Installatie en bouw 1 2013

INSTALLATIE & BOUW 1

UITGAVE

Vaktijdschrift over installatietechniek, Klimaatbeheersing en Electriciteit

w w w. in s ta l l at i e enb ouw.nl

NUMMER 1 2013 I MEI-JUNI

Renovatie Van Gogh Museum Amsterdam | De Rotterdam: grootste gebouw van Nederland Pakketten in beeld | Fletcher Hotel Amsterdam, een ware eyecatcher | Klimatiseren is een kunst

De moderne energiehuishouding van Mitsubishi Electric

Koelen én verwarmen met gratis energie Tot 75 % uit de lucht (opgeslagen warmte) De warmtepomp gebruikt: 3 kW uit de lucht 1 kW uit het stopcontact

4 kW verwarmingsenergie

25 % groene energie uit het stopcontact (aandrijfstroom voor warmtepomp) Binnentemperatuur: + 21 °C

LIVING ENVIRONMENT SYSTEMS

Bekijk onze duurzame oplossingen op: mitsubishi-climatecare.nl

WONEN & LEVEN

HOTEL & HORECA

KANTOOR & BEDRIJF

RETAIL & DETAILHANDEL

SPORT & RECREATIE

ONDERWIJS & CULTUUR

GEZONDHEIDSZORG

De perfecte plaats om op te laden.

USB-wandcontactdoos.

Geniaal en eenvoudig tegelijk. De combinatie van wandcontactdoos en USB-netvoeding. Voor smartphones, tablets, fotoapparatuur of mp3-spelers.

Ervaar het nieuwe comfort en kijk op www.BUSCH-JAEGER.nl

www.BUSCH-JAEGER.nl

T400bx-Series_197x267_NL.indd 1

3/22/13 2:56 PM

UITGAVE

1

Voorwoord Beste lezer, Wat zou een hedendaags nieuwbouwproject zijn zonder de aanwezigheid van zuinige, performante en energie-efficiënte technieken en installaties? Een stap achteruit, dat is zeker. Wie tegenwoordig niet wil investeren in een slimme energiehuishouding hangt zichzelf al dan niet bewust een molensteen rond de nek die alsmaar zwaarder wordt.

Door de steeds strenger wordende EPB-normen is er nood aan vooruitstrevende technieken die energie opwekken of verdelen zonder dat er al te veel van dit waardevolle goed verloren gaat. Maar hoewel de nood hoog is en de 2020-deadline met rasse schreden nadert, lijken we toch nog steeds een beetje achter de feiten aan te hollen. Van energieneutrale gebouwen is amper sprake, laat staan van duurzame wijken die hun benodigde energie volledig zelf opwekken. Er is met andere woorden nog een lange weg af te leggen.

Anderzijds mogen we toch ook hoopvol zijn. Er zijn immers heel wat projecten die het goede voorbeeld geven en die wél blijk geven van een geïntegreerde aanpak. Technieken en installaties zijn geen bijkomstigheid, integendeel: samen met een goed geïsoleerd en luchtdicht casco vormen ze de de ruggengraat van een modern gebouw, de kern van een constructie die ook in de toekomst nog lang zijn mannetje zal kunnen staan.

Om dat te stimuleren is er behoefte aan een grootschalige uitwisseling van informatie, kennis en expertise om tot betere, efficiëntere oplossingen te komen die zowel nieuwe als bestaande gebouwen wapenen tegen de toekomst. Dankzij onze vele goede contacten in de bouwwereld kwamen we bij Louwers Uitgevers tot het besef dat een nieuw magazine rond installatie en techniek al een stap in de goede richting zou kunnen zijn. Een magazine met tal van relevante artikels rond vooruitstrevende technieken dat niet alleen informeert, maar ook inspireert: daar is toch behoefte aan? De positieve respons binnen de sector gaf ons alvast gelijk. Vandaar dat we ook erg blij zijn om u dit eerste nummer van 'Installatie & Bouw' te kunnen presenteren, het nieuwe vakblad dat aanzet tot langetermijndenken. Want het is alleen door samen te werken dat we de duurzame toekomst kunnen bouwen die we voor ogen hebben.

Veel leesplezier!

Roel van Gils

INSTALLATIE & BOUW | 5

Plaatsnaam&| Projectnaam INSTALLATIE BOUW

1

Vaktijdschrift over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Electriciteit

COLOFON Jaargang 1 • nummer 1 • 2013 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

verantwoordelijke Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

10

Eindredactie en coördinatie Roel van Gils

Redactieteam

18

28

Hilda Bosma, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils, Lieke van Zuilekom-Bousema

Bladmanagement

Vincent Knigge E v.knigge@louwersuitgevers.nl Gilles Coulier E g.coulier@louwersuitgevers.nl

Secretariaat

33

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

38

Advertenties

Online aanleveren: https://louwersuitgevers@wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

abonnnementprijs

€ 63,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Adreswijzigingen

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

opzeggingen

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

vormgeving/art direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Jeroen Saes

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen gebaseerd zijn op deze informatie.

INSTALLATIE & die BOUW

Inhoud Renovatie Van Gogh Museum Amsterdam

10

De Rotterdam: grootste gebouw van Nederland

18

Maximaal comfort en minimale energievraag

22

Slimme energiecentrale koelt en verwarmt De Rotterdam

24

Slim installatie-ontwerp beperkt broeikasgasemissies bij optimaal binnenklimaat

26

Duurzaam zwembad voor toptalent

28

Nieuwbouw centrum De Hanepraij: Succesvol samenwerken in een bouwteam

33

‘Stadskantoor Utrecht bevat meer staal dan de Eiffeltoren’

38

Hoogwaardige installaties voor Van der Valk Hotel Eindhoven

41

Inspectie van klimaatplafonds met behulp van warmtebeeldcamera’s

44

Fletcher Hotel Amsterdam, een ware eyecatcher

46

Journaal

49

Oude ambacht en nieuwe technieken gaan hand in hand in Amsterdam

52

Transparante showroom van energiemanagement

57

Installatiespecialist van ontwerp tot nazorg

61

Inhoud

41

46 65

UITGAVE

1

INSTALLATIE & BOUW

72

57 83

Weg met koude vloeren, vochtproblemen en huisstofmijt!

62

Pakketten in beeld

65

Innovatief en efficiënt hemelwaternoodafvoersysteem uit Vlaanderen

69

Klimatiseren is een kunst

72

De kunst van het verstoppen

75

Energie en tijd besparen door gedegen voorbereiding

76

Journaal

81

Snelle bouwtijd door vast bouwteam

83

De kracht van samenwerking

85

Duurzaam distributiecentrum Lidl bijna gereed

86

Rookgasafvoer renoveren anno nua

89

Wonen, werken en leren op het United World College in Maastricht

91

Korte bouwtijd voor omvangrijk legeringsgebouw

92

Energiezuinige toepassingen voor TEVA Pharmachemie

95

Nieuw ziekenhuis Bernhoven in Uden centraliseert regionale zorg

96

Wie Doet Wat

99

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT

WWW.INSTALL ATIEENBOUW.NL

NUMMER 1 2013 I MEI-JUNI

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMA ATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE

1

52

Renovatie Van Gogh Museum Amsterdam | De Rotterdam: grootste gebouw van Nederland Pakketten in beeld | Fletcher Hotel Amsterdam, een ware eyecatcher | Klimatiseren is een kunst 2013110 Installatie & Bouw NL 1 JS.indd 1

Coverbeeld: Viega, Het Nieuwe Installeren

23-05-13 17:23

INSTALLATIE & BOUW | 7

Verbakel is een Allround bouwbedrijf met 50 werknemers werkzaam in de Randstad.

…van dakkapel tot compleet proje

jupiter 26 n 2685 LR poeldijk n tel. 0174 244950 n info@verbakel.nl n www.verb

…van dakkapel tot compleet project Nieuwbouw van Utiliteits- en woongebouwen en totaalonderhoud voor Woningbouwverenigingen, vastgoedbezitters, (semi) overheden, zorg en onderwijs

jupiter 26 n 2685 LR poeldijk n tel. 0174 244950 n info@verbakel.nl n www.verbakel.nl

…van dakkapel tot compleet project jupiter 26 n 2685 LR poeldijk n tel. 0174 244950 n info@verbakel.nl n www.verbakel.nl

INSTALLATIE ADVIES IN DE GEBOUWDE OMGEVING Galjema feliciteert het Van Gogh met het prachtig gerenoveerde en verduurzaamde museum. Galjema heeft het ontwerp gemaakt voor de gerenoveerde installaties. De klimaatinstallatie is uitgebreid met een warmte- en koude-opslag in de bodem. De elektrotechnische installaties zijn vernieuwd waarbij duurzame led-verlichting is toegepast. Tevens is de brandbeveiliging geheel op orde gebracht.

Gespecialiseerd in klimaattechniek, elektrotechniek, beveiliging, brandbeveiliging en tekeningenbeheer

Elektronicaweg 2 | Postbus 609 | 2600 AP DELFT | telefoon 015 888 98 00 | galjema@galjema.nl

www.galjema.nl www.revisiebeheer.nl

Amsterdam | Van Gogh museum Tekst: Hilda Bosma

Renovatie Van Gogh Museum Amsterdam:

Prestigeproject succesvol afgerond in slechts zeven maanden

Het Van Gogh Museum aan het Museumplein in Amsterdam is in slechts zeven maanden gerenoveerd. De Rijksgebouwendienst en het Van Gogh Museum zijn vol lof over de succesvolle afronding van het project. Tegen de verwachting van de media in is het project binnen het gestelde budget en de gestelde bouwtijd gerealiseerd.

10 | INSTALLATIE & BOUW

Amsterdam | Van Gogh museum

INSTALLATIE & BOUW | 11

Kuijpers & het Van Gogh Museum De beste resultaten behaal je samen.

De afgelopen maanden heeft Kuijpers weer aan een mooi kunststukje gewerkt. Deze keer was het Van Gogh Museum de complexe omgeving waarin het team van Kuijpers werd uitgedaagd.

Dankzij hun expertise, doorzettingsvermogen en de uitstekende samenwerking met elkaar en met het Van Gogh Museum kunnen de meesters er weer vele jaren tegenaan. En kunnen de bezoekers, incl. het team zelf, blijven genieten van kunst waar Nederland trots op is.

Wilt u ook met Kuijpers aan successen bouwen? www.kuijpers.nl

Amsterdam | Van Gogh museum

Er is 11.000 m2 verf aangebracht op muren en wanden.

nenberg van PromTeg, John van der Spek van Bouwbedrijf Van der Spek en Hein Herpers van Verbakel Bouwbedrijf.

Technisch comité

Met de grote jubileumtentoonstelling in het Rietveldgebouw ‘Van Gogh aan het werk’ is het museum op 1 mei 2013 weer heropend. Op 24 september 2012 ging het museum dicht. De zeventig topstukken verhuisden tijdens de zeven maanden durende verbouwing naar De Hermitage.

Brandveiligheid De renovatie was noodzakelijk vanwege de strengere eisen voor brandveiligheid. Tevens moest een aantal technische installaties worden aangepast.

Het probleem was dat daarvoor de klimaatinstallatie uitgeschakeld moest worden. Dan zijn kunsttentoonstellingen niet meer mogelijk. Daarom moest het museum worden gesloten. Daarnaast

moest het museum ook een duurzame uitstraling krijgen en voldoen aan de eisen van deze tijd.

VOF De Rijksgebouwendienst (RGD) coördineerde de renovatie. Een VOF bestaande uit Bouwbedrijf Van der Spek, Verbakel Bouwbedrijf, Kuijpers en PromTeg Nederland voerden de renovatiewerkzaamheden uit. Robert Schonenberg van PromTeg licht toe: “Er waren twee lijnen: een VOF-bestuur en een technisch comité. De RGD sprak alleen met het VOF-bestuur. Manager Ton van Soest van de VOF was het aanspreekpunt voor de RGD.” In het VOF-bestuur zaten de directieleden van alle partijen: Alex Hesling van Kuijpers, Robert Scho-

In het technisch comité zitten de uitvoerende partijen, dat wil zeggen de projectleiders die het contact met de werkvloer hebben. Dit zijn Bas Beckers van Bouwbedrijf Van der Spek, Paul Broere van PromTeg en Gert Verspuij van Kuijpers. Directeur John van de Spek: “Door de VOF-constructie waren de drie disciplines E, W en bouw samen verantwoordelijk voor het eindresultaat, in zowel de kwaliteit als planning. Door in de VOF intensief samen te werken, hebben we alle problemen reeds voorafgaande aan de bouw getackeld. Van tevoren hebben we samen alles heel goed doordacht. De basis voor het succes was de uitstekende samenwerking tussen de bouwcombinatie, het museum en de Rijksgebouwendienst.” Het gebouw is binnen geheel gestript en heeft nieuwe brandwerende wanden en kozijnen gekregen. Zo is de gehele dakbedekking vervangen en extra geïsoleerd. In totaal is er 1.500 m² nieuwe dakbedekking gekomen en zijn 199 daklichtkoepels vernieuwd.

Fris gebouw Van der Spek: “Het enige meerwerk waren de extra wensen van de opdrachtgever. Zo zijn ook de vloeren, wanden en plafonds opgeknapt.

We hebben 2.300 m² parketvloer vernieuwd, 4.300 m² plafonds vervangen en 11.000 m² verf aangebracht op de muren en wanden. Daardoor is het een heel fris gebouw geworden.” ›

INSTALLATIE & BOUW | 13

Oplossingen in techniek De PromTeg Groep bestaat uit vier zelfstandige bedrijven die gezamelijk een compleet palet van elektrotechnische diensten aanbieden. Tot de opdrachtgevers behoren ondermeer eigenaren en beheerders van gebouwen, machinefabrieken, productie- en OEM bedrijven alsmede facilitaire- en technische diensten van verschillende bedrijven. Onze klanten waarderen met name onze brede, multidisciplinaire inzetbaarheid met behoud van specialistische kennis en vaardigheden. Als u samenwerkt met de PromTeg Groep kunt u rekenen op optimale service en innovatieve oplossingen voor al uw vragen en problemen op het gebied van elektrotechniek.

PromTeg Nederland Als specialist in gebouwbeheersystemen, ontwikkelt, installeert en onderhoudt PromTeg Nederland uw elektrotechnische installatie met behulp van slimme en energieefficiënte componenten. Dit betekent dat alle installaties en geregelde units in uw gebouw in één ‘intelligent’ systeem geïntegreerd zijn. Middels dit voor u specifieke situatie ontwikkelde beheersysteem dat eenvoudig en zeer efficiënt kan worden bediend, heeft u de volledige controle over alle primaire beheersystemen in uw gebouw. Elektrotechniek, beveiliging, telematica en energiemanagement in één hand.

PromTeg Industries PromTeg Industries ontwikkelt, installeert en onderhoudt machine- en procesbesturingen voor de meest uiteenlopende branches. De dagelijkse werkzaamheden variëren van zowel hard- als softwarematig ontwerp tot het compleet bouwen en installeren van de besturingskasten in industriële omgevingen. Opdrachtgevers komen uit logistiek, food en non-food sectoren.

PromTeg Services De kernactiviteiten van PromTeg Services zijn het onderhouden en beheren van al uw gebouw gebonden installaties, waaronder de elektrotechnische installaties, de inbraak- branddetectie installaties, ontruimingsinstallaties, audio en video installaties, toegangscontrole systemen en gebouwbeheersystemen. Voor zowel periodiek onderhoud, storingen, advies als facilitaire begeleiding van de gebouw gebonden installaties in uw pand staat PromTeg Services 24 uur per dag, 7 dagen in de week voor u klaar.

PromTrade International De internationaal georiënteerde handelsonderneming PromTrade International houdt zich bezig met import en distributie van elektronische en elektrotechnische producten aangevuld met praktische diensten waaronder specialistische trainingen, advies en serviceverlening. Deze onderneming verwerft een groot aantal industriële producten vanuit verschillende delen van de wereld en levert deze aan afnemers in Benelux, Duitsland en Noord-Europese landen.

Vanuit de vestigingen in Uitgeest, Duiven en ‘s-Hertogenbosch verzorgt de PromTeg Groep projecten, leveringen en service door heel Nederland. Daarnaast worden ook projecten in andere delen van Europa voor onze opdrachtgevers uitgevoerd.

PromTeg Nederland BV Westerwerf 22a 1911 JA Uitgeest T +31 (0)88 65 71 200 F +31 (0)88 65 71 201 E info@promteg.nl I www.promteg.nl

PromTeg Industries BV Innovatie 6 6921 RN Duiven T +31 (0)88 65 71 400 F +31 (0)88 65 71 401 E info@promtegindustries.nl I www.promtegindustries.nl

PromTeg Services BV Hambakenwetering 18 5231 DC ‘s-Hertogenbosch T +31 (0)88 65 71 112 F +31 (0)88 65 71 101 E info@promtegservices.nl I www.promtegservices.nl

PromTrade International BV Westerwerf 22b 1911 JA Uitgeest T +31 (0)88 65 71 350 F +31 (0)88 65 71 351 E info@promtrade.nl I www.promtrade.nl

Amsterdam | Van Gogh museum

Het binnenstedelijk bouwen was voor alle partijen een logistieke uitdaging.

