

Kijk op www.tonzon.nl. Bellen kan ook via 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) of info@tonzon.nl

Doorsnede van een kruipruimte met TONZON Vloerisolatie.

De infrarood foto uit Vara Kassa Groen.

Niet geisoleerd

Thermoskussen

Wolisolatie Bekijk de uitzending van Kassa Groen van 11 februari via uitzending gemist om te zien dat TONZON de warmste vloer oplevert.

De duurzaamste aanpak; energiezuinig, gezond en veilig Het systeem heeft een dubbele DUBO-keur, zowel op de Thermoskussens als op de Bodemfolie. De energie die voor grondstof, fabricage, verpakking, transport en installatie is gebruikt, wordt al binnen enkele winterweken terugverdiend door de besparing op stookkosten. Door de warmere droge vloeren ontstaan er minder schimmels en huisstofmijt en daarmee een gezonder binnenmilieu.

De uitvoering brengt nauwelijks overlast met zich mee.

Geen grote vrachtwagens voor de deur en de bewoners kunnen gewoon in huis blijven.

TONZON BV • Postbus 1375 • 7500 BJ Enschede • T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl

UITGAVE

Voorwoord

1 BELANGRIJKE ROL

Het werd in de vorige editie al aangehaald: voor de installateur is een steeds belangrijkere rol in het bouwproces weggelegd. Dat bleek eens en te meer tijdens VSK 2014, de tweejaarlijkse vakbeurs voor de gehele installatiebranche, maar blijkt ook uit de fantastische projecten die we in deze uitgave beschrijven.

VSK 2014 heeft begin februari 39.813 bezoekers in Jaarbeurs Utrecht mogen verwelkomen en dat is meer dan waarop de organisatie had gerekend. De exposanten laten zich positief uit over VSK 2014, zij beoordelen de vakbeurs met een hoger waarderingscijfer dan twee jaar geleden: een 7.1. Inmiddels zijn ook de eerste contouren voor VSK 2016 zichtbaar: productpresentaties worden ingeruild voor technologische trends in drie toepassingsgebieden.

Bij een bouwproject als De Rotterdam spelen de installateurs een sleutelrol. De Rotterdam is met zo’n 160.000 vierkante meter vloeroppervlak het grootste gebouw van Nederland. Het gebouw wordt in de volksmond ook wel een verticale stad genoemd en is het dichtstbevolkte stukje van Nederland. Al in het voortraject werd advies gevraagd van de installateurs en de uitdaging zat hem vervolgens dan ook vooral in de grootte en de logistiek.

Ook Nature’s Pride is een bijzonder project te noemen. Nature’s Pride heeft voor hun nieuwe pand een behoorlijke BREEAM-ambitie gesteld, namelijk het niveau Excellent. Dat vraagt nogal wat van de betrokken partijen. Het nieuwe gebouw behoort tot de duurzaamste bedrijfspanden van Europa en heeft bijvoorbeeld 120 PV-panelen op het dak met een totale opbrengst van gemiddeld 26.000 kW/u op jaarbasis.

In Stadskantoor Utrecht wordt ook het nodige gevraagd van de installateurs en dan met name vanwege de bouwkundige complexiteit. Zo is in de constructie van het pand meer dan achtduizend ton staal gebruikt, niet bevorderlijk voor de engineering en inpassing van alle installaties. Maar ook dat zal uiteindelijk gaan lukken. Meer over deze en andere bijzondere projecten verderop in deze uitgave.

Veel leesplezier!

Roel van Gils

INSTALLATIE & BOUW | 5

PLAATSNAAM&| BOUW Projectnaam INSTALLATIE

1

Vaktijdschrift over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 1 • nummer 1 • 2014 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

8

EINDREDACTIE EN COÖRDINATIE Roel van Gils

11

23

REDACTIETEAM

Hilda Bosma, Roel van Gils, Lieke van Zuilekom en Loet van Bergen

BLADMANAGER

Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

34

ADVERTENTIES

37

Online aanleveren: https://louwersuitgevers@wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

ABONNNEMENTPRIJS

€ 63,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

INHOUD Duurzame E-installatie Nature's Pride

8

Duurzame W-installatie bij Nature's Pride

11

35.000 m2 gekoelde ruimtes

13

Stadskantoor Utrecht nadert zijn voltooiïng

16

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Degelijke en duurzame installaties sieren Ziggo Dome in Amsterdam

23

Energie-efficiënte muziektempel

25

DOELGROEP

B2B-webshop an app voor designverlichting

26

complex Drieburgt: olympische richtlijnen

27

Totaalleverancier in luchtbehandeling

33

Nieuw studentencomplex in hartje Tilburg

34

Venco Campus: kampioen in duurzaamheid

37

Alles in Revit

39

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6 | INSTALLATIE & BOUW

Inhoud

43

47 62

UITGAVE

1

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. I N S TA L L AT I E E N B O U W.N L

NUMMER 1 2014 FEBRUARI - MA ART - APRIL

SCAN WITH

55

x 60

68

70

Venco Campus is klaar voor de toekomst

41

De Marne is klaar voor de toekomst

43

Duurzame en energie-efficiĂŤnte warmtepomp

44

E- en W-installaties Haagse Poort gerenoveerd

45

Net nieuwe werken

47

Kort nieuws

48

Electrotechnische hoogstandjes in Leisure Dome

55

Dr. Mollercollege en Walewyc-Mavo: op de toekomst voorbereid

57

Living Space Experience: ontdek de voordelen van een comfortabel gebouw

60

De Rotterdam: verticale stad aan de Maas

62

Opmerkelijk effect Tonzon Thermokussens bij Kassa Groen

68

De bouw- en installatiesector staat op de drempel van een nieuw tijdperk

70

Wie doet wat?

71

Nature's Pride Maasdijk | Stadskantoor Utrecht | Sportcomplex Drieburgt Tilburg | Ziggo Dome Amsterdam CityCampus TalentSquare Tilburg Ziggo Dome Amsterdam | Venco Campus Eersel | De Marne Amstelveen

Coverbeeld: Sportcomplex Drieburgt, Tilburg

INSTALLATIE & BOUW | 7

MAASDIJK | Nature's Pride

MAASDIJK | Natur

DUURZAME E-INSTALLATIE NATURE’S PRIDE BAM Techniek heeft voor Nature’s Pride een duurzame E-installatie ontworpen en gerealiseerd. Via een inschrijving en uitgebreide selectieprocedure zijn wij bij dit project betrokken geraakt, vertelt Clyde Blijden van BAM Techniek. “In grote lijnen hebben wij de hele E-installatie gedaan met name de hoofdverdeelnet vanaf de 10 kV trafo’s inclusief bekabeling die via railkanalen inclusief aftakkasten door alle productiehallen lopen. Bij stroomuitval zorgt een dieselaggregaat van 350 KVA voor de noodstroomvoorziening ten behoeve van de preferente eindverbruikers. Daarnaast hebben we voor de kantoren alle kabel-, vloergoten en de infrastructuur voor de data-, beveiliging-, CCTV en inbraaksystemen aangelegd.”

8 | INSTALLATIE & BOUW

MAASDIJK | Nature's Pride

re's Pride

Bij stroomuitval zorgt een dieselaggregaat van 350 KVA voor de noodstroomvoorziening.

Nature’s Pride heeft voor hun nieuwe pand een behoorlijke BREEAM-ambitie gesteld, namelijk het niveau Excellent en heeft daarom Bam Techniek als partner gekozen, gezien de ruime ervaring met BREEAM-trajecten vanaf ontwerp tot engineerings- en uitvoeringsfase.

Bijzonder in dit project zijn de toepassingen van PV-panelen, die dit gebouw tot een van de duurzame bedrijfspanden in Europa maakt. Op het dak liggen 120 PV-panelen van 250 Watt die op jaarbasis gemiddeld 26.000 kW/u leveren. Blijden: “We hebben deze PV-panelen geïnstalleerd op dak met de bijbehorende bekabeling, bemetering en registratie.

De PV-panelen dekken niet volledig de energiebehoefte en worden ingezet bij bepaalde afdelingen, zoals de oplaadpalen voor elektrische auto’s. Ook hebben wij de verlichting aangelegd. Er was geopteerd voor LED-verlichting in de bedrijfshallen, maar dat vond de opdrachtgever een te dure investering.

Nu is het gebouw voorzien van TL5-verlichting in de hallen, die ook energiezuinig is en gedeeltelijk LED-verlichting in de kantoren. Tenslotte hebben wij de brandmeld- en ontruimingsinstallatie geïnstalleerd. Als rookdetectie is gekozen voor de kantoren voor gewone rookmelders en voor de producthallen het aspiratiesysteem in verband met vochtvorming en condens.

Aan het brandmeldsysteem is het ontruimingssysteem gekoppeld die bij brand iedereen waarschuwt om het pand zo snel mogelijk te verlaten waarbij de noodverlichting aangaat en de nooduitgangen worden vrijgegeven. Met dit project zijn we begonnen in januari 2013 en het is op 29 november 2013 opgeleverd.

Voor BAM Techniek een leuk uitdagend project. Zeker gezien het vloeroppervlak van 40.000 m2. Er is dan ook heel wat kilometers aan kabels getrokken.

Dat alles in een behoorlijke korte tijd.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 9

Gimelo Koel- en vriescellen - Onderhoud - Polysto

J.Bool 06 - 150 64049 FAX 0162 - 850166 GIMELO-MONTAGE@HOME.NL

MAASDIJK | Nature's Pride

Ook duurzame W-installatie bij Nature’s Pride In opdracht van Nature’s Pride heeft Klimaatservice Holland de werktuigkundige installaties en het sanitair in het nieuwe gebouw van Nature’s Pride geïnstalleerd, inclusief regeltechniek en de integratie daarvan in het domoticasysteem.

Duurzaamheid, hoogwaardige techniek en een korte bouwtijd stonden in dit project centraal. In januari 2013 kreeg Klimaatservice Holland opdracht voor de uitvoering van de W-installaties in Nature’s Pride. “We hebben vervolgens het bestek naar uitvoeringsniveau vertaald,” vertelt Jan Nederveen. “Ontbrekende zaken werden in overleg met de opdrachtgever ingevuld. Zo moest de gehele regeltechniek en de integratie daarvan nog concreet gemaakt worden.

Projectinfo GEÏSOLEERDE BRUCHA-SANDWICHPANELEN Van Kempen Koudetechniek heeft Gimelo benaderd voor het project Nature’s Pride voor de montage en afwerking van de koel-/bananenrijpcellen met geïsoleerde Brucha-sandwichpanelen die speciaal zijn ontworpen voor de bouw van onder andere koel- en vriescellen, klimaatkamers en scheidingswanden. Panelen met een zeer hoge isolatiewaarde die moesten voldoen aan de nieuwste econormen in verband met de BREEAM-certificering. In totaal zijn 35.000 m2 aan sandwichpanelen geïnstalleerd in verschillende lengtes met een vaste breedte van 1,1 meter. Het langste paneel meet 9 meter. Daarbij zijn sandwichpanelen toegepast in verschillende diktes. Voor de koelcellen op de begane grond zijn panelen gebruikt met een dikte van 200 millimeter omdat deze tevens als brandwand dienen. Terwijl voor de twee rijpcellen op de begane grond panelen zijn toegepast met een dikte van 140 millimeter. De panelen zijn vrijstaand gemonteerd tussen de vloer en plafond middels U- en T-profielen. Gimelo heeft i.s.m. Van Kempen de montage gerealiseerd.

Dit gold ook voor de esthetische uitwerking van de klimaatplafonds.” Om bij te dragen aan de BREEAM ‘Excellent’-certificering, heeft Klimaatservice Holland een aantal duurzame oplossingen toegepast. Nederveen: “Het gebouw wordt duurzaam verwarmd met klimaatplafonds en lagetemperatuurverwarming. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de restwarmte van de koelinstallatie. Er zijn twee aanvoernetten: een van 40 ºC voor het kantoor waarop onder andere de vloerverwarming, luchtbehandelingskast kantoor en keuken, boiler, naverwarmers en het klimaatplafond -die de ruimtetemperatuur naar 21ºC brengt- is aangesloten.

De gebruikers kunnen de temperatuur individueel verhogen of verlagen. Op het 32 ºC aanvoernet zijn de radiatoren in de trappenhuizen, hellingbaanverwarming, lbk’s voor park en high care en de lbk’s warm en de lbk koud aangesloten. In totaal staan er 6 lbk’s op het dak van de productiehallen met een capaciteit tussen de 2000m³/h en 24000m³/h. De koeling wordt eveneens afgenomen van de koelinstallatie en daarvoor geldt hetzelfde principe als de verwarming. Verder heeft Klimaatservice een grijswatersysteem toegepast, waarbij hemelwater wordt opgevangen voor gebruik in de toiletten. De installaties voldoen aan alle procedurele en materiaaleisen van BREEAM.” Direct na de opdrachtverstrekking is Klimaatservice Holland gestart met de rioleringen. “Nadat het gebouw wind- en waterdicht was, werden de installaties aan gebracht. Om het gewenste bouwtempo te halen, hebben we extra mensen ingezet en is er in de zomervakantie doorgewerkt,” aldus Nederveen.

“Bovendien is de overallplanning met alle betrokkenen afgestemd zodat het gebouw volgens planning is opgeleverd.” ❚

WEBBASED MONITORINGSTOOL Voor het nieuwe pand van Nature’s Pride heeft BR Controls een nieuw concept voor (na)regelingen geïnstalleerd dat bespaart op de hardware en bekabeling.

Percentages lopen hierbij op tot gemiddeld 55 procent. Concreet gaat het om een techniek waarmee de kantoorinrichting inzake verwarming, koeling, verlichting, ventilatie en zonwering flexibel en snel veranderd kan worden, gedurende de levensduur van de installatie. Het systeem is 100% webbased. De kantoormedewerkers van Nature’s Pride kunnen de werkplekken op hun eigen temperatuur instellen evenals de verlichting. De toegepaste apparatuur is zeer snel en volledig vrij van software te voorzien en onderscheidt zicht hiermee volledig van de reguliere naregelingen in kantoorgebouwen. Uiteraard afhankelijk van het gebouw en de gewenste inrichting. Voor de installateur is dit systeem volledig stekkerklaar. Dit nieuwe product, dat BRControls samen ontwikkelde met adviesbureau DWA, is bij uitstek geschikt voor de nieuwe methodiek van het bouwen van grote (kantoor)panden met wisselende huurders c.q. wisselende samenstelling van het pand. Er zal volgens BRControls om meerdere redenen anders worden omgegaan met de inrichting van gebouwen. Als het pand er eenmaal staat moet er tot in lengte van jaren optimaal gebruik van kunnen worden gemaakt. Duurzaamheid speelt daarbij uiteraard een belangrijke rol.

Om dit te monitoren is bij Nature’s Pride Monavisa geïnstalleerd, een webbased monitoringstool die 24/7 de prestaties van gebouwinstallaties en energieregistratiesystemen in de gaten houdt. Afwijkingen worden direct gemeld. Zo kan de gebouwbeheerder van Nature’s Pride en de onderhoudsbedrijven de prestaties van het gebouw en installatie in één oogopslag beoordelen.

INSTALLATIE & BOUW | 11

P a rT N E r s H I P v O O r TO P P r E s TaT I E s

Koudetechniek • Procestechniek • Cellenbouw • Klimaattechniek • Service en beheer •

KO U D E T E C H N I E K www.vankempen-tiel.nl t 0344 - 63 48 84

MAASDIJK | Nature's Pride

35.000 M² GEKOELDE RUIMTES De koelinstallaties, regeltechniek en isolatiewanden van alle koel- en rijpcellen bij Nature’s Pride zijn ontworpen, geleverd en geïnstalleerd door Van Kempen Koudetechniek.

Het nieuwe pand telt maar liefst 35.000 m² aan gekoelde ruimtes, die deels met doos-in-doos constructies in de gebouwschil zijn opgenomen, vertelt bedrijfsleider Henk Nijhoff. “Een tiental koelcellen en aansluitende orderpickgebieden met verschillende temperatuurniveaus bevindt zich op de begane grond; de rijpcellen een verdieping hoger. In dit project sluiten verschillende bouwkundige en installatietechnische aspecten nauw op elkaar aan. Wij zijn in de ontwerpfase al betrokken als adviseur en installateur van de koelsystemen.”

intelligente, in eigen huis ontwikkelde besturing van Van Kempen Koudetechniek. “Oplossingen waarmee we erin zijn geslaagd om de energievraag met 31,1% te verlagen en de installatie deel uitmaakt van het BREAAM Excellentcertificaat. Daarnaast wordt de restwarmte van onze installaties gebruikt voor de verwarming van het gebouw als totaal, inclusief kantoorruimte en verwarming rijpcellen. In het pand is dan ook geen gasaansluiting opgenomen. ❚

VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK BV DE HOOFDOPDRACHTNEMER IS GEWEEST VOOR: • • • •

Complete industriële koeltechniek inclusief automatisering 40 rijpkamers, inclusief inrichting Geïsoleerde sandwichpanelen Isolerende en brandvertragende deuren en wanden

Projectinfo HERMETISCHE DEUREN EN AFDEKZEILEN

Het ontwerp voorziet in een indirect werkende koelinstallatie primair werkend met het milieuvriendelijke koudemiddel ammoniak en secundair met C02 en de koudedrager Thermera (bietensap). Voor een energiezuinige werking van de compressoren is voorzien in twee temperatuurniveaus. Van ieder temperatuurniveau wordt een van de compressoren in toerental traploos met frequentieregelaar geregeld. “Verder hebben we gekozen voor toepassing van hoogwaardige componenten en wordt er slim geventileerd.” Alles wordt aangestuurd door de

Bouwinfo IMd raadgevende adviseurs ADV. CONSTRUCTIE ADV. INSTALLATIES DWA ADV. DUURZAAMHEID DWA ADV. BOUWKOSTEN bbn adviseurs E-INSTALLATIES BAM Techniek, Regio West W-INSTALLATIES Klimaatservice Holland, Dorst Loodgie-

Als onderaannemer van Van Kempen Koudetechniek heeft BG Door en van der Heiden Systems mogen meewerken aan de bouw van 40 rijpkamers voor exoten bij Nature’s Pride Maasdijk. Hiervoor heeft het bedrijf hermetische deuren geleverd (via BG Door) en de automatische afdekzeilen voor de luchtbeweging in de rijpkamers (via van der Heiden Systems). De hermetische deuren zorgen er onder andere voor dat het ethyleengas, dat tijdens het rijpen wordt ingebracht in de cellen, in de ruimte blijft. Bij lekkage veroorzaakt dit gas ongewenste en ongecontroleerde rijping van de overige producten in de loods. Tevens is een nieuw deurblad en kozijn ontwikkeld met een betere thermische isolatie. Door het ontbreken van koudebruggen is er ook geen condensvorming. De automatische afdekzeilen in de rijpkamers zijn speciaal volgens de wensen van Nature’s Pride gemaakt. Het bestaat uit een combinatie van een railsysteem (meer mogelijkheden voor deelbelading) en een snelle en sterke 3x400 Volt elektromotor voor meer bedieningsgemak en snelheid. Ook zijn in de zeildoeken extra vensters aangebracht, waardoor de rijpers meer en beter licht hebben om de kleur van het fruit te beoordelen.

Hiertoe is eerst een cel op de bestaande locatie als proef omgebouwd, zodat de klant kon testen of dit voldeed aan alle wensen. Vervolgens zijn alle 40 rijpkamers zo uitgevoerd.

tersbedrijf, Van Kempen Koudetechniek

AANNEMER De Vries en Verburg DEUREN EN AFDEKZEILEN Prodoor, BG Door en Van de Heiden Systems

LEVERANCIER GEBOUWBEHEERSYSTEEM LEVERANCIER KOUDETECHNIEK COMPONENTEN MONTAGE SANDWICHPANELEN VOOR DE ISOLATIE KOELCELLEN INTERIEURARCHITECT STEDENBOUWKUNDIGE LEVERANCIER BEKABELING

BR Controls Wijbenga Gimelo Montage Architectenbureau Paul de Ruiter BDP Khandekar Nexans

INSTALLATIE & BOUW | 13

Samen bouwen!

Afscheiders en vaten Economisers Koudemiddelpompen Hogedrukvlotters Handafsluiters Industriële samenbouw

Natuurlijk de beste oplossing +31 (0)345 68 15 49, info@wijbenga.nl, www.wijbenga.nl

De nieuwe trend in koelen en vriezen Steeds meer opdrachtgevers met koel- en vriesactiviteiten kiezen ervoor om

Prodoor BV is specialist in energiebesparende deuroplossingen en prominent

rechtstreeks zaken te doen met de specialist. Men durft het steeds minder aan om de verantwoordelijkheid voor essentiële doorgangen die van invloed zijn

actief in de koel- en vrieshuisbouw. Het unieke van Prodoor is niet de toelevering van industriële deuren maar het organiseren van de beste deuroplossing die efficiënt, veilig, duurzaam en/of energiezuinig is. Daarbij is een combinatie van verschillende typen industriële deuren steeds meer de praktijk.

op de continuïteit van de bedrijfsvoering aan de niet specialisten over te laten.

Veel voorkomende problemen zijn te wijten aan een verkeerd gekozen industriële deur of een deuroplossing waarvoor vaak al in de ontwerpfase gekozen is. De negatieve uitwerking komt pas naar voren zodra de bedrijfsruimte in gebruik genomen wordt en dan is het helaas te laat om te herstellen. Het gevolg hiervan is hoge service- en onderhoudskosten welke met het verstrijken van de jaren extreem oplopen.

De voorschrijvende markt wil het beste voor de opdrachtgever. Opdrachtgevers willen alléén het beste van het beste. Prodoor levert uitsluitend het beste van het beste. Neem contact op voor ons geheel vrijblijvend advies. Wij zijn eindgebruikers, opdrachtgevers, architecten en ingenieurs graag van dienst bij het kiezen van de juiste deuroplossing.

Prodoor BV | Schumanpark 127 | 7336 AS | Apeldoorn |

tel. 055 - 576 7515 | info@prodoor.nl |

prodoor.nl

MAASDIJK | Nature's Pride

Projectinfo COMPLETE SAMENBOUW VOOR CO2-INSTALLATIE Wijbenga is leverancier en ontwerper van componenten voor de industriële koudetechniek. Nature’s Pride was voor Wijbenga dan ook geen onbekende naam. In 2007 koos Van Kempen Koudetechniek voor een installatie van Nature’s Pride voor de componenten van Wijbenga. Voor het meest recente project mocht Wijbenga voor Van Kempen onder andere een complete samenbouw voor de CO2-installatie leveren dat in samenspraak en aan de hand van de technische specificaties van de installateur tot stand is gekomen. Met een productie- en installatietijd van ongeveer acht weken.

Voor de installatie is gebruik gemaakt van de nieuwste innovaties, zoals de iQ-plate, een volledig gelaste platenwarmtewisselaar en afscheider in één apparaat. Waarbij alleen natuurlijke koudemiddelen werden gebruikt, zoals NH3 (ammoniak) en CO2. De iQ-Plate is breed in te zetten als badverdamper om vloeistof af te koelen (water, glycol, thermera, en dergelijke.), als cascadecondensor in CO2-systemen en als verdamper of cascadecondensor in warmtepompsystemen. Door de integratie van de afscheider is de iQ-Plate eenvoudig in een skid samen te bouwen en kan de NH3-vulling geminimaliseerd worden. Daarnaast is de warmtewisselaar zeer eenvoudig en met een standaard regeling in bedrijf te nemen. De veiligheid voor mens en milieu heeft altijd een prominente rol gehad bij Wijbenga. Om die reden moet de kans dat ammoniak in de machinekamer kan lekken tot een minimum beperkt worden. De warm-

tewisselaars zijn volledig gelast en hebben geen pakkingen, zodat de veiligheid van het personeel te allen tijde gewaarborgd is. Voor Nature’s Pride heeft Wijbenga tot slot de volgende componenten geleverd: WITT NH3-afscheider met een Q-plate thermera-koeler van 1.425 kW. Complete samenbouw van twee stuks iQ-plate NH3/CO2-cascadecondensors, CO2vloeistofvat en Witt HRP Pompen met een totaal koelvermogen van 1.620 kW. Daarnaast twee stuks Q-plate NH3-condensor voor warmteterugwinning en warmtepomp, WITT HD-vlotters, RTK-regelventielen en RTK-ventielen die worden toegepast voor het regelen of afsluiten van de stroming van vloeistoffen, gassen en vloeistof-/gasmengsels in industriële leidingsystemen.

