Installatie & Bouw NL 06 2015 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 6

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. IN S TA L L AT I E ENB OUW.NL

NU MMER 6 2015

THEMA DATA-INSTALLATIES | ZORGCENTRUM HUIZE ROSA NIJMEGEN | METROPOOL AMSTERDAM STADSKANTOOR VENLO | THEMA VLOERVERWARMING | ZWEMBAD DE IJSSELSLAG NUNSPEET

The strong combination of technology and trust Systemair en Holland Heating fuseren Systemair is fabrikant en leverancier van energiezuinige ventilatoren & accessoires, luchtverdelingsproducten & brandbeveiliging, compacte WTWunits en standaard & op-maat-gemaakte luchtbehandelingsunits. Vanaf 1 november vormen Systemair en Holland Heating samen één bedrijf. De beide locaties Harderwijk en Waalwijk blijven behouden en de naam Holland Heating zal voortbestaan als merknaam. In de fabriek in Waalwijk worden de bekende Holland Heating luchtbehandelingsunits geproduceerd, waaronder de HHFlex en de HHCompact. Het meest complete én meest flexibele assortiment in ventilatie en klimaatbeheersing is vanaf nu verkrijgbaar bij één bedrijf: Systemair.

Harderwijk · Tel: 0341 - 439 100 Waalwijk · Tel: 0416 - 685 555 Systemair B.V. · info@systemair.nl · www.systemair.nl

CIAT L Y S U S T A I N A B

voor al uw duurzame oplossingen CIAT is een internationaal bedrijf met een lange geschiedenis; reeds sinds 80 jaar is CIAT totaalleverancier van klimaatapparatuur. CIAT heeft zichzelf sindsdien gevestigd als Europese leider op het gebied van airconditioning, luchtbehandeling, koeling, warmte-uitwisseling en verwarming door middel van duurzame energie. De CIAT Groep ontwikkelt en produceert producten en totaaloplossingen voor o.a. kantoren, hotels, gezondheidszorg, winkels en industrie. De oplossingen die door CIAT worden ontwikkeld en geproduceerd, kenmerken zich door een hoge energie-efficiëntie, uitstekende kwaliteit van het binnenklimaat en comfort voor de gebruikers.

L I V E

Neemt u gerust contact met ons op voor het volledige programma en een passend advies.

LBK/WTW

L I V E

Watergekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1400 kW

Ventilatorconvectoren

P U R E L Y

L I V E

W E L L

Luchtgekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1350 kW

CIAT Nederland B.V. • Annie M.G. Schmidtweg 229 • 1321 NA Almere Tel. 036 - 533 25 87 • Fax 036 - 533 25 97 • info@ciat.nl • www.ciat.nl

www.ciat.com

Neem alleen genoegen met de beste! Kies voor de Rolux 5G! Voortborduren op wat je hebt is niet altijd de beste keuze. Zeker niet als er betere alternatieven zijn. Daarom dagen wij u uit om de Rolux 5G te installeren! • Slim en slank design • Eenvoudige installatie • Optimale prestatie • Verkrijgbaar in verlengde uitvoering

Nieuw! Inclusief slimme kunststof dakbeschotbeugel voor nog meer installatiegemak!

Ubbink, dat werkt wel zo makkelijk! www.rolux5g.nl

UITGAVE

Voorwoord

De toekomst van de stad bestaat al Transformatie en herbestemming hebben de toekomst. Dat bepleiten steeds meer architecten. Door karakteristieke, vervallen panden, jonge monumenten en industrieel erfgoed nieuw leven in te blazen, blijft waardevol erfgoed behouden voor toekomstige generaties. Bovendien dragen de architecten zo bij aan een duurzame(re) samenleving. Bij transformaties en herbestemming is het de kunst om gebruikskwaliteit, comfort en energieverbruik naar een optimaal niveau te tillen, terwijl het karakter van het pand wordt behouden. De installaties spelen hierin een belangrijke rol. Door de verlichting te vervangen door duurzame LED’s, door de installatie van zonnepanelen en door slimme warmte- en koudeopwekking, kunnen flinke energiesprongen worden gemaakt. Dit blijkt onder andere bij de transformatie van ‘Toren Overhoeks’, het oude hoofdkantoor van Shell Research aan de noordoever van het IJ, tot A’DAM Toren: een multifunctionele toren met een observatiepunt, hotel, club, kantoren voor de creatieve en muziekindustrie en diverse horeca, waaronder een ronddraaiend restaurant. De bouw van de 22 verdiepingen tellende A’DAM Toren staat volledig in het teken van duurzaamheid. Overal in het pand is LED-verlichting voorzien. Een WKO-systeem zorgt voor de verwarming en koeling van het gebouw. En een windvaan op de hoogste verdieping zorgt voor overdruk, waarmee de lokale luchtbehandelingskast wordt gevoed. Een tweede voorbeeld is het project ‘Transformatie Janskerkhof 2-3a tot onderwijscentrum’. In januari 2016 neemt de rechtenfaculteit van de Universiteit Utrecht haar intrek in het monumentale complex aan het Janskerkhof, dat afgelopen 2,5 jaar grondig is gerenoveerd. Zeven historische panden – waarvan de oudste dateert van 1246 – zijn hierbij samengevoegd tot één onderwijscentrum met studieplaatsen, werkgroepruimtes, collegezalen en een informatiecentrum. Aan de buitenzijde is het authentieke karakter van de panden zoveel mogelijk behouden, maar binnenin heeft een ware metamorfose plaatsgevonden. De gebouwen zijn volledig gestript en opnieuw ingedeeld. Zowel bouwkundig als installatietechnisch. Hierdoor kunnen de panden weer jarenlang vooruit. Naast transformatieprojecten vindt u in deze editie van Installatie en Bouw magazine een groot aantal sprekende nieuwbouwprojecten, zoals de nieuwbouw van appartementencomplex De Makroon in Amsterdam, het Stadskantoor in Venlo en de Openbaar Vervoer Terminal (OVT) in Arnhem. Ik wens u weer veel leesplezier!

Lieke van Zuilekom-Bousema

INSTALLATIE & BOUW | 5

INSTALLATIE & BOUW

Vaktijdschrift & website over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 2 • nummer 6 • 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE EN COÖRDINATIE Lieke van Zuilekom

REDACTIETEAM

Lieke van Zuilekom, Loet van Bergen, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils en Sjoerd Meuleman

BLADMANAGER

Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Gorinchem Vreugdenhil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

Veilig en zorgeloos wonen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

ADVERTENTIES

Amsterdam A'DAM Toren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Online aanleveren: www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 495 45 00 95 E traffic@louwersuitgevers.nl

Heeft u volledig inzicht in uw gebouwprestaties?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Amsterdam VUmc.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Amsterdam Hotel Krasnapolsky.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Partnership belangrijker dan ontwerptools. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

ABONNEMENTPRIJS

€ 63,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 95

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

THEMA DATA-INSTALLATIES Professionele airco’s: maximale zekerheid in de serverruimte.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 ROC Mondriaan en parkeergarage Santrijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Installeren van datanetwerken: goed, snel en zonder flauwekul. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Notebooks en tablets voor buiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION

Venlo Stadskantoor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Nijkerk Hoofdkantoor Vreugdenhil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Nunspeet Zwembad De IJsselslag.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Kort nieuws.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 VSK 2016: ‘Kennis omhoog, verbruik omlaag’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Erembodegem Belcolade. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Dordrecht Kinepolis bioscoop.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

E studio@louwersuitgevers.nl

Amsterdam De Makroon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

DRUKWERK

Arnhem OVT... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Vlissingen Battery Storage AES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

Inhoud

x 86

102

115

THEMA GRONDBORINGEN Grondboringen: weten waar wat zit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Utrecht Janskerkhof Utrecht.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Nijmegen Zorgcentrum Huize Rosa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Productpresentatie Nest. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

THEMA NOODSTROOM Noodstroom: niet te missen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Zekerheid garanderen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Rotterdam Rudolf Steiner College. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. INS TAL L AT IE E NB O U W. NL

NU M M E R 6 2 015

THEMA VLOERVERWARMING Vloerverwarming wint steeds meer terrein.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 ‘Sterk in levering op maat’ .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Amsterdam Koopman International.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Amsterdam Kuehne + Nagel Schiphol.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 THEMA DATA-INSTALLATIE | ZORGCENTRUM HUIZE ROSA NIJMEGEN | METROPOOL AMSTERDAM STADSKANTOOR VENLO | THEMA VLOERVERWARMING | ZWEMBAD DE IJSSELSLAG NUNSPEET

Coverbeeld: E-TEC Power Management uit Oudkarspel installeert noodstroomcentrales op maat. fotograaf: Ferry Kesselaar

Amsterdam Metropool. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Veghel Hoofdkantoor Vanderlande. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

Wie doet wat?. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

INSTALLATIE & BOUW | 7

GORINCHEM | Vreugdenhil

Nieuwbouw melkpoederfabriek Vreugdenhil Dairy Foods vroeg om snelheid en creativiteit

UITVOERING IN BOUWVOLGORDE Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Cofely en KE Fibertec

In Gorinchem is onlangs de nieuwe melkpoederfabriek van Vreugdenhil Dairy Foods opgeleverd. De nieuwbouw is pal naast de oude fabriek gerealiseerd, die tevens blijft doorgaan met het produceren van alles wat met melkpoeders en zuivelingrediënten te maken heeft. Dankzij de uitbreiding kan Vreugdenhil Dairy Foods de te verwachten marktvraag en het melkaanbod beter opvangen. De nieuwbouw is uitgevoerd door een bouwteam met aannemer Bouwbedrijf De Vries en Verburg als coördinerende partij. RoosRos Architecten sloot in november 2013 aan bij het bouwteam en heeft het architectonisch ontwerp van IV-Groep uitgewerkt in een technisch ontwerp. Ook installateur GEA was al in een vroeg stadium betrokken. Begin 2014 sloten Cofely West Nederland BV en Cofely West Industrie BV bij het team aan, voor de engineering en uitvoering van respectievelijk de gebouwgebonden installaties en de utilities.

mer De Vries en Verburg en installateur GEA Process Engineering waren al met de uitvoering gestart. We hebben ontzettend moeten improviseren en veel ad hoc moeten beslissen, om het bouwtempo te kunnen volgen. Zo zijn we in januari 2014 direct gestart met de aanleg van het vuilwatersysteem, dat we middels een fieldengineering hebben uitgevoerd. Vervolgens zijn we gestart met de rest van de engineering. Hiervoor hebben we het basisontwerp van ingenieursbureau Iv-Industrie gebruikt.”

IMPROVISEREN

Om het project enigszins bij te kunnen benen, koos Cofely ervoor om met haar installaties de bouwvolgorde te volgen en om niet naar de procesdelen te kijken, vertelt Lucas. “Dit hebben we tot januari/februari 2015 volgehouden, daarna zijn we in processen gaan opleveren.” Cofely West Nederland

Robert Lucas, rayonmanager bij Cofely West Industrie kijkt terug op een bijzonder project. “We zijn ten opzichte van een regulier project en ten opzichte van onze bouwpartners relatief laat bij het project betrokken”, vertelt hij. “Aanne-

8 | INSTALLATIE & BOUW

GORINCHEM | Vreugdenhil

BV heeft in het project onder andere de water-, vuilwater- en hemelwaterafvoeren, de HVAC-installaties, de brandbeveiligings- en data-installatie en alle bijbehorende regeltechniek verzorgd, vertelt hij, evenals alle hoofdvoedingen, verdelers en de licht- en camera-installaties. Cofely West Industrie BV was verantwoordelijk voor de leidingen voor de ijswater- en stoomdistributie, de proceswater- en persluchtinstallatie en de voorzieningen voor gas, stikstof, loog en zuur en havenwater.

BREEAM-MAATREGELEN “Het project betreft een BREEAM-project”, vertelt Lucas. “Met name de koelinstallatie gooit hierin hoge ogen. In het pand wordt veel warmte gegenereerd door de droogtoreninstallatie en de hotroom, waarin de temperaturen kunnen oplopen tot respectievelijk 75˚C en 200˚C. Met de restwarmte van deze ruimtes kan een groot deel van het pand worden verwarmd.” Voor de koeling in de droogtoren worden verschillende technieken aangewend, vertelt hij. “Allereerst bieden we de gelegenheid aan de fabriek om voordelig havenwater uit de nabijgelegen Merwede als koelwater te gebruiken. In de zomermaanden, als dit water onvoldoende koud is, wordt de koude uit het proceswater en de ijswater-koelmachine gebruikt. Door warmte en koude tussen de verschillende ruimtes uit te wisselen, wordt nergens energie verspild. Een zeer energiezuinige oplossing dus.”

Projectinfo PLUG-AND-PLAY AANLEVEREN Al jaren is Aldonk Plaatwerkindustrie een vaste leverancier van Cofely. Ook voor de nieuwe melkpoederfabriek van Vreugdenhil Dairy Foods in Gorinchem heeft het bedrijf de nodige support geleverd. “We hebben een groot aantal beugels, steunen en montageplaten, maar ook RVS-piping, kokers ten behoeve van de luchtbehandelingskanalen en kabelgeleidingsprofielen geleverd”, vertelt Ewout Barth van Aldonk Plaatwerkindustrie. “Kortom, een heel divers gamma, in ook nog eens tientallen verschillende uitvoeringen en behoorlijke aantallen. Mede doordat wij een korte levertijd kunnen garanderen, zijn we al jaren een trouwe leverancier aan Cofely. Bovendien zijn alle producten volledig prefab aangeleverd, zodanig dat het een kwestie was van plug-and-play op locatie voor wat betreft de installatie.”

OP MAAT “In het project is constant gezocht naar oplossingen, zowel in systemen als in maatvoering”, vertelt Lucas. Michel Roobol, hoofd verkoop bij onderaannemer KE Fibertec, dat de luchtverdeelslangen in het project realiseerde, kan hierover meepraten. “Om de snelheid in het project te houden, hebben wij onze installaties op basis van beschikbaarheid in de betreffende ruimtes gemonteerd. Een grote uitdaging hierbij was dat we constant moesten inspelen op de installaties en toebehoren van onze neveninstallateurs, die al gereed waren. Afhankelijk van de behoefte en de beschikbare montageruimte hebben we een luchtverdeelsysteem op maat geëngineerd. In totaal hebben we 550 meter luchtverdeelslang geleverd, met RVS of standaard aluminium ophanging.” Per ruimte is gekeken naar wat voor proces er speelde, vertelt hij. “Aan de hand van dit proces hebben wij de type systemen bepaald. Hierin is voor de proceskoeling vaak gekozen voor verdringing. In de ruimtes waar operators aanwezig zijn, is gekozen voor een systeem waarbij verdringing wordt gecombineerd met een inducerend uitblaaspatroon; hetzij in de vorm van nozzles, hetzij in de vorm van gelaserde gaatjes.” Naast de reguliere luchtverdeelslangen heeft KE Fibertec een compleet reservepakket samengesteld, dat in geval van onderhoud kan worden aangesproken. ›

Aldonk is volgens Barth geen voorraadhoudende partij. “Op basis van de vraagspecificatie zetten wij de productie in gang. We produceren volledig in eigen beheer. Dat maakt dat we korte levertijden kunnen garanderen, ideaal ook voor een project als Vreugdenhil. Die korte levertijden hanteren we ook in specifiek maatwerk, een grote kracht van ons. We zijn met name sterk in maatwerk van plaatwerk. Zo zijn we volop actief in de sectoren offshore, industrie en equipement en lessenaarsbouw.”

INSTALLATIE & BOUW | 9

Van Leeuwen Stainless : betrouwbaar en compleet

www.vanleeuwen.com

Aldonk Plaatwerkindustrie: vakmensen met hart voor hun werk

STOFAFZUIGING & FILTRATIE STOFAFZUIGING & FILTRATIE VRAAG NAAR ONZE CATALOGUS STOFAFZUIGING & FILTRATIE

Aldonk

VRAAG NAAR ONZE CATALOGUS VRAAG NAAR ONZE CATALOGUS

PLAATWERKINDUSTRIE

www.aldonk.nl

Nederman www.nederman.com

België

www.nederman.com

Nederland

www.nederman.com Nederman b.v. Nederman b.v. n.v. Nederman n.v. Nederman België Nederland www.nederman.com Bergensesteenweg 181, Wiekenweg 33, België Nederland Nederman b.v. Wiekenweg 33 1600 Sint-Pieters-Leeuw 3815 Nederman KL Amersfoort Bergensesteenweg 181n.v. Nederman n.v. 22 50, Nederman b.v. Bergensesteenweg 181, 33, Tel.: +32 2 334 Tel.: +31Wiekenweg 33 298 81 22, 1600 Sint-Pieters-Leeuw 3815 1600+32 Sint-Pieters-Leeuw 3815 KL Amersfoort Bergensesteenweg 181, Wiekenweg 33, KL Amersfoort Fax: 2 334 22 51 Fax: +31-33 201 12 10 Tel.: +32 2 334 22 50, Tel.: +31 KL 33 298 81 22, Sint-Pieters-Leeuw 3815 Amersfoort E-mail: sales@nederman.be E-mail: sales@nederman.nl Tel: +32 2 334 1600 22 50 Tel: +31 33 298 81 22 Fax: +32 +32 22 334 334 22 22 50, 51 Fax: +31-33 201 81 12 22, 10 Tel.: Tel.: +31 33 298 Fax: +32 2 334Fax: 22 +32 51sales@nederman.be Fax: 33 201 12 10 E-mail: E-mail: sales@nederman.nl 2 334 22 51 Fax: +31-33 201 12 +31 10 E-mail: sales@nederman.be E-mail: sales@nederman.nl E-mail: sales@nederman.be E-mail: sales@nederman.nl

Van Leeuwen Stainless is een toonaangevende voorraadhoudende leverancier van roestvaststalen buizen, buisprofielen, fittingen en flenzen. Wij maken onze levering compleet met een breed aanbod aan diensten zoals zagen, slijpen, merken

en verpakken tot aan keuringen en metallurgisch advies. Van Leeuwen Stainless is onderdeel van de Van Leeuwen Buizen Groep, een internationaal opererende groothandel met meer dan 40 vestigingen verspreid over de hele wereld.

Van Leeuwen Stainless B.V. Industrieweg 26 4153 BW Beesd T: +31 345 687777 E: sales.stainless@vanleeuwen.nl

GORINCHEM | Vreugdenhil

Projectinfo AFZUIGING VAN EXPLOSIEGEVAARLIJKE POEDERS In zowel de vitaminestortruimte als in de verpakkingsruimte van de nieuwe melkpoederfabriek van Vreugdenhil Dairy Foods is kans op explosiegevaar als gevolg van stofontwikkeling. Nederman Nederland heeft beide ruimtes voorzien van een ATEX-gecertificeerde ontstoffingsinstallatie, die het stof bij de bron afzuigt.

Om alle werkzaamheden goed en snel tot een goed einde te brengen, had het bedrijf regelmatig overleg met de projectleider van Cofely, vertelt Roobol. “Onze hoofdmonteur heeft alle werkzaamheden op de bouw van A tot Z begeleid. Hij heeft letterlijk iedere slang in handen gehad en was onze oren en ogen op de bouw. In zijn werkzaamheden werd hij ondersteund door één van onze werkvoorbereiders, die speciaal voor dit project een werkplek op de bouw kreeg toegewezen. Bovendien kregen we ruimte ter beschikking waar we onze materialen konden opslaan en waar onze monteurs aanpassingen aan de rails konden verrichten. Dit heeft zeker bijgedragen aan een soepele uitvoering.”

VOORGESCHREVEN IN BESTEK KE Fibertec werd vijf jaar geleden al door adviseur Iv-Industrie benaderd, die op dat moment bezig was met het voorontwerp van de melkpoederfabriek en een betrouwbare leverancier zocht voor de textiele luchtkanalen. “We hebben jarenlange ervaring in de levensmiddelensector (HACCP) en zijn onder andere leverancier voor FrieslandCampina”, vertelt Roobol. “Reden voor Iv-Industrie om ons uit te nodigen voor een presentatie. Dit heeft erin geresulteerd dat onze luchtverdeelslangen zijn voorgeschreven in het bestek, dat vervolgens door Cofely is overgenomen.”

AANPASSINGEN “Na gunning van de opdracht hebben we voor Cofely een advies gemaakt op basis van diameters, lengten en luchthoeveelheden, omdat aan het begin van het project nog onduidelijk was wat de precieze indeling en functie van iedere ruimte was. De type ophanging, de uitblaaspatronen, de montagemogelijkheden en dergelijke zijn later in het traject bepaald, toen steeds meer informatie beschikbaar kwam.” Altijd een uitdaging bij dit soort projecten is de montage van de luchtslangsystemen, vertelt hij. “Wij zitten altijd aan het eind van het traject, wat inhoudt dat ruimtes vaak al zijn ingericht en het bijna onmogelijk is overal nog bij te kunnen, zonder af te wijken van de geldende veiligheidsvoorschriften. Dit was ook het geval in de melkpoederfabriek. Bovendien bleken tijdens het project de platte werktekeningen die we hadden ontvangen, niet altijd toereikend. ›

De units zijn voorzien van persluchtreiniging op de filters en met behulp van een frequentieregelaar wordt te allen tijde het juiste afzetdebiet gegarandeerd. Het leidingwerk is uitgevoerd in roestvaststaal en geaard. Op die manier wordt het optreden van statische elektriciteit voorkomen. “De filterunits zijn voorzien van een vlamdovende explosie-ontlastklep om, in geval van een explosie, de optredende druk op een gecontroleerde manier naar buiten af te voeren, zonder dat daarbij vlammen ontstaan”, vertelt Sander van der Vuurst van Nederman Nederland. “Een ATEX-terugslagklep in de aanzuigzijde voorkomt bovendien dat de drukgolf de ruimtes kan bereiken.” De unit in de vitaminestortruimte is van het type MJC mini en heeft een capaciteit van 1.500 m³, het exemplaar in de verpakkingsruimte is met een capaciteit van 4.500 m³ groter gedimensioneerd. Beide units zijn volgens Van der Vuurst qua opbouw nagenoeg identiek, alleen heeft de versie in de verpakkingsruimte nog een additionele draaisluis. “Het afgezogen product wordt hierbij in zakken van 25 kilogram afgevoerd”, zegt hij tot besluit.

ROESTVASTSTALEN BUIZEN, FITTINGEN EN FLENZEN Ten behoeve van de nieuwe melkpoederfabriek van Vreugdenhil Dairy Foods in Gorinchem heeft Van Leeuwen Stainless in opdracht van Cofely kilometers aan RVS-buizen en een groot aantal fittingen en flenzen geleverd. “Het overgrote deel van deze materialen komt in aanraking met voeding, in dit geval melk”, zegt Marco de Kreij, accountmanager van Van Leeuwen Stainless. “Daarom is nagenoeg alles op verzoek van de klant uitgevoerd in RVS.” Aan de hand van de specificaties heeft Van Leeuwen Stainless samen met Cofely een totaalpakket samengesteld met buizen variërend in diameter van 19 tot 406 millimeter en allerhande typen fittingen en flenzen. “Het bouwterrein was te klein om alle materialen in een keer af te leveren en daarom hebben we de leveringen op afroep gedaan. Een goed samenspel en overleg met Cofely hebben deze leveringen tot een succes gemaakt.” Van Leeuwen Stainless is een voorraadhoudende handelsonderneming en onderdeel van de Van Leeuwen Buizen Groep. “We hebben ruim 2.500 ton RVSbuizen, fittingen en flenzen op voorraad in Beesd”, zegt De Kreij. “Niet alleen voor onze klanten in Nederland, maar ook voor klanten in het buitenland. Onze zusterondernemingen uit onder andere Zwijndrecht, Deventer, Engeland, Turkije, België, Frankrijk, Polen en Tsjechië putten ook allemaal uit deze voorraad.”

INSTALLATIE & BOUW | 11

“Water is ons element, Pompen onze kracht” Analyse Selecteren Hydrauliek Aandrijftechniek Geoptimaliseerde werking Service

TECHNIEKWEG 16 - 18 4207 HD, GORINCHEM T +31 - (0)183 622 212 INFO@HOMAPOMPEN.NL WWW.HOMAPOMPEN.NL

Luchtverdeling zonder tocht?

KE Fibertec biedt u de oplossing!

KE Fibertec is dé specialist in het ontwerpen, adviseren, leveren, installeren en onderhouden van textiele luchtverdeelslangen. KE Fibertec beschikt over zeven vakkundige en gekwalificeerde montage teams. EM551, EM552 en EM553 in Broad

KE Fibertec heeft een eigen wasserij voor het reinigen van de textieleluchtverdeelslangen, waardoor schonelucht blijft gewaarborgd.

Meer weten over tochtvrije luchtverdeling? Kijk op www.ke-fibertec.nl

H ET PAD NAAR CR EATIVITE IT De natuur brengt onze zintuigen tot leven. Ze is de bron van creativiteit en welzijn. Breng de natuur naar binnen en zie de positieve invloed op motivatie en productiviteit. Ontdek de Equal Measure® Collection.

A Foundation For Beautiful Thinking.

Edisonweg 11 3291 CK Strijen T: 078 - 674 8888 F: 078 - 674 4621 info@ke-fibertec.nl

beautifulthinkers.com

2015 campaign_95x130_NL.indd 1

17/11/2015 11:55:29

GORINCHEM | Vreugdenhil

Bouwinfo Niet alle processen en installaties stonden op de werktekeningen vermeld, waardoor we tijdens de uitvoering nog aanpassingen hebben moeten doorvoeren. Ook werden soms nadat wij onze luchtverdeelslangen hadden ingemeten, nog wijzigingen doorgevoerd of installaties toegevoegd, waar wij weer op moesten anticiperen. Gelukkig beschikken we hiertoe over een atelier, waarin onze custom made systemen nog konden worden vermaakt, evenals de reservesystemen die één-op-één uitwisselbaar zijn in geval van onderhoud.” ❚

OPDRACHTGEVER Vreugdenhil Dairy Foods ARCHITECT RoosRos Architecten INGENIEUR Iv-Industrie UITVOERING De Vries en Verburg INSTALLATIES Cofely West Industrie BV, GEA Process Engineering, Aldonk Plaatwerkindustrie, Van Leeuwen Stainless, Nederman, Homa Pompen, Maat Transport, Kapp Nederland, Endress + Hauser, KE Fibertec Benelux, Systemair, Rexcom

Projectinfo Projectinfo VAN GIETIJZEREN NAAR RVS POMPEN In het oorspronkelijk bestek voor de nieuwe melkpoederfabriek van Vreugdenhil Dairy Foods stonden gietijzeren pompen voorgeschreven. Aan de hand van het bestek en het beoogde eindresultaat wist Homa Pompen de opdrachtgever te overtuigen om RVS-pompen te gaan toepassen. “Aquafix Milieu, sinds jaar en dag een goede relatie van ons, heeft ons gevraagd ons licht te laten schijnen op het bestek”, vertelt Peter ter Veer van Homa Pompen. “Aangezien er een melkoplossing met een lage pH-waarde door de leidingen wordt verpompt, vonden wij de toepassing van gietijzeren pompen niet echt geschikt. Melk is goed voor elk, dus ook voor de ontwikkeling van bacteriën”, zegt Ter Veer met een lach. Homa Pompen heeft aan de hand van het bestek en de leidingweerstandsberekeningen een dertiental RVS-pompen geselecteerd. “Samen met Cofely en Aquafix Milieu hebben we de opdrachtgever een passende oplossing aangedragen. Vanuit drie separate pompputten wordt het afvalwater verpompt naar een verzamelput die in extreme situaties 800 m3/uur moet kunnen verpompen richting de zuivering. Dat vraagt het nodige vermogen van de pompen in de verzamelput. Tevens hadden we te maken met een vast gegeven, een bestaande persleiding met een diameter van slechts 250 millimeter. Door een optimale samenwerking tussen alle betrokken partijen, en een goede planning van Cofely, hebben we het gehele project tot een goed einde weten te brengen. Net voor Koningsdag 2015 zijn we overgegaan tot het testen van de installaties.”

TRANSPORT EN OPSLAG De grote pipe spools die Cofely West Industrie heeft gebouwd voor de nieuwe melkpoederfabriek van Vreugdenhil zijn door Maat Transport vanaf de verschillende productielocaties al dan niet via tussenstops naar de site in Gorinchem getransporteerd. Daar bleef het overigens niet bij. “We hebben in diverse gevallen ook de tijdelijke opslag geregeld en hebben diverse pipe spools direct on site ingehesen”, zegt Jeroen van Hemert van Maat Transport. “Vanuit de productielocatie van Cofely West Industrie in Dordrecht hebben we de pipe spools getransporteerd naar onder andere de Röntgen Technische Dienst, industrieel reiniger en vervolgens naar Vreugdenhil, soms met tijdelijke opslag op onze opleggers. We beschikken over negentig trekkende eenheden en 150 getrokken eenheden. Op die manier kunnen we gebruikmaken van wisseltrailers, waarbij de beladen opleggers als tijdelijke opslag kunnen fungeren om vervolgens op afroep just-in-time te leveren en te lossen. We zijn huistransporteur van Cofely West Industrie en voeren dagelijks met diverse type voertuigen (al dan niet met autolaadkraan) verschillende transporten uit. Ons doel is om de volledige transporten logistieke activiteiten van onze opdrachtgevers uit handen te nemen (het zo genoemde 4PL-concept). De werkzaamheden voor Cofely West Industrie vormen daar een mooi voorbeeld van. Gedurende de periode dat Cofely West Industrie met de uitvoering bezig was, stonden wij stand-by voor transport en opslag van hun producten.”

INSTALLATIE & BOUW | 13

HEAT TRANSFER ENGINEERS

DE ENGINEERS VAN KAPP HOREN BIJ DE BESTE EN MEEST INNOVATIEVE OP HET GEBIED VAN WARMTEOVERDRACHT. WE LEVEREN WARMTEWISSELAARS IN IEDERE INDUSTRIE, IN IEDERE UITHOEK VAN DE WERELD.

MEER WETEN?

MC2015-018

WWW.KAPP.NL

Verbeter uw productie-, logistieke en onderhoudsprocessen met de automatiseringsoplossingen van Endress+Hauser. De perfecte combinatie van topkwaliteit instrumentatie ĂŠn onze expertise in projectmanagement, fieldbusengineering, systeemintegratie, service en training helpen u de productiviteit te verbeteren en de kosten te verlagen. Onze oplossingen maken we voor u op maat, zodat u ervan bent verzekerd dat elk stukje van de puzzel precies past. www.nl.endress.com/solutions

Endress+Hauser BV Postbus 5102 1410 AC Naarden

Automation solutions van Endress+Hauser.

Tel. (035) 695 86 11 info@nl.endress.com www.nl.endress.com

GORINCHEM | Vreugdenhil

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Kapp Nederland

TWEE PLATENWISSELAARS IN ÉÉN FRAME De systemen ten behoeve van de warmteoverdracht in de nieuwe melkpoederfabriek van Vreugdenhil Dairy Foods waren al grotendeels uitgeëngineerd alvorens Kapp Nederland bij het project werd betrokken. “Een werkwijze die een beetje ongewoon is voor ons”, zegt Gerard van de Graaf van Kapp Nederland. “Normaliter worden we al vroegtijdig bij een project betrokken.” Toch stond Cofely open voor de optimalisaties die Kapp Nederland alsnog wist te bereiken. Aanvankelijk was het idee om vier temperatuurtrajecten in één frame op te nemen, verduidelijkt Van de Graaf. “We zijn echter in staat geweest de opdrachtgever te overtuigen van een alternatief en hebben de applicatie opgesplitst in twee frames, met ieder twee temperatuurtrajecten. Dat brengt in aanvang misschien iets hogere kosten met zich mee, maar is temperatuurtechnisch een beter alternatief waardoor uiteindelijk een besparing in de bedrijfskosten ontstaat. Het koelen met koud condensaat en havenwater

vraagt een langere plaat dan koelen met ijswater. Door deze twee temperatuurstrajecten te splitsen, hebben wij zowel voor het koelen met ijswater als voor het koelen met koud condensaat en havenwater de meest ideale warmtewisselaar kunnen ontwerpen. Ons voorstel paste keurig in de reeds uitgedachte lay-out van Cofely, waarna we eenvoudig technisch overeen zijn gekomen. De warmtewisselaars hebben nu een zo compact mogelijk ontwerp en zijn qua regelbaarheid en onderhoud ook nog eens uiterst toegankelijk. De warmtewisselaars zijn uitgevoerd met een roestvaststalen binnenwerk in een RVS bekleed stalen frame. Het project is volgens Van de Graaf vrij soepel verlopen. “Er zat voldoende ruimte in het leveringstraject, en dat is niet altijd het geval. Op het laatste moment werd het afleveradres nog wel gewijzigd. In plaats van op het bouwterrein dienden we de units op een tussenopslag af te leveren. Om de units te lossen is een kraan benodigd, dus moesten we snel schakelen. Kapp is daar flexibel in, het leverde verder geen problemen op.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 15

GORINCHEM | Vreugdenhil

Tekst: Roel van Gils

Verregaande integratie  De Rockwell Automation besturingssystemen van de nieuwe melkpoederfabriek van Vreugdenhil zijn volgens Jaap Westeneng van Endress+Hauser zodanig transparant dat aan de top van het systeem ook een onderhouds-/beheerssysteem gekoppeld kan worden. “Onze rol binnen het project ging verder dan alleen het leveren van instrumenten, waarbij de focus lag op het complete plant asset management.” Aan het begin van het project heeft Endress+Hauser de instrumenten geleverd en geïnstalleerd. Westeneng: "We hebben bijna ons complete portfolio aan meetinstrumenten toegepast, van (massa)flowmeters en drukmeters tot debiet- en temperatuurmeters.

'De meters zijn niet op een conventionele wijze aangesloten op de infra, maar via een vierdraads ethernet verbinding' Dat maakt het mogelijk om de werking en de gezondheid van de systemen en bedrijfsprocessen nauwlettend te monitoren. Vreugdenhil heeft daarmee mooie stappen genomen die voor een industrieel bedrijf behoorlijk innovatief zijn. Het bedrijf heeft zich vooraf goed laten informeren en de juiste beslissingen gemaakt.” Endress+Hauser is een vaste samenwerkingspartner van Rockwell Automation. Westeneng: "We vullen elkaar mooi aan en komen samen tot één systeem voor zowel de bedrijfsprocessen als het onderhoud en beheer. De data die beschikbaar komt tijdens de bedrijfsprocessen worden verwerkt en overgedragen richting ons onderhouds-/beheersysteem. Dat heeft geleid tot de state-of-art installatie zoals die nu aangelegd is in de nieuwe melkpoederfabriek. En dat alles met als doel om zo efficiënt mogelijk te kunnen produceren.” ❚

16 | INSTALLATIE & BOUW

Jaap Westeneng van Endress+Hauser.

DLC CARE

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: DLC Care

Veilig en zorgeloos wonen Nu langer thuiswonen bijna is verklaard tot zorgspeerpunt nummer één, zijn vooral woningverhuurders gedwongen tot ingrijpende woningtoegangsmaatregelen. DLC Care omvat een ontzorgingsconcept, waarmee bestaande sloten eenvoudig worden omgezet naar digitaal. Voor de hulpverleners dan, want de bewoners zélf behouden hun vertrouwde sleutel.

code voor hun mobiel, maar de bewoners zélf behouden hun vertrouwde sleutels. Juist oudere bewoners ervaren dit laatste als zeer belangrijk.”

Het is een bekend probleem voor thuishulp, mantelzorgers en andere hulpverleners: het zelfstandig verkrijgen van woningtoegang, om cliënten bij te kunnen staan voor medische en/of andere verzorging. Want uitgereikte sleutels raken of zoek, worden vergeten of liggen – in het ergste geval – klaar in kluisjes om te worden weggegrepen door onbevoegden. DLC Care, onderdeel van de Donders Groep, heeft met ontwerper Telelock voor dit probleem een complete oplossing ontwikkeld, waarmee bestaande sloten worden aangepast en hulpverleners digitaal met hun smartphone de woning kunnen betreden. Directeur Franklin Sierkstra: “Zoals woningtoegang tot dusver is geregeld, worden misverstanden, zoekraken en ook diefstal in de hand gewerkt. DLC Care is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met onder meer zorgorganisaties, zorgverleners en ook ouderen. Juist daarom is er momenteel geen beter systeem verkrijgbaar.”

De code wordt door de bewoner zelf uitgereikt aan vijf verschillende belanghebbenden (zelfregie). Vaak zijn dit – naast de thuishulp – direct betrokkenen zoals familie, buren of vrienden. Aan de buitenzijde van de deur verandert niets, of het zou een optioneel geplaatste extra grote knop moeten zijn voor mensen met een verminderde pakfunctie. Naast veilig, nóg gebruiksvriendelijker, zegt Sierkstra. “Vooral hulpbehoevenden ervaren veiligheid als een groot goed. DLC Care draagt daaraan bij.” ❚

VEILIG EN GEBRUIKSVRIENDELIJK

Aanzicht binnenzijde.

OP ALLE SLOTEN Een belangrijk voordeel ervan is dat het systeem op alle bestaande sloten toepasbaar is: deuren hoeven niet te worden aangepast, de bestaande cilinder wordt slechts vervangen door een Telelock motorslot. Sierkstra: “Het digitaal kunnen openen van deuren bestaat al langer, maar niet in deze vorm. Uniek eraan is de tweeledigheid: hulpverleners krijgen een

“DE SLEUTELSPECIALIST SINDS 1967”

JE VEILIG VOELEN MÉT GEVOEL VAN VRIJHEID

Toegang met mobiel.

VEILIGSPECIALIST TOTAAL INSTALLATEUR MECHANISCHE EN ELECTRONISCHE BEVEILIGINGSTECHNIEK

HELIUMWEG 14 3812 RE AMERSFOORT 033 – 4220722 VEILIGSPECIALIST.NL

INSTALLATIE & BOUW | 17

AMSTERDAM | A'DAM Toren

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Jasper Juinen

DUURZAME INSTALLATIES VOOR A’DAM TOREN ‘Toren Overhoeks’, het oude hoofdkantoor van Shell Research aan de noordoever van het IJ, wordt getransformeerd tot A’DAM: een multifunctionele toren met een observatiepunt, hotel, club, kantoren voor de creatieve en muziekindustrie en diverse horeca, waaronder een ronddraaiend restaurant. A’DAM staat voor Amsterdam Dance And Music. In het voorjaar van 2016 opent de toren zijn deuren voor het publiek.