Individueel regelbaar Het museum is voorzien van een moderne en duurzame klimaatinstallatie, waarmee het gewenste klimaat per zaal gereguleerd kan worden.

Daardoor zijn alle ruimtes in het museum individueel op basis van CO2-gehalte regelbaar om voor een optimale luchthoeveelheid te zorgen.

Hoe meer mensen in de ruimte, hoe meer lucht er wordt ingeblazen. Kuijpers heeft daarvoor alle technische aanpassingen gedaan. Kuijpers heeft de gehele klimaatinstallaties aangepakt en gereed gemaakt voor toepassing van een warmte en koude opslagsysteem. Alex Hesling, vestigingsdirecteur van vestiging Utrecht, vertelt: “In vergelijking tot conventionele systemen hanteren we nu lagere temperaturen voor verwarming en hogere temperaturen voor koeling. Hierdoor functioneert de warmte-koude-opslag (WKO) beter en bespaart het Van Gogh heel veel energie.”

WKO

Het gewenste klimaat kan per zaal gereguleerd worden.

PromTeg voorzag het gebouw van nieuwe elektrotechnische installaties. Schonenberg: “We hebben de brandmeld- en ontruimingsinstallaties, verlichting en elektrotechnische installaties geïnstalleerd.

De ontruimingsinstallatie bestaat uit een akoestisch systeem, gesproken in de meest voorkomende talen.

Daarnaast is de gehele nood- en vluchtwegsignalering vervangen door duurzame LED-armaturen.”

Kuijpers heeft ook de duurzame energievoorziening aangelegd. Bob Bloemers, manager duurzame energie: “In een 150 meter diepe put onder het museum is een WKO geplaatst, die in de zomer warmte vasthoudt en in de winter het gebouw met de opgeslagen warmte kan verwarmen. De warmte- en koudebron bevinden zich niet naast elkaar, maar boven elkaar. Eén bel bevindt zich op 150 meter diepte, de andere bel op 90 meter diepte. Door gebruik van de WKO realiseert het Van Gogh Museum een energiebesparing van 30% ten opzichte van een conventionele installatie. De koeling uit de bodem is zelfs ‘gratis’. Er is alleen een pomp nodig om het koude water op te pompen.” Bloemers: “Een uitdaging was de beperkte ruimte voor de werkzaamheden.

Het museum heeft slechts 10 m² aan eigen terrein. Het was daarom precisiewerk om de WKO te boren. Er lagen veel kabels en leidingen. We

hebben daar exact tussen doorgeboord.” PromTeg heeft ook een enorme energiebesparing weten te realiseren door de gehele centrale verlichting te vervangen door duurzame LED-armaturen. ›

Voorbeeld van een prachtige samenwerking De betrokkenheid van Galjema bij de renovatie van het Van Gogh Museum is gestart met een beperkt advies inzake de brandmeld- en ontruimingsinstallaties voor het Kurokawa-deel van het museum. Door de goede samenwerking in het projectteam is Galjema aansluitend gevraagd om te adviseren voor de renovatie. Door Galjema zijn op basis van klachten en opmerkingen vanuit het gebruik adviezen gegeven voor de renovatie. Deze adviezen zijn voor het overgrote deel overgenomen door de opdrachtgever. “De renovatie van het Van Gogh Museum is een heel leuk en uitdagend project geweest, dat binnen een hele korte tijd is gerealiseerd,” aldus Fokko Mienstra, technisch adviseur en mede-eigenaar van Galjema B.V. Technisch Adviesbureau. “Binnen het project hebben we heel prettig en nauw samengewerkt met de Rijksgebouwendienst, het Van Goghmuseum, de aannemer en de installateurs. In deze intensieve samenwerking is de inbreng van het Van Gogh Museum als gebruiker heel belangrijk geweest.” “We hebben een advies gegeven over de brandmeld- en ontruimingsalarminstallaties en het vervangen van de hoofdinfrastructuur van de elektrotechnische voedingsinstallatiekasten. Verder is het overgrote deel van de bestaande armaturen op basis van LED-technologie.

Daarnaast hebben we adviezen gegeven over een aanpassing van de klimaatinstallaties in de museale ruimtes en is het installatieconcept aangepast, waarbij de opwekinstallaties voor warmte en koude zijn uitgebreid met een warmte-en koude-opslaginstallatie en de koelmachines geschikt zijn gemaakt om ook te kunnen functioneren als warmtepomp.”

INSTALLATIE & BOUW | 15

Amsterdam | Van Gogh museum

Logistieke uitdaging

De gehele nood- en vluchtwegsignalering is vervangen door duurzame LED-armaturen.

“Ook het binnenstedelijk bouwen was voor alle partijen een logistieke uitdaging,” vervolgt Bloemers. “Vanwege het beperkte bouwterrein moesten we containers en andere voorzieningen plaatsen in de drukke straat voor het levendige museumplein in hartje Amsterdam. Dat is gelukt door de goede coördinatie en afstemming met onder meer de gemeente.”

Schonenberg: “We hebben nog een extra uitdaging binnen het project erbij gekregen om de gehele hoofdverdeler van het Van Gogh museum te vervangen in één weekend. Dit is met succes afgerond door de goede samenwerking van PromTeg en Liander.” “Het Van Gogh Museum voldoet nu aan de moderne eisen van klimaatregeling, duurzaamheid en veiligheid,” aldus Schonenberg.

“Het gebouw heeft een certificaat voor de brandwerendheid. Het Van Gogh Museum kan weer met een gerust hart (internationale) gasten ontvangen.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Rijksgebouwendienst Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Ontwerp Greiner van Goor Huyten Architecten, Amsterdam Advies Galjema bv technisch adviesbureau Delft Uitvoering Bouwbedrijf Van der Spek bv, Pijnacker Verbakel Bouwbedrijf, Poeldijk Installaties Kuijpers, Utrecht (W-installaties); PromTeg Nederland, Uitgeest (Elektrotechniek, brandmeldinstallaties, beveiligingsinstallaties) Aanneemsom 16 miljoen Bouwperiode eind september 2012- eind maart 2013

De zeventig topstukken verhuisden tijdens de verbouwing naar de Hermitage.

INSTALLATIE & BOUW | 17

Rotterdam | De Rotterdam

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen

De Rotterdam:

grootste gebouw van Nederland

Met 162.000 vierkante meter vloeroppervlakte is De Rotterdam het grootste gebouw van Nederland, dat in één keer wordt opgericht. Het 151 meter hoge complex met energielabel A herbergt kantoren, woningen, een hotel, retail, leisure en een parkeergarage. Roodenburg Installatie Bedrijf is verantwoordelijk voor de levering en montage van de klimaat-, sanitaire, sprinkler- en elektrotechnische voorzieningen. Ondanks de beperkte bouwlocatie, de bouwkundige complexiteit en de grote hoeveelheid onderaannemers en leveranciers verloopt de logistiek goed. Door een inventief bevoorradingssysteem, prefabricage en veelvuldig overleg loopt Roodenburg zelfs voor op schema.

Op de Wilhelminapier in Rotterdam verrijst sinds december 2009 het gebouw De Rotterdam. De naam verwijst naar één van de schepen van de Holland Amerika Lijn die decennia geleden vanaf dezelfde pier vertrok richting de Atlantische Oceaan.

Rem Koolhaas ontwierp het Rotterdamse hoogbouwcomplex, dat een verticale stad vormt door de veelheid van functies. Het bouwvolume behelst een tweelaagse ondergrondse parkeergarage met 670 plaatsen, daarboven zeven bouwlagen met 9.500 m2 retail / leisure en vervolgens 3 volumes van 44 verdiepingen met daarin in totaal 60.000 m2 kantoren, 240 appartementen en een hotel met congres- en vergaderruimtes. Een lobby op begane

18 | INSTALLATIE & BOUW

grondniveau biedt middels liften toegang tot de ruimtes erboven.

Uitkragende torens op een voetstuk De draagconstructie bovenop de 1.100 funderingspalen bestaat uit vlakke plaatvloeren en kolommen in een combinatie van hoge sterkte beton en stalen HD-profielen. De constructie-afmetingen blijven tot een minimum beperkt. Dit resulteerde in een maximaal netto vloeroppervlak en een optimale verhouding tussen kostprijs en verkoopprijs. De drie torens, die halverwege tot 8 meter uitkragen, zijn vanwege de windstabiliteit halverwege met elkaar

verbonden met een vloer. Het verspringen van de bouwdelen wordt mogelijk gemaakt door het toepassen van overdrachtsconstructies. Door de aard van de grondslag ter plaatse van de Wilhelminapier wordt het 230.000 ton zware gebouw aan ongelijkmatige zettingen blootgesteld. Corsmit Raadgevende Ingenieurs bepaalde met geavanceerde 3D-berekeningen de invloeden hiervan op zowel de krachtswerking, als de vervormingen van vloeren, wanden, kolommen en gevels in de verschillende stadia van de bouw. Het ingenieursbureau bedacht vervolgens oplossingen voor de met de zettingen samenhangende problematiek. Met hydraulische vijzels en beweegbare voegen worden de zettings-

Rotterdam | De Rotterdam Vanwege de beperkte ruimte zijn zoveel mogelijk leidingen en installaties in de betonnen vloe ren ingestort.

u

verschillen tijdens de bouw gecompenseerd. Ook voor de montage van de leidingen had dit consequenties. Sommige leidingen onder afschot worden daarom op een later tijdstip afgemonteerd.

Energielabel A Het ontwerp kwam gefaseerd tot stand. De eerste schetsen dateren uit 1997. In 2009 ging uiteindelijk de eerste schop in de grond, na het verlenen van de vergunningen, het realiseren van financiering en het gereedkomen van de werktekeningen. Samen met bouwkundig aannemer Züblin Nederland, liftleverancier KONE, gevelbouwers TGM en Scheldebouw en energiebedrijf Eneco vormt Roodenburg

Installatie Bedrijf het bouwteam voor De Rotterdam. Het bedrijf uit Krimpen aan den IJssel, dat het definitief ontwerp uitwerkte tot bestek in een bouwteamconstructie met Valstar Simonis en Techniplan Adviseurs, realiseert de klimaat-, sanitaire, sprinkler- en elektrotechnische voorzieningen. Projectleider Martin Tanis zegt namens Roodenburg: “De hoogbouw krijgt het energielabel A. Dit kan door het warmteverlies te beperken met een hoogisolerende en luchtdichte gebouwschil, door het aandeel duurzame energie te maximaliseren met onder andere Maaswaterkoeling en een BioWKK, en door de vraag naar fossiele energie te beperken bijvoorbeeld met warmteterugwinning uit de

luchtbehandelingskasten in de hotels.” Vanwege de grote omvang van het project besteedde Roodenburg een deel van het werk uit aan onderaannemers. “De voorzieningen in de drie torens worden qua tijdsplanning redelijk parallel uitgevoerd, per toren onder leiding van één chef-monteur die verantwoording aflegt aan mij,” zegt Tanis. “Vanwege de beperkte ruimte van 350 millimeter in het verlaagde plafond zijn zoveel mogelijk leidingen en installaties in de betonnen vloeren ingestort. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om allerlei elektra, riolering, waterleidingen en sprinkler. De voorzieningen die niet in de constructievloer passen -zoals luchtkanalen- komen in het verlaagde plafond terecht.” ›

INSTALLATIE & BOUW | 19

Rotterdam | De Rotterdam

Projectinfo Brandveiligheidsmiddelen Simplus is sinds 1932 actief als innovatief ontwikkelaar en producent van brandveiligheidsmiddelen die aan de hoogste normen voldoen. Het assortiment omvat onder ander brandblussers, bluswagens, brandslanghaspels en beschermkasten.

Daarnaast vele offshore producten, brandweermaterialen en Arbo veiligheids- en BHV producten, zoals verbandkoffers, veiligheidssignalering en noodverlichting. Simplus heeft een eigen servicedienst die al uw veiligheidsmiddelen zoals kleine blusmiddelen, noodverlichting, droge blusleidingen, installaties en brandslangen volgens de normen onderhoudt. Voor een optimale veiligheid op uw werkvloer verzorgt Simplus als erkend NIBHV opleider professionele bedrijfshulpverlening trainingen. Als onderdeel van de SK FireSafety Group, hebben we onze mogelijkheden voor het leveren van producten en diensten verder uitgebreid. Door deze landelijke aanpak met ons regionaal karakter te combineren, zijn we het aanspreekpunt gebleven waar menig relatie van Simplus zo van gecharmeerd is. Kennis van zaken en no nonsens. We weten wat er nodig is om uw brandrisico tot een minimum te beperken. Simplus. We know fire. We know safety. We know you.

Jacosol...

Alle isolatie onder één dak!

Rockwool - Paroc - Isover - Armaflex - Kaiflex Climaflex - Promat - Vorstbeveiliging - Bevestigingsmaterialen Tapes - Sluitsystemen - Toebehoren Beugels - Thermische en Akoestische isolatie

www.jacosol.nl 20 | INSTALLATIE & BOUW

Rotterdam | De Rotterdam

Bouwinfo Locatie Wilhelminapier Rotterdam Opdrachtgevers De Rotterdam C.V. (MAB Development en

Om de logistiek in goed banen te leiden is het nieuwe planningssysteem OAS toegepast.

Haarfijne afstemming De relatief kleine bouwplaats van 110 bij 60 meter en de beperkte af- en aanvoerroutes voor de vrachtwagens maakten de uitvoering uitdagend.

Voor opslag was alleen beperkt plaats direct op de werkplek en de bouwkranen stonden tijdelijk in het gebouw in oprichting. “Om de logistiek in goed banen te leiden is het nieuwe planningssysteem OAS toegepast, waarmee (onder)aannemers en leveranciers vooraf onderling hun leveringen afstemmen zodat de bouw niet verstopt raakt.

Hoewel we even moesten wennen, verhoogde het systeem de bouwefficiency en werden bouwfouten voorkomen,” zegt Tanis. Roodenburg Installatie Bedrijf probeerde, vanwege het repeterende karakter van de bouwopgave, zoveel mogelijk onderdelen van de gebouwinfra te (laten) prefa-

briceren. In een geconditioneerde omgeving kan de kwaliteit immers optimaal geborgd worden.

Bovendien verloopt de montage op de bouw zo sneller. Roodenburg, die begin 2011 met het werk op locatie begon en gemiddeld 100 man op het werk heeft rondlopen, loopt momenteel zelfs voor op schema. Tanis zegt: “De samenwerking met onze onder- en nevenaannemers verloopt goed, doordat we elkaar goed informeren bij regelmatige overleggen en afspraken nakomen. De uitvoering kenmerkt zich door een hoge kwaliteit.

Samen maken we er een bijzonder gebouw van.

Momenteel vinden er allerlei werkzaamheden voor de afmontage van de installaties plaats. Het multifunctionele complex wordt straks gefaseerd opgeleverd in de periode van 15 augustus tot en met 15 november 2013.” ❚

OVG Projectontwikkeling), Amvest, NH Hotels Architectuur OMA, Rem Koolhaas Constructie Corsmit Raadgevende Ingenieurs Aannemers Züblin Nederland (bouwkundig), Roodenburg Installatie Bedrijf (W- en E-installaties), Scheldebouw en Technisch Gevelbouw Management (Gevels), KONE (liftinstallaties), Eneco (WKO), DB Bouw (afbouw hotel),

WTH Vloerverwarming, Van Galen (WKO) Installatieadvies techniplan adviseurs bv Bouwprogramma 60.000 m2 kantoren, 9.500 m2 leisure / retail, hotel met 285 plaatsen en 2000 m2 vergader- en conferentieruimtes, 240 appartementen en 670 parkeerplaatsen Leveranciers Jacosol Nederland B.V. (technische isolatie), Simplus (brandveiligheidsproducten) Bouwperiode december 2009 – november 2013 Kengetallen • 80 kilometer pijp voor gekoeld water en centrale verwarming

• 15 kilometer waterleiding

• 12 kilometer afvoerleiding

• 1 kilometer drogeblusleiding

• 595 toiletten en 492 wastafels (exclusief woningen)

• 11.000 sprinkerkoppen

• 2.000 inductieunits

• 13 kilometer kabelgoot

• 19.000 armaturen

INSTALLATIE & BOUW | 21

Rotterdam | De Rotterdam Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Foto’s: WTH Vloerverwarming

Maximaal comfort en minimale energievraag WTH Vloerverwarming maakt in opdracht van Roodenburg Installatie Bedrijf de vloerverwarming en -koeling in de 253 appartementen in de Westtoren van De Rotterdam. De toepassing van de Universele Modulaire Regeling garandeert een maximaal comfort bij een minimale energievraag. Het gebruik van Maaswater voor het koelen en stadsverwarming voor het verwarmen van de vloeren beperkt de benodigde hoeveelheid aardgas. Waar mogelijk prefabriceren WTH en leverancier Spindler Installatietechniek de voorzieningen om snel te monteren en de kwaliteit te borgen. De onderaannemer liet een deel van het voorwerk uitvoeren door mensen van de sociale werkplaats.

