Installatie&bouw nl 04 2014

INSTALLATIE & BOUW 4

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. IN S TA L L AT I E ENB OUW.NL

NUMMER 4 2014 AUGUSTUS - SEPTEMBER

Vaktijdschrift over lift- en roltraptechniek

Centraal Register Liftinstallaties: zin of onzin?

Meer veiligheid dankzij juiste spreekluister verbinding

SCAN WITH

Zeer efficiĂŤnte installaties G-Star RAW HQ | Optimalisatie installaties Ikazia is continu proces | Rabobank Rijk van Nijmegen duurzaam vernieuwd | Enorme tijdsdruk bij bouw Theater Amsterdam

The strong combination of technology and trust Holland Heating B.V. is producent van luchtbehandelingsunits en vindt zijn oorsprong reeds in 1955. Door de specialisatie en focus op luchtbehandelingsunits heeft Holland Heating expertise opgebouwd in vele specifieke toepassingen. Hiermee bieden wij een betrouwbare oplossing voor de Utiliteitsbouw, Gezondheidszorg, Scholen, Chemie & Industrie en Offshore & Marine.

Het voorbeeld van een luchtbehandelingsunit voor specifieke toepassingen is de HHFlex.

Deze unit kent een modulair platform en wordt gekenmerkt door een lange levensduur en lage energie- en onderhoudskosten. Specifieke eigenschappen waar Holland Heating veel belang aan hecht. Tevens is de gebruiksvriendelijkheid van de unit een belangrijke pijler voor het ontwerp geweest. Voorbeelden hiervan zijn inspectiemogelijkheden door middel van ruime toegangsdeuren en zeer eenvoudig te plaatsen filters.

De HHFlex is volledig klant- en projectspecifiek te configureren wat resulteert in optimale afmetingen en specificaties. De mogelijkheden zijn hierdoor vrijwel oneindig.

Kortom, de HHFlex is van alle markten thuis!

Holland Heating B.V. · Zanddonkweg 7a · 5144 NX Waalwijk Telefoon 0416 68 55 55 · Fax 0416 34 17 95 info@hollandheating.nl · www.hollandheating.nl

klimaatplafonds met eco-perspectief

Klimaatplafond op maat,binnen uw budget De metalen klimaatplafonds van Interalu bieden u een optimale leefomgeving met een constante temperatuur en een hoog akoestisch comfort. Interalu-plafonds zijn brandstabiel, zeer flexibel en hebben een hedendaags design. Het goede binnenmilieu, de lange levensduur en het lage energieverbruik passen perfect in uw nieuwbouw- of renovatieproject met oog voor duurzaamheid en het milieu.

Meer info op interalu.eu of neem contact met ons op: Nederland: +31 76 513 99 97, BelgiĂŤ: +32 3 830 74 00.

We helpen u graag verder!

Authorized dealer

Maak de

energiesprong Mitsubishi Electric heeft opnieuw een belangrijke stap gezet in het nog efficiĂŤnter en flexibeler maken van de City Multi VRF mini Y-serie (PUMY). De beste energieefficiĂŤntie waarden, een extreem laag geluidsniveau, leidinglengtes tot zelfs 300 meter en een brede keuze aan design binnen-units voor een optimaal klimaat comfort.

Dit alles geeft u de energieboost om van uw installatie een succesvol project te maken.

T 078 - 615 00 00

E INFO@ALKLIMA.NL

I WWW.ALKLIMA.NL

UITGAVE

Voorwoord

4 INNOVATIE & INSPIRATIE

Feitelijk in elke editie van Installatie & Bouw komen talrijke projecten aan bod vol innovatie, inspiratie en creativiteit van de ‘bouwers’. Zo ook weer in deze bomvolle editie. Maar met het oog op de klimaat- en energiedoelstellingen van 2020 wil ik even stilstaan bij de vakbeurs Energie 2014.

Het omgaan met energie wordt de komende jaren nóg belangrijker. De vakbeurs geeft daarbij een uitstekend handvat.

Van 7 tot en met 9 oktober kunnen we weer de balans opmaken op het gebied van energie tijdens Energie 2014, het grootste live energieplatform voor de bouw en industrie. Tijdens de vakbeurs in de Brabanthallen in Den Bosch kun je de nieuwste oplossingen van dichtbij bekijken, deelnemen aan interactieve lezingen en live demonstraties en uiteraard waardevolle contacten opdoen. En dat alles om te komen tot een betrouwbare, voordelige energielevering en een optimale verbruiksbesparing.

Het programmaboekje van Energie 2014 omvat daarnaast nog een Groot Energiedebat over het nemen van verantwoorde risico’s voor de toekomst en betrouwbare langetermijninvestering. Tijdens de Industrial Morning wordt ingegaan op rendabele energiebesparingsmogelijkheden, verbeterde efficiency met warmtepompaandrijvingen, kunstmatige intelligentie voor het MKB en praktijkvoorbeelden van slim energiebeleid. En tijdens het Wind Congres geven specialisten vanuit verschillende vakgebieden hun visie over het Energieakkoord van wind op land in 2020.

De methode passief bouwen slaat de brug tussen energieneutraal bouwen en comfortabel wonen.

Een thema dat niet mag ontbreken tijdens de vakbeurs. Stichting PassiefBouwen.nl neemt de invulling voor rekening en toont op het PassiefBouwen Event de nieuwste ontwikkelingen en trends en organiseert een doorlopend programma met circa vijftig workshops.

Kortom, Energie 2014 staat boordevol innovatie en inspiratie. Ideaal voor wie de balans wil opmaken op het gebied van energie.

Roel van Gils

INSTALLATIE & BOUW | 5

PLAATSNAAM&| BOUW Projectnaam INSTALLATIE

4

Vaktijdschrift over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 1 • nummer 4 • 2014 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE EN COÖRDINATIE Roel van Gils

9

37

60

REDACTIETEAM

Loet van Bergen, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils en Lieke van Zuilekom

FOTOGRAFIE Bart Gosselin

BLADMANAGER

Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

21

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Online aanleveren: https://louwersuitgevers@wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

ABONNNEMENTPRIJS

€ 63,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

INHOUD INSTALLATIE & BOUW AMSTERDAM Nieuw Hoofdkantoor G-Star. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ROTTERDAM First Rotterdam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AMSTERDAM Hotel Arena Towers.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AMSTERDAM Hoofdkantoor Diese.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ROTTERDAM Ikazia Ziekenhuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GOES Goese Lyceum.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

THEMA Meetapparatuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

APELDOORN Koning Willem III Kazerne.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ROTTERDAM Nippon Express .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

UDEN-VEGHEL Hotel Van der Valk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kort nieuws.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

NIJMEGEN Rabobank. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ZIERIKZEE Nieuw distributiecentrum Omoda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

STADSKANAAL ROC Noorderpoort.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

WEERT Stadhuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DEN BOSCH Energie 2014.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AMSTERDAM Theater Amsterdam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AMSTERDAM Oval Tower.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DELFT 3M. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ZOETRWOUDE NEM.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SAUDI-ARABIË HRSG.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wie doet Wat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA MEETAPPARATUUR Meten is Weten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67

Inhoud

75

101

119

x147

THEMA KLIMAATPLAFONTS Inspelen op ontwikkeling van economische en ecologische eisen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Maatwerk als standaard. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Klimaatplafonds winnen aan populariteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

THEMA WARMTEPOMPEN UITGAVE

4

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

WWW.INSTALL ATIEENBOUW.NL

NUMMER 4 2014 AUGUSTUS - SEPTEMBER

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMA ATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT Vaktijdschrift over lift- en roltraptechniek

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

4

Centraal Register Liftinstallaties: zin of onzin?

Meer veiligheid dankzij juiste spreekluister verbinding

Verkoop warmtepompen in de lift.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Amarylliskwekerij wordt gekoeld door warmtepomp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De toekomst in warmtepompen is hybride. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Besparen met een warmtepomp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Geheel zelfvoorzienend.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Optimaal comfort in nieuw A+-kantoor van Orcon en Thercon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Made in Germany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Warmtepompen voor zowel renovatie als nieuwbouw.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Succes met warmtepompen door specialisatie.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SCAN WITH

Zeer efficiënte installaties G-Star RAW HQ | Optimalisatie installaties Ikazia is continu proces | Rabobank Rijk van Nijmegen duurzaam vernieuwd | Enorme tijdsdruk bij bouw Theater Amsterdam

Coverbeeld: Rabobank Nijmegen

Vaktijdschrift over lift- en roltraptechniek

Centraal Register Liftinstallaties: zin of onzin?

Meer veiligheid dankzij juiste spreekluister verbinding

Coverbeeld: Stingl GmbH

INHOUD LIFTBOUW Meer veiligheid dankzij juiste spreekluisterverbinding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Meer veiligheid voor liftgebruikers dankzij flexibele kabel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tijdelijke lift beperkt overlast bij onderhoud. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Centraal Register Liftinstallaties: zin of onzin?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dak- en gevelconstructies Haagse OV-terminal bereikbaar voor veilig onderhoud. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Upgrade van beurscentrum Augsburg biedt exposanten meer mogelijkheden.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Vraag naar custom-made ophangsysteem zorgt voor meer diversiteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sociale aspect van groot belang om te kiezen voor LiftHulp.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Veiligheid is niet te koop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kort nieuws.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Meedenken in oplossingen als uitgangspunt.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Veiligheid is alléén op een goede fundering te bouwen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Optimale bescherming en veiligheid voor liftgebruikers als uitgangspunt.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het Liftinstituut.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wie doet Wat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

INSTALLATIE & BOUW | 7

AMSTERDAM | Nieuw Hoofdkantoor G-Star

Tekst: Lieke van Zuilekom

ZEER EFFICIËNTE INSTALLATIES

G-STAR RAW HQ SCAN WITH

Pal aan de A10 op het Amstel Business Park in Amsterdam heeft denimmerk G-Star RAW intrek genomen in een nieuw pand, ontworpen door het toonaangevende architectenbureau OMA. vanPanhuis Ermelo was verantwoordelijk voor de totaalinstallatie (W en E) in het nieuwe hoofdkantoor van G-Star RAW, waarbij de W-installatie op basis van een VRV-systeem van deze grootte uniek te noemen is. Zeker gezien de COP-waarde van meer dan 6.

Centraal in het nieuwe hoofdkantoor van G-Star, in een glazen kern, bevinden zich de creatieve afdelingen. Rond deze kern zijn de kantoor- en ondersteunende functies gesitueerd in ruimtes opgetrokken uit donker beton. Aan de noordzijde van het gebouw, aan de A10, bevindt zich de zogeheten RAWspace, een multifunctionele ruimte met enorme hangar-achtige deuren en onder meer geschikt voor binnen- en buitenevenementen. “Samen met hoofdaannemer Pleijsier Bouw hebben we eerder al voor G-Star een distributiecentrum in Amsterdam-Westpoort gerealiseerd,” vertelt Paul Peet van vanPanhuis Ermelo. “Daarmee hebben we wellicht een stukje goodwill gekweekt bij de

8 | INSTALLATIE & BOUW

opdrachtgever, zodat we ook dit project mochten maken. Het was namelijk het grootste project ooit voor ons.”

GEÏNTEGREERDE INSTALLATIEWERKZAAMHEDEN Na een grondig engineerings- en voorbereidingstraject is vanPanhuis in maart 2013 begonnen met de uitvoering op locatie. Paul Peet: “Geïntegreerde installatiewerkzaamheden zijn voor ons een vanzelfsprekendheid. We zijn gewend aan het werken in bouwteamverband. In het voortraject zaten we wekelijks met de architect, opdrachtgever, aannemer en adviseurs om tafel om de ›

AMSTERDAM | Nieuw Hoofdkantoor G-Star

Projectinfo MAATWERK VERLICHTING De verlichting in het nieuwe hoofdkantoor van G-Star in Amsterdam is door TRILUX BENELUX volledig op maat gemaakt. “De wens van de opdrachtgever was om een strakke en eenduidige lijn in het verlichtingsbeeld te bewerkstelligen, en dat door het hele gebouw heen,” zegt Richard Westerhof van TRILUX “Van parkeergarage tot vide en luifel, overal is hetzelfde patroon gerealiseerd. Maar voordat het zover was, hebben we eerst uitgebreid met G-Star, de architect, aannemer en installateur om tafel gezeten om het gewenste armatuur te selecteren. Ons slanke armatuur bleek niet slank genoeg voor de opdrachtgever. We hebben vervolgens een demo gemaakt van een armatuur dat wel aan de slankheidseis van 10 centimeter breed voldeed. Vervolgens is invulling gegeven aan het lichtbeeld, waarvoor een specifieke optiek is ontwikkeld met micro-prismatische afscherming in plaats van spiegels. Tevens hebben we nog een folie aan de bovenzijde aangebracht, waarna het gewenste effect werd bereikt. Na goedkeuring door de opdrachtgever is het armatuur in productie genomen.” In totaal heeft TRILUX zo'n 3.500 exemplaren geleverd in verschillende lengtes.

Westerhof: “Aanvankelijk was het de bedoeling om de armaturen in lengtes van 1,20 meter te leveren, maar vanwege de inrichting met brandwerende wanden zou het lichtbeeld verstoord worden. Dat was natuurlijk niet de opzet. Daarom hebben we ook vergelijkbare armaturen in halve en 3/4 lengtes geproduceerd. Naast deze armaturen heeft TRILUX ook nog de verlichting voor andere ruimtes geleverd, zoals de parkeergarage, luifel en downlighters voor onder meer de boardroom en de 'hangarzone'.”

LUCHTBEHANDELINGSKASTEN MET WARMTEWIELEN Het nieuwe hoofdkantoor van G-Star in Amsterdam is voorzien van elf WEGER luchtbehandelingskasten, die zorgen voor een gezamenlijke luchtverplaatsing van 113.000 m3 per uur. Verheij BV heeft in nauw overleg met hoofdaannemer vanPanhuis de engineering, levering en installatie van de luchtbehandelingskasten verzorgd. “Alle kasten zijn geheel naar wens van de gebruiker samengesteld,” vertelt Nico Verheij namens Verheij BV. “Aan de kasten werden bijvoorbeeld hoge energiezuinigheidseisen gesteld.

Om aan deze eisen te kunnen voldoen, zijn alle kasten voorzien van een warmtewiel. Hierdoor wordt veel warmte uit de retourlucht gehaald.” Verheij vertelt dat door de flexibele maatvoering de kasten aangepast konden worden aan de beschikbare ruimte in de machinekamer. “We hebben de kasten zo hoog mogelijk uitgevoerd, zodat het vloeroppervlak zo efficiënt mogelijk benut kan worden. Bovendien zijn de kasten heel toegankelijk gemaakt. In de kasten zijn meerdere inspectiedeuren opgenomen, wat het onderhoud vergemakkelijkt. Dit komt de levensduur van de kasten ten goede.”De grootste uitdaging binnen het project betrof volgens Verheij de toegang tot de machinekamer. “Omdat de toegang onvoldoende groot was, moesten alle luchtbehandelingskasten in gangbare delen naar binnen worden gebracht en in het werk worden samengesteld. Dit betrof met name de delen waarin de warmtewielen voorzien waren.”

SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 9

ARIMO SLIM MRX LED EEN FRISSE WIND IN HET DAGELIJKSE ARBEIDSLEVEN www.trilux.com/arimo-slim-led

AMSTERDAM | Nieuw Hoofdkantoor G-Star

Projectinfo ENERGIEZUINIG VERLICHTINGSPLAN

voortgang te bespreken. We kunnen wat dat betreft alle disciplines bedienen, een vereiste in dit project, net als het hoge niveau van werken, zowel op het gebied van maatvastheid als detaillering. We hebben het bestek voor de Winstallaties herontworpen van een louter watergedragen systeem naar een VRV-installatie. De toegepaste integratie van WKO met vloerverwarming en een VRV-systeem voor de klimaatbeheersing stond namelijk niet in het bestek beschreven. Het gaat hier weliswaar om bekende technieken, maar op deze schaal zijn ze nog niet eerder toegepast. De COP-waarde van meer dan 6 die is bereikt, is bovendien uniek. Met dank ook aan onze 'steunpilaren', de onderaannemers Daikin die de klimaatunits heeft geleverd en Streef Airconditioning die de koelleidingen heeft gerealiseerd en de units luchttechnisch heeft aangesloten. G-Star heeft door deze gezamenlijk inspanning een 100% investeringsaftrek kunnen realiseren via Agentschap.nl.”

MAATWERK Ook in de E-installaties is veel maatwerk toegepast, zo licht Paul Peet toe. “De verlichting wordt softwarematig aangestuurd, bijvoorbeeld om te detecteren dat een lamp aan het einde van zijn levensduur is. De verlichting is volledig regelbaar naar de wensen van G-Star, dat optimaal van lichtinval gebruik wil maken. Wij hebben daarnaast de beveiligingsinstallatie aangelegd, die specifiek is toegespitst op de toegankelijkheid van de afzonderlijke ruimten.

Tijdens de engineering is al het installatiewerk tot op de centimeter gepositioneerd tussen het door OMA ontworpen plafond en het bouwkundig plafond. Daarnaast zijn alle installatieonderdelen als verlichting, rookmelders en sprinklerkoppen geïntegreerd in de slots die zich tussen de plafondplaten bevinden. Dit is bij uitstek een gezamenlijk geproduceerd maatwerkonderdeel: ontworpen door de architect, geëngineerd door vanPanhuis en gesloten door de plafonneur. Alle aspecten van dit hoogwaardige project komen erin terug.”

Zowel de E- als W-installaties zijn volgens Paul Peet gekoppeld aan een integrale regeling, die gescheiden bewaakbaar en beheerbaar zijn door G-Star RAW via het internet. “Ondanks de grootte van het project is hebben we de klus met beide handen aangegrepen en is het project tijdig en naar volle tevredenheid geklaard. Door een goede afstemming en samenwerking met alle betrokken partijen is een prachtig eindresultaat bereikt.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Hoofdkantoor G-Star ONTWERP OMA UITVOERING EN INSTALLATIES vanPanhuis (W- en E-installatie), Verheij, Daikin,

Famostar, Geo Elements, Helvar Lighting, Trilux Streef Airconditioning BOUWPERIODE 2012-2013

In het hoofdkantoor van G-Star in Amsterdam wordt alle verlichting, inclusief de noodverlichting, centraal bediend en gemonitord. Helvar heeft, in onderaanneming van vanPanhuis Ermelo B.V. de sturing van alle verlichting in het hoofdkantoor voor haar rekening genomen. “We hebben een compleet lichtmanagementsysteem geleverd en in bedrijf gesteld, alle armaturen zijn in groepen of individueel stuurbaar,” vertelt Martijn den Besten, technisch verkoopadviseur van Helvar Nederland. “Dit was ook een voorwaarde van G-Star. Alle verlichting moest dimbaar zijn. Bovendien wenste G-Star maximale flexibiliteit. Wanneer bepaalde ruimtes in de toekomst worden aangepast, kan men de verlichting eenvoudig herconfigureren.”

Het lichtmanagementsysteem is opgebouwd uit een aantal modules per verdieping. “Alle modules werken volledig autonoom, waardoor je een bedrijfszekere installatie krijgt. Mocht onverhoopt in een deel van het pand de elektriciteit uitvallen, dan blijft de verlichting in de rest van het pand volledig functioneel.” Alle modules zijn gekoppeld aan een netwerk. Op een centraal touchscreen kan de verlichting worden bediend. “We hebben hiervoor gebruik gemaakt van DALI. Alle verlichtingsarmaturen zijn voorzien van DALI LED-drivers of DALI-voorschakelapparatuur. Ook sensoren en bedienpanelen kunnen in dezelfde DALI-lijn worden opgenomen. Alle verlichting is vanaf het touchscreen van nul tot honderd procent dimbaar. Dit zorgt voor een hoge flexibiliteit.” Het hoofdkantoor van G-Star bestaat uit spitlevels, vertelt hij. “Omdat wij de verlichting per ruimte kunnen terugdimmen, brandt de verlichting overal in het gebouw gelijk, ongeacht de plafondhoogte. Hierdoor wordt veel energie bespaard.” Ook functionaliteiten als daglichtregeling, bewegingsdetectie en tijdssturing zijn toepasbaar en eenvoudig te configureren, waardoor een energiezuinig verlichtingsplan is gecreëerd.

WKO-SKID IS HYDRAULISCH HART De nieuwbouw van hoofdkantoor van G-Star in Amsterdam Zuidoost is gereed. Het 27.500 m² grote, rechthoekige gebouw is bijna geheel opgebouwd uit glas, beton en staal. De warmte- en koude-opwekking in het gebouw wordt voorzien door middel van een Daikin VRV-systeem, gekoppeld aan een WKO-installatie. Geo Elements heeft hiervoor de bronnen inclusief een modulaire WKO-SKID geleverd. “De WKO-SKID is het hydraulisch hart van de installatie, waarop de regeltechniek reeds is aangebracht,” vertelt Ronald Loonstra, directeur van Geo Elements.

“In het gebouw vindt warmte- en koude-uitwisseling plaats via de WKO, Daikin VRV (Variable Refrigerant Volume), vloerverwarming, betonkernactivering en luchtbehandeling. Het VRV-systeem kan interne koude verplaatsen, het overschot aan energie wordt in de WKO gebufferd.” De WKO-installatie is voorzien van één koude en één warme bron elk met een debiet van 110 m³/h. Hiermee kan het hele pand verwarmd en gekoeld worden. In het gebouw zijn geen gasketels als back-up voorzien, wel is er een elektrische noodverwarming aanwezig.

“Dat maakt de WKO-installatie leidend voor de klimaatbeheersing.

Het WKO-systeem wordt door ons op afstand gemonitord en is gekoppeld aan het gebouwbeheersysteem.”

INSTALLATIE & BOUW | 11

Bij ons is flexibiliteit standaard Luchtbehandelingskasten | Luchtinblaassystemen

Advies, installatie en onderhoud

Wilt u een energiezuinige luchtbehandelingskast, voorzien van de nieuwste systemen van warmteterugwinning? En ook nog in een specifieke afmeting en/of in een bepaalde kleur? Wij maken elke luchtbehandelingskast op maat, zonder meerprijs!

Parkerbaan 1b 3439 MC Nieuwegein Tel.: 030-6777848 Fax: 030-6777847 Mail: info@streefairco.nl Internet: www.streefairco.nl

www.verheijbv.com | info@verheijbv.com geoelements_Gstar_R95x130.pdf 1 28-5-2014 14:51:51 | T 071 589 93 15

Uw specialist in bodemenergie: • 20 jaar warmtepompervaring • 100% Maatwerk • Garanties op meetbare prestaties Advies • Technisch ontwerp • Second opinions • Vergunningaanvragen • Optimalisatie gebouwbeheer Calculatie • Technische haalbaarheid • Financiële haalbaarheid • EPG herberekeningen • EED (her)berekeningen

www.helvar.nl

Levering • Gesloten bronsystemen • Open bronsystemen • Turnkey energiecentrale • Onderhoudsprogramma • Instandhoudingscontracten • Photo-Voltaïc installaties

www.geo-elements.nl

AMSTERDAM | Nieuw Hoofdkantoor G-Star

Tekst: Lieke van Zuilekom Foto's: Streef Airconditioning

Verwarming en koeling in optima forma In het nieuwe hoofdkantoor van G-Star in Amsterdam zijn veel voorzieningen voor verwarmen en koelen toegepast. Zo is gekozen voor vloer- én luchtverwarming.

“Een ideale combinatie waarbij de stralingswarmte van de vloer een comfortabel gevoel (basisverwarming) geeft, terwijl de luchtverwarming en -koeling snel kan anticiperen op de veranderende vraag van de gebruiker,” vertelt Alex Maan, total solution engineer bij Daikin. “Dit zorgt voor een optimaal comfort.”

De verwarming en koeling wordt volledig verzorgd door Daikin-systemen. “Van de ontwerpfase tot en met de oplevering zijn we bij dit project betrokken,” aldus Maan. “Samen met installateur vanPanhuis is ervoor gekozen een watergekoeld VRV-systeem met warmteterugwinning toe te passen. Met dit systeem kan naar wens per ruimte verwarmd en gekoeld worden. Omdat alle verwarmings- en koelinstallaties in het pand zijn gekoppeld aan een ringleidingsysteem in de technische ruimte, kan de warmte eenvoudig worden uitgewisseld. Warme lucht die uit de ene ruimte wordt onttrokken, kan één op één worden uitgewisseld met een andere ruimte, waar juist verwarming wordt gevraagd.” In de maanden dat meer gekoeld wordt dan verwarmd, wordt het overschot aan warmte opgeslagen in een bron in de grond.

“In de koude maanden, wanneer extra warmte wordt gevraagd, wordt de warmte weer uit de bron onttrokken.”

In het pand zijn inbouwsatellietmodellen voorzien met invertergestuurde ventilatoren, die de luchtstroom automatisch regelen. “De architect heeft ervoor gekozen om, uit cosmetisch oogpunt, in alle ruimtes een geperforeerde plafondplaat als rooster te gebruiken, zodat geen ventilatieroosters zichtbaar zijn. Speciaal voor dit project heeft vanPanhuis deze plafondplaten ontwikkeld en getest.”

De koel- en vriescellen van de bedrijfskantine worden allen gekoeld door een ZEAS-condensingunit van Daikin, die gebruik maakt van de technologie die ook in het VRV-systeem is toegepast. “In dit project is een breed gamma systemen van ons ingezet. Al deze systemen zijn gekoppeld aan een centraal beheersysteem, dat ervoor zorgt dat alle installaties op de juiste manier geschakeld worden, voor een optimaal resultaat.”

In het pand van G-Star wordt warmteterugwinning in optima forma toegepast, concludeert Maan. “Niet alleen de uitwisseling van warmte en koude, maar ook de opwekking daarvan verloopt heel energiezuinig. Alle systemen werken volledig elektrisch. Indien gewenst kan G-Star in de toekomst eenvoudig doorgroeien naar een CO2neutraal pand.” ❚ SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 13

Moderne, stijlvolle en duurzame projectoplossing in led

S-Sense

Go!

www.famostar.nl Verkrijgbaar bij:

AMSTERDAM | Nieuw Hoofdkantoor G-Star

Tekst: Lieke van Zuilekom

MINIMALISTISCHE

NOODVERLICHTINGSARMATUREN Het hoofdkantoor van G-Star kenmerkt zich door een industrieel, minimalistisch interieur, wat perfect past bij het imago van het merk. Niet alleen de wanden, kasten en bureaus, maar ook de verlichting in het pand is strak uitgevoerd, tot aan de noodverlichting toe.

Noodverlichtingspecialist Famostar heeft alle vluchtwegaanduidingsarmaturen voor het hoofdkantoor van G-Star geleverd. “Tijdens de ontwerpfase, in september 2012, hebben we de eerste verkennende gesprekken met installateur vanPanhuis Ermelo B.V. gevoerd.

In juni 2013 is de zoektocht naar de juiste noodverlichting gestart, waarbij naast het uiterlijk ook de prijs-kwaliteitverhouding doorslaggevend was,” vertelt Richard Stroo, manager Marketing & Sales bij Famostar. “In overleg met projectleider Paul Peet hebben wij twee modellen voorgesteld aan G-Star, voor in het pand en voor in de parkeergarage. Beide modellen werden in één keer goedgekeurd.

Een groot compliment voor ons, gezien de hoge kwaliteitseisen die werden gesteld.”

In het hoofdkantoor is gekozen voor de toepassing van Famostars productfamilie S-Sense. “Het stijlvolle en eigentijdse design van deze armaturen past perfect bij het industriële karakter van het interieur. De kwalitatief hoogwaardige LED-lichttechnologie zorgt voor een zeer heldere en egale uitlichting van de pictogrammen. Dankzij het unieke slide-in systeem zijn de armaturen eenvoudig en snel te monteren,” aldus Stroo.

In de parkeergarage is gekozen voor de functionele en compacte armaturen uit de Go!-familie, tevens uitgevoerd in LED. “Door de toepassing van LED garanderen wij voor al onze noodverlichtingsarmaturen een levensduur van meer dan tien jaar,” vertelt Stroo. “LED zorgt voor een grote mate van veiligheid, tegen zo laag mogelijke verbruikskosten. Alle armaturen voor vluchtwegaanduiding branden 24 uur per dag. Mocht de spanning in het hoofdkantoor onverhoopt uitvallen, dan schakelt het noodverlichtingssysteem automatisch over op de accu, waardoor veilig ontruimd kan worden.”

Richard Stroo, manager Marketing & Sales bij Famostar.

nomie- en functietesten centraal uitgelezen kunnen worden,” besluit Stroo. “Alle noodverlichting wordt centraal bewaakt en geregistreerd in een logboek, waardoor de kwaliteit continu wordt gewaarborgd.” ❚

In het hoofdkantoor van G-Star in Amsterdam wordt alle verlichting, inclusief de noodverlichting, centraal bediend en gemonitord met behulp van het lichtregelsysteem DALI. “Het voordeel hiervan is onder andere dat de auto-

INSTALLATIE & BOUW | 15

ROTTERDAM | First Rotterdam

16 | INSTALLATIE & BOUW

ROTTERDAM | First Rotterdam

Tekst: Lieke van Zuilekom | Foto: MAB Development

BOUW FIRST ROTTERDAM

IN VOLLE GANG

Recht tegenover het nieuwe Rotterdam Centraal, op de meest prominente locatie van het Central District, vindt een grootschalige gebiedsontwikkeling plaats. First Rotterdam markeert hier straks de entree naar de binnenstad. De 125 meter hoge First Tower zal een nieuwe highlight vormen in de Rotterdamse skyline.

FIRST Rotterdam is onderdeel van de herontwikkeling van het Weenapoint.

Naast de nieuwbouw van het project FIRST Rotterdam wordt de bestaande Weenapoint toren ingrijpend gerenoveerd. Het Koepelgebouw, een rijksmonument, krijgt meer ruimte en groen om zich heen. De sculpturale wand van beeldhouwer Henry Moore aan het Weena wordt tijdelijk verplaatst en krijgt daarna een prominente plek in de gevel van het nieuwe gebouw. Het project omvat in totaal 54.000 m² BVO aan kantoorruimte, horeca, een binnenplein en parkeerfaciliteiten. De oplevering staat gepland voor 2015.

Voor de ontwikkeling van First Rotterdam zijn Maarsen Groep en MAB Development een 50/50-samenwerking aangegaan.

PREFAB De bouw van FIRST Rotterdam is al een eind op weg. “De begane grondvloer is net gestort,” aldus Jan van ’t Westeinde van MAB Development.

“De fundering en de ondergrondse parkeergarage zijn gereed. We gaan nu heel snel met de bovenbouw starten. Hiervoor maken we gebruik van prefab vloeren en gevelelementen, waardoor het bouwtempo enorm zal toenemen.”

FIRST Tower heeft aan het begin van de bouw het BREEAM-NL Excellent ontwerpcertificaat ontvangen. “Niet alleen tijdens het ontwerp en de realisatie van FIRST Rotterdam, maar ook in de exploitatiefase wordt actief gestuurd op een duurzaam gebouw,” aldus Van ’t Westeinde. “Zo worden op de bouwplaats zoveel mogelijk maatregelen getroffen om de milieu-impact te minimaliseren. Na ingebruikname worden de prestaties van de gebouwgebonden installaties en de kwaliteit van het binnenklimaat continu gemonitord en geoptimaliseerd.” ›

Projectinfo NOODSTROOMINSTALLATIES FIRST ROTTERDAM De bouw van FIRST Rotterdam is in volle gang. De bovenbouw is gestart.

Kemper en Van Twist Diesel BV is druk bezig met de detailengineering van de noodstroominstallaties, die zowel in de nieuwe FIRST Tower als in het Koepelgebouw worden toegepast. Alle noodstroominstallaties betreffen FG Wilson generatoren, uitgevoerd met Perkins motoren. In de 125 hoge FIRST Tower vestigen straks advocatenkantoor Nauta Dutilh en vermogensbeheerder Robeco. “Voor deze bedrijven installeren wij een 500 kVA en een 1.500 kVA-installatie,” aldus sales engineer Ronald Gibbon van Kemper en Van Twist Diesel BV. “Voor het Koepelgebouw leveren wij een 500 kVA-noodstroominstallatie. Deze installatie wordt uitgevoerd in een sprinklermodus, de zogenaamde NFPA level 1.” Behalve de noodstroominstallaties levert en monteert het bedrijf alle bijbehorende zaken, waaronder de brandstoftanks, luchttoevoer en luchtafvoer, besturingspanelen en rookgasafvoer. Kemper en Van Twist Diesel start in oktober met de werkzaamheden. “De bouw is dan zodanig gevorderd dat, conform de bouwreglementen, de installatie in het Koepelgebouw moet worden voorzien.

Deze set vormt namelijk de backup voor de sprinkler.”

Normaal gesproken wordt het motorblok van de noodstroominstallatie direct gekoppeld aan de radiateur.

In dit project echter wordt de radiateur voor de 1.500 kVA-installatie in een aparte schacht gehangen. “De complexiteit van dit project vraagt een goede detailengineering,” aldus Gibbon. Een andere uitdaging is de logistieke kant van dit project. “Vanwege de drukke bouwlocatie leveren wij alle materialen in één keer aan, waarna alle installatie-onderdelen naar de juiste verdieping worden getransporteerd. Gezien onze ervaring in het plaatsen van complexe noodstroominstallaties, ben ik ervan overtuigd dat wij dit project naar volle tevredenheid van onze opdrachtgevers gaan opleveren.”

INSTALLATIE & BOUW | 17

ROTTERDAM | First Rotterdam

Projectinfo

DUURZAME HERKOMST Alle bouwmaterialen hebben een duurzame herkomst. Zo is al het toegepaste hout voorzien van een FSC-keurmerk en komt het toegepaste beton van ISO 14001 gecertificeerde leveranciers. Ook wordt de hoeveelheid nieuw beton beperkt, door puingranulaat als toeslagstof te gebruiken.

FIRST Rotterdam maakt zoveel mogelijk gebruik van natuurlijk licht en verse lucht in het gebouw. Het gebouw wordt duurzaam verwarmd en gekoeld middels een WKO-installatie in de bodem. Ook wordt gebruik gemaakt van PV-cellen, LED-verlichting en daglichtafhankelijke verlichting om het energieverbruik verder terug te dringen. Waterverbruik wordt zoveel mogelijk beperkt door de toepassing van een grijswatersysteem en waterbesparend sanitair. Tijdens én na de bouw worden afvalstromen gescheiden en wordt zoveel mogelijk materiaal gerecycled. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Maarsen Groep i.s.m. MAB Development SAMENWERKENDE PARTIJEN Projectontwikkelaar: MAB Development ARCHITECT Architekten CIE ADVISEUR DUURZAAMHEID Peutz UITVOERING Bouwcombinatie FIRST, bestaande uit

Boele & Van Eesteren en Wessels Zeist Installatie Combinatie FIRST, bestaande uit

Klimaatservice Holland BV en Van den Pol. WERKZAAMHEDEN Kemper en van twist diesel bv, van Kessel ventilatie bv.

BOUWPERIODE december 2012 – 2015

INSTALLATIES

LUCHTBEHANDELING FIRST ROTTERDAM De bouw van het aansprekende FIRST Rotterdam, tegenover het nieuwe Centraal Station, is in volle gang. Van Kessel Ventilatie BV is mede verantwoordelijk voor de totale luchtbehandeling/ventilatie in alle bouwdelen van het project. In opdracht van totaalinstallateur Klimaatservice Holland B.V. uit Hardinxveld-Giessendam, verzorgt Van Kessel Ventilatie het complete luchtkanalenstelsel, vanaf de luchtbehandelingskasten tot en met de klimaatplafonds. “Het luchtkanalenstelsel zal geheel volgens de bestekmatig omschreven kwaliteitseisen en hoogwaardige luchtdichtheidsklasse C worden geleverd en gemonteerd, inclusief het leveren en monteren van alle luchtzijdige componenten waaronder (gecertificeerde) brandkleppen, regelkleppen, geluiddempers en de constant/variabele volumeregelaar,” vertelt Colin van Kessel, directeur van Van Kessel Ventilatie. De luchtkanalen zijn van een hoogwaardige kwaliteit sendzimir verzinkte plaat. “Alle van toepassing zijnde luchtkanalen en luchtzijdige componenten voldoen aan de hoge kwaliteitseisen van Luka, de (branche)vereniging van luchtkanalenfabrikanten waar Van Kessel Ventilatie lid van is.”Van Kessel is erg trots dat zijn bedrijf aan dit prestigieuze project mag meewerken. “FIRST Rotterdam is immers het visitekaartje van de stad.” Echter zorgt de locatie van het project volgens hem wel voor uitdagingen. “Vanwege de extreme drukte op de bouwlocatie zijn er bindende afspraken gemaakt en dienen alle materialen just-in-time te worden aangeleverd.”

Van Kessel Ventilatie is al jaren het vertrouwde adres voor het leveren en monteren van luchtkanalen en luchtzijdige producten.

UW NOODSTROOMSPECIALIST

Mede door onze ervaren binnen en buiten (montage) personeel, zijn wij in staat elk project naar het huidige bouwbesluit te realiseren. n n n n n n n

Zonder stroom staat een groot deel van het dagelijks leven stil. Om dit te voorkomen bieden wij u standaard en op maat gemaakte

Luchtkanalen Geluiddempers Jalouziekleppen Buitenmuurroosters Kanaal-isolatie Dakkappen Afzuigkappen

noodstroomoplossingen. In combinatie met een WASP Brandstoffiltratiesysteem houdt u uw product duurzaam en in topconditie!

ventilatiesystemen

GENERATORSETS · NOODSTROOM · LEVENSLANG ONDERHOUD Kemper en Van Twist Diesel B.V. Keerweer 62 | Dordrecht

18 | INSTALLATIE & BOUW

 +31 (0)78 - 632 66 00  info@kvt.nl | www.kvt.nl

Zwarte Zee 54 3144 DE Maassluis www.vankesselbv.nl

V GM C HECKLIST A ANNEMERS

ventilatiesystemen

INSTALLATIE & BOUW VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT

Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven!

Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van Instalatie & Bouw tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld.

Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig?

Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Download de gratis layar app

Scan de pagina

UITGAVE

4

Interactieve Print

bekijk de layar!

INSTALLATIE & VAK TIJDSCHRIFT

WW W.IN STA LL ATIE

OVER INSTALLATIETE

ENB OUW .NL

CHNIEK , KLIMAAT

BOUW

BEHEERSING EN

ELEKTRICITEIT

NUM MER 4 2014 AUG USTU S - SEPT EMBE R

Stap voor stap VAKTI JDSCH RIFT

Hoe werkt het:

OVER INSTA LLATIE TECHN

Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Android Market.

IEK, KLIMA ATBEH EERSI

Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet.

NG EN ELECT RICITE IT

Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet.

Vaktijdschrift over lift- en roltraptechn iek

WWW.INSTA LLATIE ENBO

Centraal Register Liftinstallaties: zin of onzin?

Meer veiligheid dankzij juiste spreekluister verbinding

UW.N L

Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo.

SCAN WITH

Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken.

Veel lees en kijkplezier!

4

Zeer efficiënte insta llaties G-Star RAW | Rabobank Rijk HQ | Optimalisatie van Nijmegen duur installaties Ikazia zaam vernieuwd | is continu proces Enorme tijdsdruk bij bouw Theater Amsterdam

AMSTERDAM | Hotel Arena Towers

Geslaagde transformatie van leegstaand kantoorgebouw Na vijf jaar leegstand heeft Arena Towers in Amsterdam Zuid-Oost een nieuwe functie gekregen. Het voormalig kantoorgebouw van ABN Amro is getransformeerd tot Holiday Inn Hotel én Holiday Inn Express Hotel. Twee nieuwe, gescheiden concepten in een bestaand gebouw integreren, bracht voor de installateurs de nodige uitdagingen met zich meer, omdat ook de installaties zoveel mogelijk gescheiden dienden te worden.

Elektra BV uit Amsterdam heeft de elektrotechnische installaties geleverd en gemonteerd. “Dit project was alweer het zevende hotel dat we voor opdrachtgever The Vincent Hotel Group hebben gerealiseerd,” zegt Ronald Broek van Elektra BV. “Ook nu betrof het geen nieuwbouw, maar een functieverandering. We hadden dus te maken met een bestaande bouwkundige constructie. Op een aantal plekken was de ruimte uiterst beperkt. In overleg met de architect hebben we oplossingen bedacht, zoals het maken van een omweg of het

20 | INSTALLATIE & BOUW

toepassen van verlaagde plafonds, om de elektrotechnische installaties toch te kunnen installeren.”

GESCHEIDEN INSTALLATIES Ook al heeft Elektra BV in het verleden de nodige hotels geïnstalleerd voor deze opdrachtgever, de combinatie van beide concepten Holiday Inn en Holiday Inn Express in één pand was nieuw voor zowel installateur als opdrachtgever. Holiday Inn telt 120 kamers en Holiday Inn Express 323 kamers. Het verschil tussen beide concepten zit hem

AMSTERDAM | Hotel Arena Towers

volgens Ronald Broek in de uitstraling van de kamers en de faciliteiten. “Holiday Inn biedt onder meer een fullservice restaurant, vergader- en conferentiezalen, terwijl Holiday Inn Express alleen over een ontbijtzaal beschikt. Beide concepten zijn 'strikt' gescheiden, hebben een eigen entree en receptie. Vanwege het gescheiden karakter zijn de installaties ook zoveel mogelijk gescheiden, uiteraard is de brandmeld- en ontruimingsinstallatie wel gekoppeld. We hebben onder meer de elektra, verlichting, schakel- en verdeelinrichtingen, de infrastructuur van de data-installatie, brandmeld- en ontruimingsinstallatie en de videofoon-intercom aangelegd. De type installaties van beide hotelconcepten zijn vrijwel gelijk, waarbij in de kamers grotendeels LED-verlichting is toegepast. Voor Holiday Inn zijn ook de gangen en algemene ruimtes voorzien van LED-verlichting, bij Holiday Inn Express werd PL-verlichting voorgeschreven.

Holiday Inn heeft als 4-sterren formule een luxere uitstraling.”

Elektra BV is precies een jaar bezig geweest op locatie. “We zijn vorig jaar mei gestart en het project is op 16 mei dit jaar opgeleverd. Het was een mooi, groot en uitdagend project voor ons, vooral vanwege het soms onvoorspelbare karakter van de bestaande constructie,” besluit Ronald Broek. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Holiday Inn Hotel

ONTWERP Mulderblauw architecten

INSTALLATIES Elektra BV (E-installatie), Kemp Installatie (W-installatie), CMK Luchttechniek, ETK Verlichting, FR Security, Kannegieter, Novio Firestop, Boels, Redstar Electronics, Stam Sloopwerken

BOUWPERIODE 2013-2014

INSTALLATIE & BOUW | 21

voor een binnenklimaat dat topprestaties mogelijk maakt

-

ontwerp installatie onderhoud verwarming ventilatie koeling sanitair

Weverij 10 020-6410354 1185 ZG Amstelveen www.kempbv.nl

Kannegieter is een kennis gedreven distributeur, op het gebied van netwerkbekabeling- en apparatuur en gespecialiseerd in logistiek maatwerk.

Met onze kennis en oplossingen bedienen we installatie- en ict-bedrijven bij het ontwikkelen van de benodigde infrastructuur, voor de specifieke wensen van hun opdrachtgevers.

Kannegieter levert de kwalitatief hoogwaardige producten om deze maatwerkoplossingen te kunnen realiseren.

Daarnaast verzorgen wij trainingen en advisering op het gebied van glasvezel- en twisted-pair bekabeling, wirelessoplossingen, LAN- en Campus-vraagstukken, inrichting van datacenters en aanverwante zaken.

Meer weten? Bel of kijk op: Kijk op www.kannegieter.nl Kannegieter Electronica BV | Astronaut 28 | 3800 GG Amersfoort t: +31 (0)33 450 86 86 | e: info@kannegieter.nl

AMSTERDAM | Hotel Arena Towers

Voortborduren op bestaande installaties De volledige verwarmings-, luchtbehandelings-, koel- en sanitaire installaties van het Holiday Inn Hotel en Holiday Inn Express Hotel in Amsterdam-Zuidoost zijn verzorgd door Kemp Installatie BV. In het kader van duurzaamheid is maximaal gebruik gemaakt van de reeds aanwezige installaties.

Kemp Installatie verzorgde eerder al in zes andere hotels van The Vincent Hotel Group de klimaat- en sanitaire installaties. De scoop voor Holiday Inn Hotel en Holiday Inn Express was volgens Peter Rietveld, directeur bij Kemp Installatie, bijzonder vanwege de transformatie van een bestaand gebouw. “Doel was om

maximaal gebruik te maken van de bestaande installaties in het gebouw. Omdat een kantoor over het algemeen meer lucht vraagt dan een hotel, konden de meeste bestaande luchtbehandelingskasten blijven bestaan. Wel is een deel van de luchtbehandelingskasten gereviseerd, alsmede een deel van de verticale schachtkanalen.”

3-PIJPS VRF-SYSTEEM De bestaande luchtbehandelingskasten zijn voorzien van warmteterugwinning en de kasten ten behoeve van de algemene ruimtes voorzien van frequentieregelingen, zodat via een variabel volumesysteem met naverwarming gekoeld respectievelijk verwarmd kan worden. Rietveld: “We hebben de hotels aangesloten op de stadsverwarming en stadskoeling, die worden gebruikt voor de verwarming en koeling van de algemene ruimtes, lobby's,

vergader- en conferentiezalen en alle luchtbehandelingskasten. Alle hotelkamers zijn voorzien van een 3-pijps vrf-systeem van LG, een energievriendelijk systeem. Warmte die wordt onttrokken in kamer X kan gebruikt worden voor de verwarming van kamer Y.” De installaties staan volgens Peter Rietveld grotendeels gescheiden over beide hotelconcepten opgesteld. “Alleen de warm-tapwatervoorziening is niet gescheiden en er is een kleine overlap tussen de luchtbehandelingskasten. De scheiding is aangebracht om de energiekosten per hoteltype te kunnen splitsen.”

Via een gebouwbeheersysteem kunnen alle systemen beheerd worden, zowel het vrf-systeem als de centrale regelinstallatie kunnen via een pc benaderd en gecontroleerd worden, en waar nodig versteld worden.” Rietveld kijkt terug op een mooi, maar intensief traject. “De tijdsdruk lag enorm hoog. We zijn in april 2013 gestart en hebben in mei 2014 opgeleverd. Kortom, in slechts een jaar tijd hebben we meer dan 450 kamers en een groot aantal algemene ruimtes opgeleverd.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 23

RED STAR ELECTRONICS B.V. Sinds 1933

Professionele geluids- en communicatietechniek

Alkemadelaan 4 2371 EX Roelofarendsveen info@redstarelectronics.nl

De ETK lichtpocket 2014-2015 is uit.

Vraag hem nu aan!

0172-615146

ETK Verlichting bv

Licht-technische groothandel. Leverancier van verlichting voor kantoren, scholen, industrie, wegen, terreinen enz.

Levering aan de elektrotechnisch installateur.

Advies, lichtplannen en berekeningen Ruim assortiment (LED)verlichting op voorraad Eigen assemblage-afdeling (inbouw noodverlichting, maatwerkarmaturen en “plug and play� aanleveren van LED strips) n Designverlichting n n n

www.redstarelectronics.nl

Italieweg 13 n Bodegraven n 0172-615146 n sales@etk.nl n www.etk.nl

AMSTERDAM | Hotel Arena Towers

Projectinfo 26.472 BRANDWEREND AFGEWERKTE DOORVOEREN Het Holiday Inn en Holiday Inn Express Hotel is het zeventiende hotel in de portfolio van Novio Firestop waar het bedrijf een hoge kwaliteit brandveiligheid heeft gerealiseerd. Novio Firestop heeft zich ontwikkeld tot een topbedrijf in projectmatige engineering, levering en montage van bouwkundige, brandwerende oplossingen.