18 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | A'DAM Toren

Projectinfo ENERGIE OP MAAT De A’DAM Toren in Amsterdam belooft dé eyecatcher van haar omgeving te worden. Niet alleen vanwege de bouwkundige hoogstandjes van het gebouw, maar ook dankzij de duurzame en energiezuinige installatietechniek. Om het project naar een maximaal niveau te brengen, werken in dit project veel vooraanstaande adviesbureaus integraal samen, waaronder DGMR, Deerns, Royal HaskoningDHV, DPA Cauberg-Huygen en Huygen Installatie Adviseurs.

Fotograaf: Jasper Juinen.

De bouw van de 22 verdiepingen tellende A’DAM Toren staat volledig in het teken van duurzaamheid. Een WKO-systeem zorgt voor de verwarming en koeling van het gebouw. “Op de hoogste verdieping is bovendien een windvaan voorzien die zorgt voor overdruk, waarmee de lokale luchtbehandelingskast wordt gevoed”, vertelt René Fokke, hoofd planontwikkeling bij Van Losser Installatiegroep, dat zowel verantwoordelijk is voor de werktuigbouwkundige als de elektrotechnische installaties in het project. “Hierdoor kan duurzaam geventileerd worden.”

“Wij zijn al vanaf de beginfase bij het project betrokken, om de best passende installaties voor dit project te selecteren”, vertelt William van Kooten namens Huygen Installatie Adviseurs. “We hebben het project uitgewerkt van een schetsontwerp naar een definitief ontwerp, dat we vervolgens in de markt hebben gezet. Na gunning van het project aan Van Losser Installatiegroep, hebben we het ontwerp samen verder uitgewerkt. Nu, tijdens de uitvoeringsfase, hebben we naast een adviserende

LED-VERLICHTING “In een groot deel van het pand wordt duurzame LED-verlichting voorzien, die centraal geschakeld wordt middels een KNX-gebouwbeheersysteem”, vertelt projectleider Henk-Jan Altena. “In de parkeergarage wordt zowel de reguliere verlichting als de noodverlichting uitgevoerd in LED. ›

Projectinfo ‘STATE OF THE ART’ PARKEERMANAGEMENTSYSTEEM VOOR A’DAM TOREN De parkeergarage van de A’DAM Toren op het Overhoeksplein in Amsterdam wordt nog voor het eind van het jaar voorzien van een ‘state of the art’ parkeermanagementsysteem van WPS Parking Systems BV. Gekozen is voor achteraf betaald parkeren, waarbij zowel bezoekers aan de A’DAM Toren als abonnementhouders en kortparkeerders gebruik kunnen maken van de parkeergarage. “Bezoekers aan de A’DAM Toren kunnen gebruikmaken van een intercomfunctie, voor abonnementhouders is een paslezer ingebouwd”, vertelt accountmanager Andy van Doorn. “Kortparkeerders krijgen een kortparkeerkaart, waarmee zij bij één van de twee betaalautomaten of de handkassa kunnen afrekenen. Deze automaten zijn volledig ingericht voor betalen zonder pincode (Dip & Go) en het moderne ‘contactloos betalen’ op basis van NFC-technologie (Tap & Go).” De parkeergarage heeft één inrit en één uitrit, waarvoor WPS Parking Systems de slagbomen en een LED-verlicht parkeerbord mag leveren. “Daarnaast voorzien we de voetgangersingangen van kaartlezers. Alleen bevoegden hebben hiermee toegang tot de parkeergarage”, vult Ronald van Leenen, hoofd verkoop binnendienst, aan. “Alle apparatuur is naar wens van de opdrachtgever uitgevoerd in een kleurstelling, passend bij de uitstraling van de A’DAM Toren.” Het te leveren ParkiD™ parkeermanagementsysteem is volledig webbased en is eenvoudig op afstand te beheren.

en ondersteunende rol vooral ook een controlerende functie.” Hij noemt de A’DAM Toren een dynamisch project, vooral vanwege de veelzijdigheid aan functies en creatieve ondernemers (voornamelijk uit de dance-industrie) in het gebouw. “Van de installaties wordt een hoge mate van flexibiliteit gevraagd. Zo moeten overal in het gebouw activiteiten gefaciliteerd kunnen worden. Om hier invulling aan te geven, is geen sinecure. Immers hebben we te maken met de beperkingen van de bestaande constructie, (vlucht)trappenhuizen en schachten van het voormalige Shell-kantoor.” Toch is het Huygen Installatie Adviseurs gelukt om een passende oplossing te bieden, door optimale energie-uitwisseling tussen de verschillende bouwlagen mogelijk te maken. “We hebben goed gekeken naar de pieken dalmomenten van de verschillende functies, die elkaar bleken te volgen”, vertelt Van Kooten. “Dit stelt ons in staat om gericht en naar behoefte energie leveren. Het resultaat is een duurzaam, multifunctioneel gebouw voor dagelijks 2.500 bezoekers.”

INSTALLATIE & BOUW | 19

NEXT GENERATION

PARKING MANAGEMENT

WPS biedt een compleet scala aan innovatieve, digitale web-based parkeeroplossingen die schaalbaar zijn naar iedere situatie. Hiermee is er altijd een oplossing die past bij uw parkeerbehoefte. WPS Parking Systems B.V. Hoevenweg 11 5652 AW Eindhoven T 040-250 91 11 E verkoop@wps-nl.com I www.wpsparkingsolutions.com

Smart, Reliable, Future-proof

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variĂŤrend van monitoren en TVâ&#x20AC;&#x2122;s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

De totaaloplossingen van Samsung klimaatbeheersing Warmtepompen - Lucht-lucht - Lucht-water - Water-lucht - Water-water - Lucht-lucht/water - Water-lucht/water

Technisch, creatief en op zoek naar een nieuwe uitdaging? Laat het ons weten.

+ aansluiting op luchtbehandelingskasten

WTW ventilatie - Enthalpieventilatie, vocht en temperatuur - Zeer schone lucht door unieke F8 filters - Geen (elektrische) voorverwarming nodig

Huygen Installatie Adviseurs BV t +31 (0)88 032 22 22 e algemeen@huygen.net i www.huygen.net

Airconditioning - Volledig assortiment binnendelen in diverse capaciteiten

www.samsung-klimaat.nl

Huygen_adv_95x130_DEF.indd 1

16-11-15 14:52

AMSTERDAM | A'DAM Toren

Projectinfo A’DAM TOREN VERZEKERD VAN STROOM

Daarnaast wordt de parkeergarage door ons voorzien van een parkeerbeheerinstallatie, CO-LPG-detectie en diverse oplaadpunten voor elektrische auto’s, scooters en fietsen. In de rest van het gebouw installeren we diverse spanningsrails voor elektradistributie, verdeelkasten, paneelkasten, een 2.000 kVA hoofdverdeler en een Cat6A datanetwerkverbinding.”

EYECATCHER Van Losser Installatiegroep voert haar werkzaamheden uit in onderaanneming van aannemer J.P van Eesteren, vertelt projectmanager André Hopster. De samenwerking loopt goed. “Samen hebben we in het verleden al meer opdrachten uitgevoerd, waaronder de bouw van het nieuwe stadhuis van de gemeente Almelo (bouwcombinatie Koopmans-J.P. van Eesteren) en winkelcentrum Stadskwartier fase 2 in Nieuwegein. We zijn dan ook goed op elkaar ingespeeld. Zeker in dit project, waarbij we niet te maken hebben met één opdrachtgever maar met de wensen en eisen van verschillende huurders, is dat erg prettig.” Hij is erg trots dat zijn bedrijf aan de A’DAM Toren mag meebouwen. “De toren is een echte eyecatcher en daarmee een prachtige aanvulling voor onze referentielijst.”

JUST-IN-TIME Een uitdaging in het project is dat gewerkt moet worden op een postzegellocatie middenin de stad, vertelt Hopster. “Materialen worden dan ook just-intime aangeleverd. Iedere zaterdag staat een levering gepland met materialen voor de komende week, die direct naar de juiste verdieping worden getransporteerd. Daar worden we met de volgende uitdaging geconfronteerd: het gebouw betreft een bestaande toren met beperkt ruimtebeslag. Het is soms echt schoenlepelen om de installaties in te passen. Vanwege de beperkte mogelijkheden in de constructie, moeten we bovendien bestaande sparingen zoveel mogelijk hergebruiken. Om een soepele uitvoering mogelijk te maken, hebben we ervoor gekozen alle installaties uit te werken in BIM. Tot nu toe verdient zich dat zeker terug.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER

ARCHITECT ARCHITECT TECHNISCHE UITWERKING HOOFDAANNEMER INSTALLATIEADVIES INSTALLATIES

Sander Groet, Duncan Stutterheim, Hans Brouwer & Lingotto Claus en van Wageningen Architecten OeverZaaijer architectuur en stedenbouw TBI-onderneming J.P. van Eesteren Huygen Installatie Adviseurs Van Losser Installatiegroep, WPS Parking Systems, B&A Services, Belimo Servomotoren, CIAT Nederland

Voor de continuering van de kritische veiligheidsfuncties en bedrijfsprocessen bij stroomuitval, is de nieuwbouw van de A’DAM Toren in Amsterdam voorzien van een noodstroomaggregaat met volledig automatische overname en netparallel testfunctionaliteit. B&A Supplies - Noodstroomsystemen, een onderdeel van B&A Services bv, heeft in opdracht van installateur Van Losser Installatiegroep de noodstroomvoorziening geleverd en gemonteerd. Vlak voor de opleverdatum komt het bedrijf terug voor de inbedrijfstelling en afregeling van de installatie. “De A’DAM Toren is een hoog gebouw, waarin kritische processen plaatsvinden”, vertelt Léon Verbeek namens B&A. “Denk bijvoorbeeld aan de ventilatie in de parkeergarage en aan de noodverlichting en brandmeldinstallatie. Daarnaast willen de huurders natuurlijk door kunnen werken bij netuitval. Om Altijd Stroom te garanderen, hebben wij een 300kVA dieselmotor gedreven noodstroomaggregaat geïnstalleerd in de parkeergarage van het gebouw, inclusief rookgasafvoer en kanaalwerk. De B&A touchscreen besturing is geïntegreerd in de gebouwautomatisering en is bijzonder voor toepassing in deze vermogensrange.” B&A Services bv is technisch specialist op het gebied van noodstroomsystemen. Het bedrijf heeft jarenlange ervaring in het ontwerpen, installeren, onderhouden, testen en inbedrijfstellen van schakelen besturingspanelen, noodstroomaggregaten, UPS/no-break systemen en noodstroom besturingspanelen.

SLIM EN DUURZAAM GEREGELD De A’DAM Toren is voor Belimo bekend terrein. “In het verleden leverden we binnen dit voormalige hoofdkantoor van Shell en het nabijgelegen laboratorium al diverse oplossingen”, zegt managing director Richard Daamen. “Zo hebben we destijds het laboratorium in een LONomgeving uitgerust met VAV-regelaars.” Het torenproject betreft in beginsel renovatie. Maar werktuigbouwkundig gezien kan er net zo goed worden gesproken van nieuwbouw, daar de gehele HVAC-installatie is gestript. De ruim honderd geïnstalleerde Solid Air VAV-boxen die de voordrukregeling per verdieping verzorgen, zijn voorzien van een Belimo VAV-Compact aandrijving. Met betrekking tot de buscommunicatie van het meet- en regelsysteem is gekozen voor KNX/EIB, dat perfect en zonder interface direct met de VAV-regelaar van Belimo communiceert. Verder is binnen het gebouw vol ingezet op duurzaamheid, onder meer in het hotelgedeelte. “Met het oog op energiebesparing worden ongebruikte hotelkamers minimaal geventileerd”, aldus projectverantwoordelijke Danny de Laater. “Hiertoe is in het toevoerkanaal van alle kamers een luchtklep met een veerretouraandrijving geplaatst. Wanneer de hotelgast na binnenkomst in zijn/haar kamer met een pasje het systeem activeert, zorgt deze aandrijving ervoor dat de luchtklep opent.” Ook op cv-gebied is Belimo toegepast, onder meer in de vorm van grote 2-weg en 3-weg regelafsluiters.

INSTALLATIE & BOUW | 21

AMSTERDAM | A'DAM Toren

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: CIAT Nederland

A’DAM Toren in Amsterdam:

VERWARMING, KOELING EN VENTILATIE TEGEN MINIMALE ENERGIEKOSTEN Met de plaatsing van een windvaan meet de nieuwbouw van de A’DAM Toren in Amsterdam-Noord bijna honderd meter. De mast op de karakteristieke kroon van het gebouw bestaat uit twee luchtkanalen, die natuurlijke ventilatie in het bovenste deel van de toren mogelijk maken. Daarnaast wordt het gebouw gekoeld met extern water met een aanvoertemperatuur van 12 tot 18˚C, waarmee energiezuinig gekoeld kan worden.

“Een aanvoertemperatuur van 12 tot 18˚C is prima om bijvoorbeeld alle hotelkamers van koude te voorzien. Echter is in de ruimtes waar de lucht ontvochtigd moet worden – waaronder de ruimtes waarin veel gedanst en dus gezweet wordt – een lagere temperatuur wenselijk”, vertelt Hans de Bruin, vertegenwoordiger namens CIAT Nederland BV. “Om hierin te voorzien, hebben wij een tweetal warmtepompen geleverd die ervoor zorgen dat het water dat bij de luchtbehandelingskasten arriveert, is teruggekoeld tot 6˚C.” De geleverde DynaCIAT warmtepompen hebben een zeer hoog rendement, vertelt hij. “Omdat energiebeheersing centraal staat in het project, hebben wij warmtepompen met een COP van meer dan 6 geadviseerd. De pompen, met een koelvermogen van 120 kW en 185 kW betreffen water-water-warmtepompen met scrollcompressoren. Als koudemiddel is gekozen voor R410A.” Via een Modbusinterface communiceren de warmtepompen met het gebouwbeheersysteem.

VERWARMING EN KOELING Naast de warmtepompen heeft CIAT Nederland circa 112 stille, compacte Major Line ventilatorconvectoren geëngineerd en geleverd voor alle hotelkamers in de A’DAM Toren. “Deze ventilatorconvectoren – waarmee zowel verwarmd als gekoeld kan worden – worden boven de entreedeur in het halletje van de hotelkamer weggewerkt. Via aanzuigroosters wordt de lucht in de hotelkamers aangezogen, waarna deze door de unit wordt gekoeld of verwarmd. Een toevoerrooster blaast de geconditioneerde lucht vervolgens terug in de ruimte.” Het grote voordeel van de ventilatorconvectoren is dat nergens meer radiatoren geplaatst hoeven te worden, vertelt De Bruin. “Bovendien is dankzij een koppe-

22 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | A'DAM Toren

ling centrale regeling via het gebouwbeheersysteem mogelijk. Per ruimte kan individueel verwarmd of gekoeld worden. Wanneer een ruimte niet in gebruik is, schakelt de temperatuur automatisch terug naar een energiezuinige basistemperatuur.”

ENERGIEZUINIG

van de opdracht hebben we eerder genoemde warmtepompen en ventilatorconvectoren geproduceerd en geleverd. Vlak voor de oplevering draagt de CIAT serviceorganisatie zorg voor de inbedrijfsstelling van de installaties en voor de nazorg, die naar wens kan bestaan uit een standaard onderhoudscontract of monitoring op afstand via het M2M-systeem van CIAT, waarbij we de machines 24 uur per dag, zeven dagen per week monitoren.” ❚

Voor de overige ruimtes in de A’DAM Toren, waaronder het restaurant en de vergaderzalen, worden circa veertig grotere ventilatorconvectoren, type Comfort Line geleverd. “Hierbij is heel bewust gekozen voor energiezuinige motoren. Een borstelloze gelijkstroomtechniek zorgt ervoor dat het opgenomen vermogen van de motoren met maar liefst tachtig procent wordt gereduceerd, ook weer in het kader van de energiebesparing.” In deze ruimtes wordt de lucht via een kanalensysteem van Van Losser Installatiegroep ingeblazen. “De ventilatorconvectoren zijn hier boven het plafond of in de wand weggewerkt.”

VAN ADVIES TOT ONDERHOUD CIAT is specialist in hoteltoepassingen, vertelt De Bruin. Naast de A’DAM Toren heeft het bedrijf recent ventilatorconvectoren geëngineerd en geleverd voor onder andere het nieuwe Hilton Hotel op Schiphol en voor het Krasnapolsky Hotel in Amsterdam. Daarnaast wordt het bedrijf regelmatig ingeschakeld door partijen als NH Hotels en Van der Valk. “Hierbij worden wij graag in een zo vroeg stadium bij het project betrokken, om een optimale producten systeemkeuze te kunnen waarborgen. In dit project is dit zeker gelukt. Thermos Installaties Utrecht BV, een zelfstandige vestiging van de Van Losser Installatiegroep heeft ons al in 2014 benaderd om mee te denken in het project. Na gunning

INSTALLATIE & BOUW | 23

MYBUILDING

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: BRControls

Heeft u volledig inzicht in uw gebouwprestaties? Uit onderzoek van TNO blijkt dat 70% van de klimaatinstallaties in Nederlandse utiliteitsgebouwen niet optimaal presteert. Comfortproblemen zijn meer regel dan uitzondering en maar liefst een kwart van de installaties verbruikt teveel energie. “De aanwezigheid van energiezuinige technieken is geen garantie voor een energiezuinig gebouw”, vertelt Ivo Verbucheln, Accountmanager Prestatieborging bij BRControls. “Onvoldoende kennis van de installaties en defecte en onjuist ingestelde componenten zoals regelaars en temperatuur- en druksensoren zorgen ervoor dat installaties veelal niet presteren zoals beoogd.”

In de praktijk blijkt een grote kloof te bestaan tussen de beoogde ontwerpkwaliteit en de in werkelijkheid gerealiseerde kwaliteit van de installatie tijdens het gebruik, aldus het TNO-onderzoek. De voornaamste reden hiervoor is de afwezigheid van de prestatiegedachte in het gehele bouwproces. In het Programma van Eisen en de regeltechnische omschrijving worden de gewenste prestaties van de installaties zeker meegenomen, maar na het maken van het bestek voert de techniek vaak de boventoon – en niet zozeer de prestatie daarvan. “Tijdens de onderhouds-

24 | INSTALLATIE & BOUW

en beheerfase verdwijnen de prestaties nog meer naar de achtergrond”, vertelt Verbucheln. “Installaties worden steeds complexer, waardoor het voor veel partijen bijna ondoenlijk is geworden om het gebouw te laten functioneren zoals beoogd is. Gebrek aan kennis en tijd, maar ook een gebrek aan inzicht in de gebouwprocessen liggen hieraan ten grondslag. Een eindgebruiker zonder technische kennis heeft vaak totaal geen grip op de installaties in zijn gebouw. Maar hij ontvangt wel maandelijks de hoge rekening hiervan.”

MYBUILDING

COMFORT, INSTALLATIE EN ENERGIE Om inzicht te krijgen in de prestaties van de installaties en in alle processen in het gebouw, is een controletool onontbeerlijk, vertelt hij. “MyBuilding kan hierin voorzien. Deze tool maakt de prestaties van de klimaatinstallaties inzichtelijk, door drie processen te bewaken: het comfort, (het functioneren van) de installatie en het bijbehorende energieverbruik. MyBuilding analyseert hiertoe alle data uit het gebouwbeheersysteem, aan de hand van door de gebruiker bepaalde kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s). Via een overzichtelijk dashboard met diverse meters worden de prestaties van het gebouw vervolgens inzichtelijk gemaakt voor beheerders, managers en andere betrokkenen. Wanneer een KPI zich buiten de grenswaarde bevindt, wordt automatisch een melding naar de gebouwbeheerder verzonden, zodat snel en doeltreffend actie kan worden ondernomen.” MyBuilding controleert en rapporteert 24 uur per dag, 7 dagen per week of de installaties volgens de ontwerpeisen functioneren en spoort afwijkingen

op, vertelt Verbucheln. “Hierdoor kunnen de installaties niet alleen efficiënt beheerd, maar ook beheerst worden, waardoor veel energie kan worden bespaard. Bovendien leidt gebruik van MyBuilding tot een hoger comfort. De beheerder ontvangt automatisch iedere dag een overzicht van hoe zijn gebouw presteert, zodat hij gericht kan sturen.”

FRISSE SCHOLEN MyBuilding is een halfjaar geleden in de markt geïntroduceerd. Inmiddels maken al meerdere gebouweigenaren gebruik van de tool, waaronder veel scholen die (willen) voldoen aan de Frisse Scholen klasse B-criteria. “Deze scholen moeten onder andere aan bepaalde CO2- en thermische comforteisen voldoen. MyBuilding registreert deze gegevens, zodat tijdig ingegrepen of bijgestuurd kan worden, zodat de KPI’s niet worden overschreden. Naast scholen is de tool ideaal geschikt voor zorginstellingen, ziekenhuizen, kantoorpanden en zelfs sporthallen, waarbij één of meerdere gebouwen centraal beheerd kunnen worden.” ❚

MVCOMFORT EXPERTS IN DATACONTROL

BUILDING R

INSTALLATIE & BOUW | 25

AMSTERDAM | VUmc

Tekst: Lieke van Zuilekom

HERSTELWERKZAAMHEDEN VUMC ZIJN IN VOLLE GANG Afgelopen september kwam het VU medisch centrum in grote problemen, door een gesprongen hoofdwaterleiding in de Van der Boechorststraat in Amsterdam-Zuid. In korte tijd stroomde maar liefst 16 miljoen liter water de straat in, waardoor een aantal kelders van het VUmc onder water kwam te staan. Verschillende technische installaties in de kelder werden zwaar of onherstelbaar beschadigd. Het ketelhuis, dat het ziekenhuis voorziet van warm water, stoom en drinkwater, ging geheel verloren. Evacueren was de enige oplossing, omdat het ziekenhuis goede zorg niet meer kon garanderen. De evacuatie had heel wat voeten in de aarde, vooral omdat veel liften niet meer werkten doordat de schachten onder water hadden gestaan. Veel patiënten moesten daardoor – met behulp van brandweerlieden en mariniers – via de trap naar beneden worden gebracht. In totaal is de ‘beddenafdeling’ het VUmc twee weken gesloten geweest voor patiënten. In die tijd is keihard gewerkt door verschillende betrokkenen, om alle technische voorzieningen schoon te maken, te repareren en indien nodig te vervangen. Een enorme operatie, want een groot aantal installaties in de kelder werd zwaar of zelfs onherstelbaar beschadigd. Om de hersteltijd zo kort mogelijk te houden, zijn verschillende noodvoorzieningen geplaatst, bijvoorbeeld voor de warmtapwater- en cv-wateropwekking.

26 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | VUmc

Projectinfo NOODINSTALLATIES Nadat het water uit de kelder van het VUmc was weggepompt, werd aansluitend een start gemaakt met de schoonmaakwerkzaamheden en het drogen van de ruimte met luchtdrogers. Behalve de liften en de stroomvoorziening dienden met name de bestaande luchten verwarmingsinstallaties per direct te worden vervangen door tijdelijke noodinstallaties.

Hiertoe zijn in de tuin van het VUmc enkele noodketels geplaatst, die zijn aangesloten op de bestaande installaties in het gebouw. Alle pompen die onder water hadden gestaan, zijn in hun geheel vervangen.

Verder was het noodzakelijk om tijdelijke warmwatervoorzieningen te creëren voor het gehele ziekenhuis. Installateur Wolter & Dros deed daarvoor met succes een beroep op de expertise van Andrews Sykes Klimaatverhuur. “Het was onze taak om deze noodvoorzieningen zo snel mogelijk in stelling te brengen, zodat het ziekenhuis weer kon beschikken over verwarming en warm tapwater”, aldus Rogier Kers, projectleider namens Andrews Sykes. Daartoe plaatste het bedrijf op een aan de achterzijde van het ziekenhuis gelegen terrein zes cv-ketelhuizen met een totaal vermogen van 5 megawatt. Daarnaast legde Andrews Sykes een meer dan één kilometer lang (!) leidingnetwerk aan dat op een hoger gelegen etage van het gebouw werd aangesloten op de bestaande leidingen van het VUmc. Verder verzorgde de klimaatspecialist de noodstroom- en energievoorzieningen van het ketelpark.

SCHADE De schade die het VUmc heeft opgelopen, bedraagt volgens bestuursvoorzitter Wouter Bos meer dan 50 miljoen euro. Daarbovenop komt nog de immateriële schade, die volgens Bos ook in de tientallen miljoenen loopt. Hierbij gaat het vooral om gederfde inkomsten, doordat het ziekenhuis noodgedwongen haar deuren moest sluiten.

VAN NOODVOORZIENING NAAR DEFINITIEF INSTALLATIEPAKKET Terwijl experts zich buigen over de schuldvraag, buigen het VUmc en haar bouwpartners zich over de toekomst. Nadat de noodvoorzieningen in bedrijf waren gesteld, zijn de installateurs gestart met de voorbereiding van een interiminstallatie, die de noodvoorziening vanaf maart volgend jaar moet vervangen. Naar verwachting wordt medio volgend jaar gestart met het ontwerp van een nieuw, definitief installatiepakket, die over een jaar of twee gereed moet zijn. Hierbij worden de gevoelige installaties wat hoger in het gebouw geplaatst, om vergelijkbare schades in de toekomst te voorkomen. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER VUmc INSTALLATIES Wolter & Dros NOODKETELS Andrews Sykes AANBORINGEN ONDER DRUK Hottap GEHUURDE TAPWATERKETELS Andrews Sykes GEHUURDE CV-KETELS Eco ketelservice

WIE ZIJN WIJ ?

AL RUIM 40 JAAR MARKTLEIDER OP HET GEBIED VAN VERHUUR VAN AIRCONDITIONING, VERWARMING, ONTVOCHTIGING EN VENTILATIE AAN DE ZAKELIJKE MARKT Met onze producten en diensten ondersteunen wij onze klanten bij de uitdagingen die zij in de dagelijkse praktijk tegenkomen. Of het nu gaat om een geplande situatie of een noodgeval, wij zorgen ervoor dat het zo snel, deskundig, professioneel en kostenbesparend mogelijk wordt opgelost.

AIRCO & CHILLERS

VERWARMING & BOILERS

DROGING & VENTILATIE

24/7 SERVICE

(via Andrews Sykes) MOTOREN REGELAFSLUITERS Belimo

0800 5200200

andrewssykes.nl INSTALLATIE & BOUW | 27

Belimo. Goed geregeld. 5 jaar garantie

Wereldwijd verkrijgbaar

Compleet assortiment

Bewezen kwaliteit

Korte levertijd

Competente ondersteuning

www.belimo.nl

Wij ontmoeten u graag tijdens de VSK op onze stand D.030 in hal 11

AMSTERDAM | VUmc Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Belimo Servomotoren

Multifunctionele aandrijvingen Om het VUmc na de overstroming jongstleden september zo snel mogelijk weer operationeel te krijgen, was rap en effectief handelen het credo. Richard Daamen, managing director namens Belimo, vertelt: “Het is duidelijk dat binnen een ziekenhuis in het geval van uitval van de installaties direct gehandeld en naar een oplossing gezocht moet worden. Wat dat betreft was het een voordeel dat het VUmc voor ons een bekende locatie is. In het verleden leverden we namelijk onder meer de Retrofit-aandrijvingen voor luchtkleppen, brandkleppen en de Retrofit VAV-aandrijvingen voor bestaande VAV-boxen. Dat hebben we na de overstroming van de ziekenhuiskelder wederom gedaan.” Retrofit omvat een divers en uitgebreid gamma gemotoriseerde oplossingen voor vreemd fabricaat luchten waterzijdige toepassingen. Kenmerkend voor Retrofit-motoren is de Multi Functionele Technologie (MFT). Deze zorgt ervoor dat de aandrijving met behulp van software meet- en regeltechnisch kan worden aangepast (bijvoorbeeld qua aansturing, terugmelding en looptijd) aan de gewenste specificaties. Deze voordelen, opgeteld bij het feit dat installateur Wolter & Dros veel ervaring heeft met deze MFToplossingen, resulteerden er mede in dat Belimo direct na de overstroming werd ingeschakeld. Manager projects Danny de Laater blikt terug. “De overstroming van de kelder vond plaats op dinsdag 8 september. Vervolgens is er vanuit het veld direct gehandeld. Nadat we op donderdag werden benaderd en op vrijdag alle benodigde installatietechnische informatie ontvingen, waren we al op dinsdag in staat om direct vanuit onze fabriek in Zwitserland de eerste materialen te leveren. De dag erna is Wolter & Dros gestart met het plaatsen van de Retrofit-aandrijvingen ten behoeve van de bestaande regelafsluiters. Hierbij ging het om regelafsluiters met grote diameters van DN 65 en DN 80. Op vrijdag 18 september waren de dertien cv-groepen weer vol in bedrijf. Een mooi voorbeeld van snel schakelen en het bieden van de juiste expertise en technieken op het gewenste moment.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 29

AMSTERDAM | VUmc

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Hottap

INSTALLATIES VUMC SNEL WEER IN BEDRIJF DANKZIJ HOTTAPS

Bij veel bedrijven en instellingen kunnen installaties niet

boord. Hottap uit het Noord-Hollandse De Rijp, specialist in

Afgelopen september bewees het bedrijf haar diensten in Amsterdam, waar als gevolg van een gesprongen hoofdwaterleiding verschillende kelders van het VUmc waren volgelopen. Hierdoor waren enkele pompen en elektrische schakelkasten buiten bedrijf geraakt, waardoor installaties uitvielen. Om deze installaties weer op te starten, werd buiten het pand een noodvoorziening gerealiseerd voor de warmtapwater- en cv-wateropwekking. “Voor de aansluiting op de gebouwinstallaties hebben wij in opdracht van Wolter & Dros verschillende aanboringen gemaakt”, vertelt Erwin Beekelaar, eigenaar/ directeur van Hottap. “Hiervoor hebben we een aantal Hottap aftakkingen op het bestaande leidingwerk voorzien, zodat de transportleidingen niet afgetapt hoefden te worden.”

de aanboring van onder druk staande leidingen, kan hierin

VAN A TOT Z

voorzien.

In tegenstelling tot de (enkele) concurrent nam Hottap hierbij het hele traject in handen, vertelt hij. “We maken niet alleen de aanboring zelf, maar hebben

zomaar worden stilgelegd en afgetapt. Denk bijvoorbeeld aan ziekenhuizen, waarin de werking van de medische apparatuur zelfs van levensbelang is. In geval van calamiteiten moeten hier alternatieve oplossingen worden aange-

30 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | VUmc

ook fabricage van het pijpstuk en het laswerk op locatie voor onze rekening genomen. Samen met Wolter & Dros hebben we een Plan van Aanpak opgesteld, waarna we met de uitvoering zijn gestart.” De werkzaamheden bestaan achtereenvolgens uit het plaatsen van een pijpstuk of -nippel, het aflassen met elektroden, de montage van een kogelkraan of schuifafsluiter, het afpersen op 8 bar, het aanboren met een speciale gatenzaag, het afsluiten van de kogelkraan en het monteren van blindplaat of plug, vertelt Beekelaar. “We hebben bij VUmc gaten in uiteenlopende diameters gerealiseerd, variërend van DN80 tot DN125. Een uitdaging hierbij was dat niet alle leidingen even goed bereikbaar waren. Maar doordat wij beschikken over speciaal ontwikkelde, compacte apparatuur, hebben we onze werkzaamheden goed kunnen uitvoeren.” Beekelaar benadrukt de snelheid waarmee het bedrijf kan schakelen. “In de vroege ochtend na de calamiteit hebben we al de eerste aanboringen voor het VUmc gemaakt. De avond en nacht daarvoor hebben we de planning opgesteld en de benodigde pijpstukken gemaakt. Wolter & Dros kon hierdoor gelijk aan de slag. In de daaropvolgende dagen hebben we de rest van de aanboringen verzorgd.”

HOTTAP is een bedrijf waarvan de expertises gebaseerd zijn op jarenlange (praktijk) ervaringen op het gebied van ‘onder druk boren van leidingen’ en het maken van leidingwerk. Met ruim 20 jaar ervaring is HOTTAP in staat gericht en adequaat de klant te bedienen.

DOELGROEP Hottap is sinds jaar en dag een vaste partner van Wolter & Dros, vertelt Beekelaar. “Daarnaast verzorgen we regelmatig aanboringen voor grote bedrijven zoals Cofely, BAM Techniek, Heijmans, Breman, Unica, Kuijpers, Strukton en Kropman.” Niet alleen de opdrachtgevers waarvoor het bedrijf werkt, maar ook de projecten zijn niet de minste, met onder andere banken, overheidskantoren en andersoortige grootschalige utiliteit, evenals ziekenhuizen. “Ik denk dat ik inmiddels bijna elk ziekenhuis wel heb gezien.”

GELASTE AFTAKKING OF KLEMVERBINDING Als oorspronkelijk lasser met alle diploma’s op zak is het niet vreemd dat Beekelaar zich een voorstander toont van gelaste aftakkingen. “Wanneer lassen echter geen optie is, bijvoorbeeld wanneer de leidingwand te dun is, er sprake is van mogelijk brandgevaar of bij koper, RVS of kunststof leidingen, gebruiken we klemband verbindingen. Voor de rest blijft het procedé hetzelfde. Lassen heeft niet alleen als voordeel dat het goedkoper is, maar ook dat een leiding direct glad is afgewerkt. Het isoleren achteraf gaat hierdoor veel makkelijker. Daarnaast kunnen wij leidingen stoppelen, zodat de leiding onder druk dichtgezet kan worden.” ❚

HOTTAP bedient/ondersteunt als het gaat om professioneel aanboren van leidingen. Binnen het werkveld worden aanboringen verricht op CV-en koelleidingen, Gas- en stoomleidingen van staal, kunststof, RVS etc. HOTTAP werkt in opdracht klanten ter ondersteuning van de installateurs.

Voordelen van ‘aanboren onder druk’ op een rijtje: • De installatie kan tijdens aanboringen in bedrijf blijven • Niet meer aftappen en vullen • Een gasleiding hoeft niet te worden afgeblazen en te worden schoongespoeld met stikstof • Bij GKW leidingen, die gevuld zijn met koelvloeistof, hoeft u de vloeistof niet meer op te vangen en later terug te pompen in de (koel)installatie • Er zit na aanboring gelijk een afsluiter tussen bestaande en nieuwe leiding • De monteur/installateur kan gelijk vanaf de aangeboorde afsluiter een nieuwe leiding aansluiten • De installatie heeft na het aanboren geen storingen en hoeft niet te worden ontlucht

HOTTAP B.V. • De Volger 14 • 1483 GA De Rijp M 06 31 96 39 99 • T 075 820 0266 • F 075 820 0267 • E info@hot-tap.nl www.hot-tap.nl Hot tap.indd 1

01-09-15 & 08:54 INSTALLATIE BOUW | 31

AMSTERDAM | Hotel Krasnapolsky

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Systemair B.V.

LUCHTBEHANDELING KRASNAPOLSKY:

COMFORTABEL EN ENERGIEZUINIG

De 52 hotelkamers en algemene ruimtes in de Polman Wing van hotel Krasnapolsky worden verwarmd en gekoeld middels een luchtbehandelingsunit van Systemair. “In opdracht van installateur Unica hebben wij een stekkerklare luchtbehandelingsunit geleverd, inclusief alle regeltechniek, met een capaciteit van 7.200 m³ lucht per uur”, vertelt Eef van der Velden, accountmanager Noord-Oost Nederland bij Systemair B.V..

32 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Hotel Krasnapolsky

“De unit is uitgevoerd met een absorptie-warmtewiel, waardoor naast warmte ook vocht teruggewonnen wordt. De lucht in het pand voelt minder droog aan, wat bijdraagt aan het comfort. Bovendien kan zo een hoog rendement worden behaald. De luchtbehandelingsunit is mede hierdoor voorzien van Eurovent Label A.”

LUCHT- EN VOCHTFILTER “Lucht die van buiten wordt aangezogen, wordt in de unit gefilterd door een speciale filtersectie”, vertelt Van der Velden. “Achter het filter zijn namelijk een anti-corrosiescherm en een RVS lekbak aangebracht, die alle vocht uit de lucht opvangen en afvoeren, om de unit van binnen zo schoon mogelijk te houden. Hierdoor kunnen we een lange levensduur garanderen.” De unit is voorzien van een Modbus aansluiting, waardoor deze op afstand, via het gebouwbeheersysteem gemonitord kan worden. De unit, met een afmeting van 6 m lang, 1,70 m hoog en 1,60 m breed is op het dak van het Krasnapolsky geplaatst. “Gekozen is om het leidingwerk waarop de verwarmingsbatterij is aangesloten niet aan de zijkant maar aan de onderkant van de unit te voorzien. De leidingen worden direct vanaf de unit door het dak naar binnen gevoerd, wat een hoop isoleerwerk scheelt.”

OPSLAG De bestelling voor de luchtbehandelingsunit kwam al in maart 2014, vertelt Van der Velden. “Een maand later zou de unit al geleverd moeten worden, maar omdat in het hotel asbest werd aangetroffen, werd die levering een aantal maanden uitgesteld. In die periode hebben we niet alleen de unit, maar ook de luchtkanalen van Unica tijdelijk opgeslagen in onze fabriek in Waalwijk. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 33

BIM IN DE PRAKTIJK

Partnership belangrijker dan ontwerptools BIM is geen doel op zich – je hoort het zo vaak, maar hoe geldt dat in de praktijk? Michiel van Wijk, BIM Manager bij Deerns, praat er graag over in een internationale context. Vooroplopen in Nederland, die kennis en ervaring vertalen naar renderende BIM-concepten in het buitenland en vanuit een successtory in Italië of Frankrijk in Nederland weer een stap vooruit kunnen maken; ‘learning by doing’ is zijn devies. Michiel van Wijk, BIM Manager bij Deerns.