Leverancier Spindler Installatietechniek en WTH Vloerverwarming zijn bekenden van elkaar op de Kop van Zuid. Het eerder opgeleverde woongebouw New Orleans is een bewijs van succesvolle samenwerking, waarbij ketenintegratie en wederzijds vertrouwen centraal staan. Bij het project De Rotterdam past WTH Vloerverwarming een nieuw inregelsysteem toe. Met de zogeheten Universele Modulaire Regeling (UMR) is het mogelijk om de verwarming en koeling in de appartementen individueel in te regelen met zo min mogelijk verlies van energie. Voorheen was alleen geautomatiseerde, centrale aansturing

mogelijk. Nu wordt met de UMR en een aantal thermostaten per appartement de temperatuur beter gereguleerd. “De voorgeprogrammeerde modules van de UMR worden door medewerkers van de sociale werkplaats in elkaar gezet, geheel in lijn met de bedrijfsfilosofie van WTH Vloerverwarming,” zegt commercieel directeur Geert Ververs namens WTH. “Wij hechten namelijk veel waarde aan maatschappelijk ondernemen en social return. Al sinds begin jaren tachtig werken we samen met sociale werkplaatsen. Bijkomend voordeel is dat er geen productie wordt verplaatst naar China.”

De geprefabriceerde leidingen zijn met nagels op de hardschuimisolatie bevestigd.

22 | INSTALLATIE & BOUW

Rotterdam | De Rotterdam

Projectinfo Technische isolatie

Prefabriceren WTH monteert de geprefabriceerde leidingen met nagels bovenop de hardschuimisolatie die op de constructievloer ligt. De leidingen worden hierna ingestort, zodat een zwevende dekvloer met geïntegreerde koeling en verwarming ontstaat. Dit is meteen de laatste afwerkingslaag, waardoor het afgifteverlies minimaal is. Spindler Installatietechniek verzorgt vervolgens de koppeling met de centrale energievoorziening in het gebouw. “We begonnen in maart 2012 met de werkzaamhe-

den in de 253 appartementen. Gemiddeld zijn er 6 mensen van WTH Vloerverwarming op locatie aan het werk. Naar verwachting leveren we in het derde kwartaal van 2013 op,” zegt Ververs. “Het project verloopt in goed overleg met de diverse bouwpartijen. We volgen de strakke planning van het bouwteam en we gebruiken het geautomatiseerde bevoorradingssysteem (AOS). De onderlinge afstemming van werkzaamheden, ook met Eneco, verloopt naar wens. Dit leidt tot aansprekende resultaten.” ❚

Voor project De Rotterdam heeft Jacosol Nederland B.V. de akoestische isolatie van de vuilwaterafvoerleidingen en hemelwaterafvoerleidingen verzorgd. Dit in opdracht van Spindler Installatietechniek B.V. Project De Rotterdam is niet standaard. De grote hoogte zorgt voor een complexere situatie. Jacosol Nederland denkt hierover met de opdrachtgever mee. Spindler Installatietechniek en Jacosol Nederland hebben samen besloten om Jacomassa-alu akoestische isolatie toe te passen. Jacomassaalu is op geluid getest bij Peutz en op brandwerend bij Efectis.

Jacosol Nederland is een groothandel met het grootste assortiment technische isolatiematerialen onder één dak en op voorraad. Wij kunnen het hele temperatuurbereik van -200 ºC tot +1.200 ºC invullen. Voor meer informatie bezoek onze website www.jacosol.nl.

INSTALLATIE & BOUW | 23

Rotterdam | De Rotterdam Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Foto’s: Van Galen Installatietechniek Rotterdam B.V.

Slimme energiecentrale koelt en verwarmt De Rotterdam Voor het bouwproject De Rotterdam realiseert Van Galen Installatietechniek Rotterdam B.V. de energievoorziening en distributie van warmte en koude in het hotel, de woningen en de kantoren. Het installatiebedrijf werkt in opdracht van Eneco, één van de nevenaannemers van het immense project. Het gebouw maakt gebruik van stadsverwarming en Maaswaterkoeling. Deze maatregelen en de toepassing van een Bio-WKK leiden tot een flinke energiebesparing in vergelijking met een conventioneel gebouw.

Het gebouw maakt gebruik van stadsverwarming en Maaswaterkoeling.

Inmiddels zijn de woningen, de kantoren en het hotel van warmte voorzien. Vanuit de stadsverwarmingruimte in de kelder heeft Van Galen Installatietechniek de distributieleidingen van het lage temperatuurnet naar de afleverstations voor kantoren en het onderstation voor distributie naar de woningen aangelegd. Het hoge temperatuurnet is direct vanuit de stadsverwarmingruimte naar de tapwaterset in Toren Oost gebracht, waarop de warmtapwaterinstallaties van het hotel zijn aangesloten. “Op de woonverdiepingen hebben we de distributieleidingen

24 | INSTALLATIE & BOUW

in de gangzones aangelegd. De beschikbare ruimte was beperkt, wat de uitvoering complex maakte,” zegt Paul Elskamp, projectleider namens Van Galen Installatietechniek. “Alle leidingwerken zijn als fotolaswerk uitgevoerd. Dit vergde veel voorbereiding aan de te lassen leidingen en beheersing van de omstandigheden.

Wind en luchtverplaatsing zijn funest voor de kwaliteit van de lassen. Naarmate we hoger in de torens kwamen, werden de omstandigheden moeilijker. Het laswerk was een arbeidsintensieve aangelegenheid.”

Energiezuinige koeling De koelcentrale gebruikt straks Maaswater als koelwater voor de condensors voor de koelmachines en voor vrije koeling. Tijdens de winterperiode is minder koeling nodig, zodat de machines beperkt of niet hoeven te draaien en de vrije koeling gebruikt gaat worden. Het totale vermogen van de drie koelmachines bedraagt 6.000 kW. De energiezuinige koelmachines zijn uit de Verenigde Staten geïmporteerd en -voordat ze verscheept werden naar Nederland- getest in een proefopstelling. “Vanuit de koelcentrale maken

Rotterdam | De Rotterdam

we een distributienet naar de woningen, het hotel en de kantoren. De woningen krijgen een alternatief temperatuurtraject aangeboden voor de voeding van de vloerverwarming/koeling, die door derden wordt geleverd en gemonteerd,” zegt Elskamp. “We zijn in een vergevorderd stadium met de Maaswater-energiecentrale van De Rotterdam. De distributieleidingen naar alle gebouwdelen zijn nagenoeg gereed. Halverwege mei 2013 worden de vier maaswaterzuigbuizen geplaatst en aangesloten op de energiecentrale.”

Plezierig en efficiënt werken “Inmiddels zijn wij begonnen met de engineering van de met biodiesel gestookte WKK, die onderdeel wordt van de Maaswater-energiecentrale.

Deze warmtekrachtkopppeling levert elektriciteit en 300 kW aan warmte. De oplevering staat gepland voor eind oktober 2013,” zegt Elskamp.

“Het gebouw maakt een prominent deel uit van de Rotterdamse skyline. We mogen er trots op zijn hieraan een substantiële bijdrage te mogen leveren. Er zijn veel partijen als neven- of onderaannemer bij het project betrokken. Opvallend is de goede samenwerking en verstandhouding.

Alleen al door deze goede sfeer wordt er met plezier en daardoor ook efficiënt gewerkt.” ❚

HOE KOELT MEN HONDERDZESTIGDUIZEND VIERKANTE METER?

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OVER DEZE OF ANDERE INNOVATIEVE ENERGIEOPLOSSINGEN OP VANGALEN.COM

Het totale vermogen van de drie koelmachines bedraagt 6.000 kW. INSTALLATIE & BOUW | 25

Rotterdam | De Rotterdam

Tekst: Martijn van Bouwhuijsen Foto’s: Techniplan Adviseurs

Slim installatie-ontwerp beperkt broeikasgasemissies bij optimaal binnenklimaat Het multifunctionele complex de Rotterdam zit boordevol slimme installaties zoals Maaswaterkoeling en stadsverwarming.

Vergeleken met een traditioneel gebouw wordt hierdoor 50% minder koolstofdioxide uitgestoten. Techniplan Adviseurs is ingeschakeld voor de advisering van alle gebouwinstallaties voor het kantoor- en hotelgedeelte en de publieke, restauratieve en commerciële functies in het plintgebouw. Ondanks de hoge geveltransparantie en de beperkte ruimte bedacht het technisch adviesbureau een installatieconcept dat zorgt voor een behaaglijk binnenklimaat.

Techniplan Adviseurs gaf consult over alle installaties voor het hotel, de kantoren en de plintgebouwen.

Ook transportinstallaties, beveiliging en brandwering horen hierbij. Het beperken van de energielast speelde een belangrijke rol bij het ontwerp van de

26 | INSTALLATIE & BOUW

installaties. Dit uit zich onder andere in de toepassing van hoog rendement warmteterugwinning en toerenregelingen in de luchtbehandelingssystemen, verlichting met daglichtregeling en aanwezigheidsdetectie, en liften die elektriciteit terug leveren aan

het net. Stadsverwarming zorgt voor verwarming van het gebouw en het warm tapwater Maaswater zorgt voor koeling van de ruimtes. Door deze installatietechnische maatregelen en de thermische isolatie verrijst een gebouw met energielabel A.

Rotterdam | De Rotterdam

Aangepast ontwerp De warmte en koude wordt in het hotel afgegeven middels fancoil units. In de kantoren zorgen lage druk inductie-units voor een behaaglijk binnenklimaat. “De hoge mate van transparantie in combinatie met de beperkte verdiepingshoogte van de kantoren (3,40 meter) maakte het installatieontwerp uitdagend,” zegt Techniplan-projectleider Henk Andeweg. “Vanwege de beperkte ruimten boven het verlaagd plafond is er gekozen voor een installatieconcept met een kleine inbouwhoogte.

Nadeel hierbij is het beperkte koelvermogen dat dit systeem kan leveren. Samen met de architect onderzochten we in de ontwerpfase de mogelijkheden om de toetreding van zonnewarmte te beperken. In onderling overleg zijn toen maatregelen genomen, waaronder de toepassing van glas met een goede zonwerendheid, bedrukking van een aantal glasstroken en vinnen ter plaatse van de raamstijlen.” De installaties van de Rotterdam worden gefaseerd opgeleverd. Techniplan Adviseurs heeft tijdens de uitvoeringsperiode de kwaliteit van de gerealiseerde installaties bewaakt en zal ook voorafgaand aan de oplevering in november 2013 de installaties controleren op kwaliteit en functionaliteit. Het adviesbureau kan na oplevering terugkijken op een bijzonder project waar ze maar liefst ruim 14.000 manuren in staken. ❚

WAAR TECHNIEK TOT LEVEN KOMT Techniplan Adviseurs is een ingenieursbureau op het gebied van technische installaties en energie en milieu. Met ruim veertig medewerkers werken we aan projecten in de top van de markt.

Al meer dan 34 jaar staan we bekend om onze innovatieve oplossingen. Die oplossingen komen van ingenieurs die niet alleen hun vak verstaan, maar ook initiatief nemen en graag de handen uit de mouwen steken.

De Markthal

Gebouw Eurogate I Watermanweg 102 3067 GG Rotterdam

Hoog Catharijne

De Rotterdam

Tel: (010) 456 2311 www.techniplan.nl

INSTALLATIE & BOUW | 27

DEN HAAG | Hofbad

Tekst: Hilda Bosma Foto’s: TIBN Installatietechniek B.V.

Duurzaam zwembad voor toptalent ‘Het Hofbad’ is het nieuwe overdekte 50-meterzwembad in het Haagse Ypenburg. De accommodatie voldoet aan alle eisen om talenten op te leiden voor de top en is geschikt voor (inter)nationale zwem- en waterpolowedstrijden. Het zwemcomplex met een wedstrijdbad, een instructiebad, een recreatiebad en een peuterbad is een heel duurzaam en modern complex waarin hoogwaardige en energiezuinige installaties zijn toegepast.

TIBN Installatietechniek B.V. en Breedveld & Schröder B.V kregen via een gezamenlijke aanbesteding onder de vlag van TIBN de opdracht het Hofbad Ypenbrug te voorzien van duurzame installaties. “Breedveld & Schröder B.V. heeft alle elektrotechnische installaties, brandmeld-, inbraak-, data- en liftinstallaties verzorgd,” aldus commercieel directeur Ben Monster. “Daarnaast hebben we het gebouw voorzien van toegangscontrole en bliksem-/ aardingsinstallaties.” TIBN Installatietechniek voorzag het gebouw van alle werktuigbouwkundige installaties, zoals de koeling, verwarming, loodgieterswerk, luchtbehandeling, riool, afvoer, klimaatbeheersing en regeltechnische installaties.

28 | INSTALLATIE & BOUW

Specifieke aardingsinstallaties “Het installatiebestek van DWA adviseurs hebben we samen met TIBN vertaald in een werkplan: in de eind engineering en de realisatie,” aldus Monster. “Omdat het om een zwembad gaat, zijn de bliksem- en aardingsinstallaties heel specifiek. Daaraan worden hoge eisen gesteld.”

Het bad heeft energiezuinige LED-verlichting. De in drie trappen te schakelen verlichtingsarmaturen boven de baden zijn regelbaar en voldoen aan de olympische eisen. Het is een Olympisch bad en daarom heeft de verlichting voldoende verlichtingssterkte voor de regelgeving voor AIOC. Voor een AIOCwedstrijd heb je namelijk hoge lichtwaarden nodig. 360 dagen wordt het

DEN HAAG | Hofbad Het zwembad maakt gebruik van zonnewarmte door middel van het energiedak.

t

Projectinfo 375 meter aan roestvrijstalen goten Het roestvrijstalen sleuf- en roostergootsysteem voor het nieuwe zwembad Het Hofbad is geleverd door ACO BV uit Doetichem. Productmanager Frank Douwenga: “We zijn specialist in afwateringssystemen.

Voor het complex met een 50-meterwedstrijdbad, een instructie-, een recreatie- en een peuterbad hebben we 375 meter aan roestvrijstalen goten geleverd. Alle materialen zijn van RVS316.”

In oktober 2010 heeft ACO advieswerk gedaan voor architectenbureau Venhoeven C.S over de afwatering van het zwemwater. De adviezen zijn in het bouwkundige bestek opgenomen. De nagenoeg onzichtbare sleufgoten met 8 millimeter sleuf kwamen het beste overeen met de wensen van de ontwerper. Voor de puthuizen zijn betegelbare dekseltjes toegepast. De sleufgoten zijn voorzien van ingebouwd afschot.

Dezelfde goten zijn waar mogelijk ook toegepast in de doucheruimtes.

Daar werden ze tegen de muur geplaatst met behulp van een speciale muurflens.

De doucheruimtes zijn ingemeten waarna de goten op maat gemaakt werden. Voor de baden is er in overleg met opdrachtgever TIBN voor gekozen om de hoekstukken en T-stukken van de goten achteraf op maat te maken. Daarmee konden de gootstrengen op een hele tegelmaat vanaf de rand van het bad geplaatst worden. Door de hoekstukken achteraf te maken konden plaatsing- en bouwkundige toleranties gecorrigeerd worden. ACO heeft perfect maatwerk geleverd.”

Hofbad kiest voor Menerga Om de energiestromen in een zwembad optimaal te benutten en tevens het klimaat goed te beheersen is een doordacht ontwerp een absolute must. Alleen door het samenbrengen van de expertise van de adviseur, leverancier en installateur kan een dergelijk doel bereikt worden.

Voor de luchtbehandeling van de wedstrijd-, recreatie- en instructiebaden, waarbij ontvochtiging een zeer grote rol speelt, staan vier stuks Menerga Thermocond zwembad luchtbehandelingsunits met een totaal luchtvolume van ca.94.000 m³/h opgesteld. Dankzij het hoge warmteterugwinning rendement in combinatie met geoptimaliseerde warmtepomp-technologie worden de energiekosten voor de luchtbehandeling sterk gereduceerd.

Het Hofbad is een Olympisch bad en daarom heeft de verlichting voldoende verlichtingssterkte voor de regelgeving voor AIOC.

zwembad echter recreatief gebruikt. Door deze schakelingen wordt de hoeveelheid licht aangepast, zodat er niet onnodig veel stroom wordt verbruikt.

In de kleerkamers gaat de verlichting automatisch uit als niemand meer in de kleedkamers is.

Geluidsinstallatie onder water “Bijzonder is ook de speciale geluidsinstallatie in het wedstrijdbad,” aldus Monster. “Deze is onder water aangebracht. Synchroon zwemmers oefenen met piepsignalen onder water. Geluid onder water is heel lastig. Via een touchscreen in de badmeesterpost kan in meerdere zwemzalen het geluid bediend worden. Alle andere apparatuur wat boven het zwembad hangt, is dubbel bevestigd met extra staaldraad. Dat is een extra veiligheidsmaatregel.

De legeringen zijn van hoge kwaliteit roestvrijstaal.” ›

In deze speciale units zit ruim 30 jaar ervaring met zwembadtoepassingen verwerkt. Door gebruik te maken van een kunststof warmteterugwinning systeem, een milieu bestendige constructie, energiezuinige traploos regelbare ventilatoren en een optimale regelstrategie die telkens de beste balans zoekt tussen de zwembadbezetting en de buitenluchtcondities staat Menerga voor kwaliteit en duurzaamheid.