SNELLOOP EN BRANDVERTRAGENDE DEUREN Medio 2012 is Prodoor vanwege hun goede relatie met Van Kempen Koudetechniek benaderd om een offerte uit te brengen voor het project Nature’s Pride Maasdijk. Het bedrijf heeft behalve het leveren van de deuren een adviserende rol gehad ten aanzien van de juiste deurkeuze voor de hoogfrequent gebruikte doorgangen, alsmede de brandvertragende doorgangen. Prodoor heeft in totaal 26 snelloopdeuren geleverd en gemonteerd van het type S 2010 FFL voor de diverse doorgangen in de magazijnen bij Nature’s Pride. Snelloopdeuren die zijn voorzien van geïntegreerde verenstaal windzekeringen en dubbele looprollen wat zorgt voor een geruisloze deurloop en een hoge stabiliteit van het deurblad. De openingssnelheid bedraagt standaard maximaal 2 m/sec en de sluitsnelheid 0,8 m/sec. Verder heeft Prodoor drie geïsoleerde snelloopdeuren ten behoeve van de koelcellen geleverd, die dankzij 42 millimeter met staal verzinkte en PU geschuimde sandwichpanelen een isolatiewaarde hebben van U = 1,95 W/m2K. Door de hoge isolatiewaarde in combinatie met hoge opening en sluitsnelheden zorgt dit type snelloopdeur voor een optimale isolatie voor hoog frequent gebruikte doorgangen. Tenslotte 60 stuks 60 minuten brandvertragende rolschermen ten behoeve van de brandcompartimentering. Prodoor is in totaal tien weken bezig geweest met dit project.

KABELS VOOR BRANDVEILIGE INSTALLATIES

At the core of a sustainable future

Nexans Nederland B.V. Overschieseweg 317 - Postbus 11380 - 3004 EJ Rotterdam Tel. : + 31 (0) 10.248 34 44 - Fax : + 31 (0) 10.248 34 55 www.nexans.nl

In opdracht van BAM Techniek leverde Nexans Nederland alle benodigde kabels voor de laagspannings- en brandmeldinstallaties. Omdat naast milieuaspecten en energie-efficiënte oplossingen ook veiligheid een belangrijke bijdrage is aan een duurzame samenleving, koos het projectteam voor de toepassing van kabels in halogeenvrije uitvoeringen. In deeltrajecten van de installaties werd gekozen voor de toepassing van brandmeldkabels die tenminste 90 minuten blijven functioneren tijdens brand. “De keuze van Nature’s Pride voor een duurzame nieuwbouw is een mooi voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De resultaten op het gebied van energiebesparingen zijn indrukwekkend en wat te denken van de vlindertuin op het groendak van de nieuwbouw,” zegt marketingdirecteur Rob van Dijk van Nexans Nederland. “De visie van Nature’s Pride sluit mooi aan bij onze strategie om op elk niveau in de waardeketen beter aan de behoeften van klanten te voldoen, gezamenlijk een antwoord vinden op de gemeenschappelijke zorgen op het gebied van duurzame ontwikkeling.”

INSTALLATIE & BOUW | 15

UTRECHT | Stadskantoor

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: HOMIJ Technische Installaties

STADSKANTOOR UTRECHT NADERT ZIJN VOLTOOIÏNG Het Stadskantoor in Utrecht nadert zijn voltooiing. In mei moet het project, dat 66.000 m² omvat, worden opgeleverd.

Maar voor het zover is, moet er nog heel wat werk worden verzet, aldus Gé Perry, projectleider bij HOMIJ Technische Installaties, verantwoordelijk voor alle werktuigbouwkundige installaties in het Stadskantoor.

SCAN WITH

16 | INSTALLATIE & BOUW

UTRECHT | Stadskantoor

Op dit moment is HOMIJ druk bezig met de afbouw van alle werktuigbouwkundige installaties, vertelt Perry. “Doordat de bouwkundige schil wat lang op zich heeft laten wachten, konden we pas veel later dan gepland met de afbouw beginnen. Pas net voor de kerst is de gevel gesloten. Onze medewerkers en onderaannemers moeten nu dan ook flink accelereren, om de oplevering in mei te kunnen halen.

Gezien het enorme oppervlak van het Stadskantoor, is dit een behoorlijke uitdaging.” Om de deadline te halen, zijn volgens hem duidelijke afspraken gemaakt tussen alle bouwpartners. Alle werkzaamheden zijn zo efficiënt mogelijk ingedeeld en er wordt extra mankracht ingezet. “Parallel aan de installatiewerkzaamheden, zijn we begonnen om alle installaties in bedrijf te stellen en om alles gecertificeerd te krijgen.”

GEZOND EN COMFORTABEL BINNENKLIMAAT Met name de bouwkundige complexiteit, maakt het Stadskantoor tot een bijzonder project. “In de constructie van het pand is meer dan achtduizend ton staal gebruikt. Dat heeft de engineering niet eenvoudig gemaakt. In de bouwkundige omgeving is nauwelijks ruimte om alle installaties ingepast te krijgen. Dat maakt dit project wel tot een uitdaging,” aldus Perry. “Qua installaties wordt er geen rakettechniek in het pand geïnstalleerd, maar de hoeveelheid techniek is wel bijzonder.”

Het belangrijkste speerpunt voor HOMIJ is het realiseren van een gezond en comfortabel binnenklimaat. In het pand wordt onder andere gebruikgemaakt van lage temperatuur verwarming in combinatie met hoge temperatuur koeling. Het klimaat is per werkruimte regelbaar. ►

Projectinfo W-INSTALLATIES GOED GEÏSOLEERD Van der Hoek Isolatie Midden Nederland BV verzorgt in opdracht van HOMIJ Technische Installaties de isolatie van de W-installaties in de leidingschachten, in de technische ruimtes en op het dak van het nieuwe Stadskantoor in Utrecht. “Er wordt in dit project gebruik gemaakt van lage temperatuur verwarming, in combinatie met hoge temperatuur koeling,” vertelt Nol van Remmerden, bedrijfsleider bij Van der Hoek Isolatie Midden Nederland BV. “De klimaatinstallatie wordt gevoed vanuit een warmte-koudeopslag, het warme water wordt deels verzorgd door zonnecollectoren. De toegepaste warmwaterleidingen en appendages worden geïsoleerd met duurzame minerale wol (Rockwool), dat door de monteurs van Van der Hoek Isolatie goed en vakkundig wordt gemonteerd.” De koude leidingen en appendages worden voorzien van energie-efficiënte, flexibele Armaflex AF-isolatie. “We hebben nu ongeveer 65 procent van onze werkzaamheden gerealiseerd,” vertelt Van Remmerden. “Elk project, elk pand is natuurlijk een uitdaging. Zo ook het Stadskantoor, dat met zijn twee torens een opvallend gebouw is. Tot nu toe verlopen alle werkzaamheden volgens plan. Dat is niet alleen een mooi visitekaartje voor ons, maar ook voor de installateur, richting de opdrachtgever. Samen leveren we in mei een goed en duurzaam product af.”

DATA-INSTALLATIE STADSKANTOOR UTRECHT D.T.C. Solutions uit Spijkenisse verzorgt de data-installatie in het nieuwe Stadskantoor in Utrecht. “Onze werkzaamheden bestaan voornamelijk uit het aanleggen van ongeveer 7.500 Siemon cat6A F/UTPaansluitingen en een keur aan koper- en glasvezelkoppelingen tussen de MER-ruimte en in totaal negentien SER-ruimtes,” vertelt Mari Ouwendijk, directeur van D.T.C. Solutions. “Iedere SER-ruimte bestaat uit drie patchkasten, tussen die patchkasten is een 24-voudige glasvezelkoppeling gemaakt, evenals een 24-voudige cat6A koppeling.”

In totaal legt D.T.C. Solutions een kleine 420 kilometer cat6A-kabels aan in het nieuwe Stadskantoor. “De kabels worden ook toegepast tussen de MER-ruimte en de SER-ruimtes,” vertelt Ouwendijk. Bovendien worden er vier stuks glasvezelkabels 96-voudig MM OM3 en vier stuks glasvezelkabels 96-voudig SM aangelegd tussen de MER-ruimte en de twee ISRA-ruimtes.” Het datacentrum bestaat uit 74 patchkasten, verdeeld over vier afgesloten ruimtes op de twaalfde verdieping, waar de koeling voor de actieve componenten naar binnen geblazen wordt. “Het Stadskantoor is een megaproject voor ons,” besluit Ouwendijk. “We zijn er heel trots op dat we onze medewerking hieraan mogen verlenen.”

SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 17

Functionaliteit, comfort & duurzaamheid in harmonie Functionaliteit, comfort en duurzaamheid samen laten komen in technische installaties. Dat is werk voor HOMIJ. De functie van het gebouw is ons uitgangspunt, de gebruiker staat centraal.

Van ontwerp en realisatie tot en met beheer en onderhoud.

www.homij.nl

Edisonweg 7 - 14 3208 KB Spijkenisse info@dtc-solutions.nl www.dtc-solutions.nl Tel. 0181 - 61 77 07 Fax 0181 - 65 76 65

Al meer dan 10 jaar ervaring in de data -en telecommunicatie

Glasvezelbekabeling

Multimedia oplossingen

Maatwerk

Kopernetwerken

CCTV

Service en onderhoud

UTRECHT | Stadskantoor

Projectinfo W-INSTALLATIES MET ZORG GEËNGINEERD Installatietechnisch specialist I-Commit heeft, in opdracht van HOMIJ Technische Installaties, ondersteuning verleend bij de werkvoorbereiding en het controleren en aanpassen van de engineering op de bouwlocatie van het Stadskantoor.

In het pand zijn onder andere 2.500 inductie-units, 1.600 plafondroosters, 440 variabel volumeregelaars en 18.000 m² kanalenwerk voorzien. “Daarnaast zijn vijftien luchtbehandelingskasten, zes droge koelers van totaal 2.600 kW, één koelmachine van 480 kW en 22 warmtewisselaars geplaatst,” aldus Anko de Rooij, projectmanager en directeur van I-Commit.

“Uiteraard speelt duurzaamheid ook een rol,” aldus Perry. “De klimaatinstallatie wordt bijvoorbeeld gevoed vanuit een warmte-koudeopslag en de warmwatervoorziening wordt deels verzorgd door zonnecollectoren.”

“Een apart stukje techniek is de serverruimte, waar de ruimte geconditioneerd wordt met een hoog temperatuur GKW-traject uit de WKObronnen en droge koelers. Hier is tevens een noodkoelmachine aan gekoppeld, om de bedrijfszekerheid te vergroten. I-Commit heeft de detailengineering verzorgd, tot en met de werk- en coördinatietekeningen en componentselectie.” De grootste uitdaging zat volgens De Rooij in de omvang, de vele componenten en het just-in-time engineeren van het project. “Door allerlei ontwikkelingen en late wijzigingen, moest vlak voor de uitvoering de engineering worden gecontroleerd en, indien nodig, worden aangepast. Directe praktische toepasbaarheid was hierbij van groot belang. Dat was soms best spannend, aangezien er geen tijd meer was voor eventuele latere aanpassingen of herstel.

Namens mijn collega’s wil ik HOMIJ Technische Installaties bedanken voor de prettige samenwerking.”

GOEDE SAMENWERKING Perry is al ruim twee jaar betrokken bij de bouw van het Stadskantoor en heeft de dagelijkse leiding over het project. Hij kijkt terug op een lastige, maar ook uitdagende periode. “De samenwerking tussen alle verschillende partijen op de bouw, verloopt goed. Als ik nu buiten rondkijk, heb ik het gevoel dat we de eindstreep in mei gewoon gaan halen. We zetten er echt samen de schouders onder. Het Stadskantoor is één van de grootste gebouwen die de komende drie jaar wordt gebouwd in Nederland. Dat hebben we straks toch maar mooi gezamenlijk voor elkaar gekregen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Utrecht PROJECTONTWIKKELAAR NS Poort ARCHITECT Dirk Jan Postel (Kraaijvanger)

en Christian Müller (Urbis)

AANNEMER Boele & van Eesteren en G&S Bouw ADVISEUR INSTALLATIES Halmos Adviseurs INSTALLATIES HOMIJ Technische

BOUWPERIODE

Installaties (W); Croon Elektrotechniek (E), D.T.C. Solutions, I-Commit,Mourik Klimaattechniek Van der Hoek Isolatie Midden Nederland BV, Lubron Waterbehandeling BV, Delta-P, Georg Fischer NV, GP technics mei 2011 - mei 2014

BRANDSCHERMEN IN GEVEL In de gevel van het Stadskantoor in Utrecht zijn 22 brandschermen voorzien. Deze brandschermen garanderen zestig minuten brandwerendheid. Mourik Klimaattechniek heeft de brandschermen in het Stadskantoor geleverd, gemonteerd, ingeregeld en in bedrijf gesteld.

“De brandschermen zijn geplaatst bij de luchtinlaten en uitblaasopeningen van het luchtbehandelingssysteem,” vertelt Paul Bosma, manager Operations bij Mourik Klimaattechniek. “Hierdoor wordt, in geval van brand, de rook niet aangezogen door de openingen van het luchtbehandelingssysteem. Rookverspreiding in de rest van het gebouw wordt zo voorkomen.” Normaal gesproken worden dynamische brandscheidingen aangebracht in het gebouw. In verband met de grootte van het Stadskantoor is echter gekozen voor toepassing in de gevel. “Niet alleen het gebouw, ook het luchtbehandelingssysteem en de luchtkanalen zijn zodanig groot, dat het aanbrengen van een brandklep fysiek niet inpasbaar was. Met de brandschermen in de gevelopeningen bereiken we hetzelfde resultaat.” De uitdaging binnen dit project zat volgens Bosma vooral in het samenspel tussen de brandschermen en het luchtbehandelingssysteem. “De schermen mogen niet zakken wanneer de luchtbehandelingskasten nog aanstaan of uitlopen. Datzelfde geldt wanneer de brandmelding wordt opgeheven. De luchtbehandelingskasten mogen pas worden ingeschakeld, wanneer de schermen volledig zijn geopend. In die afstemming is de nodige tijd gaan zitten.”

SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 19

Als het om isoleren gaat!

Van der Hoek Isolatie • www.vanderhoekisolatie.nl • info@vanderhoekisolatie.nl

Coe

nha te rd venw Ams Te l.

BL eg 3 826 020 0 1013 845 -684 20-6 680 5 Fax 0

am

Coe

nha te rd venw Ams Te l.

BL eg 3 826 020 0 1013 845 -684 20-6 680 5 Fax 0

Specialisten in Installatietechniek

I-Commit draagt bij aan de realisatie van het nieuwe stadskantoor in Utrecht

am

weg Grote N ie u Wad Te l. e 40 439 NS 143 030 3 148 -2 1 4 3 0 -2 804 9 Fax 0

e in

Kattestaart 6 - 8 3355 PP Papendrecht Tel. 078 - 6187300 Fax. 078 - 6183472 www.hervo.nl info@hervo.nl

BRANDBEVEILIGING Is meer dan een brandscherm

Edelweisstraat 5

5241 AH Rosmalen t 073 - 523 14 10 f 073 - 523 14 11 Zwolle

t 038 - 420 98 65 Amsterdam

t 020 - 312 04 92 www.i-commit.nl

Mourik Klimaattechniek biedt u een compleet scala van brandpreventie, detectie, compartimentering, rookbeheersing, overdrukventilatie tot nabehandeling.

6 jaar actief in advisering ontwerp & realisatie van gebouw- gebonden installaties.

Wij zijn trots dat we mogen meewerken aan dit mooie project!

www.mourik.com

Amsterdam t 020 - 312 04 92 Edelweisstraat 5 5241 AH Rosmalen t 073 - 523 14 10

Mourik Klimaattechniek 0181 465030.

Mourik Klimaattechniek B.V. Telefoon +31 181-465030 E-mail: klimaattechniek@mourik.com

Zwolle t 038 - 42- 98 65 www.i-commit.nl

Sterk in ontwikkeling

11700153_mourik.indd 1

25-02-14 09:27

UTRECHT | Stadskantoor

Projectinfo

Projectinfo

OPTIMAAL COMFORT, MINIMALE ENERGIEKOSTEN

LUCHTBEHANDELINGSKASTEN GEVOED MET OSMOSEWATER

Een klimaatinstallatie functioneert pas naar behoren wanneer hij goed is ingeregeld. Delta-P, specialist op het gebied van klimaattechnologie, weet dat als geen ander. In opdracht van HOMIJ Technische Installaties verzorgt het bedrijf het meten en inregelen van alle klimaatinstallaties in het Stadskantoor in Utrecht. “Door alle klimaatinstallaties volgens de ontwerpspecificaties in te regelen, zorgen wij voor een maximaal comfort, tegen zo laag mogelijke energiekosten,” aldus Jurgen Feller, bedrijfsleider bij Delta-P. “Wij zorgen ervoor dat op elke plek in het pand de gewenste hoeveelheid lucht uit de roosters komt. En op waterzijdig vlak balanceren we de installatie dusdanig, dat overal de juiste hoeveelheid verwarming en koeling wordt geleverd.”Het Stadskantoor betreft een behoorlijk groot project voor Delta-P, vertelt Feller. “In het pand worden behoorlijk wat klimaatinstallaties voorzien. Alleen luchtzijdig moeten er al meer dan dertig installaties worden ingeregeld.”

Met het inregelen van de waterzijdige installaties start het bedrijf over enkele weken. “Tot nu toe kijk ik met een goed gevoel terug op onze werkzaamheden. Ondanks dat er wat restwerkzaamheden zijn blijven liggen op de verdiepingen, verloopt het proces voorspoedig. Delta-P heeft al meer dan 25 jaar ervaring in de branche. Het is erg leuk dat die ervaring wordt ingezet in het Stadskantoor, dat op dit moment één van de grotere projecten in Nederland betreft.”

Al in 2009, nadat het bestek van Stadskantoor Utrecht is geschreven, is Lubron Waterbehandeling door Halmos Adviseurs bij het project betrokken, om advies uit te brengen over de watervoorziening voor de luchtbehandelingskasten. “Samen met alle betrokkenen is besloten om twee separate waterbehandelingsinstallaties te leveren, voor de Noord- en Zuidtoren van het Stadskantoor,” vertelt Martijn Maas, accountmanager bij Lubron. “De installaties bestaan in hoofdlijnen uit een breektank met hydrofoor, een waterontharder, een omgekeerde osmose-installatie met een buffervat, met daarachter weer een hydrofoor.” Beide installaties voeden de luchtbehandelingskasten met osmosewater. Daarnaast gaat er een kleine waterstroom naar de spoelkeukens.

“De afgelopen jaren hebben we onze installaties doorontwikkeld, met onder andere een eigen besturing,” vertelt Maas. “Hierdoor zijn meer functionaliteiten beschikbaar en communiceert het systeem nog beter met het gebouwbeheersysteem. Bovendien is de installatie energiezuiniger geworden.”

Beide installaties kennen een productiecapaciteit van ongeveer duizend liter osmosewater per uur. “Osmosewater heeft de eigenschap dat het zowel biologisch als chemisch-fysisch zuiver water is. Daarmee is het water uitermate geschikt voor toepassing in een luchtbehandelingskast, die uitermate gevoelig is voor vervuilingen in het water. Het osmosewater komt immers in contact met gevoelige apparatuur en wordt gebruikt voor de klimaatbeheersing in de ruimtes.”

WARMTEWISSELAARS MET KLEINE BUISDIAMETER GP Technics Luchtbehandeling B.V. heeft een paar honderd ronde boxverwarmers geleverd voor de 21 verdiepingen van het Stadskantoor in Utrecht. “Het speciale van deze boxverwarmers is dat deze op een watertraject zijn aangesloten met een grote delta-T, dus met een groot temperatuurverschil,” aldus Coen Rietveld, directeur van GP Technics.

“Het unieke aan onze producten is dat wij heel bewust werken met kleinere diameter koperen buizen. Daar waar anderen werken met veelal drie-achtste buis, bouwen wij de warmtewisselaars met zeven millimeter buis. Zo ook in het Stadskantoor. Door een dunnere buis te gebruiken, heb je veel minder kans op laminaire stroming.”

GP Technics is door installateur HOMIJ Technische Installaties benaderd, na positieve ervaringen van één van de projectleiders met het project Gelre Ziekenhuis in Apeldoorn.

“Onze techniek, kwaliteit én prijs waren zo goed bevallen, dat we ook voor het Stadskantoor zijn gecontracteerd,” aldus Rietveld. “In steeds meer projecten wordt vandaag de dag gekozen voor lage temperatuur trajecten, ook wat betreft de verwarming. Doordat wij altijd maatwerk bieden, kunnen wij hier met onze warmtewisselaars goed op inspelen. We ontwerpen en engineeren volledig naar wens van de klant. Bij ons vind je geen standaardproducten.”

SNELLE INSTALLATIE DANKZIJ MODERN, FLEXIBEL LEIDINGSYSTEEM Fabrikant Georg Fischer heeft de kunststof leidingsystemen voor de tapwaterinstallatie in het nieuwe Stadskantoor in Utrecht geleverd. “Tot nu toe gaat het om meer dan zeven kilometer buis, in diameters van 16 tot en met 63 millimeter,” vertelt Jeroen Duijvestein, Marktsegment Manager Building Technology bij Georg Fischer. “Deze buizen betreffen INSTAFLEX polybuteen buis met moflassen, zadellassen en elektrolassen en iFIT meerlaagse buis en polybuteen buis met push-fit verbindingen.” Volgens Duijvestein beschikken de buizen over een aantal eigenschappen, die goed van pas komen in het Stadskantoor. “Een voordeel van INSTAFLEX is dat het systeem erg flexibel is. HOMIJ Technische Installaties heeft de leidingen in een werkplaats op de bouwplaats geprefabriceerd, geïsoleerd en opgerold, waardoor ze deze vanaf de bovenste verdieping heel eenvoudig in de schacht konden laten zakken. Een eenvoudige en snelle montage was het gevolg.” Een tweede voordeel is volgens hem dat de leidingen eenvoudig om de andere installaties heen kunnen worden aangebracht.

“De tapwaterinstallatie wordt vaak als laatst in het pand aangebracht. Je hebt dan veelal te maken met beperkte ruimtes, die nu geen belemmering vormden.” Georg Fischer is al vanaf het begin bij het project betrokken.

“Wij zijn meer dan een standaard leverancier. We denken en engineeren mee en komen regelmatig op de bouwplaats. We begeleiden de monteurs en controleren de uitvoering, zodat de kwaliteit gewaarborgd wordt. Indien nodig beantwoorden we vragen van adviseurs en/of opdrachtgevers, zodat de installatiewerkzaamheden snel en soepel verlopen.”

INSTALLATIE & BOUW | 21

.nl rgfischer o e .g w w w

tems s y S g n i GF Pip mij o H t r e e t felici g van n i r e v e l p met de o or Utrecht. nto stadska or het o v t k n a Bed n ons! i n e w u vertro

Uw specialist voor al uw type warmtewisselaars Onderscheidend in: • Maatwerk • Vele materiaal soorten • Korte levertijden • Snelle respons tijd Steenvliet 44 4191 TZ Geldermalsen Telefoon (0345) 569 160 Fax (0345) 532 490

info@gptechnics.nl www.gptechnics.nl

Uw water, onze zorg!

Uw water, onze zorg!

Apparatuur

Al ruim 30 jaar is Lubron dé specialist in waterbehandeling.

Met hedendaagse technieken ontwikkelen wij voor iedere specifieke toepassing een optimale oplossing.

Onze werkwijze is een goed samenspel tussen apparatuur, additieven en service. Daarmee zijn wij uniek, want wij: ontwikkelen en maken zelf apparatuur op maat voor uw toepassing; formuleren zelf de additieven voor een optimale conditionering; Apparatuur Service eigendé serviceteam uw installatie Alhebben ruim 30 zelf jaar ons is Lubron specialist indat waterbehandeling.

24hedendaagse uur per dag en in heel Nederland in optima Klant Met technieken ontwikkelen wij voorforma iedere kan houden.

Dat geeft zekerheid. specifieke toepassing een optimale oplossing.

Additieven

Uw water, onze zorg!

Lubron heeft de kennis de middelen voor u Onze werkwijze is een goeden samenspel tussen om apparatuur, Additieven vrijblijvend en systeemscans uit te zijn voeren voor bestaande additieven service. Daarmee wij uniek, want wij: ofontwikkelen nieuwe te realiseren systemen.

Daarmee krijgt u een en maken zelf apparatuur op maat voor goed beeld of het systeem (nog) voldoet aan de huidige uw toepassing; regelgeving dede laatste standvoor der techniek. formuleren en zelf additieven een optimale conditionering; Uw eerste stap: www.lubron.eu. hebben zelf in ons eigen serviceteam dat uw installatie uim 30 jaar is Lubron dé specialist waterbehandeling.

24 uurontwikkelen per dag enwij in voor heel iedere Nederland in optima forma hedendaagse technieken kan houden.

Dat geeft zekerheid. cifieke toepassing een optimale oplossing.

Lubron heeft de kennis en de middelen om voor u e werkwijze is een goed samenspel tussen apparatuur, vrijblijvendzijn systeemscans uit wij: te voeren voor bestaande tieven en service. Daarmee wij uniek, want of nieuwe te realiseren systemen. twikkelen en maken zelf apparatuur op maat voor Daarmee krijgt u een goed beeld of het systeem (nog) voldoet aan de huidige toepassing; Lubron Waterbehandeling B.V. der techniek. regelgeving eneen de optimale laatste stand muleren zelf de additieven voor Mechelaarstraat 38 nditionering; Apparatuur Service Uw eerste stap: 4903 REwww.lubron.eu.