34 | INSTALLATIE & BOUW

BIM IN DE PRAKTIJK

“Zo’n werkwijze vraagt dat we ons doel met BIM in het oog houden, maar dat we tegelijkertijd onze visie en werkwijze continu bijstellen en verbeteren. Niet alleen op basis van wat we meemaken – wat lukt en wat (nog) niet? – maar ook met wat nieuwe technologie ons te bieden heeft. Soms willen wij sneller dan wat technisch mogelijk is en een andere keer haalt de technologie ons in. Dat geldt niet alleen voor ons vakgebied in de installatietechniek, maar ook voor de implementatie van BIM in onze organisatie.”

zet, die goed is gecoördineerd en die door iedere clashcontrole heen komt? We merken dat we op het vlak van workflows en informatieniveaus in het buitenland direct meerwaarde kunnen bieden en dus ons productaanbod kunnen uitbreiden met BIM-management. Hierdoor hebben we in Frankrijk sterke klantrelaties in de gezondheidszorg gecreëerd: onze realistische kijk op BIM en de Nederlandse voorbeelden die we kunnen laten zien, zijn daarbij doorslaggevend.”

NEXT GENERATION

PRAKTISCHE UITWERKING

De congruentie in de branchevisie van Deerns en Stabiplan is opvallend. Beide bedrijven zijn erover eens dat de branche moet veranderen en dat BIM daarin een rol speelt. Dat het daarbij niet alleen gaat om de implementatie van Revit als ontwerptool en het herpositioneren van CAD, maar dat we aan de slag moeten met processen en workflows. Met het herdefiniëren van het product dat je als adviseur levert en de verwachtingen die je wekt. Van Wijk: “De veranderingen in de branche die nodig zijn om een succes te maken van BIM gaan dieper. Transparantie, vertrouwen, delen en communiceren zijn de sleutelwoorden. BIM is geen revolutie. We moeten dan ook oppassen dat het geen oude wijn in nieuwe zakken wordt: hetzelfde resultaat met nieuwe technologie. We zitten als branche nog middenin de transitie naar BIM en het hoeft ook niet van de ene op de andere dag anders. Er zal nog wel een generatie overheen gaan. BIM is geen doel op zich, het is een middel om als branche beter te presteren en aan te sluiten bij ontwikkelingen in de samenleving. Het gebruik van gebouwen verandert, door nieuwe technologie gaan we anders met elkaar om en werken we op een andere manier samen.”

“Aan de andere kant wordt het model als product belangrijker”, merkt van Wijk op. “Ons installatieadvies moet een praktische uitwerking hebben in het model, zodat de installateur echt verder kan met wat wij aanleveren en niet opnieuw gaat modelleren. Dat zie ik terug in de contentvisie van Stabiplan. De GSD-drieslag (generic-specific-detailed) is een doordacht concept, bruikbaar voor zowel adviseur als installateur. Informatie die wij toevoegen is nuttig voor de installateur; hij kan met Stabicad for Revit en MEPcontent met één druk op de knop de installatie omzetten naar producten die bij een leverancier te bestellen zijn. ›

GEDULD “Binnen de internationale omgeving van Deerns merk ik dat we, in de adoptie van nieuwe technologie, er in Nederland vaak vroeg bij zijn”, vertelt Van Wijk. “Alleen vergeten we bij BIM weleens dat er ook veranderingen in workflow en mentaliteit nodig zijn. Dat vraagt geduld. Wat je dan na een paar projecten merkt, is dat we graag BIM roepen, maar niet meer in staat zijn iedere les die we in een project leren om te zetten naar verbetering en verandering van onze workflow.”

NIEUW PORTFOLIO De ‘lessons learned’ in Nederland blijken bij Deerns een vliegwiel voor BIMprojecten in het buitenland. “We hebben niet meer dat ene product – installatieadvies, maar gaan met de opdrachtgever om de tafel om te kijken wat hij verwacht van BIM. Is het alleen voor de bouw of ook voor exploitatie? Of zijn we al klaar zodra we een strakke hoofdstructuur hebben neerge-

Hoofdgebouw CityLife Milaan.

INSTALLATIE & BOUW | 35

Van handelsinformatie tot 3D grafische content Voor uw technische content gaat u naar MEPcontent.eu. Daar vindt u grafische artikelinformatie van alle bekende Europese fabrikanten. Zo heeft u in iedere fase van het ontwerp de juiste detaillering. Inclusief deeplinks naar fabrikantinfromatie, (groot)handelsinformatie, 3D-preview en GTIN/ETIM classificatie. Gratis en door iedereen overal te gebruiken.

Easy and reliable

Leading in MEP design

Download nu de app op www.mepcontent.eu

BIM IN DE PRAKTIJK

Hilton Amsterdam Airport Schiphol.

Het levert een gedetailleerd model op van een installatie die in de praktijk maakbaar is. Die mogelijkheid heeft ons bij een groot project in Italië extra opdrachten opgeleverd, omdat de betrokken installateurs die vertaalslag niet konden maken.”

STANDAARDISEREN Cultuur en lokale normen en standaarden zullen altijd een rol blijven spelen in BIM. Voor Van Wijk is standaardisatie belangrijk, maar in de praktijk merkt hij dat er internationaal verschillen blijven. “Deerns is een internationaal bedrijf en we willen BIM-teams uit kunnen wisselen. Een BIM-engineer uit Spanje zal over een paar jaar kunnen bijspringen op een project in Italië, Duitsland of Zuid-Amerika. Daarom zijn we oplossingen en BIM-workflows aan het creëren die gelijk zijn tussen de verschillende landen. Het gebruik en de inrichting van Stabicad helpen daarbij, met een goed ingericht en op Deerns afgestemd Revit-template en de inrichting van StabiBASE en het Pallete Center. Dat er vervolgens tussen landen en/of projecten verschil is in de (installatie)technische oplossingen of gekozen producten, is dan prima.” BIM staat of valt met de kwaliteit van de data en de mogelijkheden voor uitwisseling, vertelt hij. “Interoperabiliteit met de architect en constructeur zijn belangrijk. Hiervoor moeten onze oplossingen in IFC gepresenteerd kunnen worden, waarbij we met een BCF (BIM Collaboration Format) het ontwerp inzichtelijk krijgen voor Deerns-medewerkers die geen BIM-modelleur zijn en die we niet willen belasten met de technische complexiteit die soms gepaard gaat met BIM.”

EUROPEAN MEPCONTENT STANDARD “In ons enthousiasme over de mogelijkheden met BIM mogen we niet doorslaan in het verrijken van het model met ‘nutteloze’ data. Dat werkt contraproductief”, aldus Van Wijk. “De internationale setting waarin Deerns werkt, houdt het bedrijf daarin goed bij de les. De European MEPcontent Standard is het bewijs dat Stabiplan voor ons de juiste partner is. De visie én de praktische uitwerking van de EMCS geeft aan dat ze in Bodegraven weten waar het over gaat. Waar we heen willen met elkaar. Parameters van componenten dus alleen daar waar het nuttig is. Niet alles dichtspijkeren maar alleen die informatie toevoegen die toegevoegde waarde heeft en die over te dragen is naar de volgende fase. Daar kunnen we afspraken over maken en waar mogelijk standaardiseren.“

CALCULEREN “Waar BIM voor Deerns echt meerwaarde krijgt, is het berekenen van de installaties vanuit het model. Dat is de ondersteuning van onze corebusiness. Bij het zien van de nieuwe Stabicad for Revit Sprinklermodule werd ik erg enthousiast, omdat die aansluit bij de twee manieren van engineering die bij Deerns gangbaar zijn. Ons partnership met Stabiplan is daarin heel praktisch en de lijnen zijn kort. Stabiplan krijgt het voor elkaar onze input te vertalen naar standaard oplossingen met voldoende functionaliteit voor adviseur en installateur. Zo zijn we ook betrokken geweest bij het testen van de berekeningsmodule voor luchtkanalen en hebben we input kunnen leveren over lokale Europese normen. Hierbij worden we naar mijn mening samen sterker dan ieder voor zich.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 37

THEMA | Data-installaties

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Panasonic

PROFESSIONELE AIRCO’S: MAXIMALE ZEKERHEID IN DE SERVERRUIMTE Airco-units voor huis-, tuin- en keukengebruik kunnen kwetsbaar zijn bij langdurig en intensief gebruik. Producent van aircosystemen Panasonic Heating and Cooling Solutions voert een lijn aircoproducten die speciaal is toegespitst op professionele (lees: ononderbroken) toepassingen. Ze zijn hoofdzakelijk bedoeld voor 24 uur en 7 dagen per week draaiende serverruimten.

Airconditioning wordt door velen nog gezien als een consumentenluxeproduct voor bijvoorbeeld koeling van auto’s, slaapkamers of andersoortige privédoeleinden. Heel anders zijn de professionele toepassingen, dat wil zeggen die omstandigheden die airconditioning gewoonweg niet kunnen missen. Zoals serverruimten van kleine en middelgrote bedrijven. Volgens productmanager Ildert Burghout zijn de professionele Panasonic airco’s daarvoor de aangewezen oplossing. “Op het oog zijn de verschillen tussen particuliere en professionele toestellen gering. Beide apparaten bevatten een binnen- en buitenunit, zijn compact van vorm en daardoor gemakkelijk te installeren. Het verschil zit hem in het veel hoogwaardigere binnenwerk. Onze professionele airco’s zijn letterlijk 24 uur per dag inzetbaar.”

BEDRIJFSZEKERHEID De toestellen maken deel uit van Panasonics elektronische business-tobusiness divisie. Want al is de multinational vooral bekend van elektroni-

38 | INSTALLATIE & BOUW

sche artikelen voor de consumentenmarkt, de zakelijke divisie is groeiende. En ook de doelgroep van kleine tot middelgrote bedrijven. Burghout: “Veel ondernemingen, waaronder zeker ook de kleinere, hebben tegenwoordig een eigen serverruimte voor het maken van back-ups. Storingen die ontstaan door bijvoorbeeld oververhitting kunnen leiden tot torenhoge kosten. Of nog erger: tot het tijdelijk verdwijnen of geheel wissen van opgeslagen bestanden. De professionele Panasonic-units behoeden bedrijven daarvoor. Omdat ze juist zijn gemaakt voor maximale bedrijfszekerheid.”

COMPACT De airco’s zijn al sinds 1975 verkrijgbaar. Waaronder die van de PKEA-lijn, een zeer compact toestel met onder meer temperatuurregistratie, de mogelijkheid van koppeling met gebouwbeheer en een back-up-functie. Dit laatste vanwege de extra zekerheid. Burghout: “Al zijn de toestellen bijzonder duurzaam, een gebrek of storing is natuurlijk nooit helemaal uit te sluiten.

THEMA | Data-installaties

SEER

A++

'Veel ondernemingen, waaronder zeker ook de kleinere, hebben tegenwoordig een eigen serverruimte voor het maken van back-ups. Storingen die ontstaan door bijvoorbeeld oververhitting kunnen leiden tot torenhoge kosten' Daarom is het toestel uitgerust met een identieke eenheid. Zodat de koeling in alle gevallen is gewaarborgd.”

SERVERRUIMTE

Een ander voordeel van een extra unit is natuurlijke verdeling van de draaiuren. Anders gezegd: de toestellen vullen elkaar aan. Bovendien is maximale koelcapaciteit vaak niet altijd benodigd, dus kan dan worden volstaan met een enkel draaiend, klein energiezuinig toestel (in plaats van een grote unit met overcapaciteit). Burghout: “Bij piekmomenten zullen beide draaien, in normale omstandigheden echter wisselen de machines elkaar af. Dat is energiezuiniger, bovendien zal de installatie langer meegaan.”

HOGE EFFICIËNTIE, ZELFS BIJ -20OOC VOLLEDIG CAPACITEITSBEREIK, ONTWORPEN VOOR 24UUR/7DAGEN PER WEEK GEBRUIK. PKEA & PACi: - Koelen tot omgevingstemperatuur -20°C - Toerengeregelde DC-ventilatormotor met variabel luchtdebiet voor een optimale condensatie druk (te waarborgen door temperatuursensor) - Bedrade afstandsbediening - Koppelbaar aan gebouwbeheerssysteem - Back-up systeem met draai-uren verdeling (2-3 systemen)

saving

7,10 A++

Internet Control Ready

SEER

4,40 A+ SCOP

Energy

Vanzelfsprekend bijna zijn de toestellen in verschillende typen verkrijgbaar. Waaronder dus die van de PKEA-lijn, die Burghout ‘prijstechnisch bijzonder interessant’ noemt. Want die blijken in aanschaf aanmerkelijker voordeliger dan de soortgenoten van de concurrentie. Burghout: “Anderen maken ze weliswaar ook, maar niet tegen zulke lage prijzen. Dat is ook een belangrijk voordeel van een grote organisatie. Panasonic is één van de grotere mondiale spelers en kan daardoor veel goedkoper opereren. Dat zie je natuurlijk in de prijs terug. Maar voordeliger of niet: ik houd het er liever op dat we gewoon hele goede apparaten maken.” ❚

OP TIO

PRIJS-KWALITEIT

KOELING

INTERNET CONTROL

SEASONAL ENERGY EFFICIENCY RATIO

SEASONAL COEFFICIENT OF PERFORMANCE

Down to

-20°C in

Easy

Possible to use on

cooling mode

control by BMS

R22 pipings

OUTDOOR TEMPERATURE

CONNECTIVITY

R22 RENEWAL

5 year

compressor warranty

heating & cooling solutions

www.aircon.panasonic.eu INSTALLATIE & BOUW | 39

We vinden altijd de

optimale klimaatoplossing Overal waar mensen werken willen we het klimaat naar onze hand zetten. Dit bepaalt immers sterk ons gevoel van welbevinden. En dat kan. Met airconditioning zijn we in staat om ons eigen binnenklimaat te creëren. Lekker warm voor de één. Heerlijk koel voor de ander. Carrier is ‘s werelds grootste klimaatexpert. Als uitvinders van de airconditioning zijn we altijd een stap verder in technologie, om u in iedere situatie de optimale oplossing te bieden. Dus, voor élke klimaatoplossing: turn to the experts. Carrier Airconditioning. Do you turn? T 071 - 341 71 11, www.carrier.nl/klimaatoplossingen

0.24.61 1102/60/80

1 ddni.84_1-1__NE_srellihCelbaniatsuS_DA_11_C

Carrier Airconditioning is onderdeel van United Technologies Corporation. Wereldwijd de grootste leverancier van gebouwgebonden installaties.

THEMA | Data-installaties

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Bosman Bedrijven en LIAG Architecten

ROC Mondriaan en parkeergarage Santrijn

Verschillende projecten, allebei bijzonder Met twee bijzondere projecten, timmert datanetwerkinstallateur IPActive uit Alphen aan den Rijn flink aan de weg. Het ene project is groot, met veel aansluitingen en maximale flexibiliteit, de ander bijzonder vanwege de voortrekkersrol die het bedrijf ermee vervult in mobiele communicatie binnen parkeergarages. IPActive is een installateur van datanetwerken die zich graag buiten de gebaande paden begeeft. Zoals met het onlangs geïnstalleerde datanetwerk voor het nieuwgebouwde ROC Mondriaan in Den Haag. Met maar liefst 2.500 gerealiseerde aansluitingen behoort het werk tot de grotere uit het portfolio. Directeur en eigenaar Rogier Veltman: “Behalve omvangrijk is het ontwerp maximaal flexibel. Gebouwen worden tegenwoordig voor meerdere doeleinden ontworpen, dus dient een communicatienetwerk toekomstbestendig te zijn ingericht. Hier kan op elke plek worden ingeplugd voor bijvoorbeeld cameratoezicht, kaartlezen, toegangscontrole en natuurlijk ook voor

Slecht GSM signaal binnen uw kantooromgeving? Behoefte aan een betrouwbaar en snel datanetwerk? gewoon computergebruik.” IPActive realiseerde het netwerk in opdracht van BRI Groep en in samenwerking met kabelleverancier Forehand. Boven plafonds geplaatste CP-boxen zorgen voor bereik door de hele school heen.

GEÏNTEGREERD

uw partner in technische communicatie oplossingen

Energieweg 63 2404 HE Alphen a/d Rijn T: 088 - 730 30 00 E: info@ipactive.nl

Een ander aansprekend werk betreft parkeergarage Santrijn in het NoordBrabantse Oosterhout. IPActive levert hiervoor een maatgerichte totaaloplossing, zodat bezoekers ook ondergronds optimaal kunnen (blijven) bellen en internetten. Met andere woorden: een alomvattend communicatie- en antennenetwerk voor (algemeen) telefoon- en internetverkeer, veiligheid, betaald parkeren en de voor elektrisch rijden benodigde oplaadpalen. Bijzonder, aldus Veltman, ‘omdat het onderdeel communicatie bij de bouw van parkeergarages nogal eens vergeten wordt’. “Mobiele communicatie in parkeergarages levert standaard problemen op, doordat GSM, 3G en 4G signalen belemmerd worden door de massief betonnen constructie. Hier wordt het netwerk al tijdens de bouw meegenomen, in tegenstelling tot andere projecten, waarbij een netwerk achteraf moet worden geïnstalleerd. En integreren tijdens de bouw geeft nu eenmaal veel betere resultaten.” De installatie die nu in voorbereiding is, werd verkregen via hoofdinstallateur Bosman Bedrijven uit Amersfoort. ❚

www.ipactive.nl INSTALLATIE & BOUW | 41

THEMA | Data-installaties

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: DTC Solutions

Installeren van datanetwerken:

GOED, SNEL EN ZONDER FLAUWEKUL Net als andere installatie-onderdelen is goed installeren van datanetwerken vooral afhankelijk van vakkundig en gemotiveerd personeel. DTC Solutions uit Rotterdam ziet zichzelf als een bedrijf van de mouwen opstropen, recht door zee en bovenal geënt op het leveren van (storingsvrije) kwaliteit. “Als een opdrachtgever zijn kabels boven het plafond wil laten bungelen, dan zoekt hij maar iemand anders.”

Als rechtgeaarde Rotterdammer is dikdoenerij hem vreemd. Eigenaar/ directeur Mari Ouwendijk beschouwt de aanleg van datanetwerken als een branche zonder toeters en bellen, waarbij de kwaliteit afhangt van gemotiveerd en gekwalificeerd personeel, dat bovendien geen concessies doet aan methoden, materialen en werkvoorschriften. Dat een order – vanwege die gedisciplineerde aanpak – dan kan worden misgelopen, dat is dan zo. Ouwendijk: “Waar het bij een goed, snel en storingsvrij werkend datanetwerk om gaat, is dat je geen concessies doet aan vooral de hoeveelheid te leveren arbeid. Met name kleinere bedrijven willen nogal eens kiezen voor besparing op montage, zoals losliggende kabels boven systeemplafonds of achter koofjes. Dan haken wij dus af.” Ouwendijk doelt op het bijvoorbeeld niet naleven van de regel dat zowel koperen als glasvezelkabels in kabelgoten gescheiden van elektraleidingen moeten zijn aangebracht. Dit om storing te voorkomen.

REPUTATIE DTC richt zijn pijlen op in principe alle sectoren. Dat wil zeggen aanleg van data, CCTV-beveiliging en KNX voor de gewone utiliteit, zoals kantoorgebouwen, maar ook voor specialistische projecten, waaronder zorginstellingen, overheidsgebouwen, onderwijs, horeca en culturele instellingen. Een mooi en onlangs gerealiseerd voorbeeld betreft het datanetwerk voor het nieuwgebouwde Stadskantoor van Utrecht. Met meer dan achtdui-

42 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Data-installaties

zend aansluitingen behoort het kantoor tot één van hun grotere projecten. Ouwendijk: “Vaak komen opdrachten binnen via aanvragen van E-installateurs, soms ook rechtstreeks van de opdrachtgever. Zo’n kantoor in Utrecht is vooral mooi vanwege de grootte ervan: achtduizend aansluitingen realiseren gebeurt niet elke keer. Maar we werken ook op contractbasis, bijvoorbeeld bij de uitbreiding en/of het onderhoud aan bestaande netwerken, zoals voor gevangenis Teijlingereind in Sassenheim. Dat is vooral aantrekkelijk voor de continuïteit van je bedrijf.”

teresseerd zijn in technische beroepen. En als ze dat wel zijn, ontbreekt vaak wel een beetje bescheidenheid. Niet zelden eisen ze direct een auto, laptop of minimaal een telefoon van de zaak. Toen ikzelf begon, was ik blij dat ik geld ging verdienen. Nu kijken ze direct verontwaardigd, omdat ze vinden dat het te weinig is. Maar misschien ben ik in die dingen ook wel te veel een Rotterdammer.” ❚

Van bedrijven met naam vindt hij dat ook. Multinational Siemens bijvoorbeeld, waarvoor het nieuwe Haagse hoofdkantoor werd geïnstalleerd. Ouwendijk: “Grote projecten voor gereputeerde bedrijven staan natuurlijk goed op je portfolio.”

AMBITIE Ook het komend jaar ziet er rooskleurig uit. De orderportefeuille is goed gevuld, reden voor het bedrijf om te willen doorgroeien. Nu telt DTC vijf personeelsleden in vaste dienst en worden piekmomenten ingevuld met inleenkrachten; veel liever echter neemt Ouwendijk ze in vaste dienst. “Op zich gaat dat inhuren prima. Ik werk alleen met zelfstandigen of ingehuurden die zichzelf hebben bewezen, en waarvan ik dus weet wat ik aan ze heb. Maar liever breid ik het aantal werknemers uit. Maar de markt is krap, helaas. En aan de mentaliteit van sommige schoolverlaters schort soms ook wel het één en ander.” Via met ROC’s afgesloten leercontracten probeert hij de gemotiveerden ervan aan zich te binden. Maar het blijft een moeizaam traject. Ouwendijk: “Ik zeg niets nieuws wanneer ik vertel dat jongeren nog altijd weinig geïn-

INSTALLATIE & BOUW | 43

THEMA | Data-installaties

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Panasonic

Notebooks en tablets voor buiten

DIGITAAL IN WEER EN WIND Net als een zaag of hamer zijn tablets en notebooks gereedschappen, waarop professionals ook in weer en wind blindelings moeten kunnen vertrouwen. Toch zie je nog vaak technici werken met huis-, tuin- en keukenapparatuur. Juist voor hen zijn er notebooks en tablets voor specifiek buitentoepassingen. En de toestellen kunnen beduidend méér, dan alleen goed tegen een stootje. Vaak te zien op daken, in technische ruimten of op andere met installatiecomponenten geconcentreerde plekken. Een technicus staat op het punt de apparatuur uit te lezen, totdat zijn scherm op zwart gaat. Oorzaak van de onderbreking: een lege batterij. Of hij stopt er mee, omdat het scherm onleesbaar is. Ditmaal is de oorzaak slecht vallend zonlicht. Juist vanwege dit soort praktijken voert Panasonic Computer Product Solutions een speciale business to business tablet- en laptop-lijn, ontwikkeld voor werken buiten kantoorkaders. Channel development manager Panasonic CPS Pierre van Zon: “Het eerste waar dan vaak aan wordt

44 | INSTALLATIE & BOUW

gedacht, is dat de apparaten niet stuk te krijgen zijn. Daar zit zeker een kern van waarheid in – de bestendigste is bijvoorbeeld valwaardig tot een hoogte 1,20 m – maar eigenlijk veel belangrijker zijn de ingebouwde functies om werken in de buitenlucht te vergemakkelijken. Daar is het uiteindelijk om te doen.”

DOELGROEPEN Panasonic produceert de toestellen voor louter professionele doelgroepen. Zoals voor installatiebedrijven, politiediensten, ambulances, autobedrijven… kortom

THEMA | Data-installaties

voor al die bedrijven en instellingen die vaak buiten en onder moeilijke omstandigheden digitale werkzaamheden moeten verrichten. Van Zon: “Eén van de grootste voordelen is de werkingsduur van de batterijen. Hoe vaak gebeurt het niet dat die leeg is, juist op het moment dat installaties moeten worden uitgelezen? De installateur kan niet verder, dus krijg je onnodig gemaakte kosten. Onze tablets en notebooks werken gegarandeerd 24 uur lang, op één en dezelfde batterij. Zodat werkprocessen ononderbroken kunnen doorgaan.” Een ander belangrijk onderdeel op de toestellen is de seriële poort. Vrijwel uitgestorven in gewone laptops, maar onmisbaar voor het uitlezen van installaties. Van Zon: “In gewone laptops zijn die vervangen door USB-poorten. Maar voor uitlezen blijft een connector te prefereren.”

ONMISBAAR Panasonic fabriceert de notebooks en tablets in drie categorieën – fully rugged, semi rugged en business rugged. Dat fabricageproces gebeurt in eigen beheer. De fully rugged tablets en notebooks zijn IP65 gecertificeerd en hebben de militaire MIL-STD 810G kwalificatie (militaire standaard). Een behuizing van magnesiumlegering maakt het apparaat 36 keer sterker dan traditionele behuizingen. Behalve sterk zijn de vijftien verkrijgbare typen bijzonder licht: massa’s lopen uiteen van 540 gram voor de Toughpad FZ-M1 tot 3,5 kg voor de grootste fully rugged Toughbook CF-31. Alle machines worden blootgesteld aan zware keuringen, zodat de duurzame werking ervan voor lange tijd is gegarandeerd. Samengevat, volgens Van Zon, ‘zijn de toestellen onmisbaar voor iedereen die dagelijks met laptop of tablet op pad moet’. “Eigenlijk is het volstrekt onlogisch dat bijvoorbeeld installateurs nog hun arbeid verrichten op huis-, tuin- en keukenlaptops. Want een timmerman zaagt toch ook niet met een bouwmarktzaag?” ❚

Panasonic Toughbook en Toughpad Professionele tablets en notebooks voor installatiebedrijven en servicemonteurs Voor vrijblijvend advies contacteer ons op: +31 73 640 2576 (Nederland) | +32 2 481 03 73 (België) Of stuur ons een e-mail op toughbook.benelux@eu.panasonic.com

CF-54

CF-20

FZ-G1

FZ-M1 FZ-X1

FZ-E1

De Toughbook CF-54 en de Toughpad FZ-M1 en FZ-G1 zijn uitgerust met Intel® Core™ i5 vPro™ processoren. Toughbook CF-20 met een Intel® Core™ m5 vPro™ processor.

Intel, het Intel logo, Intel Core, Intel vPro, Core Inside en vPro Inside zijn handelsmerken van Intel Corporation in de V.S. en andere landen.

1_00113660_Installation Ad_130x197_NL_v3.indd 1

03/12/2015 14:42

INSTALLATIE & BOUW | 45

C2C gecertificeerde, verblindingsvrije LED Verlichting

Parkeergarages

Industrie

Infrastructuur

De BB LEDlightpipe is de eerste en vooralsnog enige Cradle to Cradle gecertificeerde industriĂŤle LED verlichtingsoplossing ter wereld. Daarnaast is de BB LEDlightpipe geheel verblindingsvrij door het toepassen van unieke folietechnieken. Meer info op: www.bb-lightconcepts.com

klantreview 2014: kwaliteit & levering

9,5

Bekabelingsinfrastructuur & kabeldraagsystemen

VENLO | Stadskantoor

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Kraaijvanger

Stadskantoor Venlo:

EEN ICOON AAN DE MAAS De regio Venlo heeft als eerste regio ter wereld de principes van cradle-to-cradle (C2C) omarmd. Uiteraard wordt ook het nieuwe stadskantoor volgens deze filosofie gebouwd. Het gebouw combineert een gezonde werkomgeving met duurzame innovatie. De installateurs hebben een knap staaltje installatietechniek in het gebouw geïmplementeerd, zoals een zonneschoorsteen, een technische waterkringloop en een heel arsenaal aan pv-panelen op verrassende locaties. Het nieuwe gebouw, een ontwerp van Kraaijvanger, combineert straks een gezonde werkomgeving met duurzame innovatie. “Nog voordat het project op de markt kwam, heeft de gemeente onderzoek laten doen naar de C2C mogelijkheden”, begint Libert Huinen van SPIE Nederland, verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige installaties in het nieuwe gebouw. “Er werd destijds zelfs al een onderhoudsplan opgezet. Eén en ander heeft geresulteerd in onder meer de toepassing van een WKO-installatie, verhoogde isolatiewaarden, LED-verlichting, driedubbelglas en regenwateropvang en toepassing van cradle-to-cradle materialen, zowel bouwkundig alsmede installatietechnisch.”

PV-INSTALLATIE De WKO-installatie voedt middels verdeler/verzamelaars de luchtbehandeling en geeft warmte of koude af via klimaatplafonds. Tevens is er gebruikgemaakt van betonkernactivering op verschillende verdiepingen. Voordat de warmtepompen worden ingeschakeld, wordt eerst geput uit de buffer voor koudeopslag, gerealiseerd in de keldervloer van de parkeergarage, circa 15 meter onder het maaiveld. Dat scheelt in energieverbruik. “Tevens worden de

bronpompen straks gevoed door pv-panelen op het dak”, zegt Huinen. Harold Bogaers van TES Installatietechniek, verantwoordelijk voor de E-installaties vult aan: “De pv-panelen vormen een grote bijdrage aan de groene gedachte van het gebouw. Behalve op het dak zijn de pv-panelen ook aanwezig aan de gevels en op de luifels bij elke verdieping. De luifels dragen bij aan een natuurlijke schaduwwerking en sturen ook de screens aan. De pv-panelen zijn in totaal goed voor een opbrengst op jaarbasis van 110 MWh. Daarnaast hebben we in het hele pand voornamelijk LED-verlichting toegepast, aangestuurd op verzoek met gecombineerde daglicht- en aanwezigheidssensoren. Ook de brandmeldinstallatie, de toegangscontrole, de inbraakinstallatie en CCTV-installatie zijn met het oog op de C2C-filosofie geïmplementeerd.”

ZONNESCHOORSTEEN De twee luchtbehandelingskasten ten behoeve van de werkplekken Noord en Zuid in de hoogbouw staan opgesteld op de tiende verdieping. Richard Klaassens van SPIE Nederland: “De luchtbehandelingskasten zijn uitgevoerd met een dubbel warmtewiel voor verhoging van de rendementen en derhalve energiereductie. ›

INSTALLATIE & BOUW | 47

TCS bouwt mee aan duurzame comfort oplossingen in nieuwe overheidsgebouwen Prefab betonkernactivering

vloerverwarming klimaatpanelen of plafonds

THERMISCH COMFORT EN DUURZAAMHEID OP NIVEAU. In nieuwe stadskantoren en overheidsgebouwen worden steeds vaker oppervlakte verwarming/koelsystemen toegepast. TCS heeft al voor tientallen gemeentehuizen en stadskantoren de systemen mogen ontwerpen en uitvoeren. De grote voordelen van dit systeem zijn; het gebruik maken van de thermische massa waardoor er een optimale aansluiting naar WKO systemen is gewaarborgd en de overige installatiecomponenten voor koelen en verwarmen kunnen kleiner ontworpen worden, dus meer duurzaamheid bij een beter thermisch comfort.

STADSKANTOOR VENLO In stadskantoor Venlo is zelfs de laagste vloer in de parking uitgevoerd als warmtewisselaar en zijn de prefab vloeren van de verdiepingen reeds in de betonfabriek voorzien van leidingregisters. Dit zelfde systeem is ook uitgevoerd in de nieuwe stadskantoren van Almelo en Deventer, de nieuwe OV Terminal Arnhem en zo ook in Antwerpen en Brussel.

Stadskantoor Venlo - Kraaijvanger Architects Rotterdam

Klimatiseren via wanden en vloeren:

VIER SEIZOENEN LANG COMFORT

door te VERWARMEN en/ of te KOELEN middels thermische activering van de betonconstructie.

Stadskantoor Almelo Kraaijvanger Architects Rotterdam

Stadskantoor Delft Mecanoo Delft

OV Terminal Arnhem UNStudio Amsterdam

Herman Teirlinckgebouw Brussel Neutelings Riedijk architecten Rotterdam

Consulteer ons voor uw projecten, door onze kennis en ervaringen kunnen ideeĂŤn kansen worden.

info@thermalcomfortsystems.nl of bel: 038 375 9711

thermalcomfortsystems.nl Betonkernactivering, vloeren wandverwarming/-koeling, wanden plafondpanelen

VENLO | Stadskantoor

Projectinfo C2C LED-VERLICHTING

De parkeergarage van het nieuwe Stadskantoor in Venlo is voorzien van bewezen duurzame, Cradle to Cradle (C2C)-verlichting. “LED-verlichting an sich is niet per definitie duurzaam”, zegt Jan Baartmans van BB-Lightconcepts. “De ontwikkeling van LED-lichttechnieken volgt de Wet van Moore; er wordt steeds meer licht uit LED’s gehaald, tegen minder energieverbruik. Dat wil nog niet zeggen dat LED-verlichting daarom duurzaam is. Pas als alle componenten die zijn gebruikt in een compleet armatuur aan het eind van hun levensduur op een gelijkwaardig niveau weer terug in het productieproces kunnen worden gebracht, dan wordt het pas echt duurzaam en kun je spreken van een C2C-oplossing. Dat betekent dus niet ‘decyclen’, afbreken, maar 100% recyclen.” De retourlucht gaat via de groene gevel naar buiten; de plantjes zijn voornamelijk gesitueerd op de Noordgevel. Deze zuiveren de lucht van CO2 en gaan hittestress tegen.” Op de achtste verdieping van de hoogbouw is een kas gerealiseerd voor planten en bomen. “De opgewarmde lucht in de kas wordt in de winterperiode gebruikt als voorverwarming voor de aangezogen frisse buitenlucht”, zegt Huinen. De zon speelt ook een grote rol in de zonneschoorsteen bovenop het dak. In de kern van het gebouw is op elke verdieping een grote vide gerealiseerd. Doordat de zon de lucht in de schoorsteen opwarmt, ontstaat een natuurlijke trek in het hele gebouw. Door middel van opname van de nodige meet- en regeltechnische apparatuur in de zonneschoorsteen worden de ventilatoren in de luchtbehandelingskasten gestuurd. Hierdoor is er een afname van ventilatiecapaciteit, wat resulteert in een lager elektrisch energieverbruik.” Copyright Anja Grondman/Eyecatcher Fotografie.

De EVO-armaturen van BB-Lightconcepts zijn vorig jaar door Environmental Protection Encourangement Agency (EPEA) C2C Bronze gecertificeerd. Baartmans: “We zijn daarbij de eerste en vooralsnog enige speler ter wereld met een C2C-gecertificeerde industriële verlichtingsoplossing. Vanwege de duurzame C2C-uitgangspunten voor de bouw van het nieuwe Stadskantoor in Venlo was de keuze voor toepassing van onze EVO LEDlightpipes in de parkeergarage een logische. De LEDlightpipes geven een 180 graden breed, evenredig verspreid lichtbeeld en simuleren als het ware daglicht. Ze zijn vandaalbestendig en plugand-play aan te brengen, waarbij je met één aansluitpunt driehonderd meter lichtlijn kunt aanleggen; kabelgoten zijn daarbij overbodig. Tevens zijn de lichtlijnen dynamisch te dimmen tussen de tien en honderd procent. In combinatie met licht- en bewegingssensoren biedt dat nog eens een zeer aanzienlijke extra besparing op het energieverbruik, terwijl een prettig gevoel van comfort wordt behouden.” Het nieuwe stadskantoor zit boordevol ingenieuze systemen. Ook de technische waterkringloop is zo’n systeem, waarbij regenwater samen met het afvalwater uit de pantry’s en wastafels wordt opgevangen in een helofytenveld, gezuiverd wordt en opnieuw wordt ingezet als spoeling voor de toiletten in het pand. Het enige afvalwater komt van de toiletten en de vetten uit de keuken. “Onder de C2C-noemer wordt ook een sloopbestek opgesteld”, zegt Bogaers. “Het gaat om een uitgebreid rapport waarin alle toegepaste materialen zijn omschreven. Deze worden voorzien van een materiaalpaspoort en tevens wordt opgenomen hoe de materialen kunnen worden afgebroken en opnieuw worden ingezet.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER INSTALLATIES

BOUWPERIODE

Gemeente Venlo Kraaijvanger architecten Laudy/Ballast Nedam SPIE Nederland (W), TES Installatietechniek (E) Coneco, BB-Lightconcepts, Thermal Comfort Systems, Apac Airconditioning 2012 – 2016

INSTALLATIE & BOUW | 49

In opdracht van installatiebedrijven ontwerpt en integreert Coneco regeltechnieksystemen voor nieuwbouw- en renovatieprojecten. Coneco is opgericht in 1995 en van niets uitgegroeid tot marktleider in de branche. Bij Coneco werken dagelijks 95 mensen aan projecten in onderwijs, gezondheidszorg, kantoren, industrie, overheid, recreatie en retail. Per jaar voltooien ze 400 grote tot middelgrote projecten.

VENLO | Stadskantoor

PRIVA MEET- EN REGELSYSTEEM BEHEER(S)T KLIMAATINSTALLATIES STADSKANTOOR VENLO Alle klimaatinstallaties in het Stadskantoor in Venlo worden gekoppeld aan een Priva HX meet- en regelsysteem. In opdracht van SPIE Nederland verzorgt Coneco de regeltechniek hiertoe.

“Dat SPIE Nederland vertrouwt op onze kennis in meet- en regeltechniek blijkt wel uit het feit dat de complete klimaatregeling aan ons is uitbesteed”, vertelt een trotse Kees Doolaar, Manager Uitvoering bij Coneco. “Hierbij houden we vanzelfsprekend nauw contact met de installateur. Binnen enkele weken leveren we de installatie op.”

BEHEREN EN BEHEERSEN De klimaatinstallatie is uitgevoerd met een broninstallatie en een warmtepompinstallatie, die de betonkernactivering voedt, vertelt hij. “Voor de naregeling per ruimte zijn klimaatplafonds voorzien, die middels Priva Comforte regelaars worden aangestuurd. Daarnaast is in het gebouw een aantal luchtbehandelingskasten voorzien, die allemaal middels het Priva-systeem beheerd en beheerst worden.”

BEWUSTWORDING Coneco visualiseert met het systeem de actuele status van onder andere de zonneboiler, de zonnecollectoren en de groene gevel om het gebouw, vertelt Doolaar. “In de hal van het pand wordt een monitor voorzien waarop medewerkers en bezoekers niet alleen het weer, actuele verkeersinformatie en allerhande meldingen van de gemeente Venlo kunnen bekijken, maar waarop ook het verbruik van de installaties inzichtelijk wordt gemaakt. Dit zorgt voor een stukje bewustwording.”