“Met een digitaal administratiesysteem, dat met de iPad te volgen is, is elke afzonderlijk afgewerkte doorvoer in het hele gebouw terug te vinden met een uniek gecodeerd nummer en foto,” zegt David Hinterberger, Unit Manager van Novio Firestop. “Het systeem geeft informatie zoals de precieze locatie, het type doorvoer en toegepast afdichtingssysteem met het relevante type brandscheiding. Resultaat is een gebouw van de hoogste kwaliteit in brandveiligheid. De buitenlandse investeerder van het hotel stelde namelijk hogere eisen aan bouwkundige brandveiligheid dan normaal wordt geëist door de Nederlandse regelgeving. Samen met Efectis Nederland en FM Global uit Amerika hebben we de meest betrouwbare en kostenefficiënte oplossingen van hoge kwaliteit gevonden om de meer dan 26.000 doorvoeren, inclusief 1.600 brandkleppen, te kunnen afwerken met een bescherming tegen brand van minimaal zestig minuten.

Dat is een resultaat waar we zeer trots op zijn.”

plaats ingericht ten behoeve van de transformatie van de Arena Towers,” zegt Jan van Bruggen van Boels Bouwplaatsinrichting Nijkerk. “We hebben daarin opgetreden als bouwplaatsinrichter.

Zo hebben we de semipermanente hekken geplaatst, bouwhekken op in de grond verankerde palen in plaats van blokken, die tevens zijn voorzien van toegangspoorten. Daarnaast hebben we tijdelijke huisvesting geplaatst voor onze opdrachtgever en aangesloten op de bestaande nutsvoorzieningen. Ook is er nog een opslagterrein gecreëerd met behulp van stalen rijplaten. En gaandeweg het project hebben we nog tal van andere hand- en spandiensten geleverd. Kortom, gedurende het project konden wij als dienstverlener een mooi aandeel hebben aan het uiteindelijke resultaat, ook al was ons aandeel van tijdelijke aard.”

57 KILOMETER DATABEKABELING Als specialistische technische groothandel in databekabeling en netwerkapparatuur heeft de firma Kannegieter zo'n 57 kilometer aan databekabeling van Brand-Rex geleverd aan Elektra BV ten behoeve van het project Holiday Inn Hotel en Holiday Inn Express Hotel. “De bekabeling is op 114 haspels aangeleverd,” zegt Rob Klap van Kannegieter. “We hebben een jarenlange relatie met Elektra BV en hebben in dit geval uitsluitend de databekabeling geleverd om in totaal 600 'werkplekken' te kunnen verbinden met het internet. Elektra BV heeft de engineering zelf gedaan. Mochten ze echter tegen problemen aanlopen tijdens de uitvoering, dan schieten we uiteraard te hulp, maar dat was bij dit project niet nodig. De 114 haspels zijn just-in-time op locatie aangeleverd.”

Kannegieter bestaat dit jaar 55 jaar en is groot geworden in de distributie van coax-kabel en sinds jaar en dag door kennis gedreven op het gebied van databekabeling, netwerkapparatuur en slimme distributieoplossingen. “We leveren desgewenst totaaloplossingen om de installateur en zijn klanten te ontzorgen, van engineering en levering tot installatie-advies en ingebruikname,” besluit Rob Klap.

BOUWPLAATSINRICHTING Boels is vooral bekend van de verhuur van machines en gereedschappen vanuit een groot aantal filialen. De firma heeft daarnaast nog een andere, dienstverlenende tak: Boels Bouwplaatsinrichting. “In opdracht van AKS Bouw B.V. uit Grubbenvorst hebben we de bouw-

MUZIKALE OMLIJSTING Red Star Electronics is verantwoordelijk voor de muzikale omlijsting van het Holiday Inn en Holiday Inn Express Hotel. “We hebben 44 stuks plafondluidsprekers van de Italiaanse fabrikant Paso geleverd voor de achtergrondmuziek in de openbare ruimtes, waaronder de gangzones en restaurants,” vertelt Peter Bakker van Red Star Electronics. “Het gaat hier puur om achtergrondmuziek, zie het als muzikaal behang om de stilte te doorbreken. De luidsprekers worden in beide hotels gescheiden aangestuurd door een zes zone combinatie versterker met tuner, cd-speler en USB-/SD-cardreader, eveneens van het merk Paso, en opgenomen in de technische ruimte. De versterker kan over de zes zones een apart volume genereren.”

Red Star Electronics is al sinds 1933 het adres voor geluid- en communicatieapparatuur en tevens importeur van Paso en Hz voor de Benelux. Peter Bakker: “We ontwikkelen ook zelf apparatuur. Zo hebben we voor het Ministerie van Defensie bijvoorbeeld een matrixmixer ontwikkeld met daarin een limitter voor glasheldere weergave van omroepberichten naar de gebouwen. Ook ontwikkelde wij een elektronische vogelverschrikker die de angstroep van een roofvogel verspreidt, volledig random, dus zonder patronen. Daarnaast ontwikkelen we spraaksystemen, waaronder beveiligingssystemen voor industrieterreinen, zodat men vanuit de wachtkamer kan zien en horen wat er zich afspeelt en tevens personen kan toespreken.”

INSTALLATIE & BOUW | 25

AMSTERDAM | Hotel Arena Towers

Big brother De openbare ruimtes van het Holiday Inn Hotel en Holiday Inn Express Hotel in Amsterdam Zuidoost zijn voorzien van een camerabewakingssysteem van FR Security. Anders dan de veel gebruikte megapixel-oplossingen is hier bewust gekozen voor een analoog systeem. Richard Lezer van FR Security vertelt waarom.

De industrie heeft de laatste twintig jaar enorme ontwikkelingen doorgemaakt. "Door conglomeraatvorming bij zowel fabrikanten als afnemers met enorme belangen is de kennis van het product op het tweede plan geraakt," vindt Richard Lezer.

"Gelukkig zien we nu weer een tegenbeweging, waarbij het product en de primaire behoefte weer centraal staan. De eindklant heeft weer recht-

streeks contact met de leverancier of fabrikant.

Op deze manier zijn we samen met Elektra BV het project van Holiday Inn gaan invullen, want ook in ons vak bestaan er de nodige misverstanden.

De gedachte is dat een camerasysteem tegenwoordig altijd IP moet zijn. Bij voldoende licht en weinig beweging kom je met een IP-camera uit de voeten, maar bij matige lichtomstandigheden, veel beweging en een groot gebied dat scherp moet zijn, bieden analoge camera's de enige echte oplossing."

OP VOORRAAD FR Security heeft een breed productgamma en maakt onderscheid in drie hoofdgroepen van beveiligingscamera's: analoog, SDI en IP. "Met dit programma kunnen we 95 procent van alle vraagstukken in de markt coveren. We bekijken altijd wat de primaire behoefte is van de klant en hoe we dit vraagstuk tegen een acceptabele prijs kunnen invullen," vervolgt Richard Lezer. "Voor Holiday Inn bleek een analoog systeem de beste oplossing. Er is een zestigtal camera's geïnstalleerd, verdeeld over vijf recorders. Op die manier wordt voorkomen dat er een eindeloze hoeveelheid aan kabels

26 | INSTALLATIE & BOUW

geïnstalleerd dient te worden. De recorders zijn via software wel aan elkaar gekoppeld tot één systeem. Mocht er zich onverhoopt een probleem voor doen met een recorder, dan gaat slechts een deel van het systeem plat. Aangezien wij, en zelfs Elektra BV ook, een groot aantal componenten op voorraad hebben liggen, zijn eventuele defecten -die overigens vrijwel nauwelijks voorkomen met deze systemen- dan snel te repareren."

X-GEN Als het gaat om camera's heeft Richard Lezer een duidelijke visie. "Ik zit al bijna veertig jaar in het beveiliging vak en sinds een jaar of zes ontwikkelen en fabriceren we zelf analoge, SDI- en IP-camera's onder het label X-GEN. Ze zijn in hun klasse veruit het meest lichtgevoelig. 's Nachts is er geen additionele verlichting of infraroodlicht nodig om scherp en ‘real-time’ te kunnen waarnemen. Ook al is er voldoende licht, dan zijn lichtgevoelige camera's in het voordeel, omdat ze als gevolg van een kortere belichtingstijd, scherper kunnen waarnemen bij veel beweging. Inmiddels zijn we beland aan de vierde generatie X-GEN camera's die we in oktober gaan presenteren. De toegankelijkheid van de menustructuur is verbeterd, de camera's zijn nog eens twee keer lichtgevoeliger, analoog zijn er meer pixels beschikbaar en autofocus wordt geïntroduceerd. Alle generatie camera's zijn compatibel met elkaar, dus mocht het Holiday Inn straks willen uitbreiden of upgraden, dan is dat geen probleem."

AMSTERDAM | Hotel Arena Towers

Projectinfo 5.000 VERLICHTINGSARMATUREN

VERSE LUCHT

In totaal heeft ETK Verlichting, importeur van en groothandel in verlichtingsarmaturen en lichtbronnen, 5.000 verlichtingsarmaturen geleverd aan Elektra BV voor montage in Holiday Inn Hotel en Holiday Inn Express Hotel. “Het gaat met name om downlighters in de gangzone, spotjes met LED's in de hotelkamers en verlichting in de bedwanden,” zegt André Turkesteen van ETK. “Voor dit project hebben we uitsluitend de verlichting op locatie geleverd, het lichtplan is door een andere partij verzorgd. Behalve de armaturen zit er ook nog een stukje regeltechniek achter. De verlichting in de algemene ruimtes correspondeert met elkaar en kan centraal gedimd worden.” ETK heeft de verlichting ten behoeve van de gangzones in eigen huis voorzien van noodverlichting. “Wij hebben een eigen assemblage-afdeling waarin we specials assembleren.

Het gaat in dit geval om armaturen met een lage inbouwhoogte. In de gangzones komt alle techniek bijeen en is de ruimte beperkt, niet in de laatste plaats omdat het een bestaand gebouw betreft. Onze armaturen met lage inbouwhoogte lenen zich hier uitstekend voor.” ETK heeft de armaturen in etappes uitgeleverd. Turkesteen: “De eerste levering is eind vorig jaar geweest en de laatste eind juni dit jaar. Behalve de interne verlichting hebben we ook nog de buitenverlichting geleverd voor het parkeerterrein, waaronder paaltoparmaturen en een aantal armaturen van een Italiaans designmerk.”

CMK Luchttechniek heeft in opdracht van Kemp Installatie 4.700 m1 rond kanaalwerk, 2.500 m2 rechthoekige luchtkanalen, 1.300 brandkleppen, 1.500 m2 Rockwool isolatie en 660 afzuigventielen geïnstalleerd in het Holiday Inn Hotel en Holiday Inn Express Hotel om de hotelkamers van verse lucht te voorzien. “Vanaf de schachten op de verdiepingen hebben we de kanalen ten behoeve van het ventilatiesysteem opnieuw opgebouwd,” zegt Patrick van de Brug van CMK Luchttechniek.

“Vanuit de badkamer wordt gemiddeld zo’n 75 m3/h lucht afgezogen.

Wij brengen de ruimte weer in balans door via een uitblaasmond in de airconditioning-unit, die door Kemp Installatie is aangebracht boven de entree van iedere hotelkamer, ook weer zo’n 75 m3/h verse lucht in de kamer terug te brengen.”

CMK Luchttechniek heeft het complete ventilatiesysteem geleverd en gemonteerd van het kanaalwerk en appendages tot flexibele slangen, brandkleppen en plenums. Volgens Van de Brug was de beschikbare ruimte zeer beperkt. “In bepaalde zones hebben we de schachten moeten vergroten om de installatie mogelijk te maken. Tevens hadden we te maken met een beperkte inbouwhoogte. We hebben daartoe relatief platte kanalen toegepast. Na installatie van de luchtkanalen en slangen zijn de lange muren tussen de gang en de hotelkamers brandwerend afgewerkt.”

GATENKAAS

FR Security BV, fabrikant van camerasystemen adviseert en realiseert Analoog HD,

SDI-Full HD en IP megapixel systemen

in samenwerking met uw huisinstallateur.

Ve n e n w e g 4 A • 11 6 1 A K Z w a n e n b u r g Te l : 0 2 0 - 4 8 0 3 9 5 0 • F a x : 0 2 0 - 4 8 0 3 9 4 0 i n f o @ f r - s e c u r i t y. n l • w w w . f r - s e c u r i t y. n l

De transformatie van kantoorgebouw naar een hotel vraagt om een groot aantal extra doorvoeren in de vloeren ten behoeve van standleidingen voor de riolering en overige kanalen. Stam Sloopwerken heeft in opdracht van Kemp Installatie en Elektra BV liefst 1.500 gaten in allerlei soorten en maten geboord in de vloeren en wanden. De meeste gaten zijn geboord met behulp van een boorautomaat. Dit heeft volgens Marvin Stam van Stam Sloopwerken als voordeel dat één persoon gelijktijdig twee boormachines kan bedienen. “De bouwkundige constructie van het pand bestaat uit vloeren van beton met naspanbewapening. De gaten die in de vloer werden geboord, mochten uiteraard niet op een plek zitten waar zich spankabels bevonden. Door middel van een detector konden we zien waar die kabels zich bevonden, zodat we er niet dwars doorheen boorden.” Volgens Stam zijn er gaten in diverse afmetingen geboord. “Voor de riolering hebben we gaten in de vloer gemaakt met een diameter van 130 millimeter, terwijl we voor de elektra gaten van 30 millimeter rond in de muren hebben geboord, alsmede sleufgaten gecreëerd door zes gaten van rond 80 millimeter vlak naast elkaar te boren.”

Ook de doorgangen van 1 bij 1 meter voor de luchtkanalen heeft Stam Sloopwerken geboord. Marvin Stam: “Normaal gesproken zagen we dergelijke oppervlakken, maar in dit geval bleek boren de meest efficiënte oplossing, omdat we op deze manier de hoeken niet hoefden door te zagen, zodat de bewapening buiten de sparing intact bleef.”

INSTALLATIE & BOUW | 27

AMSTERDAM | Hoofdkantoor Diesel

Tekst: Roel van Gils

HOOFDKANTOOR DIESEL:

MAXIMALE EFFICIËNTIE Voor het nieuwe Hoofdkantoor Diesel in Amsterdam heeft Bennink Klimaattechniek de complete werkbouwkundige en sanitaire installatie in sneltreinvaart ontworpen, geleverd en gemonteerd. Vanaf de allereerste pennenstreep is de huurder (Diesel in dit geval) betrokken bij de bouw. Dat heeft volgens Peter Ophoff van Bennink Klimaattechniek kostenbesparend gewerkt met minder faalkosten en een maximale efficiëntie.

Normaal gesproken wordt door een investeerder een nieuw pand casco gebouwd en worden later de individuele huurderswensen geïmplementeerd, zegt Peter Ophoff. “In dit geval zat Diesel in het voortraject al aan tafel. We hebben de werktuigbouwkundige en sanitaire installaties dan ook direct uitgelegd naar gebruik van het gebouw. Dat maakte het tevens mogelijk om zeer snel te kunnen bouwen; alle partijen hadden de neuzen dezelfde kant op staan met als resultaat weinig bouwvergaderingen en maximale efficiëntie. Dat moest ook wel, want de bouwperiode was ontzettend kort. Er was een keiharde deadline in verband met de seizoenen van de kledingcollectie waarmee Diesel te maken heeft. Zou de deadline van 6 december niet gehaald worden, dan kon Diesel pas drie maanden later intrekken. Gelukkig was dat niet het geval.”

ENERGIE-UITWISSELING Bennink Klimaattechniek heeft gekozen voor een duurzaam, bivalent systeem voor het koelen en verwarmen van het pand. “De luchtwarmtepomp voor de hoofdverwarming en- koeling is zo ontworpen dat de temperatuur per ruimte individueel regelbaar is. Er vindt tevens energie-uitwisseling tussen de verdiepingen en ruimten plaats. Op de tweede verdieping is bijvoorbeeld de showroom van de kledingcollectie gesitueerd, die wordt uitgelicht met een groot aantal verlichtingsarmaturen. De overtollige warmte die hierbij vrijkomt, kunnen we gebruiken op andere verdiepingen. Daarnaast wordt het transmissieverlies van de glasgevels opgevangen door middel vloerverwarming, gevoed door HR-ketels. Dit bivalente systeem komt de multifunctionaliteit van het gebouw ten goede. Mocht Diesel ooit willen vertrekken uit het pand, dan kunnen bijvoorbeeld de

verschillende verdiepingen ook afzonderlijk worden verhuurd en verwarmd. Tot slot hebben we ook een gebalanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning geïntegreerd in het pand. Hierbij gebruiken we de afblaaslucht van de ventilatie om de luchtwarmtepomp een hoger rendement te geven.”

Het gebouw, inclusief de inbouw, is uiteindelijk in negen maanden opgeleverd, geheel binnen de planning en binnen het budget. ❚

28 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Hoofdkantoor Diesel

Projectinfo GELUIDSARM EN ENERGIEZUINIG Voor het hoofdkantoor van Diesel heeft Ned Air de luchtbehandelingskast geleverd. “Diesel stelde vrij hoge eisen ten aanzien van de geluidsproductie alsmede op het gebied van het energieverbruik,” zegt Wouter Wijma van Ned Air. “Het geluidsarme aspect hebben we opgelost door geluidsdempers direct in de kast te plaatsen in plaats van alleen in het kanaal. De luchtbehandelingskast, van het type NKD 24.10, staat binnen opgesteld en de totale capaciteit bedraagt 20.000 m3/h.

De kast is voorzien van een kruisstroomwisselaar, geluidsdempers en EC Plug Fans. Onze standaard 'schil' van de kasten scoort akoestisch al heel goed, toch hebben we extra maatregelen genomen door onder meer het gebruik van geluidsdempers. Ook in het kanalenstelsel zijn de nodige voorzorgsmaatregelen getroffen. En door toepassing van de EC Plug Fans wordt het energieverbruik bij deellast drastisch verminderd. We hebben de installaties plug and play aangeleverd, zoals we eigenlijk altijd doen. Het was voor de installateur slechts een kwestie van de regeling aansluiten en klaar. Op het moment dat we opdracht verkrijgen, kunnen we een luchtbehandelingskast binnen drie tot vier weken uitleveren, volledig conform de wensen en eisen van de klant.”

FLEXIBILITEIT EN RENDEMENT

D.Q.S.

ELEKTROTECHNIEK B.V.

Uw betrouwbare partner, met meer dan 25 jaar ervaring in klimaatbesturingssystemen en elektrotechnische installaties

-

Zeeburgerpad 18 T: 020-6926939 www.dqsbv.nl

Meet & Regeltechniek Paneelbouw Bekabeling Gebouwbeheer

1018 AJ Amsterdam F: 020-6685939 info@dqsbv.nl

In samenwerking met Bennink Klimaattechniek heeft Alklima een klimaatconcept ontworpen voor de gebouwen op project Houthaven in Amsterdam, een 100 procent klimaatneutrale wijk. Hoofdkantoor Diesel maakt onderdeel uit van deze innovatieve wijk. De gehele energiebehoefte in de Houthaven wordt duurzaam opgewekt. “Om dit te bereiken wordt gebruikt gemaakt van ‘trias energetica’: een veelbelovend pakket aan energiebesparende en duurzaamheidmaatregelen,” vertelt Arjen de Jong van Alklima. “Het klimaatconcept gaat uit van ons City Multi R2-systeem, het enige, wereldwijd gepatenteerde 2-pijps systeem op de markt voor gelijktijdig koelen en verwarmen.

Een groot voordeel van het City Multi-systeem is de flexibiliteit en het installatie- en bedieningsgemak. Elke ruimte in het pand van Diesel is geheel individueel naar behoefte te verwarmen, te koelen of te ventileren en dat alles met een enorm bedieningsgemak. Het koelen en verwarmen is volledig onafhankelijk. Een ruimte kan gekoeld worden, terwijl een tweede ruimte met hetzelfde systeem verwarmd wordt.

Energie die onttrokken wordt uit de ruimte met koelvraag, wordt gebruikt om de andere ruimte te verwarmen. Dit maakt het R2-systeem uitermate energiezuinig en wordt mede daarom op grote schaal in de gehele markt toegepast.”

Bouwinfo OPDRACHT ADVIES

ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES

BOUWPERIODE BOUWKOSTEN

Houthavens Beheer B.V., Amsterdam Kooij & Dekker ingenieursbureau, Harderwijk (constructies); LBP|Sight, Nieuwegein (bouwfysica) Dedato ontwerpers en architecten, Amsterdam Herenbouw B.V., Amsterdam Bennink Klimaattechniek, Amsterdam (W); Mega Elektra, Amsterdam (E); Alkima, Papendrecht; Ned Air april 2013 – december 2013 circa € 5 miljoen (gebouw, parkeergarage en interieur)

INSTALLATIE & BOUW | 29

ROTTERDAM | Ikazia Ziekenhuis

Tekst: Lieke van Zuilekom

Optimalisatie installaties Ikazia is continu proces Het Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam, geopend op 1 oktober 1968, is volgens een onderzoek van opinieblad Elsevier het beste ziekenhuis van Rotterdam. De afgelopen jaren heeft het ziekenhuis diverse verbouwingen en vernieuwingen ondergaan. Zo werd eind 2011 de vernieuwde hoofdingang geopend. In maart 2013 opende het nieuwe Moeder en Kind Centrum.

Om alle installaties in het ziekenhuis optimaal te laten werken, is Bokhorst installatietechniek BV al meer dan dertig jaar vaste partner van het ziekenhuis. “Eén van onze monteurs is vijf dagen in de week in het ziekenhuis aanwezig. Hij is de oren en ogen van de Technische Dienst,” vertelt

30 | INSTALLATIE & BOUW

Martin Wagemans, projectleider bij Bokhorst installatietechniek. “Van het optimaliseren van de installaties tot legionellabeheersing of het plaatsen van een toilet, in samenwerking met het Ikazia Ziekenhuis worden alle klussen uitgevoerd.”

ROTTERDAM | Ikazia Ziekenhuis

Projectinfo

AIR-SEP In oktober vorig jaar kreeg Bokhorst installatietechniek de vraag van het ziekenhuis om eens naar het binnenklimaat te kijken. “De koelinstallatie en cv-installatie waren al veertig jaar oud. De expansievaten van de koelinstallatie waren kapot gegaan. En de cv-installatie betrof nog altijd een open installatie. Aan het water moesten chemicaliën worden toegevoegd om de leidingdelen en alle appendages te kunnen behouden. Het Ikazia Ziekenhuis wilde graag van ons weten wat hiermee te doen.” Wagemans gaf hen twee opties: “Eén mogelijkheid was om de expansievaten van de koelinstallatie en de open vaten van de cv-installatie te vervangen. Een tweede optie was om de installaties te koppelen. Door de toepassing van AIR-SEP zou het toevoegen van chemicaliën overbodig worden.” De toepassing van AIR-SEP kwam hierbij als beste uit de bus, vertelt hij. “Door de toepassing van AIR-SEP wordt veel energie bespaard. In de eerste twee jaar wordt een besparing van acht procent gerealiseerd. Daarna zal de besparing oplopen tot twaalf procent op jaarbasis.” Doordat de installatie nu een gesloten installatie betreft en er geen zuurstof meer in contact komt met het water, vindt geen oxidatie meer in de leidingen plaats. Hierdoor wordt het verouderingsproces in de leidingen en appendages gestopt. Kleppen gaan niet meer vastzitten, motoren hoeven niet meer vervangen te worden en pompen draaien niet meer kapot. Qua exploitatiekosten wordt dus ook een enorme slag gemaakt.” ❚

DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 FUNCTIES: • DRUKBEHOUD • EXPANSIE • ONTGASSING • BIJVULLING • WATERBEHANDELING • SUSPENSIEVUILVANG • ENERGIEBESPARING • CO2-REDUCTIE

ENERGIEKOSTEN IKAZIA ZIEKENHUIS ENORM GEDAALD Op de bovenste verdiepingen van het Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam zaten tot een half jaar geleden patiënten regelmatig in de kou. Doordat het ziekenhuis over een open verwarmingsinstallatie beschikte, ging er constant water verloren. De bovenste gedeeltes van het ziekenhuis liepen hierdoor constant leeg. Door de stooklijn omhoog te schuiven, probeerde men de verdiepingen op temperatuur te houden.

Hierdoor liepen de energiekosten de spuigaten uit.

Wanneer de temperatuur met één graad wordt verhoogd, is zestien procent meer energie nodig, weet dhr.

M.G. van Gorsel, directeur van KOREX Benelux. De energierekening van het Ikazia Ziekenhuis rees hierdoor de pan uit. Het was hoog tijd voor actie. Via Installateur Bokhorst Installatietechniek werd het hoofd technische dienst gewezen op de AIR-SEP. Eind vorig jaar heeft KOREX Benelux een AIR-SEP drukbehoudstation/ontgasser in het ziekenhuis geïnstalleerd, waaraan zowel de verwarming als koeling zijn gekoppeld. “Hiermee hebben we de open verwarmingsinstallatie gesloten gemaakt. De installatie draait nu ruim een half jaar. Het ziekenhuis neemt sinds die tijd niet alleen een structurele energiebesparing waar, ook het ijzergehalte van het water is enorm gedaald doordat er geen lucht meer bij het installatiewater kan komen, waardoor er minder corrosie en slibvorming plaatsvindt.”

Kleine voetprint De AIR-SEP bestaat uit een alles in één concept en heeft een hele kleine voetprint, waarbij alle benodigde zaken, die voor waterbehandeling en ontgassing noodzakelijk zijn, zijn meegenomen. “De gebruiker wordt volledig ontzorgd. De AIR-SEP verzorgt de expansie, het drukbehoud, de ontgassing, het automatisch bijvullen en automatische ontluchting.” De onderhoudskosten zijn laag, want de AIR-SEP zorgt ervoor dat de installatie niet steeds weer leegloopt, waardoor eventuele oxidatieprocessen geen kans krijgen. “De AIR-SEP zorgt dat de installatie constant gevuld blijft, eventuele luchtbellen worden automatisch opgenomen in het water en afgevoerd. Het Ikazia Ziekenhuis heeft hierdoor veel minder omkijken naar de installatie.”

KOREX Benelux B.V. Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927 E: info@korexbenelux.com I: www.korexbenelux.com

Met een AIR-SEP kunnen gebruikers acht tot twaalf procent besparen op de energiekosten van hun verwarmings-/koelinstallatie, aldus Van Gorsel.

Slechtwerkende installaties kunnen worden geoptimaliseerd.

1000-21-3000-3169 2013-09 VV+ UNETO-VNI Kleur: FC

1_4_stA4_93x130_fc_A.indd 1

04-09-13 10:58

INSTALLATIE & BOUW | 31

GOES | Goese Lyceum

Tekst: Lieke van Zuilekom Foto’s: Wolter & Dros

Zeeland heeft er een uniek schoolgebouw bij SCAN WITH

De leerlingen van het Goese Lyceum zijn dit schooljaar begonnen in een nieuw onderkomen. Op de Weitjes tussen Goes en Kloetinge is een duurzame school gebouwd, gericht op de toekomst. Zonnepanelen op de zuidzijde van het atriumdak leveren energie af aan het net. En in de 75 klaslokalen meten sensoren het CO2-gehalte, de lichtintensiteit en de beweging.

Koeling, verwarming, ventilatie en lichtintensiteit worden steeds aangepast aan de behoefte.

Het Goese Lyceum heeft een bruto vloeroppervlak van 12.459 m2. De school biedt plaats aan zo’n 1.600 havo-, vwo-, gymnasium- en vmbo-tl-leerlingen en heeft naast een onderwijsfunctie ook een maatschappelijke functie gekregen. De vier inpandige sportzalen zijn buiten lestijden toegankelijk voor sportverenigingen. De grote, op te delen aula biedt ruimte aan verenigingen en kerkgenootschappen.

Wolter & Dros is verantwoordelijk voor alle technische installaties in de school, die voldoet aan het Frisse Scholen klasse B-predicaat. “Een centrale luchtbehandelingskast voorziet in de ventilatie, koeling én verwarming van de school,” vertelt Kees Klaassen, projectmanager bij Wolter & Dros. “De architect heeft uit esthetisch oogpunt gekozen voor één grote kast in de technische ruimte die, uit het zicht, bovenop de gymzalen is ingericht.

Het gebouw is dermate goed geïsoleerd, dat geen radiatoren of vloerverwarming nodig zijn om het binnenklimaat te regelen. In de lokalen zijn wel naverwarmers geplaatst, die gebruik maken van lagetemperatuurverwarming. In het ketelhuis staan cvketels opgesteld die de naverwarmers bedienen.”

Elk lokaal is voorzien van sensoren, die het CO2gehalte, de lichtintensiteit en beweging meten.

“Goede ventilatie in scholen is essentieel voor de leerprestaties van de kinderen,” aldus Klaassen.

“Echter wanneer onnodig wordt geventileerd, gaat veel energie verloren. Om dit te voorkomen, hebben we een intelligent klimaatsysteem ontwikkeld, dat voorziet in de behoefte.”

Op elektrotechnisch gebied heeft Wolter & Dros alle basisinstallaties in het Goese Lyceum voorzien.

“Daarnaast hebben we overal in het pand LEDverlichting toegepast en is het dak van het atrium voorzien van 400 m2 aan zonnepanelen.”

32 | INSTALLATIE & BOUW

GOES | Goese Lyceum

TRADITIONEEL UITGEWERKT Klaassen vertelt dat het ontwerp voor de installaties is uitgewerkt in Stabicad voor AutoCAD. “Vanwege de omvang en complexiteit van dit project ging onze voorkeur uit naar uitwerking in BIM, maar het bouwteam heeft helaas niet gekozen voor een bouwkundig model.” Uitwerking in BIM heeft volgens hem als voordeel dat er een fijnere afstemming plaatsvindt tussen de verschillende partijen, waardoor er minder ‘communicatieruis’ is.

“Alle bouwpartijen beschikken altijd over de meest actuele informatie. Faalkosten worden voorkomen doordat partijen beter op elkaar kunnen inspelen.

Bovendien heeft de opdrachtgever een duidelijker

beeld van wat hij kan verwachten. In dit project is echter alleen met 2D- en 3D-tekeningen gewerkt.

Hierdoor werden we tijdens de bouw met een aantal punten geconfronteerd, die eigenlijk voorkomen hadden kunnen worden.”

SHARESITE Omdat niet alle bouwpartners uit de regio kwamen, is besloten om alle tekeningen, documenten en andere communicatie uit te wisselen via een sharesite.

“Het was de eerste keer dat wij op zo’n manier werkten,” vertelt Klaassen. “Maar het is goed bevallen.

Iedereen was van alle ontwikkelingen op de hoogte.

Iedere keer wanneer iets nieuws op de sharesite werd geplaatst, ontvingen wij hiervan een melding.

Eigenlijk kun je zeggen dat deze sharesite, qua informatie-uitwisseling, een voorloper is richting BIM.” Wolter & Dros heeft recentelijk een project opgeleverd in Roosendaal, waarbij het ontwerp wel in BIM met Stabicad is uitgewerkt. “Voor de Stichting Zeeuws Radiotherapeutisch Instituut hebben wij een bestralingscentrum gebouwd, voor kankerpatiënten uit voornamelijk West-Brabant. De architect heeft een 3D-model van het centrum gemaakt, waarin

zowel de constructeur als wij geïntegreerd hebben ontworpen. Hiervoor hebben wij gebruik gemaakt van Stabicad voor Revit. Het project is net voor de bouwvak opgeleverd. Omdat in het ontwerp alle onderdelen al passend zijn gemaakt, kwamen we tijdens dit project niet voor verrassingen te staan.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stichting Pontes Scholengroep – Goes

DIRECTIEVOERING Hevo ’s-Hertogenbosch

ONTWERP

SP Architecten – Waddinxveen

UITVOERING

SMT Bouw & Vastgoed – Rosmalen, Aan de Stegge – Roosendaal

CONSTRUCTIE

Ingenieursbureau SmitWesterman – Gouda

INSTALLATIES

Wolter & Dros – ’s-Hertogenbosch (W+E) STICHTINGSKOSTEN € 17,1 miljoen

BOUWPERIODE

januari 2012 – maart 2014 SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 33

GOES | Goese Lyceum

LEADING IN MEP DESIGN SCAN WITH

De kenniseconomie gaat ook niet voorbij aan de bouwsector in Nederland. Samenwerken met meerdere disciplines en organisaties aan complexe projecten die aan steeds meer en strengere voorschriften voor gebruik, milieu en duurzaamheid moeten voldoen, is aan de orde van de dag. Het ontwerpproces en het resultaat zijn sterk afhankelijk van de kwaliteit van data en snelle en foutloze uitwisseling daarvan. Tot in het beheer en onderhoud van de gebouwen.

BIM (Building Information Modelling) maakt het eenvoudiger om bouwprojecten te realiseren en bedrijfsdoelen te behalen. In het 3D-model komen communicatie en informatie samen om de juiste beslissingen te nemen in zowel de ontwerp-, bouwals beheerfase. BIM zorgt ervoor dat informatie betrouwbaar, continu eenduidig beschikbaar en centraal toegankelijk is. Stabiplan ontwikkelt voor de installatiebranche de ontwerptools die daarvoor nodig zijn. Van handige ontwerpfunctionaliteit in de Stabicad software tot installatietechnische 3D-content van fabrikanten op MEPcontent.eu die voor geautomatiseerd ontwerp en berekening van gebouwinstallaties gebruikt kan worden.

Een BIM-proces kenmerkt zich door het steeds verder verrijken van het model met informatie en het virtueel uitwerken van een compleet bouwproject voordat de eerste paal de grond in gaat of de eerste bestelling is gedaan. BIM levert zo een bijdrage aan efficiency verbetering en reductie van faalkosten door verbetering van het proces en betrouwbaardere engineering.

STABICAD FOR REVIT Autodesk Revit ontwikkelt zich wereldwijd in hoog tempo tot een krachtig ontwerpplatform. Stabicad for Revit gaat in deze vaart mee. De handige Stabicad functies zijn een onmisbare aanvulling op de standaard Autodesk Revit functionaliteit en

34 | INSTALLATIE & BOUW

leveren een grote meerwaarde in ontwerpefficiency en bruikbare output. Belangrijker nog: Stabicad ondersteunt uw workflow van concept tot detail met de gewenste informatiegraad op ieder moment voor adviseur, installateur en gebouwbeheerder. Wanneer uw bestek BIM, Autodesk Revit en/of IFC voorschrijft is Stabicad for Revit de beste keuze.

Voor het optimaal samenwerken is een uniforme objectclassificatie waardevol. Via een slimme Multiple Classification Support ondersteunt Stabicad direct of via koppeling alle standaarden, zoals CBNL, ETIM, NLsfB, GTIN, etc. De output van de ene fase is zo automatisch de input voor de volgende fase in het project tot en met beheer en onderhoud.

Alle parameters voor berekeningen en handelsinformatie voor calculatie en bestellen zijn in de productdatabases aanwezig of via koppelingen direct toe te voegen aan het model. De productinformatie behorende bij een model, inclusief documentatie van de website van fabrikanten, wordt opgeslagen zodat de gebruiker van het gebouw alle nodige gebouwinformatie bij de hand heeft voor beheer en onderhoud.

Stabiplan ondersteunt u met consultancy, support en software oplossingen gedurende de hele workflow van uw projecten. â?š

THEMA | Meetapparatuur

Tekst: Loet van Bergen

Meten is weten ‘Meten is weten’, zo luidt het devies van Havé-Digitap. Sinds 1992 bouwt het bedrijf aan een ruim assortiment test- en meetapparatuur van toonaangevende merken. “Of u nu bepaalde producten met elkaar wilt vergelijken of u heeft een heel specialistisch instrument nodig. Wij kunnen voor elk test- en meetprobleem een oplossing leveren,” zegt bedrijfsleider Jan van Oeffelen.

Havé-Digitap levert een breed scala aan test- en meetapparatuur zowel voor de elektrotechnische en energiebranche om onder andere stroom, spanning en vermogen te meten, levert aan de industriële branche voor het meten van de temperatuur en aan de bouwsector met thermografische camera’s. “Elke dag houden onze productspecialisten zich bezig om, in nauwe samenwerking met onze leveranciers, het assortiment voor u te optimaliseren. Daarbij inspelend op de trends in de markt. Een belangrijke trend die wij constateren is dat techneuten steeds meer worden ingezet als allround technicus, zowel voor werktuigbouwkundige werkzaamheden als elektrotechnisch.

Onze test- en meetapparatuur is hierop aangepast met een gebruiksvriendelijke interface en pictogrammen die door iedere techneut gemakkelijk

te bedienen zijn. Nieuw in ons assortiment is het Fluke Connect™-systeem dat meetgegevens van meetinstrumenten naar smartphones en de cloud stuurt, voor een betere communicatie, een grotere veiligheid en een hogere productiviteit van onderhoudsteams.” Onderhoudsmonteurs nemen volgens Van Oeffelen sneller betere beslissingen wanneer zij op locatie toegang hebben tot onderhoudsdossiers en wanneer zij metingen in real-time kunnen bespreken met teamleden en leidinggevenden. “Toch worden dossiers gewoonlijk in het kantoor bewaard en bevinden teamleden zich zelden tegelijk op dezelfde plaats. Het Fluke Connect™-systeem lost deze problemen op, terwijl het de veiligheid ver groot van technici die aan spanningvoerende apparatuur werken.” ❚

T +31 (0)184 642 343 E info@have-digitap.nl

HET GROOTSTE TEST- & MEETINSTRUMENTENHUIS

VAN NEDERLAND

Havé-Digitap is uw technisch adviserende partner op het gebied van test- en meetinstrumenten en aanverwante producten, diensten en services.

Een ruim assortiment producten van toonaangevende merken is direct leverbaar vanuit ons centrale magazijn. Onze specialisten delen graag hun kennis en ervaring met u. Wij staan met advies, levering, training en kalibratie voor u klaar.

www.have-digitap.nl we share our skills with you

201407 Installatie en Bouw Havé-Digitap.indd 1

22-7-2014 16:40:06

INSTALLATIE & BOUW | 35

APELDOORN | Koning Willem III Kazerne

Tekst: Lieke van Zuilekom

Foto’s: ITN Installatietechniek BV

Complexe installaties voor Kazernegebouw 55 Kazernegebouw 55 van de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn is grondig gerenoveerd. Inpandig is het gebouw geheel gestript, constructief aangepast, opnieuw afgebouwd en voorzien van nieuwe elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Tevens is een uitbreiding aan het bestaande gebouw gerealiseerd, bestaande uit een betonkelder met gymzaal, schietbanen en diverse sanitaire ruimtes. Het kazernegebouw doet sinds mei dienst als opleidingscentrum voor de Koninklijke Marechaussee.

Met name de schietbanen met hun complexe luchthuishouding waren een bijzondere uitdaging, vertelt Ton van der Put, projectleider W-installaties bij ITN Installatietechniek BV. “In de betonkelder zijn vier schietbanen voorzien, met elk hun eigen luchtbehandelingsinstallatie. Omdat voor schietbanen aparte wet- en regelgeving geldt, zijn heel specifieke installaties gerealiseerd met inblaas- en afzuigwanden met een lage luchtsnelheid. Immers, je wilt niet dat een kogel afwijkt.” Vanwege de kruitdampen op de schietbaan zijn in de luchtbehandelingskasten speciale filters geplaatst. “Een monitoringssysteem houdt in de gaten wanneer deze filters vervangen moeten worden.”

Ook qua verlichting werden op de schietbanen specifieke eisen gesteld, vertelt Rensco de Vroom, projectleider E-installaties bij ITN Installatietechniek. “Behoudens de lichtsterkte, moesten ook verschillende lichtscènes nagebootst kunnen worden. De armaturen kunnen dan ook apart geschakeld worden en in verschillende stappen dimmen.”

36 | INSTALLATIE & BOUW

DUURZAME INSTALLATIES Van der Put en De Vroom vertellen dat in het pand veel samengevoegde techniek is gerealiseerd. Duurzaamheid speelde hierbij een belangrijke rol.

Voor de verwarming en koeling in het gebouw wordt gebruik gemaakt van een verticale bodemwarmtewisselaar. Een invertersysteem zorgt voor snelle koeling en verwarming in het gebouw, tegen een laag energieverbruik. In een aantal ruimtes is vloerverwarming voorzien.

“Alle luchtbehandelingskasten zijn uitgerust met warmtewielen of kruiswisselaars, naar gelang de functie van de betreffende ruimte,” aldus Van der Put. Alle verlichting bestaat uit duurzame TL5-armaturen, voorzien van daglichtregeling en bewegingsmelders, tot in de verlichting in de gangen aan toe. “Alle installaties zijn gekoppeld aan een gebouwbeheersysteem,” vult De Vroom aan.

APELDOORN | Koning Willem III Kazerne

Projectinfo APARTE CV- EN TAPWATERINSTALLATIE

VEEL ZICHTWERK Met name in de oudbouw is veel zichtwerk gerealiseerd. “Om de mooie, betonnen balken van de constructie in het zicht te laten, heeft de architect veel eilandplafonds in de ruimtes voorzien”, vertelt De Vroom. “Dat maakte de installatiewerkzaamheden complex. Het netjes wegwerken van alle leidingen en kanalen, is een heel gepuzzel geworden.” Sommige installatiedelen zijn in kleur gespoten om ze aan het zicht te onttrekken. Daarnaast is veel kanaalwerk glad uitgevoerd, omdat de architect geen spiraalbuis wilde zien. In veel ruimtes zijn textiele luchtkanalen toegepast. Een speciale leidingkoker zorgt voor de verbinding tussen oudbouw en nieuwbouw. “Het feit dat we deels te maken hadden met een bestaand casco, maakte het project extra complex,” aldus Van der Put. “Je moet het immers doen met de constructieve mogelijkheden die je hebt. Maar door nauw overleg met de architect en Dienst Vastgoed Defensie, is het gelukt een mooi project op te leveren.” ❚

Kazernegebouw 55 van de Koning Willem III kazerne is voorzien van een CV- en tapwaterinstallatie, bestaande uit twee R600 HR-ketels met een totaal vermogen van 850 kW en een HR-ketel met een vermogen van 150 kW, in combinatie met een warmwaterbereider. ELCO Heating Solutions Rendamax BV heeft de advisering, engineering en levering van deze ketels verzorgd. “In nauw overleg met Dienst Vastgoed Defensie en installateur ITN Installatietechniek hebben wij in kaart gebracht hoeveel vermogen het kazernegebouw exact verbruikt,” begint Area Manager Nederland Jan Pottjewijd.

“Vervolgens hebben we in kaart gebracht hoe zo efficiënt mogelijk in de verwarmingsen warm-waterbehoefte kon worden voorzien.” Customized solution Engineer John Walbeek vult hem aan: “Omdat beneden geen ruimte was om de verwarmingsketels te plaatsen, hebben we ervoor gekozen om deze ketels los te koppelen van de tapwatervoorziening. De CV-ketels zijn in de stookruimte bovenin het pand geplaatst. De tapwatervoorziening is onderin het pand voorzien, dicht bij de grootste afnemer: de douches.” Door het benodigde vermogen voor warmtapwater te scheiden van de CVHR ketels, kan volgens John Walbeek het maximale rendement uit de CV-HR-verwarmingsketels worden gehaald.

ELCO Heating Solutions Rendamax BV is een vertrouwde partner van Dienst Vastgoed Defensie, vertelt Jan Pottjewijd. “In het verleden hebben we ketels geleverd voor onder andere de F16-wasplaats op vliegbasis Volkel, helikopterwasplaats Gilze, vliegbasis Woensdrecht en de Kazerne in Oirschot.”

VERLICHTING LAAT EILANDPLAFONDS MOOI UITKOMEN

Bouwinfo OPDRACHT ARCHITECT UITVOERING INSTALLATIES

Dienst Vastgoed Defensie Dienst Vastgoed Defensie Burgland Bouw, Hesseling Kunststoffen & Displays ITN Installatietechniek (W+E), ELCO Heating Solutions Rendamax BV, Monacor Nederland BV, Van Lente Systeemintegratie BV

Om de betonnen balken van de constructie van Kazernegebouw 55 in Apeldoorn in het zicht te laten, heeft de architect ervoor gekozen om eilandplafonds in de ruimtes te voorzien. Alle eilanden zijn afgewerkt met kunststof profielen, waarin dimbare TL-verlichting is verwerkt. Hesseling Kunststoffen & Displays heeft de profielen en TL-verlichting geproduceerd en gemonteerd.

Harry Hesseling, directeur van Hesseling Kunststoffen & Displays vertelt dat zijn bedrijf al in een vroeg stadium bij het project is betrokken. “Al in de ontwerpfase heeft de architect van Dienst Vastgoed Defensie ons gevraagd naar onze mogelijkheden. In zijn opdracht hebben wij een prototype gemaakt, dat is opgenomen in het bestek. Zo is voor ons het balletje gaan rollen.”

De totaalopdracht omvatte zo’n 400 meter profielen en 391 armaturen, vertelt hij, die allemaal op maat in de fabriek in Eelde zijn geproduceerd. Volgens Hesseling is gekozen voor kunststof profielen, omdat dit materiaal erg licht is. “We hebben een zogenaamde sandwichplaat toegepast, dat bestaat uit een dunne laag aluminium, een laag kunststof en weer een laagje aluminium. Sandwichplaat kun je heel goed koud buigen, wanneer je een kleine groef in het materiaal freest. Hierdoor ontstaan hele mooie haakse profielen.”

Om alle profielen in de hoeken naadloos en onder verstek op elkaar te laten aansluiten, was een hele uitdaging, vertelt hij. “Tijdens onze werkzaamheden hebben we een aantal aanpassingen doorgevoerd, voor een optimaal resultaat. Zo hebben we, in plaats van de koppelschotjes op de hoeken, gekozen om de profielen haarscherp onder 45 graden te zagen. Hiervoor hebben we een speciale, grote zaag aangeschaft. Het resultaat is prachtig.”

INSTALLATIE & BOUW | 37

THISION L Tapwater Met als basis de THISION L CV-ketel, zijn naast de warmtewisselaar ook de waterverdeelstukken in RVS uitgevoerd.

Hierdoor is het mogelijk om tapwater rechtstreeks op te warmen tot max. 90°C. Dit heeft als voordeel dat er geen temperatuursverhoging nodig is, hetgeen een belangrijk rendements-voordeel oplevert.

Uw partner voor Meet- & Regeltechniek Alles in één hand Partner van Priva en Web Easy Advies en Projectbegeleiding Software ontwerp en Inbedrijfstelling Levering en ombouw van regelpanelen n Levering veldapparatuur n Bekabeling n Technisch Beheer

n n n n

VAN LENTE Systeemintegratie B.V. Herfordstraat 5, 7418 EX Deventer tel. 0570-63 12 18, fax 0570-63 68 25

www.vanlente.nl

Technische Automatisering Technische Installaties Technisch Beheer

ELCO Heating Solutions Rendamax BV Hamstraat 76 6465 AG Kerkrade

T +31 (0)45 75 186 00 F +31 (0)45 56 699 35 Website: www.elco.net

Monacor AB:Installatie en Bouw 28-08-14 19:44 Pagina 1 vanlente_adv_m-r_4100(3).indd 1

02-04-14 15:05

ELECTRONICS FOR SPECIALISTS 100 Volt

LED

MONACOR Nederland bv Hofstraat 2 6581 KX Malden Tel 024-3585555 Fax 024-3584790 www.monacor.nl

Intelligent solution by MONACOR

CCTV

ALARM

APELDOORN | Koning Willem III Kazerne

Projectinfo MEET- EN REGELTECHNIEK Herenpand:Opmaak 1 22-08-14 10:16 Pagina 1 Het gerenoveerde Kazernegebouw 55 biedt een uitgebreid palet aan regeltechnische installaties. Al deze installaties zijn gekoppeld aan een gebouwbeheersysteem, waarin niet alleen Dienst Vastgoed Defensie maar ook hoofdinstallateur ITN Installatietechniek de installaties kan inzien en zo nodig kan verstellen. Eventuele storingen kunnen van afstand worden uitgelezen.

AUDIOVOORZIENINGEN CENTRAAL GEREGELD

Van Lente Systeemintegratie BV heeft, in opdracht van ITN Installatietechniek, de meet- en regeltechniek in het pand voorzien en het gebouwbeheersysteem ingericht. “Met de meet- en regelinstallatie worden alle klimaatinstallaties, waaronder de ketels, luchtbehandelingskasten, vloerverwarming en VRF-units middels een BAC-Net koppeling gestuurd,” vertelt Frank Koopman, projectleider Meet- en Regeltechniek bij Van Lente Systeemintegratie. “Een eis van gebruiker Dienst Vastgoed Defensie was dat in het gebouw alleen Priva-systemen werden toegepast. Als System House Partner van Priva hebben wij ruime ervaring met deze systemen.”