Om ook een duurzaam energiesysteem voor de waterbehandeling te realiseren is tevens gekozen om een Menerga Aquacond systeem toe te passen. Dit systeem wint warmte terug uit het afvalwater van het zwembad. Door middel van warmtepomp-technologie wordt deze energie overgedragen aan het verse water. In baden, die veel warmte vragen, is de extra investering dus al snel lonend.

Vanzelfsprekend beperkt Menerga zich niet alleen tot de zwembadmarkt. Ook voor de utiliteits-, verzorgings- en datacentermarkt beschikt Menerga over zeer innovatieve warmte-terugwin- en koelsystemen waarbij duurzaamheid centraal staat.

INSTALLATIE & BOUW | 29

ACO Stainless

Wij zorgen voor de afwatering!

Het Hofbad in Den Haag is voorzien van 375 meter ACO Stainless afwateringsgoten. De vrijwel onzichtbare goten zorgen voor een optimale afvoer van het zwembadwater op de beloopbare delen alsook in de sanitaire ruimten. Behalve onze rol als producent van de afwateringssystemen heeft ACO in dit project een belangrijke adviesfunctie vervuld en gezorgd voor projectbegeleiding van begin tot einde!

www.aco.nl - 0314 368280

Isolatie van leidingwerk?

Rozier Isolatietechniek B.V. Al 25 jaar gespecialiseerd in:

• Armaflex • Isogenopak • Plaatwerk

Rooseveltstraat 41 A/B, Postbus 1010, 2302 BA Leiden Tel. 071-5418041 Fax 071-5416417 Email: info@rozierisolatie.nl

Staat al 25 jaar voor kwaliteit en service

DEN HAAG | Hofbad

De W-installaties zijn ook energiezuinig. Zo maakt het zwembad gebruik van zonnewarmte door middel van het energiedak. Hans Verhaar: “Het dak boven de technische ruimten is een grote zonnecollector. In de dakbedekking zitten leidingen die opgewarmd worden door de zon. Door middel van een warmtepomp wordt het douchewater voorverwarmd. Daarnaast wordt energie uit afvalwater van het zwembad door middel van een warmtepomp teruggewonnen. Deze energie wordt toegevoegd aan het verse water voor de zwembaden.”

Hoog WTW-rendement De luchtbehandelingskasten van het zwembad hebben WTW-mogelijkheden, zoals warmtewisselaars en warmtepompen. Zo hebben de luchtbehandelingskasten voor de zwemzalen naast een kruisstroomwisselaar een warmtepompinstallatie om het laatste restje energie terug te winnen. De algemene luchtbehandelingskasten voor de kantoren en de kleedkamers hebben een WTW-rendement van 90%. Alles wordt op een lage temperatuur gestookt. De luchtkanalen zijn heel duurzaam. Deze zijn in kunststof uitgevoerd, waardoor deze tegelijk kanaal en isolatie zijn. Het mos-sedumdak versterkt het duurzame karakter van het zwembad.

Het gebouwbeheersysteem is het hart van de installatie. Van hieruit worden door middel van touchscreens de installaties bediend. Ook het schakelen van onder andere verlichting, zonwering en speelelementen in het recreatiebad vindt op deze manier plaats. Monster tot slot: “Het duurzame zwembadcomplex met hoogwaardige installaties is een aanwinst voor Den Haag.” ❚

Projectinfo Kanalen Het Hofbad in Ypenburg is een project dat Achterberg Lucht Techniek (ALT) in eerste instantie niet in opdracht kreeg. Na 5% van de start van het project werd ALT toch nog benaderd door TIBN om het project verder af te maken. Op korte termijn hebben we 4.630m2 Pir Polyster kanalen en 990m2 aan Pir Aluminium kanalen geleverd en gemonteerd.

ALT had net zijn nieuwe werkplaats met een eigen milieuvriendelijke polyester spuiterij in gebruik genomen. Met 20 jaar aan vakkennis en gekwalificeerd personeel kon ALT dit project prima handelen, niet in de laatste plaats vanwege een gedegen voorbereiding door TBN. Een mooi project om op terug te kijken.

Groene en duurzame elektrotechniek De Verkerk Groep uit Zwijndrecht heeft in opdracht van TIBN installatietechniek B.V. de regeltechnische oplossingen van het Hofbad verzorgd. Voor het Hofbad is gekozen voor een ambitieus energieconcept, waardoor de energie-efficiëntie van dit zwembad veel hoger ligt dan gemiddeld en vereist. Onder andere zijn de volgende maatregelen getroffen: zonne-energie voor warm tapwater (energiedak met warmtepomp), hoge isolatiewaarden voor gevel, dak en vloer, innovatieve warmteterugwinning uit ventilatielucht van de zwemzalen (warmtepomp) en herbenutting van spoelwater door warmtepompen. Door gebruik te maken van de expertise van de Verkerk Groep op het gebied van slimme automatiseringoplossingen werken deze systemen optimaal. Ook het gebouwbeheersysteem met integratie van het douchesysteem en zwembadwaterbehandeling was een onderdeel van de levering. De KNX-besturing van de verlichtingsinstallatie werd tevens geïntegreerd in het gebouwbeheersysteem en middels touchscreens is de gehele installatie voor klimaat, verlichting en speelelementen in de zwembaden te bedienen.

Directeur Peter Schneiders van de Verkerk Groep: “Wij beheersen vrijwel alle vormen van elektrotechniek. De disciplines die voor dit mooie duurzame project nodig zijn hebben wij in eigen huis, zoals hard- en software engineering, bekabeling, paneelbouw en inbedrijfstelling.

Het was een ambitieuze opdracht met nieuwe duurzame en energiezuinige oplossingen en daarmee was dit voor ons een uitdaging om het Hofbad zo groen en efficiënt mogelijk te maken. We mogen wel concluderen dat dit met alle betrokken partijen is gelukt. Een voorbeeld voor toekomstige projecten.”

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Den Haag Directievoering HEVO, Den Bosch Ontwerp Venhoeven CS Architecten, Amsterdam Advies DWA adviseurs, Bodegraven (installaties) Uitvoering Bouwcombinatie VBK-CFE Installaties TIBN Installatietechniek B.V., Maarsbergen (W-installaties) Installaties Breedveld & Schröder B.V., Almere(E-installaties) Bouwkosten totaal Ca. 30 miljoen Bouwperiode april 2010 - september 2012

INSTALLATIE & BOUW | 31

Achterberg Lucht Techniek, gevestigd in Kaatsheuvel, is gespecialiseerd in de productie, montage en installatie van energiebesparende, kunststof luchtkanalen.

ALT Montage heeft een groot aanbod aan kunststof luchtkanalen, zoals buitenkanalen, binnenkanalen, doorvoeringen en geluidsdempers. Het gebruik van kunststof als materiaal heeft meerdere voordelen, waaronder; flexibel en gemakkelijk te monteren, minder onderhoud, geluiddempend en minder energieverlies. Bovendien is bij de productie van de kunststof luchtkanalen rekening gehouden met de duurzaamheid van het product.

Achterberg Lucht Techniek Amerikastraat 8 5171 PL Kaatsheuvel telefoon 0416-280199 info@altmontage.nl www.altmontage.nl

'n gezond klimaat met 't zuinigste systeem op de markt!

Menerga Thermocond® Bedrijfsklaar systeem voor het ontvochtigen, ventileren en verwarmen van zwembaden

Beveiliging • Communicatie • Energie Inspectie • Installaties • Paneelbouw Technische Automatisering • Verpleegroepsystemen

www.verkerkgroep.nl

Toepassen van een Menerga systeem leidt tot een minimum aan energieverbruik, hoog bedieningsgemak, eenvoudige bouwlogistiek en duurzaamheid.

Veerpolder 31 • 2361 KX Warmond • Tel. 071 301 24 12 info@menerga.nl • www.menerga.nl

GOUDA | Nieuwbouw Centrum de Hanepraij Tekst: Hilda Bosma en Iv-Bouw B.V. Foto’s: Unica installatietechniek

Nieuwbouw centrum De Hanepraij:

Succesvol samenwerken in een bouwteam De nieuwbouw van Centrum De Hanepraij verloopt door de goede samenwerking in het bouwteam naar grote tevredenheid. Daardoor kan het zorgcomplex van 13.500 m2 in de korte bouwtijd van negentien maanden worden gerealiseerd.

Opdrachtgever Zorgpartners Midden-Holland, Iv-Bouw, architectenbureau Rudy Uytenhaak, bouwkundig aannemer Bouwbedrijf De Vries Verburg en totaalinstallateur Unica hebben in bouwteam het zorgcentrum Hanepraij ontwikkeld. In mei wordt het praktisch ingerichte zorgcentrum voor 188 bewoners met een psychogeriatrische en somatische aandoening opgeleverd.

Twee bouwdelen De nieuwbouw van het zorgcomplex omvat twee bouwdelen bestaande uit vijf bouwlagen en één bouwdeel bestaande uit zes bouwlagen. Tevens bevat het complex een verbindingsgang, bestaande uit drie bouwlagen, die de bouwdelen met elkaar verbindt. Unica realiseert alle werktuigbouwkundige en elektronische installaties.

Voor de opdrachtgever Zorgpartners Midden-Holland heeft Iv-Bouw in nauwe samenwerking met architectenbureau Rudy Uytenhaak het Zorgcentrum de Hanepraij ontwikkeld.

Bouwmanagement Bij dit project is een Programma van Eisen (PvE), met ruimtebeslag na enkele intensieve sessies met de opdrachtgever en eindgebruikers, uitgewerkt tot een praktisch ingericht zorgcentrum voor 230 bewoners. Hiervan zijn 68 bewoners met een psychogeriatrische aandoening en 168 bewoners met een somatische aandoening. De essentiële taak van het bouwmanagement is geheel uitgevoerd door Iv-Bouw B.V. De bouwmanager was hierbij de spin in het web tussen opdrachtgever en aannemer.

Het betrekken van de eindgebruikers bij het ontwerptraject had onder andere een goede inpandige logistiek en praktische gebouwinrichting als resultaat. Iv-Bouw blijft dan ook betrokken tot en met de oplevering en nazorg.

Voor de centrale schakeling van diverse installaties is gekozen voor een EIB-systeem (Domotica), dat bediend wordt door middel van een

touch screen nabij de centrale receptie. Het bedienen van de screens in de bewonerskamers is geïntegreerd in het Verpleeg OproepSysteem en kan via het EIB-systeem worden overruled, wanneer er bijvoorbeeld ramen moeten worden gewassen.

Doublet WKO-installatie “Het gebouw wordt heel duurzaam door allerlei energiebesparende maatregelen,” aldus Jan Kroos, werktuigbouwkundig projectleider bij Unica. “Een duurzame toepassing is de doublet WKO-installatie voor koude- en warmte-opslag in combinatie met een warmtepomp en warmteterugwinning.

In de grond hebben we op honderd meter twee bronnen geboord. Dat zijn een koude en warme bron. In de winter wordt het gebouw verwarmd door warmte uit de warme bron te onttrekken.

In de zomer gebruik je de koude bron om te koelen.” ›

INSTALLATIE & BOUW | 33

Adv Stedenbouw PliegerLogistiek 95x130 21032013_Adv Stedenbouw 711 2013 22-03 Etaloid goo.indd 1

Dienstverlening van A naar B en van A tot Z.

23-09-2010 10:23:03

Een sterk staaltje logistiek van Plieger!

Leveren op het moment dat het nodig is én waar het nodig is! Daar moet je van op aan kunnen. En dat kan bij Plieger.

Voorraadadvies & -beheer

Levering op maat

Bestelgemak

Technisch advies en ondersteuning

GOUDA | Nieuwbouw Centrum de Hanepraij

“Het gebouw wordt heel duurzaam door allerlei energiebesparende maatregelen,” Projectinfo Meedenken in technische oplossingen

Warmtewiel In de luchtbehandeling is een warmtewiel toegepast. Kroos: “Daarmee halen we warmte uit de afzuiglucht om deze vervolgens te stoppen in de buitenlucht. Door de energiebesparende toepassingen van een WKO en het warmtewiel halen we een EPC-waarde van 1 voor het gezondheidszorgdeel.”

Personenzoekinstallatie Centrum De Hanepraij krijgt hoogwaardige elektronische installaties. Zo is de nieuwbouw voorzien van elektrische toegangscontrole. Deze is

centraal op een andere locatie geregeld. De installaties zijn ook afgestemd op de doelgroep. Adri van Baarle, projectleider E-techniek: “De personenzoekinstallatie (pzi), geeft door middel van een stil alarm een brandmelding door. Daardoor ontstaat er geen onnodige paniek.” “Het is een omvangrijk project,” aldus Van Baarle. “Het is een groot voordeel dat Unica alle installaties installeert. Zowel de opdrachtgever en alle bouwpartners zijn heel tevreden over de voortgang. Dat komt door het succes van het bouwteam. Als bouwteam hebben we hetzelfde doel voor ogen: samen het project op tijd opleveren.” ›

Als full service groothandel in klimaatsbeheersingsproducten heeft Technisch Handelsbureau Rensa B.V. diverse grote partijen kunststof Uponor buis, inclusief de bijbehorende fittingen geleverd, ten behoeve van de transportleidingen. Door het aanhouden van een goede voorraad en een hoge servicegraad werd deze levering just-in-time uitgeleverd. “De continuïteit in de uitvoering werd hierdoor gegarandeerd,” aldus Sjaak de Graas Accountmanager Key Accounts bij Rensa. “Tevens is het minder belastend voor het milieu.” Een belangrijk aspect voor Rensa, aangezien het bedrijf recentelijk niveau 3 van de CO2-prestatieladder heeft behaald.

Ook heeft Rensa de cascade systemen van Remeha geleverd.

Dankzij een team van technisch specialisten kan Rensa meedenken in technische oplossingen en advies uitbrengen met betrekking tot het selecteren van het technische (cascade) systemen. De installateur krijgt zo het juiste systeem dat voldoet aan de gevraagde technische specificatie. Een juiste selectie van materialen betekent ook een optimale prijsvorming, omdat immers geen sprake is van een oversized installatie.

Duurzame en comfortabele verlichting

In de luchtbehandeling is een warmtewiel toegepast.

Etaloid levert en ontwerpt al meer dan veertig jaar verlichtingsoplossingen in en om gebouwen, met name voor scholen, zorginstellingen en ziekenhuizen, kantoren, retail en industrie. In het bouwproces wordt altijd nauw samengewerkt met architecten, adviesbureaus en installateurs. Het productportfolio omvat armaturen voor doelmatige verlichting, maar ook is er een breed aanbod architecturale lichtoplossingen in het programma, altijd van Europese fabrikanten. Hierdoor is kwaliteit gewaarborgd en is de garantietermijn soms welvijf jaar. Voor bedrijven die willen investeren in energiebesparing met verlichting kan Etaloid haar expertise aanbieden, vertaald in een TCO-berekening. Vaak verdienen dergelijke duurzame (LED)oplossingen zich binnen vijf jaar terug. Ook voor project Hanepraij is gekozen voor doelmatige armaturen gecombineerd met fraai vormgegeven verlichtingdetails.

Door intensieve samenwerking met de technisch adviseur Ivbouw en installateur Unica is een energievriendelijke installatie ontstaan waar het voor bewoners en medewerkers tevens plezierig vertoeven is.

INSTALLATIE & BOUW | 35

ALWAYS MOVING FORWARD

Betrouwbaarheid door het leveren van kwaliteit en een goede service is waar Brinkmann & Niemeijer, al sinds de oprichting in 1828, voor staat. Wij bieden naast pompsets en powerpacks een hele range standaard aggregaten voor noodstroom, bouw/verhuur en de agrarische sector.

Voor noodstroom projecten hebben wij de expertise in huis om een klantspecifieke oplossing te bieden. Deze oplossing kan bestaan uit een aggregaat eventueel in een

+ Advies + Levering + Installatie + Onderhoud

geluidgedempte omkasting, coulissendempers, uitlaatsysteem, besturing en overname. Vanzelfsprekend worden de aggregaten bij ons volledig getest en indien gewenst kan de klant daarbij aanwezig zijn. Wij verzorgen ook het transport, plaatsing, installatie en de oplevering van de set. Wij bieden u een totaaloplossing.

www.bnmotoren.nl Engelenburgstraat 45, 7391 AM Twello, The Netherlands T. (+31) 571-27 69 00, F. (+31) 571-27 68 00, info@bnmotoren.nl

B&N_Adv 210x297_FC_0114(2).indd 1

10-09-2010 11:45:29

Het nieuwe installeren voor optimale drinkwaterkwaliteit.

Serieleidingen van Viega.

Viega. Altijd beter! Serieleidingen voorkomen stagnatie in drinkwaterinstallaties en scheppen de beste voorwaarden voor eersteklas drinkwaterkwaliteit. Kies daarom nu voor de nieuwe installatiemethode – met efficiënte systeemoplossingen en expertise van Viega. www.viega.nl

FVG3149_Anz_Trinkwasser_NL.indd 1

25.07.12 17:02

GOUDA | Nieuwbouw Centrum de Hanepraij

Projectinfo Van Baarle en Kroos: “We hebben voor het project Zorgcentrum Gouwestein op een grote locatie samengewerkt in hetzelfde bouwteam. Daardoor kennen we elkaar al goed en zijn gewend heel open te communiceren over wat we tegenkomen in dit project.”