OVER CONECO In opdracht van installatiebedrijven ontwerpt en integreert Coneco regeltechnische systemen voor nieuwbouw- en renovatieprojecten. Bij het bedrijf werken dagelijks honderd mensen aan projecten in onderwijs, gezondheidszorg, kantoren, industrie, overheid, recreatie en retail. Per jaar worden zo’n vierhonderd grote tot middelgrote projecten voltooid. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 51

VENLO | Stadskantoor

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Thermal Comfort Systems b.v.

Stadskantoor Venlo wordt op duurzame wijze verwarmd en gekoeld Aan de nieuwbouw van het Stadskantoor in Venlo liggen hoge duurzaamheidsambities ten grondslag. Tachtig procent van het gebouw bestaat uit materialen, die op de één of andere manier herbruikbaar zijn. Daarnaast wordt in het gebouw gebruikgemaakt van LED-verlichting, hemelwateropvang, waterloze urinoirs, pv-panelen en betonkernactivering als basisverwarming.

“De betonconstructie zorgt voor de basisverwarming en -koeling in een groot deel van het gebouw”, vertelt Gert Jan Koele, directeur van Thermal Comfort Systems b.v. (TCS), dat al meer dan twintig jaar een autoriteit is op het gebied van vloerverwarming en betonkernactivering. “In de schil van de prefab betonvloer zijn watervoerende leidingen aangebracht, die de vloeren op een constante temperatuur houden; in de zomer iets kouder en in de winter iets warmer dan de ruimtetemperatuur. Door gebruik te maken van de bouwmassa, wordt een behaaglijk binnenklimaat gecreëerd.” De leidingen zijn al in de fabriek van de prefab vloerenfabrikant in de onderschil van de elementen geïntegreerd, waarna de elementen kant-en-klaar op de bouwplaats zijn aangeleverd, vertelt hij. “Op de bouw was het alleen nog een kwestie van aansluiten, doorkoppelen en afpersen.”

WARMTEWISSELAAR Het stadskantoor wordt verwarmd met een aanvoertemperatuur van 28˚C en een retourtemperatuur van 24˚C. De koeling wordt geregeld met een aanvoertemperatuur van 18˚C en een retourtemperatuur van 21˚C, vertelt Koele. “Doordat deze waardes zo dicht bij elkaar liggen, kan het gebouw op een heel energievriendelijke manier verwarmd en gekoeld worden. In de bodemplaat van de parkeergarage is een warmtewisselaar aangebracht, inclusief buisregisters over de volledige oppervlakte van de bodem, om warmte en koude tijdelijk op te slaan. Mede dankzij dit systeem kan de rest van de klimaatinstallatie kleiner gedimensioneerd worden.” Naast de betonkernactivering is op de vijfde verdieping en in het souterrain van het stadskantoor door TCS vloerverwarming en -koeling gerealiseerd.

ERVARING TCS heeft ruim ervaring in het aanleggen van verwarmingssystemen in stadskantoren. Recent heeft het bedrijf de stadskantoren van Delft, Deventer, Weert en Almelo van vergelijkbare systemen voorzien. ❚

52 | INSTALLATIE & BOUW

NIJKERK | Hoofdkantoor Vreugdenhil

HOOFDKANTOOR ‘VREUGDENHIL DAIRY FOODS’ KIEST VOOR DUURZAAM Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Van Dorp installaties Amersfoort

Met de realisatie van het nieuwe hoofdkantoor van ‘Vreugdenhil Dairy Foods’ had de opdrachtgever een duidelijke visie: het realiseren van één van de meest duurzame kantoorgebouwen van Nederland. De BREEAM ‘Outstanding’ certificeringscriteria liggen ten grondslag aan zowel het ontwerp als de uitvoering van het project waarin onder andere een warmte- en koudeopslag, zonnepanelen, hergebruik van regenwater en duurzaam materiaalgebruik hoge ogen gooien. TERUGBLIK Gerrit van Asselt en Erik van der Vlist, verantwoordelijk voor respectievelijk de E- en W-installaties van het project, blikken alvast terug op het project. Van Asselt: “Wij zijn vanaf de beginfase bij het project betrokken. Aan de hand van het voorlopig ontwerp van adviseurs W4Y en Nieman Raadgevende Ingenieurs hebben wij een installatiebestek inclusief tekeningen opgesteld waarna wij de opdracht gegund hebben gekregen. In het project hebben wij onder andere de WKO-installaties voor verwarming en koeling, ventilatie, sanitaire installaties, verlichting, een brandmeldinstallatie, het datanetwerk en een sprinklerinstallatie gerealiseerd. Daarnaast hebben wij in een gebouwbeheersysteem voorzien, waarmee zowel de E- als de W-installaties beheerd kunnen worden.”

Projectinfo ENERGIEZUINIG EN SCHONER LUCHTKANALENSYSTEEM GARANDEERT DUURZAAM GEBOUW Het nieuwe hoofdkantoor van Vreugdenhil Dairy Foods in Nijkerk is gebouwd volgens de BREEAM-NL ‘Outstanding’ certificeringscriteria. In het gebouw is hiertoe een keur aan duurzame installaties voorzien, waaronder een WKO-installatie, zonnecellen op het dak en CO2-gestuurde ventilatie met warmteterugwinning uit de ventilatielucht. In opdracht van Van Dorp installaties Amersfoort hebben de specialisten van Air Tech Systems de levering en montage van het luchtkanalensysteem verzorgd. “De door ons aangebrachte luchtkanalen inclusief componenten hebben een Luka Systeemcertificaat luchtdichtheidsklasse C behaald”, vertelt Leo ’t Jong, hoofd Verkoop bij Air Tech Systems. “Het resultaat is een energiezuinig en schoner luchtkanalensysteem, dat uiteindelijk voor eindgebruiker Vreugdenhil een verhoogde duurzaamheid van het gebouw garandeert.”

DUURZAAM ÉN ENERGIEZUINIG

Het project is in bouwteamverband uitgevoerd, vertelt hij. “We zijn al in de beginfase door Van Dorp installaties Amersfoort bij het project betrokken, om mee te denken over de best passende oplossing. Samen zijn we erin geslaagd een duurzame installatie te maken. We zijn er dan ook trots op onze bedrage aan het BREEAM-NL ‘Outstanding’ oplevercertificaat te hebben mogen leveren.”

Bij het ontwerp en de engineering van de installaties spelen duurzaamheid en energiezuinigheid een belangrijke rol, evenals maximaal comfort en een goede regelbaarheid van de installaties. Van der Vlist: “Het pand wordt energiezuinig verwarmd en gekoeld dankzij een warmtekoudeopslag in de bodem.” Van Asselt: “Het klimaat is per ruimte regelbaar, inclusief de ventilatie. ›

Het hoofdkantoor van Vreugdenhil Dairy Foods is niet het enige project dat Air Tech Systems in onderaanneming van Van Dorp installaties uitvoert, vertelt ’t Jong. “Op dit moment werken we ook mee aan de upgrading van Het Atrium-gebouw (twee kantoortorens) op de Zuidas te Amsterdam.”

INSTALLATIE & BOUW | 53

Van goede lucht... ...ga je leven!

TA CONTROL SYSTEMS BV

Einsteinstraat 67 3316 GG Dordrecht telefoon 078 652 12 35 info@tacontrol.nl

Duurzaamheid door techniek Vreugdenhil gefeliciteerd met jullie mooie BREAM outstanding hoofdkantoor.

Air Tech Systems levert een

- Luchtkanalen & componenten

totaalpakket van producten

- Luchtbehandelingskasten

en diensten om u de complete

- Montage & projectmanage-

zorg voor de perfecte klimaatbeheersing uit handen te

ment - Snel & flexibel

nemen. Air Tech Systems is dan ook graag Ăşw partner voor de uit-

Kijk voor meer informatie op

voering van al uw utiliteitsâ&#x20AC;&#x201C;

www.airtechsystems.nl of bel

projecten.

033 - 469 17 86.

TA Control Systems verzorgt in verschillende sectoren zoals; utiliteit, zorginstellingen, zwembaden, recreatiebranche, hotels, (lokale) overheden en onderwijs, de techniek om deze sectoren duurzamer met hun energiebronnen om te laten gaan met een verhoging van de mate van comfort. We bereiken dit door het regelen van de volgende processen: Warmte- en koude opwekking, warmte- en koude opslag, lage temperatuur afgifte, luchtbehandeling, verlichting (KNX/Dali), Inbraak, toegangscontrole, energiemonitoring en energieopwekking.Voor al de combinatie van bovenstaande processen is een specialisatie van ons -onafhankelijke systemintegrator- bedrijf. Wenst u meer informatie, neem contact met ons op.

www.airtechsystems.nl I-en-B adv nov 2014 v2.indd 1

20-11-14 17:53

Alles voor die ene milliseconde!

BLIKSEMBEVEILIGING

AARDINGSSYSTEMEN

PERMANENTE VALBEVEILIGINGSSYSTEMEN

DUURZAME DAKCONCEPTEN

19-11-14 11:57

NIJKERK | Hoofdkantoor Vreugdenhil

Projectinfo MEET- EN REGELTECHNIEK In opdracht van Van Dorp Amersfoort heeft TA Control Systems BV (TACS) de gebouwautomatisering voor het hoofdkantoor van Vreugdenhil Dairy Foods voor haar rekening genomen. “Met ons Schneider Electric Smartstruxure en Smartstruxure Lite systeem – waarvan wij partner zijn – worden onder andere het klimaat, de verlichting, de zonwering en energiebemetering in het gebouw beheerd en beheerst”, vertelt Albert-Jan Hartog, Technisch Adviseur bij TACS. “Mede hierdoor is het gebouw ontwerptechnisch voorzien van een BREEAM ‘Outstanding’ normering.” In het gebouw, dat naast de begane grond drie verdiepingen telt, zijn veel flexibele werkplekken ingericht, vertelt hij. “Het gebouwbeheer, welke draait in de Cloud, is gebruikersafhankelijk ingericht. Iedere medewerker heeft de mogelijkheid tot werkplekbediening, om eenvoudig en op maat temperatuur, verlichting en zonwering af te stemmen. Daarnaast kan de receptioniste eenvoudig de centrale verlichting en zonwering beïnvloeden. Het gebouwbeheersysteem biedt de beheerder en installateur Van Dorp de mogelijkheid om dieper op de materie in te gaan en om onderhoud en beheer tot in de puntjes te regelen.” Het unieke aan dit gebouw is dat zowel E (energiemanagement) als W bij TACS vandaan komen, vertelt Hartog. “Naast het meedenken in de ontwerpfase hebben wij de gehele techniek voor het juiste comfort in eigen huis geprogrammeerd en uiteindelijk in bedrijf gesteld.” Klimaatplafonds in de kantoren regelen een passieve koeling. De verlichting betreft een combinatie van duurzame LED- en T5-verlichting. Alle verlichting is voorzien van daglichtafhankelijke regelingen. De hoeveelheid kunstlicht wordt afgestemd op de lichtbehoefte in de ruimte. Bovendien zijn in alle ruimtes bewegingsmelders voorzien, waardoor geen onnodige verlichting brandt. De ventilatie in het gebouw wordt geregeld door één luchtbehandelingskast die in de technische ruimte is geplaatst. Het volledige dak is voorzien van zonnepanelen, waarmee aan ongeveer vijftig procent van de energievraag in het hoofdkantoor wordt voldaan. Onder andere dankzij deze maatregelen wordt een gunstige EPC gerealiseerd.”

HOOGWAARDIGE AFWERKING Niet alleen ten behoeve van de gevels, maar ook in het pand is veel glas voorzien. Het afwerkingsniveau is hoog. De kantoren zijn voorzien van een klimaatplafond, waarin de benodigde componenten zoals verlichting, sprinklers en roosters zijn geïntegreerd. Ten behoeve van de werkplekken zijn de elektravoedingen en databekabeling in een bouwkundig vloergootsysteem aangebracht. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER BOUWDIRECTIE ARCHITECT UITVOERING INSTALLATIES

Vreugdenhil Dairy Foods SOM MAAS Architecten Slingerland Bouw Van Dorp Installaties Amersfoort ACN BV, TA Control Systems, Air Tech Systems, Systemair, Eltechna

ONZICHTBARE BLIKSEMBEVEILIGING De nieuwe melkpoederfabriek van Vreugdenhil Dairy Foods is gelegen op een vrij grote, open vlakte. Het risico op blikseminslag is dan ook aannemelijk en gezien de installaties in het gebouw en de elektrische installaties bovenop het dak (zonnepanelen) kan de schade fors oplopen. Aarding Centrale Nederland (ACN) heeft daarom een bliksembeveiliging aangebracht. Het gaat volgens Ruud Miggels van ACN om een installatie in de klasse LPL3. “We hebben eerst een risicoanalyse uitgevoerd en naar aanleiding van de resultaten de bliksembeveiliging samengesteld”, zegt hij. “Het dakoppervlak is relatief klein en de gevels zijn ook nog eens grotendeels van glas, dus het vergde een goede afstemming met de bouwkundig aannemer om het leidingwerk ten behoeve van de installatie onzichtbaar op het dak te krijgen. Normaal gesproken kan het leidingwerk prima in de spouw worden opgenomen, maar vanwege de vliesgevel was dat hier geen optie. Het koperen leidingwerk is in het casco ingestort en loopt via de betonnen kolommen richting dak. Hierin hebben wij later de bliksembeveiliging kunnen aanbrengen.” Volgens Miggels is het raadzaam om een dergelijke installatie jaarlijks te onderhouden. “Tijdens werkzaamheden op het dak wordt er snel iets geraakt, zo is onze ervaring. Bovendien kan een blikseminslag met goede afloop ook schade toebrengen aan de installatie. Een periodieke inspectie garandeert een optimale werking.”

INSTALLATIE & BOUW | 55

NUNSPEET | Zwembad De IJsselslag

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Hellebrekers

De IJsselslag is gegarandeerd energiezuinig Specialist in gebouwen procesinstallaties voor de sporten recreatiemarkt Hellebrekers Technieken realiseerde voor zwembad De IJsselslag de complete werktuigkundige, waterbehandelings- en elektrotechnische installatie. Naast de realisatie van ontwerp en uitvoering garandeert het bedrijf een afgesproken energieverbruik voor een periode van twintig jaar. Energetisch onvoldoende presteren leidt aldus tot delving van de inkomsten voor het bedrijf. Steeds vaker gezien bij vooral door overheden aanbestede complexe utiliteit: installaties die worden gegund op basis van prestatieverplichtingen, waarbij de installateur wordt afgerekend op de geleverde prestaties. Hellebrekers Technieken uit Nunspeet, verantwoordelijk voor de installaties van het nieuwe zwembad De IJsselslag in Zutphen, kan erover meepraten. “Energetisch presteren als inkomstenbron”, zegt commercieel manager Sport & Recreatie Marcel van den Berg. “Dit soort contracten vloeit voort uit ontzorgingswil. Doordat wij de risico’s van de technische exploitatie overnemen, kan onze

56 | INSTALLATIE & BOUW

opdrachtgever zich concentreren op zijn corebusiness; zijn klanten. Hellebrekers is voor twintig jaar verantwoordelijk voor het ontwerp, de uitvoering, de nazorg en het onderhoud van de installaties. En presteren wij onvoldoende, dan voelen wij dat in onze portemonnee.”

NUNSPEET | Zwembad De IJsselslag

Projectinfo GLASWOLKANALEN: CORROSIEWEREND, GELUIDDEMPEND, DUURZAAM Begonnen in 1962 als timmerfabriek verzorgt Jenti nu ruim vijftig jaar luchtkanalen voor allerhande utiliteit. Het bedrijf levert onder meer zelfgeproduceerde kanalen van glaswol, vanuit de eigen fabriek in Gorinchem. Ook voor het nieuwgebouwde zwembad De IJsselslag in Zutphen. Installatie-onderdelen waarvan de materialisatie is afgestemd op gebruik en functie: de zogeheten Jeglass kanalen van producent/montagebedrijf Jenti BV uit Gorinchem zijn daarvan een mooi voorbeeld. Want uit glasvezel gemaakte kanalen behoeven, in tegenstelling tot traditionele plaatstaal, geen nabehandeling, zegt Jenti’s directeur/eigenaar Petra Klijn. “Zwembaden zijn nu typisch projecten waarvoor onze producten een meerwaarde vormen. Glasvezelwol is duurzaam, corrosieongevoelig, geluiddempend en gemakkelijk te bewerken. Bovendien is het materiaal prijstechnisch zeer interessant.” De geleverde c.q. gemonteerde kanalen voor De IJsselslag geschiedde op aanvraag van installatiebedrijf Hellebrekers Technieken uit Nunspeet. Niet voor het eerst, beide bedrijven werken geregeld met elkaar samen. Ervaring, flexibiliteit en hart voor de zaak noemt Klijn hiervoor als belangrijkste redenen. “Wij zijn een echt familiebedrijf, dat zie je terug in de omgang met klanten. De meeste werknemers werken hier al jaren en zijn ook van plan dat te blijven doen. Ik denk dat juist die betrokkenheid ons van anderen onderscheidt.”

HANDTEKENING Hellebrekers installeerde voor het onlangs opgeleverde zwembad onder meer een innovatieve wijze van luchtbehandeling met Climotion: een diffuse luchtverspreiding waarmee energiebesparing gekoppeld wordt aan een constant klimaat. Ook de hoog rendement luchtbehandelingskasten (met WTW-units), warmteterugwinning op douchewater, een grijswatercircuit voor toiletspoeling en de aanleg van een zoutelektrolyse-installatie (chloor maken op locatie) zijn duurzaam te noemen onderdelen. Daarbij is verlichting uitgevoerd in LED en valt elk installatie-onderdeel te screenen, te koppelen of af te stellen via het gebouwbeheersysteem. Uit de eerste monitoring lijkt alles goed voor elkaar: bevindingen geven energieverbruik aan volgens afspraak. Van den Berg: “Installeren op basis van prestatiecontracten is niet voor iedereen weggelegd, daar moet je bedrijf op zijn ingesteld. Wij doen het graag, omdat je dan letterlijk verantwoordelijk bent voor het hele traject – zowel voor het ontwerp, de uitvoering als de uiteindelijke opbrengst. De installatie draagt je handtekening.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING

Gemeente Zutphen Slangen + Koenis Architecten, IJsselstein Vaessen Algemeen Bouwbedrijf BV, Raamsdonksveer INSTALLATIES Hellebrekers Technieken, Nieuwegein

LEVERING/MONTAGE LUCHTKANALEN BOUWPERIODE

Jenti, Gorinchem mei 2014 – zomer 2015

Specialist in het produceren en monteren van luchtkanalen met appendages. Jenti b.v. produceert mineraalwolkanalen met aluminium folie voor binnen (Jeglass) en polyester voor buiten (Jepoglass). Ook Sonulan kanaalwerk, rond- en rechthoekig plaatstaal wordt door Jenti b.v. verzorgd. De kanalen worden geplaatst in nieuwbouw van o.a. kantoren, zwembaden, verzorgingshuizen, theaters, woningen e.d. Tevens zijn de Jenti kanalen uitermate geschikt voor toepassing in renovatieprojecten. De kanalen worden uitgevoerd conform LUKA normering en geplaatst door VCA gecertificeerde monteurs. Jenti b.v. 4203 NN Gorinchem Info@jentibv.nl

Schelluinsestraat 52a T: 0183-651100 www.jentibv.nl INSTALLATIE & BOUW | 57

EEN BELOFTE DIE DECENNIA LANG STAND HOUDT

Waalwijk fabriek in e d r oo d g ondleidin

Het projec t maakt indruk!

iale n het spec Bezoek aa

5 201 5 195

Ann

rs ive

ary

ds lan her Net he T ijk alw Wa

Op 12-02-1955 werd het contract ondertekend: Holland Heating was een feit! Het afgelopen jaar stond daarom in het teken van het zestigjarig jubileum. Historische momenten hebben het bedrijf in de loop der jaren gevormd en benadrukken waar het bedrijf voor staat: kwaliteitsgerichte keuzes, een efficiënte productielijn en een betrouwbare levering. Ter ere van het jubileum heeft Holland Heating een wedstrijd georganiseerd waarbij het bedrijf op zoek is gegaan naar de oudste, nog steeds functionerende luchtbehandelingsunit in Nederland. De reacties waren zeer enthousiast en de aanmeldingen stroomden gestaag binnen. Op 30 oktober vond de prijsuitreiking plaats in de fabriek in Waalwijk. “Het is een bewuste keuze om de winnaars op locatie uit te nodigen”, aldus Toine van den Boomen, Technical Consultant. “Het rondleiden van onze klanten en relaties door de fabriek is nog altijd de beste manier om te laten zien dat onze units écht staan voor kwaliteit en betrouwbaarheid. Zien doet immers geloven”. Na een presentatie over de geschiedenis van het bedrijf en Ecodesign, een EU-verordening 1253/2014 die vanaf 1 januari 2016 van kracht

wordt, begon men aan de rondleiding. Vanaf de assemblagehal liep de groep naar de naastgelegen hal waar productieen testfaciliteiten zijn ondergebracht. Voor het testen van componenten en thermische behuizingen maar zeker ook voor het opleveren van bijzondere projecten zoals men te zien kreeg in de laatste fabriekshal. Het betreft een project in Siberië voor de offshore. Onze luchtbehandelingsunits voldoen daarbij aan de strengste eisen met betrekking tot temperatuurbestendigheid en explosieveiligheid. Na de rondleiding was het tijd voor de prijsuitreiking. “Het was een eer om de winnaars hun prijs te overhandigen” aldus Christian van Breemen, Sales Manager. “De drie winnende units hebben echt een enorme indruk op ons gemaakt. Niet alleen de leeftijd, maar het feit dat zij er nog steeds keurig bij staan én datgene doen wat jaren geleden aan de klant is beloofd blijft indrukwekkend”. Het was nog even spannend wie de derde of de tweede prijs toebedeeld zou krijgen, want deze twee units bleken hetzelfde bouwjaar te hebben, namelijk 1968. Om te bepalen welke van de twee units de oudste is, was het ordernummer doorslaggevend. De derde plaats ging naar Cofely West Nederland B.V. voor het project Deltares in Delft en de tweede prijs ging naar BAM Bouw en Techniek voor het project Hema in Apeldoorn. De winnaar van de wedstrijd is het project Wiskunde/Natuurkunde gebouw van de Vrije Universiteit Amsterdam, ook opgegeven door BAM Bouw en Techniek. De winnende

or Siberië project vo

De pri jswinna ars van de wed strijd

unit is namelijk gebouwd in 1963 en met zijn 52 jaar dus met recht de oudste, nog werkende luchtbehandelingsunits in Nederland te noemen! De prijzen die de winnaars overhandigd kregen zijn mede mogelijk gemaakt door attractiepark Efteling en safaripark Beekse Bergen. Deze prijsuitreiking is een mooie afsluiting van een prachtig jubileumjaar. Opnieuw een historisch moment, een die kenmerkend is voor de warme relatie die het Waalwijkse bedrijf met haar klanten onderhoudt. Dit historische moment geeft meteen de gelegenheid om stil te staan bij de toekomst van het bedrijf. Want vanaf 1 november 2015 gaat Holland Heating namelijk verder onder de naam Systemair, een gevolg van de fusie tussen Holland Heating en Systemair. De beide locaties Waalwijk en Harderwijk blijven behouden en de naam Holland Heating zal voortbestaan als merknaam. In de fabriek in Waalwijk worden de bekende Holland Heating luchtbehandelingsunits geproduceerd, waaronder de bekende HHFlex en de HHCompact. De kwaliteitsgerichte keuzes, een efficiënte productielijn en betrouwbare levering worden verstrekt door het aanbieden van het meest complete en flexibele assortiment in ventilatie en klimaatbeheersing. Vanaf nu verkrijgbaar bij één bedrijf: Systemair. Systemair bedankt alle deelnemers voor hun enthousiaste deelname aan deze wedstrijd en kijkt uit naar het onderhouden van de huidige samenwerking waarbij Systemair vanaf nu uw partner is voor het complete ventilatiesysteem.

Kort nieuws Water/lucht warmtepomp voor binnenopstelling Airview Luchtbehandeling introduceert de Clivet Versatemp water/lucht warmtepompen. Deze warmtepompen vormen de oplossing voor situaties waarbij buitenopstelling van apparatuur niet mogelijk is. Tot de belangrijkste kenmerken behoren de stabiele werking, de diversiteit aan uitvoeringen en de hoge COP-waarden. Zo komen diverse modellen in aanmerking voor EIA-subsidie. De Versatemp water/lucht warmtepompen zijn leverbaar als console, laag aan de wandmodel, verticaal kanaalmodel of horizontaal kanaalmodel en zijn speciaal ontworpen voor plaatsing direct in de te conditioneren ruimte. De units zijn standaard uitgevoerd als omkeerbare warmtepomp waarmee ze geschikt zijn voor koelen in de zomer en verwarmen in de winter. De water/ lucht warmtepompen zijn leverbaar in een capaciteitsrange van 1,3 tot 31,5 kW en zijn toepasbaar met een gesloten watercircuit of waterbron. Tevens is aansluiting op de waterleiding mogelijk. Optioneel zijn de units leverbaar met een wandthermostaat, een debietregelaar voor een reductie van het waterverbruik en een GBS-module (Modbus, LonWorks of BACNet). Meer informatie: www.airview.nl

efficiënte klimaatoplossingen te komen. Breng een bezoek aan de Systemairstand en laat u informeren. Over VSK De tweejaarlijkse vakbeurs VSK wordt gehouden van dinsdag 2 tot en met vrijdag 5 februari 2016 in de Jaarbeurs in Utrecht. De beurs is dagelijks geopend van 10:00 tot 18:00 uur; op donderdagavond is de beurs open tot 20:30 uur. Systemair nodigt u graag uit voor een bezoek aan stand A054 in hal 12. Over Systemair Systemair is fabrikant en leverancier van energiezuinige ventilatoren & accessoires, luchtverdelingsproducten & brandbeveiliging, compacte WTW-units en standaard & op-maat-gemaakte luchtbehandelingsunits. Vanaf 1 november vormen Systemair en Holland Heating samen één bedrijf. De beide locaties Harderwijk en Waalwijk blijven behouden en de naam Holland Heating zal voortbestaan als merknaam. In de fabriek in Waalwijk worden de bekende Holland Heating luchtbehandelingsunits geproduceerd, waaronder de HHFlex en de HHCompact.

Nieuwe normen brandveiligheid kabels Systemair deelt kennis op VSK beurs Tijdens de VSK 2016 speelt Systemair in op het thema van de beurs ‘Kennis omhoog, verbruik omlaag’. Door kennissessies te organiseren deelt Systemair zijn kennis over ventilatie en klimaatbeheersing met de branche om zo tot optimale toepassingen te komen. De klimaatdoelstellingen die de overheid stelt in de vorm van EcoDesign en ErP, zijn voor Systemair geen uitdaging. Zo voldoen de Topvex luchtbehandelingsunits nu al aan Ecodesign 2018. Terwijl 2016 door de EU is voorgeschreven. Hetzelfde geldt voor de ventilatoren van Systemair. Ook deze voldoen aan alle ErP richtlijnen en zijn klaar voor de toekomst. Dagelijkse kennissessies over ventilatie en luchtbehandeling De kennissessies van Systemair richten zich op de werktuigbouwkundige installateur en adviseur met interesse in ventilatie en klimaatbeheersing. Het programma is afwisselend en richt zich erop de knowhow van professionals naar een hoger plan te tillen. Systemair is ook tijdens de VSK graag bereid zijn specialistische kennis en ervaring te delen met de branche om zo tot de meest

Tijdens Elektrotechniek 2015 bezochten bijna tweehonderd geïnteresseerden het seminar van Draka over de nieuwe Europese verordening voor bouwproducten (CPR). Die is van toepassing op de brandveiligheid van elektrische leidingen van vaste installaties in bouwwerken. Vanaf 1 december 2015 is CE-markering onder CPR mogelijk en vanaf 1 december 2016 verplicht. In Nederland wordt CPR geïmplementeerd via de NEN 8012 norm die in november 2015 is gepubliceerd. NEN 8012 is de nieuwe Nederlandse norm voor de keuze van het leidingtype met als doel het beperken van schade als gevolg van brand van en via elektrische leidingen en glasvezelleidingen. Kabels met de aanduiding fb (functiebehoud) vallen voorlopig buiten de CPR classificering. Daar worden in een later stadium nieuwe normen voor verwacht. Omdat de classificatie en testmethoden veranderen, moeten alle kabelproductfamilies door middel van brandproeven opnieuw worden getest, onder andere volgens de nieuwe – onder de CPR ontwikkelde – brandtestmethode EN 50399. Bovendien is het verplicht om de testen extern te valideren. Draka vindt het belangrijk om de installatiebranche te ondersteunen met praktische informatie: wat gaat er voor wie in de bouwketen precies veranderen? Welke kabels vallen onder CPR?

INSTALLATIE & BOUW | 59

Kort nieuws En hoe bepaal ik de juiste brandklasse en kabel? Op www.draka-cpr.nl is al deze informatie te vinden. Daarnaast biedt deze site hulp bij het selecteren van de juiste brandklasse en (later) Draka kabel.

Uitbreiding Van Lente Meet- en Regeltechniek in de Randstad Voor de meet- en regeltechniek van de gebouwgebonden installaties is een steeds grotere behoefte aan gekwalificeerd personeel met veel kennis en ervaring. Van Lente Systeemintegratie is nu bijna vijf jaar actief in dit deel van de automatiseringstechniek en kan steeds meer in een groeiende behoefte voorzien. Om met name ook de klanten in de Randstad op een goede manier te kunnen bedienen heeft Van Lente Systeemintegratie vorige maand een vestiging geopend in Reeuwijk. Van hieruit gaat een team van twaalf specialisten op het gebied van gebouwgebonden meet- en regeltechniek en gebouwautomatisering aan de slag om bestaande maar vooral ook nieuwe klanten optimaal te kunnen bedienen. Tevens wordt het bestaande team in Deventer versterkt met twee specialisten. Hiermee zet Van Lente Systeemintegratie een grote stap in het versterken van capaciteit, kennis en kunde op het gebied van gebouwautomatisering en regeltechniek. Deze uitbreiding past in de strategie van het bedrijf om een toonaangevende speler te zijn op het gebied van technische automatisering in de industrie (food en feed) en complexe gebouwgebonden installaties.

De drie nieuwe dakdoorvoeren zijn vervaardigd uit aluminium en kenmerken zich door extra brede doorgangen, gaande van 300 x 200 mm tot 400 x 400 mm. Daardoor zijn deze uiterst geschikt voor grotere installaties waarbij meerdere of grotere elementen via één waterdichte doorgang naar de units op het platte dak gaan. Alle dakdoorvoeren hebben een breed basisvlak, wat een perfecte aansluiting met het dakmembraan toelaat. Een grote afdekkap beschermt tegen indringende regen en de afgeronde uitgang onder de beschermkap beschermt leidingen, kabels en isolatiemantels. Meer informatie: www.linum.eu

IA Groep Duiven ontvangt BREEAM ‘Excellent’ certificaat Ingenieurs- en architectenbureau IA Groep uit Duiven maakte het integrale ontwerp voor het nieuwe drinkwaterproductiebedrijf Vechterweerd van Vitens. Om het ontwerpproces en de uitvoering te ondersteunen, is gekozen voor een BREEAM certificering. Vechterweerd heeft eerder al een BREEAM score van ‘Very Good’ (3-sterren) voor het ontwerp behaald en nu dan een score van ‘Excellent’ (4-sterren) voor de uitvoering. Bij het ontwerp en de engineering, constructie en realisatie scoorden de gebieden energie, water en management hoog.

Meer informatie: www.vanlente.nl

Nieuwe dakdoorvoeren vervolledigen aanbod Linum Europe Linum Europe, gespecialiseerd in diverse domeinen waaronder professionele HVAC-toebehoren, voegt drie nieuwe referenties toe aan haar gamma dakdoorvoeren voor HVAC-leidingen en -bekabelingen.

Uitgangspunten voor het ontwerp waren inpassing in het landschap en duurzaamheid. Het gebouw en de installaties zijn duurzaam en energiezuinig ontworpen door IA Groep. Voor de gevelmaterialen is zeer duurzaam Accoya-hout en beton gebruikt en er zijn duurzame toepassingen gerealiseerd zoals eigen energieopwekking, het hergebruik van koude en warmte uit het proces, isolatie op maat en een onderhoudsvriendelijk ontwerp. Bij het ontwerp is ook rekening gehouden met het landschap. Tevens was de omgeving nauw betrokken bij de totstandkoming van Vechterweerd. Zo is er een wateraanvoerplan ontwikkeld met industrie en Waterschap om de Vecht schoner te krijgen en verdroging in de omgeving tegen te gaan. Daarnaast zijn de direct omwonenden van de nieuwe drinkwaterproductielocatie en de gemeente Dalfsen zeer nauw betrokken geweest bij het hele ontwerpproces en bij het maken van keuzes hierin. Meer informatie: www.iagroep.com

60 | INSTALLATIE & BOUW

Kort nieuws Uitstekend lichtniveau voor Daalimpex met Luci Series Industry LED-verlichting Daalimpex, aanbieder van logistieke service sinds 1976, heeft een leidende positie in de Europese koelen vrieshuizenmarkt. Het bedrijf biedt een breed scala aan logistieke diensten voor temperatuur gecontroleerde consumentenproducten (vooral gekoelde opslag van vis en frisdranken). Begin januari 2015 startte Daalimpex Velsen (onderdeel van de Kloosterboer Groep) met de duurzame uitbreiding van het bestaande koelen vrieshuis in Velsen. Er werd gestreefd om het BREEAM 4 sterren certificaat ‘Excellent’ te behalen. Het vrieshuis werd daartoe voorzien van Luci Series Industry LED-verlichting en een zonnepaneleninstallatie van 4.000 zonnepanelen. De LED-verlichting zorgt ervoor dat energiebronnen duurzaam worden ingezet, maar ook dat de arbeidsomstandigheden van de werknemers structureel verbeterd worden. Om het energieverbruik te verminderen, gaat het directe licht alleen aan indien nodig. Het licht dimt bij afwezigheid en na het waarnemen van beweging schakelt hij zichzelf weer in middels de bewegingssensor. Ook na installatie is het lichtniveau gemakkelijk aan te passen. Dit leidt tot een besparing van >97%. Maar niet alleen de besparing wordt als een pluspunt gezien, ook de verhoging van de kleurechtheid (CRI 70 naar CRI 85+) is een visueel waarneembare factor om blij van te worden. Het inzetten van REVEB’s intelligente en dynamische LED-verlichting heeft bijgedragen aan het behalen van dit BREEAM certificaat.

HVAC

SERVICE

Meer informatie: www.reveb.eu

GEA Heat Exchangers gaat vanaf nu verder onder de naam Kelvion. In 2014 verkocht GEA A.G. haar warmtewisselaar-divisie aan de Triton Investment Group omdat GEA A.G. zich meer wil focussen op innovaties in de voedingsmiddelenindustrie. De productie van warmtewisselaars paste daarom niet meer in de corebusiness van het Duitse bedrijf. De overname van de Heat Exchangers divisie en haar naamswijziging zorgen voor een duidelijkere zelfstandige positie in de markt, die past bij de focus van het bedrijf en de uitgebreide scope aan industriële warmtewisselaars. Kernwaarden als innovatie, kwaliteit en service blijven ongewijzigd. Kapp Nederland – exclusief vertegenwoordiger van voorheen GEA, nu Kelvion warmtewisselaars in de Benelux – ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. ›

LINUM EUROPE BV Oosterparkweg 35 H, 2985 SX Ridderkerk T: 0180-463588 • F: 0180-463569 • info-nl@linum.eu www.linum.eu • www.rackline.eu • www.gasketline.eu

COOL

STORAGE

HVAC

HARDWARE

AQUA

15.133

Nieuwe merknaam GEA HEAT EXCHANGERS

Linum HVAC Service, montage- en installatiematerialen voor HVAC/R en piping professionals

INSTALLATIE & BOUW | 61

FLATLINE COLLECTIE

BEST VERKOCHTE HORIZONTALE PANEELRADIATOR NU OOK BESCHIKBAAR IN VERTICAAL EN PLINT FlatLine biedt een zeer hoge warmteafgifte dankzij de watervoerende vlakke voorplaat. Uiterst flexibel vanwege meerdere aansluitmogelijkheden en geschikt voor lage temperatuursystemen.

Ontdek deze designradiatoren in combinatie met vloerverwarming en ventilatie op www.vasco.eu adv FLATLINE_ventilatie en bouw.indd 1

9/10/15 11:10

Kort nieuws “GEA Heat Exchangers is altijd een sterke merknaam geweest, maar we zijn er van overtuigd dat de nieuwe naam Kelvion binnen no-time bekend is in de sector”, aldus Tjark de Lange, directeur van Kapp Nederland. “Het belangrijkste is dat de bedrijfsvoering op alle vlakken gecontinueerd en daar waar mogelijk geoptimaliseerd wordt. Daardoor zullen wij in de toekomst meer en meer kunnen profiteren van de ontwikkelingen van deze speler op gebied van warmteoverdracht.” Meer informatie: www.kelvion.com of www.kapp.nl

Hernieuwbare energie in de praktijk Duurzaamheid staat hoog op de agenda, zowel bij politici als in het bedrijfsleven. Intenties zijn er genoeg maar de vraag is hoe ze worden omgezet naar de praktijk. Hoe kun je als ondernemer – en als mens – duurzaam groeien? Op 1 december 2015 bogen verschillende deskundigen zich over deze vraag tijdens het ‘Zero Emission & Waste’ congres in Ede. Onder leiding van dagvoorzitter Jan Willem van de Groep (winnaar Duurzame Top 50) deelden experts uit uiteenlopende werkvelden hun visie op hernieuwbare energie. Zo legde Leon Meijer, wethouder van de gemeente Ede, uit wat het gebruik van hernieuwbare energie oplevert voor bewoners. Bas Rüter, directeur Duurzaamheid Rabobank, ging in op de directe relatie tussen energieneutraal en budgetneutraal. Valentijn Kleijnen, directeur van Warmtebedrijf Ede, gaf uitleg over het gebruik van gratis restwarmte. Daarnaast verzorgden Nicolaas van Everdingen, directeur Plushuis en Madelon Voorhoeve, directeur Orcon & Thercon presentaties waarin concrete toepassingen van energieneutrale systemen in de woningen kantoorbouw aan bod kwamen. Het inhoudelijke programma werd afgesloten door Wilco van Rooijen en Edwin ter Velde, beiden actief in het Team Xtreme Solar Drive Antarctica. Dit team bereidt een expeditie voor waarbij met een volledig duurzaam gebouwd en energieneutraal aangedreven voertuig naar de Zuidpool wordt gereden.