De opdracht voor Van Lente Systeemintegratie betrof een totaalopdracht, vertelt hij. “Naast de installaties hebben wij ook de regeltechnische bekabeling aangelegd.” Een uitdaging was de inkoppeling van de luchtbehandelingskasten en de integratie van de VRF-units. “Beide systemen betroffen op zichzelf staande systemen, die we hebben moeten inkoppelen in ons klimaatsysteem. Datzelfde geldt voor alle verlichting in de kantoren.”

Op dit moment is Van Lente Systeemintegratie BV druk bezig met een vervolgproject op het kazerneterrein in Apeldoorn.

Dhr G vd Berg - Technische Dienst (links) en H Crins - Directeur

In Kazernegebouw 55 kunnen muziek en oproepen zowel centraal als decentraal worden uitgezonden. Monacor Nederland BV heeft hiertoe, in samenwerking met ITN Installatietechniek, alle audiovoorzieningen voor zijn rekening genomen. “We hebben een uitgebreid Matrix systeem toegepast, dat als basis dient voor de geluidsvoorzieningen in het hele gebouw,” vertelt Herman Crins, managing director bij Monacor Nederland. “Deze matrix geeft gebruikers de mogelijkheid om overal in het gebouw dezelfde muziekbronnen te gebruiken.

Daarnaast kunnen de muziekbronnen ook in elke ruimte afzonderlijk worden gebruikt.”

In alle ruimtes zijn audio-inprikpunten voorzien waarmee gebruikers decentraal hun eigen muziek kunnen afspelen. “De instructeur in de fitnessruimtes of sporthal bijvoorbeeld kan eenvoudig zijn eigen muziek afspelen, door zijn telefoon, laptop of andere muziekbron aan het inprikpunt te koppelen. Vaste muziekbronnen per ruimte zijn hierdoor overbodig geworden,” aldus Crins. Indien een algemene oproep wordt gedaan, kan de decentrale muziek volgens hem overruled worden, bijvoorbeeld bij calamiteiten.

Kunststoffen

Displays

Burgemeester J.G. Legroweg 86 - 9761 TD Eelde Tel: (050) 309 15 65 - Fax: (050) 309 35 42 E-mail: info@harryhesseling.nl - Website: www. harryhesseling.nl

Om het audiosysteem in het gehele gebouw te installeren, moesten grote afstanden worden overbrugd, vertelt hij. “Om de geluidskwaliteit te waarborgen, hebben we gekozen voor een combinatie van een laag ohmig systeem in de sporthal en een 100 Volt-systeem in de overige ruimtes. Aan de hand van de behoeften in de betreffende ruimtes en (trappen)hallen, hebben we diverse modellen passende luidsprekers voorzien.”

INSTALLATIE & BOUW | 39

ROTTERDAM | Nippon Express

Tekst: Loet van Bergen

Intelligente e-installatie bij Nippon Express Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan het 70.000 m2 grote distributiecentrum van Nippon Express op de Maasvlakte in Rotterdam.

Eind september wordt het gebouw opgeleverd.

Voor de aanleg van de E-installatie is Van Loon Elektrotechniek verantwoordelijk.

Via Pleijsier Bouw zijn we bij dit project betrokken geraakt, vertelt directeur Rene van Loon. “Zij zochten een installateur die affiniteit heeft met E-installaties in distributiecentra. Met onze heldere kijk en verfrissende ideeën over de flexibiliteit van installaties in dergelijke centra, hebben wij inmiddels bij meerdere partijen bewezen een oplossing te bieden, waarbij de installatie moeiteloos aangepast kan worden aan de snel veranderende situaties die in moderne distributiecentra kunnen optreden.”

REALISATIE Voor de realisatie van de E-installatie lag er een bestaand bestek dat echter voldoende ruimte bood om onze eigen inzichten erin te kunnen

verwerken, zegt Van Loon. “In de regel proberen we meer intelligentie in de installatie te brengen, waardoor we niet alleen sneller kunnen installeren, maar de installatie ook duurzamer wordt.

Vandaar dat door het hele gebouw een flexibele backbone is aangelegd voor de krachtstroom die meer ruimte geeft aan de specifieke wensen van de eindgebruiker.” Als grote voordelen van een backbone noemt Van Loon de beschikbaarheid van de volledige en maximale technische voorzieningen op elke locatie. Dankzij de plug & play-aansluitingen kan de apparatuur eenvoudig en snel aangesloten worden. Daarnaast heeft Van Loon Elektrotechniek het datanetwerk en het glasvezelnetwerk aangelegd.

VERLICHTING Speciaal is de verlichting die Van Loon Elektrotechniek heeft aangebracht. “De hallen in het distributiecentrum zijn voorzien van LED-lijn verlichting van Philips. Verder hebben we aan de buitenkant van het gebouw LED-schijnwerpers aangebracht die het terrein rondom het gebouw verlichten.

Deze LED-schijnwerpers zijn zeer energiezuinig en zijn voorzien van een speciale spiegel die een brede uitstraling geeft waardoor er minder LEDschijnwerpers nodig zijn. Het kantoor wordt ook volledig voorzien van LED-verlichting die in de kantoorruimtes geschakeld wordt door aanwezigheidsmelders. De verlichting is een van de voorbeelden hoe wij streven naar een gebouw met intelligente systemen zonder schakelaars. Van elk project leren we weer en proberen het de volgende keer nog beter en slimmer te doen, zowel qua techniek als de in de realisatie,” aldus Van Loon. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Borghese Real Estate

AANNEMER Pleijsier Bouw

W-INSTALLATIES Van Bon Installaties-Technisch Beheer E-INSTALLATIES Van Loon Elektrotechniek VERLICHTING Utilicht

BREAAM EXPERT LBP|SIGHT

VLOERVERWARMING/KOELING Montage Garant

40 | INSTALLATIE & BOUW

ROTTERDAM | Nippon Express

Projectinfo 70.000 M2 VLOERVERWARMING Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de nieuwbouw van het 70.000 m2 grote distributiecentrum voor Nippon Express op de Maasvlakte. Het gebouw wordt verwarmd en gekoeld via een WKO-installatie, dat zijn warmte en koude afgeeft door middel van de vloerverwarming/vloerkoeling. Ook helpt de vloerkoeling in de zomer mee om de bron op te warmen, zodat het in de winter minder energie kost om het gebouw op een comfortabele temratuur te krijgen.

Van Bon Installaties-Technisch Beheer uit Heesch, die de verantwoording heeft over de totale WTB-installatie, heeft er bewust voor gekozen om de complete engineering inclusief de daarbij behorende calculaties, technische berekeningen, montagetekeningen en materiaal voorziening van de vloerverwarming en vloerkoeling onder te brengen bij Montage Garant, ofwel MG totaal concept in vloerverwarming.

Een gespecialiseerd bedrijf dat het gehele proces van ontwerp tot en met de productie en montage van de vloerverwarming in eigen hand heeft. Met een eigen online calculatieprogramma en breed assortiment, kan MG inspelen op de wensen vanuit de markt.

Ontwerp van de installatie Alles valt of staat met een goed ontwerp, zegt Jacco van der Poel van MG totaalconcept in vloerverwarming. “Aan de hand van de tekeningen, transmissieberekening en wensen van de opdrachtgever hebben we met ons eigen calculatieprogramma de vloerverwarming/vloerkoeling voor Nippon ontworpen. Vervolgens hebben we bepaald hoeveel vloeroppervlak we nodig hebben voor de warmte-/koudebehoefte en hoe het leidingsysteem eruit moet komen te zien. Hoe dik moeten bijvoorbeeld de leidingen zijn? En welke buisafstand moeten we aanhouden? Factoren die allemaal een rol spelen bij de engineering van het systeem. Be-

halve de engineering hebben we ook voor Van Bon Installaties-Technisch Beheer een montagetekening gemaakt waarin precies staat getekend hoe de vloerverwarming aangelegd moet worden, hoeveel groepen erin zitten, hoeveel meter deze zijn, hoeveel liter flow er over de groepen gaat en het aantal verdelers.

In deze hal zitten meer dan 1.800 groepen en voor het kantoorgedeelte ongeveer 100 groepen, terwijl het aantal verdelers 75 bedraagt.

Belangrijk voor een goede verdeling van het water over de leidingen is een evenwichtige lengte van de slang per groep. Aan de hand daarvan maken we de literstaten voor de installateur, zodat hij weet hoeveel liter er naar de verdelers toe moet om de installatie in te kunnen regelen en de juiste capaciteit heeft om het pand te kunnen verwarmen of koelen.

Tenslotte is het hele systeem gemonteerd en ingeregeld onder verantwoording van Van Bon installaties-Technisch Beheer met ondersteuning van ons.”

NIPPON EXPRESS KRIJGT BREEAM-CERTIFICAAT VERY GOOD Voor het in aanbouw zijnde distributiecentrum van Nippon Express (70.000 m2) is LBP|SIGHT ingeschakeld als BREEAM-expert voor BREEAM-NL Nieuwbouw, een systeem voor de beoordeling op duurzaamheid van nieuwe gebouwen. Dit in opdracht van de ontwikkelaar Borghese Real Estate en de aannemer Pleijsier Bouw.

Voor Borghese Real Estate vervullen wij de rol van expert coördinator, vertelt Henk Versteeg van LBP|SIGHT, een onafhankelijk advies- en ingenieursbureau met bijna 45 jaar ervaring op het gebied van bouw, ruimte en milieu tijdens de ontwikkel-, realisatie- alsook de beheerfase van projecten. “Onze taak is om vast te stellen hoe je aan de vereisten voor een score van BREEAM Very Good kunt voldoen. Wij zijn in feite de spil in de realisatie van de BREEAM-ambitie. En dat geldt voor alle disciplines: aannemer, W- en W-installateur, bouwkundig ontwikkelaar enz. Daarnaast zijn we tevens de intermediair tussen degene die de bewijslast aanlevert. Dat zijn alle bedrijven die bij de bouw betrokken zijn en de externe BREEAMNL Nieuwbouw Assessor, die als onafhankelijk derde de score beoordeelt.”

Credits Bij BREEAM-NL wordt een gebouw beoordeeld op bouwkundige elementen (tussenvloeren, gevels, dak, ramen), installaties (verlichting, ver-

warming, koeling, ventilatie), afwerking (van onder andere vloeren en binnenwanden) en het bij het gebouw horende terrein (de bouwkavel). De beoordeling vindt plaats in negen categorieën: Management, Gezondheid, Energie,Transport, Water, Materialen, Afval, Landgebruik & Ecologie, en Vervuiling. De categorieën zijn weer onderverdeeld in credits. Het gebouw krijgt per credit punten toegekend. Die worden opgeteld tot één samengestelde gebouwscore.

De Nederlandse creditlijst is toegespitst op de Nederlandse wet- en regelgeving. BREEAM-NL wordt periodiek aangepast waarbij de normen meestal verder worden aangescherpt. “In januari is gestart met de bouw van het distributiecentrum en de oplevering is eind september voorzien,” zegt Versteeg. “Zodra het gebouw wordt opgeleverd, wordt op basis van alle documenten die ten aanzien van het BREEAMcertificaat zijn opgesteld, gecontroleerd of aan alle vereiste credits voor BREEAM Very Good is voldaan, waarna het BREEAM-certificaat kan worden uitgereikt.”

INSTALLATIE & BOUW | 41

ROTTERDAM | Nippon Express

Bouw Ruimte

Projectinfo

Milieu

Oplossingen voor bouw, ruimte en milieu

ENERGIEZUINIGE VERLICHTING Utilicht heeft in opdracht van Van Loon Elektrotechniek het lichtplan gemaakt voor het kantoorgedeelte van het 75.000 m2 grote distributiecentrum. “Een op maat gemaakt lichtadvies is ‘specialistenwerk’ en houdt rekening met veel aspecten,” vertelt Raymond Voet van Utilicht. “Behalve de standaard fundamenten, als de hoeveelheid licht, energieverbruik en lichtbronnen met een uitstekende kleurweergave, houdt een gedegen lichtplan ook rekening met zeer belangrijke uitgangspunten als sfeer, uitstraling en natuurlijke beleving. Bij Nippon Express moest het lichtplan voldoen aan het BREEAM-concept in het kader van een laag energieverbruik, goede lichtopbrengst, minimale warmteontwikkeling en een lange levensduur zodat niet elke twee jaar de lampen vervangen zouden moeten worden. Om aan BREEAM te kunnen voldoen volstaat niet een document waarin staat dat LED-verlichting wordt toegepast. De LED-armaturen die je wilt gebruiken moeten volledig gespecificeerd worden op alle denkbare details.

Vandaar dat we gekozen hebben voor uitsluitend A klasse LED-componenten.

Binnenkort worden alle armaturen geleverd, want eind september wordt het gebouw opgeleverd.”

Akoestiek Bouwfysica Brandveiligheid Duurzaamheid Energie Gebiedsontwikkeling Lawaaibeheersing Milieu Rentmeesterij

Lid ONRI - Organisatie van Advies- en Ingenieursbureaus

Ruimtelijke ordening

Kelvinbaan 40 3439 MT Nieuwegein (030) 231 13 77

Zelfs het eenvoudigste project heeft tegenwoordig grote implicaties, zowel ruimtelijk, juridisch, maatschappelijk, economisch als milieutechnisch.

Geïntegreerde, specialistische kennis is cruciaal. Op ieder vakgebied hebben we de beste mensen in huis – experts die hun vak tot in de haarvaten beheersen.

Out of the box-denken en gezond verstand zorgen voor andersoortige, effectieve maar vooral praktische oplossingen.

Opdrachten worden aanvaard en uitgevoerd volgens de ‘Regeling van de Verhouding tussen opdrachtgever en adviserend ingenieursbureau’ (R.V.O.I.) laatstelijk gedeponeerd

www.lbpsight.nl

ter griffie van de Arrondissementsrechtbank te Den Haag Dossiernummer KvK Utrecht: 30073990

Advertentie_LBPSIGHT_A6_staand.indd 1

Advertentie Installatie en Bouw 197x130mm.indd 1

Trillingen

LBP|SIGHT is een onafhankelijk adviesen ingenieursbureau met veertig jaar ervaring. Passie voor het vak is wat de honderd professionals bindt.

5-4-2012 17:09:39

28-07-14 09:48

UDEN-VEGHEL

Tekst: Lieke van Zuilekom

| Hotel Van der Valk

Foto’s: Techval BV Technische Installaties

Hotel Van der Valk UdenVeghel in recordtijd gebouwd Hotel Van der Valk in Uden-Veghel is in een recordtijd van acht maanden gebouwd. Snelle beslissingen door familie Van der Valk, een goede samenwerking tussen alle bouwpartners en tijdige levering van alle bouwmaterialen en installaties, hebben dit mede mogelijk gemaakt.

Bouwinfo ARCHITECT Rutten & Rooze Architecten

UITVOERING Techval BV Technische Installaties was verantwoordelijk voor de elektrotechnische installaties in het nieuwe hotel. Als vaste installatiepartner van Van der Valk kende de totaalinstallateur al het klappen van de zweep, vertelt Bert Damen, projectleider elektrotechniek bij Techval BV Technische Installaties. “De elektrotechnische installaties in dit hotel verschillen an sich nauwelijks van de installaties in de andere Van der Valk hotels die wij hebben gerealiseerd, al zijn natuurlijk wel de nieuwste technieken toegepast. Alleen op multimediagebied zijn de installaties in dit nieuwe hotel, in vergelijking tot eerdere projecten, vrij basic gebleven. In plaats van de toepassing van touchscreens is in dit hotel gekozen voor drukknoppen.”

De enige touchscreen die in het hotel is geïnstalleerd, betreft het KNX-systeem bij de receptie, waarmee alle installaties geregeld en gemonitord

kunnen worden. “Door het energieverbruik van de installaties nauwkeurig te monitoren, kan snel actie worden ondernomen, mocht teveel energie worden verbruikt,” aldus Damen. “Hierdoor zijn de ambities van het ‘groene’ hotel gewaarborgd.”

Naast de monitoring dragen energiezuinige LEDverlichting en de installatie van zonnecellen bij aan de duurzaamheidsscore van het hotel. “Dit is het eerste Van der Valk hotel dat wij met zonnecellen hebben uitgevoerd.” Daarnaast is Techval BV Technische Installaties verantwoordelijk voor de installatie van onder andere het datasysteem, de MER-ruimtes en een transformator. “Mooi aan dit project is dat al onze kennis en kunde is benut,” aldus Damen. “Van het schrijven van het programma van eisen, het maken van de tekeningen en het meehelpen aan alle benodigde vergunningen tot het ontwerpen, produceren en installeren van alle installaties, alle werkzaamheden zijn door onze eigen specialisten uitgevoerd.” ❚

Pellikaan Bouwbedrijf B.V.

INSTALLATIES Hometec Zuid (W), Techval BV Technische Installaties (E), Digicontrol Benelux BV, ISO-Techniek Boomen BV, Kelpa BV, Wolfs Verlichting

DETACHERING TECHNISCH PERSONEEL T.B.V. E-INSTALLATIES DIT Techniek

OPLEVERDATUM januari 2014

Projectinfo CAPACITEITSPARTNER E-installateur Techval heeft tijdens de werkzaamheden in hotel Van der Valk in Uden-Veghel extra monteurs ingezet om het snelle bouwtempo te kunnen volgen. Het bedrijf heeft hierbij een beroep gedaan op DIT Techniek, detacheerder van technisch uitvoerend personeel. “Enkele jaren geleden hebben wij hiertoe een strategische samenwerking gesloten met Techval,” vertelt René van Beek, directeur van DIT Techniek. “Recentelijk hebben we samen de nieuwbouw van Van der Valk in Hoorn gerealiseerd.

En binnenkort starten we met een vestiging in Tiel.”

Met de bouw van hotel Uden-Veghel heeft de samenwerking met Techval een nieuwe dimensie gekregen, vertelt hij. “We hebben een nieuw concept ontwikkeld, DIT Grote Projecten, waarin wij capaciteitspartner zijn voor de installateur. Dat betekent dat het installatiebedrijf nog slechts met een relatief kleine bezetting op een project aanwezig hoeft te zijn. Wij beschikken namelijk over eigen ploegen monteurs, inclusief leidinggevende monteurs.

Door een real-time urenregistratie op de bouwplaats, krijgen opdrachtgevers 24/7 inzicht in de productiviteit. Tijdens wekelijkse vergaderingen wordt de installateur door de verantwoordelijke accountmanager op de hoogte gebracht van alle vorderingen.”

Tijdens de piekfase waren 22 DIT-monteurs op de bouw werkzaam. “Zij hebben alle voorkomende elektrotechnische werkzaamheden verzorgd, van het leggen van alle leidingwerk tot en met het aansluiten en afmonteren van de toegangscontrole- en brandmeldinstallaties.”

INSTALLATIE & BOUW | 43

SPECIALISTEN IN LICHT Verlichting voor: • Winkels • Kantoren • Zorgcentra • Ziekenhuizen • Parken • Hotels • Villa’s • Praktijkruimtes • Parkeerpleinen • Woningen etc.

Budgetten staan onder druk. Overal. Dus snijdt u waar het kan.

Bijvoorbeeld op het inlenen van vakmensen. U zoekt leveranciers met scherpere tarieven. U krijgt 2 vakmensen voor de prijs van 1.

Maar… Bent u dan echt wel beter uit? Het werk duurt opeens een dag langer dan normaal. Of de faalkosten rijzen de pan uit.

En wat gebeurt er dan met uw inkoopsprijs?

Bel ons, voor uw vakmensen in de bouw, techniek, metaal of industrie? Dan weet u waar u aan toe bent. 088-4949500

Wij maken uw lichtplan.

Wolfs Verlichting BV Euregiopark 8 6467 JE Kerkrade Tel: 045 5410900 I: www.wolfs.nl

WWW.DITPERSONEEL.NL

Pakt het aan!

UDEN-VEGHEL

| Hotel Van der Valk

Projectinfo DE UITSTRALING VAN HALOGEEN LICHT, MET DE VOORDELEN VAN LED Hotel Van der Valk in Uden-Veghel wilde graag een Green Key-duurzaamheidscertificaat behalen. Tijdens de nieuwbouwfase zijn hiervoor allerlei maatregelen genomen, ook op verlichtingsgebied. In het hotel is energiezuinige LED-verlichting met een lange levensduur geadviseerd en geleverd door Wolfs Verlichting te Kerkrade, specialist in professionele LED-verlichting. “Hotel Van der Valk had specifieke eisen met betrekking tot de kleurtemperatuur van de verlichting,” vertelt Marc Roering, mede-eigenaar van Wolfs Verlichting. “Zo moest de verlichting een specifieke lichtkleur hebben, die per ruimte bepaald werd en werden er eisen gesteld aan de maatvoering van de armaturen.”

In het hotel is veel techniek voorzien, wat zorgt voor een veelvoud aan leidingen en kanalen boven het systeemplafond. “Hierdoor was het niet overal mogelijk om, vanwege de diepte, standaard armaturen in te bouwen,” vertelt hij. “Speciaal voor Van der Valk hebben wij extra platte armaturen ontwikkeld, zodat de monteurs niet gehinderd werden door aanwezige leidingen en kabels. In de vergaderzalen werden speciale indirecte LED-lichtlijnen gemonteerd.” Roering is erg tevreden over het resultaat. “We hebben al veel complimenten gekregen over

de kwaliteit van de armaturen en het licht,” vertelt hij. “De verlichting heeft de uitstraling en warmte van halogeen licht, met de voordelen van LED.”

AIRCONDITIONING PER RUIMTE GEREGELD Alle hotelkamers, het restaurant en de vergaderruimtes in Hotel Van der Valk in Uden-Veghel zijn voorzien van airconditioning, die per ruimte geregeld kan worden. ISO-Techniek Boomen BV heeft in samenspraak met installateur Hometec de uitgangspunten voor de luchtbehandeling in het hotel opgezet en uitgewerkt in een ontwerp. “Hierin hebben we onder andere de koeling, WTW en de afzuiging in de keuken meegenomen,” vertelt Ron van den Boomen namens ISO-Techniek Boomen. “We hebben het complete luchtverdeelsysteem inclusief appendages ontworpen, geleverd en gemonteerd. We hebben hierbij gebruikgemaakt van duurzame plaatstalen kanalen, die in de toekomst gerecycled kunnen worden.”

Volgens Van den Boomen waren de korte bouwtijd en de hoge technische eisen van Hotel Van der Valk de grootste uitdaging tijdens het project. “De belangrijkste eis betrof de capaciteit van de installatie.

Want ook op extra warme dagen moet de installatie voldoende koeling kunnen bieden. Hier zijn we goed in geslaagd. Door gebruik te maken van warmteterugwinning kan energiezuinig gekoeld worden.”

INSTALLATIE & BOUW | 45

UDEN-VEGHEL

| Hotel Van der Valk

Tekst: Lieke van Zuilekom

Foto’s: Hometec Zuid

MAXIMAAL COMFORT TEGEN EEN MINIMAAL ENERGIEVERBRUIK Net buiten de kern van Uden, direct aan de A50 en dichtbij het Bernhoven ziekenhuis, is in recordtijd het 95e Van der Valk hotel gerealiseerd. Binnen acht maanden na de start van de bouw, kon het hotel al de eerste gasten ontvangen.

Van der Valk Hotel Uden-Veghel telt drie verdiepingen, met 108 kamers en elf zalen voor vergaderingen, presentaties en conferenties. Het restaurant en de zalen zijn voorin geplaatst, achterin zijn de hotelkamers over twee vleugels verdeeld. Marco Diederen, directeur van Hometec Zuid en verantwoordelijk voor alle werktuigbouwkundige installaties, kijkt terug op een mooi project. “Wij zijn al in de bestekfase bij het project betrokken,” vertelt hij. “Hierdoor hebben we goed mee kunnen denken over de beste energetische oplossingen binnen het gestelde budget. Dit heeft onder andere geresulteerd in de installatie van warmtepompen, die voorzien zijn van ‘super heaters’. De restwarmte wordt gebruikt om het warmwater alvast voor te verwarmen. De naverwarming geschiedt middels direct gestookte toestel-

len, die vallen onder de EIA subsidie. Dat levert een enorme energiebesparing op voor het hotel.”

AFSTELLING Naast de verwarming en koeling heeft Hometec Zuid ook de sanitaire installaties en alle regeltechniek in Van der Valk Hotel Uden-Veghel verzorgd. “Het gebouw is voorzien van een gebouwbeheersysteem.

Dit systeem verzorgt niet alleen de regeling van alle installaties, ook de prestaties van de installaties worden ook nauwkeurig gemeten,” aldus Diederen. “Wij kunnen de installaties van afstand monitoren en eventueel het meet- en regelsysteem bijsturen, voor een optimaal resultaat. Het is de kunst om de installaties zodanig af te stellen, dat een maximaal comfort wordt ervaren, tegen een minimaal energiever-

bruik.” Iedere hotelkamer is voorzien van een digitale thermostaat, die van afstand bestuurd kan worden.

“Zodra hotelgasten hun kamer verlaten, worden bijvoorbeeld de temperaturen tot het basisniveau verlaagd. Zo wordt nergens onnodig energie verbruikt.”

UITDAGINGEN De grootste uitdagingen binnen dit project zaten volgens Diederen niet alleen in het hoge bouwtempo, ook het inpassen van de installaties was een hele klus. “Natuurlijk wilde Van der Valk zoveel mogelijk kuub overhouden voor de gasten, de technische ruimtes waren hierdoor beperkt. En ook de ruimte boven de verlaagde plafonds was gering. Maar dankzij een goede engineering aan de voorkant hebben we alle installaties goed weten in te passen.” ❚

46 | INSTALLATIE & BOUW

UDEN-VEGHEL

Tekst: Lieke van Zuilekom

| Hotel Van der Valk

Foto’s: Digicontrol Benelux BV

FLEXIBEL BINNENKLIMAAT VOOR VAN DER VALK Een maximaal comfort, tegen een minimaal energieverbruik. Dat was het uitgangspunt bij de realisatie van Hotel Van der Valk in Uden-Veghel. In het hotel is een keur aan energiezuinige installaties voorzien, onder andere ten behoeve van het binnenklimaat. Digicontrol Benelux BV bestuurt, bewaakt en beheert de klimaatinstallaties van het nieuwe hotel. uur ’s ochtends, zorgt een veegimpuls ervoor dat de temperaturen in alle vrije kamers naar de basistemperatuur worden gebracht. Zo gaat er geen onnodige energie verloren.

Het binnenklimaat in Hotel Van der Valk Uden-Veghel kan per hotelkamer, zaal of ontmoetingsruimte worden geregeld. Hiertoe zijn in elke hotelkamer en elke zaal Digicontrol R4D.RC05/06 bedieningsunits gemonteerd, waarmee gebruikers eenvoudig de temperatuur en ventilatiegraad kunnen verhogen of juist verlagen. Ook kunnen mensen kiezen voor een automatisch geregeld binnenklimaat.

“Voor de hoofdinstallatie, dus voor de regeling en bediening van de luchtbehandelingskasten, warmteopwekking en het tapwatersysteem wordt hiertoe gebruikgemaakt van ons vrij te programmeren webbased Digicontrol ems4 gebouwautomatiseringssysteem,” vertelt Jeroen de Vos, projectleider bij Digicontrol Benelux BV. “De individuele naregelingen worden verzorgd door ons Digicontrol ems2 systeem.”

FLEXIBEL INDEELBAAR Met name de koppeling van de installaties en de bedieningsunits in de zalen vormden een uitdaging, vertelt De Vos. “De zalen van het hotel zijn flexibel in te delen. Door schuifwanden te plaatsen of weg te schuiven, kunnen naar wens zalen worden uitgebreid of juist verkleind. De regelapparatuur is hier slim op afgesteld. Zodra een wand wordt weggeschoven, kan met de bedienunit het klimaat in de nieuw ontstane ruimte worden geregeld. Hiermee voorkom je temperatuurverschil in de ruimte.”

Ook in de hotelkamers kunnen gasten zelf hun kamerklimaat instellen. “Bij verwarming onder

de vijf graden, wordt gebruikgemaakt van de cvinstallatie,” vertelt De Vos. “De warmtepomp is dan niet toereikend. Bij verwarming tussen de 5 en 15 graden is de warmtepomp echter wel energetisch de beste oplossing. Tussen de 15 en 23 graden kan met de cv-installatie een ruimte worden verwarmd, met de warmtepomp kan de ruimte worden gekoeld. Boven de 23 graden kan alleen gekoeld worden.” Ten tijde van de uitchecktijd, rond tien

Alle bedieningsunits betreffen zwarte, glazen displays met touchknoppen en automatisch dimmende display-backlight. De units zijn voorzien van een benaderingssensor, zodat wanneer een bediener in de buurt komt, het back-light oplicht. “Dankzij de duidelijke symbolen zijn de panelen eenvoudig te bedienen, door jong en oud,” besluit De Vos. ❚

Projectinfo DUURZAME VERLICHTING Hotel Van der Valk in Uden-Veghel is volledig uitgerust met LED-verlichting. Zowel binnen als buiten het hotel zijn LED-armaturen voorzien. Kelpa BV uit Werkendam heeft, in onderaanneming van huisinstallateur Techval, een groot deel van de verlichting geleverd. “In het hotel zijn hoofdzakelijk warmwitte 2700K LED-spots voorzien, die extra sfeer aan de ruimtes geven,” vertelt Dhr. Kemper, directeur bij Kelpa. “Buiten is daarentegen gekozen voor koelwitte 4000K LED-stralers.” In totaal zijn op en rond het parkeerterrein 47 stralers gemonteerd, op hoge lichtmasten. “We hebben bewust voor 4000K-stralers gekozen, vanwege de hogere lichtopbrengst van deze lampen,” aldus Dhr. Kemper. “De stralers zijn namelijk op grote hoogte gemonteerd. Enkele jaren geleden was het bijna niet mogelijk om dergelijke verlichting in LED uit te voeren. Maar met onze nieuwe straler was dit geen enkel probleem.”

Kemper vertelt dat Hotel Van der Valk duurzame, energiezuinige verlichting wenste. “Dan kom je al gauw bij LED uit. Door binnen warmwitte verlichting toe te passen, is het ons gelukt om de gewenste sfeer van Hotel Van der Valk in Uden-Veghel neer te zetten. We hebben de wensen en eisen van het hotel weten te vertalen naar een energiezuinig, duurzaam lichtplan. Hiermee dragen we bij aan de Green Key-ambities van het hotel.”

INSTALLATIE & BOUW | 47

Kort nieuws Auerhaan completeert programma schoolventilatie Voor de ventilatie van klaslokalen heeft Auerhaan zijn programma uitgebreid met een nieuwe binnenunit, de ‘HR Class’. De unit wordt tegen de muur onder het plafond gemonteerd.

Het betreft een individueel systeem per klaslokaal, waardoor het toepasbaar is in nieuwbouwprojecten alsook in bestaande scholen (renovatieprojecten).

Via een hoog rendement warmtewisselaar wordt tot 92% van de warmte teruggewonnen, waardoor een laag energieverbruik is gegarandeerd. Naverwarming wordt standaard in de unit geleverd. De unit is voorzien van de slimme TAC4 plug & play-regeling, waardoor alleen geventileerd wordt indien nodig is. Zomernachtkoeling wordt gegarandeerd via een 100% bypass, waardoor de kinderen ’s morgens in een frisse klas kunnen starten. De units kunnen aangesloten worden op een extern gebouwbeheersysteem via Modbus, KNX of andere protocollen.

Meer informatie: www.auerhaan-klimaattechniek.nl

Nieuwe fluisterstille wandmodellen met WiFi-bediening Samsung blijft innoveren op klimaatbeheersingsgebied. Na de introductie van de Global Duct is het nu de beurt aan de nieuwe, uiterst energie-efficiënte wandmodellen A3050-AR5000 en de A3050-AR7000. Deze modellen zijn verkrijgbaar in single en multisplit. De nieuwe units kenmerken zich door hun unieke ontwerp en bediening via WiFi. Door het driehoekige ontwerp werd het mogelijk de ventilatorrol in diameter te vergroten. Met lage toerentallen is het dan eenvoudig om veel energie de lucht in te krijgen. Dit resulteert in een vrijwel horizontale worp van wel 12 meter waarbij het geluidsniveau zeer laag blijft. De standaard WiFi zorgt ervoor dat de unit zowel lokaal als op afstand (bijvoorbeeld vanuit de auto naar huis) te bedienen is. Het AR7000-model is standaard voorzien van een MPI Micro Plasma Ioniser, die zorgt voor extra frisse en schone lucht. Daarnaast is het filter van het binnendeel zeer eenvoudig afneembaar om te reinigen. Uiteraard hebben alle modellen een uiterst stille buitenunit en zijn de meeste modellen voorzien van een Samsung twin rol BLDC smart inverter compressor.

Meer informatie: www.samsung-klimaat.nl

Regelbaar daglicht Veel daglicht is prettig, maar soms heeft een duistere ruimte voor even de voorkeur. Het Solatube® daglichtsysteem maakt het mogelijk om in iedere ruimte te genieten van natuurlijk daglicht. Echter heeft elke ruimte een andere functie, ieder met een eigen voorkeur voor het gewenste lichtniveau. Het regelen van de hoeveelheid lichtinval is daarom een welkome aanvulling op de Solatube. Een presentatieruimte voorzien van diffuus daglicht door Sola-

48 | INSTALLATIE & BOUW

tubes bevordert bijvoorbeeld het concentratievermogen van de aanwezigen.

Om het presentatiescherm helder te kunnen zien, is zo nu en dan het bijstellen van de lichtintensiteit gewenst. “Tijdens presentaties laat ik geregeld het daglicht dimmen met de elektrische daglichtdimmer. Geheel vloeiend kan de hoeveelheid buitenlicht naar wens geregeld worden, simpel met een druk op de knop,” aldus A. van Zadelhoff, commercieel directeur van Daas Baksteen.

De daglichtprofessionals van het bedrijf Techcomlight houden zich continue bezig met (dag)lichtvraagstukken. Daarbij denkt het bedrijf verder dan alleen daglichttoetreding, namelijk in het gewenste hoeveelheid binnenvallend (dag)licht. Het dimmen van licht behoort hier ook bij.

Meer informatie: www.techcomlight.nl

Realisatie nieuwe OV-terminal Breda In 2020 zullen dagelijks zo’n 57.000 reizigers gebruikmaken van station Breda - twee keer zoveel als nu. De komende jaren wordt het station toegerust op de groeiende reizigersstroom. ULC Installatietechniek is verantwoordelijk voor zowel de werktuigbouwkundige als de elektrotechnische installaties. Zij kozen voor het gebruik van onder andere Wavin PE, QuickStream en Tigris. “In de loop der jaren hebben we veel projecten samen opgepakt,” vertelt Arjen van der Ziel, adviseur Bouw en Installatie bij Wavin. “Ook nu leveren wij een diversiteit aan producten en systemen. PE-leidingen voor de binnenriolering, Wavin Tigris voor de heet- en koudwaterleidingen en Wavin QuickStream voor de hemelwaterafvoer. Gezien de omvang van het project gaat het om behoorlijke hoeveelheden. Deze leveren wij gefaseerd aan.”

Voor ons maakt een leverancier echt verschil door service en maatwerk te leveren, vult Martijn Vermeij, projectleider ULC Installatietechniek aan. Het installeren van de Wavin materialen in de OV-terminal verloopt volgens hem als een trein. “We zijn bekend met de systemen, werken er al jarenlang mee.

Maar bij het ontwerpen en berekenen van Wavin QuickStream bouwen we op de expertise van Wavin. Ook dit keer zijn ze ons goed van dienst geweest, zowel in het voorstadium als nu tijdens de uitvoering. We krijgen goed en snel advies en Wavin denkt mee over besparende maatregelen.”

Meer informatie: www.wavin.nl.

Kostenbesparingen met draadloze toegangscontrole ASSA ABLOY Nederland presenteert een nieuwe whitepaper over de belangrijkste kostenbesparingen bij draadloze batterijgevoede toegangscontrole.

ASSA ABLOY heeft het onderzoek aan de hand van een groot studentencomplex samengesteld, om de voordelen van draadloze sloten versus mechanische sloten te laten zien en de daarbij behorende kostenbesparingen.

Marc Lamboo, Sales Manager van ASSA ABLOY Nederland, zegt: “ASSA ABLOY streeft ernaar om energiezuinige deuroplossingen te bieden die milieuvriendelijk zijn gedurende het gehele productieproces en de levenscyclus van het product. Tegelijkertijd blijven we ons inzetten voor de introductie van innovatieve platformen, zoals Aperio, met als voornaamste reden het creëren van kosteneffectieve oplossingen die eenvoudig geïnstalleerd, geprogrammeerd en gecontroleerd kunnen worden. Dit alles zonder concessies op kwaliteit of stijl.” Ga voor meer informatie of om de whitepaper te downloaden naar www.assaabloy.nl/whitepaper

Kort nieuws Cosento versterkt KNX-netwerk met vier KNX-fabrikanten

guratie wordt installatieklaar opgeleverd. Bij deze oplossing hoeft de installateur de cascade alleen nog waterzijdig en gaszijdig aan te sluiten. Door een samenspel van advies op maat, op elkaar afgestemde toestellen en een goede begeleiding tijdens de realisatie neemt Remeha de installateur werk uit handen en garandeert zij de eindgebruiker een optimale combinatie en een energiezuinig eindresultaat.

Meer informatie: www.remeha.nl

VELUX Nederland past organisatiestructuur aan

Met het lidmaatschap van distributeur Cosento wordt het KNX-netwerk in Nederland verder verstevigd. De vier KNX-fabrikanten die Cosento in ons land vertegenwoordigt -Divus, trivum, Bilton en MDT- maken het marktaandeel van KNX Nederland in het segment woning- en gebouwautomatisering opnieuw een stuk groter. De dertien leden van KNX Nederland leveren tezamen 16 A-merken op de Nederlandse markt. Door de toetreding van Cosento en daarmee de vier KNX-fabrikanten die zij vertegenwoordigt, hebben de circa 300 KNX Professionals in Nederland er weer een belangrijke sparringpartner bij.

Binnen het KNX-netwerk vindt permanente kennisuitwisseling plaats tussen fabrikanten en installateurs en system integrators die bij dit netwerk zijn aangesloten. Naast de fabrikanten van KNX-componenten, vervullen ook leveranciers van systemen die met KNX kunnen samenwerken, de KNX Technology Partners, en de groothandelaren, de KNX GroothandelsPartners, een belangrijke rol in het KNX-netwerk.

Meer informatie is te vinden op www.knx-professionals.nl

Systeemoplossingen bieden installateur snelheid en gemak Remeha maakt het de markt steeds eenvoudiger door complete systeemoplossingen aan te bieden; totaalconcepten zoals een compleet voorgemonteerde Remeha Gas HP cascade-opstelling met een Remeha Quinta Pro (cascadesysteem). De Remeha Gas HP is een gasabsorptiewarmtepomp, die een deel van zijn geleverde energie uit de buitenlucht haalt. Het toestel behoudt zijn hoge rendement ook bij relatief hoge watertemperaturen, waardoor deze goed toepasbaar is in bestaande bouw, maar ook in nieuwbouwsituaties.

Hierbij zijn energiebesparingen tot wel 25% haalbaar naast een forse reductie in CO2-uitstoot. In cascade-opstelling zijn de gasabsorptiewarmtepompen op een speciale opbouwkit -de zogenaamde skid- gemonteerd. De systemen zijn uit te bouwen tot een totaal vermogen van 175 kW. De gewenste confi-

Vanaf 1 juli 2014 is de organisatiestructuur van VELUX Nederland aangepast.

Met een plattere organisatiestructuur en een vijfkoppige directie kan het bedrijf nog sneller inspringen op veranderingen in de markt en daarmee haar positie als marktleider verder versterken. ”De toegenomen commerciële uitdagingen door de wereldwijde economische crisis, de druk op de Nederlandse markt en een daling van de afzet de laatste jaren, maakten het noodzakelijk om onze organisatiestructuur grondig te analyseren. Hieruit hebben wij geconcludeerd dat een transparante en zo plat mogelijke organisatie noodzakelijk is om onze concurrentiepositie en reactiesnelheid in de markt nog verder te verbeteren. Om dit te bewerkstelligen is besloten om een managementlaag uit de organisatie te verwijderen, te weten de rol van de commercieel directeur. Michel Kalis, onze voormalige commercieel directeur, heeft derhalve besloten een nieuwe uitdaging buiten VELUX Nederland te zoeken,” aldus Michel Sombroek, algemeen directeur VELUX. Meer informatie: www.velux.nl

Michel Sombroek, algemeen directeu

Innovatieve klimaatunit in een onderwijsgebouw De Parnassiaschool in Santpoort heeft dé primeur voor het verversen, opwarmen en koelen van lucht met een innovatieve klimaatunit in een onderwijsgebouw. De hoge bezettingsgraad van onderwijslokalen leidt tot een hoge interne warmtelast. Door ontoereikende ventilatie is er ook een te hoge concentratie kooldioxide (CO2). Producent Air@Work levert in samenwerking met Van der Wal Installatietechniek hiervoor een unieke totaaloplossing. Met de toepassing van StatiqCooling Technology kan met één HR-luchtbehandelingssysteem de lucht ververst, opgewarmd én gekoeld worden. Al eerder werd deze oplossing met veel succes toegepast voor de koeling van datacenters en voor de ventilatie en koeling van utiliteitsgebouwen. Dit project wordt uitgevoerd in het kader van het IPC project ‘Natuurlijk Koelen, Ontwikkeling van kleine HFK-vrije koelinstallaties’ en zal gedurende de projectduur uitgebreid worden gevolgd en geëvalueerd.

Meer informatie: www.airatwork.com

INSTALLATIE & BOUW | 49

NIJMEGEN | Rabobank

Rabobank Rijk van Nijmegen duurzaam vernieuwd Het pand van Rabobank Rijk van Nijmegen, gelegen aan het Keizer Karelplein in Nijmegen, is grondig vernieuwd. Electrotechnisch Installatiebedrijf Megens BV uit Milsbeek heeft in deze de elektrotechnische installatie voor haar rekening genomen. Het op Lean gerichte bedrijf is gespecialiseerd in het aanbrengen van totaaloplossingen op het gebied van installatie, veiligheid, duurzaamheid, comfort en service & onderhoud.

De werkzaamheden van Megens bestonden onder meer uit het vernieuwen van de elektrotechnische installatie, het aanbrengen van (LED-)verlichting, alsmede het aanbrengen van de benodigde voorzieningen ten behoeve van de brandmeld-, beveiligings- en data-installatie. Hierbij is, mede uit het oogpunt van duurzaamheid, optimaal gebruik gemaakt van hergebruik van bestaande installaties.

Bas Janssen, projectleider bij Megens, heeft dit project geleid en succesvol afgerond. Hoewel de brandmeld-, beveiligings- en data-installatie mede tot de expertise van Megens behoort, heeft de directie van de Rabobank deze ondergebracht in zogeheten directieleveringen. Bas: “Aan de ene kant jammer voor ons, want die werkzaamheden behoren ook tot ons specialisme. Desalniettemin zijn we natuurlijk apetrots dat we deze klus hebben mogen klaren. Bijna een thuiswedstrijd voor ons.”

TOONAANGEVENDE INSTALLATIE De elektrische installatie is grotendeels vervangen door een nieuw geavanceerde en toonaangevende installatie. In het kader van duurzaamheid zijn veel materialen hergebruikt en heeft Megens LED-verlichting en TL5-armaturen geïnstalleerd, die beduidend minder energie verbruiken. Alle tekeningen zijn uitgevoerd met de toepassing van BIM (Building Information Modeling). Deze moderne techniek van 3D-tekenen laat alle installaties zien in optima forma.

BIM draagt er toe bij dat vele vraagstukken en onvoorziene problemen in de engineerings-/ werkvoorbereidingsfase ondervangen en kortgesloten kunnen worden met de opdrachtgever, teneinde in de uitvoeringsfase geen stagnatie te vormen. Achteraf repareren in het werk is tijdrovend, vervelend voor de opdrachtgever en niet bevorderend voor de voortgang die vandaag de dag cruciaal is om een project rendabel af te kunnen ronden. Bas: “De kracht van het ‘bimmen’ zit hem dus in een goede voorbereiding ter voorkoming van verrassingen achteraf. Daarom

50 | INSTALLATIE & BOUW

NIJMEGEN | Rabobank

Bouwinfo OPDRACHT Rabobank Rijk van Nijmegen

ONTWERP Croonen Architecten, Nijmegen

mogen we met recht trots zijn op het met succes afgeronde duurzaam vernieuwde project Rabobank Rijk van Nijmegen.�

De kernactiviteiten van Megens omvatten het aanleggen van complete elektrische installaties,

beveiligingsinstallaties, cameradetectie (CCTV), zonnepanelen, laadstations ten behoeve van wagenparken en domotica voor zowel de zakelijke als de particuliere markt. Alle activiteiten worden onderhouden door onze afdeling S&O die 24/7 bereikbaar is. â?š

W W W. B RCO N T RO L S .CO M

Kwaliteitshardware voor Utiliteitsinstallaties

ADVIES INSTALLATIES Bongers/Jansen, Gaanderen

PRESTATIEBORGING INSTALLATIES BRControls, 's-Hertogenbosch

UITVOERING BOUWKUNDIG Van der Heijden bouw en ontwikkeling, Schaijk

Adviesbureau voor installatieen besturingstechniek Bongers/Jansen adviseert op het gebied van: Klimaatinstallaties Sanitaire Installaties Elektrotechnische Installaties Verlichtingsinstallaties Beveiligingsinstallaties Data- en telefooninstallaties

Domotica Installaties Veiligheidskeuringen Energiemanagement Bouwfysica Comfortbeheer

MVCOMFORT EXPERTS IN DATACONTROL

W W W. M VCO M FO RT. N L

Prestatieborging voor duurzame werking

Hoofdstraat 61 7011 AC Gaanderen Tel: 0315 - 32 58 47 www.bongers-jansen.nl INSTALLATIE & BOUW | 51

NIJMEGEN | Rabobank

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Foto’s: Bongers/Jansen

Gerenoveerde Rabobank 20% energiezuiniger Rabobank heeft maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel staan. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in het gerenoveerde bankgebouw aan het Keizer Karelplein in Nijmegen. Dit kantoorpand zit boordevol duurzame installaties die een hoog comfort bieden. Adviesbureau Bongers/Jansen ontwierp de werktuigbouwkundige- en elektrotechnische installaties inclusief de meet-en regeltechniek. BRControls zorgde voor de hardware en de software die de prestaties borgt.

Monavisa is essentieel hierbij. Bij afwijking van Kritieke Proces Indicatoren wordt de gebruiker gewaarschuwd en volgt, wanneer nodig, corrigerende actie. Het gerenoveerde kantoor is mede hierdoor tot 20% energiezuiniger dan het oude.

Adviesbureau Bongers/Jansen is meer dan 35 jaar huisadviseur voor lokale Rabobanken. De installatieadviseur, die ook de brandpreventie verzorgt voor de financiële instelling, is al lang betrokken bij het gebouw van Rabobank Rijk van Nijmegen.

Deze zeven bouwlagen hoge bank werd in 1996 gebouwd. Bongers/Jansen adviseerde destijds voor de oorspronkelijke installaties. Peter van Maaren, bedrijfsleider bij Bongers/Jansen zegt: “Vooraf aan de verbouwing van het Nijmeegse bankkantoor, onderzochten we de mogelijkheden om de wensen van de bank in te passen in de bestaande aanwezige installaties.

Om aan de wensen te voldoen ontwierpen we vrijwel nieuwe werktuigbouwkundige- en elektrotechnische installaties en de meet- en regeltechnische voorzieningen. Om een strakke planning te realiseren en faalkosten te beperken, was besloten om in de ontwerpfase met BIM in 3D te ontwerpen. Het BIM-model wordt straks gebruikt voor revisie en onderhoud van het kantoorpand.”

40% MINDER KABELS Het bankgebouw, dat uitgebreid is met een werkcafé met restaurant / koffiecorner, is heringericht volgens Het Nieuwe Werken. Ook speelde maatschappelijk verantwoord ondernemen een belangrijke rol bij de invulling van het pand. Van Maaren zegt: “In het kantoor zitten meer dan honderd naregelingen, waardoor het gebouw in de toekomst kan worden aangepast aan veranderende wensen van gebruikers.