Geprefabriceerde vloerverwarming Kroos vult aan: “Samen met Iv-Bouw hebben we de installaties bepaald en Iv-Bouw heeft het bestek geschreven. Daardoor waren we al vroegtijdig bij het project betrokken en daardoor zijn veel kosten bespaard. Bijzonder is de geprefabriceerde vloerverwarming. Voor verwarming en koeling wordt gebruik gemaakt van slangen in de afwerkvloer. In combinatie met Leverancier Thermo Actief hebben we nagedacht om kosten te besparen.

De vloerverwarmingsslangen zijn van kunststof en is op stalen netten, in de fabriek van de leverancier, al gemonteerd. Op de werkvloer worden de netten uitgeklapt. Deze netten zijn als het ware scharnierend uitgevoerd. Daardoor doen we tweeëneenhalve dag over een verdieping in plaats van anderhalve week. Dat scheelt enorm in bouwtijd.”

BGB-keurmerk Kroos: “Wat ook wel bijzonder is dat voor het gebouw het BGB-keurmerk is aangevraagd. Het

gebouw wordt geïnspecteerd op basis van het Kiwa BGB opnamerapport. Als hieruit blijkt dat de bouwkundige, installatietechnische en organisatorische maatregelen aan de wettelijke of aanvullend in de vergunning gestelde eisen voldoen, wordt het Kiwa brandveiligheidskeurmerk verstrekt. De eigenaar van het pand kan met dit keurmerk ook een korting krijgen op de verzekeringspremie.” ❚

Een sterk staaltje logistiek Leveren op het moment dat het nodig is én waar het nodig is! Daar moet je van op aan kunnen. En dat kan bij Plieger.

Zo ook bij de realisatie van Zorgcentrum Hanepraai in Gouda.

In goed overleg tussen Unica Installatietechniek en Plieger werd er per verdieping, per blok en vervolgens per unit verpakt. Alle benodigde artikelen werden per combinatie verpakt zodat de monteur meteen aan de slag kon.

Eenmaal per week leverde Plieger tussen 7.00 en 7.30 uur op de bouwlocatie en werden door middel van een bouwkraan de goederen op de juiste verdieping geplaatst. Geen gedoe dus met palletwagens over een modderige bouwplaats. En dat scheelt tijd. Niet alleen op logistiek gebied is Plieger een betrouwbare partner. Met achttien toonzalen, een sterk eigen merk en meer dan vijftig Express vestigingen en bovendien 95 jaar ervaring is Plieger een partner waarop én waarmee u kunt bouwen! Lees hierover meer op www.plieger.nl.

Totale NSA-oplossing In het zorgcentrum Hanepraij is een speciale ruimte ingericht voor de noodstroomvoorziening. Deze situatie is ideaal, omdat alle relevante componenten op een centraalpunt gecombineerd worden.

Voor het NSA heeft de firma Brinkmann & Niemeijer Motoren BV uit Twello een totaaloplossing geleverd. Deze oplossing bestaat uit een 100kVA aggregaat in geluidwerende omkasting, die via een luchtrooster in de gevel de koellucht naar buiten kan blazen. Tevens is er een aanzuigrooster geplaatst in de gevel voor de benodigde aanvoer van lucht voor het aggregaat. De brandstoftank is ook in de NSA-ruimte geplaatst volgens de thans geldende KIWA-regelgeving.

De besturing van het NSA is uitgerust met automatische overname en synchronisatie. Dat betekent dat bij het wegvallen van de stroom het aggregaat opstart en de stroomverzorging overneemt. Bij het terugkomen van het stroomnet zorgt de besturing ervoor dat de fasen van het aggregaat en het stroomnet synchroon komen, waardoor er zonder stroomuitval teruggeschakeld wordt naar het net. Daarna zal het aggregaat weer automatisch uitschakelen. Kortom: bij het uitvallen van de stroom zullen de bewoners dit merken. Maar tijdens het draaien van het aggregaat of terugschakelen zal de zorg in het zorgcentrum in alle rust gegeven kunnen worden.

Bouwinfo Opdrachtgever Ontwerp Advies Uitvoering Installaties Bouwkosten Bouwperiode

Zorgpartners Midden-Holland, Gouda Architectenbureau Rudy Uytenhaak, Amsterdam Iv- bouw, Alblasserdam Bouwbedrijf De Vries Verburg, Stolwijk Unica, Bodegraven (W- en E installaties) 5.379.816,- incl. BTW november 2011 – mei 2013

INSTALLATIE & BOUW | 37

UTRECHT | Stadskantoor Tekst: Lieke van Zuilekom-Bousema Foto’s: HOMIJ Technische Installaties

‘Stadskantoor Utrecht bevat meer staal dan de Eiffeltoren’ Je kunt er niet (meer) omheen: de blokkentorens die aan de westzijde van Utrecht Centraal Station zijn verrezen. Het nieuwe Stadskantoor, dat medio 2014 zijn deuren zal openen, maakt deel uit van een grootschalige herontwikkeling van het Utrechtse stationgebied, dat het etiket CU2030 heeft gekregen. Met een oppervlakte van 65.000 m² is het kantoor één van de grootste en hoogste stadskantoren van Nederland.

Het Stadskantoor wordt gerealiseerd met inachtneming van de modernste eisen op het gebied van duurzaamheid en milieu. Naast een geavanceerd warmte-/koude-systeem zorgen ook andere maatregelen, zoals zonnecellen tegen de gevel en op het dak, en energiezuinige en daglicht-

afhankelijke verlichting voor veel energiewinst.

Daarnaast wordt er warmte teruggewonnen uit de ventilatielucht. HOMIJ Technische Installaties is verantwoordelijk voor de levering en montage van de werktuigbouwkundige installaties. Projectmanager Ewoud Campman: “HOMIJ is verant-

woordelijk voor alle klimaatinstallaties, dus voor de luchtbehandeling, de koeling, de verwarming, het sanitair en de blusinstallaties in het pand.

Bijzonder aan dit project is dat gekozen is voor een warmte-koudeopslag. Zowel het stadskantoor als de OV-terminal worden hiermee gevoed.” Ge-

Alle leidingen en kanalen bevinden zich boven de systeemplafonds.

38 | INSTALLATIE & BOUW

UTRECHT | Stadskantoor

Projectinfo Binnenklimaat wordt steeds belangrijker Fair Luchtbehandeling, een onderdeel van de Nijburg Industrie Groep, is sinds eind vorig jaar actief in het Stadskantoor als leverancier van de luchtbehandelingskasten. Businessunitmanager Peet van den Bergh: “De luchtbehandelingsinstallatie, bestaande uit een zeventiental ventilatiesystemen, uitgerust met warmteterugwinning, verwarming, koeling en hogedrukbevochtiging, verzorgt de gehele ventilatiebehoefte en primaire klimaatbeheersing.”

Door de toepassing van inductie-units en naregelingen is de temperatuur afzonderlijk te regelen in de verschillende ruimtes.

bouwlagen, die op een postzegel gebouwd moeten worden. Het bouwterrein is klein, waardoor de aanvoer van materiaal wordt bemoeilijkt.” Om alle installaties op tijd te kunnen aanbrengen, heeft HOMIJ Technische Installaties in de kelder van het Stadskantoor een prefab werkplaats ingericht. “Wij maken gebruik van een zogenaamd DLS-systeem. De leidingen voor de CV en de gekoelde waterleidingen worden in kunststof uitgevoerd en op de bouwlocatie geprefabriceerd,” legt Campman uit. “Het gebouw is maar liefst 65.000 m² groot. Om alle installaties in de relatief korte bouwtijd te kunnen aanbrengen, is voor dit systeem gekozen. Zo kunnen we sneller schakelen.”

Maar de grootste uitdaging is volgens Campman dat er veel staal in het pand is verwerkt. “In de constructie is achtduizend ton staal gebruikt. Dit is meer staal dan in de Eiffeltoren zit. Op een aantal verdiepingen bemoeilijkt dit staal de montage en inpassing van bepaalde installaties.”

Laatste loodjes

bruikers kunnen, door de toepassing van inductieunits en naregelingen deels zelf de temperatuur in de verschillende ruimtes instellen, wat zorgt voor een optimaal comfort.

Prefab werkplaats De uitdagingen in het project zijn volgens Campman vooral van logistieke aard. “Het pand is enorm hoog, met 21 verdiepingen, een begane grond en drie kelderlagen. Bij elkaar zijn dat 25

Als alle werkzaamheden volgens planning blijven lopen, wordt het Stadskantoor in mei 2014 opgeleverd. “Alle leidingen en kanalen boven de systeemplafonds, zijn nu bijna geïnstalleerd,” vertelt Campman. “Binnenkort starten we met de 21e verdieping. Daarnaast zijn we nu nog volop aan het installeren en monteren in de techniekruimte.

Op de twaalfde verdieping, maar ook in de kelder wordt nog een technische ruimte voorzien.” Het komende jaar richt HOMIJ Technische Installaties zich op alle zichtinstallaties. “Zodra die zijn geïnstalleerd, kunnen we alle installaties stap voor stap in gebruik nemen. Daarmee zijn we de komende maanden wel zoet.” ❚

Op dit moment heeft Fair Luchtbehandeling al drie technische ruimten ingericht, op de vijfde en twaalfde verdieping van het pand. “Hiernaast wordt nog een installatie in een liftschacht gemonteerd, plus één op het dak van één van de torens. Die laatste installatie staat gepland voor eind april, begin mei.”

Van den Bergh vertelt dat de installaties verspreid over twee weekenden het Stadskantoor in zijn getakeld. Maar liefst twintig vrachtwagens en een team van zo’n vijftien inhuis specialisten en monteurs waren nodig om alle onderdelen te bezorgen. In de weken die volgden, vond de afmontage plaats. “Op dit moment zijn we nog bezig met de planning voor de afmontage van de regeltechniek en de bevochtigingsinstallaties. Dat zijn allemaal werkzaamheden die pas in een later stadium van het proces kunnen worden uitgevoerd, om beschadigingen aan de apparatuur tijdens verdere werkzaamheden in de technische ruimtes te voorkomen.”

Van den Bergh vertelt dat anno vandaag steeds hogere eisen worden gesteld aan het binnenklimaat. “Men wenst een betere beheersing van de luchtkwaliteit en het binnenklimaat, kortom: hogere comforteisen. Dat heeft tot resultaat dat bijvoorbeeld de luchtbehandelingskasten steeds groter worden.

En dat gaat ten koste van de ruimte die toch al zo schaars is. Want behalve de luchtbehandelingskasten moeten onder andere ook al het kanalenwerk, het leidingwerk voor de verwarming en de koelinstallaties en de kabelgoten voor de elektrische installaties in deze ruimte worden aangebracht; dat maakt het noodzakelijk dat je creatief omgaat met de beschikbare ruimte. Volgens mij zijn we hier goed in geslaagd.”

Ter versterking van de nationale en internationale productstrategie van de Nijburg Industrie Groep zal Fair in de loop van dit kwartaal verdergaan onder de naam Solid Air® Airhandling.

Bouwinfo Opdrachtgever NS Stations Vastgoedontwikkeling Ontwerp Kraaijvanger Urbis Binnenhuisontwerp Kraaijvanger Advies Halmos Adviseurs Uitvoering Boele & Van Eesteren en G&S bouw Installaties HOMIJ Technische Installaties, Luchtbehandeling: Bouwperiode

Croon Elektrotechniek Nijburg Industrie Groep mei 2011 – mei 2014

INSTALLATIE & BOUW | 39

Alles voor een gezond binnenklimaat Solid Air levert alles op het gebied van klimaatbeheersing en luchttechniek, van roosters en luchtbehandelingkasten tot en met koelconvectoren en klimaatplafonds. Producten van Solid Air onderscheiden zich door efficiënt warmte-/koude transport, lagetemperatuurverwarming, hogere lekdichtheidsklasses en het gebruik van duurzame materialen.

tel +31 (0)20 696 69 95 mail@solid-air.com www.solid-air.com Luchtbehandeling

adv HAL 88x132 wit:Layout 1

6/24/10

Luchtverdeeltechniek

12:30 AM

Klimaatplafonds

Page 1

halmos stelt de mens centraal

INSTALLATIES. BOUWFYSICA. ENERGIE. Wassenaarseweg 30 2596 CJ Den Haag

www.halmos.nl

Advertentie Van der Valk.indd 1

3/28/2013 4:29:19 PM

EINDHOVEN | Van der Valk Tekst: Hilda Bosma Foto’s: Luiten Van der Valk Beheer

Hoogwaardige installaties voor Van der Valk Hotel Eindhoven Het Van der Valk Hotel in Eindhoven is grondig gerenoveerd. Daarnaast is het bestaande hotel uitgebreid met een congrescentrum, restaurant, casino en een vernieuwde lobby met groot atrium. Zowel de oud- als de nieuwbouw zijn voorzien van energiezuinige installaties van hoge kwaliteit.

Vanaf de Eindhovense ring (A2) is de aanbouw duidelijk zichtbaar. Na de oplevering kunnen 3.000 gasten gebruik maken van een congrescentrum met vergaderruimtes met hele moderne multimediale toepassingen. “Een bezoeker kan zijn laptop zo inpluggen en aansluiten op de beamer,” aldus projectleider Bert Damen, werkzaam bij Techval. Techval en Hometec Zuid zorgen samen voor de totale elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties.

“Techval is verantwoordelijk voor de totale elektrotechnische installaties in de ruimste zin van het woord: variërend van verlichting tot multimediale toepassingen.” Marco Diederen, projectleider Hometec Zuid vult aan: “Hometec Zuid heeft voor de totale W-installaties gezorgd, zoals de luchtbehandeling, loodgieterswerk, sanitaire installaties, centrale verwarming, koeling en de totale regeltechniek.” In bouwteamverband waren beide bedrijven al in een

vroeg stadium betrokken bij dit project. Damen: “We hebben in dit project ook een adviserende rol gehad en meegedacht over energiezuinige en multifunctionele toepassingen.”

Multimediale toepassingen In zowel de bestaande bouw als de uitbreiding is LED-verlichting gekomen. Damen: “Onze opdrachtgever heeft gekozen voor kwaliteitsproducten. Zo wordt het KNX-systeem toegepast voor de verlichting.” De schakelingen zijn centraal. Gasten kunnen via een touchscreen zowel geluid, beeld, verlichting en klimaatbeheersing bedienen. Het KNX-systeem is ook gekoppeld aan een gebouwbeheersysteem. Diederen: “Op afstand is iedere ruimte apart bedienbaar en beheersbaar qua klimaatbeheersing. ›

INSTALLATIE & BOUW | 41

EINDHOVEN | Van der Valk

Projectinfo Besturen, bewaken en beheersen Digicontrol Benelux b.v. is een van de gespecialiseerde onderaannemers van Hometec Zuid voor de ingrijpende renovatie/uitbreiding van Van der Valk Eindhoven. Digicontrol bestuurt, bewaakt en beheert de totale duurzame klimaatinstallatie van het gerenoveerde en uitgebreide hotel en congrescentrum. De regelkasten van de centrale klimaatinstallaties zijn voor wat betreft de regel- en besturingstechniek uitgevoerd met het vrij te programmeren web-based DIGICONTROL ems4 systeem. De individuele naregeling voor de kamers en de vergaderzalen wordt verzorgd door het DIGICONTROL Room4D systeem.

Voor de vergaderzalen is er tevens een koppeling gemaakt met KNXtouchscreens voor de bediening van het klimaatsysteem, audiovisuele apparatuur en de schuifwanden in de zalen. Op deze manier kan voor elke flexibele indeling een optimale bediening en prestatie worden geregeld. Het (grafische) beheer van de totale klimaatinstallatie, inclusief het legionella beheer, wordt verzorgd door het DIGICONTROL WebVision systeem. Hierop kan door een ieder, die het juiste password en toegangscode heeft, via internet ingelogd worden zodat men het geheel op ‘afstand’ kan besturen, bewaken en beheren.

Mede door het specialisme van Digicontrol Benelux en de vooruitstrevende technieken van DIGICONTROL is het Van der Valk hotel en congrescentrum Eindhoven na de renovatie en uitbreiding op een hoger niveau gebracht.

Projectinfo Comfortabel vergaderen met Domotica-oplossingen Het nieuwe congrescentrum en het restaurant van Van der Valk Hotel Eindhoven zijn voorzien van moderne en hoogwaardige domoticatoepassingen.

ABB, marktleider op het gebied van schakelmateriaal en KNX (Europese standaard voor domotica), heeft voor het nieuwe congrescentrum en restaurant de KNX-apparatuur geleverd. Samen met hoofdinstallateur Techval, specialist in elektrotechnische installaties en domotica-oplossingen, is voor deze KNX-oplossing van ABB gekozen. Hiermee worden het restaurantgedeelte en de vergaderruimtes aangestuurd. ABB heeft alle KNX-componenten voor het schakelen, dimmen en verlichting geleverd voor restaurantgedeelte, vergaderruimtes en centrale ruimtes.

“KNX heeft veel voordelen,” aldus sales engineer Leon de Laat. “Zo is het flexibel en aan de wensen van de klant aan te passen. In dit project is gekozen voor een koppeling met een multimedia-installatie voor audio- en video.