Oosterhout bben deling.zelf ons eigen serviceteam dat uw installatie uur per dag en in heel Nederland in 426931 optima forma Tel 0162 Klant iedere n houden. Dat geeft zekerheid.

Fax 0162 459192

ron heeft de kennis en de www.lubron.eu middelen Additieven om voor u ratuur, lijvend nt wij: systeemscans uit te voeren voor bestaande ieuwe te realiseren systemen.

Daarmee krijgt u een voor d beeld of het systeem (nog) voldoet aan de huidige elgeving en de laatste stand der techniek.

22 | INSTALLATIE & BOUW eerste llatie stap: www.lubron.eu. orma

Service

Klant

Apparatuur

Service

Klant

Additieven

Apparatuur Klant

Additieven

Service

Lubron Waterbehandeling B.V. Mechelaarstraat 38 4903 RE Oosterhout Tel 0162 426931 Fax 0162 459192 www.lubron.eu

Lubron Waterbehandeling B.V. Mechelaarstraat 38 4903 RE Oosterhout Tel 0162 426931 Pompmolenlaan 14 | 3447 GK Woerden Fax 0162 459192 telefoon 0348-460163 | fax 0348-460174 | info@delta-p.nl www.lubron.eu

www.delta-p.nl

Lubron Waterbehandeling B.V. Mechelaarstraat 38 4903 RE Oosterhout Tel 0162 426931

AMSTERDAM | Ziggo Dome

DEGELIJKE EN DUURZAME INSTALLATIES SIEREN ZIGGO DOME IN AMSTERDAM

Beemster Elektrotechniek heeft de elektrotechnische installaties verzorgd in muziektempel Ziggo Dome in Amsterdam. “Wij zijn vanaf dag één betrokken geweest bij het project, vanwege de zeer specifieke behoeften en wensen van de opdrachtgever,” vertelt Jos Beemster, directeur van Beemster Elektrotechniek. “We hebben het elektrotechnische ontwerp gemaakt en de installatie verzorgd van alle elektrotechnische installaties met een aansluitvermogen van 9MVA.” Hieronder vallen onder andere de basisinstallatie en aansluitkasten voor de gebruikers van de Ziggo Dome, de volledige installatie van werkverlichting en noodverlichting, de gehele data-installatie, met ongeveer 1.500 aansluitpunten en de installatie van een modern KNX-domoticasysteem. Beemster Security, de beveiligingstak van Beemster, zorgde onder andere voor de installatie van de brandmelders, inbraak-, camera- en ontruimingsapparatuur en de installatie en aarding van de bliksemafleiders in en op het gebouw.

Beemster vertelt dat het Ziggo Dome-project qua omvang het grootste project is dat zijn bedrijf tot nu toe heeft gerealiseerd. Een grote uitdaging vormde volgens hem de brandmeldinstallatie. “Het Ziggo Dome is met een oppervlakte van circa 10.000 m² en een hoogte van 31 meter niet zomaar een pand. Bovendien is de opzet heel open. Door alles goed af te stemmen met brandweer en certificerende instanties echter, hebben we de installatie correct en binnen de gestelde tijd kunnen opleveren.”

Beemster Elektrotechniek heeft de installaties verzorgd voor de LED-verlichte gevel die het Ziggo Dome siert. “Aan de gevel hangen 120.000 LEDlampjes die door Philips zijn geleverd. Wij hebben gezorgd voor alle aansluitingen,” aldus Beemster. “In het gebouw hebben we twee kilometer aan pythonleidingen gelegd, die het transport van alle drank vanuit de centrale kelder richting de afgiftepunten regelen. Op de leidingen zijn ruim dertig bars aangesloten.”

Het Ziggo Dome is in juni 2012 opgeleverd. Sindsdien is Beemster Elektrotechniek echter niet weggeweest. “Er zijn nog allerlei aanpassingen gedaan in het pand, waaronder een uitbreiding van het aantal bars,” vertelt Beemster. “Bovendien zijn wij verantwoordelijk voor het onderhoud. Bij elk evenement komen 10.000 tot 17.000 mensen het gebouw binnen. Dat vraagt veel van het pand. Als we niet bezig zijn met veranderingen, zijn we wel bezig met onderhoudswerkzaamheden.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 23

AMSTERDAM | Ziggo Dome

Projectinfo GROTE VERSCHEIDENHEID AAN KABELS Als kabelfabrikant van Beemster Elektrotechniek heeft Draka Kabel BV het kabelpallet geleverd voor de elektrotechnische installaties in muziektempel Ziggo Dome in Amsterdam. “Daarbij moet je onder andere denken aan diverse installatiekabels, vinyldraad, voedingen voor licht en geluid en signaalkabels, in verschillende kwadraturen,” vertelt Robert-Jan Ramhorst, district manager West bij Draka Kabelbedrijven Nederland. “Draka staat voor kwaliteitskabels, een hoge leverbetrouwbaarheid en een goede logistiek. We hadden al in een vroeg stadium van het project een goed beeld van de benodigde kabels, hier hebben we dus goed op kunnen anticiperen. Kabels die ad hoc moesten worden toegevoegd, hebben we just-in-time geleverd.”

Voor het project heeft Draka geen speciale kabels hoeven engineeren. “Bijzonder aan dit project was vooral de verscheidenheid aan kabels,” vertelt Ramhorst.

“In het Ziggo Dome zijn geluid en licht vanzelfsprekend van enorm belang. Dit vroeg om een grote diversiteit aan kabels. Van heel dunne tot heel dikke kabels en een keur aan lichtvoorzieningen.” Voor de geluidsvoorzieningen heeft Draka gekozen voor afgeschermde kabels, om storingen te voorkomen.

“Het Ziggo Dome is een prestigieus project,” besluit Ramhorst. “We zijn trots dat we hier als Draka een rol in hebben mogen spelen. Het project is een mooi project om aan onze referentielijst toe te voegen.”

P a rT N E r s H I P v O O r TO P P r E s TaT I E s

Koudetechniek • Procestechniek • Cellenbouw • Klimaattechniek • Service en beheer •

KO U D E T E C H N I E K www.vankempen-tiel.nl t 0344 - 63 48 84

24 | INSTALLATIE & BOUW

Topprestaties lever je samen In projecten is het essentieel dat je op elkaar kunt bouwen. Letterlijk, maar voorál figuurlijk. Dat begrijpen wij bij Draka. Daarom bieden we u een compleet, innovatief kabelpakket van de hoogste kwaliteit.

Maar vinden we óók zaken als een goed contact, meedenken, service en leverbetrouwbaarheid van het grootste belang. Zo zorgen we er voor dat uw projecten een succesvol verloop kennen. Van start tot finish!

AMSTERDAM | Ziggo Dome

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Daikin

ENERGIE-EFFICIËNTE MUZIEKTEMPEL Het Ziggo Dome in Amsterdam, Nederlands meest energie-efficiënte muziektempel, is door Van Kempen Koudetechniek voorzien van zes Daikin ZEAS-koelunits en twee Daikin ZEAS-vriesunits. Deze compacte, efficiënte en energiezuinige condensing units maken een energiebesparing van 25 procent t.o.v. conventionele koelinstallaties mogelijk en passen daarmee in de duurzame bedrijfsvoering die het Ziggo Dome nastreeft. Van Kempen Koudetechniek uit Tiel heeft het koelsysteem mede ontworpen, volledig geïnstalleerd en is verantwoordelijk voor het onderhoud/beheer.

De Ziggo Dome herbergt honderden koelmeubelen, fustkoelingen voor bier, koelcellen, koelwaterbakken, crushed ice-installaties en vriescellen.

Daarnaast is er een transportsysteem voor bier en frisdrank via zogenoemde pythonleidingen.

Omdat de muziektempel slechts beperkte tijd volledig in bedrijf is, was de strikte voorwaarde van de opdrachtgever dat het koelsysteem bij geringe koudevraag een uiterst laag energieverbruik zou hebben. Frank Boeijen, sales manager bij Van Kempen Koudetechniek: “De meeste tijd is in het Ziggo Dome relatief weinig koeling benodigd; alleen bij de voorbereiding van en tijdens evenementen is er piekbelasting. Dan worden de koelkasten bijgevuld, gaan de deuren van de vriescellen vaak open en willen honderden mensen tegelijk een koud drankje. Het Ziggo Dome vroeg daarom om een systeem dat bij geringe koudevraag een laag energieverbruik heeft, dus een hoog rendement op deellast, en dat zich gemakkelijk laat installeren op vrijwel elke locatie. Eigenlijk is er maar één systeem dat aan die eisen voldoet: ZEAS van Daikin, een zeer innovatief koelsysteem.”

De koelunits hebben een totale capaciteit van 167 kW, de vriesunits 13 kW. Van Kempen Koudetechniek heeft een in eigen huis ontwikkeld touchscreen aan het systeem gekoppeld, dat realtime de status van de units weergeeft en waarmee controle op afstand kan worden uitgevoerd, besluit Boeijen. “Medewerkers hebben zo direct inzicht in de werking van het systeem. Met behulp van kleuren is meteen te zien of alles naar behoren functioneert. Mocht er een unit in storing gaan, dan geeft het scherm een melding en kan iemand handmatig een reset uitvoeren. Hetzelfde kunnen wij via internet op afstand doen. Die combinatie is bij mijn weten nog nergens in Nederland op deze manier toegepast.” ❚

Harry Dekker (Daikin) en Frank Boeijen (Van Kempen Koudetechniek)

VARIABLE REFRIGERANT VOLUME ZEAS is gebaseerd op Daikins VRV-technologie (Variable Refrigerant Volume), wat betekent dat de units vooral bij wisselende belasting uitstekende energieprestaties leveren. De units zijn geschikt voor toepassingen met een temperatuurbereik tussen -45 °C tot +10 °C. Om de bedrijfszekerheid en het rendement van het systeem in dit project verder te vergroten, is het systeem gesplitst in twee delen: vier koelunits voor de in het bovenste deel van het pand gelegen afgiftepunten en twee koel- en twee vriesunits voor het onderste deel, waar onder meer de vriescellen en de bierkoeling zijn gesitueerd.

KO U D E T E C H N I E K

INSTALLATIE & BOUW | 25

ADVERTORIAL | Brink Licht

B2B-WEBSHOP EN APP VOOR DESIGNVERLICHTING Brink Licht heeft twee handige tools geïntroduceerd die het leven van een installateur aanzienlijk veraangenamen. Brink Licht is leverancier van een enorme collectie designverlichting van een groot aantal hoofdzakelijk Europese producenten.

“Onze webshop biedt een platform aan zo’n 22.000 verschillende verlichtingsproducten,” vertelt Eduard Brink.

“We zijn nu elf jaar in de lucht met de B2C-webshop en hebben gemerkt dat de website tevens als inspiratiebron fungeert voor architecten en installatiebedrijven. Om het leven van die laatste doelgroep te veraangenamen en vooral ook een efficiencyslag te maken, is de website uitgebreid met een B2Bomgeving. Installateurs kunnen een eigen account aanmaken en kunnen direct zien wat hun specifieke condities zijn op bepaalde armaturen, hebben inzicht in de order- en factuurhistorie en kunnen direct bestellingen plaatsen, 24 uur per dag, 7 dagen per week.”

Een dergelijke omgeving voor designverlichting is uniek. “En voor onze klanten levert dit een aanzienlijke tijdsbesparing op, zodat er meer tijd is om een project tot een goed einde te brengen. Klantorders kunnen veel efficiënter worden afgehandeld en installateurs kunnen direct zien hoeveel omzet nog

brinklicht.nl

Great Lighting for Great Places dealer van ruim 200 merken

26 | INSTALLATIE & BOUW

is benodigd om een volgende kortingsstaffel bij Brink Licht te bereiken. We maken namelijk afspraken met onze 4.000 professionele klanten en afhankelijk van de omzet worden ze ingedeeld in drie categorieën: Pro, Partner en Premium met elk een eigen kortingsstaffel.”

Als een installateur bij zijn klanten zit, is het natuurlijk niet handig om alle 22.000 producten te doorlopen, maar ook hier biedt Brink Licht een oplossing. “De mooiste designlampen zijn verzameld en samengevoegd in onze Brink Licht App, die zowel online als offline beschikbaar is. De app is een presentatietool en geeft de maatvoering, een plaatje en details zoals maatvoering weer, alsmede de bruto adviesprijzen inclusief BTW. Zonder kortingen dus. De geselecteerde items kan de installateur vervolgens in de B2B-shop bestellen; eenvoudig en tegen gunstige condities.” ❚

TILBURG | Sportcomplex Drieburcht

Olympische richtlijnen De elektrotechnische installaties van sportcomplex Drieburcht zijn gerealiseerd onder de verantwoordelijkheid van Cofely Zuid Nederland. Volgens Marco Mandemakers Manager Projecten van Cofely een uitdagend project, vanwege de Olympische richtlijnen en de hoge veiligheidseisen. â–ş SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 27

100 VOLT IN 100% KWALITEIT

100V EVACUATIE-SYSTEMEN (EN54 & NEN 2575 GECERTIFICEERD)

100V OMROEP-SYSTEMEN ACHTERGRONDMUZIEK-SYSTEMEN MATRIX-SYSTEMEN CONFERENTIE-SYSTEMEN

100% HET JUISTE ADRES

TILBURG | Sportcomplex Drieburcht

Het zwembad voldoet aan de Olympische richtlijnen.

Sportcomplex Drieburcht is een multifunctionele sportaccommodatie met drie zwembaden, een sporthal in drie compartimenten, een fitnessruimte, welnessvoorzieningen, na-schoolse opvang en een horecagelegenheid. De gelaagdheid van het gebouw zorgt voor een bepaalde interactie tussen de verschillende functies.

Zo is de sporthal boven het zwembad gelegen en kraagt tegelijk uit aan de voorzijde van het gebouw. Die gelaagdheid heeft volgens Marco Mandemakers flink wat consequenties gehad voor de implementatie van de verschillende installaties.

ADVIESBUREAU De gemeente Tilburg stelde zeer hoge eisen aan de veiligheid en maatvoering van de installaties. Dat komt door een ernstig ongeluk met dodelijke afloop enkele jaren geleden in een zwembad, vervolgt Mandemakers. “De gemeente wilde absoluut niets aan het toeval overlaten. Sterker nog, er is door de gemeente een apart adviesbureau ingehuurd om de installaties en materialen te beoordelen.

Samen met alle (onder)aannemers werd alles tot op het kleinste detail gecheckt. Denk aan zaken als type materiaal, waar deze toegepast zouden worden, hoe deze gemonteerd worden of indien de chloordampen van het zwembad geen effect hebben op de bevestigingspunten van armaturen, en ga zo maar door. Daarnaast diende het zwembad tevens te voldoen aan de Olympische richtlijnen. In juni 2010 is ons de opdracht gegund tegen een aanneemsom van 2,3 miljoen euro, inclusief meer- en minderwerk, waarna we in september 2010 zijn gestart met de uitvoering.”

Cofely heeft diverse onderaannemers ingeschakeld en samen hebben we het project succesvol afgerond. “In november 2013 hebben we de installaties opgeleverd.” ❚

Projectinfo GECENTRALISEERDE INKOMSTENSTROOM EN TOEGANGSSTURING Sportcomplex Drieburcht is door Syx Automations uitgerust met het softwareplatform ReCreateX. Deze softwareoplossing voorziet het sportcomplex van één centrale front- en backofficeapplicatie voor het beheer van onder andere kassa, abonnementen, reserveringen, leerlingenvolgsysteem, toegangcontrole en finance, en maakt het mogelijk om het sportcomplex op afstand te beheren. Sportbedrijf Tilburg is die taak toebedeeld en beheert tevens alle andere sportaccommodaties in de stad, zoals T Kwadraat, Stappegoor en de Reeshof, die met hetzelfde systeem zijn uitgerust. “In opdracht van Cofely hebben we ReCreateX geïnstalleerd en het gebouw voorzien van kassasystemen, deursturing, toegangscontrole en camerabewaking,” vertelt Dennis van Dam van Syx Automations. Doordat alle accommodaties werken met ReCreateX is het mogelijk om alles wat met sport te maken heeft in Stad Tilburg, aan te sturen met één applicatie. De burger van Tilburg kan hierdoor ook met één enkel pasje terecht in alle sportaccommodaties.”

Sportcomplex Drieburcht maakt tevens gebruik van de ReCreateX-reserveringmodule. Door de koppeling tussen de geboekte reserveringen en de toegangscontrole, wordt verengingen automatisch toegang verleend binnen de gereserveerde periode en vindt vervolgens eveneens de facturatie plaats vanuit dit systeem. Daarnaast heeft Syx Automations lockers voorzien van Nedap-sloten met een pincode die centraal kunnen worden vrijgegeven, ook weer via RecreateX. “En tot slot hebben we in het zwembad Wi-Fi aangelegd. Badmeesters kunnen langs de waterkant met een tablet de prestaties van de kinderen bijhouden en opslaan. De kinderen kunnen op hun beurt thuis inloggen op een website en de vorderingen bekijken.”

SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 29

B-SYS

Expert in LED zwembadverlichting Met onze LED oplossingen voor onder- en boven water optimaliseren wij de lichtkwaliteit en de complete sfeerbeleving in zwembaden.

Zien is geloven!

Uw specialist op het gebied van Domotica

Bel voor een demonstratie in uw bad 035-538 79 59

B-SYS domotica Levert maatwerk voor totale integratie van licht, geluid, klimaat en beveiliging/bewaking voor bedrijven en particulieren.

Meindert Hobbemastraat 12 - 5062 LN Oisterwijk (+31) 06 54 63 88 30 - info@b-sys.nl

www.b-sys.nl

www.watervision.nl - info@watervision.nl

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

Het meest complete overzicht van leveranciers online

Staat u nog niet op www.installatieenbouw.nl?

Neem dan contact op met Roel de Bruijn: T +31 (0)495 450095 E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

TILBURG | Sportcomplex Drieburct

Projectinfo LED-ZWEMBADVERLICHTING BRENGT SFEER

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT ADVISEURS

Gemeente Tilburg Venhoeven CS, Amsterdam Adviesbureau Markslag Beljaars (constructeur), Nelissen ingenieursbureau (installatie-advies), CaubergHuygen raadgevende ingenieurs (advies brandveiligheid) UITVOERING Heerkens van Bavel Bouw en Van Wijnen INSTALLATIES Cofely Nederland (E), Hollander Techniek (W) GEBOUWBEHEERSYSTEEM B-sys domotica

CENTRALE FRONTEN BACKOFFICEAPPLICATIE Syx Automations BRANDMELD-/ ONTRUIMINGSINSTALLATIE Wytec Trade VERLICHTING Watervision BOUWPERIODE: medio 2010 - november 2013

Projectinfo UITGEBREID GEBOUWBEHEERSYSTEEM In opdracht van Cofely Zuid Nederland BV heeft B-sys domotica het gebouwbeheersysteem gemaakt voor het sportcomplex Drieburcht in Tilburg.

Rob Bouwman, eigenaar van B-sys domotica te Oisterwijk, heeft zich gespecialiseerd in KNX-systemen en verzorgt projecten van advies en begeleiding tot volledige integratie en programmering van domotica systemen.

“Het laat verschillende systemen met elkaar communiceren, zoals besturing voor klimaat, zonwering, de verlichting, verduistering en beveiliging/ bewaking. Via iPad, mobiele telefoon en touchpanelen, die door een Gira homeserver worden aangestuurd, kan de eindgebruiker eenvoudig zijn systeem op afstand bedienen. Het lijkt misschien een grote investering maar door kostenbesparing op onder andere energie is deze snel terug verdiend.

De wensen van de eindgebruiker zijn natuurlijk erg belangrijk, zodat maatwerk, comfort en veiligheid met dit systeem geboden kan worden.”

Watervision is verantwoordelijk voor de onderwater verlichting voor sportcomplex Drieburcht in Tilburg. “In de drie zwembaden zijn de ColorWave Gold RGBW-schijnwerpers ingezet die onder andere het 10-baans sportbad (25 x 21 meter) mooi verlichten,” vertelt Jan de Boer, directeur van Watervision. Al vanaf de ontwerpfase is Watervision betrokken bij het lichtplan van sportcomplex Drieburcht. De Boer: “In nauw overleg met de opdrachtgever, de architect, een groep gebruikers en wij als Watervision is het lichtplan samengesteld. Er is tevens een lichtanimatie gemaakt om het plan visueel te maken. Uitgangspunt was om het gebouw eruit te laten zien zoals de gebruiker het wil en de architect bedoeld heeft. We hebben een sfeervolle verlichting toegepast, zodat de gebruikers in badkleding goed uit de verf komen en zich prettig voelen. In de natte ruimtes van het zwembad, de perrons, douchehokjes en kleedhokjes hebben we onze zogeheten CrystalColor LED-spots toegepast, een gelige (sunset) verlichting met een mooi effect op de huid. De LED-lichtbronnen bevinden zich in verschillende armaturen in het sportcomplex, alsmede in de badomlopen. Tijdens het schoonmaken kan er worden overgeschakeld van sunset naar een fel wit licht (noon). Tot slot hebben we in de gangen onze expertise gebruikt om de mozaïek aan de wanden op een juiste wijze uit te lichten.

COMBINATIE VAN OMROEP-, MUZIEK- EN ONTRUIMINGSINSTALLATIE Voor sportcomplex Drieburcht heeft Wytec Trade zowel de omroep-, muziek- als ontruimingsinstallatie aangebracht. “Het bijzondere aan dit project is dat we alle drie de systemen gecombineerd hebben in één systeem,” vertelt Alex van Rijsewijk van Wytec Trade. “Aan de ontruimingsinstallatie is uiteraard ook de brandmeldinstallatie gekoppeld. Op het moment dat er een brandmelding ontstaat, wordt over de omroep- en muziekinstallatie een ontruimingsmelding in gesproken woord gestuurd in meerdere talen.

Ook onderwater. Tevens hebben we in het zwembad, de algemene ruimtes en in de sporthal een ringleidingsysteem aangelegd, zodat de melding tot evacuatie ook doven en slechthorenden bereikt.” Volgens Van Rijsewijk zat de uitdaging hem vooral in de combinatie van de systemen en de noodzakelijke certificering. “Een omroepsysteem hoeft immers in de regel niet gecertificeerd te zijn. Omdat we nu de combinatie hebben gemaakt, uiteraard wel. In totaal bestaat de installatie uit 24 verschillende zones, hebben we 300 speakers verwerkt in het complex, waarvan 10 onder water. Via een centraal punt wordt de installatie aangestuurd. Alle ruimtes in dit pand kunnen omroeptechnisch zelfs in delen opgesplitst worden. Tot slot hebben we ook nog een mobiele geluidsinstallatie geleverd op accu in een 19-inch flightcase die op verschillende plaatsen in het zwembad gebruikt kan worden, zonder dat er 230 Volt aan te pas komt.”

INSTALLATIE & BOUW | 31

INSTALLATIE & BOUW VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT

Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven!

Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van Instalatie & Bouw tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld.

Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig?

Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Download de gratis layar app

Scan de pagina

UITGAVE

1

Interactieve Print Stap voor stap

bekijk de layar!

INSTALLATIE & VAK TIJDSCHRIFT

WW W.IN STA LL ATIE

OVER INSTALLATIETE

ENB OUW .NL

CHNIEK , KLIMAAT

BOUW

BEHEERSING EN

ELEKTRICITEIT

NUM MER 1 2014 FEBR UARI - MAA RT - APRI L

Hoe werkt het: Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Android Market.

Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet.

Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet.

Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo.

Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken.

Veel lees en kijkplezier!

SCAN WITH

Nature's Pride Maa sdijk | Stadskantoor Utrecht | Sportcom CityCampus TalentSqu plex Drieburgt Tilbu are Tilburg Ziggo rg | Ziggo Dome Dome Amsterdam Amsterdam | Venco Campus Eersel | De Marn e Amstelveen

ADVERTORIAL | Aldes Benelux

TOTAALLEVERANCIER IN LUCHTBEHANDELING

Sinds 2013 is Aldes Benelux in een nieuwe vorm terug op de Nederlandse markt. De firma levert niet alleen meer uitsluitend interieurroosters, maar is een partner voor complete systemen als het gaat om luchtbehandeling, warmtepompen en brandbeveiliging. Inclusief de mogelijkheid tot garantie op onderdelen en arbeidskosten.

Van origine zijn we een Frans familiebedrijf met vestigingen in 17 landen, vertelt Jean-Marc Cloosen, directeur van Aldes Benelux. “We zijn producent van ventilatiesystemen voor utiliteitsgebouwen en de woningbouwsector. Kortom, voor

Met deze specifieke Aldes-producten onderscheiden wij ons in de markt, stelt Jean-Marc Cloosen.