De naregelingen sturen ventilatie, de verwarming en koeling, de LED-verlichting en de zonwering. Door de nieuwste generatie naregelingen

52 | INSTALLATIE & BOUW

NIJMEGEN | Rabobank

op een slimme manier te gebruiken zijn er maar vijf in plaats van zeventig trafo's nodig en 40% minder kabels. De aansturing van de installaties maakt gebruik van aanwezigheidssensoren en is individueel bij te stellen. Vooral het verkrijgen van de juiste voorzieningen voor koeling en ventilatie was ingrijpend. Het kantoor kreeg plafondinductie-units met lage temperatuurverwarming en hoge temperatuur koeling.”

ENERGIEZUINIGER EN COMFORTABELER BRControls leverde voor Rabobank Rijk van Nijmegen de drie pijlers voor de realisatie van een installatie met prestatieborging. Marcel Tourney zegt: “De eerste pijler is hardware met hoge performance en een continuïteit garantie van 25 jaar. Software is de tweede pijler. Deze programmatuur stuurt de hardware aan en bepaalt de functionaliteit.

Bij de derde pijler wordt gecontroleerd of de installatie met de geschreven software optimaal functioneert. Het programma Monavisa borgt daartoe de prestaties voor comfort, energiehuis-

houding en bewaking van legionella. Bongers/ Jansen koos bewust voor Monavisa, dat al bij diverse bouwkundige projecten in Nederland is toegepast.”

regeltechniek en prestatieborging na de oplevering tot 20% energiezuiniger. Bovendien is het comfort verbeterd, wat de productiviteit van de bankmedewerkers ten goede komt.” ❚

De distributeur van Monavisa, MVComfort (onderdeel van BRControls), beheert vanuit een vestiging in Noord Holland de prestaties van elk gerealiseerd project. “De gewenste prestatie, ook van het bankgebouw, zijn vertaald naar Kritieke Proces Indicatoren (KPI's),” zegt Tourney. “Ieder uur wordt gecontroleerd of de installaties volgens gewenste functionaliteit presteren.

Adviesbureau Bongers/Jansen levert Comfortbeheer bij Rabobank Rijk van Nijmegen en gebruikt Monavisa voor het optimaliseren van de installaties en het bewaken van het comfort. Bij een geconstateerde afwijking wordt dit vanuit Monavisa gerapporteerd en doorgegeven aan de comfortbeheer afdeling van Bongers/Jansen. Op basis hiervan kan Bongers/Jansen de setpoints aanpassen om het gewenste comfort en energieverbruik te garanderen. Het gerenoveerde kantoor is door de installaties, meet- en

INSTALLATIE & BOUW | 53

ZIERIKZEE | Nieuw distributiecentrum Omoda

ZWEVENDE

SCHOENENDOOS Tekst: Roel van Gils

Omoda heeft begin dit jaar in Zierikzee een nieuw distributiecentrum en hoofdkantoor in gebruik genomen. De twee gebouwen staan los van elkaar en vormen heel toepasselijk een zwevende schoenendoos. Als huisinstallateur van Omoda heeft Saman Groep de werktuigbouwkundige- en elektrische installaties verzorgd, als partner van de hoofdaannemer.

Door een nauwe samenwerking sta je als bedrijf heel dicht bij de opdrachtgever, vertelt Daniël Lodders van Saman Groep. “Dat vraagt om veel creativiteit en flexibiliteit gedurende het bouwproces. Er wil namelijk nog wel eens wat wijzigen tijdens de uitvoering. En dat was ook bij Omoda het geval. Wij hebben daarop geanticipeerd door oplossingen aan te dragen zonder extreme kostenoverschrijdingen te maken.

Dat blijft een uitdaging, maar maakt het werk wel interessant. Vrijwel alle installaties zijn bovendien in het zicht geplaatst en verschuilen zich niet achter systeemplafonds. Ook dat vraagt een speciale aanpak.”

8.000 M2 Het klimaat in het kantoorgebouw wordt per ruimte beheerd via een gebouwbeheersysteem, zegt Daniël Lodders. “We hebben een luchtbehandelingskast geplaatst met warmteterugwinning en een verwarmingsbatterij.

Het verwarmingssysteem is op basis van een VRV-installatie met heat recovery. Het warmtepompvermogen bedraagt 150 kW. Last van koude voeten

54 | INSTALLATIE & BOUW

ZIERIKZEE | Nieuw distributiecentrum Omoda

Projectinfo zullen de medewerkers van Omoda niet krijgen, want er wordt tevens gebruik gemaakt van vloerverwarming in de kantoren,” lacht Daniël Lodders.

In het 8.000 m2 grote distributiecentrum wordt conventioneel gas gestookt in combinatie met vloerverwarming en stuwventilatoren aan de plafonds.

De verwarmingscapaciteit bedraagt 450 kW.”

Voor de E-installatie heeft Saman Groep voorzien in een gebouwbeheersysteem op basis van KNX. “Alle installaties zijn aan elkaar gekoppeld,” zegt Daniël Lodders. “Koelen, verwarmen, de ramen openen of sluiten, de verlichting in- of uitschakelen, het is allemaal gekoppeld aan het gebouwbeheersysteem. De verlichting werkt overigens voor een belangrijk deel op aanwezigheidsdetectie. In totaal hebben we zo'n 80 kilometer aan elektrabekabeling en 50 kilometer aan databekabeling cat.6 verwerkt in het project.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP INSTALLATIES BOUWPERIODE

Verton Beheer Erik van den Bos Architecten Saman Groep (E en W), Ivex februari 2013 - februari 2014

TWEE TYPEN VLOERVERWARMING Het nieuwe onderkomen van Omoda in Zierikzee wordt verwarmd met twee typen vloerverwarmingssystemen van Ivex. “We hebben onderscheid gemaakt tussen het kantoor en de hal,” zegt Hans Heijmans van Ivex. “In de voorbereidingsfase hebben we op een zeer prettige en constructieve manier uitstekend samengewerkt met onze vaste opdrachtgever Saman Groep. In deze fase zijn door ons de tekeningen en berekeningen gemaakt, rekening houdend met de flinke hoogte van de hal en de overkraging van een deel van het kantoor. Op basis van prijs en kwaliteit is ons het werk gegund.” In de hal heeft Ivex grote groepen vloerverwarming aangebracht in lussen van zo'n 120 a 130 meter op draadstaalmatten met grote messing verdelers die in op maat gemaakte omkastingen van Ivex zijn geplaatst. “In het kantoordeel hebben we gekozen voor vlechten op draadstaalmatten in combinatie met een anhydriet dekvloer en voor een gedeelte het droogbouw systeem,” zegt Hans Heijmans. “De keuze hierop is onder meer gevallen vanwege de overkraging van een deel van het kantoor. Droogbouw wil zeggen dat er bij de aanleg geen natte producten, zoals zand-cement, beton of anhydriet gebruikt worden. De EPS-elementen met metalen schalen erover, die voor de warmtegeleiding zorgen, worden droog gelegd. Het systeem heeft een snelle responstijd en dat werkt comfort verhogend. Bovendien maakt droogbouw nog lagere systeemtemperaturen mogelijk.”

KWALITEIT GEGARANDEERD De wensen van onze klanten staan bij ons in alles voorop. We werken volgens een duidelijke kwaliteitsprocedure, waarbij onze ervaren monteurs per project zorgvuldig worden geïnstrueerd. Ze houden zich strak aan de verlegtekening, tenzij de klant wijzigingen aangeeft. Alle groepen worden afgeperst opgeleverd, waarvan de opdrachtgever een helder kwaliteitsformulier ontvangt. We doen er alles, maar dan ook echt alles aan, om kwaliteit te leveren voor onze klanten waarbij een afspraak ook echt bindend is.

We realiseren vloerverwarming in opdracht van andere bedrijven. Dat doen we graag en dat doen we goed.

Onze klanten leveren vloerverwarming aan bedrijven en particulieren. Wij verzorgen voor hen een perfecte uitvoering. We hebben uitgebreide ervaring in alle soorten projecten, van woningen tot grootschalige bedrijfsobjecten. We werken zowel in Nederland als in de Benelux met professionele, hoog gemotiveerde eigen montageploegen.

Plaza 24e • 4782 SK Moerdijk T 085 - 877 1825 • E info@ivex.nu

•

I www.ivex.nu

INSTALLATIE & BOUW | 55

STADSKANAAL | ROC Noorderpoort

Tekst: Lieke van Zuilekom

Foto’s: BAM Techniek

ROC Noorderpoort Stadskanaal gaat voor BREEAM-oplevercertificaat De nieuwbouw van ROC Noorderpoort in Stadskanaal is gereed. Het multifunctionele gebouw van circa 8.000 m2 biedt vanaf het nieuwe schooljaar plaats aan 1.300 leerlingen in de sectoren Techniek, Gezondheidszorg en Zakelijke dienstverlening. Daarnaast krijgen ook sportverenigingen en het bedrijfsleven een plek in het gebouw. Na het BREEAM-NL ontwerpcertificaat ‘Very Good’ vertrouwt het ROC erop binnenkort ook het BREEAM-NL oplevercertificaat te mogen ontvangen.

Flexibel en duurzaam, dat zijn de sleutelbegrippen van ROC Noorderpoort.

De installaties in het gebouw dragen hier voor een belangrijk deel aan bij, aldus Robert Drenth, projectleider bij BAM Techniek, verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties in het gebouw. “Naast de W- en E-installaties hebben wij ook alle inrichtingen en de aansluitingen voor machines, perslucht en technische gassen verzorgd.”

Om aan de BREEAM-eisen te voldoen, heeft het ROC gekozen voor energiebesparende en waterbesparende maatregelen, tussenbemetering en duurzame verlichting, vertelt hij. “Er is een warmtepompinstallatie geïnstalleerd met een warmtekoudeopslag (WKO). De koudebron is voorzien van een sprinklerpomp. Het gebouw is uitgerust met een sprinklerinstallatie, die gebruik kan maken van de waterbuffer in de grond. Hierdoor hoefde geen losse sprinklerbron te worden voorzien.” Op het dak is een aantal luchtbehandelingskasten geplaatst, die ook gekoppeld zijn aan het WKO-systeem.

Deze kasten worden middels CO2-sturing geregeld. Tevens is in het pand LED-verlichting toegepast.

ZICHTINSTALLATIES ROC Noorderpoort is een transparant gebouw geworden, met veel glas. Ongeveer de helft van de installaties betreft zichtinstallaties. Dat bracht de nodige uitdagingen met zich mee, aldus Drenth. “Een andere uitdaging betroffen de vele functies in het gebouw. Niet alleen de installaties zelf, maar ook het ge-

56 | INSTALLATIE & BOUW

bouwbeheersysteem en de toegangscontrole moesten hierop worden aangepast. De installaties zijn gekoppeld aan aanwezigheidsmelders. Is er niemand aanwezig, dan staat het grootste deel van de installaties uitgeschakeld. Dit draagt bij aan de energiezuinigheid van het gebouw.”

STADSKANAAL | ROC Noorderpoort

BAM Techniek heeft het ROC-project in Stadskanaal gegund gekregen na een aanbesteding. “Het definitieve ontwerp is, in nauw overleg met de opdrachtgever en de installatieadviseur, door ons uitgewerkt. Hiervoor hebben wij gebruikgemaakt BIM Revit-tekensoftware.”

BAM Techniek heeft, naast ROC Noorderpoort in Stadskanaal, recentelijk ook de vestiging in Delftzijl opgeleverd. Direct na de bouwvak is BAM Techniek gestart met de renovatie van ROC Noorderpoort (locatie Muntinglaan) in Groningen. Deze school wordt medio 2015 opgeleverd. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ARCHITECT CONSTRUCTEUR UITVOERING

INSTALLATIES

ROC Noorderpoort Mecanoo architecten – Delft Ingenieursbureau Wassenaar – Haren Bouwcombinatie Noorderpoort (BV Bouwbedrijf Kooi Appingedam en Gebr. Benus Benus) BAM Techniek (W+E), V&M BV Regeltechniek

Projectinfo TURNKEY MEET- EN REGELTECHNISCHE INSTALLATIE Duurzaamheid speelt een belangrijke rol bij de nieuwbouw van ROC Noorderpoortcollege in Stadskanaal. Om de installaties optimaal te laten presteren, heeft V&M BV Regeltechniek een turnkey meet- en regeltechnische installatie voorzien in het gebouw. “We hebben de regel- en bedieningssoftware geschreven voor het gebouwbeheersysteem en de bediening van de installaties verzorgd,” aldus Martin Hagen, directeur van V&M BV Regeltechniek. “Hierbij moet je denken aan computers en touchpanels. Daarnaast hebben we de besturingskasten voor de meet- en regeltechnische installaties geleverd en de elektrische bekabeling verzorgd. ROC Noorderpoortcollege wil met dit project een BREEAM-NL oplevercertificaat behalen, onze installatie draagt hier voor een belangrijk deel aan bij.”

Het Priva Blue ID-systeem zoals door V&M geïnstalleerd regelt onder andere het klimaat in het gebouw, de verlichting, de toegangscontrole en de beveiliging. Ook is een koppeling gemaakt met de WKO-installatie. Alle installaties zijn gekoppeld aan aanwezigheidsdetectoren. Daarnaast registreert het systeem welke energieverbruiken en -verbruikers er zijn. “Na de ingebruikname van het pand zullen regelmatig monitoringsgesprekken worden gevoerd met ROC Noorderpoortcollege, adviseur Deerns Raadgevende Ingenieurs BV en installateur BAM Techniek, onze opdrachtgever, over hoe efficiënt de installaties draaien. Eventueel kunnen aanpassingen worden gedaan, om het energieverbruik en de CO2-uitstoot zoveel mogelijk te beperken.”

INSTALLATIE & BOUW | 57

THEMA | Klimaatplafonds

SAPPceiling in het nieuwe Sanomagebouw in Mechelen. (foto © Bart Gosselin)

ANTHONY SCHRAUWEN

"INSPELEN OP ONTWIKKELING VAN ECONOMISCHE EN ECOLOGISCHE EISEN" Tekst: Koen Mortelmans | Foto's: Bart Gosselin en Wim Haderman

58 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaatplafonds

Dit voorjaar lanceerde Interalu (Antwerpen) zijn SAPP ceilingHybrid. Dat is een doorontwikkeling van zijn bestaande (2010) klimaatplafond SAPP ceiling. Interalu speelt ermee in op de wetgevende en markttrends inzake duurzaam bouwen.

vergelijken, ongeacht in welk land ze staan.

De nationale energieprestatiecertificaten zijn daarvoor ongeschikt, niet alleen wegens de grote verschillen in de berekeningswijze. Maar Breeam is hiervoor wel een goed hulpmiddel.

Als de investeerders Breeam vragen, moeten de projectontwikkelaars wel volgen, anders worden hun marktrisico's te groot."

"Ecologisch verantwoord bouwen is geen rechtlijnige oefening," stelt algemeen directeur Anthony Schrauwen.

"Verschillende lijnen ontwikkelen zich langs elkaar heen.

Zo loopt de wetgeving sterk uit elkaar tussen de verschillende landen en in België zelfs tussen de verschillende gewesten. En naast de wettelijke eisen zijn er de eisen van de markt. Terwijl de wetgeving gevarieerd is, streeft de Europese investeerdersmarkt naar standaardnomen voor de vergelijking van vastgoed."

Dat stelt Interalu –en andere fabrikanten van eindunits– voor uitdagingen. "We moeten producten ontwikkelen die aan de wetgeving beantwoorden, op de markt inspelen en de uiteindelijke gebruikers comfort blijven bieden. Zelfs al weegt momenteel de steeds strenger wordende ecologische wetgeving zwaar door op de comfortvraag."

Anthony Schrauwen. (foto © Wim Haderman)

"De Nederlandse en de Vlaamse wetgeving op energieprestaties en de berekeningsmodules verschillen, maar streven hetzelfde doel na. Luxemburg liep op dit vlak voor, Frankrijk past een heel eigen berekeningsmethode toe. Een speciale situatie is Brussel, dat naast energieprestatie-eisen ook de passiefnorm heeft opgelegd. De wetgeving is er gebaseerd op woningen, terwijl kantoren toch heel andere noden hebben. En Brussel is vooral een kantorenstad. Maar door onze jarenlange ervaring in kantoren en andere konden we veel kennis en ervaring opbouwen."

BREEAM De voorbije jaren gingen almaar meer nieuwe gebouwen schermen met een Breeam-attest. Breeam is een Britse standaard en heeft in de Benelux geen wettelijke achtergrond. "Toch wordt Breeam almaar belangrijker," stelt Schrauwen. "De grote internationale vastgoedontwikkelaars willen gebouwen kunnen SAPPceiling in het 4Wingsgebouw in Oevel. (foto © Bart Gosselin)

Breeam gaat erg breed en kijkt zelfs naar de oriëntatie van de gebouwen, hun verbruik, comfort en gebruikte bouwmaterialen. "Wij kunnen als fabrikant meer bepaald meewerken aan de aspecten comfort en energieverbruik. We kunnen het energieverbruik voor koeling sterk reduceren als we water met een temperatuur van 18 of 19 °C door de koelleidingen kunnen sturen, in plaats van 15 °C. Dat is een wereld van verschil, vooral omdat je dan een groter gedeelte van de periode waarin wordt gekoeld (maart-oktober), gebruik kunt maken van free chilling, zonder compressorenergie. Zo worden de warmtepompen, geothermische installaties en koeltorens veel minder zwaar belast.

Met de SAPP –een letterwoord voor Smart Acoustive Passive Power– ceiling gaf Interalu al een eerste antwoord op de energievraag. Door zijn open karakter (40%) kan dit klimaatplafond straling combineren met convectie: warme lucht stijgt tot tussen de panelen van het plafond, koelt er af en zakt dan vanzelf weer. "Zo kunnen we 70 Watt aan stralingsenergie combineren met 30 Watt convectie-energie."

DOORDENKEN De hybride versie zet nog een stap verder. Ze combineert de eigenschappen van het klimaatplafond zelf met die van de betonplaat erboven. Dit betekent wel dat deze oplossing alleen geschikt is voor betonnen gebouwen, niet voor steeldeck.

"Dat is het geval voor bijna alle nieuwe kantoorgebouwen," onderstreept Schrauwen. "Door zijn inerte massa slaat het plafond overdag warmte op en geeft het die 's nachts weer af. 's Nachts blijft het systeem dan via free chilling doorwerken om die massa af te koelen. De afgekoelde massa neemt dan ’s ochtends de eerste warmtelasten. Dit resulteert in een lager energieverbruik." Het plafond zelf absorbeert door zijn lage inertie en sterk geleidende eigenschappen nauwelijks energie. De leidingen liggen heel egaal verspreid over hun volledige oppervlakte, zodat ook verwarming en koeling van de ruimte eronder heel egaal plaatsvindt.

Om dit effect te bekomen haalde Interalu de isolatiemat tussen de plafondunits en het beton uit de units weg. "De ingreep is wel complexer dan dat. Want de isolatiematten zijn ook de bron van de uitstekende geluidsisolerende eigenschappen van koelplafonds. Om dit voordeel te behouden hebben we de horizontale matten vervangen door verticale baffels."

ECOLOGISCH PRODUCTIEPROCES Interalu produceert groene stroom in eigen huis en werkt in een CO2-vrij productieproces met vlot recycleerbare grondstoffen en basismaterialen, die vanaf maximaal 350 km ver worden aangevoerd. "Om die reden zijn wij de enige fabrikant van klimaatplafonds die het Franse ecologische label FDES dragen.

In de Nederlandse Nibe-classificatie zit heel ons productengamma in de range 1c (gelakt staal) tot 2d (kunststofleidingen). Sommige labelaspecten, zoals de transportafstand van de grondstoffen, hebben natuurlijk geen weerslag op de energetische en comforteigenschappen van de gebouwen waarin de producten worden gebruikt. Maar ik verwacht wel dat het belang van en de vraag naar dergelijke labels in de toekomst zal toenemen." ❚

INSTALLATIE & BOUW | 59

THEMA | Klimaatplafonds

Tekst: Lieke van Zuilekom | Foto: Inteco BV

Maatwerk als standaard Of het nu gaat om een kantoor, zorginstelling, onderwijsgebouw of productieomgeving: Inteco BV biedt als specialist in maatwerk klimaatplafonds altijd een fraaie en technisch passende oplossing. In samenwerking met gerenommeerde partners als Philips, Krantz en Hunter Douglas levert Inteco totaalconcepten voor een optimale beheersing van licht, lucht, temperatuur en akoestiek.

De klimaatplafonds van Inteco zijn veelzijdig en bieden gebruikers, architecten en adviseurs ongekende mogelijkheden in stijl, uiterlijk, formaat, functie en prestaties. “Wij bieden geen standaard producten, maar oplossingen die aansluiten bij de specifieke wensen van de klant,” begint Toine Vermeulen, salesmanager bij Inteco BV. “Ben je op zoek naar een bandrasterplafond, een stucplafond, een strekmetalen plafond of een lamellenplafond? Met of zonder geïntegreerde verlichting en ventilatievoorzieningen?

De mogelijkheden bij Inteco zijn eindeloos. Wij zijn de innovator onder de klimaatplafondproducenten. Wat vandaag nog niet realiseerbaar is, werken wij morgen uit. Een waterloos PCM-klimaatplafond is bijvoorbeeld op dit moment in ontwikkeling.”

MAATWERK Dat alle klimaatplafonds maatwerk plafonds betreffen, bewijst een onlangs opgeleverd kantoorgebouw in Den Haag met een bruto vloeroppervlak van 132.000 m2. “In het pand wordt gebruikgemaakt van betonkernactivering,” vertelt Vermeulen. “We hebben meer dan 26 kilometer aan plafondeilanden gerealiseerd met geïntegreerde verlichting, geluidsabsorptie, ventilatievoorzieningen en sprinklers. In samenwerking met de architect en adviseur hebben wij de plafondeilanden ontwikkeld, die we later met de uitvoerende partijen nog verder hebben geoptimaliseerd.”

Ook voor het hoofdkantoor van de Rotterdamse projectontwikkelaar OVG, dat gebouwd is op het dak van gebouw Las Palmas op de Kop van Zuid, heeft Inteco bijzondere klimaatplafonds ontwikkeld. “Het kantoor is uitgevoerd met gebogen kopgevels, die we tot op vloerniveau hebben voorzien van een actief metalen klimaatplafond,” vertelt Koen Raadschelders, accountmanager bij Inteco.

60 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaatplafonds

ENERGIEZUINIG EN DUURZAAM Zowel in nieuwbouw als in renovatieprojecten worden klimaatplafonds steeds vaker toegepast, merken Vermeulen en Raadschelders. “Vandaag de dag wordt steeds vaker gezocht naar energetisch aantrekkelijke oplossingen,” aldus Vermeulen. “De Rijksoverheid zet steeds meer PPS-projecten in de markt en ook het aantal BREEAM-projecten neemt toe. De voordelen van een klimaatplafond nutten zich hier heel goed uit.” Raadschelders vult hem aan: “Klimaatplafonds maken gebruik van lage-temperatuurverwarming en hoge-temperatuurkoeling en kunnen heel goed gecombineerd worden met duurzame opwekkingssystemen, zoals een WKO-installatie.

Klimaatplafonds zijn onderhoudsvrij en gaan met gemak dertig jaar mee.

Bovendien kunnen onze klimaatplafonds worden uitgevoerd met een zogenaamde horizontale overlangsgeluidsisolatie. Hiermee wordt overspraakdemping gerealiseerd zonder verticale, akoestische schotten boven het plafond en wordt een grote flexibiliteit verkregen.”

Niet alleen op productgebied maar ook organisatorisch maakt Inteco een continue ontwikkeling door, vertelt Raadschelders. “Twee jaar geleden is het Lean werken binnen onze organisatie geïntroduceerd. Verbetering van onze bedrijfsprocessen staan hierbij centraal.

Ons doel is om onze klanten nog beter en sneller te kunnen bedienen, tegen minder kosten. Door alle personeelsleden bij dit proces te betrekken, ontstaan hele leuke initiatieven.” ❚

Comfort without compromise

INSTALLATIE & BOUW | 61

THEMA | Klimaatplafonds

Tekst: Roel van Gils

KLIMAATPLAFONDS WINNEN AAN POPULARITEIT

Een jaar of tien geleden waren klimaatplafonds nog hoog exclusief en lang niet voor iedere gebouweigenaar bereikbaar.

De enorme ontwikkelingen in klimaatplafonds hebben ertoe bijgedragen dat de investering en toegankelijkheid van deze systemen steeds aantrekkelijker is geworden voor gebouweigenaren. Samen met Koen Schelling van Bestek-44 duiken we in de wereld van klimaatplafonds.

Bestek-44 is een advies- en engineeringsburo in de afbouw en ontleent zijn naam aan paragraaf 44 uit het Stabu-bestek, een paragraaf die betrekking heeft op plafonds en wanden. “Wij vormen de gesprekspartner tussen de opdrachtgever en de markt,” zegt Koen Schelling. “De plafond- en wand-

62 | INSTALLATIE & BOUW

branche dient zich meer en meer te professionaliseren om enerzijds aan de wensen en verwachtingen van een opdrachtgever te voldoen en anderzijds aan de diverse regel- en wetgeving die in de afgelopen jaren zijn opgesteld.

Zo past een klimaatplafond prima bij de duurzaamheidsgedachte, zeker in

THEMA | Klimaatplafonds

“Wij vormen de gesprekspartner tussen de opdrachtgever en de markt" combinatie met bijvoorbeeld een WKO-installatie. Klimaatplafonds opereren op lage temperatuur en geven een zeer gelijkmatige temperatuur af, dat bijdraagt aan het woon- of werkcomfort.”

Volgens Schelling heeft de techniek van een klimaatplafond een enorme ontwikkeling doorgemaakt. “Van origine werd gebruik gemaakt van koperactivering, maar van lieverlee werden steeds meer kunststof verdeelleidingen toegepast. En met succes. Ook het leidingwerk naar het klimaatplafond toe wordt voortaan veelal in kunststof uitgevoerd. Jaren geleden bleek kunststof nog niet diffusiedicht, maar dat is inmiddels al lang achterhaald.

Het gebruik van kunststof heeft de populariteit van klimaatplafonds een flinke boost gegeven. Kunststof is immers voordeliger en eenvoudiger te installeren; er wordt gebruik gemaakt van knelkoppelingen. Anders dan bij koperactivering is de rek bij kunststof er nog lang niet uit. Het vermogen in W/m2 zal steeds hoger worden.”

Bestek-44 is betrokken bij de meest uiteenlopende projecten, van het bijzondere Fluor Hoofdkantoor in Hoofddorp met Breeam-NL Excellent-certificaat en de Delftse Poort in Rotterdam van Nationale Nederlanden tot pps-constructies, zoals nu actueel in de Rijnstraat in Den Haag. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 63

WEERT | Stadhuis

Duurzame klimaatinstallatie voor Stadhuis Weert Het nieuwe stadhuis in Weert is een van de beeldbepalende gebouwen aan de Wilhelminasingel en heeft een bruto vloeroppervlak (bvo) van 10.000 m2. Het stadhuis is gebouwd op een parkeergarage waarin 380 auto’s kunnen parkeren. Imtech Building Services B.V. is verantwoordelijk voor het leveren, monteren en bedrijfsvaardig opleveren van alle gebouwgebonden werktuigbouwkundige installaties.

Eén van de belangrijkste maatregelen op het gebied van energiebesparende maatregelen is het toepassen van warmte-koude-opslag waardoor de opwekking van warmte en koude op een zeer duurzame manier gebeurt. Het energieopslagsysteem is een bron uitgevoerd als een doublet.

Hier wordt tevens de sprinklerinstallatie mee gevoed. Het energiesysteem is gebaseerd op twee bronnen met bovengrondse warmtewisselaar en

64 | INSTALLATIE & BOUW

een één grote elektrische warmtepomp. Cv-ketels voorzien de aanvullende verwarming voor het gebouw. De energiebesparende maatregelen hebben een positieve invloed op de energieprestatieberekening. Hiermee wordt aan de eisen voor de energieprestatieberekening voldaan. In vergelijking met een traditionele installatie (HRketels, compressiekoelmachine en hoog temperatuurverwarming) in combinatie met conform

Bouwbesluit minimaal vereiste Rc-waarden, is er met het huidige installatieconcept sprake van een verbetering van de EPC van circa 30%.

Het stadhuis bestaat uit vijf bouwlagen die worden verwarmd en gekoeld door middel van vloerverwarming. In de diverse ruimten zijn inductie-units aangebracht die de koude en warmte in het gebouw (kantoren en algemene

WEERT | Stadhuis

ruimten) verdelen. Deze units zijn aangesloten op het luchtkanalensysteem vanuit de technische ruimten waar de luchtbehandelingskasten voor de verdiepingen staan opgesteld. Bij alle luchtbehandelingskasten staat nog een stoomketel voor de bevochtiging. Op ruimteniveau wordt de temperatuur geregeld en de verlichting geschakeld door de regelinstallatie van Priva. In de SER- en MER-ruimte wordt additionele koeling voorzien middels een koelmachine op het dak en ventilatorconvectoren per ruimte. Door het hele

gebouw is een koud-waternet aangelegd dat de brandslanghaspels, pantry’s en sanitaire groepen voedt van het benodigde water. Voor de sanitaire toestellen en overige afvoerpunten is er een kunststofleidingnet aangebracht tot aan de parkeergarage. In de parkeergarage is dit uitgevoerd in staal. Het gebouw is op de begane grond en deels op de eerste verdieping voorzien van een sprinklerinstallatie die gevoed wordt vanuit de sprinklerpompinstallatie in de technische ruimte in de parkeergarage. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES

UITVOERING

Gemeente Weert Inbo B.V. Arcadis Nederland B.V. (management); Nelissen Ingenieursbureau B.V. (installaties/bouwfysica); Ingenieursbureau A. Palte B.V. (constructies) Bouwcombinatie Mertens-Meulen Nieuwbouw Stadhuis Weert V.O.F.; Tiberius Vastgoed B.V. (coördinatie) Cofely Zuid Nederland B.V. (E); Imtech Building Services (W)

INSTALLATIES LEVERANCIER LUCHTBEHANDELINGSKASTEN Holland Heating

Projectinfo OPTIMALE LUCHTBEHANDELING IN STADHUIS WEERT Ten behoeve van de ventilatie in het nieuwe Stadhuis in Weert heeft Holland Heating vier luchtbehandelingsunits geleverd.

In totaal filteren en verwarmen, koelen en bevochtigen deze units 65.000 kubieke meter per uur. Hiermee wordt de binnentemperatuur zowel ’s zomers als ’s winters onder controle gehouden. De grootste luchtbehandelingskast is voor de kantoren met een luchthoeveelheid van 44.000 m3/h.

Deze is voorzien van een warmtewiel, waarmee het hoogste rendement kan worden behaald. Door middel van een aluminium rotor wordt warmte uit afvoerlucht overgedragen op de buitenlucht. Tevens kan met een warmtewiel vocht worden onttrokken aan de warme afvoerlucht en deze worden overgedragen aan de droge, koude buitenlucht. De overige luchtbehandelingskasten voor de raadzaal en het horeca/restaurant gedeelte zijn voorzien van een platenwisselaar. Hierbij zijn de luchtstromen van elkaar gescheiden, zodat met name voor het horeca/restaurant gedeelte kookluchtjes en dergelijke worden afgevoerd. Tenslotte is er nog een aparte luchtbehandelingskast voor het archief waar de lucht voornamelijk wordt gerecirculeerd met toevoeging van een klein stukje verse buitenlucht. Deze luchtbehandelingskast is voorzien van een filterkast met een aantal speciale filters, zoals een elektro-potentiaal filter, een chemisch filter en een absorptiefilter, die gezamenlijk de retourlucht filteren en zodoende alle stoffen en geuren eruit halen. De luchtbehandelingskasten zijn allemaal aangesloten op een gebouwbeheersysteem en afhankelijk van de bezetting of CO2-meting gaan de luchtbehandelingskasten minder of meer ventileren.

INSTALLATIE & BOUW | 65

PLAATSNAAM DEN BOSCH | Energie | Projectnaam 2014

De juiste, energiebewuste keuzes kunnen uw bedrijf veel opleveren. Op Energie 2014, van 7 t/m 9 oktober in de Brabanthallen in Den Bosch, ervaart u de wereld aan mogelijkheden. Bekijk de nieuwste oplossingen van dichtbij, neem deel aan interactieve lezingen en live demonstraties en doe waardevolle contacten op.

HET GROOTSTE LIVE ENERGIEPLATFORM VOOR BOUW EN INDUSTRIE Energie is hét jaarlijkse ijkpunt voor professionals om de balans op te maken op het gebied van energie. Drie dagen lang komt alles en iedereen op het gebied van energiebesparing en duurzame energieopwekking samen voor het grootste live energieplatform van Nederland. Van inkoop tot techniek en van regelgeving tot management: dompel uzelf onder in de wereld van energie en benut uw kansen.

INNOVATIE & INSPIRATIE Een betrouwbare, voordelige energielevering en een optimale verbruiksbesparing: op Energie 2014 ontdekt u hoe u dit voor uw bedrijf of project kunt realiseren. Daarbij is volop ruimte voor de laatste trends, productinnovaties en politieke ontwikkelingen. Biomassa, decentrale opslag, duurzame bronnen, pompen, slimme meters: wat u ook zoekt, u vindt het hier. In de vorm van concrete producten die u van dichtbij kunt bekijken, maar ook een uitgebreid kennisprogramma.

In samenwerking met diverse toonaangevende energieorganisaties, waaronder F&B, Raedthuys, FME, Bosch & Van Rijn, Stichting PassiefBouwen.nl, VVM en de Windunie, vinden uiteenlopende lezingen, congressen en interactieve activiteiten plaats. Zoals het Groot Energiecongres, dat ingaat op ‘betaalbaar duurzaam’ en het Wind Congres. Ook is er dit jaar voor het eerst een Industrial Morning, geheel gericht op de industrie. Ook aan de toekomstige generatie energieprofessionals is gedacht: jonge talenten gooien alle remmen los in de halve finale van de NRG Battle, de grootste interactieve energiewedstrijd van Europa.

GROOT ENERGIEDEBAT De komende decennia zal duurzaam investeren meer en meer onlosmakelijk verbonden zijn met energiebesparing en duurzame energie. Hoe neemt u verantwoorde risico’s voor de toekomst? Wat is een betrouwbare langetermijninvestering? In het Groot Energiedebat op donderdag 9 oktober, georganiseerd door TEG, VVM en FedEC, gaan sprekers en bezoekers gaan met elkaar in gesprek over salderen, financieren, ESCO’s, ontzorgen en terugverdienen. ›

66 | INSTALLATIE & BOUW

PLAATSNAAM DEN BOSCH | |Energie Projectnaam 2014

INSTALLATIE & BOUW | 67

DEN BOSCH | Energie 2014

INDUSTRIAL MORNING

PASSIEF BOUWEN

In de industrie liggen tal van kansen op het gebied van energiebesparing.

Kansen die zeer veel op kunnen leveren. Op Energie 2014 krijgen ze volop aandacht in de vorm van een inspirerend, informatief ochtendprogramma op donderdag 9 oktober: Industrial Morning. In samenwerking met FME, vinden hier diverse lezingen plaats. Daarin wordt ingegaan op onder andere rendabele energiebesparingsmogelijkheden, verbeterde efficiency met warmtepompaandrijvingen, kunstmatige intelligentie voor het MKB en praktijkvoorbeelden van slim energiebeleid.

Op Energie kunt u tevens een bezoek brengen aan het PassiefBouwen Event (hal 1). De methode passief bouwen slaat de brug tussen energieneutraal bouwen en comfortabel wonen, met slimme oplossingen die zowel de bouwer als bewoner ten goede komen. Bij het ontwerpen van een passief huis wordt rekening gehouden met natuurkrachten, zodat de woning in de winter bijna vanzelf (=passief) warm blijft en in de zomer bijna vanzelf (=passief) koel.

Stichting PassiefBouwen.nl toont op het PassiefBouwen Event de nieuwste ontwikkelingen en trends en organiseert een doorlopend programma met circa 50 workshops.

WIND CONGRES Een van de ambitieuze doelstellingen uit het Energieakkoord is het realiseren van 6.000 MW wind op land in 2020. Daarvoor moet nog veel werk worden verzet. Groeide het windvermogen op land in 2013 nog met zo’n 300 MW, de komende jaren is een groei van ruim 500 MW per jaar nodig.

Hoe gaan we dit realiseren? Tijdens het Wind Congres op dinsdag 7 oktober, georganiseerd in samenwerking met Bosch & Van Rijn, de Windunie en Raedthuys, geven specialisten vanuit verschillende vakgebieden hun visie hierover. U leert meer over innovatieve methoden voor windmetingen (Lidar), de veranderingen in de SDE+, nieuwe constructies voor burgerparticipatie en wind op bedrijventerreinen.

INTERNATIONALE NRG BATTLE Innovatie en jong talent is onmisbaar. In de bouw, in de industrie en (dus) ook in de energiesector. Om dit belang extra kracht bij te zetten, haalt Energie 2014 de grootste interactieve energiewedstrijd van Europa naar zich toe: de NRG Battle. Tijdens een spannende halve finale op woensdag 8 oktober gaan jonge talenten live aan de slag met actuele energievraagstukken. Volg alles van dichtbij en zie welke concrete oplossingen eruit voortkomen.

GELIJKTIJDIG MET HET SOLAR EVENT In hal 3 vindt, gelijktijdig met Energie, het Solar Event plaats.

Op dit B2B-event vol innovaties, live demonstraties en interactieve sessies ervaart u de nieuwste ontwikkelingen in zonne-energie. van kwaliteit en design tot opslagsystemen en gebouw-geïntegreerde zonne-energie: alles waarmee u de kansen in deze groeimarkt kunt benutten komt voorbij.

GRATIS TOEGANG Via energievakbeurs.nl/toegang kunt uw gratis toegangskaarten voor Energie 2014 aanvragen. U heeft hiermee ook direct gratis toegang tot het PassiefBouwen Event en het Solar Event.

OPENINGSTIJDEN Dinsdag 7 oktober: 10.00 - 17.00 uur Woensdag 8 oktober: 10.00 - 17.00 uur Donderdag 9 oktober: 10.00 - 17.00 uur

LOCATIE Brabanthallen, Diezekade 2, 5222 AK Den Bosch ❚

INSTALLATIE & BOUW | 69

AMSTERDAM | Theater Amsterdam

Tekst: Roel van Gils

ENORME TIJDSDRUK BIJ BOUW

THEATER AMSTERDAM Amsterdam is een nieuw theater rijker. Het gebouw is speciaal voor het nieuwe theaterstuk Anne gebouwd en is gelegen op een prachtige locatie aan het IJ in de woonwijk Houthavens.

Het theater is onder enorme tijdsdruk gebouwd vanwege de geplande theatervoorstellingen. Bennink Klimaattechniek heeft de levering en montage van de complete W- en S-installatie op zich genomen.

Zowel het ontwerp als de uitvoering van verwarming, ventilatie, warmtepomp, koeling, keukeninstallaties en de regeling lag op ons bordje, vertelt Peter Ophoff van Bennink Klimaattechniek.

“In juni 2013 zijn we bij het project betrokken geraakt met als deadline 31 december 2013. We zijn direct begonnen met de engineering. Uiteindelijk is alles keurig op tijd opgeleverd, maar je kunt je voorstellen dat we niet zes van dit soort projecten tegelijk kunnen handelen,” lacht Ophoff. De W-installatie is in twee delen opgesplitst: één voor het theater zelf en één voor het voorgebouw met foyer, kleedkamers en keuken.

CO2-GESTUURD

Het theater is voorzien van een luchtbehandelingskast met een capaciteit van 45.000 m3/h.

Ophoff: “Het koelvermogen bedraagt 300 kW, het verwarmingsvermogen is beperkt. De luchtbehandelingskast is uitgevoerd met een systeem voor warmteterugwinning en wordt gestuurd op basis van ruimtecondities en CO2. De installatie in het voorgebouw bestaat uit meerdere installatie-onderdelen. Een deel is voorzien van vloerverwarming om de koudeval van de

70 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Theater Amsterdam

Projectinfo INSTALLATIETIJD EN ARBEIDSKOSTEN GEMINIMALISEERD

gevel op te vangen. De verschillende ruimtes kunnen individueel gekoeld of verwarmd worden met behulp van een vrf-systeem van Mitsubishi Electric. De foyer annex ontvangstruimte wordt over het algemeen kort, maar hevig belast. Hiervoor is een luchtbehandelingskast met een capaciteit van 14.000 m3/h geïnstalleerd, die eveneens wordt gestuurd op basis van ruimtecondities en CO2.” Aangezien Bennink Klimaattechniek relatief laat bij het project werd betrokken, gaf het sanitair ook de nodige uitdagingen. “We hadden te maken met relatief forse toiletgroepen. Het hoofdriool lag echter al 'verstopt' onder de vloer op het moment dat wij ter plekke kwamen. Met hulp van hoofdaannemer Herenbouw hebben we de toiletgroepen toch kunnen realiseren.”

Aan de keukeninstallatie werd pas invulling gegeven tijdens de bouw, zo licht Ophoff toe. “In het voortraject was dit nog niet helemaal duidelijk, omdat nog gezocht werd naar een partij die de horeca-invulling zou gaan verzorgen. De einddatum bleef echter ongewijzigd. We hebben dus flink moeten opschalen. Op gezette tijden liepen we met wel twintig medewerkers op het project. Ondanks de enorme tijdsdruk hebben we nooit getwijfeld of we de deadline wel zouden halen. En dat heeft mede te maken met onze jarenlange relatie met hoofdaannemer Herenbouw. We hebben als een hecht team de bouw gerealiseerd, hadden begrip voor elkaars problemen/uitdagingen en waar nodig boden we elkaar assistentie.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Houthavens Beheer BV, Amsterdam

ONTWERP Dedato ontwerpers en architecten, Amsterdam INSTALLATIES Mega Elektra (E-installatie), Bennink Installatie (W- en S-installatie), Ned Air, Wolfs Verlichting, Alklima, Thekobur, DQS elektrotechniek BOUWPERIODE april 2014 opgeleverd

De foyer annex ontvangstruimte van Theater Amsterdam bestaat grotendeels uit glas. “Deze verblijfsruimte wordt over het algemeen kort, maar hevig belast,” stelt Arjen de Jong van Alklima, exclusief importeur van Mitsubishi Electric voor Nederland. “In opdracht van Bennink Klimaattechniek hebben wij een installatie opgesteld met een koelvermogen van 129,5 kW, die te allen tijde voor een behaaglijk binnenklimaat zorgt. We hebben gekozen voor het City Multi R2-systeem van Mitsubishi Electric. Dit systeem is het enige, wereldwijd gepatenteerde, 2-pijps systeem op de markt voor gelijktijdig koelen en verwarmen. Om gelijktijdig te kunnen koelen en verwarmen met een VRF-systeem zijn normaal gesproken drie leidingen benodigd, een heetgas-, zuiggas- en vloeistofleiding. Het City Multi R2-systeem is opgebouwd uit een buitenunit, een BC controller (verdeelbox) en verschillende binnenunits.

De BC Controller is met twee leidingen op de buitenunit aangesloten. Alle binnenunits zijn elk met twee leidingen op de BC Controller aangesloten. Doordat er slechts twee leidingen benodigd zijn om zowel hoofdverwarming als comfortkoeling te kunnen leveren, wordt de installatietijd en arbeidskosten geminimaliseerd. Omdat er vrij veel vermogen staat opgesteld, hebben we goed gekeken naar de luchtsnelheden. De installatie kan op afstand beheerd en ingesteld worden,” zegt Arjen de Jong tot besluit.

MODERN LICHTSPEL Als specialist in professionele- en projectverlichting heeft Wolfs Verlichting zich in de loop der jaren een heel specifieke markt eigen gemaakt. “Al meer dan vijftien jaar ontwerpen we naast lichtplannen voor winkels, woningen, horeca, utiliteit, outdoor, enzovoorts, ook lichtplannen voor theaters en leveren ook de aangedragen producten,” vertelt Kurt Meese, commercieel directeur van Wolfs Verlichting. “Het DeLaMar Theater, het Beatrix Theater, het Circustheater en meer worden stuk voor stuk door onze producten uitgelicht. Nu zijn we ook bezig in theaters in Hamburg, om maar eens wat voorbeelden te noemen. Voor het Theater Amsterdam hebben we alle verlichting geleverd, zowel binnen als buiten, met uitzondering van de verlichting voor het podium. Het nieuwe theater is geen rood bonbondoosje, zoals vroeger een theater werd verlicht, maar een hypermodern gebouw. Daarop hebben we de verlichting aangepast. Er lag in dit geval al een verlichtingsplan en dat hebben wij gefinetuned in nauw overleg met de E-installateur. In totaal hebben we een paar honderd armaturen geleverd, waaronder ook LED-verlichting. Mega Elektra heeft onze producten geïnstalleerd. De samenwerking is prima verlopen, niet vreemd, want we kunnen met elkaar lezen en schrijven; we werken al vele jaren samen. Desondanks was het nog best een uitdaging om alle producten op een zeer kort tijdsbestek geleverd te krijgen. Uiteindelijk is het allemaal gelukt en wordt Theater Amsterdam prachtig verlicht.

EXTREEM STILLE LUCHTBEHANDELINGSKASTEN Aanvankelijk was het idee om het Theater Amsterdam te voorzien van één grote luchtbehandelingskast, vanwege de afmetingen is besloten om de installatie op te splitsen naar twee kasten. Ze zijn echter wel aan elkaar gekoppeld en functioneren als zijnde één grote installatie. “In de loop van het traject is er veel aangepast,” zo licht Wouter Wijma van Ned Air toe. “Er lag namelijk geen bestek aan ten grondslag, alles werd in bouwteamverband bepaald. We zijn door Bennink Klimaattechniek benaderd voor het uitwerken van de luchtbehandelingskasten, die vanwege de functie van het gebouw aan extreme geluidseisen dienden te voldoen. Dat heeft uiteindelijk geresulteerd in de levering van twee exemplaren van het type NKD 24.12. De kasten zijn elk 2.100 millimeter hoog, 2.100 millimeter breed en 5.950 millimeter lang. Ze zijn voorzien van een ET-warmtewiel, geluidsdempers en EC Plug Fans. De totale luchthoeveelheid bedraagt 44.000 m3/h. Daarnaast hebben we nog eens twee afzuigkasten geleverd van het type NK 14.14 en eveneens voorzien van geluidsdempers en EC Plug Fans. Deze kasten, die vanwege de geluidseisen de plaats innemen van de gebruikelijke dakventilatoren, hebben elk een capaciteit van 11.000 m3/h. We hebben de installaties plug and play aangeleverd. Het was voor de installateur slechts een kwestie van de regeling aansluiten en klaar.”

INSTALLATIE & BOUW | 71

Luchtbehandeling voor elke situatie van 500 tot 150.000 m3/h van standaard tot maatwerk energiezuinig door optimale warmteterugwinning ventileren, koelen en verwarmen ook in combinatie met warmtepompen filteren, bevochtigen en ontvochtigen volledig geïntegreerde regeling

www.nedair.nl

Voor de inrichting van theaters, tv-studios en bioscopen gelden altijd extreme omstandigheden. Hoge tijdsdruk, ongewone werktijden en stapels vergunningen. Dat geldt in het bijzonder voor de realisatie van Theater Amsterdam en de voorstelling ‘Anne’. Mega Elektra is besmet door het aanstekelijke enthousiasme van Robin de Levita, Kees Abrahams en het Nationale Toneel. Wij installeren de elektrotechniek die hun dromen waarmaakt.