De aansturing van de audio- en video, beamer en het projectiescherm in de vergaderruimtes gaat via een modern Touchpanel.

Tevens via dit Techval BV is kunnen een Touchpanel ook de andere functies worden bediend, zoals het schakelen en technisch dimmen van het licht en het aansturen van de zonwering.

Als je dedat vergaderinstallatiebedrijf gespecialiseerd in Indien ruimte binnenloopt, gaat via de bewegingsmelder de verlichtingisaan. utiliteitsbouw. gewenst gaat dan ook de audio aan en is er achtergrondmuziek te horen.

Een prachtige multimedia-oplossing.”

Techval BV verzorgt; -Elektra installaties -Verlichting -Zwak- en sterkstroom -Domotica -Brandmeld installaties -Data -Telefoon -Satelliet -NEN 5110 inspecties -Energiebeheer -Horeca apparatuur -Facilitaire ondersteuning

Your home our care

advertentie hometec 9,5x13 V2:visitekaartje alex knops.qxp 2-5-2013 12:44 Pag

Techval bv

Technische installaties Uw specialist in l l l l l l l

Centrale Verwarming Loodgieterswerk Airco-installaties & luchtbehandeling Regeltechniek HVAC Gebouw beheer systemen Service en onderhoud 24 uur Kleine bouwkundige werkzaamheden

T (046) 475 25 85 I www.hometeczuid.nl 42 | INSTALLATIE & BOUW

Hoolstraat 4a 5391 KM Nuland Telefoon +31 (0)73 - 5321197 Fax +31 (0)73 - 5323693 Email info@techval.nl Website www.techval.nl

Techval BV is een Techval technischBV is een technisch installatiebedrijf dat installatiebedrijf gespecialiseerd isdat in gespecialiseerd utiliteitsbouw. is in utiliteitsbouw.

Techval BV verzorgt; Techval verzorgt; -Elektra BV installaties -Elektra installaties -Verlichting -Verlichting -Zwak- en sterkstroom -Zwak- en sterkstroom -Domotica -Domotica installaties -Brandmeld -Brandmeld installaties -Data -Data -Telefoon -Telefoon -Satelliet -Satelliet -NEN 5110 inspecties -NEN 5110 inspecties -Energiebeheer -Energiebeheer -Horeca apparatuur -Horeca apparatuur -Facilitaire ondersteuning -Facilitaire ondersteuning

EINDHOVEN | Van der Valk

Als er iets mis is, kunnen we op afstand gelijk de technische dienst ondersteunen en misschien al oplossen alvorens de klant iets merkt.” Damen: “In het touchscreen hebben we ‘scenes’, dat wil zeggen programma’s, gescreend. Zo zijn in het touchscreen van het restaurant de scenes ontbijt, lunch en diner geprogammeerd met de bijhorende multimediale toepassingen. Met een druk op de knop komt voor een presentatie het beeldscherm tevoorschijn en de bijhorende verlichting. Deze gemakkelijke bediening levert de gebruiker ook tijdswinst op.”

Energiezuinig “Het nieuwe congrescentrum heeft de Hamer-classificatie gekregen,” aldus Diederen. “Onze opdrachtgever heeft heel bewust gekozen voor kwalitatief hoogwaardige duurzame toepassingen. Zo is voor de luchtbehandeling gekozen voor luchtbehandelingskasten met warmtewiel. Verder heeft iedere ruimte zijn eigen naregeling met koeling en verwarming. Tevens wordt de restwarmte van de diepvries in de keuken gebruikt voor douchewater van de hotelkamers. De klimaatbeheersing wordt geregeld via KNX-apparatuur.”

“Het meest uitdagend van het project waren de gebouwgebonden installaties in de renovatieplafonds. Ook het bestaande gebouw moest voldoen aan de eisen van alle dag.”

Toplocatie

Gasten kunnen via een touchscreen zowel geluid, beeld, verlichting als klimaatbeheersing bedienen via het KNX-systeem.

“Het topcongrescentrum met alle benodigde faciliteiten staat op een A-locatie,” aldus Damen. “Van der Valk Eindhoven is op korte afstand gelegen van Eindhoven Airport en ligt naast de High Tech Campus Eindhoven. Voor zowel Techval als Hometec is het een prachtig project. Zeker in deze economisch mindere tijden. We werken veel samen en hebben regelmatig opdrachten voor Van der Valk. Zo hebben we als technische dienstverleners leuke projecten uitgevoerd in Wassenaar en Volendam en ook voor Van der Valk in Duitsland en België. We zijn bijna huisinstallateur, waar we iedere dag hard voor moeten werken, focussen, slim samenwerken en de klant ontzorgen.” ❚

Projectinfo High-Output LED

Wolfs Verlichting BV is een landelijk en internationaal opererende groothandel op het gebied van professionele- en projectverlichting die veel samenwerkt met onder ander installatiebedrijven en daarbij geen uitdagingen uit de weg gaat.

Een van die uitdagingen was om de vergaderruimtes bij Van der Valk in Eindhoven volgens de NEN-normen met uitsluitend LED te verlichten. Door het toepassen van de laatste ontwikkelingen, de nieuwste technieken en door gebruik te maken van High-Output LED met een zeer hoge kleurweergave, is Wolfs Verlichting er in geslaagd dit naar volle tevredenheid te realiseren. Door de hechte samenwerking met de opdrachtgever en installatiebedrijf Techval BV is er een schitterend resultaat behaald, wat perspectief biedt voor de toekomst. Wilt u verzekerd zijn van service en kwaliteit, ga dan ook de uitdagingen aan met Wolfs Verlichting.

Bouwinfo Opdrachtgever Luiten Van der Valk Beheer, Waalre Ontwerp Quant Architecten, Venlo Advies en Uitvoering Techval, Nuland en Hometec Zuid, Puth-Schinnen Bouwkundig aannemer Huybrechts-Relou, Son Bouwperiode 2011 – mei 2013; eerste fase: bouw van vijf boardrooms en aanpassing van bar/lounge; tweede fase: totale renovatie van bestaande hoofdgebouw; derde fase: uitbreiding van het bestaande hotel met congres zaal

INSTALLATIE & BOUW | 43

warmtebeeldcamera’s

Inspectie van klimaatplafonds met behulp van warmtebeeldcamera’s Veel bedrijven en kantoren ontwikkelen een nieuwe en eigentijdse werkstijl, die gekenmerkt wordt door flexibiliteit en efficiëntie. De kwaliteit van het binnenklimaat is daarbij van groot belang. Architecten spelen hierop in met onder andere plafonds die snel kunnen worden aangepast. Klimaatplafonds bieden hiervoor ongekende keuzevrijheid en verrassende toepassingsmogelijkheden in stijl, uiterlijk, formaat, functie en prestaties.

Klimaatplafonds zijn ook uitermate geschikt voor integratie in de operatiekamers en op de Intensive Care afdelingen van ziekenhuizen, waar regulering van het binnenklimaat van groot belang is. Inteco B.V., specialist in ontwerp en realisatie van compleet geïntegreerde klimaatplafonds en plafond inductie-units voor de utiliteitsbouw, installeerde onlangs circa 1.200 m² aan klimaatplafonds in het nieuwe, nog op te leveren pand van het Bernhoven Ziekenhuis te Uden. Om er zeker van te zijn dat de klimaatplafonds juist zijn geïnstalleerd n correct werken, heeft de opdrachtgever van Inteco B.V. Thermografisch & Adviesbureau Uden ingeschakeld om als onafhankelijke partij de installaties te inspecteren.

len en verwarmen, door middel van de doorvoer van zowel warm als koud water en bestaat uit geperforeerde plafondpanelen uit plaatstaal in sandwich-bouwwijze, fabrieksmatig voorzien van een MeandRoelement. Dit element bestaat uit een meandervormige koperen buis 8 * 0,5 mm, over de gehele lengte gesoldeerd op een warmtegeleider met zeer open structuur welke de binnenafmetingen van het paneel heeft en is toepasbaar in ieder esthetisch ontwerp. De MeandRo -elementen worden door middel van snelkoppelingen aan elkaar aangesloten, en juist daar kan het bij de installatie fout gaan. Door een kundige eindinspectie na oplevering kunnen deze fouten echter snel en eenvoudig hersteld worden.

Klimaatplafonds

Inspectie met warmtebeeldcamera

Het klimaatplafond dat in het Bernhoven Ziekenhuis is geïnstalleerd is van het door Inteco in huis ontwikkelde MeandRo systeem. Het MeandRo systeem is een stralingsplafond voor koe-

44 | INSTALLATIE & BOUW

Wanneer de klimaatplafondelementen niet juist zijn aangesloten kan het gewenste binnenklimaat niet gerealiseerd worden. Een ander probleem dat

kan optreden gedurende de installatie is bij de aanvoer van warm en koud water in het systeem, waardoor er geen goede doorvoer van het water plaatsvindt. Om problemen met het systeem na

warmtebeeldcamera’s

oplevering te voorkomen kunnen met een warmtebeeldcamera deze problemen snel gedetecteerd worden. Voor deze inspectie maakt Bas Coolen, van Thermografisch & Adviesbureau Uden, gebruik van een FLIR T440bx warmtebeeldcamera.

“Op de warmtebeelden is duidelijk te zien of het systeem goed is geïnstalleerd”, legt Coolen uit.

“Temperatuurverschillen in het plafond zijn snel te zien met een warmtebeeldcamera, en met de nieuwe MSX-functie (Multi Spectral Dynamic Imaging) op de FLIR T440bx is het eenvoudig je te oriënteren en te zien welke elementen je precies aan het inspecteren bent.”

MSX Deze functie zorgt voor een betere textuur in een warmtebeeld waardoor een zeer gedetailleerd warmtebeeld geleverd wordt. Dankzij deze nieuwe functie kunnen meer afwijkingen gedetecteerd worden, analyses nauwkeuriger worden uitgevoerd en er direct conclusies getrokken worden.

Snelle inspecties Thermografisch & Adviesbureau Uden, al meer dan 16 jaar werkzaam op het gebied van inspecties door middel van warmtebeeldtechnologie, heeft de ontwikkeling van warmtebeeldcamera’s altijd van dichtbij meegemaakt. “We gebruiken

nog steeds FLIR warmtebeeldcamera’s van een aantal jaren terug, maar zijn erg blij met de verbeterde modellen met vernieuwende functies”, zegt Ralf Grispen, commercieel manager van Thermografisch & Adviesbureau Uden. “De compatibiliteit met smartphones en tablet-PC’s van de FLIR T440bx maakt het bijvoorbeeld erg gemakkelijk om de gemaakte warmtebeelden tijdens een inspectie meteen te laten zien of te delen met de opdrachtgever of installateur. Met een beeldkwaliteit van 320x240 pixels van de FLIR T440bx zijn temperatuurverschillen duidelijk te zien.”

Warmtebeeldcamera vs spotpyrometer “Vaak zien wij het gebeuren dat de installateur van klimaatplafonds zelf ook een controle uitvoert, meestal gebeurt dit met een spotpyrometer” gaat Coolen verder. “Het gebruik van een spotpyrometer is op zich niet verkeerd, maar dit is een tijdrovende inspectiemethode, want een spotpyrometer meet slechts op één punt. Daarnaast is er van de meting geen visueel beeld beschikbaar.

Met een warmtebeeldcamera daarentegen is in een mum van tijd een behoorlijk oppervlakte aan klimaatplafonds geïnspecteerd. Met het beeldmateriaal voorhanden ontstaan er geen onnodige en

langdurige discussies; het is duidelijk dat het klimaatplafond werkt of niet.” FLIR T440bx warmtebeeldcamera De zeer ergonomische FLIR T440bx warmtebeeldcamera is ontwikkeld voor gebruikers die vragen om hoge prestaties voor een betaalbare prijs. De FLIR T400bx- Serie combineert perfecte ergonomie met een hoge beeldkwaliteit van 320 x 240 pixels. De FLIR T400bx-Serie is voorzien van een kantelbare optische unit die het mogelijk maakt in een comfortabele werkhouding beelden vanuit iedere gewenste hoek te maken. Speciaal voor de bouwsector heeft de FLIR T440bx een geïntegreerd kompas. Zo kan de inspecteur zien welke richting hij opkijkt en naar welke richting een muur is gericht. Dit kan van belang zijn bij het uitvoeren van gebouwinspecties. De richting waarin de camera kijkt wordt automatisch aan ieder beeld toegevoegd. Interessante objecten, zowel op het warmtebeeld als het visuele beeld, kunnen gemarkeerd worden door direct op het touch screen van de FLIR T440bx te schetsen. Met de FLIR T440bx kan een ‘direct rapport’ van de inspectie worden opgesteld (incl. markeringen of opmerkingen). Een programmeerbare knop biedt direct toegang tot favoriete functies. “Warmtebeeldtechnologie heeft zich al bewezen voor veel verschillende applicaties”, aldus Coolen. “Het gebruik van warmtebeeldcamera’s voor inspecties van klimaatplafonds zorgt voor het snel en duidelijk in kaart brengen van problemen die dan ook snel verholpen kunnen worden. Dit voorkomt dat na oplevering van het ziekenhuis problemen ontstaan die de werkzaamheden van het ziekenhuis kunnen vertragen en zelfs stilleggen, welke kunnen resulteren in onvoorzienbare en ongewenste kosten.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 45

Amsterdam | Fletcher Hotel

Tekst: Lieke van Zuilekom-Bousema Foto’s: Terberg Systeemintegratie BV / Livingprojects B.V.

Fletcher Hotel Amsterdam,

een ware eyecatcher Het Fletcher Hotel, gelegen langs de A2 in Amsterdam, is niet te missen. De zestig meter hoge toren, ontworpen door Benthem & Crouwel Architecten, valt op door zijn ronde, futuristische vorm. In het hotel bevinden zich 120 hotelkamers, negen vergaderzalen, een fitnesscentrum en een lobby. Bovenin de toren is bovendien een panoramarestaurant met skylounge gevestigd, die prachtig uitzicht biedt over de stad.

“Wanneer je langs het hotel rijdt, zou je niet zeggen dat er zoveel ruimte in het gebouw zit,” begint Jon Beekhuizen, technisch directeur bij Terberg Systeemintegratie BV. “Maar toch is dat zo. Echt alle ruimte is optimaal benut.” En dat zorgde voor de nodige uitdagingen. “Het hotel zit stampvol technische installaties. Het was een heel karwei om die installaties allemaal weg te werken in de ruimte die wij hiervoor kregen. Onze inventiviteit werd regelmatig op de proef gesteld.”

Terberg Systeemintegratie BV is verantwoordelijk voor alle technische installaties, met uitzondering van de sprinklerinstallaties. “Hierbij moet je denken aan de werktuigkundige installatie, bestaande uit ventilatiesystemen, verwarming en koeling en de elektrotechnische installaties, waaronder de verlichting en de wandcontactdozen. Maar

46 | INSTALLATIE & BOUW

ook de ICT-installaties, de data-installaties en de toegangscontrole-installatie waarmee gasten hun kamer binnenkomen, zijn door ons verzorgd. Kort gezegd zijn wij verantwoordelijk voor alle systemen waar een draadje aan zit en alle installaties om het gebouw te verwarmen, te ventileren en/ of te koelen.”

Uitdagingen De ronde vorm van het gebouw en de beperkte ruimte zorgden volgens Beekhuizen voor de nodige uitdagingen. “Om alle installaties netjes gecoördineerd in het gebouw te krijgen, daar is wel de nodige tijd in gaan zitten. Met name de werktuigkundige installaties nemen zoals gebruikelijk veel ruimte in beslag. Ventilatiekanalen zijn groot en niet flexibel, daar kun je niet zoveel kanten

mee op. En ook in de montage van de overige installaties is veel tijd gaan zitten.”

Omdat het karkas van het gebouw van beton is, moesten veel installaties al in een vroeg stadium worden geëngineerd en gecoördineerd. “Alle sparingen, doorvoeringen en in te storten onderdelen moesten immers worden meegenomen in het beton. Dat was best een uitdaging voor de exploitant, die een jaar voor de oplevering al moest bepalen waar bepaalde voorzieningen moesten komen. Maar uiteindelijk is dat allemaal goed voor elkaar gekomen.”

Energiezuinig Begin dit jaar heeft het Fletcher hotel een gold Green Key label gekregen. Beekhuizen: “Het ge-

Amsterdam | Fletcher Hotel

Projectinfo Van 1 naar 18 en terug

bouw is zeer energiezuinig. Dat zit hem met name in de installaties die wij hebben toegepast. Zo bestaat de verlichting voor honderd procent uit LED-verlichting en hebben we een warmte- en koudeopslag geïnstalleerd.

We slaan warmte en koude op in de grond, waarmee we het hotel verwarmen en koelen.”