“Momenteel zijn we een distributiekanaal aan het opbouwen om de producten, zodat de installateur zich niet meer rechtstreeks tot ons hoeft te wen-

'Relatief nieuw in de collectie van Aldes zijn de MR Mono en MR Modulo regelmodules en de Twisted-plafondroosters' ruimtes waar mensen leven en werken. We produceren en leveren daarbij niet alleen losse producten, maar desgewenst ook complete systemen, van klein tot groot. Producten met een capaciteit van 100 m3/uur tot aan 15.000 m3/uur. Sinds januari zijn we tevens verdeler van warmtepompen, zowel lucht/water als water/water, en kunnen we de brandbeveiliging voor rekening nemen met specifieke systemen.”

controle en inspectie uit op de apparatuur en kunnen we een garantie afgeven van 2 jaar op onderdelen en arbeidskosten. Daarnaast hanteren we ook onderhoudsconcepten, waarbij een gebruiker gegarandeerd is van een goed werkende luchtbehandeling gedurende de afgesproken contracttermijn.” ❚

den. Tevens hebben we een nieuw aftersalesconcept geïntroduceerd. Op aanvraag voeren we een

Aldes heeft een compleet aanbod van diensten en producten voor luchtverdeling. Het assortiment bestaat uit bewezen kwalitatief hoogwaardige producten, gericht op een snelle en eenvoudige montage. Relatief nieuw in de collectie van Aldes zijn de MR Mono en MR Modulo regelmodules en de Twisted-plafondroosters. De MR-regelmodule stabiliseert de debieten in mechanische of klimaatregelsystemen, ongeacht de aeraulische schommelingen in het systeem. De MR Mono en Modulo zijn geschikt voor zowel luchttoevoer als -afvoerkanalen.

De nauwkeurigheid is +/- 5 m3/h bij een debiet van kleiner of gelijk aan 50 m3/h en +/- 10% bij een debiet groter dan 50 m3/h. De Twisted-850 is de nieuwste aanwinst in plafondroosters van Aldes, is in eigen huis ontwikkeld en voorzien van een gepatenteerd luchtinblaassysteem, dat garant staat voor een optimale inductie. Het rooster heeft het vermogen om de ingeblazen lucht snel te vermengen met de omgevingslucht, zodat een homogene temperatuur in de ruimte gehandhaafd blijft.

INSTALLATIE & BOUW | 33

TILBURG | CityCampus TalentSquare

Tekst: Loet van Bergen Beeldmateriaal: TBV Wonen

NIEUW STUDENTENCOMPLEX IN HARTJE TILBURG

Vlak voor de zomer van 2013 is het project CityCampus TalentSquare, nabij het centraal station van Tilburg,opgeleverd. Een project bestaande uit 705 appartementen voor (buitenlandse) studenten, starters en kennismigranten en 1.000 m2 commerciële ruimten met een totale investering van ruim 44 miljoen.

Een project dat in opdracht van TBV Wonen ontwikkeld is en turnkey is opgeleverd door Van de Ven Bouw en Ontwikkeling. TBV Wonen is de eigenaar van de appartementen en de commerciële ruimten. Cardan, de Universiteit van Tilburg en SSH zijn eveneens bij het project betrokken.

REALISATIE Voor de realisatie van dit project is geen aanbesteding geweest,” vertelt dhr.

Lee van TBV Wonen. “Van de Ven heeft als ontwikkelaar de architect geselecteerd, de grond aangekocht, sloopwerken verricht en het plan aan ons verkocht. Samen met Van de Ven hebben we een programma van eisen op-

34 | INSTALLATIE & BOUW

gesteld waaraan het gebouw moest voldoen ten aanzien van de grootte van de kamers/studio’s en gebruiksvoorzieningen.” Er zijn 455 studio’s van circa 24 m2 in drie verschillende inrichtingsniveaus: basic, comfort en comfort plus.

De laatste heeft onder meer een volledig ingerichte keuken, een groot bed en televisie. Allemaal hebben ze een eigen badkamer en keuken. Daarnaast 250 kamers van circa 18 m2 met een eigen badkamer en een gezamenlijke keuken.

Als eis hadden we dat er ook voldoende parkeergelegenheid en een ruime berging voor de fietsen moest komen. Ook het aspect duurzaamheid is aan de orde gekomen en dat hebben we op laatste moment nog in de bouw mee kunnen nemen. Zo liggen er 90 PV-cellen op het dak en zijn de liften in de

TILBURG | CityCampus TalentSquare

Projectinfo KILOMETERS LEIDINGSYSTEMEN

CityCampus TalentSquare biedt 455 studio’s van circa 24 m2 in drie verschillende inrichtingsniveaus.

gebouwen energiezuinig. Verder hebben we zoveel mogelijk energiezuinige verlichting toegepast, zoals LED-verlichting en T5-verlichting.”

GLASVEZEL Door het hele gebouw ligt glasvezelkabel, ook een van de eisen. “Een glasvezelsysteem niet alleen voor snel Internet, maar waar tevens gebouwgebonden diensten aan zijn gekoppeld, zoals het gebouwbeheersysteem en het toegangscontrole systeem. Studenten hebben middels een elektronische tag toegang tot het gebouw, fietsberging en hun studio/kamer. Het systeem bevat een vaste voeding met kaartlezer, die we online kunnen beheren en eventueel bij verlies of diefstal op afstand kunnen blokkeren. Een systeem dat past bij dit complex, omdat het verloop van bewoners hoger is dan onze reguliere woongebouwen. Inmiddels zijn alle studio’s en kamers bewoond tot ieders tevredenheid.” ❚

Bouwinfo PROJECTONTWIKKELAAR

Van de Ven Bouw en Ontwikkeling te Tilburg BOUWKUNDIG ARCHITECT Bo.2 Architectuur en stedebouw

te Tilburg BOUWBEDRIJF Van de Ven Bouw en Ontwikkeling

te Tilburg BRANDVEILIGHEID Peutz te Zoetermeer MAKELAAR LBB-Naber Makelaars te Tilburg PREFAB BETONELEMENTEN Westo Prefab Beton Systemen B.V. te Coevorden KOZIJNEN, RAMEN, DEUREN Blitta te Venray W-INSTALLATIES Installatie Maatschappij H.Ek te ’s-Hertogenbosch E-INSTALLATIES Installatie Maatschappij

H.Ek te 's-Hertogenbosch LEVERANCIER CONVECTOREN Betherma

LEVERANCIER INSTALLATIEONDERDELEN: GLASVEZELNET

VSH Elspec

In nauwe samenwerking met HEK Installatiemaatschappij heeft VSH een breed scala aan installatieproducten zoals leidingsystemen, appendages, afleversets en warmtemeters geleverd aan HEK, die deze producten geïnstalleerd heeft in de W-installatie bij het project Tilburg Talent Square. Alleen al aan leidingsystemen liggen er kilometers door het hele gebouw. Voor de leidingen zijn het XPress- en Multiconleidingsysteem toegepast dat bestaat uit pressfittingen, buizen zowel van metaal, koper als kunststof en pressgereedschap. Het voordeel van deze systemen is het lichte gewicht en het kan op een snelle, eenvoudige en schone manier worden geïnstalleerd voor de meest uiteenlopende toepassingen, zoals verwarming, koeling, sanitair en industriële doeleinden. Verder heeft VSH de Ballorex-inregelventielen geleverd. die bijdragen aan het duurzame karakter van dit gebouw. Het bespaart bovendien kosten en is goed voor het milieu. Bijzonder zijn de HSFafleversets voor de individuele afgifte van warmte voor CV en warm tapwater en voor het aansluiten van stadsverwarming. Deze zijn door VSH speciaal op maat geproduceerd voor dit project. Tenslotte heeft VSH de warmtemeters en watermeters geleverd voor het registreren van het warmte- en watergebruik. Bij dit project is de samenwerking tussen de installateur en VSH erg belangrijk geweest. In eerste instantie ging het bestek uit van andere oplossingen. Samen met VSH heeft de installateur voor een andere oplossing geopteerd, dat niet alleen besparing heeft opgeleverd qua tijdsbestek, maar ook een kwalitatief hoogwaardiger systeem heeft opgeleverd.

STUDENTEN ZITTEN ER WARMPJES BIJ Voor het project Tilburg Talent Square heeft Betherma 360 AluMAXXconvectoren van het type Forza geleverd voor verwarming van de kamers en studio’s in dit gebouw, waarvan 95% wandconvectoren en 5% vrijstaande convectoren. Er is gekozen voor de Forza Series vanwege de robuustheid, veiligheid (lage aanraaktemperatuur) en reinigingsgemak. De behuizing van de Forza bestaat uit één gedeelte met een bijbehorend rooster dat eenvoudig kan worden verwijderd voor een goede bereikbaarheid. “Op verzoek van de opdrachtgever zijn de roosters in dit project niet te verwijderen,” vertelt directeur Jac Maas van Betherma. Daarnaast zijn er nog andere zaken aan de convector aangepast, dit in goed overleg met HEK Installatiemaatschappij. Zij hebben vooraf transmissieberekeningen gemaakt, om beter inzicht te krijgen in de grootte van de convectoren. Daarnaast hebben wij vooraf, in onze fabriek, de ventielen op de convectoren gemonteerd in plaats van op de bouw wat in de praktijk een enorme tijdsbesparing heeft opgeleverd. Wij hebben ook de ophangbeugels wat groter gemaakt, omdat de vloer wat hoger was geworden wat tot problemen zou kunnen leiden bij het aansluiten van de leidingen op de convector. Last but not least hebben wij bij de aanlevering van onze convectoren in dit project veel tijd bespaard door onze materialen aan te leveren op de door ons op maat gemaakte rolcontainers, die precies in de bouwlift pasten en hijsbaar waren. Dit en door extra labeling van de producten werd het logistiek proces op de bouw aanzienlijk verkort, en dus kostenbesparend. In meedenken en meewerken onderscheiden we ons zeker,” merkt Maas tot slot op.

INSTALLATIE & BOUW | 35

VSH,

betrokken partner in projecten DE PLUS VAN VSH: + Innovatieve, complete systemen met alle relevante keuren + Modulaire prefabricage service (MOSI): snellere installatie, minder risico, aanzienlijk besparen. + Installatiesupport van betrokken experts die altijd voor u klaar staan + Customer service voor de beste technische en zakelijk ondersteuning

N贸g meer gemak en efficiency!

VSH sluit aan. www.vsh.nl

Al 95 jaar uw vertrouwde partner in alle onderdelen van de installatietechniek

IJZERSTERK IN ALUMINIUM CONVECTOREN

Werktuigbouw Elektrotechniek Intelligente Systemen Beheer & Onderhoud

Etruskenweg 9 5349 AZ OSS NL Postbus 60 5340 AB OSS NL telefoon +31 (0)412-649494 fax +31 (0)412-640795 E-mail info@betherma.com

www.betherma.com

Slim & Samen

www.lomans.nl

Liever Lomans

EERSEL | Venco Campus

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Lomans Amersfoort B.V.

KAMPIOEN IN DUURZAAMHEID Het gloednieuwe multifunctionele pand van de Venco Groep uit Eersel is het eerste duurzame, energiezuinige gebouw in Europa waarbij kantoor, productie en logistiek zich onder één dak bevinden. De zogenaamde Venco Campus bestaat uit meer dan 35.000 vierkante meter logistieke ruimte, kantoren en presentatieruimten. Het unieke bouwwerk heeft het BREEAM Outstanding-certificaat toegekend gekregen, de meest recente versie van het keurmerk voor duurzame vastgoedobjecten.

Elektrotechnisch installateur Lomans Amersfoort B.V. is één van de partijen die heeft bijgedragen aan het behalen van dit certificaat. “Onder andere de voorzieningen die wij inpandig hebben aangelegd met betrekking tot de zonnepanelen op het dak, speelden hierin een grote rol,” vertelt Johan Wortel, projectleider bij Lomans Amersfoort B.V..

“Op het dak is ruim 12.000 vierkante meter van zonnepanelen voorzien, waarmee de Venco Groep een aanzienlijk deel van de eigen stroomvoorziening kan terugwinnen.” Ook de LED-verlichting zorgt voor een aanzienlijke besparing op de energiekosten. “Zowel binnen als buiten het pand is honderd procent LED-verlichting toegepast. De Venco Campus is daarmee een van de eerste panden in Nederland dat volledig is voorzien van LED.”

rekening genomen, waaronder de armaturen en de railkokers. De inkoop van specifieke materialen heeft het bedrijf bij ons en bij werktuigbouwkundig installateur Envo Installatietechniek neergelegd.”

Is samenspraak met Envo Installatietechniek heeft Lomans Amersfoort B.V. een uitgebreide brandmeldinstallatie geïnstalleerd, die gekoppeld is aan de sprinklerinstallatie. “Daarnaast hebben we de beveiligingsinstallatie in de kantoren en de hal verzorgd en hebben we de railkokersystemen in de hal aangebracht,” vertelt Johan Wortel. “Ook hebben we een uitgebreid 10KV-bekabelingstraject op de

campus aangelegd, waarmee ook de terreinverlichting rondom het pand wordt bediend.”

KORTE BOUWTIJD In september 2012 al is de Venco Campus opgeleverd. “Wij zijn echter nog tot april 2013 in het pand aan het werk geweest om de ‘puntjes op de i’ te zetten,” aldus Johan Wortel, “met name in het kantoorgedeelte.” De bouwtijd van negen maanden was volgens hem vrij kort. “Maar het productie en logistieke deel móesten in september klaar zijn.

Daar heeft onze planning zich op gefocust. Het resultaat is er één om trots op te zijn.” ❚

BOUWEN ZONDER HOOFDAANNEMER Vanaf het eerste initiatief voor de bouw van de Venco Campus in Eersel heeft Cor van de Ven, eigenaar van de Venco Groep, zich het ‘slimbouwen’ eigen gemaakt. Van de Ven heeft een bouwteam om zich heen verzameld, om de nieuwe huisvesting op een slimbouwen-wijze te realiseren. “Bij het project was geen hoofdaannemer betrokken,” vertelt Johan Wortel. “Hierdoor konden veel kosten worden bespaard, maar het zorgde ook voor de nodige uitdagingen.

Deze constructie was ons namelijk vreemd. Het project is grotendeels gebouwd door P&H adviseurs Bouw- & Vastgoed. De Venco Groep heeft alle bouwkundige materialen ingekocht. En ook op installatiegebied heeft het bedrijf veel inkopen voor haar

Bouwinfo PROJECTONTWIKKELAAR

OPDRACHTGEVER ARCHITECT CONSTRUCTEUR INSTALLATIES BRUTO VLOEROPPERVLAK BOUWPERIODE BOUWKOSTEN OVERIGE

Van de Ven Bouw en Ontwikkeling te Tilburg Van de Ven Beheer B.V. Van Lierop Cuypers Spierings Architecten Kerkers Advies Envo Installatietechniek (W) en Lomans Amersfoort (E) 29.500 m² januari 2012 – september 2012 € 18.500.000,Stabiplan, jung, x-ict, Rittal

INSTALLATIE & BOUW | 37

Designed by Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de grafische artikel足 informatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten.

Ontdek het op www.stabiplan.nl/designed

Leading in MEP design

EERSEL | Venco Campus

ALLES IN REVIT Lomans groep is een deskundig aanbieder van totaaloplossingen in de installatietechniek. Drie engineers zijn inmiddels opgeleid tot Revit-modelleurs. Daarmee is Lomans klaar om mee te doen in BIM-projecten. Henk van Ravenhorst, manager ontwerp & calculatie, ziet grote voordelen in het werken met Stabicad for Revit, het draagt bij aan de kwaliteit van het model en aan de tevredenheid van de klant.

Gyula Koelewijn, modelleur, is na eerdere BIMprojecten voor PostNL, vanaf midden 2013 druk bezig met het BIM-project EMB-Lab in opdracht van TNO. Hij pakt dit volgens de drie pijlers van Lomans aan: betrouwbaar, betrokken en bevlogen. “Voor mij draagt dit project bij aan mijn bewustwording, hoe werkt een BIM-proces precies, wat staat er in het BIM-protocol en wat wordt er gevraagd op het gebied van technische installaties. Deze verandering van werkwijze vind ik positief. Het is nuttig om bij

elkaar te zitten tijdens BIM-meetings. De communicatielijnen zijn kort en partners kijken bij elkaar in de keuken. Hierdoor krijgen we inzicht in elkaars processen en werk en creëren we meer respect voor elkaar. Bij deze werkmethodiek komt het idee van de ‘helikopterview’ sterk aan bod.”

Tijdens de selectie van het project EMB-Lab is het bouwteam vastgesteld door Heembouw. Samen met Van Galen is Lomans verantwoordelijk voor

de technische installaties. Het project bestaat uit renovatie en nieuwbouw. Gyula: “Door de vele staalconstructies in het gebouw is het complex om de installaties in te passen. Afstemming van installaties met de staalconstructie en andere installaties zou in het 2D-vlak een onmogelijke opgave zijn geweest. In Stabicad for Revit gaat dit heel makkelijk doordat alles in 3D waarheidsgetrouw te zien is op mijn scherm. Daarom werken we de installaties direct uit in Revit, dan weten we zeker dat het meteen goed gaat.“

VERTROUWEN Het bouwteam is meteen goed van start gegaan, er was volgens Henk al vertrouwen in de BIMpartners voordat ze aan het project begonnen.

“Ketenintegratie is voor ons transparantie, openheid en respect voor elkaars bedrijfsvoering. Vanaf het begin denken we mee over het ontwerp en de bezuinigingsvoorstellen. Gyula: “We hebben drie dagen achter elkaar aan het conceptuele model gewerkt. Daarna presenteerden we het resultaat van deze intensieve samenwerking en hoe deze tot stand is gekomen. Na het krijgen van de opdracht hebben we een maand lang twee dagen in de week face-to-face samengewerkt op locatie bij Heembouw Rotterdam. De samenwerking met de andere bouwpartners verliep uitstekend door de BIM-werkmethodiek. Wekelijks wisselden we de modellen per discipline uit.”

“Voor dit project werken we met een lean-planning. De meerwaarde van deze vorm van plannen is dat de diverse werkzaamheden beter op elkaar aansluiten en er duidelijke afspraken zijn met betrekking tot de afstemming van in elkaar overlopende werkzaamheden. Uiteindelijk is dit de planning die door alle partijen inclusief opdrachtgever ‘gedragen’ wordt.”

INFORMATIE “Voor de volledigheid probeer ik zo veel mogelijk gegevens aan de objecten in het model te koppelen. De functionaliteit om het complete stelsel in één keer om te zetten van generiek naar specifiek sluit hier mooi bij aan. Zo is het hele tracé meteen van artikelnummers voorzien. Stabicad is ook ontzettend handig voor het beheren van grote databases. ► Henk van Ravenhorst, manager ontwerp & calculatie en Gyula Koelewijn, modelleur.

INSTALLATIE & BOUW | 39

EERSEL | Venco Campus

We hebben als Lomans ook ideeën om in te toekomst voor BREEAM en LEED-certificering ook gebruik te maken van informatie uit het BIMmodel. Hierbij is de kwaliteit van aangeleverde modellen en de informatie daarin van groot belang.”

3D VISUALISATIE VOOR DE MONTEURS

Installaties van EMB-Lab gemodelleerd in Stabicad for Revit.

Dagelijks werk ik met installatieschema’s en het beheren van vermogenscodes, iets wat onmisbaar is voor de elektrotechniek. De software is gebruiksvriendelijk, dit blijkt uit de toegankelijk-

het model toevoegen en voorkom je dat er dubbele gegevens ingevoerd worden. Alles moet uit het centrale model te onttrekken zijn. Momenteel rekenen we met Dialux en Vabi. We zijn

'Gyula maakt van zijn 3D-model pdf-bestanden voor de montage van het EMB Lab. Deze manier is uitstekend om de 3D-visualisatie over te dragen op de monteurs' heid van het palette Center. De formaten van de tegels in het palette Center zijn aanpasbaar en ik kan de meest gebruikte functies direct starten zonder het palette te openen.

Voor dit project heb ik van MEPcontent.eu Famostar en Van Lien armaturen gedownload, ook heb ik gebruik gemaakt van de koppeling met 2BA. Mooi hoe gemakkelijk je nu groothandelsinformatie zoals artikelnummers meteen in je Revit model kunt binnenhalen.”

TRENDS EN INNOVATIES Lomans volgt de trends en innovaties in de markt op de voet. Henk: “Daarom is Stabicad for Revit onze keuze. We zien bijvoorbeeld ook dat de toekomst ligt bij het beheer en onderhoud van een project. Hiervoor kun je alle nodige informatie in

40 | INSTALLATIE & BOUW

erg benieuwd naar de berekeningsmodule van Stabicad, dan kunnen we bijvoorbeeld luchtkanaalberekening direct in Revit uitvoeren.

Gyula maakt van zijn 3D-model pdf-bestanden voor de montage van het EMB Lab. “Deze manier is uitstekend om de 3D-visualisatie over te dragen op de monteurs, die dit op een laptop op de bouwplaats bekijken. van het gebouw heb ik ruim 35 (statische) 3D-views gemaakt. De monteurs zijn hier vol van, ze vinden het een perfecte aanvulling op de 2D floorplans. Dit is iets wat we in ieder project willen gaan toepassen. Onze doelstelling is om zoveel mogelijk op de bouw te digitaliseren. Op korte termijn stellen we op de bouwplaats modelviewers beschikbaar. De verwachting is dat StabiBASE Cloud hier een goede oplossing voor is.”

EMB-LAB In het EMB-Lab aan de Schoemakersstraat in Delft worden bouwkundige elementen en materialen getest onder diverse condities. Het bestaande gebouw wordt geïntegreerd in het totaalconcept waarin diverse bouwkundige en installatietechnische aanpassingen worden gemaakt. Het nieuwbouw gedeelte bestaat uit een hal van circa 1200 m2. De uitbreiding bestaat uit ca. 650m2 en zal deels gebruikt worden als kantoorfunctie en deels als laboratorium. Speciaal aan dit gedeelte is dat er 10 stuks flexibele modulaire lab-units in de gevel gebracht kunnen worden. De oplevering staat gepland in het eerste kwartaal van 2014. ❚

EERSEL | Venco Campus

Venco Campus is klaar voor de toekomst

Showroom venco campus.

De IT-infrastructuur in de Venco Campus in Eersel, het meest duurzame en energiezuinige bedrijfsgebouw van Europa, is ingericht volgens het ‘Pay as you grow’ principe. Door een schaalbaar systeem te integreren, zijn geringere aanvangsinvesteringen en lagere onderhoudskosten van toepassing, tegen een optimaal gebruiksgemak.

Bij de inrichting van de IT-infrastructuur hebben we gezocht naar een energie-efficiënte oplossing, die recht doet aan de duurzaamheid van dit gebouw, aldus Erwin van ’t Ende, adviseur van X-ICT. “Omdat vanwege de plaatsing van zonnepanelen op het dak geen plaats was voor vrije koeling, hebben we de Venco Campus geadviseerd om een koelsysteem te kiezen dat de beschikbare koelcapaciteit van de WKO optimaal benut. We hebben samen met de klant gezocht naar een oplossing waarbij de waterkwaliteit in het koelwatercircuit gegarandeerd is en energiefluctuaties in de WKO worden opgevangen.”

X-ICT heeft gekozen voor de toepassing van Rittal, omdat met dit systeem op projectniveau kan worden gekoeld. “RiMatrix5 van Rittal is een

complete serverruimte-oplossing, waarin racks, power, koeling, management en beheer en service zijn opgenomen. Het systeem is volledig modulair schaalbaar. Zonder ombouwen en zonder enige onderbreking van de IT-omgeving kan het systeem worden opgeschaald, wanneer hier behoefte aan is.”

ENERGIE INVESTERINGSAFTREK X-ICT heeft twee computerruimtes ingericht voor de campus. “Bovendien hebben we meegedacht over het aantal benodigde IT-racks en de stroomvoorziening en over hoe we zo efficiënt mogelijk konden koelen, kijkend naar het energie-besparingstraject en de Energie Investeringsaftrek dat in de hele campus is doorgezet,” aldus Van ’t Ende. “We hebben ervoor gekozen om in gesloten

IT-behuizingen te koelen. Dat levert een enorme besparing op.”

Eén van de ruimtes is pal naast een auditorium gesitueerd. “Behalve naar de energie-efficiëntie hebben we gekeken naar het geluid vanuit de computerruimte. In het auditorium wil men immers niet gestoord worden.

De koeling op rackniveau is dankzij Rittal LCP echter heerlijk stil.” Mensen die dit ‘live’ willen aanschouwen, zijn welkom op de themamiddag bij Vencomatic in Eersel, op dinsdag 13 mei. “Wij verzorgen samen met Rittal en AgentschapNL een aantal presentaties over de bouwperiode.

Ook wordt een rondleiding verzorgd waarin de werking van de WKO, de warmtepompen en de PV-panelen wordt gedemonstreerd.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 41

AMSTELVEEN | De Marne

DE MARNE IS KLAAR VOOR DE TOEKOMST Blr-Bimon heeft de werktuigbouwkundige installaties aangelegd in gezondheidscentrum De Marne in Amstelveen, op het gebied van klimaat en ventilatie. “In het pand is gekozen voor balansventilatie met decentrale WTW-units van Samsung en een Samsung DMV S warmtepompsysteem,” vertelt projectleider Davey Heeren. “Beide installaties betreffen ‘all-electric’ installaties. Hierdoor is geen gasaansluiting nodig. Bovendien is er geen CO2-uitstoot. Het gebouw is CO2-neutraal en voorbereid op de toekomst.”