Trends in noodstroomvoorzieningen Bij de aanbesteding van grote (overheids-)gebouwen en infrawerken zien we steeds vaker contracten waarbij alle kosten en bijkomende risico’s van instandhouding voor rekening van de aannemer zijn, soms wel tot een periode van 25 jaar. De projectsom wordt dan niet meer bepaald op eenmalige realisatie, maar op basis van Total Cost of Ownership (TCO). Dit vereist volgens B&A (Before & After Services) specialist in noodstroomvoorzieningen een wezenlijk andere benadering in productselectie, risicoanalyse en dienstverlening. Het bedrijf is steeds in beweging om aan te blijven sluiten op de klanten marktvraag. De afgelopen jaren is de dienstverlening in het flexibel en 24/7 snel inzetten van tijdelijke noodstroomoplossingen sterk uitgebreid. Naast tijdelijke noodaggregaten en noodstroombesturingspanelen is geïnvesteerd (mede door overname van Schneider MGE/APC verhuur) in een UPS verhuurvloot vanaf 1,5 tot 500kVA UPS systemen die parallel (of redundant) kunnen worden ingezet.

Met eigen medewerkers, transport en plaatsingsmaterieel wordt de missie van de B&A organisatie compleet om haar klanten ‘Altijd Stroom’ c.q. beschikbaarheid van energie te kunnen bieden. Ook heeft B&A haar diensten doorontwikkeld en inmiddels zijn de eerste tienjarige en ook 25-jarige contracten op basis van nieuwe leveringen en lange termijn instandhouding in nauwe samenwerking met bouwbedrijven en installateurs succesvol afgesloten. Dit maakt B&A uniek en onderscheidend in de markt van noodstroomleveranciers. Meer informatie: www.baservices.nl

Compacte dichtafsluitende zoneventielen Met de vier ventielseries van de productenlijn Belimo ZoneTight™ (QCV,PIQCV,6weg-regelkogelkraan en de elektronische drukonafhankelijke 6-weg-regelkogelkraan) biedt Belimo oplossingen voor een energiebesparende, storingsvrije ruimte- en zoneregeling welke zeer geschikt zijn voor krappe inbouwruimte. Diverse uitvoeringen en functies garanderen dat deze zoneventielen optimaal aan de eisen van de huidige toepassingen voldoen. De Quick Compact Valve (QCV) is als 2-weg-regelkogelkraan in de doorlaten DN 15 en DN 20 met handmatig instelbare kv-waarden en als 3-weg-omschakelkogelkraan in de gelijke doorlaten beschikbaar. Compact en resistent tegen vervuiling zijn ze geschikt voor vele toepassingsgebieden zoals fancoils, klimaatplafonds, zone luchtverhitters/-koelers, vloerverwarming, radiatoren en koelbalken. De Pressure Independent Quick Compact Valve (PIQCV) als drukonafhankelijke regelkogelkraan voorziet dankzij permanent hydraulisch inregelen alle verwarmings- en koelelementen altijd van exact de juiste hoeveelheid water. De 6-weg-regelkogelkraan dient voor het regelen van een gecombineerd koel-/verwarmingselement, zoals klimaatplafonds in een 4-pijps systeem. Door de unieke technologie worden deze systemen gemoderniseerd en de conventionele oplossingen vervangen (vier 2-weg ventielen, vier aandrijvingen en twee stuursignalen). De meervoudige kvs-combinaties maken daarbij een precieze en effectieve regeling mogelijk. Bovendien garanderen de betrouwbare ontkoppeling van koelen verwarmingscircuit en de nieuwe geïntegreerde drukontlastingsfunctie (patent) een hoge bedrijfszekerheid. Meer informatie: www.belimo.nl

INSTALLATIE & BOUW | 63

Kort nieuws Memograph M RSG45 datarecorder registreert HART® proceswaarden De nieuwe datamanager Memograph M RSG45 van Endress+Hauser beschikt naast universele ingangen ook over de unieke mogelijkheid om direct de vier digitale proceswaarden van transmitters met het HART®-protocol te registreren en te visualiseren met een totaal van 40 HART® waarden. In totaal kunnen 20 HART®-transmitters worden aangesloten, waarbij de RSG45 tevens als HART®-gateway naar bovenliggende systemen kan functioneren. Zonder bijkomende apparatuur of onderbreking in de meetkring kunnen de transmitters nu op afstand benaderd worden met configuratiesoftware als bijvoorbeeld FieldCare. Tevens wordt de gedetailleerde instrumentstatus van de transmitter beschikbaar gemaakt. Naast deze unieke eigenschap is de RSG45 leverbaar met een IP65 roestvaststalen front en touchpanel, eventueel met een ATEX Ex px toelating voor toepassing in zone 2 explosiegevaarlijke gebieden. Meer informatie: www.nl.endress.com/RSG45

Nieuwe Sales Manager bij Systemair Het team van Systemair is onlangs verrijkt met Christian van Breemen die als Sales Manager gaat werken voor zowel de locatie Waalwijk als Harderwijk. Christian heeft zowel een technische als een commercieel economische achtergrond en zal meebouwen aan de herstructurering van het verkoopteam van Systemair. Sinds 1 november 2015 vormen Systemair en Holland Heating samen één bedrijf. Beide bedrijven gaan gezamenlijk verder onder de naam Systemair B.V.. De beide locaties Harderwijk en Waalwijk blijven behouden en de naam Holland Heating zal voortbestaan als merknaam. Een logische stap aangezien beide bedrijven tot het wereldwijde concern van Systemair AB behoren.

Het grote voordeel hiervan is dat de beide verkooporganisaties in elkaar geschoven worden, zodat iedere klant slechts één aanspreekpunt heeft. Dat maakt Systemair gemakkelijker bereikbaar, terwijl alle vakkennis behouden blijft. Bovendien worden de rayons kleiner waardoor er voor iedere klant meer tijd is. Meer informatie: www.systemair.nl

Light + Building 2016 toont nieuwigheden en trends Onder het motto ‘Where modern spaces come to life: digitaal – individueel – gekoppeld’ komt de branche van 13 maart t/m 18 maart in Frankfurt am Main bijeen. Hier worden zakencontacten voor de toekomst gelegd en nieuwe producten voorgesteld. Accenten worden tijdens het komende evenement gelegd op veiligheidstechniek, Building Information Modeling (BIM), Digital Building en trends in de lampenmarkt. Voor alle vakbezoekers zoals architecten, ingenieurs, ontwikkelaars, binnenhuisarchitecten, designers, ambachtslui, handel en industrie is er een veelzijdig en op een specifiek thema afgestemd aanbod. Voor verschillende deelgebieden van de gebouwtechniek worden op technologie-eilanden de nieuwste ontwikkelingen systematisch en gekoppeld voorgesteld. Aanvullend op de technologie-eilanden wordt centraal – aan de hand van twee praktische toepassingen op kantoor – getoond welke mogelijkheden en nieuwe gebruiksopties met de toenemende digitalisering bij de gebouwtechniek geboden worden. Het E-huis van de ZVEH (centrale vereniging van de Duitse elektroen informatietechnische ambachten) toont hoe gekoppelde gebouwtechniek en intelligent energiemanagement bij de consument vormgegeven kunnen worden. De ‘energiebesparende krachtcentrale’ toont zeer realistisch hoe de omvorming van de energiesector en overgang naar een duurzaam energiesysteem in de praktijk functioneert en hoe vandaag de dag al energie-efficiëntie met een verbetering van comfort en veiligheid gepaard kan gaan. Meer informatie: www.messefrankfurt.com

IA Groep uit Duiven winnaar Gouden Kikker Award 2015 Ingenieurs- en architectenbureau IA Groep uit Duiven heeft met het project Drinkwaterproductiebedrijf Vechterweerd de Gouden Kikker Award 2015 voor een duurzaam gebouwde omgeving gewonnen. De jury ziet de integratie van het gehele ontwerp in de omgeving, van een probleem een kans maken, interactie met de omgeving en het betrekken van burgers bij dit project als zeer sterke pluspunten. Dit maakte het onderscheid om IA Groep tot de winnaar te bestempelen. De Gouden Kikker Award is een initiatief van ABC Nova om de ontwikkeling van duurzaam bouwen te stimuleren. De prijs wordt toegekend aan bouwprojecten die vooroplopen op het gebied van duurzaamheid en innovatie. Inzendingen worden beoordeeld op de punten vernieuwend/innovatief, opschaalbaar, betaalbaar, realiseerbaar, motiverend/inspirerend en samenwerking. Het gebouw ontving een BREEAM certificering voor het ontwerp (‘Very Good’) en de uitvoering (‘Excellent’). Op 12 november jl. vond de prijsuitreiking plaats tijdens het Duurzaam Gebouwd Congres. Christian van Breemen.

64 | INSTALLATIE & BOUW

Meer informatie: www.iagroep.nl

Kort nieuws Vierpijps warmtepompsysteem van Clivet Airview Luchtbehandeling BV heeft tijdens de Vakbeurs Energie in Den Bosch de Clivet WSAN-XIN MF geïntroduceerd. Dit compleet nieuwe vierpijps warmtepompsysteem is speciaal ontworpen voor gelijktijdige productie van warm- en koudwater. Hierdoor is het mogelijk om te koelen, verwarmen of gelijktijdig te koelen én verwarmen. Het vierpijps warmtepompsysteem vormt hiermee een kostentechnisch aantrekkelijk alternatief op driepijps VRF-systemen.

Door inzet van water als overdrachtsmedium is het vierpijps warmtepompsysteem geschikt voor toepassing met onder meer radiatoren, ventilatorconvectoren, vloerverwarming/vloerkoeling, koelplafonds, WTW-units en luchtbehandelingskasten. De WSAN-XIN MF 4-pijps warmtepompen zijn uitgevoerd met twee compressoren (een inverter en een aan/uit compressor) en een dubbel koudemiddelcircuit. De energiezuinigheid en het hoge rendement van het systeem komt naar voren in de energie-efficiëntiecoëfficiënt (COP+EER) tot 7,82 bij gelijktijdig koelen en verwarmen. Het product is leverbaar in een capaciteitsrange van 50 tot 120 kW en maakt onderdeel uit van de complete multifunctionele vierpijps capaciteitsrange van Clivet welke doorloopt tot een capaciteit van 1,2 MW.

Cees van de Groep versterkt team Airview Luchtbehandeling BV Recent is Cees van de Groep het team van Airview Luchtbehandeling komen versterken. Mede sinds het exclusief importeurschap van Clivet, was er behoefte aan versterking op de afdeling verkoop. Van de Groep is al geruime tijd actief in de HVAC-markt en was op zoek naar een nieuwe uitdaging in deze branche. Deze uitdaging heeft hij gevonden als commercieel technisch adviseur bij de afdeling verkoop. Het rayon waar hij actief zal zijn, ligt in de voor hem bekende regio Noordoost-Nederland. Meer informatie: www.airview.nl

Eerste bioTechpark in Brabant is volop in ontwikkeling

Kieback&Peter combineert inregelafsluiter en regelafsluiter in één

Een fonds met een omvang van tien miljoen euro, vergunningen, subsidies, de perfecte locatie én tien nieuwe innovatieve ideeën moeten resulteren in het eerste BioTechpark dat Brabant rijk wordt. Doel? Het mestoverschot bij boeren oplossen, door te investeren in mestverwerkingsinstallaties die op hun beurt op duurzame wijze het mestoverschot omzetten in een alternatieve kunstmestvervanger.

Kieback&Peter introduceert een serie regelafsluiters die ook als inregelafsluiter toegepast kunnen worden. Deze regelafsluiters zijn uitgerust met een automatische drukverschilafhankelijke doorstroomregeling en inzetbaar voor de nauwkeurige regeling van de volumestroom bij bijvoorbeeld verwarmingsinstallaties, fancoils, koelplafonds en koelconvectoren. In vergelijking tot andere merken bieden deze (in)regelafsluiters de volgende voordelen: de instelling geschiedt zonder demontage van de motor en de instelwaarde is duidelijk afleesbaar en beveiligd tegen ongeoorloofd gebruik. De karakteristiek kan op de motor worden ingesteld waardoor het bereik veel nauwkeuriger is. De nieuwe serie (in)regelafsluiters wordt geleverd in de drie uitvoeringen. Als model RBQ in de doorlaten van DN15 t/m 32 mm. Als Cocon QRT in DN40 en 50 en als Cocon QFC in de doorlaten van DN65 t/m DN100.

Chris van Steenbergen, bestuurder bij BiQ Group N.V. vertelt: “Alles staat in de startblokken. Daarom is het fonds ook een logische stap; we willen vooruit in deze opkomende markt die volop potentie biedt. Dat blijkt ook uit het enthousiasme waarmee investeerders reageren op de komst van BioTechPark Brabant. We starten op korte termijn met de ingebruikname van de eerste biogasinstallatie. Elke organisatie die actief is op het gebied van biotechnologie kan zich inschrijven om aanspraak te maken op het fonds. Dat geldt ook voor individuen, zoals bijvoorbeeld studenten. De ervaring leert dat frisse ideeën vaak uit onverwachte hoek komen. We bieden plaats aan maximaal tien biotech-ondernemingen. Het is de bedoeling dat, in de zeer nabije toekomst, boeren een verdienmodel creëren uit de energie die zij zelf opwekken. Wat ons betreft een prachtig plan met mogelijkheden die tot ver over de Nederlands grenzen reiken.”

Meer informatie:www.kieback-peter.nl

Meer informatie: www.biqgroup.com

Meer informatie: www.airview.nl

INSTALLATIE & BOUW | 65

VSK.NL

PRESTATIE IN INSTALLATIE

VSK. VAKBEURS VOOR VERWARMING, SANITAIR, KLIMAATBEHEERSING EN KOUDETECHNIEK. 2 T/M 5 FEBRUARI JAARBEURS IN UTRECHT

KENNIS OMHOOG, VERBRUIK OMLAAG Betere, slimme, energiezuinige woningen, gebouwen en industriĂŤle omgevingen. Om dit te realiseren is deskundigheid onmisbaar. Daarom is er de VSK. De vakbeurs voor verwarming, sanitair, klimaatbeheersing en koudetechniek. VSK is de aanjager van duurzame innovatie. Vier dagen lang komen alle installatiedisciplines samen om de prestaties van producten en de knowhow van professionals naar een hoger plan te tillen. Er worden ontwikkelingen gedeeld, ervaringen besproken, uitdagingen gedefinieerd en successen getoond. Dat is wat we noemen Prestatie in installatie vanuit de kern.

GA NAAR VSK.NL/REGISTREREN VOOR GRATIS TOEGANG

VSK 2016

Beeldmateriaal: Get in the Picture, Hans de Vries

VSK 2016: ‘KENNIS OMHOOG, VERBRUIK OMLAAG’ Betere, slimme en energiezuinige woningen, gebouwen en industriële omgevingen. Om dit te realiseren, is deskundigheid onmisbaar. Daarom is er de VSK. Dé vakbeurs voor verwarming, sanitair, klimaatbeheersing en koudetechniek. Met het thema ‘kennis omhoog, verbruik omlaag’ staat VSK 2016 in het teken van duurzame innovatie. “Het thema slaat aan; elke exposant licht in zijn stand één product uit dat een substantiële bedrage levert aan deze doelstelling. We presenteren hiermee een bloemlezing aan producten die de komende jaren toonaangevend zullen zijn”, aldus brandmanager Cas Wegman. ›

INSTALLATIE & BOUW | 67

VSK 2016

Van 2 tot en met 5 februari 2016 komen in de Jaarbeurs in Utrecht alle installatiedisciplines samen om de prestaties van producten en de knowhow van professionals naar een hoger plan te tillen. Op de VSK worden ontwikkelingen gedeeld, ervaringen besproken, uitdagingen gedefinieerd en successen getoond. Het expositieprogramma van VSK 2016 bestaat uit diverse onderdelen: geïntegreerde systeemoplossingen, alternatieve energie, meet- en regeltechniek, informatie, kennisoverdracht en ICT, verwarming, cv-ketels, pompen, leidingsystemen en appendages, warmtepompen, sanitair, waterbehandeling, luchtbehandeling, airconditioning en koudetechniek, gereedschappen en bedrijfswagens. Volgens Wegman zit de beurs ‘in een positieve flow’. Opvallend is de terugkeer van grote, toonaangevende bedrijven als Vaillant, Siemens, Trox Nederland en SystemAir. VSK is binnen de Benelux dan ook met recht de meest toonaangevende beurs op het gebied van verwarming, sanitair, klimaatbeheersing en koudetechniek te noemen.

GEBOUWAUTOMATISERING EN DOMOTICA Gebouwautomatisering en domotica spelen een hoofdrol op plekken waar verschillende installatiesystemen bij elkaar komen. Het doel hiervan is het verhogen van comfort en gemak voor de eindgebruiker. Op VSK 2016 is hier dan ook ruim aandacht voor. Zo worden onderwerpen als gebouwbeheersystemen, energiemanagement en -distributie, verlichting, klimaatbeheersing, slimme

68 | INSTALLATIE & BOUW

technologie, draadloze systemen, uitwisselbaarheid, flexibiliteit en schaalbaarheid extra belicht bij de exposanten en in het inhoudelijke programma.

PRODUCT MET STIP Wegman herhaalt de Europese 2020-doelstellingen nog maar even. “Twintig procent minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990 en twintig procent meer energie-efficiëntie. Dat worden toch de grote uitdagingen voor de komende vijf jaar. Op de beurs laten exposanten zien hoe die doelstellingen bereikt kunnen worden en welke producten zij daarvoor in de aanbieding hebben.” Zo kan elke exposant een product dat hieraan een essentiële bijdrage levert in het zonnetje zetten. Hij plakt daar letterlijk een grote sticker op. Vanaf dat moment is het een Product met Stip. Hierdoor ontstaat een staalkaart aan innovatie. Daarnaast krijgen alle exposanten de gelegenheid ‘als een standwerker’ in een kwartier tijd hun product te presenteren in één van de vier theaters op de beursvloer. Wegman: “Dat is wat mij betreft de tweede beurslijn: kennis. Naast productpresentaties vinden in de theaters sessies plaats van kennisinstituten en brancheorganisaties.” Naast een uitgebreid exposantenaanbod biedt de beurs ook een breed scala aan activiteiten. VSK 2016 is opgebouwd langs de lijnen van product, kennis, netwerken en fun. Cas Wegman: “Het product komt uitgebreid aan bod bij de exposanten. Kennisdeling geschiedt via vier theaters op de beursvloer en netwerken gebeurt op de (VIP-)terrassen en tijdens de VSK Borrel. De VSK

VSK 2016

'VSK 2016 wordt gehouden van 2 tot en met 5 februari' Games zorgen daarnaast voor de nodige fun. VSK biedt de installateur een keur aan mogelijkheden om kennis te verwerven zodat het verbruik omlaag kan. Want dat is toch de rode draad.”

VSK AWARDS Eén van de vaste onderdelen van de beurs is de bekendmaking van de VSK Awards. De prijzen zijn dit jaar verdeeld in de categorieën: energiebesparing, design, systeemoplossingen en installateurszaken. Wegman: “De Awards zijn niet meer weg te denken. Een jury bestaande uit louter deskundigen houdt de inzendingen tegen het licht. Genomineerd worden is al een eer; de winnaars kunnen in ieder geval rekenen op heel veel publiciteit. Ik kom in de media nog steeds de winnaars van 2014 tegen.” De jury is vernieuwd. Zo is dit jaar Titia Siertsema, voorzitter van Uneto-VNI, toegetreden. Zij volgt Ed Nijpels op als voorzitter van de jury. Volgens Siertsema zijn innovaties belangrijker dan ooit voor de branche. “De branche zit in een transitie. Er komt veel op de ondernemers af, van samenwerking in de keten, BIM en sociale innovatie tot en met de ontwikkeling van techniek. Over

vijf jaar ziet de branche er heel anders uit.” De nieuwe juryvoorzitter ziet veel innovatiekracht in de sector. “Iedereen heeft wel in de gaten dat de branche gaat veranderen. De mate waarin de bedrijven ermee bezig zijn, verschilt echter en hangt vooral af van het type bedrijfsleiding.” Om het belang van de VSK Awards voor de installatiebranche te onderschrijven, zit dit jaar bovendien voor het eerst een installateur in de jury: Martijn Verspeek. Hij leidt samen met zijn vader een installatiebedrijf in Valkenswaard. In enkele jaren groeide het bedrijf uit naar twaalf medewerkers. Verspeek vindt de awards belangrijk om innovaties onder de aandacht van de installateurs te brengen. “Elke installateur kent de VSK Awards. Het winnen ervan is een goede manier om op het bureau van de installateur terecht te komen.” Alle inzendingen worden momenteel door de onafhankelijke jury beoordeeld op innovatie, kwaliteit, duurzaamheid en prijskwaliteitsverhouding. De genomineerden krijgen tijdens de beurs een plek op het podium van de VSK Awards Arena in hal 9 en bezoekers kunnen vervolgens op de eerste en tweede beursdag ter plekke per categorie hun stem uitbrengen. De prijzen worden vervolgens op woensdag 3 februari op een feestelijke manier uitgereikt door Lieke van Lexmond. De VSK is dagelijks geopend van 10.00 tot 18.00 uur. Op donderdag is de beurs ook ’s avonds geopend tot 20.30 uur. Toegang is gratis na registratie via de website www.vsk.nl ❚

INSTALLATIE & BOUW | 69

EREMBODEGEM | Belcolade

Tekst: Kevin Moens

Modulaire en flexibele ondersteuning van technische installaties Chocolade, een zoete zonde voor menig van ons. De productie van dit bruine goud is onderhevig aan heel wat voorschriften, ook met betrekking tot koeling en ventilatie. Voor de montage van de units op het dak van Belcolade uit Erembodegem (B), producent van echte Belgische chocolade, leverde Linum Europe het modulaire en flexibele Big Foot Systems type HD-BEAM.

Afhankelijk van de bouwlocatie bepaalt Linum Europe niet alleen het type ondersteuning, maar ook de opbouw. Bepalende factoren daarbij zijn het te dragen gewicht en de al dan niet aanwezige windbescherming, zoals muren. “Vooraf onderzoeken we de drukverdeling onder de voet op het dak en bekijken we de windbelastingsberekening van de installatie die op het systeem komt te staan. Zo zijn we zeker dat de installatie niet zal wegglijden of omwaaien”, legt Marketing Manager Robbie Naessens uit. Voor het Belcolade-dak koos Linum voor voeten van 450 op 450 millimeter. “Met deze afmetingen garanderen we een belasting van 1.000 kilo per set per fixatiepunt”, aldus Naessens. “De basis bestaat uit een rubbermat waar een nylon voet op komt te staan die slagvast is. Het staalsysteem is opgetrokken uit gegalvaniseerd staal.”

De Fix-it Foot-steunbalken zorgen voor de ondersteuning van kleinere units.

Voor het Belcolade-dak opteerde Linum voor voeten van 450 op 450 millimeter.

70 | INSTALLATIE & BOUW

Met deze afmetingen wordt een belasting van 1.000 kilo per set per fixatiepunt gegarandeerd.

EREMBODEGEM | Belcolade

MODULAIR EN FLEXIBEL Het dak van het nieuwe Belcolade-magazijn is bedekt met staalplaten die van zichzelf geen gewicht kunnen dragen. Het HD-BEAM-systeem is geknipt voor deze situatie, omdat het de druk van de installaties verdeelt over de voeten, die op de betonnen liggers van het dak rusten. “Het systeem blinkt uit in eenvoud en efficiëntie”, zo weet de projectengineer bij SPIE Belgium, het bedrijf dat de Big Foot Systems installeerde. “Allereerst hoef je geen gaten te boren in het dak, waar dat met oudere systemen wel nodig was. Daarnaast is de flexibiliteit een pluspunt: door de verschillende voeten kun je het systeem nivelleren naar gelang de hellingsgraad van het dak. Doordat het systeem in korte tijd door één persoon kan worden geïnstalleerd, worden kosten en bouwtijd bespaard.” Door zijn modulaire karakter heeft het HD-BEAM-systeem een streepje voor op de maatwerkvarianten, vindt Naessens. “De levertijd is opmerkelijk korter dan die van een maatwerkvariant. Daarnaast bewijst Big Foot Systems ook zijn voordeel bij renovatie- of aanpassingswerken. De voeten kun je afzonderlijk verwijderen of verschuiven, waardoor je de units op het systeem niet hoeft uit te schakelen, verplaatsen of ontkoppelen. Geen enkele bedrijf legt immers zijn productie stil.”

DAKDOORVOEREN EN FIX-IT FOOT-STEUNBALKEN

Door de verschillende voeten kun je het systeem nivelleren naar gelang de hellingsgraad van het dak.

Naast de Big Foot HD-BEAM-systemen leverde Linum Europe ook dakdoorvoeren en Fix-it Foot-steunbalken voor het Belcolade project. “De dakdoorvoeren garanderen een waterdichte doorvoer van kabels en leidingen, terwijl de Fix-it Foot-steunbalken zorgen voor de ondersteuning van kleinere units”, aldus Naessens. De samenwerking met de installateur verliep goed, vertelt hij. “Hopelijk volgen in de toekomst nog vele vergelijkbare projecten. In België en in Nederland, waar we ook met succes de Big Foot Systems producten verdelen.” ❚

De dakdoorvoeren garanderen een waterdichte doorvoer van kabels en leidingen.

INSTALLATIE & BOUW | 71

DORDRECHT | Kinepolis bioscoop

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Van Galen Klimaattechniek

OPTIMALE LUCHTVERSPREIDING EN -VERVERSING IN KINEPOLIS BIOSCOOP DORDRECHT In Dordrecht wordt druk gebouwd aan een nieuwe bioscoop voor Kinepolis Group. Het ontwerp van Snelder Architecten telt zes bioscoopzalen met in totaal 1.200 stoelen en een foyer met terras boven het water. Begin februari 2016 moet het project worden opgeleverd.

De geplande opleverdatum van half december 2015 kon helaas niet worden gehaald en is inmiddels doorgeschoven. Dit betekent echter niet dat achterover geleund kan worden, vertelt Paul Elskamp namens W-installateur Van Galen Klimaattechniek. “De doorlooptijd van het project is kort. We moeten alle zeilen bijzetten om de oplevering in februari te halen.” Om de snelheid in het project te houden, worden waar mogelijk

72 | INSTALLATIE & BOUW

installaties en installatieonderdelen op het werk geprefabriceerd, vertelt hij. “Bijvoorbeeld ten behoeve van de technische ruimte, waarvoor we het leidingwerk zo hebben voorbereid dat het direct gemonteerd kon worden. Ook hebben we veel tijd gestoken in de engineering, om clashes en faalkosten op de bouw te voorkomen. Een behoorlijke uitdaging, gezien het vele staalwerk dat in het pand zit.” Om het project tot een goed einde te brengen, vindt regelmatig afstemming plaats met bouwkundig aannemer Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling West en met E-installateur Schoonderbeek Installatietechniek, die in dit project onder andere de licht- en krachtinstallaties, een brandmeld- en ontruimingsinstallatie, een deurintercom- en video-installatie en de audio-installaties voor de bioscoopzalen en de algemene ruimten realiseert, evenals de signaal- en zwakstroominstallaties.

DORDRECHT | Kinepolis bioscoop

BAOPT-REGELSYSTEEM De bioscoop wordt verwarmd en gekoeld door middel van lucht, vertelt Elskamp. “In de bioscoopzalen is hiertoe een innovatief BaOpt-regelsysteem voorzien, die zorgt voor een constantere temperatuur en een betere luchtverdeling, tegen een zo laag mogelijk energieverbruik. Ten behoeve van het systeem hebben we verschillende luchtbehandelingskasten, een koelmachine en een gekoeld waterinstallatie voorzien, evenals alle benodigde kanalenwerk. Tevens is het pand aangesloten op het stadsverwarmingsnet.”

AKOESTIEK In het project speelde akoestiek een belangrijke rol. “Immers mag geen geluidsoverdracht plaatsvinden tussen de verschillende zalen”, aldus Elskamp. “Met name Ballast Nedam, maar ook wij hebben hier ons steentje aan bijgedragen. Zo hebben we geluiddempers in de kanalen voorzien en zijn alle kanalen bekleed met een speciaal geluiddempend isolatiemateriaal. Daarnaast is veel aandacht besteed aan de ophanging van alle kanalen- en leidingwerk, zodat geluid niet via de installaties kan worden overgedragen aan de andere ruimtes.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 73

PLAATSNAAM||De AMSTERDAM Projectnaam Makroon

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmeteriaal: Vink Installatie Groep

GROTE DIVERSITEIT AAN INSTALLATIES De nieuwbouw van appartementencomplex De Makroon in Amsterdam nadert zijn voltooiing. Het project omvat een woongebouw bestaande uit zes woonlagen met een ondergrondse, eenlaagse parkeergarage voor 179 parkeerplaatsen. Op de begane grond bevinden zich onder andere zorgfuncties, een restaurant en commerciële- en algemene ruimten. Op de 1e verdieping zijn 24-uurs zorgvoorzieningen, een zorghotel en groepswoningen ingericht. De 2e t/m 5e verdieping bestaat uit woonappartementen. Het totaal bruto vloeroppervlak bedraagt circa 28.000 m². In het pand is een grote diversiteit aan installaties voorzien, vertelt Marco Dekker, projectleider bij Blom Elektrotechniek BV. “Kijk bijvoorbeeld naar de verlichtingsinstallatie. In het gebouw hebben we tientallen verschillende typen armaturen geïnstalleerd. Dat vroeg om een strakke organisatie.” Overal in het gebouw is LED-verlichting voorzien, vertelt hij. “In de parkeergarage hebben we DALI-gestuurde verlichting toegepast, op basis van bewegingsmelders. En ook elders in het pand zijn in diverse ruimtes bewegingsmelders voorzien, waaronder in de trappenhuizen en liftcorridors. In het gedeelte waar de zorgstichting haar intrek neemt, is de verlichting middels tijdschakelingen in verschillende scenes te schakelen.”

74 | INSTALLATIE & BOUW

Het ketelhuis.

AMSTERDAM | De Makroon

Projectinfo OPEN VERDELER VERHOOGT RENDEMENT EN BESPAART INSTALLATIETIJD De verwarmingsinstallatie in De Makroon in Amsterdam is door Vink Installatie Groep voorzien van een SpiroCross open verdeler met geïntegreerde luchten vuilafscheiding. “Naast dat deze verdeler het rendement van de ketels verhoogt, bespaart hij de installateur kostbare installatietijd”, vertelt Martijn Worst, Area Sales Manager Utiliteit & Industrie bij Spirotech, de leverancier van SpiroCross. “De compacte SpiroCross is eigenlijk een open verdeler en luchten vuilafscheider in één. Bij het toepassen van een hydraulische verdeler is het energetisch rendement van een installatie maximaal wanneer de aanvoer- en retourvloeistof zo min mogelijk lucht en vuil bevatten en niet met elkaar worden vermengd. Op al die punten scoort de SpiroCross bijzonder hoog.” Spirotech ontwikkelt en produceert innovatieve totaaloplossingen voor het conditioneren van vloeistoffen in HVAC- en procesinstallaties. “Want moderne HVAC-installaties verdienen een optimale waterkwaliteit”, aldus Worst. “In ons eigen laboratorium in België zoeken wij altijd naar de perfecte balans, zodat de installaties optimale prestaties kunnen leveren. Onze producten en diensten zorgen er onder andere voor dat storingen en slijtage aanzienlijk worden verminderd. Hierdoor is minder onderhoud nodig, verbetert het rendement en vermindert het energieverbruik.” Warmte-unit.

Naast de verlichtingsinstallatie is Blom Elektrotechniek BV in dit project verantwoordelijk voor onder andere het noodstroomaggregaat, de brandmeldinstallatie, de CO/LPG detectie-installatie, de toegangscontrole, een stukje CCTV, een gecertificeerde data-installatie en de besturing van de zonwering, vertelt Dekker. “De zonwering vormde installatietechnisch een behoorlijke uitdaging. Alle schermen zijn namelijk aan elkaar gekoppeld. Naast dat per ruimte de zonwering bediend kan worden, hebben we een overrulend systeem geïnstalleerd. In geval van harde wind, wanneer het hard regent of wanneer de glazenwasser de gevel komt reinigen, gaat alle zonweringen automatisch omhoog.” ›

ZEVEN LUCHTBEHANDELINGSKASTEN VOOR DE MAKROON De Duitse geautomatiseerde maatwerkbouwer robatherm levert maar liefst zeven luchtbehandelingskasten voor De Makroon. Het bedrijf onderscheidt zich door het hoge kwaliteitsniveau en het maatwerk per 102 mm, waardoor ruimten optimaal kunnen worden benut en het energieverbruik tot een minimum wordt gereduceerd. Adviseur in dit project Hiensch engineering heeft – naar volle tevredenheid – al meer dan 25 jaar ervaring met robatherm. “Bouwtrajecten en Europese regelgeving veranderen, naast ons eigen bewustzijn, momenteel snel”, vertelt Raimond Taal, die commercieel verantwoordelijk is voor robatherm op de Nederlandse markt. “Hierdoor ontstaat er eindelijk weer ruimte voor goede samenwerkingen en zo ook voor echte duurzame eindproducten.” In dit project zijn naast diverse soorten energieterugwinning in drie luchtbehandelingskasten DDC-regelingen meegenomen. In twee andere kasten zijn geïntegreerde luchtbevochtigers voorzien. “Dit project laat de diversiteit van robatherm zien”, aldus Taal. “Marco van den Ing, projectleider van Vink installatie Groep heeft zich in dit project beziggehouden met onder andere de detailengineering en weet robatherm inmiddels ook voor zijn andere projecten te vinden.”

INSTALLATIE & BOUW | 75

Leverancier van warmte / koude units voor stadsverwarmingsprojecten Fortes Import, uw specialist op het gebied van Warmte-, Koude- en Warmwater distributienetwerken. Jarenlange ervaring in het ontwikkelen, bouwen en programmeren van warmte- en warmte/koude units voor laag temperatuursystemen, waardoor energieverliezen tot een minimum beperkt worden.

Fortes Import BV

Agency & District Energy Systems

uw partner voor projecten E info@fortes-import.nl â&#x20AC;˘ W www.fortes-import.nl T +31 (0)30 293 02 36 â&#x20AC;˘ F +31 (0)30 293 06 37

AMSTERDAM | De Makroon

UITWERKING IN BIM De grootste uitdaging in het project was volgens Dekker de beperkte installatieruimte boven de plafonds van de eerste verdieping. “In het gebouw zijn vaste en verlaagde plafonds voorzien, wat een goede afstemming met de plafondbouwer vergde in de montagefase. We hebben het ontwerp van onze installaties uitgewerkt in BIM, wat een grote voorsprong geeft richting de uitvoeringsfase. In veel grote werken van ons is BIM inmiddels de standaard. Echter hebben we in dit project het model in de uitvoeringsfase een beetje losgelaten, toen de adviseurs en opzichters aangaven liever met witafdrukken te werken.” W-installateur Vink Installatie Groep heeft wel vastgehouden aan BIM, vertelt projectleider Marco van den Ing. “Toen het project startte, in 2013, hadden we nog weinig BIM-ervaring. Toch zijn we erin geslaagd een goede engineering te maken. De tijd die we aan de voorkant hebben geïnvesteerd, heeft zich meer dan terugvertaald in de uitvoering. De monteurs op de bouw beschikten over een tablet, zodat ze steeds het meest actuele model konden inzien. Hierdoor zijn tijdens de uitvoering nauwelijks fouten gemaakt. Inmiddels zijn we gestart met de inbedrijfsstelling van onze installaties en de eerste resultaten zijn goed.”

ÉÉN OPWEKKINGSINSTALLATIE Het project is het grootste klimaatproject in de geschiedenis van Vink Installatie Groep, vertelt Van den Ing. “We hebben onder andere de verwarming, koeling, ventilatie en gasinstallatie verzorgd, evenals de bijbehorende regeltechniek. We hebben één collectieve opwekkingsinstallatie gemaakt voor het gehele gebouw, bestaande uit een warmtepomp in combinatie met droge koelers op het dak. Het systeem wordt ondersteund door twee hr-ketels met een gezamenlijk vermogen van 1.500 kW.” Voor het gebouw is een energiezuinige installatie gemaakt op basis van lage temperatuur. Daarnaast is een hoge temperatuur leidingnet aangebracht om te voorzien in warm drinkwater. Zeven luchtbehandelingskasten, met een vermogen variërend van 10.000 tot circa 20.000 m³/h, voorzien in de ventilatiebehoefte in het gebouw.

Projectinfo WKW-UNITS DE MAKROON ZIJN OP MAAT GEËNGINEERD De 134 appartementen in de Makroon in Amsterdam zijn voorzien van Warmte-Koude-Warmwater distributie-units van Fortes Import BV. In opdracht van Vink Installatie Groep heeft de leverancier bovendien 134 energiemeters, een energiemonitoringssysteem en RVS vloerverwarmings- en vloerkoelingsverdelers geleverd. “We zijn al in een vroeg stadium bij het project betrokken”, vertelt Dirk Ockhuizen, general manager bij Fortes Import BV. “Hierdoor hebben we de WKW-units op maat voor dit project kunnen engineeren. De AquaHeat Arctic WKW 4,5 P-units zijn specifiek ontwikkeld om zowel warmte als koude (change-over) te distribueren. De units zijn geschikt voor een lage aanvoertemperatuur voor verwarming en bieden een hoog warmwatercomfort. Doordat de units zijn voorzien van een EPP-isolatiekap, worden stilstandsverliezen tot een minimum beperkt.”