Duurzaamheid is volgens Beekhuizen één van de prioriteiten van Terberg Systeemintegratie BV. “We hebben dan ook al diverse toonaangevende, duurzame projecten op onze naam staan, waaronder de Bussumse Watertoren, nog steeds het meest duurzame gebouw van Nederland, het hoofdkantoor van Eneco in Rotterdam en het hoofdgebouw van de Floriade van 2012, Villa Flora. Dat we het Fletcher Hotel nu aan dit lijstje kunnen toevoegen, is natuurlijk prachtig.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever M. Caransa BV Ontwerp Benthem & Crouwel Architecten Binnenhuisontwerp Fletcher Advies Wichers & Dreef BV Uitvoering Strukton Bouw Installaties Terberg Totaalinstallaties BV Sprinkler Installaties Fire Technology

Lift Installaties Mitsubishi Elevator Europe BV Verlichting Livingrojects Bouwperiode januari 2011 tot januari 2013

Projectinfo Architectuur met het juiste licht verheven tot kunst “De ronde vorm maakte het een uitdaging om de juiste armaturen te vinden,” vertelt Michael Sebregts. Livingprojects, een bedrijf dat is gespecialiseerd in het ontwerpen, installeren en programmeren van creatieve LED verlichting, werd in oktober jl. benaderd door vastgoedeigenaar Caransa Groep. “Wij kre-gen de vraag om een slimme LED oplossing te maken voor het nieuw gebouwde hotel gelegen aan de A2. Naast de afwijkende vorm van de gevel, was de uitdaging dat de glazenwasinstallatie vrij omhoog en omlaag langs de armaturen moest kunnen blijven bewegen. Na een intensief engineeringstraject en diverse demonstraties verder, hebben we uiteindelijk gekozen voor een smal maar zeer krachtig arma-tuur, de eW Graze van Philips Color Kinetics.” Aan de hand van de testopstellingen plaatste Livingpro-jects 40 koel witte strijklicht armaturen aan de bovenzijde en 40 stuks aan de onderzijde van de gevel. Het resultaat mag absoluut indrukwekkend genoemd worden. Sebregts zelf over het eindresultaat: “Dit gebouw is een hoogstandje op het gebied van architectuur, maar door middel van de aanlichting is de architectuur verheven tot kunst.”

Mitsubishi Elevator Europe is verantwoordelijk voor de levering en plaatsing van de liften in Fletcher Hotel Amsterdam. Projectleider nieuwbouw Wouter Knol: “In het hotel zijn drie liften gemonteerd; een goederenlift en twee personenliften, die per keer ongeveer veertien gasten kunnen vervoeren.” Voor het monteren van de liften hanteert Mitsubishi Elevator Europe verschillende methodes. “In dit geval hebben we gekozen voor een methode waarbij we werken met een heffer in de schacht,” legt Knol uit.

“Dan beginnen we van onderaf en toppen we de leiders op tot bovenin de schacht. Als we boven zijn, hijsen we alle grote componenten zoals de kooi en degelijke in één keer door het dak de schacht in.” Door voor deze methode te kiezen, kon volgens Knol al veel vooraf worden gemonteerd. “En dan heb je minder kans op schade aan het eindproduct.”In totaal is Mitsubishi Elevator Europe zeventien weken in het gebouw aan het werk geweest. “Voor de drie liften rekenden we ongeveer een week per verdieping aan werktijd.” De hoeveelheid werk werd onder andere bepaald door alle technische snufjes die in de lift moesten worden geïnstalleerd. “In de kooi moest bijvoorbeeld een beveiligingscamera komen, zodat de beveiliging in de gaten kan houden wat er in de lift gebeurt. En een televisie. Het was een enorme uitdaging om al die installaties in de gering beschikbare ruimte in te passen. En om te zorgen dat alles goed werkt en er goed uit ziet. We hebben hier met verschillende partijen aan gewerkt. Het resultaat mag er zijn.” Voorlopig zullen we Knol en zijn collega’s niet terugzien in het Fletcher hotel. Niet als werklieden, in ieder geval. “Mitsubishi liften zijn kwalitatief hele goede liften. Ze horen minimaal vijfentwintig jaar lang probleemloos te werken. Het Fletcher hotel kan dus nog heel wat jaren vooruit.”

Primeur: Kiwa-certificaat voor watermistsysteem Eén van de brandpreventieve voorzieningen in het nieuwe Fletcher Hotel Amsterdam is een vast opgesteld blussysteem.

Op verzoek van de opdrachtgever is gekozen voor een Marioff HI-FOG® watermistsysteem. Gérard van Oosteren, manager Brandveiligheid bij Fire Technology: “Het voordeel van een watermistsysteem boven een sprinklersysteem is dat er minimaal water wordt verbruikt. De installatie is een stuk kleiner, waardoor er beperkte inbouwruimte nodig is. Door de toepassing van RVS leidingen is een lange levensduur gegarandeerd. Ook is er relatief weinig (water)schade in geval van activering.” Marioff Finland heeft bij het geaccrediteerde testinstituut VdS tal van full scale firetesten laten uitvoeren. “In deze testen is aan de hand van brandgrootte, materiaalverlies en gemeten temperaturen onderzocht of er met een watermistsysteem minimaal een gelijkwaardig resultaat behaald werd ten aanzien van een traditioneel sprinklersysteem,” vertelt Van Oosteren. “En dat bleek het geval.” Niet alleen het hotel zelf, maar ook de parkeergarage onder het gebouw is uitgerust met het watermistsysteem. “Het hotelgedeelte is ingedeeld in de risicoklasse OH-1 (Ordinary Hazard klasse conform NEN-EN12845). Voor een aantal gebieden in het hotel met een hogere vuurlast is gekozen voor klasse OH3. De parkeergarage is conform NEN-EN12845 aangemerkt als een OH-2 risico.” Voor de parkeergarage is een OH-2 approval voor het HI-FOG® systeem voorhanden. Het nieuwe hotel heeft hiermee een primeur te pakken: het is voor het eerst dat er door Kiwa een watermistsysteem is gecertificeerd. Op verzoek van brandweer Amsterdam zijn de kwaliteitseisen van het systeem via deze manier van certificeren geborgd.

INSTALLATIE & BOUW | 47

Perfectie tot in elk detail Liften zijn belangrijke verkeersaders in uw gebouw. U eist terecht dat ze feilloos functioneren.

Daarvoor bent u bij Mitsubishi aan het juiste adres. Wij zijn uw partner vanaf de selectie van de lift in de ontwerpfase, tijdens het installeren tot en met de serviceverlening als de lift in gebruik is.

Geïnteresseerd?

Bel ons voor meer informatie of een afspraak.

M i t s u b i s h i

e l e v a t e s

y o u

T 0318 - 586 586 www.mitsubishi-liften.nl

Journaal Philips werkt mee aan luchtzuiveringsproef in Haagse Koningstunnel

Philips neemt deel aan de proef die de Gemeente Den Haag gestart is met luchtzuiverende verf in de Koningstunnel. Het project maakt deel uit van het Actieplan Luchtkwaliteit dat Den Haag uitvoert om de luchtkwaliteit te verbeteren. In opdracht van de gemeente werkten KNOxOUT Europe BV en verschillende partijen waaronder Philips aan het innovatieve luchtkwaliteitsysteem: een speciale verf met ultrafijn titaandioxide (TiO2) en UV-licht afkomstig uit fluorescentiebuizen van Philips. De luchtzuiverende werking van de verf wordt geactiveerd door UV-licht en zorgt ervoor dat verontreinigende stoffen zoals stikstofoxiden (NOx) worden afgebroken, wat zorgt voor een betere luchtkwaliteit. In de tunnel is er geen natuurlijk zonlicht aanwezig dus is er gekozen voor UV-licht uit Philips Indal fluorescentiebuizen die aangebracht zijn aan de wanden. Het project maakt deel uit van het Actieplan Luchtkwaliteit dat Den Haag uitvoert om de luchtkwaliteit te verbeteren. De oplossing zou bij een positief resultaat in veel meer tunnels in binnen- en buitenland toegepast kunnen worden. Meer informatie: www.philips.nl

Rexel zet volgende stap in professionalisering

Begin april heeft Rexel Nederland het bedrijfsonderdeel Hagemeyer Prototaal, verantwoordelijk voor de eindfabricage van schakel- en verdeelinrichtingen, over aan SRO Technics. Maurits van Brunschot, Algemeen Directeur Rexel: “Wij kiezen er bewust voor om een langdurige relatie aan te gaan met SRO Technics op het gebied van assemblage. Dit stelt ons in staat om onze klanten de service en kwaliteit te bieden die zij van ons gewend zijn. Tegelijkertijd kan Rexel zich op deze manier beter richten op de kernactiviteiten van het bedrijf en de ontwikkeling van nieuwe business activiteiten. Uiteindelijk hebben alle relaties van Rexel hier profijt van.”Alle huidige medewerkers van Hagemeyer Prototaal zullen hun dienstverband voortzetten bij SRO Technics.

Op deze manier blijft de service aan Rexel-relaties onveranderd. Deze verkoop stelt Rexel in staat om het belang van de kernactiviteit, de distributie van elektrotechnische materialen, te versterken en nieuwe businessactiviteiten verder te ontwikkelen. SRO Technics en Rexel gaan een lange termijn samenwerking aan op het gebied van assemblagediensten. Zodoende blijven relaties van Rexel verzekerd van een hoge kwaliteit dienstverlening. Meer informatie:www.rexel.com

‘Green Parking System’ biedt veiligheid, comfort en energiezuinigheid Philips introduceert het ‘Green Parking System’, een flexibel LED-verlichtingssysteem voor parkeergarages dat veiligheid en comfort biedt en vanaf het najaar 2013 op de markt komt. De innovatie bestaat uit Philips Pacific LEDarmaturen in combinatie met een draadloos systeem voor aanwezigheidsdetectie en dimmen. Door middel van de intelligente draadloze sensoren kunnen op eenvoudige wijze zones van licht worden gecreëerd, die zorgen dat de verlichting naar 100% gaat zodra er iemand wordt gedetecteerd. Na enkele minuten zonder bewegingen, schakelt het systeem weer terug naar de energiebesparende stand met een lichtniveau van 20%. Hiermee kan tot 75% energiebesparing worden bereikt. Het Pacific LED-armatuur, kan één-op-één een TL armatuur vervangen van 1x58 W en geeft hetzelfde comfortabele lichtbeeld met een goede gelijkmatigheid. Ook kunnen de armaturen direct op het bestaande net worden aangesloten. Het grote voordeel in bestaande parkeergarages dat er geen extra kabels getrokken hoeven te worden om gebruik te maken van de sensoren, wat zorgt voor een besparing op installatiekosten. Meer informatie: www.philips.nl

INSTALLATIE & BOUW | 49

Journaal Gebreken installaties opsporen met een warmtebeeldcamera Warmtebeeldcamera’s zijn niet alleen nuttig bij een gebouwinspectie. Ze komen ook van pas bij de koude-, klimaat- en warmtepompentechniek. (Digitale) metersets en losse temperatuurmeters bijvoorbeeld kunnen de indruk wekken dat een installatie goed functioneert, terwijl er toch problemen zijn.

Een warmtebeeld camera visualiseert infraroodstraling. Met deze warmtebeelden wordt snel inzicht verkregen in het functioneren van een installatie. Dit resulteert in beter en efficiënter werkende installaties met minder storingen en/of uitval. Ook binnen de koeltechniek biedt de thermografische camera grote toegevoegde waarde. Gebreken in een koeltechnische installatie worden bijvoorbeeld met behulp van een warmtebeeldcamera meteen zichtbaar.

Zoals een lekke afdichting van een koelceldeur of een temperatuurverloop bij een compressor of een fout in de koelcel isolatie. Een andere toepassingsmogelijkheid is een vergelijkende temperatuurmeting aan componenten, zoals compressoren. Het is vooral nuttig om de temperatuur van de compressoren in een netwerk te vergelijken. Dit helpt om vroegtijdig grote slijtage op te sporen en tijdige vervanging van onderdelen te voorspellen. Testo geeft workshops over thermografie. Ook kan bij Testo een gratis boek over thermografie worden aangevraagd. Meer informatie: www.testo.nl

goedkoop en eenvoudig aan een woning te koppelen is. “We helpen BZK graag bij het zoveel mogelijk vereenvoudigen van het energielabel, maar met als randvoorwaarde dat de kwaliteit overeind blijft. Dit vereist de inzet van deskundige, gecertificeerde adviseurs. Als energieadviseurs geloven wij dat een betrouwbaar en verplicht energielabel een noodzakelijke voorwaarde is voor het realiseren van de gewenste forse energiebesparing in de particuliere woningmarkt,” schrijft Zwiers. Hij verwacht dat een betrouwbaar energielabel de huizenmarkt positief zal beïnvloeden.

Nieuwe CKL HR-WTW units van Wolf Energiesystemen Recent heeft Wolf Energiesystemen de nieuwe HR-WTW unit CKL-A-5800 voorgesteld. Er zijn uitbreidingsmodules leverbaar met ingebouwde naverwarmer en/of koeler met druppelafscheider. Het is nu ook mogelijk de units uit te rusten met een change-over batterij. De module kan verder geleverd worden met geluiddempers. De CKL serie is nu leverbaar voor 1.300, 2.200, 3.000, 4.400 of 5.800 m3/h. Naast de communicatiemodule voor BACnet, ModBus en Lonworks is er nu ook een Ethernetmodule (webserver) beschikbaar voor bediening van de unit via PC of internet. De CKL serie is ontworpen conform de hoogst mogelijke eisen en voldoet ruimschoots aan rendementsklasse H1 voor de warmteterugwinning, de luchtsnelheid is maximaal 1,8 m/s (snelheidsklasse V2) en de EC ventilatoren voldoen aan elektrische vermogensklasse P1. Daarmee voldoet de serie dan ook ruimschoots aan de eisen voor de Energie Investeringsaftrek 2013. In combinatie met een ontwerp conform de hygiëne richtlijn VDI 6022 wordt een zeer aantrekkelijke Total Cost of Ownership (TCO) bereikt. Meer informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

Kwaliteit energielabel moet overeind blijven

De toekomst van luchtbehandeling Het energielabel van woningen en gebouwen moet eenvoudiger, maar belangrijk is dat de kwaliteit van het label behouden blijft. Dat schrijft FedECsecretaris Richard Zwiers in het FD ook namens de Associatie van Energie Prestatie Adviseurs (AvEPA). Beide verenigingen behartigen de belangen van energieadviseurs die woningen en gebouwen voorzien van een energielabel.

Het label is wettelijk verplicht volgens een Europese richtlijn, maar wordt in de praktijk nog niet gehandhaafd. De Tweede Kamer stemde vorig najaar tegen de verplichting. Het ministerie van Binnenlandse Zaken kreeg van de Tweede Kamer opdracht een energielabel ‘light’ te ontwerpen, dat

50 | INSTALLATIE & BOUW

Optimair introduceert met de Dry to Cool (D2C) technologie de meest duurzame en energiezuinige manier van drogen en koelen van lucht zonder gebruik van schadelijke koudemiddelen. Dit zorgt voor een uitstekend binnenklimaat in termen van temperatuur, vochtigheid en ventilatie, waarbij gebruik wordt gemaakt van energie uit duurzame warmtebronnen. Optimair realiseert dit met de unieke D2C technologie: het energiezuinig drogen van lucht. De D2C drogers van Optimair zijn uniek in hun enorme energiebesparing bij ontvochtiging van lucht. De gepatenteerde innovatie maakt gebruik van het milieuvriendelijke en superefficiënte VENTUX droogmateriaal. Deze superabsorbent is in staat met minimaal gebruik van warmte, uitstekend te ontvochtigen.

Hiermee worden energiereducties gerealiseerd van circa 80 %. Maar dat is

Journaal niet het enige: de impact is potentieel nog veel groter. Dry2Cool kan vrijwel overal worden toegepast: in koelkasten, drogers, maar ook bij industriële drogers of bij datahotels: een wereldwijde energiereductie van in totaal 20 procent is mogelijk met zulke zogeheten ICU, intelligent cooling units. De producten zijn verder ideaal te combineren met duurzame energiebronnen, zoals zonne-energie en restwarmte. Meer informatie: www.optimair.nl

monteren, bijvoorbeeld in een keukenkastje of tegen het plafond in de badkamer. De koude buitenlucht wordt vanaf de geveldoorvoer door geïsoleerde buizen naar de unit gebracht. Volgens Auerhaan is het opbouwsysteem van Helios zo’n 30% goedkoper dan gebalanceerde ventilatie met platte of spirokanalen. Dat zit met name in het feit dat men veel minder bouwkundige kosten heeft doordat er geen valse plafonds hoeven worden aangebracht. Daar wordt de besparing mee gerealiseerd. Het RenoPipe-systeem is overigens ook toepasbaar in combinatie met een conventioneel centraal afzuigsysteem, dus zonder warmteterugwinning. Diverse woningcorporaties hebben laten weten belangstelling te hebben voor RenoPipe. Meer informatie: www.auerhaan.nl

Gebalanceerd ventilatiesysteem speciaal voor renovatie Auerhaan introduceert onder de noemer RenoPipe een gebalanceerd ventilatiesysteem dat bestaat uit opbouwkanalen, een compacte WTW-unit met een rendement van 90%, een luchtverdeelkast en een geveldoorvoer. Het luchtverdeelsysteem laat zich heel gemakkelijk installeren bij renovatie van met name woningen, flats en appartementen. Bij RenoPipe wordt het inblaaskanaal in een hoek tegen het plafond gemonteerd. In het hoofdluchtkanaal komen aftakkingen die via een muurdoorvoer in de diverse kamers uitmonden. De WTW-unit kan de installateur door de geringe afmetingen overal

Samen de toekomst bouwen Rexel levert een breed scala aan duurzame en innovatieve elektrotechnische producten en diensten. Samen met onze klanten en leveranciers ontwikkelen wij de best mogelijke totaaloplossingen en creëren we nieuwe markten.