MEGA ELEKTRA “THE SHOW SHALL GO ON” Mega Elektra denkt om hindernissen heen. We zijn gewend aan korte bouwtijd, ingewikkelde projecten en groot volume. Veertig gedreven elektrotechnici werken graag voor ons. Vlekkeloos werkend, precies op tijd. Onze opdrachtgevers hebben lef en wij installeren de elektrotechniek van hun ambitieuze projecten. Voor tv-studio’s, zorginstellingen en ziekenhuizen, laboratoria, scholen, kantoren. En theaters, natuurlijk.

www.mega-elektra.nl

AMSTERDAM | Theater Amsterdam

ACHTER DE SCHERMEN BIJ THEATER AMSTERDAM Mega Elektra is verantwoordelijk voor de elektrotechnische installaties van Theater Amsterdam. Dat wil zeggen, alle vaste installaties want de theaterinstallaties worden gehuurd. Denk dus vooral aan de elektrotechniek die in een theater om de hoek komt kijken: licht en krachtinstallaties, brandmelding, verlichting, ontruimingssysteem, het data- en telefonienetwerk, inbraakbeveiliging en toegangscontrole, UPS (back-up)-systeem en het geluidssysteem voor omroepen en achtergrondmuziek René Zeeman is directeur Techniek bij Mega Elektra. Hij houdt van de theaterwereld omdat hij bij entertainment alle talenten uit zijn bedrijf kan prikkelen. Zeeman: “Voor mij is elk theaterproject een reis waarvan alleen de aankomstdatum vast staat. Alle andere gegevens zijn variabelen. Al tijdens de offertefase ga ik met mijn rug tegen de deadline staan en reken de planning door. Als ik spannende dingen tegenkom schakel ik met onze projectleiders om te zien hoe we om de hindernissen heen kunnen werken. Kijken hoe het wél kan is

mijn vak. Dat levert altijd oplossingen. Soms een ongewone oplossing, maar steeds: werkbaar voor de opdrachtgever. En juist in de entertainmentwereld waardeert men dat.”

Bijzonder aan dit project vindt Zeeman de sfeer waarin de samenwerking met andere partijen verloopt. “Men schakelt snel, geen ellenlange vergadersessies, een uurtje overleg met de gebruiker om details af te stemmen en dan doorpakken.” Om soepel te kunnen schakelen, werkte Mega Elektra met een

team van acht monteurs die op afroep en flexibele tijden beschikbaar waren. Dat wil zeggen: altijd als het nodig was. Andere voorwaarde om in zo’n korte oplevertijd het project te realiseren: werk met betrouwbare leveranciers en beproefde systemen op basis van materialen die snel leverbaar zijn.

Zeeman: “Voor de opdrachtgever geldt in feite hetzelfde als voor de theaterbezoeker: wat er achter de schermen gebeurt moet onzichtbaar en vlekkeloos verlopen.” ❚

Projectinfo SPOEDKLUS Als paneelbouwer is Thekobur wel gewend aan spoedklussen, maar voor Theater Amsterdam was de levertijd wel heel erg kort, begint Ruud Klein van Thekobur. “Begin december vorig jaar kregen we opdracht van Mega Elektra en slechts drie weken later werden we al geacht te leveren. We hebben een hoofdverdeler gebouwd van 1.600 Ampère en elf stuks onderverdelers, variërend van 63 tot 125 Ampère. De hoofdverdeler is van het fabricaat Legrand die we hebben aangepast aan de eisen van onze opdrachtgever. De kast is 2.140 millimeter hoog, 3.120 millimeter lang en 780 millimeter diep. De verdeelinrichting heeft een beschermingsgraad IP55. In ons 40-jarig bestaan werken wij al geruime tijd nauw samen met diverse leveranciers zoals Legrand, die we als partner kunnen beschouwen. We ondersteunen elkaar bij het bouwen van de panelen en het verbeteren van systemen. Dankzij deze goede relaties zijn we uiterst flexibel en kunnen we ook snel leveren, zoals het geval bij Theater Amsterdam,” besluit Ruud Klein.

INSTALLATIE & BOUW | 73

D.Q.S.

ELEKTROTECHNIEK B.V.

Uw betrouwbare partner, met meer dan 25 jaar ervaring in klimaatbesturingssystemen en elektrotechnische installaties

-

Zeeburgerpad 18 T: 020-6926939 www.dqsbv.nl

Meet & Regeltechniek Paneelbouw Bekabeling Gebouwbeheer

1018 AJ Amsterdam F: 020-6685939 info@dqsbv.nl

BEVEILIGING IN ALLE

OMSTANDIGHEDEN MET DE INTERCOMOPLOSSING VAN STENTOFON Elbo Technology biedt maatwerk in betrouwbare Critical Communication over IP (CCoIP) onder alle omstandigheden.

Critical Communication over IP biedt VoIP, maar gaat veel verder door toevoeging van nieuwe IP-functionaliteiten en diensten waardoor beveiliging, kwaliteit en betrouwbaarheid worden geïntegreerd en VoIP geschikt is gemaakt voor toepassing in kritische situaties.

Hierdoor bieden wij beveiliging aan gebouwen, tunnels, parkeergarages, ziekenhuizen en industrie.

Meer weten over een intercom met hifi-geluid? Op www.elbotechnology.nl vindt u een compleet beeld van mogelijkheden voor nieuwe én bestaande systemen.

WIJ BRENGEN GEBOUWEN TOT LEVEN...

WWW.ELBOTECHNOLOGY.NL

AMSTERDAM | Oval Tower

Revitalisatie Oval Tower Amsterdam Het kantoorgebouw Oval Tower aan de ArenA Boulevard in Amsterdam Zuidoost is gerevitaliseerd, met een besparing op het energieverbruik van 40 procent. Bij de transformatie werden nieuwe klimaatinstallaties, warmte-koudeopslag in de bodem en hightech klimaatplafonds gerealiseerd. Het duurzaam gerenoveerde kantoor is gecertificeerd met een LEED Goldlabel, de Amerikaanse tegenhanger van BREEAM. Parallel Groep ETB Vos heeft op dit project als zelfstandig aannemer, naast bouwkundig aannemer De Vries & Verburg en Wolter & Dros als aannemer van de W&S-installatie, de gehele elektrotechnische installatie, alsmede de aanleg van de beveiligingsinstallaties zoals brandmeld en ontruiming, alsmede het toegangscontrolesysteem, intercom, inbraakbeveiliging en camerasysteem verzorgd. Tevens zijn de huurderswensen vanuit de eindgebruikers, waarin onder andere een datanetwerk in UTP Cat7, in het bouwproces geïntegreerd.

Parallel Groep ETB Vos heeft desbetreffende opdracht behaald vanuit een Europese aanbesteding. “In het voortraject hebben de inschrijvende partijen éénmalig de mogelijkheid gekregen het pand in de oude situatie te bezoeken en op vooraf bepaalde ruimten een opname te doen,” zegt Jaap de Ruiter. “Vervolgens is er prijs bepaald en dienden er diverse stukken te worden opgesteld met omschrijvingen van beoogde werkwijze waarbij reeds rekening diende te worden gehouden met duurzaamheidsaspecten, beperking overlast (gebouw is in gebruik gebleven gedurende het gehele uitvoeringstraject), opzet beoogde planning voor de elektrotechnische installaties et cetera.

Dit totaalplaatje heeft uiteindelijk geresulteerd in het scoren van dit project.”

LEED Op het gebied van duurzaamheid is de energiebesparende schakeling van de verlichting een belangrijke factor, licht Jaap de Ruiter toe. “In de lichtlijnen in de kantoren, die haaks (voor zover mogelijk in een ovaal gebouw) op de buitengevel zijn aangebracht, bevinden zich de daglichtsensoren, die de lichtlijn bestaande uit veelal drie stuks gekoppelde armaturen dimmen vanaf de raamzijde verder naar binnen. De sensor zorgt ervoor dat de armaturen trapsgewijs worden gedimd, in de praktijk betekent dit dat het armatuur het dichtst bij het raam het meest gedimd zal zijn. In de liftlobby ruimten zijn op alle verdiepingen aanwezigheidsdetectoren toegepast, waarbij bij geen aanwezigheid de verlichting tot 25% wordt gedimd. ›

INSTALLATIE & BOUW | 75

AMSTERDAM | Oval Tower

Projectinfo E-INSTALLATIES VOLDOEN AAN NEN-1010 Het kantoorgebouw ‘Oval Tower’ aan de ArenA Boulevard in Amsterdam Zuidoost is onlangs gerevitaliseerd. Parallel Groep ETB Vos BV was verantwoordelijk voor alle elektrotechnische installaties in het pand. In opdracht van deze installateur heeft inspectie- en adviesbureau E-Control BV de opleverinspectie van alle E-installaties verzorgd. “We hebben onder andere gecontroleerd of de hoofdverdeelinrichtingen, onderverdeelinrichtingen, verlichtingsarmaturen, vloeraansluitingen en wandcontactdozen voldoen aan NEN-1010,” aldus Rob Bosch, directeur van E-Control. “We maken hiervoor gebruik van speciale meetapparatuur; de resultaten hebben we vastgelegd in een rapportage met meetlijsten. We hebben de inspectie gefaseerd per verdieping uitgevoerd. De kleine gebreken die we tegenkwamen, zijn door ETB Vos hersteld.” De gevonden gebreken hadden volgens Bosch vooral betrekking op de bestaande installaties, die tijdens de revitalisering zijn verduurzaamd. “Door de jaren heen is NEN-1010 een aantal keer gewijzigd. Om aan de laatst geldende versie te voldoen, is een aantal voorzieningen aangepast.” Volgens Bosch onderschatten veel bedrijven het belang van een onafhankelijke opleverinspectie. “Niet alleen voor de opdrachtgever, maar ook voor de installateur is het prettig om bevestigd te krijgen dat alle installaties bij oplevering naar behoren functioneren, veilig zijn en dat er goed werk is afgeleverd.”

Inspectie- en adviesbureau E-Control verzorgt naast NEN 1010-inspecties ook periodieke NEN 3140-inspecties, thermografisch onderzoek en inspecties in medische ruimten.

CUSTOM MADE BRANDMELDPANEEL In futuristisch ogende entree van de Oval Tower in Amsterdam is een custom made brandmeldpaneel van Pneuman opgenomen. “Vanuit het gebruiksbesluit is het verplicht om een brandmeldpaneel op te nemen in de entree,” zegt Ad Smits, Pneuman. “Het paneel is aanvankelijk bedoeld om de brandweer en bhv’ers in één oogopslag te laten zien waar de brand is ontstaan en hoe ze het snelst ter plekke kunnen komen.

In de praktijk blijkt dat het paneel ook wordt gebruikt door bezoekers om zich te oriënteren. Alle geïnstalleerde brandmeldapparatuur in het gebouw is van de firma Morly en communiceert via een intelligent 2-draadssysteem met het paneel.” Pneuman heeft een custom made paneel ontworpen, dat past bij de uitstraling van de entree. “We zijn gewend aan het maken van custom made producten,” vervolgt Smits. “Elk brandmeldpaneel is immers uniek in zijn soort en maak je maar één keer. In dit geval overigens twee, want in de technische ruimte is ook voorzien in een paneel, dat geroteerd is ten opzichte van het paneel in de entree. De indeling van het brandmeldpaneel is namelijk locatieafhankelijk. Dat geldt in dit geval ook voor de lay-out. We hebben qua kleurstelling voor de behuizing en de zones aansluiting gezocht bij de kleurstelling van de entree.”

76 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Oval Tower

Projectinfo INTERCOMSYSTEEM BIEDT MOGELIJKHEDEN VOOR DE TOEKOMST

Bouwinfo OPDRACHT Deka Immobilien Netherlands

ONTWERP OPL Architecten

INSTALLATIES Parallel Groep ETB Vos B.V. (E), Pneuman, Elbo technology, E-Control

BOUWPERIODE 2010-2012

Ook in de toiletgroepen wordt de verlichting middels aanwezigheidsdetectie geschakeld. Alle verlichting is uitgevoerd als hoogfrequent of als LED-verlichting. Dit heeft bijgedragen in de eisen met betrekking tot de duurzaamheidcertificering LEED (Leadership in Energy and Environmental Design), waarvoor de hulp is ingeroepen van Johan van Wingerden als LEED-coördinator. Hij is ingezet ten behoeve van de beoordeling van de diverse productkeuzes, controles met betrekking tot de beoogde duurzaamheidsgraad, aansturing en controles werkwijzen (stofvrij werken, juiste materialen etc.) en heeft het documentatie c.q. administratieve traject verzorgd, die er mede toe hebben geleid dat uiteindelijk het LEED-certificaat GOLD is behaald op dit project.”

Het kantoorgebouw ‘Oval Tower’ aan de ArenA Boulevard in Amsterdam Zuidoost is gerevitaliseerd, met een besparing op het energieverbruik van 40 procent. Bij de transformatie werden nieuwe klimaatinstallaties, warmte-koudeopslag in de bodem en klimaatplafonds gerealiseerd. Het pand is geschikt gemaakt voor ‘Het Nieuwe Werken’. Onder andere Deutsche Bank en PSA Peugeot Citroën maken gebruik van het pand.

Een uitgebreid intercomsysteem verzorgt de communicatie vanaf de entree en binnendeuren naar de receptie en kantoren op de verschillende verdiepingen. In opdracht van installateur ETB Vos heeft Elbo Technology BV Stentofon intercomapparatuur geleverd. “In eerste instantie hebben we 37 SIP-intercom-neventoestellen geleverd, die via de bestaande SIP-server/telefooncentrale zouden moeten communiceren met de standaard telefoontoestellen in het gebouw,” vertelt Erwin Wigmans, directeur van Elbo Technology. “Gaandeweg het project is echter besloten om de toestellen niet rechtstreeks met de telefooncentrale te laten communiceren, maar om onze Stentofon Alphacom XE1-audioserver toe te passen als centraal punt in de intercominstallatie. Door een tussentijdse uitbreiding van het aantal intercomtoestellen, diende namelijk de SIP-servercapaciteit te worden uitgebreid. Een kostbare zaak.” De toepassing van een Alphacom XE1-audioserver bleek in dit geval goedkoper, vertelt hij. “Bovendien biedt de Alphacom XE-server ruime doorgroeimogelijkheden, tot maar liefst 552 IP-intercomtoestellen. Daarnaast zijn veel extra functionaliteiten mogelijk, waaronder het op afstand beheren van de intercom of de integratie van het systeem met andere beveiligingssystemen.”

Toen werd besloten tot de aanschaf van de Alphacom XE-server, waren de meeste toestellen al aan de muur bevestigd en geprogrammeerd voor communicatie met de SIP-server, vertelt Wigmans. “Dit was echter geen probleem. Onze technicus heeft in de Oval Tower een korte instructie gegeven aan de monteurs van ETB Vos, over hoe zij zelf, met een laptop en via de ingebouwde webserver, eenvoudig de toestellen en telefoonnummers konden aanpassen voor communicatie via de Alphacomserver.”

Over Elbo Technology Elbo Technology verzorgt de communicatie, beveiliging en domotica in de utiliteitsbouw en woningbouw. Van doordachte systemen voor intercommunicatie en algemene oproep tot camera’s, deurcommunicatie en toegangscontrole, evenals noodverlichting en vluchtwegaanduiding.

Onder andere door de toepassing van bovengenoemde aspecten, in combinatie met diverse bouwkundige, logistieke zaken en bewuste scheiding en minimalisatie van bouwafval is dit project uiteindelijk gewaardeerd met een LEED Gold-certificering.

De uitdaging was volgens De Ruiter vooral de korte voorbereidingstijd en het tijdsbestek waarin het project gerealiseerd diende te worden, mede gezien de specifieke eisen voortvloeiend vanuit het inrichtingspakket van de huurder. “Tevens is er gedurende de uitvoering van het project geen enkele dag geweest dat het pand niet in gebruik is geweest door een huurder.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 77

Saskia en Wim van Soest stapten over naar het nieuwe verwarmen

“We genieten nu van warmte, zonder aardgas te verspillen”

Minimaal 50% minder CO2-uitstoot door halvering van het gasverbruik met de Daikin Intergas Hybride

Saskia en Wim van Soest hechten veel waarde aan comfort in huis, maar vinden het ook belangrijk om bewust om te gaan met het milieu. Niet voor niets stapten ze over op het nieuwe verwarmen met de Daikin Intergas Hybride. Een verwarmingssysteem dat de warmte voor een groot deel uit de buitenlucht haalt, ook als het buiten vriest. “Zelfs de meest zuinige cv-ketel verbruikt nog onnodig veel gas, een fossiele brandstof die zorgt voor veel CO 2 -uitstoot. Met de Daikin Intergas Hybride verbruiken wij nu minder dan de helft aan aardgas, omdat de warmtepomp het meeste werk doet en de cvketel alleen bijspringt als het echt nodig is. Wij genieten nu van het comfort en de warmte die we gewend waren met onze oude cv-ketel, maar dan zonder aardgas te verspillen. En dat is een heel prettig idee.” Kijk voor het hele verhaal op daikin.nl/ervaringen.

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.

THEMA | Warmtepompen

Verkoop warmtepompen

in de lift

Tekst: Loet van Bergen

Het gebruik van een warmtepomp voor verwarming en koeling is een succesvolle techniek voor de woning- en utiliteitsbouw. In Nederland zijn al een kleine 220.000 woningen en utiliteitsgebouwen voorzien van een warmtepomp.

Om een EPC van 0,4 of lager te realiseren, is een warmtepomp een energetisch effectieve techniek, zegt Peter Wagener, voorzitter van Dutch Heat Pump Association (DHPA), een brancheorganisatie voor fabrikanten en importeurs van warmtepompen in de woningbouw en utiliteit. “De DHPA wil bijdragen aan een verduurzaming van de gebouwde omgeving, in lijn met de landelijke doelstellingen ten aanzien van CO2-emissiereductie, energiebesparing en gebruik van hernieuwbare energie. Deelnemers in de DHPA zijn gerenommeerde fabrikanten en importeurs van alle types warmtepompen. Daarbij werkt DHPA onder andere samen met Liander, Ministerie van Binnenlandse Zaken, Ministerie van Economische Zaken en RVO (Voorheen AgentschapNL), en heeft nauwe banden met andere brancheorganisaties in de installatiebranche, waaronder de VERAC, UnetoVNI en de NVKL.

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

De totaaloplossingen van Samsung klimaatbeheersing Warmtepompen - Lucht-lucht - Lucht-water - Water-lucht - Water-water - Lucht-lucht/water - Water-lucht/water

+ aansluiting op luchtbehandelingskasten

WTW ventilatie - Enthalpieventilatie, vocht en temperatuur - Zeer schone lucht door unieke F8 filters - Geen (elektrische) voorverwarming nodig

Airconditioning - Volledig assortiment binnendelen in diverse capaciteiten

TRENDS IN WARMTEPOMPEN Warmtepompen zijn in velerlei soorten verkrijgbaar. Wagener: “Grofweg zijn ze in te delen in een lucht/water warmtepomp, waarvan het rendement in de afgelopen jaren aanmerkelijk is verbeterd, en een grondgebonden warmtepomp, die gebruik maakt van warmte- koudeopslag in de bodem en met name voor nieuwbouwprojecten interessant is. In opkomst zijn hybride-warmtepompen, een combinatie van een elektrische lucht/water warmtepomp met een gasgestookte HR-ketel. Deze combinatie is met name in de landen met een uitgebreide gasinfrastructuur (zoals Nederland) een interessante optie om op korte termijn het energiegebruik te verlagen. De hybride-warmtepompen zijn met name geschikt voor toepassing in de bestaande bouw.”

KWALITEITSLABEL DPHA is als brancheorganisatie nauw betrokken bij alles wat met verduurzaming te maken heeft. Zo is de DPHA actief betrokken bij de invulling van het SER-akkoord -samen met veertig andere partijen uit de markt en de overheid- om in 2020 14% duurzame energie te gebruiken. “Verder zijn we aan het proberen om een aanpassing te krijgen van de energiebelasting van de warmtepomp. Nu betalen mensen na installeren van een warmtepomp in een bestaande woning onevenredig veel energiebelasting. Ook zijn we bezig met de invoering van het kwaliteitslabel op basis van het European Heat Pump Association (EPHA) Quality Label, dat inmiddels in veertien landen in Europa is ingevoerd. Dit kwaliteitslabel dat inzicht verschaft over het rendement van de warmtepomp is al toegekend aan meer dan duizend types warmtepompen. Met dit kwaliteitslabel wordt de duidelijkheid bij het investeren in een warmtepomp nog beter. En financieel gezien hoeft het aanschaffen van een warmtepomp ook geen obstakel meer te zijn. De DPHA heeft zich samen met andere partijen hard gemaakt voor het Energiebespaarfonds (zie ook www. ikinvesteerslim.nl en www.warmtepompplein.nl). Woningeigenaren kunnen nu aankloppen bij dit fonds voor een lening om hun huis energiezuiniger te maken. In het fonds wordt samengewerkt door de Rijksoverheid, de Rabobank en de ASN bank.” ❚

www.samsung-klimaat.nl INSTALLATIE & BOUW | 79

THEMA | Warmtepompen

Tekst: Loet van Bergen

AMARYLLISKWEKERIJ WORDT GEKOELD DOOR WARMTEPOMP Warmtepompen kunnen tuinders helpen energiekosten te besparen. Ze worden met name toegepast in combinatie met warmte-koudeopslag. Elektrisch aangedreven warmtepompen met warmte-koudeopslag zijn op dit moment de standaard.

Deze pompen worden vooral toegepast in gewassen die ’s zomers moeten koelen, zoals bij de amaryllis. Dit type warmtepompen behaalt zijn beste energetische prestaties bij (zeer) lage temperatuurafgiftesystemen.

Inmiddels telt de glastuinbouw vijftig tot zestig van dergelijke projecten. Zo ook bij Van der Ende Flowers, een Amararylliskwekerij in Maasdijk, die een groot en breed assortiment amaryllis bloemen aanbiedt. Via een Official Carrier Dealer raakte Carrier betrokken bij dit project. “Als Carrier Airconditioning bieden we voor de agricultuur altijd een passende klimaatoplossing,” zegt Marc Meijer. “Zowel voor koeling- als voor verwarmingstoepassingen. Voor een bedrijf is efficiency en continue kwaliteit veelal van levensbelang. Zo zorgt een complete klimaatbeheersing voor een optimale groei van gewassen. Carriers’ expertise in engineering en ontwerp biedt voor elke situatie een bedrijfszekere en energiezuinige klimaatoplossing. Van koelmachines en warmtepompen tot luchtbehandelingsunits, warmtewisselaars, pompen, generatoren en koeltorens als oplossingen voor regeling en monitoring op afstand,” aldus Meijers

MOBIELE INSTALLATIE Samen met de installateur heeft Carrier Airconditioning gezocht naar een passende oplossing bij van der Ende Flowers, want bij dit bedrijf ontstond een acuut probleem. De tien jaar oude klimaatinstallatie was stuk gegaan. “We hebben deze tuinder meteen uit de brand geholpen met een mobiele luchtgekoelde koelinstallatie van Carrier Rental Systems. Een bedrijf dat klimatisering niet alleen als overgangsoplossing tijdens de bouwfase waarborgt, maar ook bij uitval of ombouw van de bestaande klimaatsystemen. Dit systeem staat nu tijdelijk te draaien totdat de nieuwe watergekoelde koelmachine/

80 | INSTALLATIE & BOUW

warmtepomp is geïnstalleerd. Van tevoren is in samenspraak met de installateur en de opdrachtgever overleg geweest over de te plaatsen watergekoelde koelmachine/warmtepomp. Samen met de verkoopafdeling van Carrier is een berekening gemaakt van de benodigde capaciteit en is gekozen voor een watergekoelde koelmachine warmtepomp 30XW-V/30XWHV AquaForce Greenspeed met een variabel toerental en een vermogen van meer dan 1.000 kW. De exclusieve frequentiegeregelde compressor van Carrier voor de AquaForce Greenspeed verzekert een hoge energie-efficiëntie, zowel bij volle als gedeeltelijke belasting. De ESEER van de 30XW-V is tot 40% hoger dan die van traditionele units met een vaste snelheid. Hoge seizoensgebonden efficiëntie betekent een lager energieverbruik en lagere elektriciteitskosten. De optimale klimaatregeling garandeert de laagste life cycle kosten vergeleken met alternatieve systemen en een potentiële terugverdientijd van minder dan twee jaar. De warmtepompen hebben dan ook een hoog rendement. In vergelijking met een luchtgekoelde warmtepompen met een COP van 3, heeft deze machine een COP van 6/7.”

SEIZOENEN Het mooie van een warmtepompsysteem in combinatie met een WKO-systeem vindt Meijer dat zomers de koude bron wordt gebruikt om te koelen en ’s winters de warme bron om te verwarmen. “Op deze manier kunnen tuinders de seizoenen optimaal benutten. Van belang bij een WKO-systeem is wel dat de energiebalans van de bronnen in evenwicht zijn. Steeds meer tuinders

THEMA | Warmtepompen

krijgen een warmte-/koudeopslag installatie om daarmee duurzame energie op te wekken uit de ondergrond. Om de bodem te beschermen, worden eisen gesteld aan de energiebalans van een WKO-systeem. Het voorkomen van een onbalans of het herstellen van een onbalans kan echter

negatieve gevolgen hebben voor de energiebesparingsdoelstelling. Vandaar dat we als Carrier Airconditioning daarmee zorgvuldig te werk gaan en berekeningen maken uitgaande van de meest optimale situatie: de warmtepomp in combinatie met een WKO-systeem en het afgiftesysteem. Bij

deze tuinder bestaat het afgiftesysteem uit een ingenieus buissysteem met warmte en koudeleidingen die door de hele kas lopen. Binnenkort wordt de klimaatinstallatie in bedrijf gesteld en zowel Carrier Airconditioning, de installateur als de tuinder zijn tevreden met de geboden oplossing.� �

INSTALLATIE & BOUW | 81

Het verschil zit ‘m in water!

www.carrier.nl/vwf

• Kan het VWF Aquasmart systeem tegelijk verwarmen én koelen? JA • Kan ik zien hoe het VWF systeem functioneert via het Aquasmart systeem? JA • Kan VWF Aquasmart worden gekoppeld met een ander gebouwbeheersysteem (GBS) ? JA • Wordt er aantoonbaar geld bespaard op de energierekening door het VWF Aquasmart systeem? JA • Kan ik op CO2 waarde regelen in de ruimte? JA Bezoek onze stand op de Installatie Vakbeurs Hardenberg en maak kennis met de Variabel Water Flow-oplossing. Standnummer 171, Hal 1

THEMA | Warmtepompen

Tekst: Loet van Bergen

De toekomst in warmtepompen is hybride Duurzame oplossingen gaan niet meer om het product maar om het resultaat, zegt Peter van den Bosch van Inventum. “Fabrikanten moeten samenwerken om met totaaloplossingen te komen om de nieuwe normen te behalen. Vanaf 1 januari 2015 dient ieder nieuwbouwproject te rekenen met een EPC van 0,4. De grootschalige energetische renovaties in het programma van ‘de stroomversnelling’ hebben vandaag al een hoger doel, namelijk ‘nul op de meter’, waarbij Inventum vooral inzet op warmtepompen. In onze visie op warmtepompen willen we de eindgebruiker optimaal ontzorgen met een passend energiebesparendpakket, waarbij de hybride warmtepomp centraal staat. Daarbij komt onze focus steeds meer te liggen op de bestaande bouw.

Er zijn vijf miljoen potentiële woningen die (verder) verduurzaamd dienen te worden. Een hybride warmtepomp is hierbij een perfecte oplossing.” Met de hybride warmtepomp is het mogelijk om in de bestaande bouw gebruik te blijven maken van bestaande technieken en infrastructuur en toch een energetisch en financieel voordeel als bewoner/coöperatie hieruit te halen. Op

VOOR DE FIJNPROEVER

KOUD, WARM EN KOKEND WATER UIT ÉÉN KRAAN www.inventum.com

Volg ons

dit moment zet Inventum vooral in op de Ecolution-ventilatiewarmtepomp.

Dit is de eerste en enige ventilatiewarmtepomp die gebruik maakt van lucht uit de woning als energiebron. Hiermee kan de basislast voor de verwarming geleverd worden, de warmtapwater bereiding en door middel van de zeer energiezuinige en stille ventilator kan de woning worden geventileerd. Gemiddeld zal de temperatuur vanuit de woning 17°C tot 22°C zijn. Uit deze retourlucht wordt de energie onttrokken. De uitgaande temperatuur (naar buiten) is circa 3°C tot 7°C. Door hergebruik van de warmte uit de woning gaat er geen onnodige warmte verloren. In de bestaande bouw is vaak reeds een CV-ketel in combinatie met een ventilatiesysteem C aanwezig. Doordat de Ecolution aangesloten wordt op het bestaande ventilatiesysteem hoeft er geen dure nieuwe infrastructuur aangelegd te worden wat al de eerste financiële winst is. Daarna zal de Ecolution het grootste deel van de warmte en warmtapwater van de woning voorzien waarmee nog eens flink bespaard wordt op aardgas. Dit kan oplopen tot 60%. Tot slot biedt Inventum naast de hybride oplossing, waarbij een combi hr-107 ketel gebruikt wordt, ook een all-electric oplossing aan. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 83

CIAT L Y S U S T A I N A B

voor al uw duurzame oplossingen CIAT is een internationaal bedrijf met een lange geschiedenis; reeds sinds 80 jaar is CIAT totaalleverancier van klimaatapparatuur. CIAT heeft zichzelf sindsdien gevestigd als Europese leider op het gebied van airconditioning, luchtbehandeling, koeling, warmte-uitwisseling en verwarming door middel van duurzame energie.

De CIAT Groep ontwikkelt en produceert producten en totaaloplossingen voor o.a. kantoren, hotels, gezondheidszorg, winkels en industrie. De oplossingen die door CIAT worden ontwikkeld en geproduceerd, kenmerken zich door een hoge energie-efficiëntie, uitstekende kwaliteit van het binnenklimaat en comfort voor de gebruikers.

L I V E

Neemt u gerust contact met ons op voor het volledige programma en een passend advies.

LBK/WTW

L I V E

Watergekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1400 kW

Ventilatorconvectoren

P U R E L Y

L I V E

W E L L

Luchtgekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1350 kW

CIAT Nederland B.V. • Annie M.G. Schmidtweg 229 • 1321 NA Almere Tel. 036 - 533 25 87 • Fax 036 - 533 25 97 • info@ciat.nl • www.ciat.nl

www.ciat.com

THEMA | Warmtepompen

Besparen met een warmtepomp Panasonic produceert al sinds 1936 producten voor het verwarmen en koelen van binnenruimtes. Sinds 2008 is de fabrikant fysiek aanwezig in Europa met volgens Enrique Vilamitjana, Managing Director Panasonic Appliances Air-Conditioning Europe, de volledige focus op het aanbieden van oplossingen, geen ‘losse’ producten. Vilamitjana praat ons bij over de meest recente ontwikkelingen, waaronder de Aquarea line-up van lucht-water warmtepompen.

De wereld zit niet meer te wachten op afzonderlijke producten, maar verwacht oplossingen, zegt Vilamitjana stellig. “Behalve het produceren van afzonderlijke producten, denken we vooral ook in systemen, in oplossingen die onder meer het binnenklimaat behaaglijker maken. Snel en eenvoudig.

Daarbij schromen we niet om met partners samen te werken, zoals Securitas Direct, waarmee we de Smart Home Controller ontwikkelen voor smartphone of tablet. We zoeken altijd naar de best mogelijke totaaloplossing. Daarbij is samenwerken met verschillende partijen een must. Je kunt immers niet overal het beste in zijn.”

BUITENLUCHT

Aquarea is volgens Enrique Vilamitjana innovatief en energiezuinig. De luchtwater warmtepomp haalt de energie uit de buitenlucht, die wordt overgedragen via een warmtewisselaar aan het koelmedium. De hoogwaardige energie

VOOR ECHTE ENERGIEBESPARINGEN, KIES AQUAREA WARMTEPOMPEN Dankzij hun uitzonderlijk rendement zorgen de PANASONIC AQUAREA warmtepompen voor zeer grote energie- en milieubesparingen.

High

efficiency heating

Boiler

Solar

refrigerant

friendly

Down to -20 ºC in heating mode

connection

panels connection

hot water

R410A

OUTDOOR TEMPERATURE

RETROFIT

SOLAR KIT

DHW

Environmentally

Domestic

Control

AL

TION

MAXIMUM EFFICIENCY

CONTROL YOUR HEAT PUMP FROM ANYWHERE OP

5

Ready

COP

INTERNET CONTROL

www.aircon.panasonic.eu

Internet

AQUAREA maakt deel uit van een nieuwe generatie lucht/water warmtepompsystemen welke gebruik maakt van de energiebron (buitenlucht) voor het verwarmen en koelen van de woning en om sanitair warm water te produceren.

De AQUAREA warmtepomp heeft een maximale COP van 5.00, dit houdt in dat 80% van de energie uit de buitenlucht wordt onttrokken. Dit is een grote besparing op het energieverbruik ten opzichte van uw conventionele elektrische verwarming of HR gasketel. De AQUAREA warmtepomp is de ideale oplossing voor uw all-electric woning.

wordt vervolgens overgedragen aan het water om zo de woning of warmwatervoorziening op te warmen. “Aquarea is veel schoner, veiliger, goedkoper en milieuvriendelijker dan systemen die werken met gas, olie en andere elektrische systemen. De buitenunit, die kan worden versterkt door zonnepanelen, verwarmt zowel het tapwater als de radiatoren of stralende vloer. Het systeem kan bovendien worden ingebouwd in de centrale verwarmingsinstallatie, wat de installatiekosten beperkt. Mede daardoor is Aquarea uitermate geschikt voor zowel nieuwbouw als bestaande bouw.”

FLINKE BESPARING Het Aquarea-systeem is gebaseerd op een zeer efficiënte warmtepomptechnologie en verwarmt niet alleen het huis en zorgt voor warm water, maar kan ook koelen. Ongeacht de weersomstandigheden garandeert Panasonic een perfect leefcomfort, zelfs bij temperaturen van minus 20 graden Celsius.

“Onze Aquarea-warmtepompen zijn een antwoord op de vraag naar duurzame huisvesting met een hoog rendement en lage gebruikskosten. In vergelijking met elektrische verwarming kan een besparing tot 58 procent op verwarmingskosten worden gerealiseerd.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 85

THEMA | Warmtepompen

GEHEEL ZELFVOORZIENEND Een lucht/water warmtepomp kan een belangrijke bijdrage leveren in het energieneutraal maken van een woning. Hugo Jansen van Alklima / Mitsubishi Electric informeert ons over de laatste stand der techniek in de wereld van warmtepompen en filosofeert voorzichtig ook al een stukje over de 'all electric' toekomst van woningen en zelfs complete woonwijken die zelfvoorzienend zijn.

Vandaag de dag wordt een lucht/water warmtepomp al veelvuldig toegepast, zowel in de renovatiesector als bij nieuwbouw, zegt Hugo Jansen.

“Het gaat dan om een monovalent systeem, die kan voorzien in warmtapwater, verwarmen en koelen. Op het moment dat de elektriciteit ook nog eens duurzaam wordt opgewekt, ontstaat in feite een energieneutrale woning. Dergelijke concepten worden op dit moment al op grote schaal gerealiseerd, waarbij de warmtepomp wordt gevoed door pv-panelen.”

COMPACT EN EFFICIENT Alklima heeft een brede range aan warmtepompen in het assortiment en is voor Nederland exclusief importeur van Mitsubishi Electric. “De vermogens van de warmtepompen variëren van 4,5 kW tot 14 kW of een veelvoud ervan, waarbij de units in cascade worden geplaatst voor toepassing in appartementgebouwen of zorgcomplexen,” zo licht Hugo Jansen toe. “Voor een tussenwoning volstaat een warmtepomp met een vermogen van 4,5 kW om de woning goed te kunnen verwarmen, mits de woning natuurlijk goed is geïsoleerd. De complete installatie is redelijk compact, ongeveer ter grootte van een losstaande koelkast en heeft een ingebouwd boilervat van 200 liter.

"De meerinvestering ten opzichte van een conventionele HR-ketel is zo'n 4.000 tot 5.000 euro voor een complete installatie, maar op het moment dat het gaat om grote projecten kan het voordeel door schaalvergroting flink oplopen. De terugverdientijd is ongeveer zes tot acht jaar op basis van een gemiddeld rendement en een vereiste dat de woning redelijk goed is geïsoleerd en beschikt over laag-temperatuurverwarming, zoals vloerverwarming of convectoren.”

ALL ELECTRIC

Behalve in vermogens zit er ook verschil in het type warmtepomp. Jansen: “We maken onderscheid in twee typen warmtepompen. De systemen met een (power) inverter warmtepomp zijn geschikt voor

86 | INSTALLATIE & BOUW

het verwarmen of koelen van een ruimte in singlesplit of master-slave uitvoering. Deze warmtepomp stemt de koel- of verwarmingscapaciteit constant af op de gewenste en gemeten temperatuur. De tweede optie is een warmtepomp met Zubadantechnologie, die gebruikt maakt van flashinjectie.

Dat wil zeggen dat het gas/vloeistof mengsel van het koudemiddel rechtstreeks in de compressor wordt gespoten. Deze techniek maakt het mogelijk om nog tot zeer lage buitentemperaturen (-15 graden Celsius) nog 100% verwarmingsvermogen te leveren zónder elektrische naverwarming. Op deze manier kan ook bij lage buitentemperaturen nog energiezuinig warm tapwater worden bereid.”

MONITORING Op dit moment worden er volgens Hugo Jansen nog veel hybride-oplossingen gerealiseerd in combinatie met een gasketel. “Dat kan nu nog prima volstaan. De volgende stap is echter 'all electric', waarbij een lucht/water warmtepomp wordt gecombineerd met pv-panelen en de woning volledig zelfvoorzienend is. Dat principe kun je verder doortrekken door complete woonwijken zelfvoorzienend te maken, waarbij in de wijk energie wordt uitgewisseld.” Jansen geeft een voorbeeld: “De meest ideale situatie is om de hele wijk aan elkaar te koppelen. Als bijvoorbeeld een deel van de wijk pal in de zon ligt, dan zorg je ervoor dat de energie die hier wordt opgewekt, kan worden gebruikt om de warmtepompen in de schaduwzijde van de wijk te laten draaien. Zo wordt op de meest efficiënte manier met energie en warmte omgegaan.”

Monitoring wordt volgens Jansen steeds belangrijker. “Alles valt of staat met goede rendementen.

Je weet pas echt wat het systeem presteert, als het gemonitord wordt. Hier kan de installateur vervolgens op bijsturen en instellingen wijzigen, veelal op afstand vanachter de pc. En de eindgebruiker krijgt inzicht in zijn verbruik en wordt gestimuleerd op een efficiënte manier met de energie om te springen.” ❚

THEMA | Warmtepompen

INSTALLATIE & BOUW | 87

THEMA | Warmtepompen

OPTIMAAL COMFORT IN NIEUW A+-KANTOOR VAN ORCON EN THERCON Het nieuwe kantoorgebouw en magazijn van Orcon en Thercon in Veenendaal is ‘all electric’ en wordt geklimatiseerd volgens het Green Igloo-totaalconcept, een gasaansluiting ontbreekt. Het concept gaat uit van een geïntegreerde en betaalbare totaaloplossing die volledig in het teken staat van duurzaamheid en comfort. Via de live Energy Monitor kan het energieverbruik en de opbrengst van de PV-panelen op de voet worden gevolgd.

Ons nieuwe kantoorpand is een perfect voorbeeld van een modern, energiezuinig kantoorgebouw, zegt Madelon Voorhoeve, directeur van Orcon en Thercon. “Onze eisen waren een hoge mate van comfort, zonder geluidsoverlast van systemen, enorm veel daglichttoetreding via grote glasoppervlakken en toch een lage energierekening. Dat hebben we bereikt met de Green Igloo-aanpak, waarbij de focus ligt op een goed isolerende schil en kierdichtheid.

Met goed isoleren behaal je immers de grootste energiewinsten. Het pand is dan ook voorzien van een dikke isolatieschil. De muren en het plafond hebben een Rc-waarde van 5, het dak een Rc-waarde van 6.”

EÉN SYSTEEM In het Green Igloo-concept denken we niet meer vanuit de producten ventilatie, verwarming, koeling en warm tapwater, maar denken in een totaalconcept, licht Madelon Voorhoeve toe. “De producten worden gebundeld tot één systeem met een gemeenschappelijk doel voor ogen: het leveren van een duurzame klimaatoplossing met een unieke comfortbeleving.

Het concept is gebaseerd op de ‘all electric’ basis voor de toekomst en verenigt de beste tech-

nieken en knowhow. Het kantoorgebouw wordt verwarmd, gekoeld en geventileerd met een Fujitsu Airstage lucht/lucht-warmtepompsysteem in combinatie met sensor gestuurde ventilatiesystemen met warmteterugwinning van Orcon.

En het 1.600 m2 grote magazijn wordt met een minimum verbruik op een aangename temperatuur gehouden met behulp van een Waterstage lucht/water-warmtepomp in combinatie met vloerverwarming.”

ENERGY MONITOR Madelon Voorhoeve: “Ons nieuwe kantoorgebouw bewijst maar weer dat je met warmtepomp- en ventilatietechnieken ook grote resultaten kunt behalen en energiewinsten kunt boeken. Dat is voor velen een eye-opener. Om het energieverbuik voortdurend te kunnen mo-

88 | INSTALLATIE & BOUW

nitoren en ‘de wereld’ te overtuigen van het Green Igloo-concept is het pand voorzien van een live Energy Monitor, waarop het energieverbruik op de voet is te volgen, alsmede de opbrengst van de PV-panelen. De monitor is voor iedereen toegankelijk via het internet.”

De meeste ruimtes van het kantoorpand zijn bovendien voorzien van kanaalinbouw AircoHeaters met Comodair-luchtverdeelroosters. Op het dak zorgen PV-panelen voor het opwekken van de benodigde energie voor eigen gebruik, maar ook voor het opladen van elektrische auto's. De EPG voor dit pand is 0.57 zonder PV-panelen en 0.30 met PV-panelen.

Oververhitting van goed geïsoleerde panden in de zomer kan volgens Madelon Voorhoeve

THEMA | Warmtepompen

met behulp van warmtepomp- en ventilatietechnieken eenvoudig op een energiezuinige manier worden weggekoeld, zo blijkt ook uit het nieuwe kantoorpand van Orcon en Thercon

in Veenendaal. “Met behulp van PV-panelen kunnen panden zelfs energieneutraal worden gemaakt. In de toekomst gaan we waarschijnlijk nog PV-panelen bijplaatsen om 100% ener-

gieneutraal te zijn.” De totale investering van het Green Igloo-totaalconcept verdient zich volgens Madelon Voorhoeve binnen vijf tot zeven jaar terug. ❚

Sander Bruis, Manager Productontwikkeling Orcon, en Madelon Voorhoeve, directeur van Orcon en Thercon BV.

INSTALLATIE & BOUW | 89

Verwarmen zonder gas of andere fossiele brandstoffen? Meer dan de helft minder CO2 uitstoten? Jaarlijks tot 40% op uw energienota besparen? En toch elke dag genieten van een aangenaam binnenklimaat, zomer en winter?

In het Green Igloo concept denken we niet meer vanuit de producten ventilatie, verwarming, koeling en warm tapwater maar wel vanuit oplossingsgericht duurzaam. Onze aanpak is gebaseerd op de “all-electric” basis voor de toekomst en verenigt de beste technieken en know how. Wij bieden u één energiebesparende klimaatoplossing met een unieke comfortbeleving.

Op de website www.greenigloo.nl willen wij bewijzen hoe snel u energieneutraal bent met GreenIgloo!

ORCON BV | THERCON BV Landjuweel 25 | 3905 PE Veenendaal | tel. 0318 54 47 00

THEMA | Warmtepompen

MADE IN

GERMANY Het milieu zit vol energie. En wij gebruiken het. Dat zegt Thomas Niemann van Hautec. “De zon produceert ieder jaar 17.000 keer meer energie dan dat alle mensen op deze aardbol nodig hebben. In de lucht, het water en in de bodem wordt die energie in grote hoeveelheden opgeslagen. Een warmtepompsysteem maakt hier dankbaar gebruik van.”

Hautec houdt zich al sinds de oprichting in 1978 bezig met het inbouwen en onderhouden van warmtepompen. Sinds eind jaren tachtig van de vorige eeuw produceert Hautec de warmtepompen volledig in eigen huis in het Duitse Bedburg Hau. “Onze systemen zijn voor 100 procent 'made in Germany',” vertelt Thomas Niemann. “We produceren systemen met een capaciteit van 2 kW tot aan 2.000 kW verwarmingsvermogen. Behalve ons standaard assortiment maken we ook specials, maatwerk producten voor specifieke doeleinden. Doordat we in Duitsland ontwikkelen en produceren, kunnen we ook specials snel uitleveren.”

HOGERE COP Niemann over de voordelen van een warmtepomp: “Met een warmtepomp kunnen besparingen in de verbruikskosten worden gerealiseerd tot wel 80 procent ten opzichte van een gasketel, de onderhoudskosten zijn nihil en tijdens de winter kan worden verwarmd, terwijl in de zomer actief gekoeld kan worden met een warmtepomp. Ook tapwater kan tot meer dan 60 graden Celsius verwarmd worden zonder additionele (elektrische) verwarming.”

De ontwikkeling van warmtepompsystemen is volgens Niemann vandaag een continu proces van optimaliseren en verbeteringen aanbrengen.

“Vooral de efficiency en het milieuvriendelijke karakter spelen hierin een grote rol. Dat heeft onder meer geleid tot een systeem dat uit de voeten kan met een nieuw type vloeistof met een veel hogere COP en tegelijk een milieuvriendelijke samenstelling.”

Naast het assortiment aan warmtepompen heeft Hautec ook oplossingen voor het opslaan van zonne-energie. “Al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw plaatsen wij zogenaamde Energy Fences. Het hekwerk produceert zo'n 500 tot 1.200 Watt per strekkende meter, afhankelijk van de condities. Op datzelfde principe is de Energy Wall gebaseerd, al wordt hierbij nog dankbaar gebruik gemaakt van het fenomeen van warmtegeleiding van beton.” Uiteraard kan de opbrengst van dit innovatieve hekwerk en de 'knuffelmuur' ook gekoppeld worden aan een warmtepomp. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 91

THEMA | Warmtepompen

Warmtepompen voor zowel renovatie als nieuwbouw Door de teruggelopen nieuwbouwproductie heeft de renovatiemarkt de afgelopen jaren voor de installatiebranche sterk aan belang gewonnen. Positief gevolg hiervan is dat de belangstelling voor lucht/water warmtepompinstallaties is toegenomen. “Een toestel als de NIBE F2040 monoblock lucht/water warmtepomp is vrijwel met elk fabricaat cv-ketel te combineren als hybridesysteem om de transitie van gas naar duurzaam stapsgewijs te kunnen maken,” zegt Roel Knoll van NIBE.

De renovatiemarkt is kansrijk, maar vereist wel maatwerk omdat er in veel situaties vaak al een bestaande cv-ketel aanwezig is. “De NIBE Airline, het breedste assortiment lucht/waterwarmtepompen ooit, komt op het juiste moment met capaciteiten van 5 tot 22 kW, vervolgt Roel Knoll.

“Onze NIBE F2040 monoblock lucht/water warmtepomp is leverbaar in drie typen buitenunits: 8, 12 en 16 kW. De mogelijkheid tot een hybrideopstelling geeft gebouweigenaren de tijd om stapsgewijs verbeteringen aan de woning aan te

92 | INSTALLATIE & BOUW

brengen, zoals meer isolatie. Op het moment dat de woning bijvoorbeeld voldoende is geïsoleerd, kan de gasketel worden afgekoppeld en neemt de lucht/water warmtepomp het over. De F2040 heeft deze mogelijkheid en is daarom uitermate geschikt voor transitieprojecten. De F2040 is toepasbaar in een monovalente opstelling tot een buitentemperatuur van -20°C en een cascadeopstelling is mogelijk tot acht stuks. Groot voordeel van de F2040 is dat installatie zonder STEK-erkenning mogelijk is.”

BOILERS NIBE levert al meer dan vijftig jaar het breedste assortiment kwaliteitsboilers en boilervaten voor de professionele warmwatermarkt. Het assortiment omvat indirect verwarmde boilers, elektrische boilers en boilervaten van 5 tot 1.000 liter voor zowel vervanging als nieuwbouw. “Bovendien zijn de boilers van NIBE te combineren met diverse soorten verwarmingssystemen, inclusief NIBE warmtepompen en NIBE zonlichtsystemen,” licht Roel Knoll toe. “En dan zijn NIBE boilers ook nog

THEMA | Warmtepompen

eens energiezuinig, onderhoudsarm, duurzaam, solide en aantrekkelijk geprijsd. Met het complete warmtapwaterprogramma van NIBE kun je optimaal inspelen op vrijwel elke vraag naar warmtapwatercomfort in bijna elke situatie: van woning en appartement tot kantoor, hotel en sportcomplex.”