Het nieuwe gezondheidscentrum is gevestigd in een gerenoveerd, voormalig schoolgebouw. En dat zorgde voor de nodige uitdagingen, aldus Heeren. “Het pand is opgedeeld in twee verdiepingen, die links en rechts gespiegeld zijn. Doordat we te maken kregen met bestaande afwerkingen, was het pand erg bewerkelijk.

Maar doordat we al bij de beginfase bij het project zijn betrokken, konden we hier goed op inspelen. In overleg met onze opdrachtgever hebben we de plafondhoogte bepaald. De hele installatie is namelijk boven het plafond

weggewerkt. En voordat we begonnen met de montage, zijn er al sparingen in de wanden geboord. Daardoor zijn alle montagewerkzaamheden heel soepel verlopen.”

De installatie is uitgewerkt als een 3-pijpssysteem. Gebruikers van het centrum kunnen in iedere ruimte afzonderlijk hun klimaat bepalen. “Wanneer in de ene ruimte wordt gekoeld en in een andere verwarmd, wordt de energie in het pand uitgewisseld. En dat levert al gauw een aanzienlijke besparing op.” ❚

Het Samsung DMV S warmtepompsysteem is ‘all-electric’ uitgevoerd.

INSTALLATIE & BOUW | 43

AMSTELVEEN | De Marne

Duurzame en energie-efficiënte warmtepomp Gezondheidscentrum De Marne in Amstelveen is uitgerust met een DVM S, het eerste klimaatbeheersysteem dat voor honderd procent is ontwikkeld vanuit de Samsung Core Technology. “Het is een zeer duurzaam en energie-efficiënt lucht-lucht/water warmtepompsysteem dat verschillende ruimten onafhankelijk van elkaar, maar gelijktijdig kan verwarmen of koelen,” begint Rimme van der Ree, directeur van Samsung Klimaat. “Het systeem kenmerkt zich door zijn verbazingwekkend hoge rendementen: zelfs bij zeer lage buitentemperaturen worden de hoogste verwarmingscapaciteiten behaald.”

De warmtepomp maakt gebruik van warmteterugwinning en beschikt over de mogelijkheid bestaande warmte binnen het gebouw te balanceren. “Het systeem met warmteterugwinningsmodule is gekozen vanwege de zeer hoge energie-efficiëntie van

DVM Sl Birdview Std.

het systeem,” aldus Van der Ree. “Door gebruik te maken van de verschillende windrichtingen, komt het energetisch balanceren optimaal tot zijn recht.”

DVM S is een totaaloplossing voor verwarmen en koelen tijdens alle jaargetijden. Het systeem bestaat uit een capaciteitsregelend buitendeel waarop meerdere binnendelen kunnen worden aangesloten.

Deze kunnen variëren in capaciteit en model.

Voor de ventilatie van het gezondheidscentrum is gekozen voor diverse Samsung ERV-units. “Dit zijn WTW balans- en ventilatie-units die werken op basis van Enthalpie. Er wordt niet alleen warmte uitgewisseld, maar ook vocht. Daarbij hebben deze units de unieke eigenschap dat ze door de borstelloze gelijkstroommotoren slim kunnen worden aangestuurd. Voor de vochtuitwisseling is ook bij buitentemperaturen onder nul geen voorverwarming nodig.” ❚ DVM Ss Birdview Std.

44 | INSTALLATIE & BOUW

DEN HAAG | Haagse Poort

E- EN W-INSTALLATIES HAAGSE POORT GERENOVEERD BAM Techniek heeft in de periode mei tot en met november vorig jaar de E- en W-installaties in de Haagse Poort, het markante bouwwerk van 275 meter lang dat de Utrechtsebaan met een grote boog overspant, gerenoveerd. Dit in opdracht van De Haagse Poort Limited.

Bam Techniek heeft als hoofdaannemer de technische installatie in het hoogbouwdeel van de eerste tot en met de zesde verdieping en de entreehal gerenoveerd. Tevens heeft de firma de centrale koude-opwekking inclusief regeltechniek gerenoveerd. Aan de hand van de voorgeschreven PvE, dat uitging van klimaatklasse A, heeft Bam Techniek de renovatie in fasen uitgevoerd. “Voor de invulling van het bestek hebben we zelf de partijen erbij gezocht en de materialen ingekocht,” vertelt Luuk Lagendijk, projectmanager van Bam Techniek. “Het PvE gaf een bepaalde mate van vrijheid, zodat we gezocht hebben naar de meest ideale oplossingen. Voor een aantal fabricaten waren we wel gebonden aan een bepaald merk en moesten we voortborduren op de bestaande installatie.”

UITVOERING Allereerst is de oude installatie, bestaande uit fancoil units verwijderd, inclusief alle afsluiters. Het bestaande leidingnet is intact gebleven evenals het kanaalsysteem dat op sommige plaatsen is uitgebreid. In alle kantoorruimten zijn nu klimaatplafonds geïnstalleerd van in totaal 11.000 m2. Dit klimaatplafond is geïnstalleerd door HCKP. “Omdat HCKP het klimaatplafond heeft geleverd, was het voor ons een logische stap om luchtverdeelapparatuur ook bij de HC-groep in te kopen.” Bij de renovatie zijn ook de motoren, afsluiters, naregelsystemen en circulatiepompen vernieuwd. De naregelafsluiters zijn vervangen door drukgecompenseerde naregelafsluiters van Johnson Controls. Alle naregelingen zijn communicatief uitgevoerd en verbonden met een nieuw gebouwbeheersysteem van het fabricaat Johnson Controls. De realisatie van de regeltechnische installatie is hierbij uitgevoerd door GBSO. De koeling wordt opgewekt door koelmachines van Carrier. Aan deze koelmachines zijn droge koelers gekoppeld, die op het dak staan. Er zijn drie koelmachines vervangen (een vierde machine was recentelijk al vervangen).

Binnenkort wordt nog een extra koelmachine bijgeplaatst.

“Tenslotte hebben we de E-installatie aangepakt en is onder andere de ontruimingsinstallatie vernieuwd met een installatie met gesproken woord.” Een omvangrijke klus noemt Lagendijk de vervanging van de verlichting. “In het oude plafond hingen armaturen met TL-verlichting. Deze zijn nu vervangen door armaturen van Fagerhult die in het klimaatplafond zijn geintegreerd en voorzien zijn van energiezuinige TL5-tubes met daglichtregeling en bewegingsmelders. Voor Bam Techniek een interessant project dat we door nauwe samenwerking met onderaannemers en leveranciers tot een goed einde hebben gebracht.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 45

Verlichting voor een inspirerende werkomgeving Het nieuwe kantoor is een plek voor waardevolle, creatieve ontmoetingen.

Een ruimte waar nieuwe ideeĂŤn worden geboren. Met LED armaturen creĂŤren we lichte inspirerende omgevingen die creativiteit vergroten. Voor lagere energiekosten. Dus waar dat ook is, wij hebben de oplossing voor uw kantoor.

www.fagerhult.nl

DEN HAAG | Haagse Poort

HET NIEUWE WERKEN Verlichting, afgestemd op ‘het nieuwe werken’ betekent licht daar waar je het nodig hebt, zodat je zo efficiënt mogelijk met energie omgaat. Voor Fagerhult is het logisch dat armaturen energiezuinig zijn, voorzien van de nieuwste technieken voor het hoogst mogelijke rendement. We stellen strenge eisen aan helderheid (UGR) voor optimaal gebruikscomfort. Daglichtregeling en aanwezigheidssensoren zorgen voor optimale energiebesparing.

Voor de herontwikkeling van project Haagse Poort lag de uitdaging zowel in de verlichtingsoplossing, als in de technische oplossing voor het speciale plafond waar men voor gekozen heeft. Het klimaatplafond stelt eisen aan de vormgeving van het armatuur, en voor dit project hebben wij de armaturen geheel naar de wensen van onze opdrachtgever op maat gemaakt. De afmetingen zijn afgestemd op de maten van het plafond. Van onze armaturen is alleen de lage luminantie afscherming zichtbaar. Aan

de buitenzijde van de reflector wordt lucht afgezogen, en de kleur van de armaturen is volgens opgave gelijk aan de kleur van het plafond. Om de installatietijd zoveel mogelijk te beperken zijn de armaturen compleet voorzien van aansluitsnoeren en gemonteerde lichtbronnen, op het project aangeboden. Een tijdelijke folie beschermde de armaturen tijdens het verbouwingsproces tegen vuil en beschadigingen. Het resultaat is een nieuwe werkplek in het licht van Fagerhult. ❚

Bij Activity based working (ABW) past een creatieve manier van verlichten. De werkplek wordt ingericht naar de activiteiten die plaatsvinden. Bij ABW wisselen de activiteiten en medewerkers regelmatig van locatie. Flexibiliteit vraagt om verschillende soorten licht, van algemeen omgevingslicht tot optimale werkverlichting die medewerkers eventueel zelf kunnen sturen.

INSTALLATIE & BOUW | 47

Kort nieuws Bosta Installatie Dag Op vrijdag 14 maart a.s. organiseert Bosta speciaal voor haar installatie klanten een open dag met onder andere productuitleg door diverse leveranciers (onder meer Nibe, Bonfix, Watts en Superpipe) en een rondleiding door het nieuwe Europese Distributiecentrum. Bosta BV is leverancier van leidingsystemen en toebehoren, gericht op diverse markten waaronder een belangrijke markt Installatietechniek. Sinds enkele maanden heeft Bosta zich gevestigd in het nieuwe Europese Distributiecentrum van MegaGroup Trade Holding (moederbedrijf Bosta) die alle klanten in West-Europa gaat leveren.

Wilt u graag bij deze Installatie dag aanwezig zijn, ga dan voor meer informatie naar www.bosta.nl/nl/installatiedag

Nieuw WRS-2 regelsysteem van Wolf Wolf Energiesystemen introduceerde op de VSK beurs het nieuwe WRS-2 regelsysteem. Het systeem maakt het mogelijk om het hele verwarmingssysteem eventueel met zonne-energie en ventilatiesysteem te bedienen via een smartphone.

Met de Wolf Smartset-App kan o.a. de temperatuur en het klokprogramma eenvoudig worden veranderd of u nu thuis bent of onderweg. Daarnaast wordt grafisch gepresenteerd hoeveel energie het zonne-energiesysteem heeft bespaard.

Het nieuwe WRS-2 systeem wordt gepresenteerd samen met de nieuwe CGB-2, de eerste HR gaswandketel met ingebouwde Wifi-module! Naast de bediening met App is het ook mogelijk om de installatie te bedienen via de nieuwe BM-2 bedienmodule met grafische kleuren TFT-display.

Het regelsysteem optimaliseert het energieverbruik en is ontworpen voor systeemoplossingen. Het systeem kan eenvoudig met een SD kaart worden voorzien van software updates voor nieuwe functies in de toekomst.

Meer informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

Nieuw logo en nieuwe visie Brink Climate Systems Na maanden voorbereiding heeft Brink Climate Systems haar logo en huisstijl veranderd. Het logo wordt nu duidelijk en eenvoudig: Brink. “Maar daar blijft het niet bij,” zegt financieel directeur Anton Hans, “Aan ons nieuwe logo voegen we een intrigerende pay off toe bij al onze uitingen, namelijk ‘Air for Life’.” Die toevoeging staat voor een nieuwe visie van Brink Climate Systems op de markt waarin het bedrijf opereert, namelijk die van verwarmen, ventileren en koelen in woningen en kleine utiliteit. Wim Hijmissen, com-

48 | INSTALLATIE & BOUW

mercieel directeur, intern medeverantwoordelijk voor deze grote verschuiving in de marktbenadering, voegt daaraan toe: “Lucht is niet alleen cruciaal voor de mens, maar staat ook centraal in ons aanbod. We brengen luchtverwarming met nieuw elan, maar hebben ook veel meer aandacht voor de consument die deze vorm van comfort in huis volgens ons nog steeds niet goed genoeg kent. We gaan op allerlei manieren die consument dat comfort laten beleven en laten ervaren.” Eén van die plekken waar consumenten dit jaar terecht kunnen om het comfort van luchtverwarming te ervaren, is in het in aanbouw zijnde pand van Brink, langs de A28 bij Staphorst. Hier kunnen zij in het gehele pand zelf ondervinden hoe comfort, schone lucht en duurzaamheid samengaan. In de show¬room kunnen ze zelf proefjes doen; hoe functioneert een bypassklep eigenlijk en hoe snel werkt luchtverwarming? Daarnaast worden er rondleidingen gegeven, waarbij bezoekers door de productiehal lopen en zien hoe de producten in eigen huis ontwikkeld en geproduceerd worden.

Meer informatie: www.brinkclimatesystems.nl

Elektro Vakbeurs Venray beleeft derde editie Elektro Vakbeurs Venray gaat in maart alweer haar derde editie beleven. De vakbeurs is inmiddels uit de kinderschoenen gegroeid en heeft een stevig fundament neergezet in Zuidoost Nederland. De komende editie in maart is daar het bewijs van. “De groei van Elektro Vakbeurs Venray is sinds het begin een feit. De exposanten- en bezoekersaantallen zitten in de lift en we hopen dat deze stijgende lijn zich voortzet,” aldus beursorganisator Marit Rothman.

“De twee voorgaande edities hebben een goede indruk achtergelaten, waardoor het deelnemersveld met het jaar gevarieerder wordt.”

Nieuwe gezichten op de beursvloer zijn bijvoorbeeld Eaton en Helukabel. Zij zijn een aanvulling op de exposantengroep die er vanaf het startsein bij zijn, zoals Technische Unie, Oosterberg en Hemmink en Itsme. “Het deelnemersveld beslaat de gehele elektrotechnische branche, van industrie tot installatie en energie,” geeft Rothman aan. “Dat is ook wat het voor de bezoeker interessant maakt, want persoonlijk contact is immers het sleutelwoord.” Net als vorig jaar dient u zich ook voor de komende beurseditie voor te registreren voor uw entreebewijzen. Als bezoeker ontvangt u dit jaar per post of per email een persoonlijke registratiecode. Met deze registratiecode kunt u zich op de website van Elektro Vakbeurs aanmelden voor een entreebewijs, dat u daarna per e-mail ontvangt. Op vertoon van het uitgeprinte entreebewijs heeft u toegang tot de beursvloer.

Wilt u niet wachten? Meldt u zich dan vast aan via www.evenementenhal.nl/elektro-ve.

Geluidreducerende binnenriolering Tijdens de VSK toonde GF Piping Systems haar nieuwste aanwinst: Silenta.

Dit is een leidingsysteem uit PP dat speciaal ontworpen is voor binnenriolering. Het systeem heeft een zeer hoge geluidsisolatie doordat de buizen

Kort nieuws

en fittingen uit meerdere lagen geproduceerd worden. Deze lagen hebben een geluidsabsorberende werking waardoor geluidshinder tot een minimum gereduceerd wordt. Met ‘Silenta’ als toevoeging op haar programma, biedt GF Piping Systems nu een nóg breder pakket aan producten voor de Building Technology.

Meer informatie: www.georgfischer.nl

Voor elke situatie een oplossing met Samsung klimaatbeheersingsapparatuur Tijdens de VSK presenteerde Samsung klimaatbeheersing haar innovatieve assortiment warmtepompen, airconditioning- en WTW-ventilatiesystemen.

Behalve de kleine lucht warmtepomp voor woningen en de lucht-water warmtepomp voor de woningbouw en utiliteit was er ruim aandacht voor de energie-efficiënte DVM S en haar nieuwe watergevoerde zusje. Deze gebruikt

water als bron voor stabiele en aangename verwarming en koeling, zonder ontdooicyclus. Zowel de DVM S lucht als de watervariant zijn voorzien van de geavanceerde Samsung inverter tweetraps tussengasinjectie scroll compressoren. Hierdoor kennen beide DVM S-sen ongeëvenaard hoge prestaties met hoge COP waarden. Compacte laag- en hoog temperatuur hydromodules, waarmee water ten behoeve van vloerverwarming, radiatoren of sanitair warm water kan worden geproduceerd, maken de nieuwe line-up compleet.

Samsungs LT hydro module is breed toepasbaar in (particuliere) nieuwbouw en renovatie en kan warm water tot 50°C produceren. De HT hydro module heeft de mogelijkheid om, in combinatie met het duurzame DVM S warmteterugwinningssysteem, op uiterst energiezuinige wijze en zonder tussenkomst van andere verwarmingsbronnen water op te waarderen tot 80°C. De unit dient als perfecte vervanger van de traditionele CV-ketel. Door deze uitbreidingen biedt Samsung nu nog meer mogelijkheden: van een lucht-lucht warmtepomp, lucht-water, water-water tot een water-lucht variant of zelfs een combinatie hiervan. Met een dergelijk systeem is gelijktijdig verwarmen en koelen mogelijk en wordt beschikbare energie gebalanceerd binnen het gebouw. Ook liet Samsung haar energiezuinige ERV WTW-ventilatie-unit zien.

Dit enthalpie ventilatiesysteem, waarbij warmte én vocht wordt uitgewisseld, maakt gebruik maakt van warmteterugwinning en uitwisseling van reeds aanwezige energie. In tegenstelling tot conventionele ventilatiesystemen is bij de Samsung ERV WTW-unit geen elektrische voorverwarming nodig. Hierdoor kan aanzienlijk worden bespaard op de energiekosten. Bovendien kunt u vraaggestuurde ventilatie toepassen. Doordat er gebruik wordt gemaakt van unieke F8 filters, wordt u voorzien van zeer schone, frisse lucht. Een uitermate geschikt systeem voor bijvoorbeeld scholen en gezondheidscentra.

Meer informatie: www.samsung-airco.nl

Betherma introduceert middenaansluiting AluMAXX HPC convectoren Kennis, kwaliteit en innovatie zitten in het DNA van Betherma. Sinds 1977 produceren wij convectoren, vrijstaande convectoren, wandconvectoren, convectorputten en stralingspanelen. Maatwerk is bij ons vanzelfsprekend, en dat tegen een scherpe prijs. Dankzij een efficiënte workflow kunnen we snel schakelen en zijn de levertijden kort. Betherma presenteert nu de laatste ontwikkeling uit eigen huis; Alumaxx HPC-convectoren met middenaansluiting.

Toepasbaar op zowel wanduitvoering als vrijstaande uitvoering. Daarbij is de afstand tussen aanvoer en retour is 50 mm hart op hart. Dankzij de vaste positie van 52 mm tot de wand kunnen de leidingen aangebracht worden nog

INSTALLATIE & BOUW | 49

Kort nieuws voor de afmeting van de convector/omkasting bekend is. De afmeting van de convector/omkasting hangt niet af van de maatvoering van de aansluiting, deze blijft 52 mm tot de wand. Bij toepassing van middenaansluiting bij wandconvectoren kan aan de rechterzijde van de omkasting, via de voorgemonteerde insert een thermostatisch element worden gemonteerd. Eventueel aangepaste insert leverbaar bij verkeerde aanvoer/retour montage.

Meer informatie: www.betherma.com

Geavanceerde thermostaat voor elektrische vloerverwarming MAGNUM presenteert de nieuwe MAGNUM X-treme Control thermostaat.

Deze stijlvolle, kleurrijke en verfijnde digitale klokthermostaat is speciaal ontworpen voor elektrische verwarmingssystemen. De MAGNUM X-treme Control wordt bij iedere MAGNUM-vloerverwarmingsset (Mat, Cable & Foil) geleverd inclusief een externe vloersensor, een ingebouwde luchtsensor en drie verschillende frames die op de meeste merken schakelmateriaal passen.

De MAGNUM X-treme Control is eenvoudig en intuïtief te bedienen door middel van de aanraakgevoellige buttons onder het display.

Wilo-Energy Solutions Momenteel mogen 9 van de 10 voorheen verkochte pompen niet meer worden geïnstalleerd vanwege de ErP-richtlijn. Bent u hier al van op de hoogte?

De Wilo Energy Consultant ondersteunt u graag bij de nieuwe wetgeving.

Lees hier hoe u energiekosten kunt reduceren en nog kunt profiteren van subsidies. De Wilo Energy Consultant houdt zich bezig om eindklanten, installateurs en groothandels persoonlijk te informeren over de ErP-richtlijn en de Wilo hoog efficiënte-pompseries.

Deze pompseries komen bij vele tests als beste uit de bus. Ze zijn dan ook al voorbereid op de strengere regels die vanaf 2015 gaan gelden. Wilo biedt op de premium-hoogrendementpompen een verlengde garantie. U krijgt maar liefst 5 jaar garantie.

Op de standaard hoogrendement pompseries geldt een garantietermijn van 2 jaar. Sinds enkele jaren is er de mogelijkheid om via Wilo-Select (online) een theoretische terugverdientijd te berekenen. Dit is echter gebaseerd op een geschat belastingsprofiel en zal dus niet de exacte besparing tonen die verschillen per individuele situatie. Dit wil wel eens problemen opleveren bij het overtuigen van de opdrachtgever of eindklant. Om een exacte terugverdientijd te berekenen dient een praktijkmeting uitgevoerd te worden. Daarom biedt Wilo nu een vrijblijvende Energy Consultant. Middels Energy Solutions wordt het verbruik van de standaard pomp over een bepaalde periode gemeten door professionele meetapparatuur. De standaard pomp wordt vervangen voor een energiezuinige hoog-efficiënte variant waarvan opnieuw het verbruik wordt gemeten. Op deze manier kan middels een zuivere vergelijking worden aangetoond wat u gaat besparen als u vroegtijdig standaard pompen vervangt.

Meer informatie: www.wilo.nl

KBI-keurmerk voor ROVC vakopleiding Servicemonteur warmtepompsystemen Met de nieuwe kameleonfunctie is de kleur is eenvoudig aan te passen aan de kleur van uw interieur. De stijlvolle screensaver geeft zonder de thermostaat te hoeven aanraken de tijd, temperatuur en de huidige modus weer. De MAGNUM X-treme Control heeft tevens een houten vloerfunctie waarbij de temperatuur gelimiteerd wordt tot 28°C. Dit maakt de MAGNUM X-treme Control de perfecte en veilige oplossing voor ieder elektrisch verwarmingssysteem.

De MAGNUM Mat wordt nu standaard geleverd met de nieuwe MAGNUM X-treme Control digitale klokthermostaat. Deze vloerverwarmingsmat is circa 4 mm dun en kan in een lijmlaag meegenomen worden zonder dat slopen en uitfrezen nodig is. MAGNUM Mat is verkrijgbaar in 22 verschillende oppervlaktes van 0.75 tot 25m² en wordt geleverd als complete set: Verwarmingsmat, de nieuwe MAGNUM X-treme Control digitale klokthermostaat inclusief vloersensor, flexibele sensorbuis en installatievoorschriften. Garantie De MAGNUM Mat is een onderhoudsvrij vloerverwarmingssysteem met een levenslange garantie op de elektrotechnische werking van de verwarmingsmat en 2 jaar op de MAGNUM X-treme Control en vloersensor.

Meer informatie: www.magnumheating.nl

50 | INSTALLATIE & BOUW

ROVC, partner in trainingen en opleidingen voor technisch Nederland, heeft voor haar vakopleiding Servicemonteur warmtepompsystemen het KBI-keurmerk in het kader van de Europese Richtlijn Hernieuwbare Energie (RES) ontvangen.

Kort nieuws Dit is bekend geworden tijdens de officiële opening van het nieuwe warmtepomppracticum in het TechCenter van ROVC. De accreditatie van de onafhankelijke stichting Kwaliteitsborging Installatiesector staat garant voor de kwaliteit van de vakopleiding. De erkenning toont aan dat de vakopleiding Servicemonteur warmtepompsystemen van ROVC conform de actuele weten regelgeving en RES is opgebouwd en het juiste kwaliteitsniveau heeft.

Daarnaast bewijst het keurmerk dat de deelnemers optimaal voorbereid zijn op het examen. Cursisten kunnen na afloop zelfstandig onderhoud plegen, storingen zoeken en onderdelen vervangen in een warmtepompsysteem. De vakopleiding is onderdeel van het MBO-diploma Servicemonteur installatietechniek.

“Wij zijn erg trots dat onze vakopleiding Servicemonteur warmtepompsystemen is geaccrediteerd,” stelt Nico van Leeuwen, Manager Onderhoud en Producten bij ROVC. Hij vervolgt: “Het is een echte hands-on training, waarbij theorie continu wordt afgewisseld met praktijkopdrachten. Ons gloednieuwe warmtepomppracticum is hierbij van onschatbare waarde. Het keurmerk voor de vakopleiding hebben we voor een groot deel te danken aan de input vanuit de branche en in het bijzonder aan OTIB en AgentschapNL. Dat deze gezamenlijke aanpak nu officieel bekroond is, is voor iedereen een enorme blijk van erkenning.”