BEHEER “In de installatie hebben we drukgecompenseerde ventielen toegepast zodat de installatie op basis van voorinstellingen in balans kon worden gebracht”, vertelt Van den Ing. “Het resultaat is een stabiele regeling die zo min mogelijk energie verbruikt.” De gehele regelinstallatie is onderverdeeld in meerdere regelkasten, die middels een datakabel met elkaar zijn verbonden. Alle waardes en meldingen zijn altijd en overal online in te zien, waardoor ze optimaal beheerd kunnen worden.” ❚

Hydrometer Sharky.

Alle WKW-units zijn voorzien van compacte, ultrasoon Diehl energiemeters type Sharky 775, vertelt Ockhuizen. “De energiemeters communiceren via een M-Bus protocol met het monitoringssysteem. Hierdoor kan op één centraal punt het energieverbruik worden uitgelezen.”

Zijde van de entree.

Afhankelijk het type appartement, zijn in iedere woning één of twee AquaHeat vloerverwarmings- en vloerkoelingsverdelers uit de 1120-serie geleverd. “Per groep is een drukgecompenseerde flowregelaar voorzien, die ervoor zorgt dat iedere groep zijn ingeregelde flow (liters/uur) behoudt, ongeacht het verbruik. De RVSverdelers zijn corrosiebestendig en worden standaard geleverd met handontluchter en vul- en aftapkraan.” Kijk voor meer informatie op Vloerverdeler type 1120. www.fortes-import.nl

INSTALLATIE & BOUW | 77

AMSTERDAM | De Makroon

Open verdeler met geïntegreerde luchten vuilafscheiding

SPIROCROSS®

Projectinfo • 3-in-1 Werking: - balanceren - luchtafscheiding - vuilafscheiding

DYNAMIEK

• 3-in-1 Besparing: - ruimte - tijd - kosten

Voor het project De Makroon in Amsterdam levert IMI Hydronic Engineering de inregelen regelafsluiters. Het bedrijf uit Alphen aan den Rijn is specialist op het gebied van producten, systemen en regelingen voor hydronische systemen en levert producten via de technische groothandel aan installateurs.

• Minimale vloeistofmenging • Verbeterd installatierendement

www.spirotech.com maximising performance

Met een aanzienlijk marktaandeel is het niet vreemd dat IMI Hydronic Engineering sinds eind vorig jaar haar product en expertise levert voor De Makroon. De merken IMI Pneumatex, IMI TA en IMI Heimeier zijn de drie merken die worden gevoerd door het bedrijf.

Totaal Installateur

• klimaatinstallaties; • sanitaire installaties; • elektrotechniek; • service & onderhoud; • duurzame technieken. Veenderveld 13, 2371 TS Roelofarendsveen T (071) 332 01 10

vinkinstallatiegroep.nl 78 | INSTALLATIE & BOUW

Naast de verkoop van producten en de overdracht van technische knowhow speelt IMI Hydronic Engineering ook een rol in de ontwikkeling ervan, weet Stefan Druijf van IMI te vertellen. “De techniek van bijvoorbeeld de huidige cv’s wordt steeds beter. Daarom hebben we speciaal hiervoor inregelafsluiters, regelafsluiters en radiatorappendages ontwikkeld, die het installeren voor de monteurs gemakkelijker kunnen maken. Kenmerkend voor de afsluiters van IMI is de dynamiek van het product. De afsluiters zijn gemakkelijk in te regelen en ook de flows zijn juist te meten.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Syntrus Achmea Real Estate & Finance ARCHITECT De Architekten Cie, Amsterdam AANNEMER Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V. INSTALLATIES Vink Installatie Groep, Blom Elektrotechniek,

BOUWPERIODE

Spirotech, Fortes Import, IMI Hydronic Engineering, robatherm, Smitsair 4e kwartaal 2013 – 4e kwartaal 2015

PLAATSNAAM ARNHEM | Projectnaam | OVT

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: BAM

Eén van de grootste naoorlogse ontwikkelingen

Het stationsgebied in Arnhem is volledig vernieuwd. De bouw heeft indruk gemaakt, want de nieuwe openbaar vervoer terminal is één van de grootste naoorlogse ontwikkelingen in Arnhem. De nieuwe stationshal vormt een verbindende schakel tussen de perrons, het busstation, de parkeergarage en de fietsenstalling. van Jowitherm die gevoed worden vanuit een technische ruimte in de parkeergarage onder het nieuwe bussenplein. De voedingskabel overbrugt zowel een horizontale als verticale afstand. Het inpassen van deze details in ruimte en tijd vroeg een zeer goede afstemming met de stakeholders.”

Bouwcombinatie OVT Arnhem, bestaande uit Ballast Nedam en BAM, heeft de nieuwe stationshal recent opgeleverd. Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de gebiedsinrichting onder leiding van WBBC (Wegenbouw BAM Ballast Combinatie). “Wij zijn aannemer van de werkzaamheden ten behoeve van de inrichting van de openbare ruimte, een onderdeel hiervan

is de trap- en wegdekverwarming”, zegt Tom van Dalen van BAM Infra Regio Noordoost Wegen. “De verwarming heeft een tweeledige functie; enerzijds om kosten voor onderhoud te reduceren (zout strooien is niet nodig) en anderzijds om een stukje veiligheid in te bouwen. Ook het voetpad richting de terminal is voorzien van verwarming. We maken gebruik van de verwarmingsproducten

Ook het straatwerk en de aansluitingen van de nieuwe stationshal op de bestaande infra heeft BAM Infra verzorgd. “Tijdens de bouw van de OV-terminal hebben wij als WBBC het bouwterrein gefaseerd ingericht. Hierdoor konden de bouwactiviteiten voor zowel de OV-terminal als de inrichting van de openbare ruimte gelijktijdig worden afgerond. Dit vergt de nodige inspanning met de diverse stakeholders.” Van Dalen kijkt terug op een goed verlopen project, ook al zijn ze nog hier en daar bezig met de laatste activiteiten. “We hebben echt als een team geopereerd samen met alle betrokken partijen, inclusief de gemeente, om zowel technisch als planmatig tot een goede oplossing te komen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 79

ARNHEM | OVT

Tekst: Chris Elbers Beeldmeteriaal: Jowitherm Nederland

Wegdek- annex hellingbaanverwarming Binnen de realisatie van de prestigieuze openbaar vervoer terminal (OVT) in Arnhem tekende Jowitherm Nederland voor de engineering, levering en installatie van een 620 m² tellend elektrisch wegdek- annex hellingbaanverwarmingssysteem. Noll Kroese, die samen met Mitchel Martinus het project namens de verwarmingsspecialist leidde, vertelt: “Het systeem heeft als doel om onder meer het busplein, de voetgangerszones en een nabijgelegen fietsershelling gedurende de winterperiode ijsvrij te houden, zodat het bus- en autoverkeer geen belemmeringen ondervindt en voetgangers en fietsers niet uitglijden. Daartoe zijn op verschillende plaatsen in het uit asfalt en natuursteen bestaande oppervlak sensoren aangebracht die door middel van een vocht- en temperatuurmeting ijsvorming en sneeuw registreren. De verkregen informatie wordt aansluitend doorgestuurd naar twee regelkasten die in de leidingtunnel zijn geplaatst. Deze kasten, elk met een vermogen van 90 kilowatt, zorgen er vervolgens voor dat de onder het wegdek aangebrachte verwarmingsmatten in werking worden gesteld.”

VAN ADVIES TOT UITVOERING Jowitherm, dat in het verleden vaker projecten uitvoerde in opdracht van de gemeente Arnhem, bewees niet alleen in de uitvoeringsfase haar waarde. Ook in het voortraject bracht het Hengelose bedrijf de ruim aanwezige expertise in de praktijk. “Al tijdens de offertefase hebben we intensief met de gemeente meegedacht en advies gegeven over onder andere de vloeropbouw, materiaalkeuze en dikte van de vloer”, aldus Kroese. “Met betrekking tot dat laatste aspect hebben we berekend wat de capaciteit van het verwarmingssysteem zou moeten zijn voor een deugdelijk functioneren. Uiteindelijk bleek een vermogen van 300 watt per vierkante meter benodigd.”

‘LAAT DE WINTER MAAR KOMEN’ Het inmiddels met succes door Jowitherm afgeronde project kenmerkte zich volgens Kroese door de relatief lange doorlooptijd van circa één jaar. “Daarnaast hadden we te maken met verschillende vloeroppervlakken en -afwerkingen. Dat alles maakte deze klus nét even wat anders. Maar het resultaat is er, in alle opzichten. Laat de winter maar komen...” ❚

80 | INSTALLATIE & BOUW

ARNHEM | OVT

Twee regelkasten van de wegdekverwarming met elk een eigen 160A voeding. Positie in de technische ruimte onder het busplein.

MONTAGENET

A-COMPONENTEN

EIGEN MONTEURS INCLUSIEF

VERWARMINGSMATTEN

GOEDE WERKVOORBEREIDING

WEGDEKVERWARMING

WWW.JOWITHERM.NL

De oorsprong van Jowitherm ligt in de wegdekverwarming. Wij hebben het systeem sinds 1984 geperfectioneerd. Velen hebben het ons na proberen te doen, maar onze manier van werken is uniek. Onze producten zijn toegesneden op de situatie en ons team ‘ontzorgt’ de klant. In bestaande situaties kunnen wij zelfs turn key, inclusief bouwkundige zaken aanbieden. Niet voor niets zijn wij marktleider in wegdekverwarming. Neem contact ons op om de mogelijkheden te bespreken en bel 088 - 889 8800 of kijk op www.jowitherm.nl Postbus 50 7490 AB Delden

T +31 (0)88 - 889 8800 F +31 (0)88 - 889 8801

Bezoekadres: Robijnstraat 6 7554 TB Hengelo

I www.jowitherm.nl E info@jowitherm.nl

‘Jowitherm, Uw partner in elektrisch verwarmen’ INSTALLATIE & BOUW | 81

PLAATSNAAM| Battery VLISSINGEN | Projectnaam Storage AES

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: BRAGO Luchttechniek BV en Actemium

STERK (KUNSTSTOF) STAALTJE TECHNIEK

BIJ REALISATIE BATTERY STORAGE IN VLISSINGEN In het Sloegebied, het haventerrein ten oosten van Vlissingen, is eind november de elektriciteitsopslag voor het Amerikaanse energiebedrijf AES opgeleverd. De zogenaamde ‘Battery Storage’ beschikt over 20 MW regelvermogen (10 MW open 10 MW afregelvermogen), afkomstig uit duizenden ‘gestapelde’ accu’s. AES zal deze batterijopslag gebruiken om snel inzetbaar regelvermogen te kunnen leveren via het lokale elektriciteitsnet van Delta Netwerkbedrijf aan het landelijke elektriciteitsnet van netbeheerder TenneT. De Battery Storage kan pieken en dalen in de elektriciteitsbehoefte opvangen, zonder vervuilende uitstoot. Hierbij wordt geen gebruik gemaakt van fossiele brandstoffen. Een ‘groene’ oplossing waarmee AES door de realisatie vooroploopt in Europa. Voor de realisatie van de Battery Storage zijn hoofdaannemer DELTA Infra, aannemingsbedrijf Fraanje en technisch dienstverlener Actemium een samenwerking aangegaan, waarbij Actemium zowel de complete laagspanningsinstal-

82 | INSTALLATIE & BOUW

latie als de gebouwgebonden installaties voor haar rekening heeft genomen. “Van het installeren van de batterijen, het stapelen in de rekken en de brandmeld- en verlichtingsinstallatie tot de koppelingen naar de transformatoren”, licht Jasper Crucq, Manager Engineering en Automatisering bij Actemium, toe. “Bovendien hebben wij de koeling verzorgd, die in dit project van groot belang is. In de Battery Storage wordt een vermogen opgeslagen in Lithium-Ion batterijen, dat vergelijkbaar is met ongeveer 440.000 mobiele telefoons. Daarbij komt veel warmte vrij, waardoor een krachtige koelinstallatie onmisbaar is.”

VLISSINGEN | Battery Storage AES

Voor de koeling zijn op het terrein twee grote airconditioningunits geplaatst, vertelt hij. “Aan het dak van het gebouw hangen bovendien enorme luchtkanalen, die dienstdoen als transportweg voor de aanvoer van koude lucht en de afvoer van warme lucht.”

KUNSTSTOF VERSUS STAAL Om alle batterijen te koelen, zijn in het gebouw – met een vloeroppervlak van circa 465 m2 – maar liefst 1.432 m² voorgeïsoleerde kunststof luchtkanalen geïnstalleerd. BRAGO Luchttechniek BV heeft in technische opdracht van Actemium deze luchtkanalen geproduceerd, geleverd en gemonteerd. “De technische en logistieke uitvoering hebben we in een nauwe samenwerking met Actemium gerealiseerd”, vertelt Arjen Donders, directeur van BRAGO Luchttechniek BV. “Gekozen is voor onze voorgeïsoleerde BRAGO PIR AL/ AL-30 kunststof luchtkanalen die niet alleen koude lucht inblazen, maar ook de warme lucht afzuigen en terugleiden richting de koelunits.” Er is bewust voor kunststof luchtkanalen gekozen, omdat deze ten opzichte van staal een aantal belangrijke voordelen hebben, vertelt hij. “Allereerst zijn kunststof luchtkanalen een stuk lichter van gewicht, waardoor de luchtkanalentracés minder zwaar zijn. Extra staal- of hulpstaalconstructies zijn hierdoor niet nodig. Ook niet bij de kanalen voor de Battery Storage, waar we zelfs kanalen van 5,5 meter breed en 1,5 meter hoog hebben gemonteerd. Bovendien kunnen wij hierdoor luchtkanalen met langere lengtes in één keer aanbrengen. Hierdoor neemt het aantal kanaalverbindingen af, wat een positieve invloed heeft op de luchtdichtheid van de installatie. Tijdens het transport van de lucht door de kanalen vindt nagenoeg geen luchtlekkage plaats. Hierdoor kan energiezuiniger gekoeld worden.”

OVER KWALITEIT DOEN WIJ NIET LUCHTIG! Productie

Montage

GEPREFABRICEERD “De luchtkanalen zijn in de fabriek van BRAGO Luchttechniek BV in Veghel geprefabriceerd en just-in-time op het project aangeleverd”, vertelt Donders. Daarnaast heeft één trailer op de projectlocatie als tijdelijke opslag gediend. “Omdat de luchtkanalen standaard geïsoleerd zijn, hoefden ze op de projectlocatie niet nageïsoleerd te worden. Dit scheelde enorm veel tijd en handelingen tijdens de bouw. Dat was erg prettig gezien de beperkte ruimte op de bouwlocatie en de korte doorlooptijd van het project. Bovendien zijn ook de moeilijk bereikbare plekken standaard goed geïsoleerd.”

MONTAGEVOLGORDE Vanwege het beperkte vloeroppervlak was het volgens Crucq een uitdaging om alle installaties goed in de ruimte te plaatsen. “De volgorde van de montage is vooraf goed besproken en ook tijdens de uitvoering vond regelmatige afstemming plaats, om clashes op de bouw te voorkomen.” Er werd begonnen met de hoofdtoevoer- en de retourkanalen van BRAGO Luchttechniek BV, vertelt hij, vanwege hun enorme omvang en lengtematen. “Daarna volgden de luchtkanalen in de technische ruimtes, waarbij voor het aanleveren en plaatsen van de luchtbehandelingskasten en luchtkanalen nabij de kasten (bochten en passtukken) zelfs het dak van het gebouw tijdelijk gelicht moest worden. Pas toen deze werkzaamheden gereed waren, konden ook de overige installateurs starten in het project.” ❚

Bouwinfo

Service De Amert 424 5462 GH Veghel T. 0413 36 90 00 www.brago.nl

OPDRACHTGEVER AES UITVOERING DELTA Infra BV, Actemium,

LUCHTKANALEN

Fraanje Aannemingsbedrijf BRAGO Luchttechniek BV

voorgeïsoleerde kunststof luchtkanalen

INSTALLATIE & BOUW | 83 Brago-Advertentie-90x130mm-2015-V2.indd 2

12-01-15 21:10

THEMA | Grondboringen

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: GEBO

GRONDBORINGEN: WETEN WAAR WAT ZIT Het streven naar meer duurzaamheid leidt tot groeiende opdrachten voor in grondboringen gespecialiseerde bedrijven. Voor winning van bodemenergie en kwaliteitswater. Twee producten voor verschillende doeleinden door één en hetzelfde bedrijf: grondboringen voor enerzijds de winning van kwaliteitswater en anderzijds de opwekking, verwerking en uiteindelijk ook opslag van bodemenergie. GEBO Putboringen uit het Vlaamse Dessel realiseert nu al meer dan zestig jaar grondboringen voor allerhande projecten. Met als uiteindelijk hoger doel een schonere, milieubewustere en vooral leefbaardere wereld, zegt Gert Geboers, directeur van GEBO. “Wij opereren altijd vanuit één en hetzelfde uitgangspunt: voor de klant de meest duurzame oplossing vinden.”

BODEMKENNIS GEBO’s wortels liggen in de winning van kwaliteitswater. Dat begon zestig jaar geleden, toen de eerste grondboringen werden uitgevoerd voor winning van drinkwater voor mens en dier en productiewater voor voedingsdoeleinden. Later kwamen daar nog waterwinningen voor irrigatiedoeleinden en brandblustoepassingen bij. Kennis van bodemgesteldheid noemt Geboers

84 | INSTALLATIE & BOUW

kenmerkend voor zijn bedrijf. “Een ‘waterzoekspecialist’ word je niet zomaar, daar gaat jaren praktijkgerichte ervaring aan vooraf. Wij maken bijvoorbeeld gebruik van zelf samengestelde databases, waarin waterkwaliteit en grondgesteldheid op verschillende diepten worden vastgelegd. We kunnen dus voorspellen welk soort water zich op welke diepte bevindt.” Voor drinkwater blijkt bijvoorbeeld diep te moeten worden geboord. Veel dieper althans dan voor bluswater of water voor land- of tuinbouwtoepassingen, waterproducten waarbij vooral de kwantiteit ervan belangrijk is. Geboers: “Wij boren tot zeshonderd meter diepte. Het gaat erom dat je kennis hebt van waar je wat kunt vinden.”

OPBRENGST Een niet minder belangrijk onderdeel vormen grondboringen voor winning van bodemenergie. Juist in een tijd dat warmtekoude-opslagen steeds vaker besteksmatig worden voorgeschreven, een voorname bron van inkomsten, zegt Geboers. “Wij boorbedrijven onderscheiden twee soorten bodemenergiesystemen. Zo heb je de open systemen, waarbij grondwater wordt opgepompt en vervolgens weer wordt teruggeïnfiltreerd. Warmtepompen die zijn gekoppeld aan open systemen leveren een COP-waarde van 5, gedurende het hele te verwarmen seizoen. Nog sterker is de winst bij koeltoepassingen. Dan

THEMA | Grondboringen

leveren open bronsystemen een winst op die soms twintig maal hoger ligt dan bij een klassieke koelmachine. Daarnaast heb je ook gesloten systemen die vooral veel worden toegepast in de woningbouw. Deze systemen zijn in principe onderhoudsvrij.”

ZELFVOORZIENEND GEBO voert de boringen bij voorkeur uit in eigen beheer. Dat wil zeggen dat er, naast de grondboringen zelf, de installatietechnische voorzieningen (waar-

onder installeren van technische ruimten), de monitoring en het onderhoud worden uitgevoerd. En dat laatste blijkt best bijzonder. Geboers: “Wij zijn een bedrijf dat graag buiten de gebaande paden treedt. Wij maken bijvoorbeeld gebruik van spoelboortechnieken met kleine boordiameters, dat het voordeel heeft van een sneller installatieproces tegen bovendien lagere kosten. Niet iedereen was daarvan direct overtuigd. Maar nu, na inmiddels twintig jaar open bron-expertise, uitgevoerd bij enkele honderden projecten, heeft onze methode zich wel bewezen.” ❚

Toonaangevend in energie uiT de bodem! GEO-ENERGIE-SYSTEMEN

• geavanceerde installatietechniek • koude / warmte opslag • verticale bodemwarmtewisselaars • innovatieve ingesteldheid • gekwalificeerd en ervaren personeel • unieke boortechnieken • up-to-date boorwagenpark naar eigen ontwerp

Meer dan 2000 bodemlussen tot 200 m diep Meer dan 150 open bronsystemen tot 240 m3/u Stenehei 2 • 2480 Dessel (België) • Tel. + 32 14 37 71 25 • Fax + 32 14 37 90 89 www.gebo.be • gebo@gebo.be INSTALLATIE & BOUW | 85

UTRECHT | Janskerkhof Utrecht

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Linthorst Techniek

VAN MONUMENTAAL KLOOSTER NAAR MODERN ONDERWIJSCENTRUM

In januari 2016 neemt de rechtenfaculteit van de Universiteit Utrecht haar intrek in het monumentale complex aan het Janskerkhof, dat afgelopen 2,5 jaar grondig is gerenoveerd. Het project ‘Transformatie Janskerkhof 2-3a tot onderwijscentrum’ omvat zeven historische panden, die door een interne (en deels ook externe) verbouwing zijn samengevoegd tot één onderwijscentrum. Het oudste deel is al in 1246 gebouwd als Minderbroederklooster, waarna het in de zestiende eeuw is uitgebreid met de huidige Statenvleugel, van waaruit ten tijde van de Unie van Utrecht bestuurlijke functies werden uitgeoefend. In 1643 werd de huidige, geornamenteerde hoofdentree aan het Janskerkhof toegevoegd aan het pand. Vanaf de negentiende eeuw is ‘Janskerkhof 2-3‘ in gebruik als onderwijsgebouw. De rechtenfaculteit vestigde zich er in de jaren zeventig van de vorige eeuw, toen het Anatomisch en Zoölogisch lab vertrok. In de nieuwe bestemming zal het studenten gaan faciliteren met studieplaatsen, werkgroepruimtes, collegezalen en een informatiecentrum. Tevens komen er flexplekken voor medewerkers.

GESTRIPT EN OPNIEUW INGEDEELD De grootste metamorfose vindt plaats aan de binnenzijde van het complex, dat volledig gestript en opnieuw ingedeeld is. Later toegevoegde aanpas-

86 | INSTALLATIE & BOUW

UTRECHT | Janskerkhof Utrecht

singen zoals verlaagde plafonds, insteekverdiepingen en tijdelijke uitbouwen zijn hierbij zoveel mogelijk verwijderd. “Het pand is van binnenuit volledig opnieuw opgebouwd. Zowel bouwkundig als installatietechnisch”, vertelt Johan Beumer namens Linthorst Techniek. “Hierbij hebben wij zowel de werktuigbouwkundige als de elektrotechnische installaties voor onze rekening genomen, waaronder de verwarming, koeling, ventilatie, verlichting, aarding, krachtinstallaties, zonwering, een brandmeldinstallatie en de intercom.” De thermische schil van het pand is sterk verbeterd, vertelt hij, waardoor het aansluitvermogen van stadsverwarming gehalveerd kon worden. “Het verwarmingssysteem bestaat uit zo’n driehonderd stuks modern afgewerkte radiatoren. Door de authentieke bebouwing en binnenstedelijke eisen waren er beperkte mogelijkheden voor het opstellen van apparatuur in de buitenlucht. Hierdoor is onder andere gekozen voor binnen opgestelde luchtbehandelingsapparatuur met geïntegreerde koeltechniek. Alle verlichting betreft duurzame TL5-armaturen. Bijzonder aan het project is bovendien dat er – vanwege de brandveiligheid – alleen halogeenvrije buizen en kabels zijn toegepast. In geval van brand wordt de rookontwikkeling tot een minimum beperkt. Bovendien komen er geen toxische verbrandingsgassen zoals koolstofdioxide en koolstofmonoxide vrij."

Projectinfo ‘PRECIES HET PANEEL DAT JANSKERKHOF NODIG HAD’ Vanwege vooraf te weinig kennis van gebouwfuncties worden bedieningspanelen voor gebouwbeheer niet altijd ten volle benut. Pneuman uit Volendam fabriceerde voor faculteit Janskerkhof van de Universiteit van Utrecht echter een paneel dat precies is afgestemd op functie en gebruik.

JUST-IN-TIME

Hij juicht het toe, vooraf gepleegde inmenging door opdrachtgevers. Want volgens Pneumans salesmanager Ad Smits worden panelen van meer input doelmatiger ingevuld. En dat is precies wat er gebeurde met het gebouwbeheerpaneel van de verbouwde faculteit Janskerkhof in Utrecht. Smits: “Er is een groot verschil tussen ontwerpen voor een gebouw of voor de gebruikers zelf. De directie had duidelijk omlijnde ideeën van wat ze met het paneel wilden. Daardoor, maar zeker ook dankzij de kundige begeleiding van adviesbureau Huisman & Van Muijen, hebben we het maximale uit het paneel weten te halen.”

Om alle installaties optimaal in te passen in het gebouw, was geen sinecure, vertelt Beumer. “Het onderwijscentrum betreft een monumentaal pand, daar hebben we tijdens al onze werkzaamheden rekening mee moeten houden. Maar de grootste uitdaging betrof de beperkte bouwplaats. Het project betreft een binnenstedelijk project. Rondom het gebouw was dan ook nauwelijks ruimte om materialen op de slaan. Daarom hebben we al onze installaties en toebehoren just-in-time aangeleverd.” ❚

Pneuman maakte voor het gebouw een paneel waarmee de verlichting van lokalen apart regelen dimbaar is. Met in datzelfde paneel verwerkte brandmelding en een getoonde geografische afbeelding van de exacte locatie ervan. Smits wijst op de vele, in de lokalen geïnstalleerde LED-armaturen. Ze zijn stuurbaar middels DALI. “Dit is precies het paneel dat de faculteit nodig had.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER

Universiteit Utrecht, directie Vastgoed & Campus ARCHITECT Marx & Steketee architecten AANNEMER Wijnen Bouw Someren BV INSTALLATIEADVISEUR Huisman en van Muijen INSTALLATIES Pneuman, Linthorst Techniek (W + E) INGEBRUIKNAME januari 2016

INSTALLATIE & BOUW | 87

NIJMEGEN | Zorgcentrum Huize Rosa

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: STB Installatietechniek

NIEUWBOUW ZORGCENTRUM HUIZE ROSA

NA DRIE JAAR GEREED Zorgcentrum Huize Rosa in Nijmegen is in drie jaar tijd gefaseerd vervangen door nieuwbouw. Het nieuwe zorgcentrum bestaat grofweg uit twee onderdelen: de Woontoren en de Woongroepen. In de Woontoren zijn 56 appartementen ingericht voor ouderen die zorg vragen vanwege een lichamelijke beperking. In de Woongroepen wonen 39 ouderen met dementie.

BALANS Het vinden van de juiste balans tussen een energiezuinige installatie en optimaal comfort voor ouderen, is volgens Van Hamont een item dat door de installatiebranche nog vaak wordt onderschat. “Een verzorgingshuis is een heel andere doelgroep dan een kantoorpand. Ouderen zitten veel stil en hebben het snel koud. Zeker in de periodes dat de temperatuur omslaat. Wie weet hoe we hier het best op kunnen inspelen, mag contact met me opnemen.” Hij kijkt terug op een lang, maar prettig verlopen project. “De samenwerking met hoofdaannemer Hoedemakers bouw en ontwikkeling, E-installateur Verhoeven Elektrotechniek B.V. en alle onderaannemers verliep heel soepel.” Ton Huinink, projectdirecteur bij Verhoeven Elektrotechniek B.V. beaamt dat. In het project heeft zijn bedrijf een keur aan elektrotechnische en zorginstallaties voorzien. “Om die installaties in te passen in de beschikbare ruimte, was geen sinecure. Zo moesten naast de toegangsdeuren naar de appartementen niet alleen kabels worden voorzien voor de kaartlezers en de elektrische sloten, maar moest bijvoorbeeld ook de deurstand gedetecteerd worden. Bij calamiteiten ontgrendelen alle deursloten automatisch en worden deuren gesloten.” Bij de realisatie van de nieuwbouw speelden duurzaamheid en energiezuinigheid een belangrijke rol, vertelt Toon van Hamont, projectleider werktuigbouwkundige installaties bij STB Installatietechniek. “Om hieraan te voldoen, hebben we onder andere een WKO-installatie voorzien met twee open bronnen. Deze bronnen zijn honderd meter uit elkaar gerealiseerd, om interferentie te voorkomen. Omdat in een verzorgingshuis de warmtevraag altijd groter is dan de koudevraag, hebben we op het platte dak van de technische ruimte een energiedak gerealiseerd. In de zomermaanden vangt dit dak de warmte van de zon op, die vervolgens in de warmtebron wordt geïnjecteerd. Hiermee wordt de onbalans tussen de warmte- en koudebron gecompenseerd.” In het pand wordt gebruikgemaakt van vloerverwarming en vloerkoeling, vertelt hij. “Een installatie waar de bewoners – die voorheen over radiatoren beschikten – nog behoorlijk aan moeten wennen. Immers kun je bij vloerverwarming de temperatuur niet ‘even’ opdraaien. Bovendien is de warmtebeleving bij vloerverwarming anders. Lekker voor de radiator kruipen, is er niet meer bij.”

88 | INSTALLATIE & BOUW

De zorginstallatie bestaat onder andere uit drukknoppen op strategisch plaatsen in de ruimten, waarmee bewoners de verpleging kunnen alarmeren. “Maar ook bewegingsdetectie maakt deel uit van de installatie. Het zorgsys-

NIJMEGEN | Zorgcentrum Huize Rosa

Projectinfo

teem is gekoppeld aan een DECT-telefooninstallatie waardoor verpleegkundigen precies weten waar zij op elk moment nodig zijn.”

STIL CONTACT De automatische brandmeldinstallatie met rookmelders werkt op basis van stil contact, zodat in geval van calamiteiten bewoners niet in paniek raken, vertelt Huinink. “Dat is belangrijk omdat niet alle bewoners zelfredzaam zijn. Meldingen komen binnen op de DECT-telefoons van het zorgpersoneel, die vervolgens gepaste actie kan ondernemen.” ❚

CIRCULATIEPOMPEN VERZORGEN WARMTE EN KOUDE IN HUIZE ROSA De nieuwbouw van zorgcentrum Huize Rosa in Nijmegen wordt verwarmd en gekoeld door 28 circulatiepompen van Biral Pompen B.V.. Conform de bestekeisen is gekozen voor de nieuwe ModulA pompen van Biral, vertelt accountmanager Philip van Lieshout. “Met een EEI-waarde van ≤ 0,17 behoren onze ModulA-pompen tot de topcategorie ‘Best in Class’. Daarnaast is het eenvoudige bedieningsconcept uniek. Lokaal zijn de pompen met slechts drie knoppen te bedienen. Via een smartphone-App kan de pomp echter ook gedetailleerd worden ingeregeld en uitgelezen.” Biral is in 1919 opgericht in Zwitserland. “Op het gebied van circulatiepompen voor verwarming, vuilwater-, fecaliën- en hogedruk centrifugaalpompen zijn wij marktleider in Zwitserland”, vertelt Van Lieshout. “En ook in andere West-Europese markten hebben we een goede marktpositie veroverd. We doen het vooral goed in de gebouwde omgeving, bij overheidsprojecten zoals scholen en zorggebouwen. Onze kansen liggen met name in projecten waarin kwaliteit, levensduur en operationele kosten leidend zijn.”

De klus is zo gefixed met de Biral Snel Service! 24 uur per dag en 365 dagen per jaar op telefoonnummer 085 485 96 10

Uniek is de Biral Snel Service, vertelt hij. “Deze service is opgezet voor de vervanging van defecte pompen op plaatsen waar snel weer warmte/ koeling geleverd moet worden. Tijdens kantooruren leveren wij, binnen één uur, een nieuwe pomp op locatie af, inclusief alle toebehoren. Buiten kantoortijden, in het weekend en tijdens feestdagen wordt binnen twee uur een nieuwe pomp op locatie afgeleverd.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Zorgcentrum Huize Rosa UITVOERING Hoedemakers Bouw en Ontwikkeling INSTALLATIES STB Installatietechniek,

Verhoeven Elektrotechniek BV, Biral Pompen, Airview Luchtbehandeling

Meer dan pompen

INSTALLATIE & BOUW | 89

PRODUCTPRESENTATIE | NEST

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Omnicom Media Group

‘EEN HUIS DAT VOOR ZICHZELF EN HAAR BEWONERS ZORGT’ Het creëren van een Thoughtful Home; een huis dat voor zichzelf en haar bewoners zorgt. Dat is de missie van Nest. Het bedrijf focust op het ontwikkelen van eenvoudige, mooie en doordachte hardware, software en diensten voor haar klanten. De derde generatie van de Nest Thermostat en Nest Energy Services geven je een comfortabel gevoel en besparen energie. Vanaf nu biedt de Nest Thermostat bovendien verbeterde boilerondersteuning met warmwaterbediening op afstand. De Nest Thermostat leert welke temperatuur je prettig vindt en programmeert zichzelf. Hij weet precies hoe lang het duurt voor je huis verwarmd is, zodat het comfortabel warm is wanneer je thuiskomt. Wanneer je vertrekt, schakelt hij automatisch je cv-ketel en boiler terug, waardoor je veel energie bespaart. Ook maakt de Nest Thermostat vanaf nu gebruik van OpenTherm en werkt hij samen met compatibele cv-ketels, waardoor er niet alleen energie wordt bespaard maar ook het comfort behouden blijft en de levensduur van de cv-ketel wordt verlengd.

EEN THOUGHFUL HOME Nest biedt daarnaast nog een aantal andere producten aan in Nederland. De Nest Protect rook- en koolmonoxidemelder zorgt

90 | INSTALLATIE & BOUW

ervoor dat mensen veilig zijn en blijven in hun woning en met Nest Safety Rewards kan geld bespaard worden in samenwerking met deelnemende verzekeringsmaatschappijen. Tot slot maakt de Nest Cam het mogelijk om overal een oogje in het zeil te houden. Natuurlijk werken deze producten samen. Wanneer de Nest Protect rook of koolmonoxide detecteert, kan het verwarmingssysteem automatisch uitgeschakeld worden om te voorkomen dat het gevaar zich verspreidt. En in het geval van brand wordt er niet alleen een melding naar je smartphone gestuurd, maar zal de Nest Cam ook automatisch starten met opnemen, zodat je precies kunt zien wat er gebeurt. Nest werkt daarnaast samen met andere producten van bekende merken in huis, via het Works with Nest Developer Program. Voeg een product zoals een lamp aan het systeem toe en ze vinden, leren en ondersteunen elkaar automatisch.

MILJOENEN HUISHOUDENS Nest-producten zijn geïnstalleerd in meer dan 190 landen, verspreid over miljoenen huishoudens. De Nest Learning Thermostat heeft tot nu toe geholpen om vier miljard kWh aan energie te besparen. Meer informatie over het Nest Pro programma is te vinden via: https://pro.nest.com/nl ❚

Noodstroominstallaties

Uw energievoorziening zorgeloos en 100% beveiligd Aggregaten UPS systemen Besturingssystemen Datacenters Service

Foto: NOS Mediapark Hilversum noodstroomaggregaten 2 x 1940 kVA

E-TEC Power Management B.V. Schuit 8a - 1724 BD Oudkarspel Postbus 135 - 1723 ZJ Noord-Scharwoude

ISO 9001

www.e-tec.nl

Tel : +31 (0)72-5141040 Fax : +31 (0)72-5141041 E-mail : info@e-tec.nl

THEMA

Noodstroom

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: E-TEC, Ferry Kesselaar

NOODSTROOM: NIET TE MISSEN Noodstroominstallaties zijn in veel projecten onmisbaar. Zoals in datacentra, zorginstellingen, drinkwaterbedrijven, de farmacie en ook in veel overheidsinstellingen. E-TEC Power Management uit Oudkarspel installeert noodstroomcentrales op maat. Met af en toe bijzondere opdrachtgevers op het portfolio. Vooral sportliefhebbers zullen zich het nog herinneren. Het moment op 3 november 2013, toen bij Studio Voetbal, het veelbekeken zondagavondse voetbalpraatprogramma van de NOS, totaal onverwacht het licht uitging. Oorzaak bleek een onverwachte stroomstoring. Of beter gezegd: het ontbreken van een deugdelijke noodstroominstallatie. Accountmanager en senior adviseur Robin Duizend noemt de onlangs opgeleverde installatie (twee noodstroomaggregaten van elk 1.940 kVA) op het Hilversumse Mediapark kenmerkend voor E-TECâ&#x20AC;&#x2122;s manier van werken. â&#x20AC;&#x153;Noodstroom is een installatie-

92 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Noodstroom

onderdeel dat pas gemist wordt, wanneer het onheil al is geschied. Voor de NOS luidde de opdracht simpel: wij hebben een probleem en hoe dat moet worden opgelost, is aan jullie. Ik denk dat dit ook onze kracht is. Kijken, onderzoeken en vaststellen totdat duidelijk is welke optie het best waar past.”

AANPAK E-TEC installeert noodstroominstallaties op maat. Dat gebeurt hoofdzakelijk voor bedrijven en instellingen die zich eenvoudigweg geen stroomuitval kunnen permitteren, waaronder ziekenhuizen, telecombedrijven, waterschappen, drinkwaterbedrijven en defensiecomplexen. En hoewel elke noodstroominstallatie volgens hetzelfde principe werkt – stroomopwekking door een dieselmotor aangedreven generator – wijst Duizend op verschillen in aanpak. “Doorgaans worden wij benaderd voor advies over hoe een noodstroominstallatie het best kan worden ingepast. Echter gaan wij veel verder dan alleen gestandaardiseerde installaties. Ons doel zal altijd het aandragen van klantspecifieke oplossingen zijn, zodat een installatie is afgestemd op wat het bedrijfsproces vereist.”

ZELFVOORZIENEND Als basis werkt E-TEC vanuit een standaard open, omkaste of containerized oplossing. Open noodstroomaggregaten worden vooral toegepast wanneer aggregaten inpandig worden opgesteld, er weinig tot geen geluidseisen zijn en/of dat het aggregaat niet direct bij de bron hoeft te worden gedempt. Een aggregaat in een geluidgedempte en tevens weersbestendige omkasting of container is zowel binnen als buiten plaatsbaar en werkt volgens hetzelfde principe. Veel meer van belang dan ‘open, gesloten of containers’ noemt Duizend E-TEC’s totaaloplossing: projecten worden bij voorkeur gerealiseerd vanaf het eerste denkwerk tot aan de oplevering en ver in de periode daarna.