• projectmatige woningbouw, zoals rijtjeswoningen, passiefhuizen en energieneutraalwoningen.

En dankzij het ruime modulatiebereik is een buffervat in de meeste gevallen overbodig: ideaal voor kleinere woningen. ❚

AFLEVERSETS Naast de lijn VIKING elektronische afleversets voor warmte- en koudedistributie heeft NIBE een assortiment mechanische afleversets ontwikkeld: SCALA. “De nieuwe lijn omvat op dit moment diverse standaard tapwatersets, maar zal in de loop van 2014 verder worden gecompleteerd door combisets met directe injectie voor cv,” zegt Roel Knoll.

“Met VIKING en SCALA is het aanbod aan warmteen koudedistributiesets completer dan ooit en dat stelt NIBE in staat om nog beter in te spelen op de behoeften van klanten.”

MODULERENDE WATER/WATER WARMTEPOMPEN Binnen de serie NIBE F1155 / F1255 water/water warmtepompen introduceert NIBE van beide types een versie met een vermogen van 1,5 tot 6 kW en is daarmee in Nederland en België de enige A-merkleverancier die een modulerende warmtepomp in deze vermogensklasse op de markt brengt. Roel Knoll: “De behuizing van beide types omvat een warmtepomp, een elektrisch element, circulatiepompen en een regeling met display. De NIBE F1255 heeft bovendien een geïntegreerde 180 liter RVS-boiler met een milieuvriendelijke isolatiemantel. Beide types kunnen worden aangesloten op diverse producten en accessoires, zoals boilers, WTW-units, actieve koeling en verwarmingssystemen met verschillende toevoertemperaturen. Bovendien zullen ze op korte termijn ook leverbaar zijn in een PC-versie voor passieve koeling.”

Modulerende warmtepompen presteren -zonder elektrische piekbelasting- het hele jaar door optimaal, hetgeen resulteert in een zeer hoge SCOP. Doordat ze zich automatisch aanpassen aan de energiebehoefte van een gebouw, zijn ze uitstekend toepasbaar in: • nieuwbouwwoningen waarbij de warmtevraag op termijn onbekend is, bijvoorbeeld bij gezinnen die over een aantal jaren de woning willen uitbouwen; • nieuwbouwwoningen met passieve koeling (PCversie); • bestaande woningen, ter vervanging van een bestaande warmtepomp waarbij de capaciteit van de bron onbekend is; • woningen waar meer cv en minder warm water wordt gevraagd waardoor een bestaande boiler niet op een aan/uit-warmtepomp kan worden aangesloten; • woningen met een (zeer) laag transmissievermogen en een grotere vraag naar warm water;

Roel Knoll, Sales Manager bij NIBE

INSTALLATIE & BOUW | 93

NIEUW

BUITENLUCHT IS GRATIS De NIBE F2040 is speciaal ontworpen voor strenge Scandinavische winters, waarbij de temperatuur kan dalen tot -20°C. De NIBE F2040 houdt uw huis ook koel, zelfs in hete, droge zomers.

Doordat de NIBE F2040 met vrijwel elk fabricaat cv-ketel kan worden gecombineerd (hybride systeem), kan bijna altijd een comfortabele installatie worden samengesteld.

Dát biedt volop kansen op verduurzaming op de renovatiemarkt, waar maatwerk vereist is.

Kijk voor meer informatie over onze lucht/water warmtepompen op www.nibenl.nl

INSTALLATIE VAKBEURS HARDENBERG 2014: BEZOEK ONZE STAND! HAL 3 STANDNUMMER 338

NIBE™ F2040 | LUCHT/WATER WARMTEPOMP • Keuze uit drie buitenunits: 8 kW, 12 kW en 16 kW

• Installatie zonder STEK-erkenning mogelijk

• Voorzien van inverter-gestuurde compressor

• Cascadeopstelling tot 8 stuks mogelijk

• Laag geluidsniveau

• Toepasbaar in monovalente opstelling tot een buitentemperatuur van -20°C

• Uitstekende opstellingsmogelijkheden dankzij bescheiden afmetingen

NIBE Energietechniek B.V. Energieweg 31 4906 CG Oosterhout (NB) Postbus 634 4900 AP Oosterhout (NB) Telefoon: +31(0)168 477 722 www.nibenl.nl

THEMA | Warmtepompen

SUCCES MET WARMTEPOMPEN DOOR SPECIALISATIE Van oorsprong is Rensa een technisch groothandel in producten op het gebied van verwarming en ventilatie, maar het bedrijf met een landelijk netwerk van zeven verkoopkantoren en twintig servicebalies gaat nog een belangrijke stap verder als het gaat om dienstverlening. “We zijn een door kennis gedreven organisatie.” Aan het woord is Patrick Jansen, hoofd van de afdeling Innovatie en Kennismanagement bij Rensa, die met het oog op de 2020-doelstellingen een rooskleurige toekomst voorziet voor de warmtepompen.

Onder de Rensa Groep vallen diverse disciplines, waaronder ook een groothandel voor koeling en een sanitair specialist. “We zijn een door kennis gedreven organisatie en maken daarom een duidelijke splitsing voor de verschillende specialismen, wat betreft verkoop en advies. De logistiek

wordt wel gezamenlijk geregeld, zodat we kunnen profiteren van de schaalvoordelen van de hele groep. Om terug te komen op Rensa, hier zijn dé specialisten op het gebied van ventilatie en verwarming aanwezig. Ondanks de specialisatie gaat het nog altijd om een enorm pakket aan

producten, waaronder een grote diversiteit aan warmtepompen.”

BIM-TRAJECTEN Installateurs kunnen Rensa op verschillende manieren benaderen, zo legt Patrick Jansen uit.

“Behalve de excellente logistiek, kan Rensa met eigen technische engineers bijvoorbeeld klanten adviseren welk type warmtepomp geschikt is voor een bepaalde situatie. We kunnen het hele traject begeleiden, daarin gaan we heel ver. Van het maken van transmissie-verliesberekeningen tot aan complete 3D-tekeningen in het kader van BIMtrajecten, inclusief EPC- en koellastberekeningen.

Het houdt bij ons niet op bij de warmtepomp, ›

INSTALLATIE & BOUW | 95

Bodem, ventilatie of lucht?

“De experts van Rensa staan voor u klaar.”

R

M

WA

PE

WA

N

0,4 TE R P O

M

Als groothandel gespecialiseerd in verwarming en ventilatie gaat Rensa verder dan alleen een perfecte levering. Neem bijvoorbeeld onze warmtepomp-oplossingen!

Warmtepompsystemen, u heeft er ongetwijfeld van gehoord of al ervaring mee opgedaan. Nu de EPC-norm volgend jaar naar 0,4 wordt bijgesteld en vanuit de overheid steeds meer aandacht komt voor het verbeteren van de energielabels van bestaande woningen, zal de warmtepomptechniek steeds meer gemeengoed worden voor de installateur.

Als gespecialiseerde groothandel met eigen technisch adviseurs biedt Rensa u naast een uitgebreid assortiment warmtepompen, ook verschillende engineeringsdiensten aan. Want, een solide warmtepompsysteem begint met een goed advies en een goede warmteverliesberekening.

Kijk op www.rensa.nl/warmtepompen voor meer informatie of neem contact op met één van onze verkoopkantoren.

THEMA | Warmtepompen

van grondgebonden systemen naar lucht-water systemen. De warmtepomp an sich is eigenlijk al een relatief oude ontwikkeling en door de jaren heen volledig uitontwikkeld. Ik voorzie de komende jaren dan ook geen enorme sprongen in rendementen. Wel worden de pompen steeds compacter en vragen ontzettend weinig tot geen onderhoud. Ook zijn warmtepompen steeds makkelijker te combineren met andere technieken als zonneboilersystemen.”

de bouwkundige schil, bron en afgiftesysteem maken het succes. De klant vraagt om advies, naar de best passende oplossing, wij geven hier vervolgens invulling aan met passende berekeningen, tekeningen en uiteraard de producten.

We kunnen daarbij op verschillende momenten in een traject instappen.”

Dergelijk uitgebreid advies en begeleiding verwacht je niet bij een technisch groothandel.

Volgens Patrick Jansen wordt de kennis van de medewerkers van Rensa dan ook jaarlijks bijgespijkerd. “Onze verkopers en adviseurs volgen

in- en externe trainingen om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen. We vergaren informatie met leveranciers en fabrikanten en werken voor wat betreft de theorie samen met ISSO en voor het praktijkgedeelte samen met InstallatieWerk en ROC’s. Zo brengen we elkaar op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en producten. Dat werkt ontzettend goed.”

VERSCHUIVING Filosoferend over de toekomst verwacht Patrick Jansen een groei in de toepassing van warmtepompen. “We zien momenteel een verschuiving

Als het gaat om renovatieprojecten is met name een lucht-warmtepomp volgens Patrick Jansen een goede optie. “Dat komt doordat er voortaan meerdere afgiftemogelijkheden zijn. Tot voor kort was men aangewezen op uitsluitend vloerverwarming, nu zijn speciale radiatoren ook geschikt voor lage temperatuur verwarming. Ideaal dus voor renovatie.”

Bovengenoemde ontwikkelingen zullen de populariteit van de warmtepomp ten goede komen, denkt Patrick Jansen. “En al helemaal in het licht bezien van de 2020-doelstellingen. Volgend jaar wordt de EPC-norm naar 0.4 verlaagd, die met een warmtepompsysteem eenvoudig bereikt kan worden. In 2020 gaan we ‘near zero energy buildings’ en daar kan de warmtepomp een belangrijke bijdrage aanleveren, al dan niet in combinatie met zonnecollectoren. De meest ideale situatie.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 97

DELFT | 3M

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen

Foto’s: Lomans Totaalinstallateurs

BREEAM VERY GOOD SCORE VOOR 3M Lomans Groep Totaalinstallateurs realiseert de elektrotechnische voorzieningen van de transparante nieuwbouw van 3M in Delft.

Het opvallende kantoor kreeg een BREEAM Very Good score mede door de implementatie van aanwezigheidssensoren en hoogfrequente verlichting. De installateur, die meedacht over het ontwerp en de engineering, werkt momenteel richting oplevering.

Op het hoogwaardige Science Park ‘Technopolis Delft’ langs de A13, realiseert de ontwikkelcombinatie cepezedprojects en Cordeel het nieuwe hoofdkantoor van 3M Nederland met een totale omvang van 4.950 vierkante meter. De strakke ronde vormgeving onderscheidt zich van de omliggende bebouwing.

“Bouwkundig aannemer Cordeel gaf ons in februari 2013 de opdracht voor de inbouw van de E-installaties,” zegt projectleider Patrick Burgers namens Lomans Groep Totaalinstallateurs. “We voeren al sinds 2010 opdrachten uit voor deze bouwer. We stelden ons proactief op bij het Delftse bouwproject en werkten in samenspraak met de architect en de aannemer het ontwerp van de installaties uit.

De lichtberekening voor het 3M gebouw was complex, omdat de

98 | INSTALLATIE & BOUW

software uitging van gehoekte gebouwen. Toch maakten we een goede benadering waarmee verder gewerkt kon worden. Een andere uitdaging was de kabeldoorvoer ter plaatse van de drie loopbruggen. De architect wilde graag dat de elektrotechnische infrastructuur buiten het zicht bleef in het transparante gebouw met vele doorkijkjes. In onderling overleg bedachten we toen een subtiele oplossing en verwerkten de bekabeling in onzichtbare kabelgoten in de vloeren van de loopbruggen.”

DELFT | 3M

Projectinfo UNIFORM LICHT IN PARKEERGARAGE BB-Lightconcepts maakte het lichtplan met lichtberekening en lay-out, en leverde de armaturen voor de parkeergarage van de opvallende nieuwbouw van 3M in Delft. De LED-verlichting is veel onderhoudsarmer en energiezuiniger dan bijvoorbeeld TL-verlichting. Eindeloos dimmen en schakelen is mogelijk. De verlichting kent een terugverdientijd van slechts vier jaar. BB-Lightconcepts, dat inmiddels tien jaar bestaat, geeft niet voor niets tien jaar garantie op de werking van de armaturen, die vooraf allemaal individueel zijn getest in de fabriek.

In de parkeergarage zijn 27 LED-lightpipes toegepast. Dat zijn holle buizen van 10 centimeter diameter met LED en speciale polycarbonaat folie erin. De armaturen geven uniforme comfortabele verlichting, 24 uur per dag en 365 dagen per jaar. De toegepaste folie is door 3M zelf gemaakt.

DUURZAAM EN FLEXIBEL Het nieuwe kantoor van 3M in Delft krijgt het BREEAM Very Good label. Dit komt onder meer door de daglicht- en aanwezigheidsschakelingen en de toepassing van energiezuinige hoogfrequente armaturen in de kantoren. In de parkeergarage zijn bijzondere lijnvormige LED-lampen toegepast, die een egale lichtflow verzorgen.

“De stekkerbare computervloer in de kantoorruimtes is zodanig opgebouwd dat toekomstige herindelingen van de ruimte mogelijk zijn. Deze hoge mate van flexibiliteit maakt het kantoor ook geschikt voor andere, toekomstige gebruikers,” zegt Burgers. “De werkzaamheden op locatie vinden vanaf september 2013 plaats. In totaal steken we ongeveer 6.000 mensuur in het bouwproject.

De kans bestaat dat Lomans Groep Totaalinstallateurs hierna ook het onderhoud van de elektrotechnische installaties gaat verzorgen.” ❚

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER PANOR3MA (Cordeel en cepezedprojects) ONTWERP cepezed, Delft UITVOERING Cordeel, Zwijndrecht E-INSTALLATIES Lomans Groep Totaalinstallateurs, Capelle aan den IJssel W-INSTALLATIES De Jong, Rotterdam

LEDVERLICHTINGLAMPEN

BB-Lightconcepts, Delft (parkeergarage) BEKABELING Draka, Delft BVO 4.950 m2 BOUWPERIODE september 2013 – juli 2014

BB-Lightconcepts is Nederlands eerste en enige leverancier van LED-armaturen met een Cradle2Cradle-certificaat. Het internationale bedrijf met een Nederlandse vestiging in Doetinchem levert alleen producten die volledig recyclebaar zijn. Alle verlichtingssystemen van BB-Lightconcepts zijn voorbekabeld. De armaturen worden eenvoudig en snel geklikt in ophangbeugels die met een laser op de juiste plaats zijn bevestigd, bijvoorbeeld in het plafond. De installatie gaat volgens het principe van plug and play, waardoor de E-installateur montagetijd bespaart.

SOEPELE EN BRANDWERENDE BEKABELING 3M bouwt een nieuw hoofdkantoor in Delft. Het gebouw is eigenzinnig en refereert met haar ronde vorm naar een rolletje tape. Aangezien het Nederlandse hoofdkantoor van Draka (Prysmian Group) ook in Delft is gevestigd, kon Draka niet anders dan even eigenzinnige en innovatieve bekabeling leveren. Prysmian Group vertegenwoordigt twee A-merken en is daarmee Nederlands marktleider op draad, kabel en glasvezel. Naast het bekende Draka-merk voor laagspannings- en telecombekabeling produceert het bedrijf ook het merk Prysmian voor midden- en hoogspanningskabels en systemen. “In samenwerking met Lomans Installaties leveren wij producten voor het nieuwe hoofdkantoor van 3M in Delft. Lomans is al meer dan een decennium klant van Draka,” zegt Lodewijk Steendam, key accountmanager van Draka. “Voor de zware voedingen vanaf de transformator koos Lomans voor de Draka’s flexibele VULTFLEX. 3M wil dat cruciale functies in de installatie blijven functioneren tijdens brand, daarom heeft Lomans Draka’s HULT Functie Behoud (FB) kabel gekozen en toegepast. Door deze kabels kunnen bijvoorbeeld overdrukventilatoren in functie blijven tijdens een eventuele brand, evenals de sprinklerpomp voor het automatisch blussen.”

Tenslotte stelt Steendam: “We zijn er trots op dat we samen met Lomans Installaties ons steentje hebben mogen bijdragen aan een comfortabel en veilig hoofdkantoor voor 3M.”

Lodewijk Steendam

INSTALLATIE & BOUW | 99

Topprestaties lever je samen In projecten is het essentieel dat je op elkaar kunt bouwen. Letterlijk, maar voorál figuurlijk. Dat begrijpen wij bij Draka. Daarom bieden we u een compleet, innovatief kabelpakket van de hoogste kwaliteit.

Maar vinden we óók zaken als een goed contact, meedenken, service en leverbetrouwbaarheid van het grootste belang. Zo zorgen we er voor dat uw projecten een succesvol verloop kennen. Van start tot finish!

Lomans is al 95 jaar dé betrouwbare partner als het gaat om installatietechniek.

Uw specialist op het gebied van elektrotechniek, werktuigbouw & beveiliging mét de juiste certificeringen zoals BREEAM-NL.

Adres Mient 6 2903 LC Capelle aan den IJssel Astronaut 32 3824 MJ Amersfoort

Tel 010 -264 2000 033 -750 5400

www.lomans.nl

DELFT | 3M

W-installaties subtiel verwerkt in transparant en rond kantoor van 3M Het nieuwe kantoor van 3M kreeg het BREEAM Very Good ontwerpcertificaat, mede door de energie- en waterbesparende installaties. A. de Jong Groep verwerkte de onderhoudsarme en duurzame techniek subtiel in het 'minimalistische' kantoor. De W-installateur uit Schiedam werkte het ontwerp in bouwteamverband uit met de opdrachtgever, de WKO-installateur en de E-installateur. Na een intensieve werkvoorbereiding is de uitvoering in juli 2013 gestart. Door veel installatieonderdelen te prefabriceren kon er snel gebouwd worden.

A. de Jong Groep raakte in januari 2013 betrokken bij de nieuwbouw van 3M, zegt projectleider Jerry Goud. “De opdrachtgever koos voor een energiezuinige klimaatinstallatie met warmtekoudeopslag, vloerverwarming en -koeling op begane grondniveau en inductie-units op de verdiepingen. De toegepaste installatie met warmtepomp vergt weliswaar een 30% hogere investering als een traditionele gasgestookte CV-installatie met separate koelmachine, maar de total costs of ownership zijn echter beduidend lager, door het gereduceerde energieverbruik. Vlak voor de bouwvak van 2013 begonnen we met de installatiebouw op locatie. Door de keuze voor bouwen met geprefabriceerde modules, was de kwaliteitscontrole van de bouwproducten hoog en verliep de uitvoering snel. Terwijl in de prefab-werkplaats modules werden geproduceerd, monteerde de montageploeg een andere serie modules op locatie.”

ENERGIE- EN WATERBESPARING Het nieuwe 3M-kantoor kreeg het BREEAM Very Good ontwerpcertificaat, mede door de toepassing van energie- en waterbesparende voorzieningen. De inzet van een WKO en de computergestuurde klimaatinstallatie speelde hierbij een belangrijke rol. Ook de water- en energiebesparende voorzieningen, zoals waterbesparende urinoirs en kranen, hadden een positieve invloed op de BREEAM score.

“Cepezed projects ontwierp een minimalistisch, transparant gebouw in een ronde vorm,” zegt Goud. “De leidingen voor luchtbehandeling, drinkwatervoorziening, sprinklerinstallatie en verlichting moesten worden verwerkt in een ruimte van slechts 32 centimeter hoogte. De bekabeling voor de ICT en voeding voor de computers verwerkten we in 12 centimeter hoge computervloeren.” ❚

Geprefabriceerde modules snel gemonteerd na uitgebreide werkvoorbereiding

INSTALLATIE & BOUW | 101

ZOETRWOUDE | NEM

ELEKTRA ONDER VERHOOGDE VLOEREN Langs de snelweg A4 heeft NEM Energy onlangs zijn intrek genomen in een gloednieuw kantoorgebouw. Parallel Groep Energie Techniek werd door hoofdaannemer IBB Kondor al in een vroeg stadium aan tafel geroepen om samen in bouwteamverband invulling te geven aan het project, conform een D&C-contract. Zo zijn onder meer de verhoogde vloeren ontstaan, omwille van maximale flexibiliteit.

Het van oorsprong Nederlandse NEM Energy -inmiddels onderdeel van het Duitse Siemens- is een belangrijke speler in de wereld van afgasketels en boilers. Met hun voornaamste product, de Heat Recovery Steam Generators (HRSG’s), worden in energiecentrales afgassen verwerkt, waardoor vanuit turbines extra elektriciteit vrijkomt. De pro-

102 | INSTALLATIE & BOUW

ductie van de HRSG’s werd al lang geleden overgeheveld naar Scheemda in Groningen, terwijl het bedrijf tot voor kort nog kantoor hield in verouderde kantoorgebouwen verspreid over Leiden.

Dat is nu verleden tijd met de opening van het moderne kantoorgebouw aan de snelweg A4 ter hoogte van Zoeterwoude.

FUNCTIONEEL Het nieuwe NEM Energy-kantoor oogt niet alleen mooi, het is tegelijkertijd bijzonder functioneel.

Een voorbeeld zijn de verhoogde vloeren, waaronder de elektrotechnische voorzieningen tot aan de laatste kabel zijn weggewerkt. In veel utiliteitsgebouwen is vrije indeelbaarheid tegenwoor-

ZOETRWOUDE | NEM

Projectinfo NOODSTROOMVOORZIENING OP MAAT De noodstroominstallatie die door Brinkmann & Niemeijer Motoren B.V. (B&N) in het kantoor van NEM Energy is geplaatst, bestaat uit een JCB-aggregaat van 80kVA-prime en een overname-/synchronisatiepaneel. Dit alles is door B&N in een speciale noodstroomaggregaten (NSA-) ruimte geplaatst, compleet met aan- en afvoer van koellucht. Vanwege de plaatsing zijn er brandvrije roosters in de koelkanalen geplaatst. Het aggregaat is in een geluidwerende omkasting geleverd waardoor er minimale geluidshinder is tijdens het

dig een kernbegrip. Zo ook in de nieuwe NEM Energy-kantoorhuisvesting met op elke bouwlaag verhoogde vloeren. Een groot voordeel volgens Bart van den Barselaar, directeur Parallel Groep Energie Techniek. “Op deze manier kan er ongehinderd van werkplek worden gewisseld. Door de opkomst van Het Nieuwe Werken zie je vaste werkplekken steeds vaker verdwijnen. Verhoogde vloeren zijn dan ideaal. Want waar personeel ook gaat zitten, op elke plek bevinden zich data- en elektrapunten.” De verhoogde vloeren waren een uitdrukkelijke wens van gebouweigenaar Rijssenmolen. Met als achterliggende gedachte dat ook voor toekomstige huurders maximale flexibiliteit kan worden geboden.

Parallel Groep Energie Techniek installeerde de complete inpandige elektrotechnische installatie, vanaf de traforuimte tot aan de laatste wandcontactdoos. Van den Barselaar: “Ook zijn we verantwoordelijk geweest voor het plaatsen van de zonnepanelen met een geschatte opbrengst van zo’n 24.540 kWh per jaar. Iets dat overigens nogal wat aandacht vroeg. De complexiteit van de zonnepanelenmontage is sterk afhankelijk van de locatie. In dit geval moest het op een behoorlijke hoogte tegen de schuine dakvlakken in een open terrein, met andere woorden, veel windbelasting dus. Maar al met al ligt het er prima bij.”

Van den Barselaar verkreeg de opdracht in bouwteam, samen met hoofdaannemer IBB Kondor. Niet toevallig, want beide bedrijven werken al meer dan 25 jaar samen. “Een luxe positie inderdaad,” vindt Van den Barselaar. “Maar vergis je niet: elke keer moeten we het toch weer waarmaken.” ❚

draaien, wat ook zonder stroomstoring ten tijde van testen wordt gedaan. Als de netspanning wegvalt zal de besturing, een DeepSea 8620-module, een startsignaal naar het aggregaat geven. Binnen 15 seconden zal de belasting door het NSA overgenomen kunnen worden. Bij terugkeer van de netspanning zal het NSA kortstondig synchroon draaien aan het net, alvorens de gebouwbelasting weer aan het net te koppelen, waarna het NSA weer afschakelt.

B&N uit Twello is al vele jaren gespecialiseerd in dieselmotoren, generatoren en aggregaten, inclusief eventuele klantspecifieke besturingen. Dit alles heeft er toe geleid dat B&N inmiddels een sterke partner is op het gebied van noodstroomaggregaten (NSA) en goed technisch advies kan geven omtrent de beste invulling van een complete installatie.

Het aanpassen en aanleveren van bouwtekeningen met daarin het aggregaat en alle relevante componenten zoals luchtkanalen, radiateuren, brandstoftanks en uitlaatsystemen gebeurt in huis. Dit geldt ook voor de uitwerking van de elektrische schema’s die in nauwe samenwerking met de opdrachtgever worden gemaakt.

INSTALLATIE & BOUW | 103

ZOETRWOUDE | NEM “Kwaliteit en betrouwbaarheid zijn de belangrijkste factoren bij onze keuze voor een aggregaat.”

Projectinfo DESIGN- EN NOODVERLICHTING IN ÉÉN In opdracht van Parallel Groep Energie Techniek BV heeft ETK BV, als importeur van en groothandel in verlichtingsarmaturen en lichtbronnen, armaturen mogen leveren voor het nieuwe kantoorgebouw van NEM Energy in Zoeterwoude. De variëteit in armaturen is volgens Emiel Rombouts van ETK behoorlijk groot. “We hebben veel verschillende modellen geleverd voor toepassing in de verschillende ruimtes, van de toiletten, gangzones en kantoren tot het atrium en de trappenhuizen. We hebben een lange en prettige relatie met Parallel Groep Energie Techniek en hebben een passende aanbieding gemaakt voor dit project. De armaturen werden op afroep uitgeleverd. Alle producten werden voorzien van een code, zodat de installateur in één oogopslag kon zien waar het armatuur geplaatst diende te worden. We gaan wat dat betreft heel ver daarin.”

ETK heeft onder meer een groot aantal cardanische dubbellamps armaturen geleverd met LED-lampen, tevens dimbaar met 1-10V of DALI. Rombouts: “Het mooie van deze energiezuinige inbouwarmaturen is dat ze in dit geval trimless zijn uitgevoerd, zonder omslagrandje, waardoor er direct tegenaan gestuct kan worden en ze één geheel vormen met het plafond. Alle armaturen zijn tevens voorzien van een in het ontwerp geïntegreerde noodunit, die we in eigen huis assembleren. Mocht de spanning wegvallen, dan blijft de verlichting nog minimaal een uur branden op de accu. Op die manier wordt tegemoet gekomen aan de wensen van de opdrachtgever en de architect.”

ALWAYS MOVING FORWARD De oplossing voor (mobiele) stroom en verlichting Betrouwbaarheid is een van de belangrijkste afwegingen bij de aanschaf van een aggregaat.

Met JCB aggregaten bieden wij een hele goede oplossing voor mobiele stroom en mobiele verlichting. Kijk op www.jcb-aggregaten.nl voor meer informatie.

• Gebruiksvriendelijk • Robuust en duurzaam • Nu ook met STAGE IIIA motoren

www.bnmotoren.nl

BETROUWBARE VEILIGHEID

info@bnmotoren.nl T. 0571-27 69 00 Engelenburgstraat 45, 7391 AM Twello

Fire Control Beveiligingen is actief op het gebied van brandbeveiliging, advisering, opleidingen bedrijfshulpverlening en preventie. “Door een voortdurende productinnovatie en constant hoog kwaliteitsniveau zijn wij in staat een betrouwbare en hoogwaarBN_adv60X85_4145(2).indd 1 dige veiligheid te bieden,” zegt Dennis Westgeest. “We leveren een breed scala aan producten en diensten die een veilige werk- en woonomgeving garanderen. Naast de bekende brandblusmiddelen als handblustoestellen, bluswagens, brandslanghaspels, brandweermaterialen en opleidingen BHV volgens het NIBHV, ontwerpen we ook ontruimingsplannen en ontruimingstekeningen volgens de laatste wettelijke NEN-normen.

De Fire Control onderhoudsdienst is voor controle en onderhoud aan alle merken blusapparatuur volgens de geldende normen.” Sinds jaar en dag verrichten we onderhoudsen keuringswerkzaamheden voor Schulte & Lestraden, zegt Rogier van der Meij van Fire Control Beveiligingen. “Voor het kantoor van NEM Energy heeft Schulte & Lestraden onder meer de brandslanghaspels geplaatst en droge blusleidingen geïnstalleerd. In het kielzog van de montageklus hebben wij de leidingen beproefd conform de NEN-normen. Deze werkzaamheden mogen uitsluitend worden uitgevoerd door REOB-erkende (Regeling Erkenning Onderhoud Blusmiddelen) onderhoudsbedrijven. Wij testen de apparatuur en voorzien deze van de nodige etiketten.”

05-05-14 15:54

Fire Control is uw specialist in brandveiligheid

Fire Control Beveiligingen heeft de volgende certificaten ISO-9001, VCA*, KIWA- REOB, NCP-erkend onderhoudsbedrijf en NIBHV.

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

104 | INSTALLATIE & BOUW

brandblusmiddelen & onderhoud ontruimingsplannen

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES

veiligheidsadvisering

Rijssenmolen, Rijssen Meyer Van Schooten Architecten, Amsterdam IBB Kondor, Oegstgeest Schulte & Lestraden, Lisse (W); Parallel Groep Energie Techniek, Hazerswoude-Rijndijk (E); Brinkmann & Niemeijer Motoren B.V., Twello; ETK, Bodegraven, Fire control beveiligingen circa € 18 miljoen, inclusief directieleveringen september 2012 - april 2014

bhv opleidingen

Tiber 46 - 50 2491 DJ Den Haag telefoon: 070 317 7822 e-mail: info@fire-control.nl

www.fire-control.nl

ZOETRWOUDE | NEM

VELE ENERGIEBESPARENDE SYSTEMEN In opdracht van bouwkundig aannemer IBB - Kondor heeft Schulte & Lestraden de sanitaire-, klimaat- en sprinklerinstallatie verzorgd voor het nieuwe kantoorgebouw van NEM Energy in Zoeterwoude. “We hebben het installatie-ontwerp opgesteld en tekeningen gemaakt aan de hand van de technische omschrijving en Greencalcscore met energiebesparende systemen,” zegt Wilbert van der Luijt van Schulte & Lestraden. “Tevens hadden wij een adviserende rol naar de ontwikkelaar.”

De verwarming en koeling van het gebouw is gerealiseerd door een WKO-installatie, bestaand uit een mono-bronsysteem van GeoComfort type GT40, geboord tot een diepte van 120 meter in het terrein naast het gebouw, in combinatie met een warmtepompsysteem type GeoWP375SKID, opgesteld in de parkeerlaag -1. De luchtbehandelingskast is voorzien van toerengeregelde ventilatoren door middel van frequentieregelaars. Van der Luijt: “In de winter bij buitenluchttemperaturen lager dan -5°C gaat de lucht installatie op 60% van de capaciteit draaien in verband met energiebesparing op ventilatielucht. Tevens is de luchtbehandelingskast voorzien van een warmtewiel met een rendement van 70%. Buiten kantoortijd draait de luchtbehandelingskast op recirculatie en 60% van de luchtcapaciteit.”

HUURDERSWENSEN Na het afronden van het casco installatie-ontwerp en tekeningen, is de huurder NEM Energy ingehaakt met hun specifieke huurderswensen. De uitdaging voor Schulte & Lestraden lag in het tijdstip van het bekend worden van de

specifieke huurderswensen. “De bouwkundige werkzaamheden vorderden in hoog tempo en de infrastructuur voor de installatie, die in onze werkplaats geprefabriceerd is, werd reeds in het werk aangebracht. Alle zeilen moesten bijgezet worden om de huurderswensen te implementeren in de casco installatie. De specifieke huurderswensen bestonden uit een bedrijfsrestaurant, espressobar, vergadercentrum, overleg en stilte ruimtes op de diverse kantoorlagen, MER- en SER-ruimtes en facility corners. Tevens is in samenwerking met PGET voorzien in een energiemonitoringsysteem dat de verschillende energiestromen door het gebouw inzichtelijk maakt.”

Het gebouw met installaties is in februari 2014 opgeleverd.

Van de Luijt tot slot: “Per kwartaal vindt er een evaluatie plaats om de resultaten uit het energiemonitoringsysteem te bespreken en maatregelingen te treffen om het energieverbruik omlaag te brengen. Wij kijken terug op het project dat in de voorbereidingsfase intensief was, maar na realisatie is het gebouw voorzien van diverse energiebesparende systemen en klaar voor jarenlang flexibel gebruik.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 105

Dalkruid 54 5731 TN Mierlo T 0492 66 39 67 M 06 25 04 66 33 E bdebruijn@intecad.nl W www.intecad.nl Uw partner voor integraal technisch advies in: Duurzaamheid beveiliging beheer en onderhoud

STErk in onTWErp En dirEcTiEvoEring ParTiciPaNT vaN EcoDEsk

WErkT saMEN MET WarMbouWEN

High quality twin ferrule fittings and instrument valves

SAUDI-ARABIË

| HRSG

RUIM 15.000 KOPPELINGEN EN MEER NEM heeft voor de Arabian Bemco Contracting Co, Ltd. in Jeddah, Saudi-Arabië, veertig niet-gestookte tweedruks Heat Recovery Steam Generators (HRSG's) geleverd voor een nieuwe PP10 combined cycle-energiecentrale. In opdracht van NEM heeft Bergen Stainless & Steel Products onderdelen geleverd voor de Heat Recovery Steam Generators (HRSGs), waaronder ruim 15.000 koppelingen en zo’n 200 verdeelblokken voor luchtsturing. voornamelijk om instrumentatiesettings, afsluiters en verdeelblokken die op maat gemaakt dienden te worden. Wij richten ons als organisatie vooral op dat segment, door klanten vooruit te helpen met innovatieve, klantspecifieke oplossingen. Simpel ‘dozen schuiven’ kan immers iedereen. Het gaat om een stukje meerwaarde.”

Arabian Bemco Contracting Co. Ltd. is, als EPC contractor, een leider in de energiesector met meer dan 22.000 MW gebouwde capaciteit. De PP10-energiecentrale is eigendom van de Saudi Electricity Company (SEC). De centrale levert circa twintig procent van de benodigde energie voor Riyad, de hoofdstad van Saudi-Arabië die meer dan 5,2 miljoen inwoners telt. De nieuwe energiecentrale bestaat uit tien blokken, in een 4-op-1 configuratie. Het vermogen van de gasturbines, die voornamelijk werken op Arabische ruwe olie,

is vastgesteld op 55,91 MW per unit. De totale capaciteit van de energiecentrale bedraagt nu circa 3.500 MW.

KLANTSPECIFIEKE OPLOSSINGEN Het was allesbehalve een standaard project voor ons, vertelt Sus van Hove van Bergen Stainless & Steel Products. “We hebben invulling gegeven aan een aantal klantspecifieke vraagstukken. Dat is voor ons geen probleem, omdat we een leanorganisatie zijn met korte lijnen. Het ging daarbij

Bergen Stainless & Steel Products heeft behalve het maatwerk ook een groot aantal leidingcomponenten in staal en rvs geleverd, waaronder buizen, flenzen, fittingen en koppelingen. “Alle leidingcomponenten zijn genormeerd conform de laatste eisen,” vervolgt Van Hove. “Specifiek voor de koppelingen zijn dubbele snijringkoppelingen toegepast, die hogere drukken en temperaturen kunnen weerstaan.

De verdeelblokken voor luchtsturing zijn zoals gezegd ook volledig op maat gemaakt, getest en gecertificeerd afgeleverd.” Van Hove kijkt in ieder geval terug op een leerzaam traject. “Samen met NEM hebben we weer een stap voorwaarts gezet in de ontwikkeling van de leidingcomponenten.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 107

WIE DOET WAT

AIRCONDITIONING

ISOLATIETECHNIEKEN

HOMETEC ZUID

Burg. Loefenstraat 19 6155 KA PUTH-SCHINNEN T +31 (0)46 4752585 E info@hometeczuid.nl W www.hometeczuid.nl

AIRVEK

Hongkongstraat 10 3047 BS ROTTERDAM T +31 (0)10 4376766 E info@airvek.nl W www.airvek.nl

BRANDBEVEILIGING

CIAT NEDERLAND ISOLATIEBEDRIJF W. VAN DEN HANENBERG BV Altenaweg 20C 5145 PC WAALWIJK T +31 (0)416 675380 E info@hanenberg.nl W www.hanenberg.nl

Annie M.G. Schmidtweg 229 1321 NA ALMERE T +31 (0)36 5332587 F +31 (0)36 5332597 E info@ciat.nl W www.ciat.nl

KREMER BV INSTALLATIETECHNIEK Postbus 101 7040 AC ‘S-HEERENBERG T +31 (0)314 662445 E info@kremer.nl W www.kremer.nl

HERTEK

Postbus 10209 6000 GE WEERT T +31 (0)495 584111 E info@hertek.nl W www.hertek.nl

DATAKABEL VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T +31 (0)348 473434 F +31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

E-WORKS

Cobaltstraat 18 2718RM ZOETERMEER T +31 (0)79 3631120 E info@e-works.nl W www.e-works.nl

Nemo Groep

NEMO GROEP

Marconiweg 5 3442 AD WOERDEN T +31 (0)6 24668484 E info@nemogroep.nl W www.nemogroep.nl

VERKERK GROEP

KLIMAATBALANS TONZON BV Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T +31 (0)53 4332391 E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

Postbus 220 3440 AE WOERDEN T +31 (0)348 434934 E info@klimaatbalans.nl W www.klimaatbalans.nl

KLIMAATBEHEERSING HOLLAND HEATING

ALKLIMA BV

Zanddonkweg 7a 5144 NX WAALWIJK T +31 (0)416 685555 E info@hollandheating.nl W www.hollandheating.nl

Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T +31 (0)78 6150000 E info@alklima.nl W www.alklima.nl

Postbus 49 3330 ZWIJNDRECHT T +31 (0)78 6107850 E info@verkerk.com W www.verkerkgroep.nl

MENERGA ENERGY-SYSTEMS Veerpolder 31a 2361 KX WARMOND T +31 (0)71 3012412 E info@menerga.nl W www.menerga.nl

GEBOUWBEHEERSYSTEEM AMBRAVA B.V. / SAMSUNG KLIMAATBEHEERSING

REDLINK BV

Nijverheidsweg 2 3751 LP BUNSCHOTEN T +31 (0)33 2980926 E info@redlink.nl W www.redlink.nl

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

PROMTEG

Westerwerf 22a 1911 JA UITGEEST T +31 (0)88 6571200 E info@promteg.nl W www.promteg.nl

Postbus 4300 7320 AH APELDOORN T +31 (0)55 5277777 E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

GRONDBORINGEN / WATERBEHANDELING

Postbus 60121 1320 AC ALMERE T +31 (0)36 5350756 E info@breed.nl W www.breed.nl

FLIERMAN TECHNIEK

Holterweg 112 7427 RB DEVENTER T +31 (0)570 510090 E info@fliermantechniek.nl W www.fliermantechniek.nl

Postbus 59201 3008 PE ROTTERDAM T +31 (0)10 4878800 E info@vangalen.com W www.vangalen.com

KOUDETECHNIEK

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV BREEDVELD & SCHRODER

VAN GALEN KLIMAATTECHNIEK BV

Postbus 151 2394 ZH HAZERSWOUDE-RIJNDIJK T +31 (0)71 3417111 F +31 (0)71 3414192 E info@carrier.nl W www.carrier.nl

De nieuwe generatie koudetechniek.

HAMAPO BV De Waterman 6 5215 MX ‘S-HERTOGENBOSCH T +31 (0)73 6565747 E info@hamapo.nl W www.hamapo.nl

WIE DOET WAT

TECHNISCH INSTALLATEUR

VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK 4001 CN TIEL T

+31 (0)344 634884

E

info@vankempen-tiel.nl

DIGICONTROL BENELUX B.V. Watermanstraat 29a 7324 AJ APELDOORN T +31 (0)55 3680530 E info@digicontrolbenelux.com W www.digicontrolbenelux.com

Spoorstraat 14

W www.vankempen-tiel.nl

SANITAIR

cold& safe

Postbus 10 5300 AA ZALTBOMMEL T +31 (0)418 682682 E info@plieger.nl W www.plieger.nl

Marchulzenweg 26 7141 BP GROENLO +31 (0)544 461771

E

info@veld.nl

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T +31 (0)475 568117 E info@homij.nl W www.homij.nl

PLIEGER B.V.

VELD KOELTECHNIEK

T

ACO

TECHNISCH ADVIESBUREAU

W www.veld.nl

Specialisten in Installatietechniek

I-COMMIT

Edelweisstraat 5 5241 AH ROSMALEN T +31 (0)73 5231410 E info@i-commit.nl W www.i-commit.nl

Edisonstraat 36 7006 RD DOETINCHEM T +31 (0)314 368301 E info@aco.nl W www.aco.nl

AVEDKO BV Postbus 74 3300 AB DORDRECHT T +31 (0)78 6333444 E info@avedko.nl W www.avedko.nl

LIFTSYSTEMEN GALJEMA BV M i t s u b i s h i

e l e v a t e s

y o u

MITSUBISHI ELEVATOR EUROPE Postbus 235 3900 AE VEENENDAAL T

+31 (0)318 586 586

E

info@mitsubishi-liften.nl

Elektronicaweg 2 2628 XG DELFT T +31 (0)15 8889800 E galjema@galjema.nl W www.galjema.nl

BRINKMANN & NIEMEYER MOTOREN BV KUIJPERS

Postbus 121 5700 AC HELMOND T +31 (0)492 578600 E info@kuijpers.nl W www.kuijpers.nl

W www.mitsubishi-liften.nl

LUCHTFILTRATIE

Postbus 50 7390 AB TWELLO T +31 (0)571 276900 E info@bnmotoren.nl W www.bnmotoren.nl

Techval bv HALMOS BV

Wassenaarseweg 30 2596 CJ DEN HAAG T +31 (0)70 3468300 E info@halmos.nl W www.halmos.nl

Technische installaties

TECHVAL

Hoolstraat 4a 5391 KM NULAND T +31 (0)73 5321197 E info@techval.nl W www.techval.nl

BUVA Postbus 262 2990 AG BARENDRECHT T +31 (0)180 697500 E info@buva.nl W www.buva.nl

IFB FILTERTECHNIEK BV Van Leeuwenhoekweg 3 3225 LX HELLEVOETSLUIS T

+31 (0)181 311187

E

info@ifb-filtertechniek.nl

W www.ifb-filtertechniek.nl

REGELTECHNIEK

TECHNISCH HANDELSBUREAU RENSA BV Postbus 84 6940 BB DIDAM T +31 (0)316 296485 E info@rensa.nl W www.rensa.nl

UNICA BODEGRAVEN BV Postbus 83 2410 AB BODEGRAVEN T +31 (0)172 644144 E info@unica.nl W www.unica.nl

TECHNISCHE PRODUCTEN

BETTINK REGELTECHNIEK Jacob Catsstraat 48 3771 GL BARNEVELD T

+31 (0)342 701064

E

info@bettinkregeltechniek.nl

W www.bettinkregeltechniek.nl

TECHNIPLAN ADVISEURS B.V. Postbus 8280 3009 AG ROTTERDAM T +31 (0)10 4562311 E info@techniplan.nl W www.techniplan.nl

ABB

Postbus 104 6710 BC EDE T +31 (0)318 669315 E info@nl.abb.com W www.abb.com

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T +31 (0)76 5794191 E info@flir.com W www.flir.nl

JACOSOL NEDERLAND BV Westrak 210 1771 SV WIERINGERWERF T +31 (0)22 7604747 E info@jacosol.nl W www.jacosol.nl

WIE DOET WAT

VLOERWARMING

TECHNISCHE UNIE Postbus 900 1180 AX AMSTELVEEN T +31 (0)20 5450345 E info@technischeunie.com W www.technischeunie.com

MEERCOX LUCHTKANALEN

MONTAGE GARANT

Afrikastraat 18

Ambachtsweg 40-42

6014 CG ITTERVOORT

5731 AG MIERLO

T

+31 (0)475 567222

T

E

info@meercox.nl

F

+31 (0)88 7780020

W www.meercox.nl

E

info@montage-garant.nl

ZONWERING POST LUCHTKANALEN BV Huisbergenweg 8 5249 JR ROSMALEN

VENTILATIE

+31 (0)88 7780050

W www.montage-garant.nl

THERMONOORD B.V. Tolh没sleane 7 8401 GA GORREDIJK T +31 (0)513 469999 F +31 (0)513 469981 E info@thermonoord.nl W www.thermonoord.nl

Hier ? uw logo

T

+31 (0)73 6487030

E

info@postluchtkanalen.nl

W www.postluchtkanalen.nl

VERLICHTING

ZISCO BENELUX VOF

Neem contact op met Roel de Bruijn

Marsstraat 32 4105 JL CULEMBORG T

+31 (0) 345 511511

E

info@ziscobenelux.eu

voor alle informatie: Tel: +31 (0) 495 450095 r.debruijn@louwersuitgevers.nl

W www.ziscobenelux.eu

ACHTERBERG LUCHTTECHNIEK Amerikastraat 8 5171 PL KAATSHEUVEL T +31 (0)416 280199 E info@altmontage.nl W www.altmontage.nl

ETALOID VERLICHTINGSTECHNIEK Postbus 241

INSTALLATIE & BOUW VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT

2130 AE HOOFDDORP T

+31 (0)23 5616226

E

info@etaloid.nl

W www.etaloid.nl

ALDES BENELUX BV Veem 3 6909 DZ BABBERICH T +31 (0)316 243222 E info@aldesbenelux.com W www.aldes.nl

WOLFS VERLICHTING BV Postbus 1155 6460 BD KERKRADE T

+31 (0)45 5410900

BLT LUCHTTECHNIEK

E

info@wolfs.nl

Neerloopweg 53 4814 RS BREDA T +31 (0)76 5427637 E info@bltluchttechniek.nl W ww.btlluchttechniek.nl

W www.wolfs.nl

BEL VOOR

GRB VERLICHTING Veldzigt 42

COX GEELEN

3454 PW DE MEERN

Emmastraat 92 6245 HZ EIJSDEN T +31 (0)43 4099500 E info@coxgeelen.nl W www.coxgeelen.nl

T

+31 (0)30 6622050

F

+31 (0)30 6621841

E

info@grbverlichting.nl

W www.grbverlichting.nl

M

INFORMATEER IE 0 495 - 450 0

95

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

Vaktijdschrift over lift- en roltraptechniek

Centraal Register Liftinstallaties: zin of onzin?

Meer veiligheid dankzij juiste spreekluister verbinding



innovatie

Meer veiligheid dankzij juiste spreekluisterverbinding

Wie in een lift zit opgesloten, wil zo snel mogelijk geholpen worden of in ieder geval contact hebben met de buitenwereld. Dan is het essentieel over een goedwerkende spreekluisterverbinding te beschikken. Nog te vaak is dat niet het geval. De verbinding komt niet of slecht tot stand. Of erger: een lift beschikt niet over een spreekluisterverbinding.

Een groot misverstand daarbij is dat veel lifteigenaren er van uitgaan dat de lifttelefoon ook door het liftonderhoudsbedrijf in beheer dient te zijn. Dat hoeft dus niet altijd. Ook kan het gebeuren dat de spreekluisterverbinding niet functioneert of dat de telefoonlijn niet meer actief is. Een uitstekend alternatief is te vinden bij ELSECO; een betrouwbare telefoon met GSM verbinding die zichzelf elke dag automatisch test.

Deze onafhankelijke specialist levert overigens niet alleen het product, maar zorgt tevens voor een passende service die ervoor zorgt dat de lifttelefoon altijd werkt.

112 Liftbouw

Op deze manier is de lifteigenaar er zeker van dat de telefoon functionaliteit altijd gegarandeerd is. Dat is wel zo prettig in een noodsituatie.

Vooruitstrevend De vrij programmeerbare lifttelefoons die het in 2002 opgerichte ELSECO levert, zijn verkrijgbaar in zowel een analoge als gsm versie en inmiddels ook voorbereid voor VOIP. Het bedrijf is gespecialiseerd in telefonie, met name op het gebied van liften.