Meer informatie: www.rovc.nl

NIBE lanceert nieuwe AIRLINE op VSK 2014 Met de introductie van twee nieuwe series monoblock lucht/water warmtepompen -NIBE F2030 en NIBE F2040- én de uitbreiding van de serie NIBE SPLIT van zes naar elf combinatiepakketten heeft NIBE Energietechniek B.V. haar aanbod aan lucht/water warmtepompen in één klap fors vergroot. De nieuwe AIRLINE voorziet in een complete range zeer stil werkende warmtepompen met capaciteiten van 5 tot en met 22 kW. Met de NIBE F2030 en NIBE F2040 introduceert NIBE vijf types voor ruimteverwarming en warmtapwaterbereiding. De serie NIBE F2030 is geschikt voor toepassing in nieuwe en bestaande woningen met een benodigde capaciteit van 5 tot en met 12 kW, de NIBE F2040 is geschikt voor toepassing in woningen met een benodigde capaciteit van 5 tot en met 16 kW. Afhankelijk van de vermogensbehoefte kunnen maximaal acht warmtepompen in cascade worden opgesteld.

De installatieprocedure is bij beide series zeer eenvoudig, onder meer doordat standaard flexibele slangen worden meegeleverd voor het aansluiten van de buitenunit. Voor de nieuwe monoblock lucht/water warmtepompen zijn verschillende accessoires en binnenunits beschikbaar, waardoor tal van aanbevolen configuraties mogelijk zijn. Zo zijn de warmtepompen te combineren met onder meer een NIBE boiler, zwembadverwarming, zonlichtpanelen en andere externe verwarmingsbronnen (zoals gas, elektriciteit of stadsverwarming) en klimaatsystemen met verschillende temperaturen.

Verwarming Nederland BV, Viega Nederland en Ubbink BV. De Awards werden uitgereikt door juryvoorzitter Ed Nijpels, de publieksprijs door Claudia Reiner, vicevoorzitter van UNETO-VNI. Categorie Systeemoplossingen Nefit toont volgens de jury lef om een thermostaat te ontwikkelen die los van welke energieleverancier en merk CV-ketel ook gebruikt kan worden.

"Met de slimme kamerthermostaat Nefit Easy laat het bedrijf zich van zijn beste kant zien", aldus het juryrapport. De thermostaat levert NEFIT de VSK Award op in de categorie systeemoplossingen. Met een bijbehorende App kan de gebruiker op afstand de temperatuur regelen. De Nefit Easy meldt ook automatisch storingen, de installateur is hierdoor beter in staat vooraf het probleem te analyseren. De thermostaat is zelflerend en informeert over het gebruik. Volgens Nijpels een goede manier om mensen bewuster met energie om te laten gaan. “Een prachtige systeemoplossing voor consument en installateur.”

Categorie energiebesparing Met kop en schouders steekt de hybride CV-ketel ALEC Low Energy Concept uit boven vergelijkbare concepten, aldus Nijpels. ATAG Verwarming Nederland viel met deze toepassing in de categorie energiebesparing in de prijzen. Nijpels noemt de CV-ketel één van de meest energiezuinige toepassingen die er op dit moment beschikbaar is op de markt. De jury is te spreken over de sociale en maatschappelijke impact van de innovatie die recht doet aan trends als duurzaam bouwen en passief bouwen. Het systeem slaat niet alleen zonne-energie op zoals elke zonneboiler dat doet, het energieopslagvat wordt ook gebruikt om restwarmte van verbranding van fossiele brandstoffen op te slaan.

Categorie Design In de Categorie Design was de jury onder de indruk van Viega Eco Plus van Viega Nederland. Zonder gebruik te maken van elektrische aandrijving is het toilet door de gebruiker in hoogte te verstellen. Het toilet is eenvoudig te plaatsen door de installateur. Onnodige reparaties zijn niet nodig omdat kwetsbare onderdelen ontbreken. Het juryrapport noemt het vernuftig om gebruik te maken van hydrauliek. Nijpels: “Het design haakt in op de trend naar leeftijdbestendig wonen. Dit sluit aan op het regeringsbeleid om mensen langer thuis te laten wonen.”

Categorie Installateurszaken Ubbink B.V won in de categorie Installateurszaken de VSK Award met de Kompakt Schoorsteen 2.0, een slimme oplossing die het installeren van een verzamelkap voor rookgas- en ventilatiesystemen en rioolontspanning aanzienlijk vereenvoudigt. Bovendien is één uitvoering geschikt voor dakhellingen van 15 tot 55 graden. De jury zegt onder de indruk te zijn van het gemak waarmee de schoorsteen geplaatst kan worden. “Een oplossing voor alle dakhellingen, universeel toepasbaar,” aldus Nijpels. De jury prijst de inspanning van Ubbink om zo duurzaam mogelijk te werken. Bij de productie van de Kompakt schoorsteen wordt het afval hergebruikt door energieopwekking.

Meer informatie: www.nibe.nl

NEFIT grote winnaar VSK Awards 2014 NEFIT is de grote winnaar van de VSK Awards 2014. De kamerthermostaat NEFIT Easy sleepte zowel de VSK Award in de categorie systeemoplossingen als de publieksprijs in de wacht. De winnaars van de VSK Awards 2014 werden maandag 3 februari in de Jaarbeurs bekendgemaakt. De jury beoordeelde 32 inzendingen in vier categorieën. Andere winnaars zijn: ATAG

INSTALLATIE & BOUW | 51

Kort nieuws Rendement van HR ketels vaak alles behalve hoog De meeste CV-installaties zijn niet ingeregeld. En dat is jammer, want een goed ingeregelde CV bespaart op jaarbasis tot wel €240,- op de energierekening. En dat niet alleen, want het geeft ook nog eens een veel beter comfort: geen koude ruimtes meer die nauwelijks warm worden. Het is een bekend probleem. De ene radiator staat te gloeien, en de andere wordt nauwelijks warm. De radiator dichtbij de ketel wordt warm, de daaropvolgende al iets minder en zo verder. Een Cv-ketel moet dus harder werken om het hele huis te verwarmen en gaat nog harder draaien waarvoor hij nog meer energie verbruikt. Dat geldt ook voor hoge rendementsketels die daardoor een allesbehalve hoog rendement opleveren. Door de CV-installatie in te regelen wordt dit probleem verholpen. Bij het inregelen van de CV wordt ervoor gezorgd dat elke radiator de juiste hoeveelheid warm water krijgt. Bovendien wordt een aantal instellingen aan de Cv-ketel en de thermostaat veranderd zodat de ketel minder hard hoeft te werken. De CV-installatie is in balans en een huis of gebouw wordt zodoende gelijkmatig opgewarmd. Een gemiddeld huishouden kan al snel € 120,- tot € 240,- besparen. Dit uitgaande van een gemiddeld gasverbruik van 1800 m3 gas per jaar. En om de kosten hoeft men het ook niet te laten. Al voor €180,- kan via CV-inregelen.nl een afspraak voor het inregelen van de CV-installatie worden gemaakt. Dat is dus snel terugverdiend.

Zeker in vergelijking met andere besparingstips. Enkel glas vervangen verdient zich bijvoorbeeld pas na 10 jaar terug, net als vloerisolatie. Particulieren kunnen het inregelen van hun CV ook zelf doen. Met een infrarood thermometer en bijbehorend gereedschap kan de doe-het-zelver veel bereiken. In ongeveer 3 tot 6 uur is de gehele inregeling uitgevoerd. De kosten voor een doe-hetzelf-kit zijn vaak al binnen een half jaar terugverdiend.

Kijk op www.cv-inregelen.nl voor meer informatie.

Installatie Vakbeurs Venray uitgesteld De Installatie Vakbeurs die eind maart in Venray gehouden zou worden, is verplaatst naar eind november, en wordt gekoppeld aan andere beurzen in de bouw. Op 4, 5 en 6 november 2014 presenteert Evenementenhal Venray de combinatie van vier vakbeurzen die gezamenlijk de totale bouwkolom bereiken; Installatie Vakbeurs, Energie & Besparing, Bouw Compleet en Monument. De evenementenhal wil met de koppeling van deze vier segmenten de installatietechniek en energiebesparing koppelen aan onder meer de renovatiemarkt en het specialisme monumenten, zo laat de organisatie weten in een persbericht.

De eerder gecommuniceerde datum van Installatie Vakbeurs en Energie & Besparing, namelijk 25, 26 en 27 maart, kan uit de agenda worden geschrapt.

52 | INSTALLATIE & BOUW

Alklima gaat MBO-opleiding aanbieden Alklima, vertegenwoordiger van Mitsubishi Electric in Nederland, gaat een officieel erkende MBO-3 opleiding ‘Inspectiemonteur Koudetechniek’ aanbieden. Het bedrijf start dit voorjaar met de eerste BBL-opleidingen aan het zogeheten Alklima College. Dit maakte het bedrijf bekend op de VSK. De officieel erkende MBO-opleiding wordt aangeboden naast de eigen trainingen en workshop die het bedrijf aanbiedt. De opleiding is bestemd voor servicemonteurs werkzaam in de werkgebieden aircosystemen, koudesystemen, warmtepompen en luchtbehandelingssystemen. De opleiding is ook geschikt voor airco monteurs, Installatiemonteurs E-installaties en Installatiemonteurs W-installaties. Klanten van Alklima kunnen de opleiding gratis volgen. “Het bieden van deze mogelijkheden, passen wat ons betreft in deze tijd van kennisdeling”, zegt Remco Onder de Linden van Alklima. “Wij willen meer toegevoegde waarde leveren dan adviseren en producten leveren.”

Meer informatie: www.alklima.nl

Duco introduceert de DucoBox Focus De compleet nieuwe afvoerventilator -DucoBox Focus- vormt, samen met de nieuwe designgevoelige sensoren, het hart van de ventilatiesystemen. De stille, slimme én energiezuinige afvoerventilator onderscheidt zich van de concurrentie dankzij het geïntegreerde kleppensysteem voor een efficiënte afvoer van vervuilde en/of vochtige lucht.

De DucoBox Focus beschikt standaard over 7 aansluitingen (ø 125 mm) die allemaal optioneel voorzien kunnen worden van klepsturing. Deze klep kan zeer snel en eenvoudig in de afvoerbox zelf geïntegreerd worden.Elke klep kan voorzien worden van een CO2- of vochtsensor. Alle ‘droge ruimtes’, zoals de woonkamer/open keuken of de slaapkamers, kunnen voorzien worden van een CO2-sensor. Die houdt voortdurend het binnenklimaat in het oog en zorgt er voor dat de vervuilde lucht (bij een ppm > 1.200 ppm) in de desbetreffende ruimte -en enkel daar- afgezogen wordt. De ‘vochtige ruimtes’, zoals de badkamer, kunnen voorzien worden van een vochtsensor. Zodra er bijvoorbeeld gedoucht wordt, zorgt de vochtsensor er automatisch voor dat de vochtige lucht afgezogen wordt in de badkamer tot de toestand opnieuw genormaliseerd is.

Meer informatie: www.duco.eu

Kort nieuws Webeasy maakt koppeling met Weerplaza.nl Eén van de noviteiten die Webeasy onlangs introduceerde, is een koppeling met Weerplaza.nl, waardoor een klimaatinstallatie veel actueler kan reageren. Door deze online koppeling met Weerplaza. nl anticiperen de klimaatinstallaties van Webeasy op realtime weersverwachtingen. Dit is bij uitstek geschikt voor bijvoorbeeld laagtemperatuursystemen, omdat deze van nature traag reageren op veranderende omstandigheden.

Webeasy regelt de klimaatinstallaties automatisch in, op basis van data die Weerplaza.nl genereert. Dit gebeurt 7 dagen per week, 24 uur per dag. Dus ook als de weersverwachting zich onverwacht aanpast. Deze toepassing kan op basis van postcode, dus zeer nauwkeurig voor elke locatie, worden ingevoerd. Andere noviteiten die deze specialist in gebouwautomatisering introduceert, zijn onder meer de CON-IP module, een geïntegreerde ruimteregeling, en een LCD touch screen ruimtebedienunit. Door de CON-IP module is het voortaan mogelijk om alle Webeasy I/O Modules over TCP/IP te gebruiken. De geïntegreerde ruimteregeling van Webeasy, de WE-IRC, is recentelijk uitgebreid met een Dali-module. Tevens kan de gebruiker deze regelaar bedienen met een iPad app. De derde belangrijke innovatie is de LCD touch screen ruimtebedienunit, die is uitgebreid met een CO2- en RV-sensor, waardoor integraal beheer van klimaat, verlichting en zonwering mogelijk is.

Meer informatie: www.webeasy.nl

ASSA ABLOY introduceert Aperio®draadloze toegangscontrole voor glazen deuren Glazen deuren in bedrijven of commerciële instellingen kunnen nu uitgerust worden met Aperio® draadloze toegangscontrole.Stijlvolle en moderne glazen deuren waren tot nu toe moeilijk uit te rusten met bekabelde toegangscontrole.

Met een uitbreiding van het ASSA ABLOY Aperio® assortiment kunnen voortaan vergaderzalen, (mat) glazen kantoordeuren en andere interieurglasoplossingen voorzien worden van de nieuwste geïntegreerde toegangscontrole, zonder afbreuk te doen aan de uitstraling van het gebouw. Door toepassing van een nieuwe, eenvoudig te monteren roestvrijstalen montageplaat kan een glazen deur uitgerust worden met Aperio® draadloze toegangscontrole. De glazen deur wordt vervolgens geïntegreerd in het draadloze toegangsysteem van het gebouw en werkt samen met diverse RFID-technologieën. Aperio® is volledig compatibel met ASSA ABLOY’s deurbeslagoplossingen voor glazen deuren.

Glazen deur uitgerust met ASSA ABLOY draadloos Aperio® beslag. (foto: ASSA ABLOY)

Innovatie: Climasystem® kunststof klimaatregisters in klimaatplafonds

Systeem E+ : ventileren en verwarmen in één beweging

Vanaf 2008 hebben ERIKS en HC KP samengewerkt aan een nieuwe systeemaanpak voor klimaatplafonds die kunnen koelen en verwarmen. Al snel werd besloten om het verdeel- en het hoofdleidingnet hier bij te betrekken.

Het kunststof klimaatregister Climasystem® is onzichtbaar en strak verwerkt in het klimaatplafond van HC KP. Zowel de kunststof klimaatregisters als de kunststof leidingen zijn licht in gewicht en bieden daarmee de architect vrijheid en flexibiliteit bij zijn ontwerp en constructie. Een totaaloplossing in één materiaal en één montagemethode (lassen) en die een 100% las garandeert.

Eenvoudige montage, licht in gewicht en gemakkelijk te prefabriceren (reductie van doorlooptijden op de bouw).Toepassing van kunststof werk positief door op het duurzaamheidslabel (ondermeer BREEAM.NL) van het totale gebouw omdat het 100% recyclebaar is. Eén opdrachtgever, één systeem, één materiaal, één verwerkingsmethode aangevuld met het pakket Climatherm® Faser OT PP R 80 SDR 11 (zuurstofdicht conform DIN 4726) PP R 80 kunststofleidingen van ERIKS en het afsluiter en instrumentatie pakket van Econosto, onderdeel v/d ERIKS groep zijn wij gezamenlijk in staat u als opdrachtgever één systeem aan te bieden in één materiaal en één verwerkingsmethode (lassen) vanaf de klimaatplafonds via de verdiepingen/schachten tot en met de verdeler in de technische ruimten.

De ventilatiespecialist Renson lanceert met E+ een nieuw begrip. De vraaggestuurde ventilatie overtreft de bestaande ventilatietechnieken door er een meerwaarde aan toe te voegen. Systeem E+ benut de warme extractielucht en buitenlucht als energiebron voor een warmtepompboiler. Dit systeem is gekoppeld aan een buffervat van 200 of 300 liter voor de productie van sanitair warm water. De warmtepomp vormt de basis voor een hybride opstelling waarin ze wordt gecombineerd met een klassieke warmtebron zoals een condenserende verwarmingsketel. Is de warmtevraag op een bepaald moment hoger dan het beschikbare hernieuwbare warmtevermogen, dan activeert Systeem E+ de klassieke warmtebron. De ingebouwde Energy Analyser kiest altijd de meest voordelige energiebron. Het systeem is bovendien eenvoudig uit te breiden met een thermische zonnecollector. Bijkomende troef van Systeem E+ is een verlaging van het E-peil tot 33 punten.

Meer informatie: www.eriks.nl

Meer informatie:www.renson.be

INSTALLATIE & BOUW | 53

KERKRADE | Leisure Dome

Tekst: Loet van Bergen Beeldmateriaal: Waterval Electro

ELEKTROTECHNISCHE HOOGSTANDJES IN LEISURE DOME

Raymond Waterval van Waterval Electro bv kijkt veel met genoegen terug op het project Leisure Dome in Kerkrade waar zijn bedrijf de elektrotechnische installatie heeft gerealiseerd. “Het was een project dat wij qua omvang nog niet eerder hadden gemaakt. Je praat hierover een gebouw van 16.000 m2, waarin een megabioscoop met 8 zalen, een wokrestaurant met 1.000 zitplaatsen, bowlingbaan (20 banen), kinderspeelparadijs, Glowgolf en Gamestate zijn gevestigd met ieder hun eigen wensen en eisen ten aanzien van de e-installatie.”

Voor dit project is Waterval benaderd door Wijckerveste Adviseurs B.V. waarvoor het bedrijf al meerdere projecten heeft gedaan. “Samen hebben wij met de architect en opdrachtgever, twee jaar voordat de bouw zou starten, de plannen besproken en vervolgens een ontwerp met offerte gemaakt voor de totale e-installatie. De opdrachtgever wist

54 | INSTALLATIE & BOUW

zo al in een vroeg stadium wat een gebouw zou gaan kosten op installatietechnisch gebied.

Uiteindelijk is het project aan ons gegund waarbij we voor de uitvoering met diverse partijen hebben samengewerkt die dezelfde werkwijze hanteren als ons.”

REALISATIE Gestart is het bedrijf met de aanleg van het kanalisatiesysteem waar de leidingen in worden gelegd vanaf de trafo’s naar de verdeelkasten in het gebouw. Er zijn gezien de omvang van het complex en het te verwachten stroomgebruik, drie trafo’s geplaatst: een voor de bioscoop, een voor het

KERKRADE | Leisure Dome

Projectinfo PRO-AIRCO INSTALLEERT ENERGIEZUINIGE KOELINGEN VERWARMINGSINSTALLATIES IN LEISURE DOME

wokrestaurant en een voor de overige gebruikers.

“Daarnaast hebben we in het gebouw aparte verdeelkasten gemaakt voor onder andere de verlichting, klimaatbeheersing en voor de beweegbare stoelen in de bioscoop bij 3D-films.” Bijzonder noemt Waterval de LED-verlichting in het gebouw dat Philips heeft geleverd en Waterval heeft aangelegd. “Het beschikt over alle op dit moment te verkrijgen componenten en is erg milieuvriendelijk.

de bioscoop dat volledig gescheiden is van de verlichting. Hiervoor hebben we multikabels gelegd met diktes tot wel 16 mm². Ook hebben we de CAT6-kabels aangelegd voor het datanetwerk dat door een partner van ons verder is afgemonteerd en ingeregeld. De brandbeveiliging hebben we samen met Ajax Chubbs Varel gedaan. Het pand is voorzien van de zwaarste klasse ontruimingsinstallatie met gesproken woord.”

De gehele lichtinstallatie is in LED uitgevoerd en wordt middels Dali gestuurd. Hiermee kan elke armatuur afzonderlijk worden bediend, zodat de zalen ook gebruikt kunnen worden voor congressen.

Speciaal is ook de verdeelkast van het geluid voor

Inmiddels draait het project tot volle tevredenheid van de gebruikers en komt er op korte termijn een vervolg op de Leisure Dome met de bouw van een springparadijs, detailhandel en indoorsoccer waar Waterval ook bij betrokken is. ❚

Pro-Airco heeft voor het Casino in de Leisure Dome te Kerkrade de complete airco installatie voor het koelen en verwarmen van de ruimten, geleverd en geïnstalleerd.

Een project waarvoor het bedrijf gevraagd is vanwege hun ervaring met grote projecten in zoals winkelketens en monumentale panden. Daarbij is de installatie door Pro-Airco ook geëngineerd volgens de wensen en eisen van de opdrachtgever. Het moest in ieder geval een energiezuinige installatie zijn. Gekozen is voor vier Mitsubishi Heavy Hyper-inverter lucht/lucht warmtepomp met een vermogen van 12.5 kW per stuk in combinatie met 4 cassetteunits in het plafond. Het voordeel van dit model met de Hyper-inverter technologie is dat het efficiënter werkt en de ingestelde temperatuur sneller bereikt wordt. Ook kan dit model blijven verwarmen bij extreme koude buiten, tot wel 15 graden onder nul. Als bijkomend voordeel hebben deze modellen een hoge COP-waarde (de verhouding tussen energieverbruik en opbrengst), wat energiekosten bespaart. Tevens komt deze apparatuur in aanmerking voor de Energie Investering Aftrek. Tegenwoordig levert ProAirco uitsluitend topkwaliteit airconditioning met inverter technologie. De aanschaf is iets hoger, maar verdient zich snel terug, daar het energieverbruik tot 50% lager is.

Tevens wordt het milieu hier ook mee bespaart. Met dit project is het bedrijf 2 weken bezig geweest. De installatie functioneert naar volle tevredenheid van de klant en heeft geleid tot een nieuwe opdracht van Leisure Dome.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER: ONTWERP: CONSTRUCTIE: UITVOERING: E-INSTALLATIE: AIRCO INSTALLATIE CASINO:

Wyckerveste Adviseurs bv.

Widdershoven Architecten Ingenieursbureau Palte bv.

Aannemersbedrijf Jongen bv.

Waterval Elektro BV Pro-Airco

INSTALLATIE & BOUW | 55

energiezuinige en milieuvriendelijke milieuvriendelijke

Voor elk klimaat, apparatuur apparatuur voorzien voorzien hebben wij een adVies op maat! van van kwaliteitslabel kwaliteitslabel a a en en energielabel energielabel a++ a++ Voor elk klimaat,

Voor elk klimaat, wij leveren uitsluitend hebben wij een adVies op maat! standaard

standaard 5 jaar milieuvriendelijke Voor elk klimaat, garantie wij leveren hebben wij een adVies op maat! garantie Wij leveren uitsluitend energiezuinige en uitsluitend

energiezuinige hebben wij een en 5adVies jaar op maat!

apparatuur voorzien energiezuinige en milieuvriendelijke apparatuur voorzien van milieuvriendelijke wij leveren uitsluitend van kwaliteitslabel a apparatuur voorzien energiezuinige en kwaliteitslabel A en energielabel A++ wij leveren milieuvriendelijke uitsluitend a van kwaliteitslabel en energielabel a++ apparatuur voorzien

a++ en energielabel van kwaliteitslabel a

energiezuinige en en energielabel a++

Voor elk klimaat, standaard 5 jaar hebben wij een adVies op maat!garantie

standaard milieuvriendelijke standaard 5 jaar 5 jaar

garantie garantie apparatuur voorzien

van kwaliteitslabel a

en energielabel a++ Voor elk klimaat, Voor elk klimaat, Verkoop, montage, reparatie onderhoud Van airconditioning Verkoop, montage, reparatie enmaat! onderhoudop Van maat! airconditioning hebben wijhebben een adVies wij een open adVies standaard 5 jaar www.pro-airco.nL www.pro-airco.nL garantie Voor elk klimaat, Voor wij elkleveren klimaat, uitsluitend hebben wijhebben een adVies wij een openergiezuinige maat! adVies openmaat!