OPTIES Eén van de specialiteiten is dus klantspecifieke inpassing. Dit in tegenstelling tot veel concurrenten. Duizend: “De bedrijven waarvoor wij werken verschillen sterk. Een standaard noodstroominstallatie levert bijvoorbeeld stroom voor circa acht uur. Maar veel publieke sectoren, zoals drinkwaterbedrijven, zijn wettelijk verplicht om drinkwater, in geval van calamiteiten, tot wel tien dagen te blijven leveren. Brandstoftanks met meer dan 30.000 liter diesel zijn dan noodzakelijk en vormen dus ook geen uitzondering.” Een ander belangrijk aspect is de noodstroombesturing. E-TEC zorgt voor een passende oplossing, zoals de klant die wenst. Duizend: “Veel van onze opdrachten – ook inrichting van complete computerruimten – worden turnkey gerealiseerd. Dat wil zeggen dat wij de hele installatie – inclusief besturing – compleet en bedrijfsklaar opleveren. De brandstofinstallatie vanzelfsprekend volgens wetgeving en Kiwa-gecertificeerd.”

KLANTEN E-TEC hecht belang aan nazorg, dienstverlening en onderhoud. Daarom beschikt het bedrijf over een 24/7 inzetbare servicedienst voor noodstroomaggregaten en UPS-systemen. In beide disciplines met eigen gespecialiseerde monteurs. Dit maakt het bedrijf inzetbaar voor iedere klant, onafhankelijk van door wie de installatie is gerealiseerd. En dat is belangrijk, zegt Duizend, want de lijst met gerenommeerde klanten groeit gestaag door. “Zo’n order voor de NOS is natuurlijk schitterend, alleen al vanwege de publiciteit die ermee gepaard gaat. Maar we hebben meer interessante opdrachtgevers in ons portfolio staan. Onlangs hebben we voor drinkwaterstation PWN in Andijk bijvoorbeeld vier aggregaten geïnstalleerd van elk 2.250 kVA en een brandstofvoorraad installatie van 2x120.000 liter diesel. Maar groot of niet: elke klant is evenveel waard.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 93

THEMA | Noodstroom

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Kemper en Van Twist Diesel BV

Zekerheid garanderen Als fabrikant van noodstroomaggregaten zal Kemper en Van Twist Diesel BV bij stroomuitval de continuïteit van een (bedrijfs) proces moeten kunnen garanderen. En die zekerheid garandeert het familiebedrijf al bijna 180 jaar, want de geschiedenis gaat terug tot 1836. Inmiddels staat de zesde generatie aan het roer en mag het familiebedrijf zich sinds 2013 Koninklijk noemen. Ronald Gibbon van Kemper en Van Twist praat ons bij over de laatste ontwikkelingen in noodstroomaggregaten. “We hebben onze activiteiten opgesplitst in een drietal divisies”, begint Gibbon. “De eerste tak is de industrie, waarvoor we motoren en generatorsets bouwen. Daarnaast hebben we een divisie marine, gericht op luxe jachtbouw en de derde tak is die van power solutions, waarbij we inspelen op langlopende projecten zoals tunnels, bruggen, sluizen, ziekenhuizen en utiliteitsgebouwen. Bij alle divi-

94 | INSTALLATIE & BOUW

sies hanteren we dezelfde werkwijze door alles in eigen beheer te realiseren, vanaf het ontwerp van een noodstroomaggregaat tot aan het plaatsen, aansluiten en testen. Daarnaast hebben we een zeer grote service- en onderhoudsafdeling, waarbij dagelijks zeventien monteurs op pad gaan om aggregaten te inspecteren en te servicen.”

THEMA | Noodstroom

VIERKANTE METERS Kemper en Van Twist wordt veelal al in het voortraject door elektrotechnische bedrijven en adviseurs gevraagd om mee te denken over complexe noodstroominstallaties. “Een noodstroominstallatie voor een groot gebouw beslaat nu eenmaal de nodige vierkante meters”, stelt Gibbon. “Aan ons de taak om aan de hand van de klantvraag en de situatie ter plekke om een zo optimaal mogelijke oplossing te bedenken. Want, hoe compacter het aggregaat, hoe meer ruimte er overblijft om geld te verdienen in een gebouw.” Volgens Gibbon wordt het familiebedrijf ook regelmatig betrokken bij projecten van defensie. “Zo hebben we diverse kampementen gebouwd in Mali en Afghanistan”, zegt hij. “Dichter bij huis zijn we nu bezig met het engineeren van de noodstroominstallatie van het nieuwe FIRST Rotterdam, zijn we druk doende met een groot project in Den Haag en plaatsen we op dit moment voor een grote klant in België een installatie van 9 Megawatt.”

ALTERNATIEVE BRANDSTOFFEN “We zijn als bedrijf al sinds jaar en dag zeer innovatief bezig”, zegt Gibbon. “Maar, als het puur om noodstroominstallaties gaat, is het wel lastig om systemen te laten draaien op alternatieve brandstoffen. Een noodstroominstallatie is een laatste redmiddel, er is dan geen stroom voorhanden, dus zal je moeten terugvallen op beproefde apparatuur. En dat is in ons geval

‘HOE COMPACTER HET AGGREGAAT, HOE MEER RUIMTE ER OVERBLIJFT OM GELD TE VERDIENEN’ diesel. We zijn wel bezig met het bijmengen van bijvoorbeeld gas, met ontwikkelingen van hybride alternatieven en hebben een door ons zelf ontwikkelde serie gasmotoren. Gasmotoren zijn voor noodstroomaggregaten echter nog niet ideaal vanwege het beperkte vermogen. In dieseluitvoering kun je met een compactere unit veel meer vermogen behalen. Voor continue oplossingen daarentegen zijn gasmotoren wel ideaal.” Het ‘assortiment’ van Kemper en Van Twist varieert van aggregaten van 10 kVA tot 3.300 kVA uit één set. Gibbon: “Ons hoofdmerk is FG Wilson met Perkins motoren. We zijn al sinds 1936 distributeur van Perkins en daarmee de eerste en oudste dealer ter wereld. Maar daarnaast voeren we ook alle andere bekende merken, die we volledig naar klantwens kunnen opbouwen. Op die manier kunnen we voor elk project een perfect passende oplossing garanderen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 95

ALTIJD IN BEDRIJF MET ONZE NOODSTROOMOPLOSSINGEN

Zonder stroom staat ons dagelijks leven stil. De toenemende vraag naar energie zet de leveringsbetrouwbaarheid enorm onder druk. Het is dus van groot belang dat uw organisatie een stroomstoring kan opvangen. Koninklijke Kemper en van Twist levert en onderhoud al meer dan 80 jaar betrouwbare totaaloplossingen voor uw noodstroom behoefte. Wij ontwerpen, bouwen en installeren de volledige noodstroomvoorziening inclusief de besturing ervan. Ook de brandstoftanks worden door ons geplaatst. Met ons brandstoďŹ&#x192;ltratiesysteem houden wij uw brandstof in topconditie, een innovatie die de betrouwbaarheid van de installatie nog verder verhoogt. Naast het plaatsen van nieuwe installaties kunnen wij elke bestaande installatie onderhouden, reviseren of updaten zodat deze weer voldoet aan de huidige eisen. Neem contact met ons op en wij adviseren u graag!

MEER WETEN? WWW.KVT.NL Koninklijke Kemper en Van Twist Keerweer 62, 3316 KA Dordrecht

Tel.

+31(0)78 - 632 66 00

Postbus 156, 3300 AD Dordrecht

info@kvt.nl

ROTTERDAM | Rudolf Steiner College

VAN OUDE TECHNISCHE SCHOOL NAAR

RUDOLF STEINER COLLEGE Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Van Dorp

Door de groei van het aantal leerlingen barstte de bestaande locatie van het Rudolf Steiner College aan de Vondelweg in Rotterdam uit zijn voegen. Een nieuwe locatie werd gevonden in de Oude Technische School, bestaande uit twee verouderde gebouwen uit 1905. Aan het bouwteam de taak om in een razend tempo beide gebouwen te transformeren naar een modern onderkomen van 6.200 m² conform het Frisse Scholen concept. “Samen met de architect en aannemer hebben we ingeschreven op de openbare aanbesteding”, begint Stephan Leveling van totaalinstallateur Van Dorp. “Het betrof een Design & Build contract met een duidelijk omschreven Programma van Eisen (Frisse Scholen) en een plafondbedrag. Eind 2014 werd ons het werk gegund, waarna we pas in de loop van 2015 aan de slag konden. We hebben eerst het complete ontwerp verder uitgewerkt van grof naar fijn. Het ging om twee afzonderlijke bouwdelen die volledig zijn gestript en een middendeel waarvoor vervangende nieuwbouw is gepleegd. Aangezien er flink wat onvoorzien asbest boven water kwam tijdens de sloopwerkzaamheden, schoof de start van onze werkzaamheden alsmaar op, terwijl de deadline een vast gegeven bleek: opening op de eerste dag van het nieuwe schooljaar 2015/2016.”

TOTAALINSTALLATEUR Van Dorp heeft in het project de rol van totaalinstallateur vervuld. “We waren verantwoordelijk voor de W- en E-installaties, alsmede het loodgieterswerk, de liftinstallaties en de 33 kWp pv-panelen”, zegt Leveling. “Kortom, een prachtig project waarin we al onze

afzonderlijke disciplines konden laten gelden, inclusief beveiliging-, data- en grootkeukeninstallatie. Op basis van het Frisse Scholen concept hebben we aanvullende voorzieningen moeten treffen om tot de GPR-berekening van minimaal een 7,5 per onderdeel te komen. Dat is onder meer bereikt door toepassing van een WKO-installatie met een bron van 20 m³, een warmtepomp van 160 kW en een ketelvermogen van 120 kW. De ventilatie wordt CO2-gestuurd, waarbij koeling en verwarming individueel naregelbaar is per ruimte. Daarnaast is een nieuwe trafo geplaatst en energiezuinige verlichting met aanwezigheidsdetectie en daglichtregeling.”

MOOI REFERENTIEPROJECT Leveling kijkt terug op een mooi referentieproject. “Het was onze taak om de opdrachtgever/gebruiker te ontzorgen. Ze worden tijdens zo’n proces overspoeld met tekeningen, berekeningen, bouwaanvragen, et cetera, waar ze geen kennis van hebben. De wensen hebben we zover als mogelijk vertaald, waarbij uiteraard het ontwerp als uitgangspunt niet uit het oog is verloren.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Rudolf Steiner College ARCHITECT Metropolis Architectuur & Stedebouw INSTALLATIES Van Dorp (W, E en S) LIFTINSTALLATIE Euroliften BOUWPERIODE 2014 – 2015

INSTALLATIE & BOUW | 97

ROTTERDAM | Rudolf Steiner College

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Euroliften

Liften Rudolf Steiner College zijn veilig, onderhoudsvriendelijk én stil Met ingang van het nieuwe schooljaar hebben de leerlingen van het Rudolf Steiner College hun intrek genomen in een gerenoveerd en uitgebreid pand in Rotterdam, dat vroeger werd gebruikt door de Ambachtsschool. Natuurlijke materialen als hout en baksteen kleuren het gebouw. De centrale nieuwbouw verbindt de leslokalen met de werkplaatsen en fungeert als hart tussen hoofd en handen.

Omdat op het Rudolf Steiner College een aantal mindervalide kinderen staat ingeschreven, zijn in het pand twee liften voorzien. In opdracht van installateur Van Dorp Zoetermeer heeft Euroliften uit Aalsmeer de levering, installatie en inbedrijfstelling van deze liften verzorgd. “Omdat een conventionele lift niet in het budget paste, hebben we een passend alternatief geadviseerd; een ketting-aangedreven ‘langzame snelheid personenlift’ in een volledig gesloten schacht, met cabine en liftdeuren”, vertelt Erik van Tol, managing director van Euroliften. “Deze liften zijn veilig, onderhoudsvriendelijk, eenvoudig in bedrijf te stellen én stil. Zeker in een schoolomgeving is dit geen overbodige luxe.” De zogenaamde huisliften, die in de twee gerenoveerde vleugels van de school zijn voorzien, hebben een hefcapaciteit van maximaal 385 kilo per stuk. Voldoende capaciteit om een mindervalide leerling én zijn begeleider te verplaatsen.

'Omdat een conventionele lift niet in het budget paste, hebben we een passend alternatief geadviseerd; een ketting-aangedreven langzame snelheid personenlift' 98 | INSTALLATIE & BOUW

ROTTERDAM | Rudolf Steiner College

MACHINERICHTLIJN De liften hebben een snelheid van 0,15 meter per seconde (6 meter per minuut), waardoor ze niet onder de Liftrichtlijn vallen maar onder de Machinerichtlijn. “Dit heeft als direct gevolg dat er geen liftput en schachtkop verplicht zijn in het gebouw”, vertelt Van Tol. “De liften hoeven niet verplicht gekeurd te worden door een Notified Body en de verplichte onderhoudsinvallen zijn ruimer, waardoor de school veel geld kan besparen. Naar wens van de school echter heeft de liftkeuring door de TÜV wel degelijk plaatsgevonden.” Gekozen is voor een gesloten cabine, omdat hierin een overnamebesturing mag worden toegepast. “De leerlingen hoeven dus niet de gehele rit de liftknop vast te houden. Dat is wel zo prettig.”

UITBOUW Beide liften kennen drie stopplaatsen, op de begane grond, de eerste en de tweede verdieping van de school. “Omdat het gebouw een hoge verdiepingshoogte heeft van vijf meter, moeten de liften een behoorlijke afstand overbruggen”, aldus Tol. “Maar dat was niet de grootste uitdaging in dit project. Het monumentale pand waarin de school gevestigd is, is door de jaren heen behoorlijk verzakt. Hierdoor moesten aanvullende voorzieningen worden getroffen. Immers kunnen liften niet schuin gemonteerd worden. In het meet- en regelwerk hieromtrent is behoorlijk wat tijd gaan zitten.” Aan één zijde van het gebouw bleek geen bouwkundige schacht aanwezig, vertelt hij. “Hier heeft hoofdaannemer COMEG een staalconstructie geplaatst, waartegen wij de liftschacht hebben geïnstalleerd. Na de plaatsing van de liftdeuren heeft COMEG de uitbouw netjes afgewerkt.” De tweede liftinstallatie kon wel grotendeels aan de bestaande gevel worden bevestigd.

ONDERHOUD Nu het Rudolf Steiner College is opgeleverd, is Euroliften nog niet klaar in het gebouw. De komende jaren zal de liftspecialist ook het onderhoud van beide liften verzorgen. ❚

Plateautrapliften, verticaalliften en schaartafels voor rolstoelen, goederen, fietsen en brancards

Euroliften produceert op maat Euroliften is gespecialiseerd in maatwerk, naar wens en behoefte van de gebruiker. Sinds 1997 zijn wij producent en leverancier van plateautrapliften, MIVA hefplateaus, fietsliften, schaarliften en brancardliften voor de zakelijke- en particuliere markt.

Onze adviseurs kunnen uw wensen vertalen in een pasklare oplossing, waarna deze in eigen huis geproduceerd wordt en geïnstalleerd door onze vakkundige monteurs. Euroliften beschikt over een eigen service- en onderhoudsdienst.

Witteweg 4 D • telefoon 0297 - 32 42 91

1431 GZ Aalsmeer • Postbus 88 • 1430 AB Aalsmeer • fax 0297 - 321 311 • info@euroliften.nl • www.euroliften.nl

INSTALLATIE & BOUW | 99

THEMA | Vloerverwarming

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: MG Vloerverwarming

VLOERVERWARMING WINT STEEDS MEER TERREIN Zowel in de woningbouw als in de utiliteitsbouw wint vloerverwarming steeds meer terrein. Dat is niet verwonderlijk, gezien alle voordelen die vloerverwarming biedt ten aanzien van bijvoorbeeld comfort en energiezuinigheid. “Vloerverwarming is het enige medium dat geschikt is om ruimtes energiezuinig te verwarmen”, begint Jacco van der Poel namens MG Vloerverwarming, dat het gehele proces van ontwerp tot en met de productie en montage van de vloerverwarming kan verzorgen. “Met vloerverwarming kunnen gebruikers een hoog rendement halen, met lage keteltemperaturen (ca. 40˚C), in tegenstelling tot de conventionele verwarmingssystemen waarbij de watertemperatuur al gauw 75 tot 80˚C moet zijn. De cv-ketel moet heel hard werken om de watertemperatuur steeds op deze temperatuur te krijgen, bij lage temperatuur verwarming wordt veel minder energie verbruikt.” De woningbouw is de afgelopen jaren gestagneerd. “Maar in de woningen die wel gebouwd of gerenoveerd worden, wordt veelal vloerverwarming toegepast. Die tendens zien we ook in utiliteitsprojecten, waaronder in kantoorpanden en in scholen.” Naast het lage energieverbruik en de comfortabele warmtestraling, is ook het ontbreken van luchtstromen bij vloerverwar-

100 | INSTALLATIE & BOUW

ming een reden voor veel particulieren en bedrijven om voor vloerverwarming te kiezen. “Doordat er geen luchtstroming is, wordt minder stof verplaatst”, aldus Van der Poel. “Maar ook esthetisch is vloerverwarming aantrekkelijk. In woningen en utiliteitsgebouwen wordt steeds meer glas toegepast. Hierdoor is steeds minder ruimte beschikbaar om radiatoren te plaatsen. Vroeger werd dit opgelost door de plaatsing van een convectorput, maar dit is een echte stofvanger. Op het moment dat de convectorput echt warmte gaat produceren, krijg je toch de thermische circulatie van lucht, waarmee je alle stof verplaatst. Met vloerverwarming heb je hier geen last van. Je hebt alleen te maken met warmtestraling, zonder dat hierbij luchttransport plaatsvindt.”

CUSTOM MADE OPLOSSINGEN Van der Poel verwacht dat in de toekomst de vraag naar vloerverwarming alleen maar zal toenemen. “De wensen van de eindgebruiker zullen hierbij steeds belangrijker worden”, denkt hij. “Klanten zullen steeds meer vragen

THEMA | Vloerverwarming

'Doordat er geen luchtstroming is, wordt minder stof verplaatst. Maar ook esthetisch is vloerverwarming aantrekkelijk'

om custom made vloerverwarmingsoplossingen. Hier bereiden we ons op dit moment op voor. De verschuiving richting custom made heeft een grote impact op leveranciers en installateurs. Denk je maar eens in: het leveren van honderd gelijkwaardige systemen is een heel andere opdracht dan het bedienen van honderd gelijkwaardige huishoudens, die allemaal hun eigen wensen en aanpassingen doorgeven.” MG Vloerverwarming speelt hier onder andere op in door een betere regelbaarheid van de verdelers aan te bieden, waaronder de temperatuurregelingen voor kantoren en woningen. “Onze LTV Supertherm Pro Plus verdelers zijn tegenwoordig standaard uitgerust met een flowmeter en een thermisch regelbare, dubbel instelbare insert. De verdeler is in te regelen op liters. Hier is vandaag de dag veel vraag naar. Doordat de temperaturen van het water steeds lager worden, wordt het inregelen van de installatie steeds belangrijker. Deze verdeler is daar uitermate geschikt voor.”

VOOR DE INSTALLATEUR MG Vloerverwarming werkt uitsluitend samen met installateurs. “Deze installateurs kunnen we van A tot Z ontzorgen: van de volledige engineering en het tekenwerk tot en met de montage.” Enige tijd geleden heeft het bedrijf een calculatieprogramma online gezet waarin installateurs in zeer korte tijd een complete offerte kunnen maken, inclusief alle technische specificaties als literstaten, drukverliezen vanaf de delers, temperatuursopbouwen en dergelijke. “Indien de opdrachtgever de installateur vraagt om een stukje technische onderbouwing, dan kan hij dit direct uit het calculatieprogramma halen. Hierdoor kan nog sneller geschakeld worden”, aldus Van der Poel. Recente projecten waaraan MG Vloerverwarming heeft meegewerkt, zijn de nieuwbouw van De Nieuwe Wal in Eindhoven, Waterschapsbuurt De Punt in Amsterdam en woonzorgcentrum De Schauw in Putten, evenals de renovatie van De Studio’s in Amsterdam. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 101

THEMA | Vloerverwarming

Tekst: Thermagas Nederland BV Beeldmateriaal: Thermagas Nederland BV

‘STERK IN LEVERING OP MAAT’ Toonaangevend leverancier van vloerverwarmingssystemen Thermagas Nederland BV vierde vorig jaar haar vijftigjarige jubileum. Al meer dan twintig jaar voert het bedrijf het eigen merk Espace vloerverwarming en -koeling, dat aan alle Nederlandse en Europese eisen en normeringen die aan systemen voor vloerverwarming en vloerkoeling worden gesteld, voldoet. Een gesprek met Bert van Loenen, directeur van Thermagas Nederland BV, over heden en toekomst.

Thermagas wil graag een partner zijn voor de professionele installateur, begint Van Loenen. “Het leveren van maatwerk vloerverwarming en -koeling én het ontzorgen van de installateur is een belangrijke kracht van ons bedrijf. Elk gebouw is anders, dus dat betekent dat niet voor elk gebouw dezelfde installatie kan worden ontworpen. Maatwerk is noodzakelijk om voor elk project de meest optimale oplossing te bieden, met het juiste systeemontwerp. Door bijvoorbeeld de grote verscheidenheid aan componenten, zoals Espace verdelers en de vele leverbare systeemoplossingen, is Thermagas in staat dit te realiseren.”

102 | INSTALLATIE & BOUW

MAATWERK “Wij zijn sterk in het leveren op maat”, gaat Van Loenen verder. “In de huidige tijd worden grote projecten vaak gefaseerd uitgevoerd. Om de installateur te ontzorgen, is het daarom van belang dat materialen op het juiste moment geleverd worden. Maar ook bij kleinere opdrachten zijn just-in-time leveringen belangrijk. Onze service gaat verder dan het leveren van vloerverwarmingssystemen. Voor de meeste projecten worden – in opdracht van installateurs – onze professionele vakmensen ingezet voor het adequaat en vakkundig monteren van de systemen. Ook de projectbegeleiding wordt dan door ons verzorgd.”

THEMA | Vloerverwarming

GRATIS SYSTEEMONTWERP VOOR DE PROFESSIONELE INSTALLATEUR Voor het ontwerp van het meest optimale legpatroon van de vloerverwarmingleidingen wordt gebruikgemaakt van een speciaal ontwerpprogramma, vertelt hij. “Dit berekent nauwgezet, aan de hand van de ingevoerde gegevens, het meest effectieve legpatroon voor uw vloerverwarming. Alle systemen kenmerken zich door toepassing van hoogwaardige componenten. Bovendien zijn alle systeemcomponenten uitgebreid getest in onderling gebruik en staan zij onder een constante kwaliteitscontrole. Vanaf het eerste moment van een project, kunnen onze specialisten worden ingeschakeld. Wij maken binnen enkele dagen een compleet systeemontwerp. De daaruit voortvloeiende materiaallijst, vindt u terug in onze tekening. Bouwen met BIM wordt de toekomst. Thermagas is er klaar voor. Hiermee behoren wij tot de koplopers binnen de sector. Niet alleen de verdelers en andere componenten, maar ook het volledige Espace systeemontwerp vloerverwarming en -koeling kan in BIM door Thermagas aan de installateur worden geleverd. We zijn volledig BIM-ready! Overigens is het systeemontwerp helemaal gratis, wanneer het complete materiaalpakket bij ons wordt afgenomen.”

ONLINE BESTELGEMAK Thermagas biedt de installateur de mogelijkheid 24 uur per dag en 7 dagen per week Espace vloerverwarming en -koeling te bestellen via www.espace.nl. Deze dienst wordt aangeboden naast de bestaande bestelmogelijkheden. “Bestellen met ons online bestelsysteem is makkelijk, snel en efficiënt”, aldus Van Loenen. “We zien dat deze service met name voorziet in de behoefte van de wat kleinere installateur.”

NIEUWE VERDELERS Enthousiast vertelt Van Loenen over de uitbreiding van zijn leveringsprogramma met een compleet nieuwe serie stalen verdelers, die gekenmerkt wordt door hun compacte bouwwijze. “Het programma bestaat uit mengverdelers voorzien van een energiezuinige Grundfos circulatiepomp met A-label. Ook deze nieuwe verdelers van zijn groen; letterlijk en figuurlijk. Hiermee zetten wij weer een stap vooruit om een nog duurzamere installatie te bewerkstelligen!” ❚

VLOERVERWARMING EN -KOELING

De kracht van

Platinastraat 21

8211 AR Lelystad

; basis voor uw succes!

e info@thermagas.nl

i www.thermagas.nl

t +31 (0)320 211 450

INSTALLATIE & BOUW | 103

AMSTERDAM | Koopman International

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Blom Elektrotechniek en WKZ (Rob Maas)

‘Energie Koopman International wordt optimaal benut’ Koopman International aan de Distelweg in Amsterdam breidt uit. Aan het enorme complex wordt door aannemer HSB Bouw een aanbouw gerealiseerd, waarin zowel showrooms als kantoren worden ingericht. Blokzijl TCL en Blom Elektrotechniek BV zijn verantwoordelijk voor respectievelijk de W- en E-installaties in het project, dat in februari 2016 moet worden opgeleverd. Tijdens de werkzaamheden blijft het pand in gebruik. Enkele weken voor de oplevering is de afmontage van alle installaties in volle gang, vertelt Jarno Philipsen, projectleider W bij Blokzijl TCL, verantwoordelijk voor onder andere de luchtbehandeling, centrale verwarming, koeling, drinkwaterinstallaties en alle sanitair in het project, inclusief de bijbehorende regeltechniek. “Het pand bestaat voor het grootste deel uit showrooms, waarin diverse airco-units voor verwarming en koeling zorgen. Gekozen is voor een VRV-systeem dat gelijktijdig verwarmen en koelen mogelijk maakt. In de kantoren hebben

104 | INSTALLATIE & BOUW

we hiertoe inductieconvectoren voorzien, een esthetisch hoogstaande oplossing die een gezond en thermisch comfortabel binnenklimaat mogelijk maakt.” De inductieconvectoren zijn op de centrale verwarming en -koeling aangesloten, vertelt hij. “Het binnenklimaat kan per kantoorruimte individueel geregeld worden. De showroom hebben we hiertoe in vier zones per verdieping ingedeeld.” Om energie te besparen, vind warmte-uitwisseling tussen de verschillende ruimtes plaats. “De

warmte die bijvoorbeeld aan de showrooms wordt onttrokken, kan worden gebruikt om de kantoren aan de noordzijde van het pand te verwarmen. Alle energie wordt zo optimaal benut.”

WIJZIGINGEN De werkzaamheden in het project lopen zeer voorspoedig, vertelt Philipsen. “Een uitdaging is dat tijdens het project nog wijzigingen door de opdrachtgever worden doorgevoerd, waarop wij steeds onze installaties moeten aanpassen.

AMSTERDAM | Koopman International

Projectinfo 'HET PAND BESTAAT VOOR HET GROOTSTE DEEL UIT SHOWROOMS, WAARIN DIVERSE AIRCO-UNITS VOOR VERWARMING EN KOELING ZORGEN' INSTALLATIES EN Zo heeft Koopman International recent besloten om van de helft van de showroom op de eerste verdieping toch kantoorruimtes te maken. De relatief eenvoudige showroominstallatie moet hierdoor worden omgebouwd tot de luxe comfortinstallatie die voor de kantoorruimtes is geëngineerd. Dat kost wel wat extra bouwtijd.”

660 DATAPUNTEN Ook erg tijdsintensief is de realisatie van de enorme data-installatie die in het gebouw wordt voorzien, vertelt Peter Mak, projectlei-

der E bij Blom Elektrotechniek BV. “Gekozen is voor een Cat6A-installatie met maar liefst 660 aansluitpunten. Een specifieke wens van de opdrachtgever die maximale flexibiliteit wenste. Intern vinden namelijk regelmatig verhuizingen plaats.” Tussen en vanuit de patchkasten realiseert Blom Elektrotechniek BV een groot aantal glasvezelverbindingen, vertelt hij. “Hierbij gaan we niet over één nacht ijs. Cat6A-verbindingen mogen niet getrokken worden; alle kabels moeten worden gelegd. En dat is bijzonder arbeidsintensief.” ›

BESTURING ‘FAMILIEGEÏNTEGREERD’ In opdracht van zusterbedrijf Blokzijl TCL Installatietechniek realiseert Van Lente Systeemintegratie de meet- en regeltechniek voor de kantorenuitbreiding van Koopman International. Doordat het complete W-installatiehoofdstuk bij één organisatie is ondergebracht, worden de lijnen korter, de sturing flexibeler en de resultaten uiteindelijk beter. Van Lente Systeemintegratie uit Deventer installeert gebouwbeheersystemen voor in principe elke soort utiliteit. Zo ook voor de nieuwgebouwde kantoorruimten van handelshuis Koopman International. ‘Goed voor het gebouw’, zegt projectleider meet- en regeltechniek Frank Koopman, aangezien zowel de W-installaties als de besturing ervan nu in feite uit één en dezelfde koker komen. “Omdat wij tot dezelfde familie behoren, zijn de bedrijven beter op elkaar ingespeeld. Natuurlijk hebben we aparte bedrijfshuishoudingen, maar de groep zal altijd proberen ‘voor elkaar te zorgen’.” Zelfvoorzienend Zoals nu dus ook bij Koopman International. Van Lente realiseert hiervoor de meet- en regeltechniek, met erop aangesloten de verwarming, koeling en luchtbehandeling. Daarnaast zal worden voorzien in communicatieve na-regelingen, waarmee de verwarming en koeling van 37 ruimten apart instelbaar zijn. Van Lente verzorgt het gehele traject van de regeltechnische installatie. Dus zonder uitbesteding aan derde partijen. Koopman: “Wat geldt voor de samenwerking met Blokzijl, geldt hiervoor evenzeer. Doordat we alles in eigen hand houden, kunnen we flexibeler opereren.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER AANNEMER INSTALLATIES

OPLEVERING

Koopman International HSB Bouw Blom Elektrotechniek BV, Blokzijl TCL, KS Electronics, WKZ Installatietechniek, Van Lente Systeemintegratie februari 2016

INSTALLATIE & BOUW | 105

AMSTERDAM | Koopman International

Naast de data-installatie heeft de E-installateur onder andere de licht- en krachtinstallaties, een grootverbruikaansluiting, brandmeld- en ontruimingsinstallaties en een toegangscontroleinstallatie voorzien. “Alle verlichting betreft LEDverlichting”, vertelt Mak. “Hierbij is gekozen voor Prisma armaturen, die zorgen voor een optimale lichtbeleving.” In de showroom zijn door het bedrijf verschillende kabelgoten en aansluitpunten gerealiseerd, waarop Koopman International straks zelf de showroomverlichting aansluit. ❚

Projectinfo VRV-SYSTEEM: MEER OPBRENGST UIT MINDER INSTALLATIE In opdracht van hoofdinstallateur Blokzijl TCL installeerde WKZ Installatietechniek de koelinstallatie voor de uitbreiding van Koopman International. Want aanleg van koelsystemen geldt als één der specialiteiten van het bedrijf. Koopman International is een mondiaal, in non-food artikelen gespecialiseerd handelshuis, met vestigingen in Europa, het Midden-Oosten, Afrika en Amerika. Vanwege expansiedoeleinden besloot het bedrijf tot uitbreiding van de huidige vestiging in Amsterdam Noord. WKZ Installatietechniek uit Apeldoorn realiseerde de koelinstallatie voor het project. Dit vanwege bewezen specialistische kwaliteiten, zegt Rob Maas, commercieel manager van WKZ.Meestal opereren we als zelfstandig installateur, maar we werken ook in opdracht van derden. Met Blokzijl TCL werken we vaker samen; de installateurs kennen onze kracht.” Opbrengst Voor Koopman resulteerde de samenwerking in een koelinstallatie die is opgebouwd uit een warmtepomp met een zogeheten VRV (Variable Refrigerent Volume)-systeem. Het bijzondere hieraan, volgens Maas, is het gebruik van koudemiddelen in plaats van water. Met als uitkomst een compacte installatie met een zeer hoge opbrengst. Maas: “Koudemiddelsystemen werken met een hogere systeemdruk. Hierdoor kunnen leidingen veel slanker worden gehouden. In veel projecten is dat een groot voordeel.” Hij wijst op de betonplafonds van de showrooms die – zoals vaker tegenwoordig – onafgewerkt worden opgeleverd. “De vierzijdige plafondonderbouwunits zijn van het Japanse Daikin, de enige fabrikant die ze op deze manier maakt. Ziet er mooi uit, toch?”

Uw partner voor Meet- & Regeltechniek Alles in één hand Partner van Priva en Web Easy Advies en Projectbegeleiding Software ontwerp en Inbedrijfstelling Levering en ombouw van regelpanelen n Levering veldapparatuur n Bekabeling n Technisch Beheer

n n n n

VAN LENTE Systeemintegratie B.V. Herfordstraat 5, 7418 EX Deventer tel. 0570-63 12 18, fax 0570-63 68 25

www.vanlente.nl

106 |vanlente_adv_m-r_4100(3).indd INSTALLATIE & BOUW 1

Technische Automatisering Technische Installaties Technisch Beheer

02-04-14 15:05

AMSTERDAM | Koopman International

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: KS Electronics

KLANTSPECIFIEKE E-KASTEN VOOR KOOPMAN Koopman International is een internationaal handelshuis met vestigingen in Europa, Azië en Amerika. Vanwege groeiontwikkeling wordt nu de laatste hand gelegd aan een kantoorruimte en drie showrooms voor de al bestaande vestiging in Amsterdam Noord. Elektra groothandel en paneelbouwer KS Electronics BV leverde en fabriceerde voor het project de hoofdverdeler inclusief de aansluiting op de transformator, de onderverdelers, bekabeling en aanverwante zaken. Sommige projecten vragen hoge vermogens voor hun gebruik en functie. Zoals de nu bijna opgeleverde uitbreiding van de mondiaal en in non-food opererende logistieke onderneming Koopman International in Amsterdam Noord. Toch weer zeven stuks onderverdelers die zijn aangesloten op de eveneens door KS Electronics BV vervaardigde 1000A hoofdverdeler. Directeur Klaas Stobbe noemt de order niettemin ‘middelgroot, daarnaast echter opmerkelijk goed geregeld’. “Of een opdracht tot in de puntjes is uitgewerkt, is vaak afhankelijk van de gebruiker. Deze wist precies wat hij wilde, in tegenstelling tot bijvoorbeeld bij nieuwbouwprojecten, waarvan de gebruikers nog niet bekend zijn. Want dan volgt vaak wijziging op wijziging.”

BRANDVEILIG KS Electronics BV verwierf de opdracht van elektrotechnisch installateur Blom uit Warmenhuizen. Niet voor het eerst, beide bedrijven werken vaker met elkaar. Het bijzondere aan deze order noemt Stobbe de in de verdeel-

Besturingstechniek - Regeltechniek - Bedrijfsinstallaties Bouwstroomkasten Groothandel in electrocomponenten

kasten geplaatste automatische brandblussers met daaraan gekoppelde brandmelding. Want slechts één keer eerder werd iets dergelijks door het bedrijf vervaardigd. Stobbe: “Ik kan natuurlijk zeggen ‘onze verdelers zijn honderd procent brandveilig’, maar dat is een beetje flauw, want een ongeluk zit nu eenmaal in een klein hoekje. Deze opdrachtgever wil maximale veiligheid, dus inclusief een brandblussysteem voor de verdeelkasten.” Over maatwerk gesproken: ook deze keer werden zowel de hoofdverdeler als onderverdelers klantspecifiek gemaakt. Met - behalve in de brandblusser - geïntegreerde domotica met KNX-sturing. Stobbe: “Ik weet, velen zeggen het, maar wij vervaardigen wat de opdrachtgever wil.” ❚

Witte Paal 151 - 1742 NX Schagen Tel: 0224 -217979 - Fax: 0224-218040 E-mail: info@kselectronics.nl INSTALLATIE & BOUW | 107

AMSTERDAM | Kuehne + Nagel Schiphol

‘NIEUWBOUW KUEHNE + NAGEL IS VOLLEDIG TOEGESPITST OP KLANTWENSEN’

De BREEAM ‘Very Good’ certificeringscriteria lagen ten grondslag aan zowel het ontwerp als de uitvoering van het project

108 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Kuehne + Nagel Schiphol

Kuehne + Nagel heeft de afgelopen jaren flink uitgebreid, onder andere met een nieuw logistiek centrum op Schiphol Logistics Park (SLP) in Haarlemmermeer. Het nieuwe onderkomen, met 3.260 m² kantoorruimte en twee distributiehallen van elk 5.800 m² BVO groot, biedt onder andere huisvesting aan de divisie Airfreight. De BREEAM ‘Very Good’ certificeringscriteria lagen ten grondslag aan zowel het ontwerp als de uitvoering van het project. De nieuwe vestiging is een uitbreiding van de bestaande faciliteiten op Schiphol-Zuidoost en is met name bedoeld voor specifieke klanten. De kavelgrootte bedraagt ca. 5,96 hectare, waarvan nu 2,34 hectare is bebouwd. De locatie biedt Kuehne + Nagel de mogelijkheid om haar operaties op Schiphol uit te breiden en in de komende jaren samen te voegen. Gereon Niemeier, Managing Director van Kuehne + Nagel Nederland beschrijft de nieuwbouw als ‘state-of-the-art, klaar voor de toekomst en volledig aangepast op de wensen van onze klanten’. Met name dat laatste was volgens Maikel Reniers, projectleider bij Van Loon Elektrotechniek, een uitdaging. “Kuehne + Nagel verhuurt de nieuwbouw aan een aantal specifieke gebruikers, met ieder hun eigen wensen en eisen. Aan ons de taak om die behoeftes in kaart te brengen en te vertalen naar een passende installatie. In nauwe samenwerking met Kuehne + Nagel zijn we hier goed in geslaagd.” In dit project was Van Loon Elektrotechniek verantwoordelijk voor het complete elektrotechnische installatiepakket, inclusief de (nood)verlichting, de data- en glasvezelinstallatie en de aarding- en blikseminstallatie.

“Tevens hebben we voor een eindklant een teststation ontworpen, waarop verschillende apparatuur getest kan worden.”