“Zowel onze producten als de software die we gebruiken zijn vrij op de markt verkrijg-

baar en toepasbaar op iedere type lift,” vertelt directeur Bert Rijs. “De lifttelefoons die ELSECO levert en monteert zijn vooral vooruitstrevend in het feit dat wij de garantie durven te geven dat deze ook daadwerkelijk werkt als dit nodig is. De norm schrijft voor dat een lifttelefoon iedere 72 uur getest dient te worden en er op deze manier een lijntest plaats vind. Wij gaan met deze lifttelefoons een stap verder. Bij het mogen leveren van een dergelijke dienst testen wij de lifttelefoon iedere 24 uur en niet alleen de lijn van deze lifttelefoon maar ook de speaker,- microfoon,- lijn,- accu en drukknopsignaal. Tevens geeft de lifttelefoon direct een

melding bij een 220V uitval. Op deze manier leveren en monteren wij niet alleen de lifttelefoon maar geeft het ook de garantie dat deze het ook daadwerkelijk doet.”

DIGIseco In 2010 ontwikkelde ELSECO een onafhankelijk liftmonitoring systeem, genaamd DIGIseco. Hierdoor is het mogelijk om lifteigenaren, beheerders en liftonderhoudsbedrijven op het moment van een storing op de hoogte te brengen. Die melding komt dan binnen via een email zodat het onderhoudsbedrijf direct in actie kan komen als de lift stilstaat. De eigenaar heeft via een webbased site 24 uur per dag inzage in alle acties van een lift.

Tevens heeft deze in één overzicht een totaal beeld betreffende de performance en contractuele verplichtingen van het onderhoudsbedrijf.

“Deze is in veel gevallen lager of gelijk aan de analoge kosten die lifteigenaren nu per maand per lift aan de KPN betalen,” aldus Rijs. “Voor de huidige analoge lijn die nu bij de lift aanwezig is, betaalt de lifteigenaar voor alleen het abonnement al gemiddeld € 24,00 ex BTW. Hier komen nog de eventuele maandelijkse belkosten bij die gemaakt worden wat gemiddeld per lift op een totaal van ca. € 35,- per maand (abonnement + bellen). Voor deze kosten heeft de lifteigenaar vaak nog niet de garantie dat de lifttelefoon daadwerkelijk werkt als dat nodig is en wordt in veel gevallen ook niet dagelijks getest.”

Een BELseco abonnement bestaat uit een vast bedrag per maand inclusief de lifttelefoon met als eventuele optie DIGIseco. Dus de levering, installatie en het complete onderhoud. Na een contractperiode van 60 maanden is de telefoon eigendom van de eigenaar en betaalt deze alleen nog het simabonnement en de dienst.

“Wij zijn twee jaar geleden met BELseco begonnen en zien dat veel lifteigenaren al bewust voor dit abonnement kiezen. Ze zijn verzekerd van een goed werkende installatie en hebben nooit last van onverwachte kosten. Dit abonnement bevat gewoon alles wat nodig is om de lifttelefoon probleemloos te laten werken en tegelijkertijd worden kosten bespaard.” o

• Onderhoud en onderhoudstijd • Storingen en aanrijdtijden • Opsluitingen en aanrijdtijden • Reparatietijden • Dagelijkse testen van de lifttelefoon Dat is realtime informatie die rechtstreeks van de lift afkomstig is en niet te manipuleren door derden. De montage van het DIGIseco systeem gebeurt altijd in combinatie met en naast de lifttelefoon van ELSECO. Beiden worden bij voorkeur in de machinekamer of de besturingskast geplaatst. Dankzij deze combinatie van lifttelefoon plus het systeem beschikt de eigenaar - als het gaat om veiligheid en informatie - op elk moment van de dag over de gewenste status per lift. Volgens directeur Bert Rijs leert de ervaring met DIGIseco dat de kwaliteit van liftonderhoud toeneemt waardoor het liftbeschikbaarheidspercentage merkbaar stijgt. Tegelijkertijd nemen de kosten van liftonderhoud door DIGIseco duidelijk af. “De ideale combinatie voor lifteigenaren. Dit is tevens de reden waarom DIGIseco zo succesvol door de markt is opgenomen.”

BELseco Dan is er de unieke mogelijkheid om middels het concept BELseco zowel de dienst als de producten kostenneutraal aan te schaffen. Dit houdt in dat ELSECO zowel de lifttelefoon levert en installeert, maar tevens de bijbehorende dienst voor één vast bedrag per maand verzorgt.

Dat de aanpak en producten van ELSECO succesvol zijn, blijkt wel uit de groei van het bedrijf. “Door de uitbreiding van onze diensten en de introductie van ons concept BELseco zijn we inderdaad hard gegroeid. Het is een concept dat duidelijk is aangeslagen. Daarom mag ik met trots melden dat we sinds 1 juni in een nieuw en vooral ruimer pand in Naarden zijn getrokken. Dit onderkomen biedt ons als team niet alleen meer ruimte, maar zorgt er tevens voor dat wij de komende jaren verder kunnen groeien.”

Liftbouw 113

Interlift techniek B.V. liftcabinebekledingen liftcabines muurkoppen scheidingswanden liftschachten

Interlift techniek bv is al ruim 40 jaar de toeleverancier van de Nederlandse liftinstallateurs

Interlift techniek bv levert, vaak in nauw overleg met de architect of het adviesburo, in samenwerking met de liftinstallateur de gewenste speciale bekleding, cabine, schacht of muurkop afwerking.

In principe is voor de uitvoering bijna alles mogelijk.

Kijk voor een beter idee op onze web-site : www.INTERLIFT-techniek.nl

Primeur



Meer veiligheid voor liftgebruikers dankzij flexibele kabel Ook binnen de liftindustrie maakt men gebruik van de Bowdenkabel. Deze flexibele kabel zorgt ervoor dat mechanische kracht wordt overgebracht door het bewegen van de binnenste kabel ten opzichte van de behuizing aan de buitenkant. Dankzij deze techniek het dus mogelijk om veiligheidsmechanismes bij liften zowel te laten trekken als terugtrekken.

De Bowdenkabel wordt gekenmerkt door een optimale krachtoverbrenging, een hoge levensduur en een absolute functie betrouwbaarheid. Een techniek die zeker in de liftbranche van groot belang is bij het openen en sluiten van deuren.

Belang Waarom is deze techniek essentieel binnen de liftbranche? We leggen het graag uit. Volgens de geldende Europese normen zijn liftschachtdeuren voorzien van vergrendelingsapparatuur die ervoor te zorgen dat schachtdeuren alleen te openen zijn bij normale werking en als de liftstoel de gewenste etage heeft bereikt. Daarmee is het toevallig openen van deuren in de schacht en de daaraan verbonden risico's voorkomen.

Liftgrendelslot Mocht het toch misgaan dan is het bevrijden van de liftgebruikers vaak alleen mogelijk door speciale hulpstukken als bij-

voorbeeld een ladder. Een noodzakelijke en snelle evacuatie zoals in het geval van brand is daarom niet altijd zeker als de bijbehorende hulpmiddelen niet beschikbaar zijn binnen korte afstand van een open schachtdeur. Maar gelukkig is er dus een prima oplossing op de markt gebracht door Kronenberg GmbH. Deze specialist op het gebied van liftgrendelsloten heeft een volledig gamma aan oplossingen ontwikkeld waarbij de Bowdenkabel een belangrijke rol speelt. Dit bijzondere besturingselement kan op mechanische wijze krachten overbrengen en daardoor de veiligheid in en rondom liften beter garanderen. Dus zowel voor gebruikers als technisch personeel dat in of rondom de liftschacht aan het werk is.

houden en kan ook in een later stadium – dus bij een al geplaatste lift - gemonteerd worden. Deze toepassing is op alle Kronenberg sloten toepasbaar. Bijkomend voordeel is dat dit systeem minder duur is dan diverse andere oplossingen. Het is goed om te weten dat de lengte van de Bowdenkabel niet relevant is voor gebruik bij noodsituaties. Dankzij een geïntegreerde schakel voldoet deze techniek ook aan de vereiste EN 81-21 norm. Zoals gezegd is ook aan het onderhoudspersoneel gedacht. Stel dat zij moeten werken in een kuil of schacht met onvoldoende hoogte voor het hoofd, dan gaat bij het bewegen van de lift een signaal af dat extra beschermende maatregelen neemt.

Voordelen

De gebruikte schakelopties van dit besturingselement zijn in het algemeen voorzien van de beschermingsklasse IP 67 en uitgerust met een normaal open plus sluitcontact uitgerust. o

Het is dan ook een systeem dat zich in de afgelopen decennia bij veel sluitingstoepassingen heeft bewezen. De Bowdenkabel bespaart ruimt, is eenvoudig te onder-

Liftbouw 115

W

Tijdelijke lift nodig?

IEU

N

Reco-lift biedt turn key oplossingen U kunt vanaf nu ook voor het huren van tijdelijke trapstoelliften direct bij ons terecht!

De Reco-traplift is een veilige betrouwbare en makkelijk zelfstandig te gebruiken traplift welke op iedere rechte trap geplaatst kan worden.

Reco Special Products is DE specialist in het leveren van klantgerichte oplossingen als het gaat om tijdelijke mobiliteit!

Ons doel: wooncomplexen en/of andere gebouwen gedurende liftmoderniseringen en calamiteiten ten alle tijden voor eenieder toegankelijk te houden.

Door het inzetten van een Reco-Lift blijft een veilige en barrièrevrije toegang dan ook altijd gegarandeerd! De dagelijkse gang van zaken verandert dus niet en liftgebruikers, valide of mindervalide, blijven mobiel! Alle liften zijn zonder bijzondere bedieningsinstructies te bedienen en zijn daarom uitermate geschikt voor het gebruik in een openbare omgeving.

Kijk voor meer informatie op onze vernieuwde website.

www.reco-lift.eu

SPECIAL PRODUCTS

Innovatie



Tijdelijke lift beperkt overlast bij onderhoud Woningcorporatie Trivire verhuurt zo’n 14.000 woningen in Dordrecht, Zwijndrecht en Hendrik-Ido-Ambacht. Om een optimaal leefklimaat voor alle bewoners te garanderen, biedt Trivire services, onder andere op het gebied van onderhoud. Trivire draagt zorg voor alle grote onderhoudsklussen, waaronder het vervangen van de cv-ketel, onderhoud aan het dak, schilderwerk aan de gevel en het onderhoud van trappenhuizen en liften. Hierbij is het belangrijk dat bewoners zo min mogelijk overlast ervaren.

“Wanneer wij onderhoud aan onze panden uitvoeren, is het belangrijk dat de bewoners mobiel blijven," aldus Rinus van Tengnagell de Raad, projectleider planmatig onderhoud installaties bij Trivire.

“Zeker groot onderhoud aan de liften, vraagt om passende maatregelen. Want: je kunt minder mobiele bewoners niet een aantal weken opsluiten in hun woning. Eén van de maatregelen die we nemen, betreft de plaatsing van een tijdelijke lift. Dit is best een kostenpost, maar hiermee leveren we wel een belangrijke bijdrage aan de leefbaarheid in onze panden.”

commissie heeft hier de mobiliteit van de bewoners in kaart gebracht.

“Uit de inventarisatie bleek dat minstens tien bewoners niet goed ter been zijn. Een tijdelijke liftoplossing was dan ook noodzakelijk. Bij beide gebouwen is een tijdelijke lift geplaatst.”

Vanwege de uitbouw en de luifel bij de nooduitgang, kon één van de tijdelijke liften niet direct tegen de gevel worden geplaatst. “Hiervoor hebben we samen met Reco een oplossing gevonden. Bewoners

kunnen hier via een korte loopbrug vanuit de flat de lift in lopen.”

Kosten en baten “Een tijdelijke lift plaats je niet zomaar," gaat Van Tengnagell de Raad verder. “Hiervoor moet het één en ander worden voorbereid.

De afgelopen maanden hebben we dan ook veelvuldig met Reco aan tafel gezeten.”

Vanuit de Meerjaren OnderhoudsBegroting (MJOB) van het liftbedrijf, wordt steeds tijdig doorgegeven welke onderhoudswerkzaamheden aan binnenliften gedaan moeten worden.

“Het liftbedrijf maakt hier een planning voor, die met ons wordt gecommuniceerd. Vervolgens inventariseren wij hoeveel bewoners hinder zullen ondervinden van het liftonderhoud. We kijken of de plaatsing van een noodlift technisch en financieel haalbaar is.

Kosten en baten worden hierbij zorgvuldig tegen elkaar afgewogen.”

De tijdelijke liften worden sinds vorig jaar verhuurd en geplaatst door Reco Special Products. “Vorig jaar hebben we twee projecten voor liftmodernisering met Reco opgepakt," aldus Van Tengnagell de Raad.

“Beide projecten betroffen flats voor senioren, met zes á zeven verdiepingen, waarin slechts één lift aanwezig was. We moesten onze bewoners dus een alternatief bieden.

De projecten zijn ons zo goed bevallen, dat we vorig jaar een nieuw, groter traject hebben voorbereid: de plaatsing van tijdelijke liften in vijf verschillende projecten.”

Eén van de projecten waar op dit moment tijdelijke liften zijn geplaatst, is Norderstedtplein in Zwijndrecht. Dit flatgebouw, waar veel senioren wonen, bestaat uit een drie verdiepingen hoge laagbouw en een toren van acht verdiepingen hoog. Een bewoners-

Liftbouw 117

Samen met specialisten In de lift.

Lifttechniek van Schmersal. Veiligheid uit één hand •

Wereldwijd opererende partner voor de lift- en roltrappenindustrie

•

Ruim 50 jaar ervaring

•

Zeer omvangrijk programma

•

Gecertificeerde klantspecifieke oplossingen

Safe solutions for your industry Kijk op www.schmersal.com “industrie solutions” voor meer informatie

Omdat Trivire meerdere onderhoudsprojecten achter elkaar heeft gepland, kunnen de tijdelijke liften van project naar project worden getransporteerd. “Zo kunnen we met zo min mogelijk liften en zo laag mogelijke kosten, alle bewoners optimaal van dienst zijn. Bovendien kan het liftbedrijf zo een stuk efficiënter werken.”

Snel en efficiënt schakelen Reco Special Products merkt dat steeds meer woningcorporaties trachten om overlast bij

Bij het plaatsen van een tijdelijke lift wordt rekening gehouden met de wensen van de opdrachtgever en de eindgebruiker. “De afgelopen jaren hebben we de verschuiving gemaakt van een sec verhuurder van personenliften, naar een onderneming die klantgerichte oplossingen levert. Onze kracht zit met name in het logistieke deel. We zorgen ervoor dat al onze liften tijdig klaarstaan voor het liftbedrijf c.q. de calamiteit die heeft plaatsgevonden. Vooraf wordt de lift bij ons op de werf zorgvuldig gecontro-

“De lift is ideaal voor dubbeldek tenten, om ook minder mobiele gasten naar boven te vervoeren. De lift is demontabel, zodat hij gemakkelijk via de deur naar binnen gebracht kan worden. In een volgende Liftbouw editie vertellen we hier meer over.” o

Iedereen kan de lift gebruiken zonder uitgebreide instructies en gecompliceerde systemen met pasjes en/of bedieningskaarten onderhoud tot een minimum te beperken.

“Het woongenot van bewoners staat steeds meer voorop," aldus Robert van der Bruggen, Sales Manager bij Reco Special Products BV. Lifteigenaren doen er volgens hem goed aan om een budget voor tijdelijke liften op te nemen in hun MJOB. “Door eerder na te denken over het liftonderhoud en over de invloed hiervan op bewoners, kan snel en efficiënt geschakeld worden. Daar worden alle partijen beter van.”

De missie van Reco is om bewoners en/of gebruikers van gebouwen te allen tijde en onder alle omstandigheden, een veilige en barrièrevrije toegang te bieden.

“Hiervoor bieden wij een serie volwaardige, veilige en comfortabele tijdelijke personenliften. Deze liften zijn kwalitatief, maar ook optisch nauwelijks van een permanente, inpandige lift te onderscheiden.”

Bij het ontwerp van de tijdelijke liften speelde de eindgebruiker een centrale rol, aldus Van der Bruggen. “Onze tijdelijke liften zijn veilig en betrouwbaar. De tijdelijke lift is volledig gesloten, waardoor hij veilig te gebruiken is bij alle weersomstandigheden.

Iedereen kan de lift gebruiken zonder uitgebreide instructies en gecompliceerde systemen met pasjes en/ of bedieningskaarten.

Bovendien zijn onze tijdelijke liften volledig drempelloos en toegankelijk voor rolstoelgebruikers en mensen met een rollator, scootmobiel of kinderwagen.”

leerd. Indien nodig wordt service verleend.

Voordat de lift wordt verhuurd, wordt hij iedere keer gekeurd.”

Omleiden van bewonersstromen De grootste klantengroep van Reco Special Products wordt gevormd door woningbouwcorporaties. Daarnaast levert het bedrijf ook aan retailbedrijven als IKEA en de infra, zoals Prorail en spoorgerelateerde aannemers als Heijmans en Strukton. Tachtig procent van de klanten van Reco bevindt zich in Nederland. “Maar we gaan ook regelmatig de grens over, voor klanten als de spoorwegen in Duitsland, Engeland en Zweden. Onze buitenlandse klantenmarkt is sterk aan het groeien.”

Van der Bruggen vertelt dat hij steeds vaker contact heeft met architecten, die een compleet (renovatie)plan willen aanbieden aan hun opdrachtgever.

“Architecten nemen steeds vaker ook de rol van adviseur op zich. Nadenken over de bewonersstromen in een pand, is één van de aspecten die bij die nieuwe rol komt kijken.

Door bezoekers tijdelijk om te leiden, kunnen bouwlieden ongestoord hun werk doen. Dit versnelt het bouwproces aanzienlijk.”

Tipje van de sluier Op dit moment is Reco druk bezig met de ontwikkeling van een nieuw product, namelijk een lift die kan worden ingezet op evenementen.

Liftbouw 119

advertentie_v6_OMGEZET.indd 20

28-10-2011 13:45:26

LIFTEN

STYLE SELECTIE STYLE A

STYLE SELECTIE STYLE B

STYLE SELECTIE STYLE C

STYLE SELECTIE STYLE D

STYLE SELECTIE STYLE E

STYLE SELECTIE STYLE F

CHIC SELECTIE CHIC A

CHIC SELECTIE CHIC B

CHIC SELECTIE CHIC C

ELEGANT SELECTIE ELEGANT A

ELEGANT SELECTIE ELEGANT B

ELEGANT SELECTIE ELEGANT C

t

ThyssenKrupp Liften

advertentie_v6_OMGEZET.indd 21

28-10-2011 13:46:47

ď ł

Toepassing

Centraal Register Liftinstallaties:

zin of onzin?

In de Nederlandse Wetgeving is opgenomen dat liftinstallaties alleen in bedrijf mogen zijn indien deze zijn voorzien van een certificaat van goedkeuring. Zoals ook met andere Wetgeving het geval is, betekent dit nog niet dat ook daadwerkelijk iedere liftinstallatie in Nederland over dit certificaat beschikt.

Op 13 maart 2014 werd door de Stichting Beheer Certificatie Liften in Utrecht een bijeenkomst belegd. Kernvraag was of een Centraal Register Liften een bijdrage kan leveren aan het voorkomen van in bedrijf zijnde liftinstallaties zonder geldig certificaat.

122 Liftbouw

Op de bijeenkomst waren zowel de onderhoudspartijen, de aangewezen keuringsinstanties als lifteigenaren en liftfabrikanten aanwezig. Zij gaven aan dat het doel is dat alle liftinstallaties in Nederland goedgekeurd zijn zodat veiligheidsrisico’s

voor onderhoudspersoneel en gebruikers tot een minimum zijn beperkt.

In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat een Centraal Register Liften kan aansporen om niet gekeurde liften wel te laten

keuren. De liftinstallaties zijn immers voor iedereen herkenbaar. Als het gaat over de veiligheid van de liftinstallaties willen eigenaren zeker niet bekend staan als onzorgvuldig. Over de wijze van informeren en of dit ook werkelijk tot een vermindering van niet goedgekeurde liftinstallaties leidt, waren de meningen verdeeld.

Duidelijk was dat er onderscheid moet zijn in twee soorten van in bedrijf zijnde liftinstallaties zonder certificaat van goedkeuring. Allereerst zijn er de nieuwe liftinstallaties die na de bouw in een keuringsregime moeten worden opgenomen.

Hiervoor ligt de verantwoordelijkheid bij de lifteigenaar. De eigenaar dient één van de zes in Nederland aangewezen keuringsinstanties, waaronder Bureau Veritas, te contracteren om de zekerheid van een goedgekeurde liftinstallatie te hebben.

Doet de eigenaar dit niet, dan blijft de liftinstallatie voor altijd buiten beeld van de keuringsinstanties en ook van de handhavende overheid.

Vervolgens zijn er de periodiek gekeurde liftinstallaties, die bij de laatste keuring niet het predicaat ‘goedgekeurd’ kregen.

Dit vanwege gebreken die tot een veiligheidsrisico leiden. Deze liftinstallaties zijn wel in beeld. Keuringsinstanties zijn wettelijk verplicht hierin maatregelen te nemen.

In geval van een acuut veiligheidsrisico moet de keuringsinstantie de liftinstallatie buiten bedrijf stellen en zal de liftinstallatie bij het Ministerie SZW worden aangemeld. In geval van een minder acuut risico geeft de keuringsinstantie aan dat men de gebreken dient te herstellen en dat de liftinstallatie wettelijk niet in bedrijf mag zijn.

Blijken de gebreken binnen zes maanden niet te zijn opgelost, dan is de keuringsinstantie verplicht de liftinstallatie aan te melden bij het Ministerie SZW. Tijdens deze bijeenkomst is door de keuringsinstanties aangegeven dat een klein percentage van alle liftinstallaties in Nederland op dit moment niet over een goedkeuring beschikt. Bureau Veritas als aangewezen keuringsinstantie blijft de voor haar bekende eigenaren periodiek benaderen om ze te stimuleren alsnog tot herstel over te gaan. Er zijn echter begrijpelijke argumenten. Denk aan een aanstaande verbouwing of sloop van de installatie die een eigenaar verleiden tot het in bedrijf houden van een niet goed-

keurde liftinstallatie. De liftinstallaties van deze laatste categorie worden dus bij het Ministerie SZW in een register van niet goedgekeurde liftinstallaties geregistreerd.

Aangezien het opzetten van een CRL vanzelfsprekend tijd en geld kost, bleek tijdens de discussie dat er nog geen alge-

meen gevoel van noodzakelijkheid bij de aanwezigen was.

Conclusie was derhalve dat er eerst meer inzicht in het aantal liftinstallaties zonder certificaat moet ontstaan, voordat een gefundeerde beslissing over het opzetten van een CRL kan worden genomen. Het SBCL heeft hierbij aangegeven het voortouw te nemen. o

Liftbouw 123

Innovatie



Dak- en gevelconstructies Haagse OV-terminal bereikbaar voor veilig onderhoud Station Den Haag Centraal ondergaat op het moment een flinke renovatie. Een renovatie die uiteindelijk voor een compleet nieuw station moet zorgen. Zo is over de bestaande NS perrons en de busbaan een speciale OV-terminal gerealiseerd.

Hierbij is de complete dakconstructie uit transparante glaspanelen gemaakt met als doel een licht, veilig en toegankelijk station waar dagelijks 190.000 bezoekers ook tijdens de spitsuren comfortabel gebruik van kunnen maken.

Deze nieuwe terminal vormt het kloppend hart van het nieuwe Haagse centrumgebied. Het is een ontwikkeling die moet zorgen voor een nog levendiger en aantrekkelijker koopcentrum. Het beeldbepalende ontwerp van de terminal is gemaakt

door het gerenommeerde architectenbureau Benthem Crouwel en de gevelonderhoudsinstallaties van deze nieuwe terminal zijn afkomstig van Ergolift. Deze zijn samen met Grontmij ontwikkeld en moeten ervoor zorgen dat de speciale kolommen

- die de dakconstructie ondersteunen - passeerbaar zijn.

Voor de makers was het een uitdaging om dit passeren op veilige en constructieve wijze in het gebouw te verwerken. Daarom is gekozen voor vier zogenaamde traversewagens (inmiddels bekend als de ‘spinnen’), die onder de dakconstructie rijden.

Deze traversewagens zijn elektrische voertuigen die op een rails rijden. Onder deze wagens is de giek met aandrijving gemonteerd waaraan een éénpersoonsgondel is opgehangen. Door de giek zowel zwenkbaar als toppend uit te voeren is het mogelijk alle vlakken van de dakconstructie te bereiken. Tevens is het hierdoor mogelijk om de schuine kapdelen en de verticale wanden van de hal te onderhouden. De reden om voor deze constructie te kiezen, is omdat de architect zo weinig mogelijk van deze gevelonderhoudsinstallaties wil zien.

De éénpersoonsgondels zijn overigens beperkt in gebruik boven het spoor. Daarom is een speciale besturing ontworpen. Vanaf een vast bordes - dat over de volle lengte van de hal loopt - is het mogelijk om deze gondels te bereiken. Behalve het leveren van deze gevelonderhoudsinstallatie zorgde Ergolift tevens voor twee speciale dakwagens voor op de dakconstructie, zodat onderhoudspersoneel nog veiliger hun werk kan doen. Dankzij de in totaal vier ‘spinnen’ plus de twee dakwagens is de OV-terminal bereikbaar.

De nieuwe OV-terminal is gefaseerd gebouwd, waarbij het station gedurende de complete bouwperiode operationeel bleef.

Hetgeen voor de bouw een grote uitdaging was. Overdag waren de werkzaamheden minimaal. Het meeste gebeurde vooral ’s nachts, zodat de reizigers zich de volgende ochtend weer veilig konden verplaatsen op het station. o

Liftbouw 125

Primeur



Upgrade van beurscentrum Augsburg biedt exposanten meer mogelijkheden Sinds de eerste editie van Interlift in 1991 is het Augsburg Free Trade Fair Centre voortdurend opgewaardeerd. Voor Interlift 2015 hebben diverse zalen een upgrade ondergaan zodat er nog meer ruimte is voor exposanten en bezoekers.

Een van de meest in het oog springende veranderingen is de nieuwe, centrale ingang. Deze bevindt zich tussen het congrescentrum en hal 1 en lopen bezoekers door tot de ongeveer 3.000 vierkante meter moderne lichtgewicht constructie ‘CUBE’. Dit paviljoen is een acht meter hoge tentoonstellingsruimte, volledig vrij van pilaren. Veder ondergaat ook hal 4 een moderne en functionele constructie ondergaan. Dankzij deze ingrepen is het voortaan mogelijk om nog grotere tentoonstellingen in Augsburg te organiseren.

Rusland zijn ook van invloed op de liftindustrie. Exposanten bij Interlift weten gelukkig dat 75 procent van de bezoekers beslissers zijn en 68 procent bezoekt geen enkele andere grote, internationale liftbeurs. Men komt speciaal naar Augsburg om zaken te doen omdat dit volgens velen de beste locatie voor de branche is.

Interlift 2013 was namelijk de grootste beurs op deze locatie sinds de start in 1991. Er waren nieuwe records te vinden bij bestedingsbedragen van bezoekers. Alles wijst op een continue groei. Het project management zal dan ook half augustus al beginnen met de planning en indeling van de hallen. Daarom is het belangrijk voor alle bedrijven die nog in deelname geïnteresseerd zijn dat zij zich voor die tijd bij de organisatie gemeld hebben. Wie later komt, maakt minder kans om een plek van hun voorkeur te krijgen. o

Tijdens de laatste events voor de verbouwing, veranderde er weinig tijdens beurzen. Zeker niet in de hallen 1 en 7. Exposanten toonden hun bekende kunstje omdat het voor hun praktisch onmogelijk was om extra ruimte te vinden. Voortaan is het voor standhouders dus mogelijk om in de kubus of in de nieuwe hal 4 zowel grotere presentaties van hun producten te tonen als ook hun klanten meer ruimte te bieden om rustig en langer te kijken. Door deze ontwikkeling is er vanzelfsprekend meer flexibiliteit in het complete gebouw.

Dit alles betekent vanzelfsprekend ook dat Interlift meer mogelijkheden aan exposanten en bezoekers kan bieden. Dat is belangrijk want de recente politieke ontwikkelingen bijvoorbeeld Oost-Oekraïne en

Liftbouw 127

Complete liften

Machinekamers

Kooien

Deuren

Schachten

Reparatiematerialen

Wittur BV in Almere richt zich voornamelijk op de renovatiemarkt, wat zich uit in een groeiende vraag naar producten om oude liften te moderniseren. Een goed voorbeeld is de modernisering van een oude 1 of 2 toeren liftinstallatie naar een frequentie geregelde liftinstallatie in combinatie met een nieuwe liftmachine, deze laatste kan dan, met of zonder overbrenging worden geleverd. De gearless aandrijvingen blinken uit in hun efficiënte wijze van energieverbruik, verbruik met een efficiëntie van 90 tot 95% is haalbaar, dit in tegenstelling tot de machines met overbrenging, die met maximaal 60% rendement een duidelijke mindere performance hebben.

De merken die Wittur BV gebruikt voor hun machines zijn; voor machines met overbrenging levert men Sicor uit Italië, voor de gearless aandrijvingen gebruikt men de machines van Wittur uit Duitsland.

Wittur levert als besturingen de Böhnke + Partner uit Duitsland en de Arkel uit Turkije, Wittur maakt complete pakketten voor deze renovaties, zo ook voor de machinekamer loze liften die inmiddels niet meer weg te denken zijn in de huidige liften.

Deze pakketten kunnen compleet gemaakt worden met tableaus, bekabeling, staalkabels en frames voor de machines.

Wittur heeft sinds 1 jaar ook besturingen van Arkel op voorraad staan in hun magazijn in Almere, dit betekend dat de klanten van de liftbedrijven bij calamiteiten snel kunnen worden geholpen, zelfs de bedrading en de tableaus zijn veelal op voorraad, dit om de stilstand bij excessen zo kort mogelijk te houden.

Op deze manier wil Wittur een positieve bijdrage leveren aan de versnelde wereld waarin wij leven.

oude besturing

oude machine

REMMINGWEG 18, 1332 BG ALMERE

TELEFOON +31 (0)36 5495570

INFO@WITTUR.NL

WWW.WITTUR.NL

92% Succesvol!

Topresultaten voor de 515 interlift-exposanten: 69% waardeert de deelname met "heel goed" of "goed", 23% met "voldoende".*

73

%

Beslissers!

Geen andere liftbeurs heeft een zo hoog aandeel bezoekers dat deelneemt aan investeringsbeslissingen: 73% is alleenbeslisser, beslist mee of speelt een adviserende rol.*

Meet The World: interlift 2015 13 - 16 oktober Messe Augsburg | Duitsland www.interlift.de

68% De enige!

68 % van de 18.900 bezoekers wint alleen nog op de interlift informatie in over de vernieuwingen op de wereldmarkt.* * interlift 2013

Messe- und Congressberatung Herbert Dirr, Hamburg

Vakkundige ondersteuners: VFA-Interlift e.V. ■ www.vfa-interlift.de ■ Organisator: AFAG Messen und Ausstellungen GmbH ■ www.interlift.de

Toepassing



Vraag naar custom-made ophangsysteem zorgt voor meer diversiteit Wie ervoor kiest om verhuisdekens te gebruiken, heeft ook steeds vaker de voorkeur om voor een aantrekkelijk ophangsysteem te kiezen. Een systeem dat past op bij het interieur van de liftcabine waardoor het als één geheel oogt.

Beschermende producten zijn dan ook steeds vaker een hot issue. Daarom heeft ook de liftindustrie meer en meer met dit aspect te maken en worden bijvoorbeeld de nieuwe kapjes op de standaard haken steeds populairder in het gebruik bij trappenhuizen van exclusieve woningen of monumentale panden. Liftprotect is niet alleen de Nederlandse leverancier van versterkte verhuisdekens van het Britse Kapok 88 - gewatteerde dekens die eenvoudig en snel zijn op te hangen- maar levert daar tevens de juiste ophangsystemen bij. Eigenaar van Liftprotect Mark Maerman vertelt daarover in deze editie van Liftbouw.

Diverse opties Maerman merkt dat veel partijen kiezen voor de standaard oplossing, maar ook dat er klanten zijn die voor een meer elegantere uitvoering kiezen. “Mensen willen de dopjes van de verhuisdekens niet meer zien. Dat is de reden om voor een aantrekkelijk ophangsysteem te kiezen. Wij hebben bijvoorbeeld al geleverd aan een aantal bijzondere grachtenpanden in Amsterdam. Als daar kostbaar materiaal aan de wanden of trappen is

bevestigd, zijn onze speciale verhuisdekens inclusief passend ophangsysteem een ideale bescherming.”

Opties zijn er volgens Maerman legio. De klant heeft voldoende te kiezen. “Ja, de nieuwe RVS kapjes zijn steeds populair, maar wij hebben tevens de speciale zware magneethaken in ons assortiment. Deze maken het mogelijk om in de liftkooi dekens op te hangen. Verder leveren wij ook de zuignappen voor op spiegels. Indien gewenst is het mogelijk deze in een zwaardere uitvoering te leveren. Als de klant vooraf al weet voor verhuisdekens te kiezen dan is het zelfs mogelijk om een rails te maken weggewerkt in het cabine-interieur. Daaraan worden haakjes bevestigd zodat een fraai ophangsysteem ontstaat.”

Passend ophangsysteem Liftprotect levert in ieder geval dekens die multifunctioneel zijn. Daarbij is het mogelijk om deze op maat te laten maken. Het zijn vooral vaak verhuisbedrijven die ervoor kiezen om ze multifunctioneel toe te passen.

“Maar als er een nieuwe situatie ontstaat of bij een modernisering, kiezen velen ervoor om daarbij het juiste oplossingssysteem te integreren. Wij kunnen in ieder geval altijd voor het passende ophangsysteem zorgen.”

Maerman beaamt dat ook Nederland zijn bedrijf en de producten steeds beter leert kennen.

“Wie kiest voor de standaard uitvoering kunnen we direct helpen. Klanten die een exclusievere liftcabine of trappenhuis hebben en voor afwijkende maten kiezen of een andere uitvoering , vragen meer voorbereiding voordat deze custommade worden gemaakt in Engeland . Dat kan dus ook voor verhuisdekens die klanten willen gebruiken bij trappenhuizen of wandbeschilderingen. Zeker bij een luxe interieur is er een duidelijke voorkeur voor het beste en meest aantrekkelijke ophangsysteem.” o

Liftbouw 131

Cobianchi Liftteile AG

Sägegasse 5, P. O. Box 1373 CH - 3110 Münsingen / Switzerland +41 (0)31 720 50 50 Telefon +41 (0)31 720 50 51 Fax info@cobianchi.ch • www.cobianchi.ch

PC100E / PC100U/ A3 -Systems PC100E 2 guides Q & P = 13 000 kg, va max. 2,63 m/s Q & P = 6 951 kg, va max. 3,5 m/s

PC100D 2 guides Q & P = 13 000 kg, va max. 2,63 m/s

PC300E 2 guides Q & P = 26 000 kg, va max. 2,63 m/s

PC100E 4 guides Q & P = 26 000 kg, va max. 2,63 m/s

PC100D 4 guides Q & P = 26 000 kg, va max. 2,63 m/s

PC300E 4 guides Q & P = 52 000 kg, va max. 2,63 m/s

PC100ES Q & P max. va max.

5000 kg

5,06 m/s

NEW for higher speed

Primeur



Sociale aspect van groot belang om te kiezen voor LiftHulp Niet alleen door calamiteiten, maar ook bij grootschalig onderhoud kan het zijn dat liften tijdelijk buiten gebruik zijn. Met alle gevolgen van dien voor bewoners, zeker de groep die slecht ter been is. Het plaatsen van een noodlift is een optie, maar wordt wegens bouwtechnische redenen of de te hoge kosten vaak toch niet voor gekozen.

Projectleider René van den Berg van Woonbedrijf Eindhoven koos afgelopen voorjaar bij seniorenflats binnen zijn gemeente voor een andere oplossing: LiftHulp BV, een ondersteunende dienst die mindervalide bewoners gedurende de periode dat een liftinstallatie stilstaat toch op een veilige en comfortabele manier via de trap vervoert. “LiftHulp is hierin gespecialiseerd. Dan is er 24 uur per dag iemand beschikbaar om bewoners te ondersteunen. Zeker in geval van nood, maar ook om gewoon even de post te pakken, boodschappen te dragen of om iemand met een traploper te verplaatsen.”

Tijdig informeren Er zijn steeds meer woningcorporaties die van deze dienst gebruik maken. Woonbedrijf Eindhoven ging op het moment dat de plannen voor liftonderhoud bekend werden op zoek naar de beste oplossing. Dat begint al met het tijdig informeren van de bewoners om tijdens deze periode geen afspraken met bijvoorbeeld huisarts of tandarts in te plannen.

“We wilden de overlast tot een minimum beperken. Daarom gaven we tevens de tip om vooraf extra boodschappen in huis te halen.

Door iedereen tijdig te informeren, is tijdens deze periode alles uitstekend verlopen. De service van LiftHulp verliep uitstekend en veel bewoners vonden het zelfs gezellig. De aanwezige hulp nam dan ook de tijd voor een praatje. Wij zijn dan ook van mening dat deze oplossing stukken beter is dan de keuze voor een buitenlift.”

Traploper Dankzij de positieve start van LiftHulp BV blijft het bedrijf bezig zich verder te ontwikkelen met nieuwe ondersteunende diensten.

Want behalve woningcorporaties schakelen ook liftbedrijven steeds vaker LiftHulp in om de mindervalide bewoners bij een stilstaande liftinstallatie op een veilige en comfortabele manier via de trap te vervoeren. Bij een woningcorporatie in Utrecht en Maassluis sloten ze een contract af voor het leveren van een traploper met assistentie. In het geval van een calamiteit kan de woningcorporatie (of de lift onderhoudspartij) LiftHulp 24 uur per dag en 7 dagen per week op een speciaal calamiteitennummer bellen. De medewerker zal vervolgens binnen de afgesproken tijd met een trappenloper ter plaatse zijn. Om deze service te garanderen heeft LiftHulp een trappenloper

centraal in de regio van de klant opgeslagen en een aantal medewerkers in de buurt opgeleid om de trappenloper te bedienen.

Voor LiftHulp is het belangrijk dat de medemens goed geholpen wordt. Een goed voorbeeld is het verhaal van een man in Den Haag die wegens een dwarslaesie aan de rolstoel gekluisterd is. Helaas kon hij het huis van zijn dochter niet betreden; dit is een portiekwoning zonder lift met een smal trappenhuis.

Sinds zij daar woont, is hij nog nooit binnen geweest. Hij deed het verzoek om de machine te kunnen huren, maar voor particulieren is de huur vrij prijzig. Hierop besloot LiftHulp de trappenloper gratis ter beschikking te stellen. Voor zijn dochter was het een geweldige verrassing toen ze hem in haar huis aantrof.

Dankzij de speciale smalle trappenloper hadden zij een speciale avond. LiftHulp is blij dat het dit heeft kunnen organiseren. o

‘GOEDKOPER EN SOCIALER DAN DE KEUZE VOOR EEN TIJDELIJKE BUITENLIFT’

Liftbouw 133

Regelgeving & Liftveiligheid



‘LIFTEN ZIJN VEILIG, GEBRUIKERS KUNNEN ZE ONVEILIG MAKEN’

VEILIGHEID IS NIET TE KOOP Voor bijna iedereen is de lift een vervoersmiddel waar je als persoon in- en uitstapt. Weinigen staan stil bij de mogelijke gevaren. Hoewel het slechts incidenteel gebeurt, zijn de diverse liftkeuringsinstanties in ons land toch zeer alert op deze gevaren. Zij willen zowel lifteigenaren als producenten wijzen op de mogelijkheden om alles nog veiliger te maken.

De voorbeelden die zich in het recente verleden hebben afgespeeld, zijn over het algemeen wel bekend. Het meest bekende en gevreesde voorbeeld is wanneer personen tijdelijk opgesloten zitten. Dit betekent echter niet dat liften per definitie onveilig zijn. Integendeel zo weet Bert Huisman van Aboma. “Het zijn de gebruikers die liften onveilig maken. Dat heeft te maken met onachtzaamheid, vandalisme of onwetendheid. Bij onachtzaamheid denken mensen: dat gebeurt mij niet. Onwetendheid heeft te maken met het feit dat velen niet weten wat een lift precies is. Ze kennen de handelingen en de techniek niet. Dat wil dus niet zeggen dat liften onveilig zijn.”

Incidenteel Cijfers over incidenten zijn er niet. De frequentie is zo laag, dat het niet te tellen is.

Omdat er geen harde cijfers bestaan, is het

ook niet te staven volgens Huisman. “Natuurlijk is ieder incident triest, maar het gebeurt gelukkig nog steeds incidenteel. Dat betekent echter niet dat we moeten stoppen met keuringen. Deze blijven natuurlijk wel verplicht.” Niet alleen bij Aboma, maar ook bij de andere keuringsinstanties van ons land, komt dan vaak de vraag voorbij: ‘waarom moeten we weer laten keuren?

Wat draagt een keuring bij?’

Huisman snapt die vraag wel. “Het is een onzichtbaar product, maar het is wel wettelijk verplicht. Dan weet de gebruiker namelijk: deze lift is gecontroleerd en dus veilig.

Als keuringsinstanties verkopen wij eigenlijk een stuk veiligheid verkopen.”

Bezuinigen Helaas speelt bij eigenaren ook het prijsaspect mee of ze wel of niet laten keuren. “Is

er ergens een incident geweest dan wil de eigenaar direct alle veiligheid garanderen door middel van keuringen. Dan speelt geld ook geen rol meer. Bezuinigingen op deze vorm van veiligheid zien we helaas wel.

Want als er niets gebeurt, willen ze er ook niet in investeren. Mensen zijn daar helaas gevoelig voor. Maar aan de andere kant: geen enkel bedrijf, hotel of instelling wil dat er incidenten met hun liften gebeuren. Dat zorgt voor negatieve publiciteit.”

Feit is dat een lift na een keuring veilig is. Alle componenten zijn dan gecontroleerd. Vooraf is niet te zeggen waar het mis kan gaan. Experts kunnen alleen na afloop vaststellen wat er gebeurd is. “Na de keuring hebben wij Daar geen zicht meer op. Gebruikers moeten natuurlijk wel altijd een veilig gevoel hebben. Dat blijft voorop staan.” o

Liftbouw 135

Kort nieuws De FältCom Flex lifttelefoon is een compact en functioneel systeem dat eenvoudig geprogrammeerd kan worden met een keypad achter op de unit. Het systeem kan worden uitgebreid met diverse accessoires, afhankelijk van de gewenste functionaliteit.

Herstel roltrappen Maastunnel als eerste prioriteit De roltrappen in de Rotterdamse Maastunnel functioneren niet naar behoren.

Wat is er precies aan de hand?

De roltrappen soap is vooral een doorn in het oog voor fietsers die naar de overkant van de Maas willen. In de afgelopen jaren vonden diverse reparaties plaats door het continue slecht functioneren. Dit leidde weer tot lange wachtrijen bij de liften. Het probleem ontstond omdat in dit monumentale pand dezelfde mechaniek in de roltrappen moest worden toegepast als 72 jaar geleden. Bovendien zit er een uitdaging voor de monteurs in omdat ze in een bijzonder kleine ruimte moeten werken. Dit maakt een volledige restauratie lastig waardoor fietsers nog te vaak de lift moeten pakken. De gemeente Rotterdam buigt zich nu over dit probleem om zo snel mogelijk met een oplossing te komen.

Compacte lifttelefoon - Eenvoudig te installeren en programmeren - Werkt op de spanning van de telefoonlijn - Zorgvuldig doordacht ontwerp met alle benodigde functies en accessoires - Goed bewezen en veilig - Voldoet aan EN81:28 De GSM interface maakt het mogelijk om via het GSM-netwerk alarmoproepen te maken, en is zeer geschikt om samen met de FältCom ECII Flex te worden gebruikt. Maar ook met de meest uiteenlopende vreemde fabricaten lifttelefoon kan hij goed mee overweg.

Eenvoudige installatie en een hoge kwaliteit maken het geschikt voor zowel tijdelijke als vaste installaties.

De leverancier van Faltcom lifttelefoon RUKRA BV is naast de bekende RUKRA lifttelefoon nu ook de distributeur van de FältCom lifttelefoon in Nederland FältCom heeft meer dan 15 jaar ervaring in nood communicatiesystemen. Wij leveren en monteren de lifttelefoons en accessoires op alle soorten liften, zowel voor vaste telefoonlijnen als GSM.

- Flexibele installatie voor een optimale GSM-dekking - Geen programmering nodig - Geïntegreerde back-up batterij - Batterij alarm via SMS www.rukra.com

ADVISERING • ENGINEERING • VERKOOP • SERVICE • ONDERHOUD Postbus 20, 2957 ZG Nieuw Lekkerland, Tel. 0184 - 68 42 82, Fax 0184 - 68 62 99

136 | INSTALLATIE & BOUW

WWW.ERGOLIFT.NL

Kort nieuws ThyssenKrupp bouwt testtoren in Duitsland Uit onderzoek van McKinsey blijkt dat er in 2025 door de toenemende verstedelijking 85% meer vloeroppervlak nodig is dan nu beschikbaar is. Door de doorgaans beperkte mogelijkheden om steden horizontaal uit te breiden, ligt de bouw van flats en wolkenkrabbers voor de hand om deze uitbreiding van de nuttige oppervlakte te realiseren. Internationaal opererend leverancier van liftsystemen ThyssenKrupp Elevator kan met zijn expertise op het gebied van lifttechnologie een grote rol spelen in de invulling hiervan.

worden. In zijn nieuwe toren kan ThyssenKrupp Elevator innovatieve oplossingen testen, zoals schachten waarin meer dan één cabine in bedrijf is en liften die een snelheid van 18 meter per seconde halen, oftewel twee keer zo snel als Usain Bolt in volle sprint. Dankzij de verbeteringen die ThyssenKrupp heeft weten te realiseren qua snelheid en energie is het in principe mogelijk binnen 90 seconden de bovenste verdieping van een gebouw van 1,5 km te bereiken. Een dergelijk gebouw bestaat nog niet, maar die hoogte is in de toekomst volgens experts niet uitgesloten.

Andreas Schierenbeck, CEO van ThyssenKrupp Elevator: “Dankzij de tests in onze nieuwe toren zullen we in staat zijn liften en roltrappen te ontwikkelen die een nog kleiner vloeroppervlak nodig hebben dan nu al het geval is, en daar nog slimmere onderhoudsdiensten bij te ontwikkelen. Daarmee brengen we de overall kosten nog verder omlaag.” Als alles volgens plan verloopt, begint de bouw van de toren in de herfst van 2014. www.thyssenkruppliften.nl

Gewurgd door roltrap Roltrappen horen bij het dagelijks leven. Een ongeluk kan echter soms nog altijd in een klein hoekje zitten. In Canada is dit voorjaar een vrouw omgekomen nadat haar sjaal tussen de tanden aan het einde van een roltrap was geraakt. Toen ze de sjaal los probeerde te maken, raakten ook haar haren verstrikt. Uiteindelijk werd ze gewurgd doordat de sjaal steeds strakker werd getrokken.

Met deze ontwikkeling in gedachten, heeft ThyssenKrupp Elevator besloten een testtoren voor liften te bouwen. De toren, die zal verrijzen in Rottweil in Duitsland, zal 244 meter hoog worden en zal daarmee een van de hoogste gebouwen in Duitsland zijn. ThyssenKrupp zal de toren gebruiken voor R&D-doeleinden en om liften voor flats en wolkenkrabbers te testen en te certificeren, zowel voor als tijdens de bouwfase. Op deze manier brengt de multinational de installatietijd van de liften drastisch terug. Met de bouw van de toren is zo’n 40 miljoen euro gemoeid.

De lifttechnologie heeft de laatste jaren een enorme vlucht genomen, omdat energie-efficiëntie, hogere snelheden tussen verdiepingen, minder drukke lobby’s en betere veiligheid in gebouwen steeds belangrijker zijn ge-

Het ongeluk gebeurde in een metrostation van Montreal. Een getuige belde het alarmnummer 911, maar hulp kwam te laat. De roltrap heeft een noodknop waarmee hij kan worden stilgezet. De technische dienst van de metro weet niet of iemand op de knop heeft gedrukt. Daarnaast heeft de roltrap nog een veiligheidsvoorziening; de tanden van de roltrap moeten vanzelf omhoog komen als eraan wordt getrokken. Dat is in dit geval niet gebeurd.