INSTALLATIE & BOUW Verkoop, montage, reparatie en onderhoud Van airconditioning milieuvriendelijke Voor elk klimaat, Voor wij elk klimaat, leveren uitsluitend wij leveren uitsluitend apparatuur voorzien hebbenVoor wijhebben een adVies wij een op maat! adVies open maat! energiezuinige energiezuinige en elk klimaat, Voor elk klimaat, Verkoop, montage, reparatie en onderhoud Van airconditioning Vennestraat 36j | 2161 LE Lisse | TEL: 0252-420370 | Mob: 06 55696950 www.pro-airco.nL

Verkoop, montage, reparatie en onderhoud Van airconditioning

Vennestraat 36j | 2161 LE Lisse | TEL: 0252-420370 | Mob: 06 55696950 36j | 2161 Lisse | TEL: 0252-420370 Vennestraat 36j | 2161 LE Lisse | TEL: 0252-420370Vennestraat | Mob: 06LE55696950

| Mob: 06 55696950 www.pro-airco.nL

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT

Vennestraat 36j | 2161 LE Lisse | TEL: 0252-420370 | Mob: 06 55696950 www.pro-airco.nL

hebben

van kwaliteitslabel a milieuvriendelijke milieuvriendelijke wijhebben een adVies wij een op maat! adVies op maat! wij leveren uitsluitend wij leveren uitsluitend Verkoop, en montage, reparatie en onderhoud Van airconditioning energielabel a++ apparatuur voorzien apparatuur voorzien Vennestraat 36jenergiezuinige | 2161 LE Lisse | TEL: 0252-420370 | Mob: 06 55696950en www.pro-airco.nL en energiezuinige van kwaliteitslabel van akwaliteitslabel a milieuvriendelijke wij leveren uitsluitend wijmilieuvriendelijke leveren uitsluitend standaard en energielabel en a++ energielabel a++ apparatuur voorzien apparatuur voorzien 5 jaar energiezuinige en energiezuinige en wij leveren uitsluitend wij leveren uitsluitend garantie van kwaliteitslabel van akwaliteitslabel a milieuvriendelijke milieuvriendelijke energiezuinige en energiezuinige standaard en standaard BEL VOORen en energielabel a++ energielabel a++ MEER apparatuur voorzien apparatuur INvoorzien Al meer dan 50 jaar F O R M ATIE 5 jaar 5 jaar milieuvriendelijke milieuvriendelijke 0495 - 45 0095a Uw installatiespecialist van kwaliteitslabel van akwaliteitslabel garantie garantie apparatuur voorzien apparatuur voorzien standaard en standaard a++ en energielabel a++ energielabel WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL van kwaliteitslabel van a kwaliteitslabel a 5 jaar 5 jaar en energielabel a++ energielabel garantie en garantie a++

frankenlaan 3 6419 BT Heerlen 045 - 5717918

WAALWIJK | Dr. Mollercollege en Walewyc-Mavo

OP DE TOEKOMST VOORBEREID

Het nieuwe gebouw van het Dr. Mollercollege en de Walewyc-mavo is installatietechnisch vrijwel gereed. Momenteel worden de puntjes op de i gezet. Wolter & Dros 's-Hertogenbosch heeft voor de nieuwe onderwijslocatie de werktuigbouwkundige installaties gerealiseerd, inclusief een warmte- en koudeopslag (WKO) installatie. Na de zomervakantie van 2014 wordt het pand aan de Olympiaweg in Waalwijk in gebruik genomen. Het scholencomplex is berekend op 1.650 leerlingen, maar het aantal vierkante meters is voldoende om in totaal 1.815 leerlingen te kunnen huisvesten. Het pand is dus op de toekomst voorbereid. â–ş

INSTALLATIE & BOUW | 57

WAALWIJK | Dr. Mollercollege en Walewyc-Mavo

Het nieuwe gebouw, dat twee verschillende scholen onder één dak huisvest, heeft een vloeroppervlak van zo’n 9.930 m2. Het gebouw bestaat uit twee onderwijsvleugels van drie bouwlagen met daartussen centrale functies rondom een atrium voorzien van een sheddak ofwel een dak in de vorm van een zaagtand. In het ontwerp van de school zijn vele duurzame en energiebesparende maatregelen toegepast, ondanks het strakke budget. Denk aan zaken als

'Vanwege de WKO-installatie is er volgens Spek relatief weinig verwarmingsvermogen benodigd' verlichting met aanwezigheidsdetectie, een WKO-installatie en mechanische ventilatie met CO2-sturing. De gehele buitenschil, zowel vloer, gevel als het dakvlak, is bovendien optimaal geïsoleerd tot een Rc-waarde van 5.0.

In juni 2012 is ons het werk gegund op basis van de laagste inschrijving, zegt Eric Spek, projectmanager bij Wolter & Dros. “We zijn vervolgens eind augustus 2012 gestart met de uitvoering. In eerste instantie voorzag het plan in vrijwel standaard installaties voor luchtbehandeling en verwarming met ketels. In het voortraject was echter al de wens voor de aanleg van een WKO-installatie. Uiteindelijk is dan ook de knoop doorgehakt en zijn de plannen aangepast met een inpassing van de WKO-installatie. Aan de ene kant niet geheel logisch, zo zou je kunnen beredeneren, want in periodes met de zwaarste koelbehoefte is de school dicht. Aan de andere kant, een WKO-installatie is uiteraard ook ef-

Projectinfo THERMISCHE EN AKOESTISCHE ISOLATIE In het nieuwe gebouw van het Dr. Mollercollege en de Walewyc-mavo zijn vele duurzame en energiebesparende maatregelen toegepast. Isolatiebedrijf Hanenberg, die zich al meer dan vijftig jaar bezighoudt met het isoleren van leidingen en appendages, heeft de isolatiewerkzaamheden voor rekening genomen in opdracht van zowel Wolter & Dros als het Zuid Nederlands Installatiebedrijf. “We hebben onder meer de CV-leidingen, het change-over systeem en het twincoil systeem geïsoleerd,” vertelt Ron van den Hanenberg. “Ook de bronwaterleidingen en de sanitaire leidingen hebben we geïsoleerd. De sanitaire leidingen zijn zowel thermisch als akoestisch geïsoleerd. Thermische isolatie houdt de warme van het begin naar het eindpunt vast om op die manier het warmteverlies zo veel mogelijk te beperken. En dankzij de akoestische installatie wordt het geluid gedempt dat ontstaat door verplaatsing van het water in de leidingen.”

Een gezond en duurzaam binnenklimaat...

...met een schoon en luchtdicht ventilatiesysteem

www.airprobv.nl

58 | INSTALLATIE & BOUW

Schutweg 9a 5145 NP Waalwijk 0416-652893 info@airprobv.nl

De Luka-leden Airpro en Inatherm zijn al jaren toonaangevend op het gebied van innovatieve ventilatie- en luchtbehandelingsapparatuur. Beide bedrijven leveren een belangrijke bijdrage aan het realiseren van luchtdichte, energiezuinige en inwendig reine luchttransportsystemen.

Vijzelweg 10 5145 NK Waalwijk 0416-317830 sales@inatherm.nl

www.inatherm.nl

WAALWIJK | Dr. Mollercollege en Walewyc-Mavo

fectief aan de warme kant en kan in de winterperiode voorzien in warmte. Uiteindelijk is toch gekozen om in een WKO-installatie te voorzien met gepaarde bronnen van 35 m3, zodat naar verwachting de stookkosten van het pand flink lager zullen uitpakken. Om echter de balans te garanderen, is de mogelijkheid gecreëerd in de zomermaanden koude lucht af te blazen.” Vanwege de WKO-installatie is er volgens Spek relatief weinig verwarmingsvermogen benodigd. “We hebben drie ketels van elk 115 kW geïnstalleerd.”

De luchtbehandeling in het nieuwe pand heeft volgens Eric Spek een capaciteit van 100.000 m3/uur, wat volgens hem relatief hoog is voor een school.

“Alle lokalen zijn in de basis ingeregeld met een minimum ventilatiedebiet.

Op basis van CO2-sturing wordt het ventilatiedebiet al dan niet verhoogd.”

Ook al is Wolter & Dros nog bezig met de laatste puntje, toch kijkt Eric Spek al terug op een goed verlopen project. “Het was zeer goed georganiseerd en vooral ook heel opgeruimd. Het was echt een schone bouw. Dat maken we niet vaak mee. Complimenten wat dat betreft aan de hoofdaannemer. ❚

Projectinfo VIJFTAL LUCHTBEHANDELINGSKASTEN Het nieuwe gebouw van het Dr. Mollercollege en de Walewyc-mavo is voorzien van een vijftal luchtbehandelingskasten van Holland Heating. Een thuiswedstrijd, volgens Kay van Maastricht van Holland Heating. “Veel van onze medewerkers die aan de installaties hebben gewerkt, hebben kinderen op deze school. Dat gaf de opdracht nog extra cachet. Normaal gesproken zouden we de kasten stapelen, maar in dit geval is gekozen voor een buitenopstelling met de kasten naast elkaar. De architect had een bepaalde uitstraling voor ogen en in die visie pasten onze luchtbehandelingskasten eigenlijk niet. We hebben er alles aangedaan om de gevraagde techniek binnen de gewenste afmetingen op het dak te krijgen. En dat is gelukt. De kasten zijn nauwelijks zichtbaar.

Om die geringe hoogte te behouden, is ook de technische ruimte in de kasten opgenomen en dat is niet gebruikelijk. Normaal gesproken worden de schakelkasten separaat tegen de buitenzijde bevestigd. Omdat wij geen systeembouwer zijn, kunnen we relatief eenvoudig dergelijk maatwerk leveren.”

De vijf luchtbehandelingskasten hebben een totale capaciteit van 90.000 m3, verdeeld over vier kasten met een warmtewiel en één met een twincoil. De kasten zijn voorzien van geluiddempers en de versies met warmtewiel scoren een energielabel A en die met de twincoil een B-label. Qua opbouw zijn de kasten vrijwel identiek, alleen de capaciteit is verschillend, variërend van 10.000 tot 20.000 m3 voor de versies met warmtewiel en een capaciteit van 25.500 m3 voor de twincoil.”

INNOVATIEF WAALWIJKS ONDERONSJE LEIDT TOT DUURZAAM SCHOOLGEBOUW

De gehele buitenschil is optimaal geïsoleerd tot een Rc-waarde van 5.0.

Bouwinfo BOUWKUNDIG ARCHITECT Architektenburo Roos en Ros

BOUWBEDRIJF CONSTRUCTEUR

BOUWFYSICA BOUWMANAGEMENT

BRANDVEILIGHEID GELUID EN AKOESTIEK INSTALLATIE ADVIES PROJECTMANAGEMENT W-INSTALLATIES E-INSTALLATIES

WERKZAAMHEDEN

te Oud-Beijerland Wijnen Bouw te Someren Ingenieursburo Maters en de Koning te Roosendaal DGMR Raadgevende Ingenieurs te Arnhem Architektenburo Roos en Ros te Oud-Beijerland Floriaan te Zaltbommel DGMR Raadgevende Ingenieurs te Arnhem Nelissen Ingenieursbureau te Eindhoven Hevo te 's-Hertogenbosch Wolter & Dros te 's-Hertogenbosch Installatiebedrijf en Ingenieursbureau Koldijk te Zwolle Inatherm BV, Waalwijk en Airpro BV, Waalwijk, Holland Heating, van den Hanenberg Isolatiebedrijf

Kenmerkend voor het schoolgebouw zijn de vele duurzame en energiebesparende maatregelen, met name op het gebied van de klimaatinstallatie. De Waalwijkse Luka-leden Inatherm BV en Airpro BV hebben hier een belangrijke bijdrage aan geleverd. Als toonaangevende leverancier van innovatieve en energiebesparende ventilatie- en luchtbehandelingsapparatuur was Inatherm verantwoordelijk voor het selecteren en leveren van alle luchtcomponenten/-appendages, waaronder CAV-regelaars, VAV-regelaars, kleppenregisters, brandkleppen, geluiddempers en plafondroosters. Kenmerkend voor deze componenten zijn de inwendige reinheid en het voldoen aan luchtdichtheidsklasse C. Airpro heeft als specialist in het ontwerpen, produceren en installeren van innovatieve en duurzame luchtbehandelingssystemen alle ronde en rechthoekige luchtkanalen, luchtcomponenten en toebehoren geleverd en geïnstalleerd, met luchtdichtheid en inwendige reinheid als belangrijke thema’s.

Gezamenlijk doel van Inatherm en Airpro was het realiseren van een luchttransportsysteem dat voldoet aan luchtdichtheidsklasse C en de hoogste inwendige reinheidsklasse volgens ISO 8502-3. Deze norm, onderdeel van de nieuwe reinheidsprocedure van de Luka, wordt gebruikt om te meten in welke mate het luchtkanalensysteem inwendig al dan niet vervuild is. Door het inwendig schoon houden van de luchtkanalen en componenten wordt het ontstaan en verspreiden van ziektekiemen tegengegaan. Door de aansluitingen van de kanalen en componenten vanaf de fabriek, tijdens transport en opslag, tot na de installatie afgedekt te houden, kan het kanaalsysteem uiteindelijk schoon en stofvrij worden opgeleverd. Daarnaast was het ruimschoots behalen van luchtdichtheidsklasse C bij de persproef volgens het Luka Systeemcertificaat wederom een bevestiging van het toepassen van luchtdichte Airpro luchtkanalen en Inatherm luchtappendages volgens de LAR (www.luka.nl).

INSTALLATIE & BOUW | 59

NIEUWEGEIN | Living Space Experience

ONTDEK DE VOORDELEN VAN

EEN COMFORTABEL GEBOUW Een woonkamer of kantoorruimte die op tijd aangenaam warm is, verlichting die actief is als er iemand aanwezig is of zonwering die zich afhankelijk van het weer of tijd vanzelf aanpast. Geweldig, als comfort zo eenvoudig vanzelfsprekend wordt. Om dit in de praktijk zelf te ervaren heeft Busch-Jaeger een experience center ingericht waarin u dit kunt ontdekken en beleven.

60 | INSTALLATIE & BOUW

NIEUWEGEIN | Living Space Experience

De inrichting van deze Living Space Experience is duidelijk gericht op beleving. Bezoekers wandelen er door ruimtes die als woonkamer, slaapkamer of keuken zijn ingericht. Niet de producten van ABB en Busch-Jaeger staan er centraal, maar wel de manier waarop zij het leven aangenamer maken. De techniek speelt zich in deze belevingsruimte achter de wanden af. De aan-

'Een bezoek aan de Living Space Experience valt prima te combineren met het bezichtigen van de rest van het Home Trade Center' dacht van de bezoekers gaat in de eerste plaats naar het comfort, de sfeer en de veiligheid die zij met de producten kunnen creëren. Zij kunnen zelf via touchpanels of iPads verlichting en jaloezieën sturen. Deze toepassingen zijn niet alleen geschikt voor huiseigenaren, maar juist ook in andere gebouwen zeer goed toepasbaar.

De Living Space Experience bevindt zich in het Home Trade Center te Nieuwegein. Het experience center is een initiatief van ABB in de Benelux. Dit is de lokale vertegenwoordiging van het wereldwijde ABB-concern, marktleider op het gebied van energie- en automatiseringstechnologieën. Centraal staan de domoticaproducten en -toepassingen die het bedrijf onder de merknaam Busch-Jaeger voert. In een aantal ruimtes krijgt de bezoeker hiervan een gedetailleerd beeld en kan hij de voordelen van gebouwautomatisering zelf beleven.

Living Space is de naam voor de marktbenadering van ABB voor de producten en oplossingen van Busch-Jaeger. Deze is vooral gericht op woningbouw en utiliteit om tegemoet te komen aan intelligente en gebruiksvriendelijke controle over de (elektrotechnische) functies in huis en bedrijfsgebouwen. Hierbij wordt er ingespeeld op belangrijke thema’s als comfort, veiligheid, design en energie-efficiëntie.

Een bezoek aan de Living Space Experience valt prima te combineren met het bezichtigen van de rest van het Home Trade Center. Dit is een professionele en inspirerende omgeving van circa 40.000 m² die wordt ingevuld door leveranciers en adviseurs op het gebied van meubels, verlichting en accessoires. Meer dan 150 interieuraanbieders tonen hier hun collecties, trends en noviteiten. In dit platform voor de interieurbranche in Nederland heeft de Living Space® Experience een prominente plek gekregen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 61

ROTTERDAM | De Rotterdam

VERTICALE STAD AAN DE MAAS 62 | INSTALLATIE & BOUW

ROTTERDAM | De Rotterdam

De Rotterdam is met zo’n 160.000 vierkante meter vloeroppervlak het grootste gebouw van Nederland. Het gebouw aan de Wilhelminapier wordt in de volksmond ook wel een verticale stad genoemd met winkels, kantoren, fitness, parkeren, restaurants, cafés, een hotel en appartementen. Techniplan Adviseurs en Roodenburg Installatie Bedrijf hebben gezamenlijk de technische installaties ontworpen en geïnstalleerd, volledig afgestemd op de bouwkundige situatie en de veelzijdige gebruikseisen voor het gebouw.

De Rotterdam is integraal duurzaam ontworpen en stoot 50 procent minder CO2 uit dan een traditioneel gebouw. Het ontwerp, de vergunningen en aanbesteding van de werken zijn namens de ontwikkelcombinatie MAB en OVG verzorgd door Techniplan Adviseurs en Valstar Simonis. Na de aanbesteding heeft Roodenburg samen met Techniplan Adviseurs het bestek geschreven van alle gebouwinstallaties voor het kantoor- en hotelgedeelte en de onderliggende plintdelen met publieke, restauratieve en commerciële functies. Vervolgens hebben beide partijen ook de opdracht gekregen voor de realisatiefase. Tot en met de oplevering zijn ze bij het project betrokken

'Het ontwerp van het gebouw heeft een transparante opbouw met veel glas. Dat betekent veel koelvraag, terwijl de verdiepingshoogte van 3,40 meter zeer beperkt is voor de omvang' geweest. “Het ontwerp van het gebouw heeft een transparante opbouw met veel glas. Dat betekent veel koelvraag, terwijl de verdiepingshoogte van 3,40 meter zeer beperkt is voor de omvang,” zegt projectleider Henk Andeweg van Techniplan Adviseurs. “Met een standaard systeem kwamen we niet weg.”

MAASWATER Techniplan heeft voor de gebiedsontwikkeling van de Wilhelminapier onder meer de mogelijkheden onderzocht om De Rotterdam op een collectief energiesysteem voor de gehele Wilhelminapier aan te sluiten. Door de grote afmetingen van het gebouw bleek een individuele installatie de meest economische keuze voor het project, waarbij gebruik wordt gemaakt van het langsstromende Maaswater. Een soortgelijk concept is door Techniplan eerder al ontwikkeld voor nabij gelegen projecten en in 2007 gewaardeerd met de ingenieursprijs ‘De Vernufteling’. Het systeem maakt op een slimme manier gebruik van het relatief koele Maaswater in het voorjaar, de herfstperiode en de winter. In de zomer wordt indirect met maaswater gekoeld via een efficiënte koelmachine.

Andeweg: “Voor het beperken van het lokaal benodigd koelvermogen hebben we de architect bij het ontwerp van de gevel geadviseerd om te spelen in het ontwerp met glas, (soort, percentage en bedrukking) en vinnen aan de gevel, en via Smart Design juist voldoende passieve zonwering te realiseren.” Het installatieontwerp is volgens Andeweg vormgegeven met in het achterhoofd een zo optimaal mogelijk verhuurbaar vloeroppervlak.

“Zo hebben we bijvoorbeeld de schachtruimte buiten de constructieve kern weten te houden. Bij uitwerking van het definitief ontwerp naar het bestek is de expertise van Roodenburg ingezet om een optimalisatie in ontwerp en uitvoerbaarheid te verkrijgen.” ►

Projectinfo ISOLEREN VAN LEIDINGEN EN APPENDAGES Isolatiebedrijf Hanenberg heeft in De Rotterdam kilometers aan leidingen en appendages geïsoleerd. “Isoleren van installaties doen we al meer dan vijftig jaar, maar het isoleren van de leidingen en appendages in De Rotterdam vormde toch wel een bijzonder project,” vertelt Ron van den Hanenberg. “En dan doel ik met name op de omvang van het werk en de korte uitvoeringsperiode. Met een oppervlakte van 160.000 m2 is De Rotterdam op dit moment het grootste gebouw van Europa. We hebben in opdracht van Roodenburg Installatie Bedrijf zowel de W-installatie als de sanitaire installatieleidingen geïsoleerd. We zijn ongeveer anderhalf jaar met gemiddeld acht personen aan het werk geweest. Gemiddeld, met pieken en dalen, want we waren immers afhankelijk van de bouwstroom. Dankzij onze gestroomlijnde organisatie met circa vijftig eigen medewerkers kunnen we heel snel schakelen en opschalen waar nodig.”

INSTALLATIE & BOUW | 63

Beheer en controle op de kwaliteit van drinkwater, zwemwater en proceswater... ...voor ons vanzelfsprekend, voor u een hele zorg minder Bureau de Wit is o.a. gespecialiseerd in: •

•

• •

Risico analyse, advies en inspecties tijdens ontwerp- en bouwfase Monstername t.b.v. onderzoek Legionella en bacteriologische betrouwbaarheid Opstellen Legionella beheersplan Training legionellapreventie

Ga voor meer informatie naar www.bureaudewit.nl of bel 036 536 74 20.

Bureau de Wit heeft een eigen laboratorium, dat ISO 17025 geaccrediteerd is door de Raad van Accreditatie (RvA) en geregistreerd onder nummer L349. Onze medewerkers bezoeken jaarlijks 20.000 bedrijven voor monstername, inspecties en keerklepcontrole. Onze adviesafdeling met professionele dienstverleners adviseert en begeleidt bij

Met Bureau de kiest u voWit or kennis, erv aring en kwalite it!

het ontwerp en aanleg van drinkwaterinstallaties, voert inspecties uit en is gespecialiseerd in het uitvoeren van risico analyses en het opstellen van Legionella beheersplannen.

Voor het adviseren op het gebied van legionellapreventie zijn wij KIWA gecertificeerd conform BRL 6010, onder certificaatnummer K53245.

TELEVISIEWEG 32 | 1322 AL ALMERE | TEL 036 536 74 20 | FAX 036 536 64 39 | INFO@BUREAUDEWIT.NL

www.bureaudewit.nl

Ook in ‘De Rotterdam’

ERIKS Building Services leidt projecten in goede banen ERIKS heeft ruime ervaring met grote projecten, zoals nieuwbouw of renovatie van kantoorgebouwen, scholen, ziekenhuizen en datacenters. Deze projecten bestaan veelal uit levering van kunststof leidingsystemen, afsluiters en process control componenten voor CV-, koel-, sprinkler-, drinkwater- en persluchtsystemen.

Deze systemen worden veelal projectmatig ingekocht. ERIKS is hier volledig op ingericht. Wij adviseren u vakkundig over materiaaleigenschappen, verbinding- en installatietechnieken en duurzame oplossingen. Over uw speciale logistieke wensen kunnen goede afspraken worden gemaakt. www.eriks.nl

ERIKS bv | Postbus 280 | 1800 BK Alkmaar | T (072) 514 18 11 | E leidingsystemen@eriks.nl

ROTTERDAM | De Rotterdam

Projectinfo TIJDELIJKE KLIMAATBEHEERSING OPSCHALEN Volgens Michel Bouwman van Roodenburg Installatie Bedrijf zat de uitdaging bij De Rotterdam hem vooral in de grootte van het project en de logistiek. “We hebben zo’n 80 tot 85 procent van de installaties gemaakt en waren in piekperiodes met wel 150 mensen tegelijk op het werk, inclusief onderaannemers. In de parkeergarage hebben we sprinkler- en ventilatievoorzieningen aangebracht en ter plekke van de commerciële ruimtes zijn uitsluitend basisvoorzieningen aangebracht, zodat huurders of kopers zelf later de gewenste installaties kunnen aanbrengen. Vanaf de zevende verdieping begon het grote repeterende werk in de torens. In de kantoortoren

'In de hoteltoren hebben we fancoil-units geplaatst en de E-installaties uitgebreid met een elektronisch toegangssysteem voor de kamers' hebben we DID-units aangebracht en gekoelde waterleidingen aangelegd, alsmede de E-installaties en een brand-, ontruimings- en sprinklerinstallatie.

In de hoteltoren was het aandeel sanitair groter vanwege de badkamers, hebben we fancoil-units geplaatst en de E-installaties uitgebreid met een elektronisch toegangssysteem voor de kamers. Tevens wordt hier het automatisch klimaat geregeld op basis van het boekingsysteem. Als een kamer is geboekt, wordt het klimaat opgeschaald van basis naar comfort. In de appartementen tot slot hebben we ook weer de basisvoorzieningen gemaakt qua lucht en water.”

Het primaire doel van de samenwerking tussen Techniplan Adviseurs en Roodenburg Installatie Bedrijf was om de uitgangspunten en wensen van de opdrachtgever en gebruikers te kunnen waarborgen én in de uitvoering via korte communicatielijnen en via de inzet van moderne communicatiemiddelen een goed stuurbaar realisatieproces te hebben. “Daardoor was het ook mogelijk om kordaat te reageren op wijzigingen in de plattegronden die door de opdrachtgever tijdens de uitvoering nog werden doorgevoerd,” stelt Henk Andeweg. Michel Bouwman vult aan: “Dat was mede te danken aan het uitvoerige voorbereidingstraject en de grote aandacht naar sparing- en instortvoorzieningen. Ook was het een van de eerste projecten waarbij op een doordachte manier is gewerkt ter voorkoming van legionellavorming tijdens de bouw.” ❚

De bouwplanning van De Rotterdam diende ook in de wintermaanden geen achterstand op te lopen. Om ook in die perioden de werkzaamheden doorgang te kunnen laten vinden, heeft Andrews Sykes tijdens de bouw de tijdelijke klimaatbeheersing verzorgd. “Op het dak van toren west en midden hebben we vier grote fancoil units geplaatst met een vermogen van elk 300 kW,” vertelt Edwin de Jel, projectmanager van Adrews Sykes.

“In plaats van oliegestookte kachels, hebben we de units aangesloten op de stadsverwarming, waardoor fors op de energiekosten is bespaard.

Met luchtslangen zijn de units aangesloten op de kanalen in het gebouw, zodat de verdiepingen gelijkmatig opgewarmd werden. Vanwege de extreme winter van 2013 hebben we wel in het plintgebouw nog oliegestookte kachels moeten bijzetten om te voorkomen dat de waterleidingen zouden bevriezen.” De Rotterdam is opgebouwd met anhydrietvloeren, die in het werk zijn gestort. “Op het moment dat de vloeren werden betegeld, mocht het vochtgehalte in de vloeren niet hoger zijn dan 0,5%. Om dat te bereiken hebben we tevens kleine ontvochtigers geplaatst, alsmede grote condensdrogers en ventilatoren om de vloeren versneld te kunnen drogen.