BREEAM-MAATREGELEN “De bedrijfshallen zijn – vanwege de BREEAMambities – compleet voorzien van LED-verlichting”, vertelt hij. “Hieraan is een gebouwbeheersysteem gekoppeld, waarmee de verlichting dynamisch geschakeld kan worden. In de kantoren is energiezuinige T5-verlichting toegepast. Een railkokersysteem maakt de installatie flexibel bij uitbreiding of herindeling. Aan de buitenzijde van het gebouw is dimbare LED-verlichting voorzien, die in de nacht automatisch wordt gedimd tot beveiligingsniveau. Hiermee kan veel energie worden bespaard.” Verschillende energiemonitoringssystemen maken het verbruik van de verschillende installaties inzichtelijk. Ook van de werktuigbouwkundige installaties, die onder de verantwoordelijkheid vallen van Van Bon Installaties en Technisch Beheer BV. “In dit project hebben wij onder andere de verwarming, koeling, ventilatie, hemelwaterafvoeren, riolering en water- en gasleidingen gerealiseerd”, vertelt technisch directeur Marc Mommersteeg. ›

Projectinfo NIEUWBOUW KUEHNE + NAGEL IS VOORZIEN VAN VLOERVERWARMING Het nieuwe kantoorgebouw van Kuehne + Nagel op Schiphol is voorzien van vloerverwarming, waardoor een comfortabele, egale warmtespreiding gegarandeerd wordt. In opdracht van Van Bon Installaties heeft Ivex Vloerverwarming de vloerverwarming op de verdiepingen geleverd en gemonteerd. “Gekozen is voor een montagemethode waarbij de vloerverwarmingsslangen door middel van vlechtdraad op de draadstaalmatten zijn gevlochten”, vertelt Hans Heijmans, DGA bij Ivex Vloerverwarming. Hierbij hebben we gekozen voor een hart-op-hart-afstand van 150 mm.” In het kantoorpand zijn veel glaspartijen voorzien, waardoor transmissieverlies op de loer ligt, vertelt hij. “Om dit te voorkomen, hebben we voor de glaspartijen velden met een hart-op-hart-afstand van 100 mm toegepast.” In het kantoorgebouw wordt ruimteafhankelijk geklimatiseerd. “Het aftekenen van de verschillende ruimtes was hierbij een uitdaging”, vertelt Heijmans. “Toen we startten met de aanleg van de vloerverwarmingsslangen, stonden de tussenmuren er namelijk nog niet. Maar dankzij een goede voorbereiding en in nauw overleg met onze opdrachtgever zijn we erin geslaagd onze werkzaamheden tot een goed einde te brengen.” Ivex staat voor ‘internationaal vloerverwarmingsexpert’. Het bedrijf realiseert ongeveer een miljoen vierkante meter vloerverwarming per jaar, voor uiteenlopende projecten in Nederland. Van woningen en kantoorgebouwen tot distributiecentra. Kijk voor meer informatie op www.ivex.nu

INSTALLATIE & BOUW | 109

AMSTERDAM | Kuehne + Nagel Schiphol

Om aan de BREEAM-eisen te voldoen, hebben we deze installaties onder andere voorzien van waterbemetering en geschakelde afsluiters. Daarnaast hebben we energiezuinige ventilatie toegepast.”

VAV-SYSTEEM “Voor de ventilatie in de kantoren is gekozen voor een Variabel Air Volume (VAV) inductiesysteem; een luchtzijdige temperatuurregeling op basis van vertrektemperatuur”, vertelt hij. “Doordat de ventilatie per ruimte individueel geregeld kan worden, wordt een optimaal comfort gegarandeerd. In de luchtbehandelingskasten zijn bovendien warmtewielen voorzien, die zorgdragen voor warmteterugwinning.”

KORTE DOORLOOPTIJD Zowel Mommersteeg als Reniers kijkt terug op een mooi, maar ook hectisch project. “De doorlooptijd was kort”, vertelt Reniers. “Hierom hebben we ervoor gekozen het werk lean uit te voeren. We hebben nauw samengewerkt met onze bouwpartners en leveranciers, waardoor steeds snel geschakeld kon worden. Dit heeft zeker bijgedragen aan het eindresultaat, dat perfect binnen de gestelde tijd is opgeleverd.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING RUWBOUW BETON INSTALLATIES

Vastgoedontwikkelaar WDP Dedato Ontwerpers en Architecten Sprangers Bouwbedrijf Hercuton B.V. Van Bon Installaties en Technisch Beheer BV, Van Loon Elektrotechniek, Ivex, Clivet

KWALITEIT GEGARANDEERD De wensen van onze klanten staan bij ons in alles voorop. We werken volgens een duidelijke kwaliteitsprocedure, waarbij onze ervaren monteurs per project zorgvuldig worden geïnstrueerd. Ze houden zich strak aan de verlegtekening, tenzij de klant wijzigingen aangeeft. Alle groepen worden afgeperst opgeleverd, waarvan de opdrachtgever een helder kwaliteitsformulier ontvangt. We doen er alles, maar dan ook echt alles aan, om kwaliteit te leveren voor onze klanten waarbij een afspraak ook echt bindend is.

We realiseren vloerverwarming in opdracht van andere bedrijven. Dat doen we graag en dat doen we goed. Onze klanten leveren vloerverwarming aan bedrijven en particulieren. Wij verzorgen voor hen een perfecte uitvoering. We hebben uitgebreide ervaring in alle soorten projecten, van woningen tot grootschalige bedrijfsobjecten. We werken zowel in Nederland als in de Benelux met professionele, hoog gemotiveerde eigen montageploegen.

Vloeiveld 18 • 5126 RG Gilze T 085 - 877 1825 • E info@ivex.nu

110 | INSTALLATIE & BOUW

•

I www.ivex.nu

AMSTERDAM | Metropool

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmeteriaal: Roodenburg Installatie bedrijf

VAN KANTOORGEBOUW NAAR ‘LONG STAY’ HOTEL De renovatie van het Metropoolgebouw in hartje Amsterdam, op de hoek van de Weesperstraat en de Keizersgracht, kan worden geschaard onder de meest indrukwekkende projecten van Roodenburg Installatie bedrijf en Blom Elektrotechniek BV. In het project, dat de renovatie en herinrichting van een kantoorgebouw tot ‘Zoku’ hotel met acht bouwlagen betreft, wordt een keur aan duurzame installaties voorzien. In dit project is Roodenburg Installatie bedrijf verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige en sanitaire installaties, vertelt hij. “We hebben onder andere alle gekoeld water- en cv-leidingen voorzien. Alle hotelkamers hebben een standalone ventilatorconvector gekregen, die luchtverwarming en luchtkoeling op maat mogelijk maakt. Wanneer de kamers onbewoond zijn, zorgt het gebouwbeheersysteem ervoor dat de temperatuur naar een basisniveau wordt teruggebracht. Zo wordt geen onnodige energie verbruikt.” ›

Zoku is een nieuw hotelconcept dat het nieuwe (internationale) wonen en werken faciliteert. Het zogenaamde ‘long stay’ hotel wordt gebouwd voor mensen die tussen de vijf dagen en drie maanden in Amsterdam wonen en werken. Naast 125 hotelkamers biedt het gebouw verschillende ‘huiselijke’ faciliteiten zoals een woonkeuken, groentekassen, hobbyruimtes en een restaurant.

PRECISIEWERK Bij de renovatie blijft de constructie van het gebouw, bestaande uit een betonnen skelet van kolommen, balken en dunne verdiepingsvloeren, behouden. En dat zorgt voor de nodige uitdagingen, vertelt Frans de Muyser namens Roodenburg Installatie bedrijf. “Het gebouw is oorspronkelijk gebouwd als kantooromgeving, niet als hotel. Om die switch te maken, is niet eenvoudig. Het pand is oud en scheef, het installatiewerk betreft dan ook precisiewerk. Het is een uitdaging om alle installaties netjes in de bestaande, beschikbare ruimtes in te passen.”

Projectinfo ‘SMARTPHONE ALS SLEUTEL’ Het Zoku hotel in het Metropoolgebouw in Amsterdam is het eerste hotel in Nederland waarin Salto Systems haar JustIN Mobile systeem installeert. Met dit systeem kunnen hotelgasten niet alleen de centrale entree maar ook de liftdeuren en hun kamerdeur eenvoudig openen met hun mobiele telefoon. “Gasten hoeven hiervoor slechts de JustIN Mobile app of een de door het hotel ontwikkelde app op hun smartphone te installeren”, vertelt Remco Leeger, Managing Director bij Salto Systems Benelux. “Deze app gebruikt vervolgens de in elke smartphone ingebouwde Bluetooth Low Energy (BLE) technologie voor communicatie met de elektronische componenten op de deur. De mobiele ‘sleutel’ wordt ‘Over The Air’ (OTA) aangestuurd. Speciale encryptie beveiligt de mobiele sleutel tegen onderscheppen en kopiëren.” Zoku heeft voor dit systeem gekozen omdat het een compleet kaartvrij hotel wil creëren, vertelt hij. “Gasten kunnen hun mobiele sleutel op ieder gewenst moment en op elke plaats ontvangen. Het hotel wordt daardoor niet langer geconfronteerd met alle kosten en problemen die te maken hebben met mechanische sluitsystemen.” Voor hotelgasten die geen smartphone hebben of liever een fysieke hotelkaart ontvangen, biedt het Zoku hotel nog de vertrouwde kaarten aan. Naast het toegangscontrolesysteem levert Salto Systems ook een ESDEMD Energy Saving Device voor de hotelkamers. “Dit systeem detecteert de aanwezigheid van gasten in de ruimte en schakelt automatisch de elektriciteit en airconditioner in. Zo wordt niet onnodig energie verbruikt.”

INSTALLATIE & BOUW | 111

AMSTERDAM | Metropool

'Een groot deel van het pand is voorzien van LEDverlichting, deze verlichting wordt geschakeld middels een geautomatiseerd besturingssysteem met bewegingsmelders' Vanwege de duurzaamheidseisen is ervoor gekozen om op hoge temperatuur te koelen. Op het dak van het Metropoolgebouw zijn twee koelmachines met een hoge COP-waarde geplaatst.

beeld E-installateur Blom Elektrotechniek BV hebben wij al vaker samengewerkt. We weten wat we van elkaar kunnen en mogen verwachten. Dat komt de uitvoering zeker ten goede.”

SAMENWERKING

BESPARING OP DE ENERGIEKOSTEN

Roodenburg Installatie bedrijf hoopt voor het eind van het jaar haar installaties te kunnen opleveren, vertelt De Muyser. “De oplevering van het project staat gepland voor het voorjaar van 2016. Vlak voor die tijd komen wij nog terug op het project, om de inbedrijfstelling van onze installaties te verzorgen. Wellicht voeren we de komende maanden ook nog wat meerwerk uit, maar daar moet de opdrachtgever nog ‘een klap op geven’.”

Blom Elektrotechniek BV heeft in het Zoku hotel onder andere de licht- en krachtinstallatie, noodverlichting, branden ontruimingsinstallatie, toegangscontrole, datanetwerken, bliksembeveiliging en een grootverbruikaansluiting met spanningsrails gerealiseerd. “Een groot deel van het pand is voorzien van LED-verlichting”, vertelt directeur Arnold Blom. “Deze verlichting wordt geschakeld middels een geautomatiseerd besturingssysteem met bewegingsmelders. Nergens in het pand brandt onnodig licht, wat een behoorlijke besparing op de energiekosten betekent.”

De samenwerking met de andere installateurs in het project loopt goed, vertelt hij. “Met bijvoor-

ONTZORGEN SNELLE SERVICE HOGE KWALITEIT 24 UUR PER DAG – 7 DAGEN PER WEEK IGNIS SYSTEMS totaalontzorging in brandmeldsystemen, ontruimingsalarmsystemen, sprinklersystemen, gasdetectie en toegangscontrolesystemen

112 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Metropool

Projectinfo BRANDMELDERS MET NOODVERLICHTING Bij het ontvluchten van een pand tijdens brand of een andere calamiteit is een goede oriëntatie van levensbelang. In opdracht van hoofdaannemer Blom Elektrotechniek verzorgde Ignis Systems zowel de brandmeldinstallatie als het ontruimingssysteem binnen het project Metropool Amsterdam.

Voor de zesde verdieping, waar de ‘luxe’ voorzieningen voor de hotelgasten zijn ingericht, heeft Blom Elektrotechniek BV een lichtplan op maat samengesteld, vertelt hij. “Op maat gemaakte armaturen en lichtlijnen zorgen hier voor een maximale sfeerbeleving.”

Henk Kattestaart, directeur en projectleider namens Ignis Systems, vertelt: “Een brandmeldinstallatie heeft als doel om brand binnen no-time te detecteren, zodat de ontvluchting snel kan verlopen. Met gebruikmaking van de laatste technieken hebben we beide systemen in een lustechniek uitgevoerd. Naast de levering van deze gecertificeerde systemen hebben we ook in het voortraject meegedacht over het ontwerp ervan.”

KWALITEIT Blom Elektrotechniek heeft al ruim 45 jaar ervaring als elektrotechnisch installateur. “Wij volgen nieuwe technieken en systemen op de voet”, vertelt Blom. “Door training en door samen te werken met vaste, betrouwbare leveranciers en partners, kunnen wij een diversiteit aan installaties met veel kwaliteit opleveren. Zo ook in het Zoku hotel, dat is verzekerd van een betrouwbaar product voor de toekomst.” ❚

Het resultaat mag er zijn, vertelt hij. “Het brandmeldsysteem biedt een volledige bewaking en de melders zijn dankzij de uitvoering in multisensortechniek ongevoeliger voor bijvoorbeeld stoom. Daardoor wordt het aantal valse brandmeldingen aanzienlijk verkleind.” Verder zijn de op de hotelkamers aangebrachte brandmelders uitgerust met een witte high-power LED met een lichtopbrengst van ongeveer 1 lux. “Deze LED’s ondersteunen de noodverlichting en gaan bij brand of spanningsuitval direct branden”, vervolgt Kattestaart. “Daardoor wordt de oriëntatie van de hotelgast verbeterd en kan men in noodsituaties het pand sneller verlaten.” De door Ignis Systems verzorgde ontruimingsinstallatie type A gesproken woord draagt tevens bij aan een snelle ontvluchting bij calamiteiten.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER HeRaSi Properties BV BOUWDIRECTIE Heren2 BV ARCHITECT Mulderblauw architecten en V8 architecten CONSTRUCTEUR Van Rossum Raadgevende Ingenieurs BV UITVOERING Kondor Wessels Amsterdam INSTALLATIES Roodenburg Installatiebedrijf BV (W en sanitair) en Blom Elektrotechniek BV (E), KS Electronics, Ignis Systems, Salto Systems, Systemair

INSTALLATIE & BOUW | 113

AMSTERDAM | Metropool

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: KS Electronics

Zoku Hotel Metropoolgebouw:

heel veel stroom 125 kamers verdeeld over vijf verdiepingen, met als locatie De Weesperstraat in Amsterdam: het tot Zoku hotel en We-Work (verhuurder kantoorruimte), gemetamorfoseerde Metropoolgebouw is, behalve centraal gelegen, vooral groot. Dat geldt ook voor de behoefte aan stroom, want met 2.500A kon de hoofdverdeler slechts in delen naar binnen. Dat betekende achtereenvolgens fabriceren, demonteren, in onderdelen transporteren en op locatie ten slotte in elkaar zetten en aansluiten. Ze doen heus vaker grote projecten, maar dit is er één van de buitencategorie. Deze order behoort tot één van de grotere voor KS Electronics BV. De fabricage en installatie van de 2.500A hoofdverdeler, inclusief levering en aanleg van totaal 1.100m aluminium voedingskabel (55m, 5 parallel 300mm2 enkeladerig, dus in totaal 20 kabels, in trafoblokken gemonteerd). Naast de hoofdverdeler behoort bij de levering ook 32 stuks onderverdelers. KS Electronics BV’ directeur Klaas Stobbe heeft ook alle reden tot tevreden-

heid. “Je hebt vaker grote orders, maar deze is inhoudelijk ook echt boeiend. Sowieso omdat het bestaande bouw betreft. Dat vraagt om meer improvisatietalent dan nieuwbouw. Maar je hebt gelijk, de grootte ervan speelt zeker mee. Het transport en plaatsen van de HLK van 2.500A gebeurt niet iedere dag. Onze hoofdverdeler moest vanwege de zeer beperkte ruimte in segmenten naar binnen.”

MOOI De opdracht van hoofdinstallateur Blom is nu bijna klaar. De voedingskabels zijn gelegd, de hoofdverdeelkast is geplaatst, ook de 32 onderverdelers zijn inmiddels geïnstalleerd. Het wachten is alleen nog op de stroomomzetting en de aansluiting op de door het energiebedrijf geleverde transformator. En Stobbe weet uit ervaring: die laatste eindjes duren vaak nog het langst. “Omzetten van oud naar nieuw is een delicaat proces. Het gebouw heeft een tweeledige functie - de ene helft is hotel, de andere helft verhuurbare werkruimten - en omzetting moet natuurlijk in nauw overleg gebeuren. Met nieuwbouw heb je dat inderdaad niet. Maar dit is toch wel mooi.” ❚

Besturingstechniek - Regeltechniek - Bedrijfsinstallaties Bouwstroomkasten Groothandel in electrocomponenten

Witte Paal 151 - 1742 NX Schagen Tel: 0224 -217979 - Fax: 0224-218040 E-mail: info@kselectronics.nl 114 | INSTALLATIE & BOUW

VEGHEL | Hoofdkantoor Vanderlande

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Van Dijnsen Installatiewerken

OPTIMALE KLIMAAT-, LICHT- EN GELUIDOPLOSSINGEN VOOR NIEUWBOUW VANDERLANDE

De nieuwbouw van het nieuwe hoofdkantoor van Vanderlande, op een zichtlocatie langs de A50 in Veghel, is in volle gang. Na het ontvangen van het BREEAM-NL Excellent ontwerpcertificaat, werken alle betrokken partijen keihard om ook het oplevercertificaat te behalen. Naast het bouwmanagement, het gebruik van duurzame materialen en afvalscheiding op de bouw spelen de installaties hierbij een belangrijke rol. Van Dijnsen Installatiewerken verzorgt de gebouwgebonden installaties, waaronder de elektrotechnische-, werktuigbouwkundige-, data-, inbraak-, beveiligings- en brandmeldinstallatie voor de nieuwbouw, dat negen kantoorverdiepingen en een fietskelder telt. “Gebouw 50 beschikt straks over de meest optimale klimaat-, licht- en geluidoplossingen”, vertelt projectleider Arjan Leentfaar. “Onder andere triple beglazing, pv-panelen op het dak en LED-verlichting

zorgen ervoor dat de energiekosten laag blijven. Aanwezigheids- en bewegingsmelders voorkomen dat ergens onnodig verlichting brandt.” Alle installaties worden voorzien van energiemeters, die Vanderlande inzicht geven in het verbruik. Naar wens worden de meetresultaten weergegeven op een scherm, wat zorgt voor een stukje bewustwording bij de medewerkers. ›

INSTALLATIE & BOUW | 115

VEGHEL | Hoofdkantoor Vanderlande

Projectinfo DATABEKABELING VANDERLANDE Vanderlande, wereldleider op het gebied van transportsystemen voor de interne logistiek, heeft gekozen voor databekabeling van Nexans voor haar nieuwbouw in Veghel. Het project wordt gerealiseerd in samenwerking met Van Dijnsen Installatiewerken. “In totaal wordt 230 kilometer LANmark-6A koperbekabeling en 7 kilometer LANmark glasvezelbekabeling geïnstalleerd”, vertelt René Fraiquin, Business Development Manager bij Nexans Cabling Solutions. “Vanderlande baseerde zijn keuze voor Nexans niet alleen op het product, maar ook op onze beschikbaarheid, 25 jaar systeemgarantie inclusief arbeid en prijs-kwaliteitsverhouding. Wij zijn zeer verheugd dat Vanderlande ons juist op basis van deze criteria heeft geselecteerd.” Nexans brengt energie tot leven via een uitgebreid assortiment kabels en kabeloplossingen die wereldwijd klanten helpen betere prestaties neer te zetten. De teams van Nexans stellen zich als partners ten dienste van hun klanten in vier grote sectoren: transmissie en -distributie (energienetten op het land en onderzees), energiebronnen (olie en gas, mijnbouw en hernieuwbare energiebronnen), transport (weg, spoor, lucht en zee) en bouw (commerciële en residentiële bouw en datacenters).

Het nieuwe hoofdkantoor van Vanderlande krijgt BubbleDeck vloeren.

Saval 0,25 advertentie Installatie & Bouw 2015 nr. 5 - Haspels.pdf 1 21-8-2015 16:41:35

Voorbereid zijn op elke vorm van installatie. We know.

LANmark Connect to tomorrow C

CMY

Snel en kwalitatief goed werk aﬂeveren, ongeacht het type brandrisico voor de eindgebruiker. Dat begint bij degelijke en betrouwbare producten. Naast standaard producten aan te bieden, komt Saval met oplossingen en innovaties die zorgen voor installatiegemak, duurzaamheid en kwaliteit. In elke branche zijn de risico’s anders, dus passen we daar onze adviezen en oplossingen op aan.

saval.nl

Nexans levert een uitgebreid pakket voor gestructureerde bekabelingsystemen, incl. Cat.5e tot Cat.8 koperbekabeling en compleet assortiment voor glasvezelbekabeling. • • • •

Uitstekende productkwaliteit Eenvoudig te installeren Uitgebreide garantie Goede service en support

www.nexans.nl/LANsystems

116 | INSTALLATIE & BOUW

VEGHEL | Hoofdkantoor Vanderlande

Projectinfo

COMPUTERVLOER Op elke verdiepingsvloer wordt een computervloer voorzien, waarin de elektra- en data-installatie voor de bovenliggende verdieping worden weggewerkt. “Hiermee komen we tegemoet aan de flexibiliteitswens van Vanderlande”, vertelt Leentfaar. “Werkplekken kunnen eenvoudig worden verplaatst, uitgebreid of verkleind. Ter plekke hoeven alleen de vloertegels opgetild te worden, waarna eenvoudig de bekabeling aan- of afgesloten kan worden.”

'WERKPLEKKEN KUNNEN EENVOUDIG WORDEN VERPLAATST, UITGEBREID OF VERKLEIND' UITDAGINGEN Vanderlande streeft naar een bouwtijd van 24 maanden, van initiatief tot en met gebruik. Om alle installaties in dit tijdsbestek gereed te krijgen, is volgens Leentfaar geen sinecure. “Inmiddels zijn we bezig op de tweede verdieping van het pand. De computervloeren echter bevinden zich nog in de engineeringsfase. Hier hopen we binnenkort mee te kunnen starten.” Daarbij voorziet hij de nodige uitdagingen. “De verdiepingsvloer in de gangzone bijvoorbeeld betreft een cementdekvloer waar wij met een gesloten vloergoot de verbinding moeten maken tussen twee ruimtes met computervloeren. Naast de technische uitdagingen speelt ook de planning hier een belangrijke rol. Want na het leggen van de bekabeling mag men eigenlijk niet meer over de vloer lopen. Echter moet hier nog wel een computervloer worden geplaatst. Dit vraagt om creativiteit.” De brandmeldinstallatie in de nieuwbouw wordt door Van Dijnsen Installatiewerken gekoppeld aan de brandmeldinstallaties elders op het terrein, wat de veiligheid vergroot. “Daarnaast leggen we glasvezel bekabeling van de nieuwbouw naar twee gebouwen op het terrein, waar de hoofdservers en back-upservers van de data-installatie staan opgesteld. In de nieuwbouw worden dus geen separate servers in de computerruimten voorzien.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER INSTALLATIES BRANDSLANGHASPELS DATABEKABELING BVO BOUWPERIODE

Vanderlande Leenders Architecten Van Wijnen Zuid B.V. Van Dijnsen Installatiewerken Saval Nexans Cabling Solutions 19.500 m² maart 2015 – maart 2016

KEUR AAN BRANDBESTRIJDINGSPRODUCTEN VOOR NIEUWBOUW VANDERLANDE In de negen verdiepingen tellende nieuwbouw van Vanderlande Industries, marktleider op het gebied van bagage- en pakkettensorteersystemen, wordt een keur aan nieuwe installaties voorzien. Van klimaat-, licht- en geluidsinstallaties tot inbraak-, beveiligings- en brandbestrijdingsoplossingen. Een brandmeldinstallatie in het nieuwe gebouw zorgt er straks voor dat, in geval van brand, snel ingegrepen kan worden. Brandslanghaspels maken mogelijk dat beginnende brandjes snel een eenvoudig worden bedwongen, waardoor schade en de kans op letsel tot een minimum worden beperkt. In opdracht van installateur Van Dijnsen Installatiewerken en conform de bestekeisen mag Saval 24 Deco-D brandslanghaspels D32 30M 3/4 leveren voor de nieuwbouw, vertelt Koen van Dijk, marketingcoördinator bij Saval. “Daarnaast leveren wij 24 bijbehorende standpijpen voor de aansluiting op de waterleiding en 24 pictogrammen om de locatie van de brandslanghaspels aan te duiden.” De Deco-D haspels, met hun strak vormgegeven rode bladen, bieden maximale herkenning en een goede bescherming van de slang, vertelt hij. “In de brandslanghaspels is een gepatenteerde waterdoorvoering en drievoudig gescheiden lagering toegepast. Het gewicht van de trommel ligt niet op de watervoerende delen, maar op het binnenhuis van de trommel. Hierdoor wordt een lange levensduur gegarandeerd.” Visuele en functionele kwaliteit Twee inbouw haspelkasten van Saval bieden straks bescherming aan de brandslanghaspel en zorgen ervoor dat de brandslanghaspels niet zichtbaar zijn in het interieur, vertelt Van Dijk. “De kasten worden in een nis in de muur weggewerkt, waar ze, in geval van brand, nog steeds optimaal bereikbaar zijn.” Ook levert het bedrijf twee opbouw combinatiekasten, waarin zowel een brandslanghaspel als een brandblusser kunnen worden opgeborgen. CO2- en poederblussers Naast bovengenoemde installatieproducten heeft Saval een bestelling ontvangen voor een aantal losse items, waaronder twee CO2-blussers van 5 kg en 24 poederblussers van 6 kg, beiden met de bijbehorende pictogrammen. “De CO2-blussers worden geplaatst in de ruimtes waar blusmiddelen geen enkele nevenschade mogen veroorzaken”, vertelt Van Dijk. “Bijvoorbeeld voor de bestrijding van kleine vloeistofbranden en voor branden in onder spanning staande apparatuur is het schone, droge blusmiddel ideaal. De universele poederblussers zijn een zeer krachtig wapen tegen branden in vaste stoffen, vloeistoffen en gassen.”

INSTALLATIE & BOUW | 117

Dalkruid 54 5731 TN Mierlo T 0492 66 39 67 M 06 25 04 66 33 E bdebruijn@intecad.nl W www.intecad.nl

Uw partner voor integraal technisch advies in: Duurzaamheid Beveiliging Beheer en onderhoud

STErk in onTWErp En dirEcTiEvoEring ParTiciPaNT vaN EcoDEsk

WErkT saMEN MET WarMBouWEN

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.installatieenbouw.nl? Neem dan contact op met Roel de Bruijn: T +31 495 45 00 95 E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

Wie doet wat zijn servicepaginaâ&#x20AC;&#x2122;s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

INSTALLATIE & BOUW

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers aan de installatiebranche

Wat doet u eigenlijk? Voor â&#x201A;Ź 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel of mail Roel de Bruijn voor alle informatie over een vermelding in het vaktijdschrift Installatie & Bouw: T +31 495 45 00 95 r.debruijn@louwersuitgevers.nl

WIE DOET WAT

BRANDBEVEILIGING

DATAKABEL

GEBOUWAUTOMATISERING

FOREHAND

ALKLIMA BV

Driemanssteeweg 174

HERTEK Postbus 10209

3084 CB ROTTERDAM

BRCONTROLS PRODUCTS BC

6000 GE WEERT

E info@forehand.nl

Telfordstraat 47 8013 RL ZWOLLE T +31 (0)38 4604240 F +31 (0)38 3556633 E info@brcontrols.com W www.brcontrols.com

+31 (0)495 584111

+31 (0)10 2404121

E info@hertek.nl

W www.forehand.nl

W www.hertek.nl

BIM SOFTWARE & CONSULTANCY

Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T

+31 (0)78 6150000

E info@alklima.nl W www.alklima.nl

INSTALLATIETECHNIEK HVAC/R

NEMO GROEP

AMBRAVA BV / SAMSUNG

Marconiweg 5

STABIPLAN

3442 AD WOERDEN

Postbus 128

2410 AC BODEGRAVEN

E info@nemogroep.nl

T +31 (0)172 650265

W www.nemogroep.nl

+31 (0)6 24668484

E info@stabiplan.nl W www.stabiplan.nl

BOUWKUNDIGE BRANDPREVENTIE

KLIMAATBEHEERSING LINUM EUROPE BV Oosterparkweg 35 H 2985 SX RIDDERKERK T +31 (0)180 463588 E info-nl@linum.eu W www.linum.eu

Postbus 4300 7320 AH APELDOORN T

+31 (0)55 5277777

E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

ISOLATIETECHNIEKEN

REDLINK BV FIREJOB

Nijverheidsweg 2

Havenweg 20c

3751 LP BUNSCHOTEN

5145 NJ WAALWIJK

+31 (0)416 561010

E info@firejob.nl W www.firejob.nl

BRANDBEVEILIGING

+31 (0)33 2980926

E info@redlink.nl W www.redlink.nl

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

TONZON BV Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T +31 (0)53 4332391 E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Postbus 151 2394 ZH HAZERSWOUDE-RIJNDIJK T

+31 (0)71 3417111

+31 (0)71 3414192

E info@carrier.nl W www.carrier.nl

KLIMAATBEHEERSING

PNEUMAN B.V. Postbus 47 1130 AA VOLENDAM T F

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT

+31 (0)299 411350

+31 (0)348 473434

+31 (0)299 411360

+31 (0)348 472294

E info@pneuman.nl

E info@vandenpol.com

W www.pneuman.nl

W www.vandenpol.com

120 | INSTALLATIE & BOUW

AIR TECH SYSTEMS B.V.

CIAT NEDERLAND

Postbus 1228 3800 BE AMERSFOORT T +31 (0)33 4691786 F +31 (0)33 4613743 E info@airtechsystems.nl W www.airtechsystems.nl

Annie M.G. Schmidtweg 229 1321 NA ALMERE T

+31 (0)36 5332587

+31 (0)36 5332597

E info@ciat.nl W www.ciat.nl

WIE DOET WAT

MEETAPPARATUUR

ROOKGASAFVOERSYSTEMEN

SYSTEMAIR B.V. COOLMARK BV

Van Leeuwenhoekstraat 2 3846 CB HARDERWIJK

Postbus 393, 2990 AJ BARENDRECHT

+31 (0)341 439 100

Zweth 6, 2991 LH BARENDRECHT

+31 (0)341 439 190

+31 (0)180 751300

+31 (0)180 751305

E info@coolmark.nl W www.coolmark.nl W www.coolmark-mhi.nl

COX GEELEN

E info@systemair.nl

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS

W www.systemair.nl

Charles Petitweg 21

Emmastraat 92

4847 NW BREDA

6245 HZ EIJSDEN

Zanddonkweg 7a 5144 NX WAALWIJK T

+31 (0)416 68 55 55

E info@systemair.nl

+31 (0)76 5794191

E info@flir.com W www.flir.nl

ONTGASSING CV

W www.systemair.nl

+ 31 (0)43 4099500

E sales@coxgeelen.nl W www.coxgeelen.nl

KOUDETECHNIEK

KOREX BENELUX BV

VAN GALEN KLIMAATTECHNIEK BV Postbus 59201

Tjalk 13B

UBBINK BV

2411 NZ BODEGRAVEN

Verhuellweg 9

VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK

+31 (0)172 611719

6984 AA DOESBURG

Spoorstraat 14

+31 (0)172 617927

E info@vangalen.com

4001 CN TIEL

E info@korexbenelux.com

W www.vangalen.com

T +31 (0)344 634884

W www.korexbenelux.com

3008 PE ROTTERDAM T

+31 (0)10 4878800

E info@vankempen-tiel.nl

+ 31 (0)313 480200

E info@ubbink.nl W www.ubbink.nl

W www.vankempen-tiel.nl

REGELTECHNIEK SANITAIR

KUNSTSTOF LUCHTKANALEN

ROBATHERM Platinastraat 63 8211 AR LELYSTAD T

+31 (0)320 281166

+31 (0)320 281234

BRAGO LUCHTTECHNIEK De Amert 424 5462 GH VEGHEL

BETTINK REGELTECHNIEK Jacob Catsstraat 48

DELABIE BENELUX

+31 (0)413 369000

3771 GL BARNEVELD

Kommenstraat 20

E raimond.taal@robatherm.nl

+31 (0)413 369300

B-1070 BRUSSEL

W www.robatherm.nl

E info@brago.nl W www.brago.nl

+31 (0)342 701064

E info@bettinkregeltechniek.nl

W www.bettinkregeltechniek.nl

E info@delabiebenelux.com W www.delabie.nl

LEIDINGSYSTEMEN

SMITSAIR

+32 (0)25 201676

DIGICONTROL BENELUX B.V.

PLIEGER B.V.

Produktieweg 7

Watermanstraat 29a

Postbus 10

8331 LJ STEENWIJK

7324 AJ APELDOORN

5300 AA ZALTBOMMEL

T +31 (0)521 534911

Postbus 41

DYKA STEENWIJK BV

1420 AA UITHOORN T

+31 (0)297 564455

+31 (0)297 569296

F +31 (0)521 534371

E verkoop@smitsair.nl

E info@dyka.com

W www.smitsair.nl

W www.dyka.nl

+31 (0)55 3680530

+31 (0)418 682682

E info@digicontrolbenelux.com

E info@plieger.nl

W www.digicontrolbenelux.com

W www.plieger.nl

INSTALLATIE & BOUW | 121

WIE DOET WAT

TECHNISCH ADVIESBUREAU

TOEGANGSCONTROLE

ACO GRB VERLICHTING

Edisonstraat 36

DE SLEUTELSPECIALIST

TECHNISCH HANDELSBUREAU RENSA BV

7006 RD DOETINCHEM

Heliumweg 14

Veldzigt 42

3812 RE AMERSFOORT

3454 PW DE MEERN

Postbus 84

E info@aco.nl

+31 (0)30 6622050

6940 BB DIDAM

W www.aco.nl

E willemlam@sleutelspecialist.com

+31 (0)30 6621841

+31 (0)314 368301

+31 (0)316 296485

+31 (0)33 4220722

W www.sleutelspecialist.com

E info@rensa.nl

VENTILATIE

W www.rensa.nl

E info@grbverlichting.nl W www.grbverlichting.nl

TECHNISCH INSTALLATEUR BRINKMANN & NIEMEYER MOTO-

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T +31 (0)475 568117 E info@homij.nl W www.homij.nl

REN BV

ACHTERBERG LUCHTTECHNIEK

Postbus 50

Amerikastraat 8

7390 AB TWELLO

5171 PL KAATSHEUVEL

REVEB INDUSTRIAL LIGHTING

SOLUTIONS

+31 (0)571 276900

+31 (0)416 280199

E info@bnmotoren.nl

E info@altmontage.nl

W www.bnmotoren.nl

W www.altmontage.nl

Industrieweg 32 4301 RS ZIERIKZEE T

+31 (0)111 450776

+31 (0)111 406019

E info@revb.eu

BUVA Postbus 262 2990 AG BARENDRECHT

KUIJPERS Postbus 121 5700 AC HELMOND T +31 (0)492 578600 E info@kuijpers.nl W www.kuijpers.nl

+31 (0)180 697500

E info@buva.nl W www.buva.nl

W www.reveb.eu

ALDES BENELUX BV

VERWARMING

Veem 3 6909 DZ BABBERICH T

+31 (0)316 243222

E info@aldesbenelux.com W www.aldes.nl

COOLWORLD RENTALS B.V. Duikerweg 34 5140 AH WAALWIJK

TECHNISCHE UNIE Postbus 900

UNICA BODEGRAVEN BV Postbus 83 2410 AB BODEGRAVEN T +31 (0)172 644144 E info@unica.nl W www.unica.nl

1180 AX AMSTELVEEN T

+31 (0)20 5450345

POST LUCHTKANALEN BV Huisbergenweg 8 5249 JR ROSMALEN T

+31 (0)73 6487030

E info@technischeunie.com

E info@postluchtkanalen.nl

W www.technischeunie.com

W www.postluchtkanalen.nl

+31 (0)416 688088

(0)800 2665000

E sales@coolworld.nl W www.coolworld-rentals.com

VLOERWARMING

VERLICHTING TECHNISCHE PRODUCTEN MONTAGE GARANT

THERMONOORD B.V. Tolh没sleane 7

ABB Postbus 104 6710 BC EDE T +31 (0)318 669315 E info@nl.abb.com W www.abb.com

122 | INSTALLATIE & BOUW

8401 GA GORREDIJK T F

+31 (0)513 469999 +31 (0)513 469981

Ambachtsweg 40-42

BEVER INNOVATIONS Industrieweg 32 4301 RS ZIERIKZEE T

+31 (0)111 453 232

5731 AG MIERLO T

+31 (0)88 7780050

+31 (0)88 7780020

E info@thermonoord.nl

E mvc@beverinnovations.com

E info@montage-garant.nl

W www.thermonoord.nl

W www.beverinnovations.com

W www.montage-garant.nl

Edisonweg 7 - 14 3208 KB Spijkenisse info@dtc-solutions.nl www.dtc-solutions.nl Tel. 0181 - 61 77 07 Fax 0181 - 65 76 65

Bij aanschaf van een basisset draadloze Alarm Centrale nu gratis een brand/hittemelder t.w.v. â&#x201A;Ź 115,- Incl. BTW De basisset bestaat uit; IP module 2-weg handzender 868Mhz IP module Draadloos magneetcontact 868Mhz 2-weg draadloos wit LCD bediendeel V3 868Mhz Deze set kost inclusief montage â&#x201A;Ź 995,- excl. BTW Bij vertoon van deze advertentie krijgt u nog eens 10% extra korting!

D.T.C Solutions. Tevens uw partner voor :