Onderhoud Een onderhoudsmonteur zei tegen de Montreal Gazette dat deze veiligheidsvoorziening geregeld moet worden gecontroleerd. Of dat gebeurde moet blijken uit het onderzoek.

Beelden van bewakingscamera's geven ook geen antwoord op de vraag wat er precies is misgegaan, zegt de politie.

Reservedelen voor de lift?

10 5 1 lift En de

hauer GmbH An der Raumfabrik 31 A 76227 Karlsruhe | Germany Telefoon: +49 (0)721 94 795 0 Telefax: +49 (0)721 94 795 55 sales@elevatorshop.de www.elevatorshop.de

Binnen seconden gevonden.

In Minuten besteld.

In dag geleverd.

werkt weer!

Wij leveren beweging. Alle originele reservedelen. Alle fabrikanten.

INSTALLATIE & BOUW | 137

bo www .a

IN S P E

CTE R E

R N Vo o

2 3 5

6716 BX Ede

9

4

Aboma bv Maxwellstraat 49 a

5 2012 6

m a .N L

11

919 2 0

10

V

0 318 -6

V H E ID S I G N ET

1

L IG

12

EI

7

8

Liftveiligheid op niveau.

Postbus 141 6710 BC Ede T F

0318 691920 0318 691921 info@aboma.nl www.aboma.nl

adv_Aboma_Liftbouw.indd 1

DUURZAAM BOUWEN AAN VEILIGHEID EN KWALITEIT. 18-02-14 10:49

Kort nieuws De grootste bestelling van S5500 Schindler BNL-Zuid krijgt de grootste bestelling van S5500 voor één instelling in het Centre Hospitalier Wallonie Picarde. Hier zal Schindler BNL-Zuid 21 liften van het gamma S5500 installeren, waarvan 11 liften van 2000 kg. Dit is momenteel de grootste bestelling van S5500 voor één instelling in de BNL. Een mooie realisering in het vooruitzicht voor onze teams voor de periode van midden 2013 tot einde 2014.

Het CHwapi is een compleet algemeen ziekenhuis. Het bestaat uit een oncologisch referentiecentrum (chemotherapie, klassieke hospitalisering en dagkliniek, borstkliniek et cetera). Onder de geavanceerde diensten vormt de neurochirurgie één van de hoogtepunten van de instelling. Op gebied van nierziekten ontvangt het dialysecentrum meer dan 100 patiënten voor hemodialyse.

Vanaf het begin tot het einde van de werken zal de vestiging Union haar activiteiten behouden. Daarom kunnen de bouwwerken en het revisiewerk van de bestaande gebouwen slechts in opeenvolgende fasen verlopen. Daarom zal de eerste fase, die ook het belangrijkste gedeelte van de werken vormt, gevolgd worden door complementaire fasen, beïnvloed door parameters zoals de subsidies voor de werken.

Eind 2014 – begin 2015 zal de hoofdfase van de bouwwerken gevolgd worden door de ingebruikstelling van een nieuw gebouw van ongeveer 42.649 m2 (gelijk aan ongeveer 246 huizen van 200 m²), gevoegd bij de gerenoveerde 6.551 m2 van de vestiging Union.

Het bouwterrein van de vestiging Union bestaat uit: - 36.000 m³ uitgegraven grond (graafwerken) – 42.000 m² gebouwoppervlakte - 1 ha daken – 2.500.000 kg staal (gebouwstructuur) – 21.500 m³ beton (gebouwstructuur) - 9 km sanitaire afvoerbuizen.

Het spreekt voor zich dat Schindler trots is om aan dit project te kunnen deelnemen. www.schindler.com/be/internet/nl

Snelste lift komt in China De snelste lift ter wereld komt in het gebouw van het financiële centrum van Guangzhou. De Japanse liftbouwer Hitachi gaat deze lift bouwen voor een wolkenkrabber in China. De lift haalt 72 kilometer per uur en legt zo 95 verdiepingen af in 43 seconden.

Voor de lift is een nieuwe, sterke motor ontwikkeld. Ook zijn de liftkabels een derde lichter. Speciale apparatuur moet ervoor zorgen dat de lift stabiel blijft

en de reis prettig verloopt voor de passagiers. De eerste lift, die in 1857 in New York werd geïnstalleerd, ging slechts 0,7 kilometer per uur. De huidige recordhouder is de Taipei 101 in Taiwan, die 60 kilometer per uur haalt.

De nieuwe lift zal geïnstalleerd worden in een flat in Kanton. Dat gebouw wordt 530 meter hoog. Volgens Hitachi gaat 60 procent van de liften, die wereldwijd worden verkocht naar China. www.hitachi-lift.co.in

Nieuwe moderne schachtframes In samenwerking met Lift Design Centre heft Astralift moderne schachtframes ontwikkeld die uw lift een extra dimensie geven. Deze schachten zijn in elke situatie te plaatsen en kunnen uitgevoerd worden met glas in het frame of om het frame heen.

De frames zijn volledig zelfdragend en modulair te bouwen en door een unieke manier van engineering kan Astralift bij liften tot 1600 kg deze schacht standaard uitvoeren. Een bijkomend voordeel is dat deze schacht in een zeer laat stadium van het bouwproces geplaatst kan worden, zonder hijskraan of een gat in het dak. Astralift doet u een graag een vrijblijvende (turnkey) aanbieding. www.astralift.nl

INSTALLATIE & BOUW | 139

Kort nieuws Nieuwe contactorloze inverter voor synchrone en asynchrone motoren.

Eén complete en geavanceerde oplossing voor elk type liftsysteem, van 4kW tot 75kW. Gefran breidt zijn nieuwe ADL300 lift drive familie uit door ook een contactorloze werking van de liftmotoren te introduceren.

Waar men gebruikelijk externe, geluidsbelastende contactoren heeft, zijn deze vervangen door elektronische schakelelementen in de drive. Deze brengen een onoverkomelijk voordeel naar met name machinekamerloze installaties en dragen bij aan de levenskwaliteit in het gebouw.

Daarnaast kunnen op deze manier ook de opstartkosten gereduceerd worden, wat een groot voordeel geeft voor alle liftbedrijven.

Uiteraard blijft ook de veiligheid gegarandeerd aangezien de ADL300 voldoet aan de meest strenge voorschriften beschreven in de norm EN811:1998 + A3 en verkreeg hij tevens het SIL3 certificaat (EN61800-5-22007).

Verder blijft de regelaar geschikt voor zowel ‘geared’ als ‘gearless’ installaties, en is hij standaard voorzien voor ‘open loop’ en ‘closet loop’ werking.

Dit alles maakt de ADL300 tot een extreem flexibele en zeer universele regelaar die zeer uitermate geschikts is voor elk renovatie- of nieuwbouwproject! www.gefran.be.

140 | INSTALLATIE & BOUW

Kort nieuws Liften op stations ongekend populair ProRail moet ervoor zorgen dat stations en treinen in 2030 goed toegankelijk zijn voor mensen met een functiebeperking. De nieuwe liften worden al goed gebruikt. En niet alleen door de doelgroep.

Dat de liften van glas zijn vindt ze een enorme vooruitgang, zegt Conny Kooijman, die zelf een lichte verstandelijke beperking heeft en met haar lichamelijk beperkte partner veel gebruik maakt van liften op stations in het hele land. “Het voelt minder claustrofobisch en veiliger.”

Bron: www.ovmagazine.nl

beursgenoteerde ondernemingen met behulp van acht criteria die gezamenlijk zorgen voor een transparante meting van de algemene milieuprestaties van bedrijven. KONE is de enige top 50 onderneming uit de liften- en roltrappenindustrie.

In aanvulling op het blootleggen van grote verschillen in milieuprestaties binnen en tussen bedrijven, bleek bij het project dat een meerderheid van 's werelds grootste bedrijven nu milieugegevens openbaar maakt aan de markt. "De opwaartse trend in het openbaar maken van milieugegevens is een goed gedocumenteerde macro trend," zegt Toby Hopen, CEO Corporate Knights Capital. "Wij geloven dat dit toenemende druk weerspiegelt voor uitgebreide corporate reporting van investeringsgroepen en het groeiende aantal rechtsgebieden die het openbaar maken van milieugegevens vereisen. De ranglijst biedt unieke inzichten over hoe 's werelds grootste bedrijven zijn gepositioneerd rond een breed scala aan thema's, zoals klimaatverandering, stijgende energiekosten en waterschaarste.”

Als een leider in duurzaamheid, is KONE gericht op het verstrekken van veilige, ecologische efficiënte en verantwoorde high-performance People Flow oplossingen. Duurzaam denken is diep geworteld in de manier waarop KONE werkt. De onderhoud- en moderniseringsdiensten die KONE aanbiedt, zijn gericht op het helpen van klanten om hun ecoefficiënte doelen in elke fase van de levenscyclus van het gebouw te behalen.

Naast de ondersteuning van groene transformatie in producten en diensten, heeft KONE ook aandacht voor de manier waarop de diensten worden geproduceerd en geleverd om ervoor te zorgen dat ze zo min mogelijk milieueffecten creëren. Hierdoor is KONE erin geslaagd haar Carbon Footprint van haar activiteiten ten opzichte van de netto-omzet te verminderen met 3,5% ten opzichte van 2012.

KONE 12e groenste bedrijf ter wereld volgens Newsweek KONE Corporation is gerangschikt als 's werelds drijf door het Amerikaanse tijdschrift Newsweek.

Newsweek en zijn onderzoekspartner Corporate beoordeelt de 2014 Newsweek Green Ranking 's

12e groenste beVrijgegeven door Knights Capital, werelds grootste

"We zijn enorm trots om deze erkenning van Newsweek te hebben ontvangen als een erkenning van onze consistente en continue inspanningen om eco-efficiënte diensten, producten en activiteiten wereldwijd te leveren," zegt Hanna Uusitalo, Environmental Director bij KONE. www.kone.nl

INSTALLATIE & BOUW | 141

Onderbuis verhoogd met kniekoppelingen.

Onderbuis verhoogd met t-clamps

Innovatie



Meedenken in oplossingen als uitgangspunt Het aantal producten dat verkrijgbaar is voor de liftindustrie neemt steeds maar toe, echter krijgt ook het kwaliteits- plus serviceaspect, terecht, steeds meer aandacht. Denk bij de diverse producten aan zaken als elektronica, liftdeuren, cabines, veiligheidsproducten, hydraulische aandrijvingen, cabineframes en contragewichtframes.

Het maken van de beste keuze doe je als lifteigenaar graag in goed overleg, het is namelijk ideaal om op een juiste wijze geadviseerd te worden bij de aanschaf van een lift of liftonderdelen voor een modernisering. De redactie van Liftbouw ging in gesprek met een onafhankelijk leverancier van de hierboven genoemde producten en keek ook mee naar de nieuwste ontwikkelingen.

Lokaal Als specialist richt de Wittur Groep zich op de verkoop van vrij op de markt verkrijgbare liftonderdelen en systemen. Dit doet het alleen voor de liftindustrie. De Wittur Groep opereert wereldwijd met elf productie eenheden en achttien verkoopkantoren.

Volgens Johan Stoop stelt het bedrijf zich ten doel om altijd met de klant mee te denken.

ook als een klant niet voor een ‘standaard’ lift kiest, is het goed om voor ‘samengestelde’ liftinstallatie van Wittur te kiezen.

Stoop: “Wij bieden de mogelijkheid een opstelling te laten ontwerpen, waarbij de meest ideale uitvoering van een lift voor een bepaald complex of gebouw wordt ontwikkeld. Het kan namelijk zijn dat, bijvoorbeeld in verband met het vergroten van de hefcapaciteit, de draagkracht van de machinekamervloer niet meer toereikend is.

Om de belasting te spreiden is het mogelijk in de liftmachinekamer een staalconstructie te plaatsen. Deze rust op de wanden van de schacht zodat de belasting verdeeld wordt over de zijwanden van de schacht.”

Voor deze werkzaamheden kiest Wittur dan weer de samenwerking met andere partners. “Het is belangrijk dat we snel op vragen en wensen vanuit de markt kunnen inspelen. Dat kan het beste door dichtbij de klant gevestigd te zijn.” o

“Safety is Motion is dan ook niet voor niets onze slogan van deze specialist. Onze aanpak gaat verder dan alleen het leveren van goede kwaliteitsproducten. De kracht van onze service schuilt in zowel lokale verkoop als lokaal aftersales. Alleen op die manier kun je echt dicht bij de klant staan en is het mogelijk snel in te spelen op de vraag van de klant. Indien nodig verzorgen wij ook productaanpassingen voor de lokale markt en assistentie als klanten een nieuwe lift, besturingssysteem, deur of ander nieuw product in gebruik neemt.”

Noviteiten De Wittur Groep richt de focus tevens continu op vernieuwing en het ontwikkelen van noviteiten. Denk daarbij aan engineering voor de modernisering en nieuwe complete niet standaard liften. Het meedenken in oplossingen is een belangrijk uitgangspunt.

Zoals bijvoorbeeld het vergroten van een liftcapaciteit van 450 naar 1.000 kg. Maar

Liftbouw 143

Zekerheid en veiligheid

Bureau Veritas is geaccrediteerd door de Raad voor Accreditatie.

Daar kunt u op vertrouwen Dagelijks bevinden onze medewerkers zich door het hele land. Dit om onze opdrachtgevers te voorzien van een optimale dienstverlening. Vanuit jarenlange ervaring en continue ontwikkeling weten wij precies wat er voor uw organisatie van belang is. Wij inspecteren uw lift, roltrap en gevelinstallatie. Maar ook uw stookinstallatie, NEN 3140 en brandveiligheid.

Zodat u uw klanten de zekerheid en veiligheid kunt geven die zij verdienen.

Benieuwd waar mee wij u nog meer van dienst kunnen zijn? Kijk dan op onze website: www.bureauveritas.nl

Innovatie

VEILIGHEID IS ALLÉÉN OP EEN

GOEDE FUNDERING

TE BOUWEN In theorie is niet altijd bekend hoe het kooidak van een lift er uitziet en hoe stevig deze is. In praktijk blijkt namelijk regelmatig dat het kooidak een onstabiele basis vormt. Omdat veiligheid een steeds belangrijker issue binnen de liftbranche wordt, is het goed om even bij dit onderwerp stil te staan.

Overal waar een beweging van een machine moet worden stilgezet – in welke vorm dan ook – biedt Vulka een passende oplossing aan. Het is namelijk belangrijk om met de klant mee te denken over de juiste oplossing. Zo lanceerde deze veiligheidsspecialist speciaal hiervoor het SEF veiligheidshek. Inmiddels heeft er een aanpassing in de bediening plaatsgevonden om voor nog meer veiligheid voor de monteur te zorgen.

ten worden om het SEF veiligheidshekwerk weer in zijn veilige stand te zetten - bevinden niet altijd op een vaste positie. Door een kabel van de eerste naar de laatste



veerpoot te spannen, is het mogelijk om aan deze kabel de bediendraden naar de veerpoten vast te maken en zeer eenvoudig af te stellen. Hierbij maakt men gebruik van een veer voor de constante spanning Het is nu mogelijk om met één hand het hekwerk in de veilige stand te brengen.

Groot voordeel hierbij is dat alle veerpoten tegelijk te bedienen zijn. Ongeacht of de gebruiker nu twee of meerdere veerpoten nodig heeft. Ook een bediening op afstand is zeer eenvoudig en veilig uit te voeren.

Om het monteurs makkelijker te maken levert Vulka bij de bestelling van een eenhands bediening een waterpas cadeau.

Deze maakt het afstellen van de veerpoten eenvoudiger. Hiermee wil Vulka aantonen dat het mogelijk is om dankzij een goede basis zorgt voor veiliger werken. Dat is het streven!

Veiligheid komt namelijk altijd op de eerste plaats. Om dit te bereiken is een voorbereiding essentieel. Investeer daarom in deze veiligheid.

De aanpassing is als optie te bestellen en is op elk reeds gemonteerd SEF veiligheidshek te bevestigen. o

De gebruikers hadden diverse vragen: - Hoe moet ik het SEF veiligheidshek op juiste wijze moest hanteren zodat het stevig genoeg is voor alle personen die het kooidak betreden.

- Is het hek het ook met één hand te bedienen?

- Zijn er extra verstevigingen nodig om mijn veerpoten goed te kunnen monteren?

Aangezien het SEF veiligheidshek zeer flexibel in zijn montage is, luisterde Vulka goed naar de monteurs. Na diverse testen in de praktijk is nu een bediening met één hand mogelijk. Hierdoor is het monteren en afstellen duidelijk vereenvoudigd.

Hoe werk dit nu in praktijk? De afstand van de veerpoten - welke bediend moe-

Liftbouw 145

ď ł

Primeur

Optimale bescherming en veiligheid voor liftgebruikers als uitgangspunt

In 1979 richtte Leonhard Stingl zijn eigen bedrijf op. Dankzij de juiste ondernemersgeest en vele decennia van hard werken, groeide zijn onderneming uit tot een dynamisch familiebedrijf. Hierbij wist hij zowel een goede verkoop- als ontwerpervaring in de liftindustrie op te doen.

Anno 2014 is Stingl GmbH gevestigd in het Duitse Heilbronn. Niet alleen levert het familiebedrijf in eigen land, maar als het gaat om bevestigingstechnologie en apparatuur in liften wist Stingl Systems GmbH over de hele wereld een uitstekende naam op te bouwen. Het is een specialist op het gebied van onderdelen voor liftwanden zoals de rails, steigerbuizen, haken maar ook

146 Liftbouw

speciale schoenen. Allemaal beveiligingsproducten en bevestigingsmiddelen voor een optimale veiligheid van de liftgebruikers en specialisten die in en rondom de liftcabine werken.

De klantenkring is zeer divers. Niet alleen andere liftbedrijven, maar ook facilitaire beheermaatschappijen, bouwbedrijven, in-

dustriĂŤle exploitanten van liften en zelfs de aardolie-industrie behoren tot de vele vaste relaties. Al deze bedrijven prijzen de hoge kwaliteit van de producten en de uitstekende vakkennis. Voor Stingl is het belangrijk de behoeften van de klant te kennen, daar op in te spelen en meer dan louter standaardproducten aan te bieden.

En meer betekent in dit geval het aanreiken van praktische oplossingen, een op maat gerichte service en een snelle levering.

Daarnaast neemt deze Duitse specialist ook haar maatschappelijke verantwoorde-

lijkheid door het duurzaamheidsaspect telkens weer voorop te stellen. Als lid van de VDMA (de Duitse brancheorganisatie voor machinebouw) is Stingl daar namelijk toe verplicht.

Behalve het leveren van producten gemaakt door andere bedrijven, ontwikkelt het ook haar eigen producten. Dit gebeurt in samenwerking met gerenommeerde instellingen zoals de BauBG, TÜV Süd en TÜV Nord. Zo wist Stingl een uitstekende techniek te ontwerpen die voor de klanten in de liftbouwbranche een absolute aanwinst is. Bij deze techniek gaat het om mobiele werkplatforms. Hiervoor heeft het zowel het patent als octrooi in verschillende landen beschikt.

Wie regelmatig de kleine en grote vakbeurzen van de internationale liftindustrie be-

zoekt – zoals Interlift en het Heilbronn lift congres weet precies dat in het ontwikkelen van noviteiten het onderscheidende vermogen van dit familiebedrijf huist. Noviteiten die een meerwaarde zijn voor de markt.

Het aanbod bevat alles wat nodig is om liften veilig in beweging te houden.

Stingl stelt zich ten doel het eigen assortiment voortdurend te optimaliseren. Daarmee reageert het dus niet alleen op de veranderende eisen van de markt, maar werkt het tevens proactief als het gaat om bestaande en toekomstige behoeften van haar klanten. Zo bracht het recentelijk een energiebesparend LED verlichtingssystemen op de markt. Tevens introduceerde Stingl een speciale bescherming voor liftcabine zodat ieder transport onbeschadigd uitgevoerd kan worden. o

Liftbouw 147



Regelgeving & Liftveiligheid

Liftinstituut reikt veiligheidsinformatie aan voor lezers Liftbouw Het Liftinstituut staat voor veiligheid, ‘Since 1933’. En het Liftinstituut bewijst zijn waarde, want de statistieken wijzen uit dat het gebruik van liften veiliger is dan traplopen. Het Liftinstituut geeft onder meer informatie en verzorgt keuringen. De statuten van het Liftinstituut vermelden dan ook als doelstelling: ‘het bevorderen van de veiligheid bij de toepassing van hijsen hefwerktuigen waaronder liften’.

Liftbouw In elk nummer van Liftbouw geeft het Liftinstituut de laatste informatie over veiligheid bij liften, roltrappen en gevelonderhoudsinstallaties. Daarbij valt te denken aan nieuws over normen en voorschriften, nieuws over standpunten van de overheid over liftwetgeving, maar ook de visie van het Liftinstituut op ontwikkelingen in de markt.

In dit nummer: Opnieuw dodelijk liftongeval

vraag het aan het Liftinstituut In de rubriek ‘vraag het aan het Liftinstituut’ worden uw vragen die betrekking hebben op liftveiligheid behandeld. In deze aflevering onder andere vragen over de spreek-luisterverbinding en over de verlichting voor de schachttoegang.

Heeft u een vraag?

Stel hem via liftbouw@liftinstituut.nl en u krijgt antwoord per e-mail. Daarnaast worden de interessantste vragen in de volgende liftbouw gepubliceerd.

148 Liftbouw

Achter liftdeur hakende hondenriem leidt opnieuw tot dodelijk ongeval Een 23 jarige vrouw uit Capelle a/d IJssel is op 14 juli om het leven gekomen nadat zij tijdens een neerwaartse rit verstrikt ik geraakt in een hondenriem.

Naarstig wordt gezocht naar oplossingen. De eerste dienen zich aan. reeds eerder over in Liftbouw. Daar betrof het een lift met automatische deuren terwijl het recente ongeval plaatsvond bij een lift met handmatig bewogen draaideuren. Beide manieren van schachtafsluitingen bij liften hebben dus een risico als het gaat om meenemen van honden in de lift.

WAARSCHUWINGPICTOGRAM De vele media aandacht voor dit ongeval heeft opnieuw geleid tot een stormloop van aanvragen voor de Liftinstituut waarschuwingsstikker, die gratis verkrijgbaar is en verwijst naar een webomgeving waar uitgebreide informatie te vinden is (www.liftinstituut.nl/hond). Daar zijn onder andere ‘vijf tips voor het meenemen van honden in de lift’ te vinden en instructie over het aanbrengen van het pictogram. Via deze link kunnen ook meer stikkers besteld worden.

Het bedrijf M.K.A. Lifttech heeft een oplossing bedacht: Met een ingenieus haaksysteem wordt de langs het schachtdeurkozijn bewegende hondenlijn gedetecteerd en de lift onherroepelijk uitgeschakeld.

Gezien het feit dat tijdens het ter perse gaan van dit nummer het recherche onderzoek naar de toedracht nog gaande was is er nog geen door officiële instanties bevestigde toedracht van het ongeval te melden. Diverse websites melden erover dat de vrouw in de lift gestapt is op de derde etage voor een neerwaartse rit. De draaideur zou zich vervolgens hebben gesloten, waarbij het uiteinde van de riem met musketonhaak buiten de deur bleef. Vervolgens is de vrouw in de hondenriem, die aan één zijde achter de bovenste schachtdeur bleef haken, verstrengeld geraakt.

AUTOMATISCHE- EN HANDMATIG BEDIENDE DEUREN Vorig jaar kwam in Capelle aan den IJssel ook een vrouw om het leven door een ongeval met een hond in een lift. Het Liftinstituut meldde hier

waarschuwen blijft nodig maar eerste oplossingen dienen zich aan OPLOSSINGEN DIENEN ZICH AAN Het Zwitserse bedrijf Cedes, bekend van de lichtlijsten en detectiesystemen heeft een radar ontwikkeld waarmee volgens zeggen van de vertegenwoordiger voor de Benelux, Paul de Leener ( paul.de.leener@cedes.com Mobile: +32(0)473.911.638) dergelijke ongevallen kunnen worden voorkomen. Het product wordt echter pas in productie genomen als er voldoende bestellingen gedaan worden. Het Nederlandse bedrijf M.K.A lifttech, (Dokter Kuyperlaan nr 7, 8014 ZC Zwolle, tel. 0654320197

mka-info@home.nl) brengt nu al een beveiliging op de markt. Eric Buitenhuis heeft er samen met zijn vriend Manno Kalkman ruim een jaar aan gewerkt. Met een ingenieus haaksysteem wordt de langs het schachtdeurkozijn bewegende hondenlijn gedetecteerd en de lift onherroepelijk uitgeschakeld. Het systeem is binnenkort leverbaar, inmiddels gepatenteerd en is in het certificatieproces bij Het Liftinstituut.

LET OP: GEVAAR VOOR LETSEL

Houd uw Hond kort aangelijnd www.liftinstituut.nl/hond

Het tragisch liftongeval van een vrouw die haar honden ging uitlaten heeft ervoor gezorgd dat er opnieuw een stormloop van aanvragen is voor de gratis Liftinstituut waarschuwingsticker. En daar is het Liftinstituut blij om. Hopelijk draagt het bij om dergelijke ongevallen te voorkomen.

Liftbouw 149

Vraag het aan het Liftinstituut In de rubriek ‘vraag het aan het Liftinstituut’ worden vragen van lezers van Liftbouw behandeld die betrekking hebben op de veiligheid van liften, roltrappen en gevelonderhoudsinstallaties. Dit keer hebben alle vragen betrekking op liftveiligheid. Voor beantwoording van de vragen tekent deze keer namens de Liftinstituut-helpdesk, de heer Vincent Terlingen.

Wanneer moet de verlichting voor de schachttoegang branden?

Vraag: In ons appartementsgebouw zijn 2 trappenhuizen met een liftinstallatie naar de 1e en 2e verdieping. In de technische omschrijving van de bouw van dit appartement staat ondr algemene ruimten het volgende omschreven \"Inde algemene ruimten zullen de verlichtingsarmaturen door middel van bewegingsmelders wordengeregeld\" Het trappehuis met daarin de liftinstallatie heeft op de begane grond en de verdiepingsvoorportalen voor de eerste en de 2e verdieping verlichting die bij donker worden automatisch aangaan en vervolgens de gehele nacht totdat het licht wordt branden. De aannemer heeft dus niet voldaan aan hetgeen in de technische omschrijving staat vermeld. De aannemer verschuilt zich achter zgn \"voorschriften\"van het liftinstituut en beweert dat hiervoor reglementen gelden die het niet toestaan dat er bewegingsmelders gebruikt worden. Wij kennen meerdere appartementsgebouwen waarbij wel gebruik gemaakt wordt van bewegingsmelders Hoe is dit met elkaar te rijmen. Bestaan hierover reglementen en zo ja kunt U mij deze toesturen.

Het is een o.i. onnodige energievespilling om de h gehele nacht 3 lampen waarvan er een op de 2e verdieping zelfs zeer fel licht verspreidt te moeten laten branden. Gaarne ontvangen wij over het bovenstaande nadere informatie.

Antwoord: in de binnen Europa geharmoniseerde norm voor liften, EN 81 is voor wat betreft de ver-

150 Liftbouw

lichting voor schachttoegangen het volgende bepaald: Citaat:

/ aangaan. Bewegen van de 'koude' deuren doet een bewegingsschakelaar niet schakelen.

Inschakelen met een bewegingssensor is derhalve geen optie voor inschakelen van de verlichting voor de lifttoegangen.

7.6.1 Local lighting The natural or artificial lighting of the landings in the vicinity of landing doors shall be at least 50 lux at floorlevel, such that a user can see ahead when he is opening the landing door to enter the lift, even if the car light has failed (see 0.2.5).

Einde Citaat.

Zoals u ziet is er een verlichtingniveau van slechts 50 lux op vloerniveau vereist. Dus de zeer sterke lampen kunnen door een lichter exemplaar worden vervangen.

Indien er voldoende verlichting van andere bronnen aanwezig is, bijvoorbeeld door vensters naar buiten, dan wordt overdag een voldoende verlichting gegarandeerd.

Het is in dergelijke gevallen voldoende om via een lichtgevoelige schakeling de verlichting voor de toegangen bij duister in te schakelen.

Een bewegingsdetector heeft als eigenschap dat een geringe beweging niet wordt gedetecteerd. Dit kan tot gevolg hebben dat passagiers onder omstandigheden onverwacht in het donker komen te staan.

Tevens zal na aankomst van de lift bij openen van de kooideuren de verlichting niet aan zijn

Voor de schachttoegang van liften is een verlichtingniveau van slechts 50 lux op vloerniveau vereist.

Specifieke eisen aan glasvezelverbinding telefoonlijn voor liftalarm?

Vraag: Wij hebben de algemene volgende vraag over de storing doormelding naar de meldbank van een lift. Voor nieuwe projecten legt de KPN sinds binnenkort, alleen een glasvezelverbinding naar nieuwe projecten. Voorheen werd de doormelding via een vaste koperverbinding gerealiseerd. De vraag is worden er specifieke eisen gesteld aan een glasvezelverbinding? Wordt de lift goedgekeurd als de doormelding geschied d.m.v. een glasvezelverbinding?

Antwoord: De essentie van een spreek-luistervebinding is, dat er in geval van een storing aan de liftinstallatie of de voedingsspanning van het gebouw hulp is in te roepen.

Probleem met een glasvezelaansluiting is, dat deze werkt met een centrale + modem welke worden gevoed vanuit het elektriciteitsnet van het gebouw. Slechts indien er is gewaarborgd dat ook in geval van een stroomstoring een spreek-luisterverbinding met de hulpdienst is op te bouwen kan uw voorstel worden toegepast.

Bijschrift: een spreek-luisterverbinding in een lift moet altijd werken. Ook als de stroom is uitgevallen

Wanneer is een lift een lift?

Vraag: Geachte heer/mevrouw, Het bestuur van VvE wil het liftinstituut graag een vraag stellen.

De Vereniging Eigenhuis heeft ons naar jullie door verwezen. In de zomer van 2011 is het appartementencomplex opgeleverd aan bewoners en aan de Vereniging van Eigenaren.

Onderstaand eerste een beschrijving van de situatie met aansluitend de vraagstelling.

Beschrijving van het appartementencomplex Het complex bestaat uit 10 koop- en 17 huurappartementen en bestaat uit 3 verdiepingen

(4 bouwlagen). De grootste eigenaar, de woningcorporatie Kleurrijk Wonen, is ook de ontwikkelaar van het gebouw . De koopwoningen zijn onderverdeeld in vijf penthouses, drie woon-werkunits en twee appartementen.

Daarnaast zijn er zeventien appartementen die worden verhuurd. De koopwoningen waren verschillende geprijsd waarbij de vraagprijzen lagen van 99.000 euro tot 286.500 euro kosten koper (de penthouses tussen de € 250.000,- en 261.000).

Liftinstallatie Het complex is voorzien van een liftinstallatie.

Het gaat hierbij om een zogenaamde spindelkooilift (platformlift – red.). Het werking voldoet niet aan de verwachtingen die de kopers (en huurders) bij een lift hadden. Hierbij is niet alleen te denken aan de lage snelheid, maar ook aan de bediening: gedurende de 3 verdiepingen moet men de knop ingedrukt houden, bovendien kan de lift geen meerdere oproepen tegelijk opslaan en verwerken. Dit type lift zou een prima noodoplossing zijn in gebouwen met weinig verdiepingen en waar hij incidenteel gebruikt dient te worden. In een appartementencomplex van 3 verdiepingen waar bewoners er dagelijks op aangewezen zijn is lijkt hij niet op zijn plaats. Daarnaast werkt de lift tot op heden zeer onbetrouwbaar. Wekelijks worden we geconfronteerd met grotere en kleinere storingen.

Het Warenwetbesluit machines regelt voor dit soort installaties geen keuring door een onafhankelijke instantie zoals het Liftinstituut.

Consequenties van de keuze van een spindellift zijn: Voordelen: (Zeer) lage prijs, geen bouwkundige voorzieningen voor vrije ruimten boven en onder de kooi.

Nadelen: Lage snelheid, vasthoudbesturing, gebruikscomfort laag.

Projectontwikkelaars kiezen met enige regelmaat voor de goedkope oplossing en nemen het gebrek aan gebruikscomfort na oplevering voor lief.

Het bouwbesluit liet tot 2012 toepassing van dergelijke heffers toe.

Aspirant bewoners kunnen voor aankoop van de woning in de bestekken nagaan welke soort lift wordt geleverd. In de praktijk gebeurt dat echter vaak niet. Dat is ook wel begrijpelijk als je hoort ‘lift’ dan verwacht je ook een echte lift. Met als gevolg een minder goed werkbare situatie. o

Vraagstelling: De toepassing van dit typelift lijkt een bijzondere keuze zeker in relatie tot de grote van het appartementen complex en de prijzen van de woningen (penthouses). Bij eigenaren leeft het gevoel dat ze niet een lift gekregen hebben wat ze naar alle redelijkheid konden verwachten.

- Wordt dit type lift vaker in vergelijkbare nieuwbouw complexen toegepast en hoe

gangbaar is dat?

- Hadden de kopers dit type lift naar alle redelijkheid kunnen verwachten?

- Kunt u aangeven of de betrouwbaarheid (grotere en kleinere storingen) van dit typelift groter is dan bij traditionele liften?

- Dient dit type lift gekeurd te worden? Zo, ja wanneer en wat is de frequentie Antwoord: De installatie zoals u die beschrijft is in de zin van de wet geen lift.

Uw spindellift is een machine. De machine moet voldoen aan het warenwetbesluit machines.

Hoe mooi een platformlift ook kan zijn. Een platformlift biedt niet de hogere snelheid van een personenlift conform het Warenwetbesluit liften en de bediening is minder prettig. Als je een ‘echte’ personenlift verwacht kan dit tot teleurstellingen leiden.

Liftbouw 151

wie doet wat 

Advertentie_LRB_Liftbouw.pdf

CERTIFICERINGEN

INSPECTIES

KRANENBURG GROUP Transportweg 40, 2421 LS NIEUWKOOP T +31 (0)172 521027 F +31 (0)172 574065 E info@kngroup.nl W www.kranenburggroup.com

GEVELONDERHOUDINSTALLATIE KEURINGEN

ABOMA Maxwellstraat 49A, 6716 BX EDE T +31 (0)318 691920 F +31 (0)318 691921 E info@aboma.nl W www.aboma.nl

LIFTINSTITUUT Buikslotermeerplein 381, 1025 XE AMSTERDAM Postbus 36027, 1020 MA AMSTERDAM T +31 (0)20 4350606 F +31 (0)20 4350626 E info@liftinstituut.nl W www.liftinstituut.nl

GEVELTECHNIEK

TUV NEDERLAND QA BV De Waal 21 c, 5684 PH BEST T +31 (0)499 339500 F +31 (0)499 339509 E info@tuv.nl W www.tuv.nl

14:58

LR BENELUX Postbus 125, 2740 AC WADDINXVEEN T +31 (0)182 748070 F +31 (0)182 636339 E info@liftreinigen.eu W www.liftreinigen.eu

LIFTINTERIEUR

LIFTCABINES

GEVELONDERHOUD

08-03-13

LIFT- EN ROLTRAPREINIGING

TUV NEDERLAND QA BV De Waal 21 c, 5684 PH BEST T +31 (0)499-339500 F +31 (0)499-339509 E info@tuv.nl W www.tuv.nl

TUV NEDERLAND QA BV De Waal 21 c, 5684 PH BEST T +31 (0)499 339500 F +31 (0)499 339509 E info@tuv.nl W www.tuv.nl

1

NIEUWBOUW

CalamiteitenContraCt INTERLIFT TECHNIEK B.V.

Omdat u wel meer aan uw 135 hOOfd Chroomstraat - 137, 2718 RJ ZOETERMEER heeft bij een calamiteit dan T +31 (0)79 3613938 Offertes Opvragen…F +31 (0)79 3612822 E info@interlift-techniek.nl één telefOOntje en het is geregeld!

W www.interlift-techniek.nl

INTERLIFT TECHNIEK B.V. Chroomstraat 135 - 137, 2718 RJ ZOETERMEER T +31 (0)79 3613938 F +31 (0)79 3612822 E info@interlift-techniek.nl W www.interlift-techniek.nl

ORONA BV Curieweg 17, 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 147, 2400 AC ALPHEN AAN DEN RIJN T +31 (0)172 446116 F +31 (0)172 446110 E info@orona.nl W www.orona-group.nl

LIFTEN EN LIFTONDERDELEN Begin maart introduceerde Vlutters Verticaal Transport Nederland het calamiteiten­ NK LIFTINTERIEUR contract. Binnen 72 uur een tijdelijke liftWestvlietweg 61g, 2491 ED DEN HAAG T +31 (0)70 3693728 om uw BV bewoners mee te vervoeren: een EUROLIFTEN F +31 (0)70 3692482 Witteweg 4D, 1431 GZ AALSMEER onderdeel van uw calamitei­E info@nkliftinterieur.nl Postbusonmisbaar 88, 1430 AB AALSMEER T +31tenplan.

(0)297 324291 W www.nkliftinterieur.nl Mocht, door wat voor omstandig­ E info@euroliften.nl heden dan ook, de binnenlift niet kunnen W www.euroliften.nl M O V I N G T H E W O R L D ’ worden gebruikt, bent u door middel van dit calamiteitencontract verzekerd van L verticaal vervoer van uw bewoners. U weet waarLIFTWRAP u 25 - DeLuxe 23, INTERLIFT B.V. aan TECHNIEK toe bent voor een vast bedrag per Galvanistraat jaar. Calamiteitencontract 1704 ST HEERHUGOWAARD Chroomstraat 135 - 137, Wanneer u ja zegt tegen deze zekerheid, T +31 (0)72 5721817 2718 RJ ZOETERMEER T +31staat (0)79binnen 3613938 72 uur de lift klaar voor ge­E info@liftwrap.nl F +31 (0)79 3612822 W www.liftwrap.nl E info@interlift-techniek.nl bruik. Dat is realiseerbaar omdat de beno­ W www.interlift-techniek.nl digde voorzieningen, zoals het aanleggen van elektra en een verharde ondergrond etc., dan al zijn getroffen.

HOIST TEC BV Campagneweg 32, 4761 RM ZEVENBERGEN T +31 (0)168 332124 F +31 (0)168 404750 E info@hoisttec.nl W www.hoisttec.nl S

P

O

P

U

L

A

T

I

O

N

MES LIFTEN The way to go

Nijverheidsweg 3a, 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

LIFTPROTECT

Postbus 1148, 8300 BC EMMELOORD WITTUR BV (0418) 820241 654 830 T +31 (0)527 CalamiteitencontractRemmingweg Basis Dus… 18, één1332 telefoontje en het is geregeld.

BG ALMERE E info@liftprotect.nl (0418) 654 831 Postbus 1002, 1300 BA ALMERE T F E W

+31 (0)36 5495570 +31 (0)36 5322368 info@wittur.nl www.wittur.nl

MOHRINGER LIFTEN BV Izaak Enschedeweg 42-44, 2031 CS HAARLEM T +31 (0)23 5173300 W www.liftprotect.nl info@vluttersverticaaltransport.nl F +31 (0)23 5173301 E info@mohringer.nl W www.mohringer.nl innovatieve liften, roltrappen en services die rekening houden met mens en milieu.

www.vluttersverticaaltransport.nl LIFTKEURINGEN

VLUTTERS TRANSPORT www.otis.com • VERTICAAL 033-7502100

MES LIFTEN

The way to go

Nijverheidsweg 3a, 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

GOEDERENLIFT

DALDOSS De Beek 1, 3871 MS HOEVELAKEN Postbus 209, 3870 CE HOEVELAKEN T +31 (0)33 4566631 F +31 (0)33 4553568 E info@devenco.nl W www.devenco.nl

ABOMA Maxwellstraat 49A, 6716 BX EDE T +31 (0)318 691920 F +31 (0)318 691921 E info@aboma.nl W www.aboma.nl

LIFTINSTITUUT Buikslotermeerplein 381, 1025 XE AMSTERDAM Postbus 36027, 1020 MA AMSTERDAM T +31 (0)20 4350606 F +31 (0)20 4350626 E info@liftinstituut.nl W www.liftinstituut.nl

Industrieweg 3 4181 CA WAARDENBURG T +31 (0)418 654830 F +31 (0)418 654831 E info@vluttersverticaaltransport.nl W www.vluttersverticaaltransport.nl

LIFTVERHUUR

SPECIAL PRODUCTS

RECO SPECIAL PRODUCTS BV Containerweg 2a, 2742 RA WADDINXVEEN T +31 (0)182 744050 F +31 (0)182 744059 E info@tijdelijkelift.nl W www.tijdelijkelift.nl

OTIS BV Postbus 1087, 3800 BB AMERSFOORT T +31 (0)318 500944 E info@otis.com W www.otis.com

NOODLIFTEN

SPECIAL PRODUCTS

RECO SPECIAL PRODUCTS BV Containerweg 2a, 2742 RA WADDINXVEEN T +31 (0)182 744050 F +31 (0)182 744059 E info@tijdelijkelift.nl W www.tijdelijkelift.nl

aar voor ge­ mdat de beno­ et aanleggen ondergrond

wie doet wat  (0418) 654 830 (0418) 654 831

is geregeld.

info@vluttersverticaaltransport.nl

ROLTRAPPEN / ROLPADEN

nsport.nl M

O

V

I

N

G

T

H

E

W

O

R

L

D

VLUTTERS VERTICAAL TRANSPORT Industrieweg 3 4181 CA WAARDENBURG T +31 (0)418 65 48 30 F +31 (0)418 65 48 31 E info@vluttersverticaaltransport.nl W www.vluttersverticaaltransport.nl

’

ONDERHOUD & REPARATIE

S

P

O

P

U

L

A

T

I

O

N

MES LIFTEN

The way to go

Nijverheidsweg 3a, 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

DEVENCO LIFTTECHNIEK De Beek 1, 3871 MS HOEVELAKEN Postbus 209, 3870 CE HOEVELAKEN T +31 (0)33 4566631 F +31 (0)33 4553568 E info@devenco.nl W www.devenco.nl

DEVENCO LIFTTECHNIEK De Beek 1, 3871 MS HOEVELAKEN Postbus 209, 3870 CE HOEVELAKEN T +31 (0)33 4566631 F +31 (0)33 4553568 E info@devenco.nl W www.devenco.nl

HAWIRO MOHRINGER LIFTEN BV Izaak Enschedeweg 42-44, 2031 CS HAARLEM T +31 (0)23 5173300 F +31 (0)23 5173301 E info@mohringer.nl W www.mohringer.nl

LIFTTECH LIFTEN Gessel 43, 3454 MZ DE MEERN T +31 (0)30 8899616 F +31 (0)847272683 info@lifttech.nl E liften, innovatieve roltrappen en services die rekening houden met mens en milieu.

W www.lifttech.nl

"Fitting the parts together"

Het Weeltje 10, 4759 AG NOORDHOEK T +31 (0)168 404750 E info@hawirobv.nl W www.hawiro.eu

MES LIFTEN

The way to go

Nijverheidsweg 3a, 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

ROLTRAPKEURING

www.otis.com • 033-7502100 TOTAL LIFT CARE BV De Stek 8b, 1771 SP WIERINGERWERF T +31 (0)227 600406 F +31 (0)227 600002 E info@totalliftcare.nl W www.totalliftcare.nl

OTIS BV Postbus 1087, 3800 BB AMERSFOORT T +31 (0)318 500944 E info@otis.com W www.otis.com

HOPMANN LIFTSERVICE BV Edisonweg 10, 6101 JX ECHT T +31 (0)475 724620 E info@hopmann.nl W www.hopmann.nl

PERSONENLIFT

ABOMA Maxwellstraat 49A, 6716 BX EDE T +31 (0)318 691920 F +31 (0)318 691921 E info@aboma.nl W www.aboma.nl

SEF

MES LIFTEN VULKA B.V. Veiligheidshekwerk Vast en Inveerbaar Koppelingen en Buizen t.b.v. afschermingen algemeen, herbekleden van remschoenen: OOK TER PLAATSE Turbinestraat 17, 3903 LV VEENENDAAL T +31 (0)318 500944 F +31 (0)318 500943 E info@vulka.nl W www.vulka.nl

ONDERHOUD & SERVICE

DEVENCO LIFTTECHNIEK De Beek 1, 3871 MS HOEVELAKEN Postbus 209, 3870 CE HOEVELAKEN T +31 (0)33 4566631 F +31 (0)33 4553568 E info@devenco.nl W www.devenco.nl

EUROLIFTEN BV Witteweg 4D, 1431 GZ AALSMEER Postbus 88, 1430 AB AALSMEER T +31 (0)297 324291 E info@euroliften.nl W www.euroliften.nl

HOPMANN LIFTSERVICE BV Edisonweg 10, 6101 JX ECHT T +31 (0)475 724620 E info@hopmann.nl W www.hopmann.nl

DEVENCO LIFTTECHNIEK De Beek 1, 3871 MS HOEVELAKEN Postbus 209, 3870 CE HOEVELAKEN T +31 (0)33 4566631 F +31 (0)33 4553568 E info@devenco.nl W www.devenco.nl

The way to go

Nijverheidsweg 3a, 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

LIFTINSTITUUT Buikslotermeerplein 381, 1025 XE AMSTERDAM Postbus 36027, 1020 MA AMSTERDAM T +31 (0)20 435 06 06 F +31 (0)20 435 06 26 E info@liftinstituut.nl W www.liftinstituut.nl

TOEGANGSTECHNIEK

MP LIFTS MAC PUARSA BV De Stek 8b, 1771 SP WIERINGERWERF T +31 (0)227 600400 F +31 (0)227 600090 E info@macpuarsa.nl W www.macpuarsa.nl

MOHRINGER LIFTEN BV Izaak Enschedeweg 42-44, 2031 CS HAARLEM T +31 (0)23 5173300 F +31 (0)23 5173301 E info@mohringer.nl W www.mohringer.nl

REGELGEVING & LIFTVEILIGHEID

MES LIFTEN

The way to go

Nijverheidsweg 3a, 1671 GC MEDEMBLIK T +31 (0)227 860086 F +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

TRAININGEN

SPECIAL PRODUCTS

WWW.ABOMA.NL ABOMA Maxwellstraat 49A, 6716 BX EDE T +31 (0)318 691920 F +31 (0)318 691921 E info@aboma.nl W www.aboma.nl

RECO SPECIAL PRODUCTS BV Containerweg 2a, 2742 RA WADDINXVEEN T +31 (0)182 744050 F +31 (0)182 744059 E info@tijdelijkelift.nl W www.tijdelijkelift.nl

SEF

RENOVATIE / MODERNISERING

ORONA BV Curieweg 17, 2408 BZ ALPHEN AAN DEN RIJN Postbus 147, 2400 AC ALPHEN AAN DEN RIJN T +31 (0)172 446116 F +31 (0)172 446110 E info@orona.nl W www.orona-group.nl

VULKA B.V. Veiligheidshekwerk Vast en Inveerbaar Koppelingen en Buizen t.b.v. afschermingen algemeen. Herbekleden van remschoenen: OOK TER PLAATSE Turbinestraat 17, 3903 LV VEENENDAAL T +31 (0)318 500944 F +31 (0)318 500943 E info@vulka.nl W www.vulka.nl

WWW.ABOMA.NL ABOMA Maxwellstraat 49A, 6716 BX EDE T +31 (0)318 691920 F +31 (0)318 691921 E info@aboma.nl W www.aboma.nl

LIFTINSTITUUT Buikslotermeerplein 381, 1025 XE AMSTERDAM Postbus 36027, 1020 MA AMSTERDAM T +31 (0)20 435 06 06 F +31 (0)20 435 06 26 E info@liftinstituut.nl W www.liftinstituut.nl

People in motion

WIJ WILLEN U BEDANKEN Wij willen alle klanten en leveranciers heel hartelijk danken voor de goede samenwerking en we verheugen ons op minstens nog eens 50 succesvolle jaren.

SCHAEFER GmbH | Winterlinger Str. 4 | 72488 Sigmaringen | Germany info@ws-schaefer.com | www.ws-schaefer.com | Phone +49 7571 - 722 - 0

1964 – 2014

www.ws-schaefer.com

Michael Gubisch | Algemeen directeur

Designed by Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de graďŹ sche artikelinformatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten.

Ontdek het op www.stabiplan.nl/designed

Leading in MEP design

Gold Partner