Tevens hebben we metingen uitgevoerd en rapporten opgesteld ten aanzien van het vochtgehalte.”

VOORKOMEN VAN LEGIONELLA-BESMETTING Als onafhankelijk adviesbureau en laboratorium voor voedselveiligheid, waterveiligheid en plaagdierbeheersing is Bureau de Wit door opdrachtgever bouwfonds MAB in de arm genomen om legionellavorming in de drinkwaterinstallatie van De Rotterdam te voorkomen.

“Goed advies en begeleiding tijdens de ontwerpfase en in het bouwtraject is van levensbelang om legionella-vorming te bestrijden, stelt Thijs Brekelmans, manager waterveiligheid van Bureau de Wit. “Legionalla-vorming komt echt niet alleen voor in verouderde installaties, maar legionellabacteriën kunnen ook groeien in nieuwe leidingen. De installaties kunnen nog zo goed functioneren, als er in de bouwfase bijvoorbeeld te vroeg druk op de drinkwaterleidingen wordt gezet, kan er legionella-vorming optreden, omdat het water in de leidingen lange tijd stil staat. Nadat het water op het systeem is gezet, zijn wekelijks de tappunten gespoeld om groei van legionellabacteriën geen kans te geven. We hebben de drinkwatervoorziening in het voortraject installatietechnisch aan een risicoanalyse onderworpen en een beheersplan opgesteld. Gedurende de uitvoering hebben we tevens inspecties uitgevoerd. Aangezien het drinkwater in Rotterdam vooral in de zomerperiode met een vrij hoge temperatuur wordt aangeleverd, is drinkwaterkoeling toegepast. En dat is vrij uniek. Het systeem is in staat om in kritische periodes het drinkwater terug te koelen, zodat verder opwarmen tot boven de 25 graden Celsius wordt voorkomen.”

INSTALLATIE & BOUW | 65

Holland Heating, technology you can trust

Holland Heating B.V. - Zanddonkweg 7a, 5144 NX Waalwijk Tel. 0416 685555 - info@hollandheating.nl - www.hollandheating.nl

WIE ZIJN WIJ ?

AL RUIM 40 JAAR MARKTLEIDER OP HET GEBIED VAN VERHUUR VAN AIRCONDITIONING, VERWARMING, ONTVOCHTIGING EN VENTILATIE AAN DE ZAKELIJKE MARKT Met onze producten en diensten ondersteunen wij onze klanten bij de uitdagingen die zij in de dagelijkse praktijk tegenkomen. Of het nu gaat om een geplande situatie of een noodgeval, wij zorgen ervoor dat het zo snel, deskundig, professioneel en kostenbesparend mogelijk wordt opgelost.

AIRCO & CHILLERS

VERWARMING & BOILERS

DROGING & VENTILATIE

24/7 SERVICE

0800 5200200

andrewssykes.nl

ROTTERDAM | De Rotterdam

Projectinfo KUNSTSTOF LEIDINGDELEN VOOR SPRINKLERSYSTEEM ERIKS werd door De Groot Installatiegroep benaderd om de levering van de componenten voor de sprinklerinstallaties in De Rotterdam voor haar rekening te nemen. Voor de sprinklertoepassingen worden polypropyleen leidingdelen gebruikt. Het pakket buizen en fittingen, geleverd door ERIKS, draagt de naam aquatherm red pipe (voorheen Firestop). De grootte van dit project omvat qua volume zo'n 50 kilometer aan buizen en 40.000 fittingen.

Corrosie in brandblussystemen brengt het risico met zich mee dat sprinklerinstallaties haperen, juist wanneer ze nodig zijn. Lekken bij de verbindingen verhogen de installatie- en onderhoudskosten. Het red pipesysteem voorkomt beide en heeft een hoog veiligheidsniveau vanwege zijn vlamdovende eigenschappen.

Eriks werd door De Groot Installatiegroep benaderd om de levering van de componenten voor de sprinklerinstallaties in De Rotterdam voor haar rekening te nemen.

Voor de productie van deze leidingen wordt fusiolen® PP-R FS gebruikt. Bij de ontwikkeling is rekening gehouden met de wensen van de installateur.

Het systeem is gemakkelijk te verwerken door middel van polyfusie(mof) lassen, waardoor geen afdichtingen of lijmen benodigd zijn.

Aquatherm red pipe PP-R (Polypropyleen) FS is een buis met glasharde inlage. Brandklasse B1 volgens DIN4102-1 (vlamdovend), sprinklerkeuren VdS, LPCB en FM, hoge isolatiewaarde, kleine uitzettingscoëfficiënt, grote beugelafstanden, beperkt UV-bestendig. Drukklasse: PN12,5. Het leveringsprogramma omvat buizen t/m ø125 en een compleet fittingenprogramma.

• STEIGERS

• HOOGWERKERS

• BOUWLIFTEN

• LADDERLIFTEN

• HOGEDRUKREINIGERS

• LADDERS – TRAPPEN

VRAAG DE UITGEBREIDE CATALOGUS AAN VIA WWW.XTRA-MATERIEEL.NL

WWW.XTRA-MATERIEEL.NL VERHUUR Delftweg 114d 3043 NB Rotterdam

VERKOOP T 010 - 462 00 10 F 010 - 462 00 11

VAN BOUWSTOFZUIGERS TOT MINIGRAVERS Gedurende de bouw van De Rotterdam heeft hoofdaannemer Züblin regelmatig bij verhuurbedrijf Xtra Materieel, eveneens uit Rotterdam, aangeklopt voor materieel. “We zijn een algemeen verhuurder, een generalist, en hebben een zeer breed assortiment aan materieel,” vertelt Erik Westerhof van Xtra Materieel. “Voor project De Rotterdam hebben wij bouwstofzuigers, hogedrukreinigers, heaters, elektrische palletwagens en een elektrische heftruck verhuurd aan Züblin. De bouwstofzuigers werden onder meer ingezet voor het opzuigen van grof vul en weer ander type zuigers werden gebruikt om overtollig water weg te zuigen. De betreffende heaters zijn indirect gestookt met een rookgasafvoer om tijdens het bouwen het gebouw op te warmen.”

Xtra Materieel heeft een compleet verhuurprogramma van hoogwerkers en minigravers tot generatoren, ontvochtigers, bouwliften en rol- en gevelsteigers. “We hanteren tevens een ‘All Inclusive Rent’-principe, waarbij montage, demontage, transport en verzekering bij de verhuurprijs is inbegrepen.” Xtra Materieel is bovendien dealer van Kärcher en verkoopt ook werkkleding, ladders, trappen en aluminium steigers.

INSTALLATIE & BOUW | 67

ADVERTORIAL | Tonzon Thermokussens

OPMERKELIJK EFFECT TONZON THERMOSKUSSENS BIJ KASSA GROEN

Het opmerkelijke effect van het TONZON Thermoskussen op de temperatuur van de vloer was onlangs te zien bij VARA Kassa Groen. Voor het programma Kassa Groen heeft de VARA opnames gemaakt in een woning in Utrecht waarvan de bewoner niet helemaal tevreden was over het effect van de traditionele wol-isolatie onder zijn plankenhouten vloer. Om te zien of TONZON Thermoskussens een beter effect geven, zijn enkele banen wol verwijderd en is een Thermoskussen geplaatst in een van de lege banen.

68 | INSTALLATIE & BOUW

ADVERTORIAL | Tonzon Thermokussens

Met een infraroodcamera is te zien dat wol-isolatie de vloer warmer maakt, maar te zien is ook dat de baan die is geĂŻsoleerd met Thermoskussen nog veel warmer is. Hier straalt de vloer dus meer warmte uit naar boven en dat is waar het bij vloerisolatie omgaat. Hoe warmer de vloer hoe prettiger het wooncomfort en hoe minder energie nodig is om dit wooncomfort te handhaven. TONZON maakt het grootste verschil.

droog, zelfs de muren, hoewel er onder het zeil een laagje water stond.

TONZON claimt al jaren dat haar Thermoskussens de vloer het warmst maken, warmer zelfs dan de lucht vlak boven de vloer. â?š

Onder de vloer is te zien dat de wol-isolatie goed aansluit tussen de balken en tegen de muur. De wol is eerst gedroogd voor een eerlijke vergelijking. Voordat

'Onder de vloer is te zien dat de wol-isolatie goed aansluit tussen de balken en tegen de muur' de proef werd genomen, is de aardbodem bedekt met TONZON Bodemfolie. Dit stevige zeil remt behalve het vocht ook radioactieve radongas dat uit de bodem ontsnapt. Vaak zijn condensdruppeltjes te zien onder tegen de Bodemfolie.

Het drogende effect van deze aanpak was onlangs te zien bij RTL. Eerst werd een super vochtige kruipruimte gefilmd. Twee weken later was alles

Toelichting op de infraroodfoto: De spijkers waarmee de planken in de balken zijn geslagen zijn te zien als donkere puntjes. In de baan zonder isolatie zijn zelfs de noesten in de planken te zien.

Hier heeft het hout een hogere dichtheid waardoor de warmte beter wordt geleid.

INSTALLATIE & BOUW | 69

TECHNIEK | BIM

DE BOUW- EN INSTALLATIESECTOR STAAT OP DE DREMPEL VAN EEN NIEUW TIJDPERK BIM doet haar intrede. De eerste partners, opdrachtgevers en gebouwbeheerders vragen er nú al om. BIM staat voor Building Information Modeling. Het is een werkwijze waarbij alle betrokken partijen samenwerken: architect, constructeur, installateur, aannemer én de opdrachtgever/beheerder.

Maar hoe werkt BIM? Dit legt Rudi Beerenpoot van Schouten Techniek uit. “Centraal staat een virtueel 3D-model van het gebouw. Het BIMteam werkt dit eerst in de computer uit, waardoor knelpunten vroegtijdig aan het licht komen en vooraf in samenspraak kunnen worden opgelost. Wij werken sinds anderhalf jaar met BIM en het biedt essentiële voordelen. Zodra er in het 3D-model een leiding wordt getekend die iets anders raakt, bijvoorbeeld een andere leiding of een bouwkundig object, krijgt de tekenaar een foutmelding. Alleen dit bespaart al aanzienlijke faalkosten. Met BIM zijn alle details vooraf bekend, zelfs het niveau waarmee het geluid van een ventilatie-unit via een rooster in de ruimte komt. Doordat de werkelijke situatie wordt getekend (‘as build’) ontstaat er tevens meteen een beheermodel: de perfecte basis voor het meerjarenonderhoudsplan. Kortom met BIM krijg je een hogere bouwkwaliteit, minder (faal)kosten en nóg grotere klanttevredenheid door de brug die wordt geslagen tussen techniek en opdrachtgever,” aldus Beerenpoot.

BETROKKENHEID Het succes van BIM hangt volgens Beerenpoot af van de bereidheid van alle betrokken partijen

zowel de bouwers als de toeleveranciers om BIM te toe te passen. “Momenteel is het zo dat bij veel leveranciers hun producten nog niet BIM Ready zijn. Zodra dat is afgerond, kunnen de componenten gemakkelijk in BIM worden geïntegreerd.” En stap in die richting is inmiddels gezet door het projectplan van UNETO-VNI dat geaccordeerd is door installateurs en industrie.

Het akkoord wordt gezien als een belangrijke doorbraak voor BIM in de installatiesector. Het plan voorziet in een uitbreiding van de ETIMclassificatiestandaard voor technische producten met aanvullende parameters die nodig zijn voor reken- en tekentoepassingen. Daarmee wordt het mogelijk om op een uniforme manier 3D-productinformatie tussen partijen en tussen verschillende softwareplatforms uit te wisselen.

Dit is een belangrijke voorwaarde voor integraal werken, wat als speerpunt wordt gezien voor de sector.

VERWACHTINGEN BIM zal pas over vijf jaar breed worden toegepast in de bouw- en installatiesector. Het aandeel installateurs dat in Nederland een of meer projecten met BIM werkt, ligt momenteel op negen procent. Deze bevindingen blijken uit onderzoek onder E- en W-installateurs van BouwKennis voor de Marketing Score Card Trends & Ontwikkelingen Installatie. Daarnaast is bekendheid en gebruik van BIM hoger onder E-installateurs dan onder W-installateurs.

Hoewel beide groepen verwachten dat BIM pas over vijf jaar breed zal worden toegepast, denkt men dat BIM zeker niet te complex is voor de

70 | INSTALLATIE & BOUW

bouw. Opmerkelijk is dat 84% van de W-installateurs nog nooit van BIM heeft gehoord of wat het inhoudt. Verder blijkt uit het onderzoek dat installateurs vooralsnog echter vooral volgend zijn en een afwachtende houding aannemen.

Van de E-installateurs werkt op dit moment 9% voor één of meerdere projecten met BIM. Van de W-installateurs heeft 6% voor minmaal een paar projecten ervaring opgedaan met BIM. Van de E-installateurs heeft ruim zeven op de tien nog nooit van BIM gehoord of weet niet wat het inhoudt. Bij W-installateurs geldt dit zelfs voor ruim acht op de tien. Het gebrek aan ervaring met BIM ligt overigens voor het overgrote deel bij kleinere installateurs. Van de (middel)grote installateurs blijkt namelijk dat 32% inmiddels in meer of mindere mate werkt met BIM. Dit verschil komt enerzijds doordat grotere opdrachtgevers en aannemers steeds vaker de eis stellen dat de installateur met BIM werkt. Anderzijds zal BIM bij kleinere trajecten waarschijnlijk nooit geïmplementeerd worden waardoor een bepaald type installateur nooit met BIM zal gaan werken. ❚

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.installatieenbouw.nl?

Neem dan contact op met Roel de Bruijn: T +31 (0)495 450095 E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

Wie doet wat zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek.

U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

INSTALLATIE & BOUW

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers aan de installatiebranche

Wat doet u eigenlijk?

Voor â‚Ź 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook!

Bel of mail Roel de Bruijn voor alle informatie over een vermelding in het vaktijdschrift Installatie & Bouw: T +31 (0) 495 450095 r.debruijn@louwersuitgevers.nl

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

WIE DOET WAT

AIRCONDITIONING

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

BREEDVELD & SCHRODER AIRVEK Hongkongstraat 10 3047 BS ROTTERDAM T..................................................................+31 (0)10 4376766.

E info@airvek.nl W www.airvek.nl

Postbus 60121 1320 AC ALMERE T..................................................................+31 (0)36 5350756.

E info@breed.nl W www.breed.nl

GRONDBORINGEN / WATERBEHANDELING

FLIERMAN TECHNIEK

Holterweg 112 7427 RB DEVENTER T..................................................................+31 (0)570 510090.

E info@fliermantechniek.nl W www.fliermantechniek.nl

BRANDBEVEILIGING HOMETEC ZUID

Burg. Loefenstraat 19 6155 KA PUTH-SCHINNEN T..................................................................+31 (0)46 4752585.

E info@hometeczuid.nl W www.hometeczuid.nl

HERTEK

ISOLATIEBEDRIJF W. VAN DEN HANENBERG BV

Altenaweg 20C 5145 PC WAALWIJK T................................................................. +31 (0)416 675380.

E info@hanenberg.nl W www.hanenberg.nl

Postbus 10209 6000 GE WEERT T..................................................................+31 (0)495 584111.

E info@hertek.nl W www.hertek.nl

DATAKABEL

KREMER BV INSTALLATIETECHNIEK

Postbus 101 7040 AC ‘S-HEERENBERG T..................................................................+31 (0)314 662445.

E info@kremer.nl W www.kremer.nl

TONZON BV

Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T..................................................................+31 (0)53 4332391.

E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

KLIMAATBEHEERSING

E-WORKS Cobaltstraat 18 2718RM ZOETERMEER T..................................................................+31 (0)79 3631120.

E info@e-works.nl W www.e-works.nl

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV

Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T..................................................................+31 (0)348 473434 F..................................................................+31 (0)348 472294.

E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

ALKLIMA BV

Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T..................................................................+31 (0)78 6150000.

E info@alklima.nl W www.alklima.nl

Nemo Groep

NEMO GROEP Marconiweg 5 3442 AD WOERDEN T..................................................................+31 (0)6 24668484.

E info@nemogroep.nl W www.nemogroep.nl

VERKERK GROEP

Postbus 49 3330 ZWIJNDRECHT T..................................................................+31 (0)78 6107850 E info@verkerk.com W www.verkerkgroep.nl

GEBOUWBEHEERSYSTEEM

REDLINK BV Nijverheidsweg 2 3751 LP BUNSCHOTEN T..................................................................+31 (0)33 2980926 E info@redlink.nl W www.redlink.nl

72 | INSTALLATIE & BOUW

PROMTEG

Westerwerf 22a 1911 JA UITGEEST T..................................................................+31 (0)88 6571200.

E info@promteg.nl W www.promteg.nl

AMBRAVA B.V. / SAMSUNG KLIMAATBEHEERSING

Postbus 4300 7320 AH APELDOORN T..................................................................+31 (0)55 5277777 E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

KLIMAATBALANS

Postbus 220 3440 AE WOERDEN T..................................................................+31 (0)348 434934.

E info@klimaatbalans.nl W www.klimaatbalans.nl

WIE DOET WAT

TECHNISCH INSTALLATEUR

MENERGA ENERGY-SYSTEMS

Veerpolder 31a 2361 KX WARMOND T..................................................................+31 (0)71 3012412.

E info@menerga.nl W www.menerga.nl

BETTINK REGELTECHNIEK Jacob Catsstraat 48 3771 GL BARNEVELD T..................................................................+31 (0)342 701064.

E info@bettinkregeltechniek.nl W www.bettinkregeltechniek.nl

SANITAIR

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES

Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T..................................................................+31 (0)475 568117.

E info@homij.nl W www.homij.nl

VAN GALEN KLIMAATTECHNIEK BV

Postbus 59201 3008 PE ROTTERDAM T..................................................................+31 (0)10 4878800.

E info@vangalen.com W www.vangalen.com

KOUDETECHNIEK

PLIEGER B.V. Postbus 10 5300 AA ZALTBOMMEL T..................................................................+31 (0)418 682682.

E info@plieger.nl W www.plieger.nl

TECHNISCH ADVIESBUREAU

Specialisten in Installatietechniek

I-COMMIT

Edelweisstraat 5 5241 AH ROSMALEN T..................................................................+31 (0)73 5231410.

E info@i-commit.nl W www.i-commit.nl

De nieuwe generatie koudetechniek.

HAMAPO BV

De Waterman 6 5215 MX ‘S-HERTOGENBOSCH T..................................................................+31 (0)73 6565747.

E info@hamapo.nl W www.hamapo.nl

GALJEMA BV Elektronicaweg 2 2628 XG DELFT T..................................................................+31 (0)15 8889800.

E galjema@galjema.nl W www.galjema.nl

KUIJPERS

Postbus 121 5700 AC HELMOND T..................................................................+31 (0)492 578600.

E info@kuijpers.nl W www.kuijpers.nl

Techval bv

VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK

Spoorstraat 14 4001 CN TIEL T .................................................................+31 (0)344 634884 E info@vankempen-tiel.nl W www.vankempen-tiel.nl

Technische installaties

HALMOS BV Wassenaarseweg 30 2596 CJ DEN HAAG T..................................................................+31 (0)70 3468300.

E info@halmos.nl W www.halmos.nl

TECHVAL

Hoolstraat 4a 5391 KM NULAND T..................................................................+31 (0)73 5321197.

E info@techval.nl W www.techval.nl

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T 011 605540 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

REGELTECHNIEK

cold& safe

VELD KOELTECHNIEK

Marchulzenweg 26 7141 BP GROENLO T..................................................................+31 (0)544 461771.

E info@veld.nl W www.veld.nl

LIFTSYSTEMEN

TECHNISCH HANDELSBUREAU RENSA BV Postbus 84 6940 BB DIDAM T..................................................................+31 (0)316 296485.

E info@rensa.nl W www.rensa.nl

UNICA BODEGRAVEN BV

Postbus 83 2410 AB BODEGRAVEN T..................................................................+31 (0)172 644144.

E info@unica.nl W www.unica.nl

TECHNISCHE PRODUCTEN

M i t s u b i s h i

e l e v a t e s

MITSUBISHI ELEVATOR EUROPE

y o u

Postbus 235 3900 AE VEENENDAAL T.................................................................+31 (0)318 586 586.

E info@mitsubishi-liften.nl W www.mitsubishi-liften.nl

TECHNIPLAN ADVISEURS B.V. Postbus 8280 3009 AG ROTTERDAM T..................................................................+31 (0)10 4562311.

E info@techniplan.nl W www.techniplan.nl

ABB

Postbus 104 6710 BC EDE T..................................................................+31 (0)318 669315.

E info@nl.abb.com W www.abb.com

INSTALLATIE & BOUW | 73

WIE DOET WAT

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

VENTILATIE

POST LUCHTKANALEN BV

ACO

Edisonstraat 36 7006 RD DOETINCHEM T..................................................................+31 (0)314 368301 E info@aco.nl W www.aco.nl

ACHTERBERG LUCHTTECHNIEK Amerikastraat 8 5171 PL KAATSHEUVEL

Huisbergenweg 8 5249 JR ROSMALEN T..................................................................+31 (0)73 6487030 E info@postluchtkanalen.nl W www.postluchtkanalen.nl

VERLICHTING

T..................................................................+31 (0)416 280199.

E info@altmontage.nl

AVEDKO BV

W www.altmontage.nl

ETALOID VERLICHTINGSTECHNIEK

Postbus 74 3300 AB DORDRECHT T..................................................................+31 (0)78 6333444.

E info@avedko.nl W www.avedko.nl

Postbus 241 2130 AE HOOFDDORP T..................................................................+31 (0)23 5616226.

E info@etaloid.nl W www.etaloid.nl

ALDES BENELUX BV Veem 3 6909 DZ BABBERICH

BRINKMANN & NIEMEYER MOTOREN BV

T..................................................................+31 (0)316 243222

Postbus 50 7390 AB TWELLO T..................................................................+31 (0)571 276900 E info@bnmotoren.nl W www.bnmotoren.nl

E info@aldesbenelux.com

WOLFS VERLICHTING BV

W www.aldes.nl

Postbus 1155 6460 BD KERKRADE T..................................................................+31 (0)45 5410900.

E info@wolfs.nl W www.wolfs.nl

BUVA

BTL LUCHTTECHNIEK

Postbus 262 2990 AG BARENDRECHT T..................................................................+31 (0)180 697500 E info@buva.nl W www.buva.nl

Neerloopweg 53 4814 RS BREDA................................. +31 (0)76 5427637.

E info@bltluchttechniek.nl W ww.btlluchttechniek.nl

COX GEELEN Emmastraat 92 6245 HZ EIJSDEN T..................................................................+31 (0)43 4099500.

E info@coxgeelen.nl

JACOSOL NEDERLAND BV

Veldzigt 42 3454 PW DE MEERN T..................................................................+31 (0)30 6622050 F..................................................................+31 (0)30 6621841 E info@grbverlichting.nl W www.grbverlichting.nl

VLOERWARMING

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS

Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T..................................................................+31 (0)76 5794191.

E info@flir.com W www.flir.nl

GRB VERLICHTING

W www.coxgeelen.nl

Westrak 210 1771 SV WIERINGERWERF T..................................................................+31 (0)22 7604747 E info@jacosol.nl W www.jacosol.nl

WTH VLOERVERWARMING Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T..................................................................+31 (0)78 6510640.

E info@wth.nl W www.wth.nl

ZONWERING

MEERCOX LUCHTKANALEN TECHNISCHE UNIE

Postbus 900 1180 AX AMSTELVEEN T................................................................. +31 (0)20 5450345 E info@technischeunie.com W www.technischeunie.com

74 | INSTALLATIE & BOUW

Afrikastraat 18

ZISCO BENELUX VOF

6014 CG ITTERVOORT

Marsstraat 32 4105 JL CULEMBORG T.................................................................+31 (0) 345 511511.

E info@ziscobenelux.eu W www.ziscobenelux.eu

T..................................................................+31 (0)475 567222.

E info@meercox.nl W www.meercox.nl

Uit voorraad leverbaar, milieuvriendelijk en halogeenvrij Eldra - kabeloplossingen die passen Als toonaangevende kabelproducent heeft Eldra een naam hoog te houden op het gebied van innovatieve kabeloplossingen. Al 50 jaar ontwikkelt en produceert Eldra uitgekiende, projectspecifieke kabels en bedradingssystemen die zorgen voor perfecte verbindingen.

www.eldra.nl

T +31 (0)475 566 767 | verkoop@eldra.nl

Een nieuwe dimensie in dimmen.

Busch-Dimmer® LED. Led’s voor een nieuwe definitie van licht. Vooral voor het besparen van energie. De Busch-Dimmer® is speciaal ontwikkeld voor het dimmen van moderne retrofit-leds, maar is ook geschikt voor halogeen(spaar)lampen.

Bekijk de nieuwe dimensie in dimmen op www.BUSCH-JAEGER.nl

www.BUSCH-JAEGER.nl

De toekomst begint nu.