Zo bouwen we gezamenlijk aan een mooie toekomst.

rexel.nl

R1304109_REX_Adv_zonnepanelen 197x130mm.indd 1

12-04-13 09:47

INSTALLATIE & BOUW | 51

AMSTERDAM

| Cygnus Gymnasium

Tekst: Lieke van Zuilekom-Bousema Foto’s: Schouten Techniek

Oude ambacht en nieuwe technieken gaan hand in hand in Amsterdam De metamorfose van de voormalig Christelijke Technische School aan de Wibautstraat in Amsterdam is bijna gereed. Het markante, karakteristieke rijksmonument uit 1956, dat plaats zal gaan bieden aan achthonderd gymnasiasten van het Cygnus Gymnasium, wordt volledig aangepast aan de meest actuele ontwikkelingen op onderwijsgebied. Uiteraard met respect voor de oude details.

‘Het schip aan de Wibautstraat’, zoals de ambachtsschool vanwege zijn vorm ook wel bekend staat, is in 1952 ontworpen door J.B. Ingwersen en is sterk geïnspireerd op het gebouw van Unité d’Habitation in Marseille. “In het pand worden allerlei ambachten uitgebeeld,” vertelt Ko van Rossum, projectleider van Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen BV. “Verspreid door het hele gebouw zijn technische vormen in het werk gegoten, zoals een krukas en een grote kraan. Die vormen wilde de opdrachtgever graag behouden. Evenals alle andere oude elementen. Dat maakte het renoveren tot een uitdaging. Het pand is al heel wat jaren oud en heeft heel wat te lijden gehad. In 1980 heeft de toenmalige eigenaar het gebouw bijvoorbeeld drastisch aangepakt. Er is een

52 | INSTALLATIE & BOUW

futuristische dakopbouw geplaatst, er zijn tal van tussenvloeren gecreëerd en het pareltje van het pand, de traditionele gymzaal die een prachtig panorama van 360 graden in de rondte biedt, is volledig uitgetimmerd. Echt zonde.” Aan architect Wessel de Jonge de uitdaging om het pand zoveel mogelijk in de authentieke staat terug te brengen. “De bestaande indeling van het pand is voor een groot deel gehandhaafd, maar wel is het pand voorzien van nieuwe plafonds, installaties en afwerkingen. Op sommige stukken waren wel zes of zeven lagen verf en behang aangebracht. Al die tussenlagen zijn verwijderd, waardoor je nu weer het authentieke beton ziet. Met alle tekortkomingen zoals stortnaden en dergelijke. Dat geeft het gebouw zijn charme terug.”

AMSTERDAM

| Cygnus Gymnasium

Uitdagingen Dat een monumentaal pand installatietechnisch nog heel wat uitdagingen biedt, heeft Jeroen Droog, projectleider bij Schouten Techniek BV, ondervonden. “Omdat het monumentale karakter behouden moest blijven, moesten alle installaties zoveel mogelijk uit het zicht worden geplaatst, zonder dat er systeemplafonds of -wanden mochten worden gebruikt,” vertelt hij. “En al het monumentale leidingwerk dat al sinds 1956 in het gebouw zit, de elektrapijpjes in staal en de rioleringsbuizen in gietijzer, moesten blijven hangen.

Sterker nog, die moesten extra worden geaccentueerd om het monumentale karakter kracht bij te zetten. Het was aan ons de taak om hier omheen te werken. Dat vergde de nodige creativiteit. Zeker bij het installeren van de luchtkanalen en de enorme VAV-boxen die de luchtkwaliteit in de lokalen regelen. Door deze boxen af te werken met aluminium beplating, is het gelukt om ze weg te laten vallen in het geheel.” Schouten Techniek BV kwam echter voor nog meer uitdagingen te staan, vertelt Droog. “Maar liefst veertig procent van onze eindopdracht is meerwerk geweest; werk dat in een latere fase nog is uitgewerkt. Hierbij moet je bijvoorbeeld denken aan de camera-installatie, die enorm is uitgebreid en aan de zuurkasten die moesten worden geïnstalleerd in de biologie-, natuurkunde-, en scheikundelokalen.

Bovendien is nog een keer een indelingswijziging geweest in het gebouw, omdat men over het aantal gebruikers per verdieping dreigde heen te gaan. ›

INSTALLATIE & BOUW | 53

AMSTERDAM

| Cygnus Gymnasium

En dat was in strijd met de vergunning. Op de tekening lijkt het misschien makkelijk om dan een aantal wijzigingen door te voeren, maar wij moesten terug naar onze ontwerptafel.”

Mooie klus “Doordat we vorstschade in het gebouw hebben gehad, hebben we alle radiatoren en een groot deel van het leidingwerk moeten vervangen. Ook dat was onvoorzien,” gaat Droog verder. “Bovendien hadden we steeds met Monumentenzorg te maken, dat maakte het project complex.” Toch kijkt Droog terug op een geslaagd project. “We zijn nog niet helemaal klaar, maar ik kan nu al concluderen dat het een mooie klus is geweest, met veel uitdagingen,” vertelt hij. “Maar omdat de school zo snel mogelijk intrek wilde nemen in het pand, hebben we wel enorm moeten doorbikkelen. Zeker de jongens buiten, van Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen BV, maar ook de jongens van Schouten Techniek hebben lange dagen gemaakt.”

Gefaseerde oplevering Het Cygnus project is begin 2012 van start gegaan. Aanvankelijk was de bedoeling dat in de zomer van 2012 zou worden opgeleverd, maar die doelstelling is bij lange na niet gehaald omdat het opgedragen ontwerp nog niet aansloot bij de wensen van de school, vertelt Van Rossum. “Omdat er dusdanig veel mutaties zijn opgetreden en omdat de opdrachtgever de bouwvergunning veel later kreeg dan gepland, is de uitvoering volledig verschoven.

De eerste maanden zijn besteed om de diverse gewenste wijzigingen van de opdrachtgever te vertalen naar uitvoerbare tekeningen, hetgeen er toe heeft geleid dat we pas na de bouwvak van 2012 zijn begonnen met de afbouwwerkzaamheden.” Het pand wordt gefaseerd opgeleverd. “Begin week negen is het belangrijkste deel van het pand overgedragen aan de school. De vierde verdieping, het dak en het trappenhuis worden opgeleverd in week zeventien.

Dan is de renovatie compleet.” ❚

54 | INSTALLATIE & BOUW

Projectinfo Kilometers aan elektrotechnische materialen Hagemeyer Nederland, onderdeel van Rexel Nederland BV, distribueert elektrotech-nische materialen aan bedrijven in onder andere de bouwen installatiesector. Het bedrijf heeft medio 2012 de elektrotechnische materialen geleverd voor de renovatie van het Cygnus Gymnasium. In totaal werden ruim dertig kilometer halogeenvrije kabel van Draka, zevenhonderd meter wandgoot van Stago met schakelmateriaal van Jung, vierhonderd meter kabelgoot van Stago, zeshonderd kabeldozen van ABB HAF, tachtig armaturen noodverlichting van Van Lien, zevenhonderd verlichtingsar-maturen met lichtregelsysteem van Philips en acht kilometer halogeenvrije buis van Pipelife aan de Wibautstraat in Amsterdam afgeleverd. Hagemeyer Nederland beschikt over een uitgebreid productaanbod. Meer dan 40.000 artikelen liggen continu op voorraad, waardoor Hagemeyer altijd binnen 24 uur kan leveren.

En dat was, gezien de tijdsdruk waarmee de uitvoerders in het Cygnus Gymnasium project te maken hadden, geen overbodige luxe.

AMSTERDAM

| Cygnus Gymnasium

Projectinfo Centraal gestuurde zonwering

Projectinfo Maximaal comfort, minimaal energieverbruik

B R C O N T R O L S produceert en levert complete oplossingen voor het optimaliseren van gebouwinstallaties

Om de leerlingen en andere gebruikers van het Cygnus Gymnasium maximaal comfort te bieden tegen een minimaal energieverbruik, heeft BRControls Products en Projects een meet- en regelinstallatie gemonteerd. Het besturingssysteem regelt de gewenste temperaturen van de ketels die door Schouten Techniek zijn geplaatst, op ieder moment van de dag. Marcel Tourney, marketing- en salesmanager bij BRControls Products: “De wens van de opdrachtgever was om de installatie uit te voeren met een regeling die klaar is voor de toekomst.

En die duurzaam is.” Gebruikers van panden geven volgens Tourney vaak in de exploitatiefase al aan zo min mogelijk geld uit te willen geven aan energie en onderhoud. “Maar de markt toont helaas nog steeds aan dat 70% van de bestaande én nieuwe gebouwen 30% teveel energie verbruikt.” Gebruikers zien die overschrijding vaak pas wanneer de factuur van de energieleverancier op de mat valt. “En dan zijn ze vaak al te laat. Het kost veel tijd en geld om te ontdekken hoe een overschrijding tot stand is gekomen. BRControls Products kan de meet- en regelinstallatie koppelen aan BR-ALERT, een softwareapplicatie die vanaf de eerste dag het ‘Energy portal’ van het gebouw vormt. Alle gegevens, zoals ruimtetemperaturen, inblaastemperaturen, bedrijfstijden, overwerk en verstellingen van gegevens worden door de applicatie opgehaald. Op een externe server worden de gegevens 24 uur per dag, zeven dagen in de week gecontroleerd. Bij afwijkingen wordt er een ‘Alert melding’ gestuurd naar de gebruiker, die direct actie kan ondernemen.” De gerealiseerde besparingen in de gebouwen die al met het systeem werken, liegen er niet om. “Gemiddeld wordt er 20% energie bespaard,” vertelt Tourney. “Juist ook bij nieuwe installaties. Een gebouw als het Cygnus Gymnasium heeft al snel een gasverbruik van rond de 75.000 euro per jaar. Door gebruik te maken van BR-ALERT kan al snel een besparing van 15.000 euro per jaar aan gasverbruik worden gehaald.”

Zisco Benelux houdt zich bezig met het ontwerpen, produceren en leveren van besturingssystemen voor de utiliteit en dan met name voor gemotoriseerde items. Binnen het bedrijf ligt het accent op besturingssystemen voor de zonwering. Piet van Zaanen, directeur van Zisco Benelux: “In opdracht van installateur Schouten Techniek hebben wij onlangs de complete besturing mogen leveren voor het aansturen en bewaken van alle zonwering aangebracht bij het Cygnus Gymnasium te Amsterdam.” Vaak kiest men voor bestaande gebouwen voor een draadloze aansturing voor zowel lokaal (kamerbediening) als centraal.

“De esthetische factor speelt hierbij een belangrijke rol. Niemand zit te wachten op bekabeling met zichtbare kabelgootjes,” aldus Van Zaanen. “In de renovatiesector wordt veel met draadloze systemen gewerkt.

Niet alleen voor wat betreft de bediening van de motortjes middels een wandsensor, ook de centrale besturing op het dak wordt draadloos geregeld. Vanaf het dak worden signalen gestuurd naar de ontvangers aan de buitenkant van het pand, die de zonwering bedienen. Met een zogenaamde, unieke ‘heartbeat-functie’ wordt de verbinding tussen de centrale en alle ontvangers bewaakt. Mocht om wat voor reden de verbinding wegvallen en mochten de signalen ten behoeve van de bewaking op wind of service (glazenwasser) wegvallen, dan wordt zekerheidshalve de zonwering omhoog gestuurd.”

Zisco Benelux heeft meer dan dertig jaar ervaring in gebouwgebonden besturingssystemen, waarvan twaalf jaar binnen de zonweringen rolluikenbranche. Vijf jaar geleden is het bedrijf als zelfstandige onderneming verdergegaan. “Al onze producten worden gefabriceerd in Duitsland en Zwitserland,” vertelt Van Zaanen. “En daar is men behoorlijk innovatief. Zisco Benelux onderscheidt zich door custom made producten aan te bieden.” Het bedrijf levert ‘slimme’ systemen. “De zonwering gaat niet bij ieder zuchtje wind omhoog, maar alleen als de wind echt op de betreffende gevel staat en de windkracht behoorlijk is. Hierdoor wordt onnodig licht- en warmtetoetreding in het pand voorkomen. Daarnaast hebben we zorgvuldig gekeken naar onze masten. Architecten die een prachtig gebouw hebben gecreëerd, zijn niet blij met een mast van 3,20 meter op hun dak, inclusief een molen en een grote windvaan. Onze masten zijn daarom klein en compact. De mast is volledig statisch, je ziet niets bewegen. Ook daarmee onderscheidt Zisco Benelux zich in de markt.”

Bouwinfo Opdrachtgever Amarantis Onderwijsgroep, later: Zaam Scholengroep

Ontwerp Wessel de Jonge Architecten BNA bv Binnenhuisontwerp Gerard Heilig Bouwdirectie Rienks Bouwmanagement Uitvoering Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen BV Installaties Schouten Techniek Zwaag Installatieadviseur HE Adviseurs Rotterdam Regelinstallaties BR Contols Elektrotechnische Materialen Rexel Zonweringsturing Zisco Benelux Bouwkosten ± 9,5 miljoen euro Bouwperiode oplevering staat gepland voor medio april 2013

INSTALLATIE & BOUW | 55

Vakmanschap en overzicht tot in het kleinste detail

Zisco Benelux vof Marsstraat 32 4105 JL Culemborg T +31(0)345-511511 F +31(0)345-511587 E info@ziscobenelux.eu www.ziscobenelux.eu

Zisco Benelux ontwerpt, produceert, programmeert en onderhoud complete besturingssystemen voor gemotoriseerde zaken als zonwering, ramen, rolluiken, lichtstraten etc. Met slimme innovatieve oplossingen wordt een bijdrage geleverd aan kostenbesparing door reductie op zowel de koellast in de zomer als de warmtelast in het stookseizoen. Zo wordt niet alleen gekeken naar kosten besparing voor de gebruiker maar ook rekening gehouden met de wensen van de eindgebruiker t.a.v. gebruikscomfort alsmede voordelen voor de elektrotechnische installateur door reductie op faalkosten.

Steeds meer installatietechnische adviseurs gaan in relatie tot E.P.N., het bouwbesluit, het convenant van de glazenwassersbranche alsmede een eindgebruiker die gebaat is bij een goed werkend systeem, het aansturen van de zonwering binnen de utiliteitsprojecten op een andere wijze invullen.

Jarabee te Enschede.

De afgelopen jaren heeft Zisco Benelux zich bewezen als systeem leverancier voor de utiliteit In enkele jaren zijn talloze projecten gerealiseerd binnen de zorgcentra, ziekenhuizen, banken, scholen, multifunctionele accommodaties etc. Zisco Benelux is actief binnen de utiliteit met complete oplossingen voor het aansturen van complete zonweringsprojecten. Als systeem leverancier met meer dan 30 jaar ervaring op het gebied van klimaatregelingen, gebouwautomatisering en projectzonwering, beschikken wij over een ruime expertise en worden wij vaak ingeschakeld voor met name een goed advies voor de aansturing van complete projecten.

weerstation.

GGZ Rijnveste te Leiden, foto Piet Mes.

• • • • •

Projectcalculatie / begroting Systeemadvies m.b.t. keuze en opzet van de centrale aansturingen Systemen voor nieuwbouw en voor renovatie Programmaring en cad tekeningen m.b.t. de centrale aansturing Service en onderhoud van besturingssystemen

Renovatie / Restauratie > Cygnus College Amsterdam

M.J. de Nijs en Zonen Postbus 1 1749 ZG Warmenhuizen Telefoon 0226 - 39 70 00

Utiliteitsprojecten

Woningbouw

Eigen Ontwikkeling

Zorggebouwen

info@mjdenijs.nl www.mjdenijs.nl

Flexibel bouwen op een betrouwbaar fundament

hoofddorp | Schneider Electric Tekst: Roel van Gils Foto’s Schneider Electric Het gebouw dient als toonbeeld van mogelijkheden in energiebesparing en -management.

Transparante showroom van energiemanagement In december 2012 nam Schneider Electric een nieuw en groter hoofdkantoor in gebruik. Het gebouw in Hoofddorp verenigt, op een goed bereikbare locatie, een aantal bedrijfsonderdelen. Het oude hoofdfiliaal stond in Haarlem. De transparante nieuwbouw met 350 werkplekken staat in het teken van zuinig en slim omgaan met energie. Water- en energiebesparende maatregelen resulteerden in een complex met energielabel A+, dat naar verwachting ook het BREEAM-NL ontwerpcertificaat 'Excellent' krijgt. Werknemers, klanten en overige relaties kunnen via het gebouwmanagementsysteem SmartStruxure inzien hoe de energiebesparing werkt, wat het oplevert en welke bijsturing mogelijk is.

Het nieuwe en ruimere hoofdkantoor biedt huisvesting aan meerdere geledingen van Schneider Electric. Het pand kent een betere bereikbaarheid dan voorheen door de nabijheid van Schiphol, autosnelwegen en spoorwegen.

Transparantie en optimale daglichttoetreding speelden een belangrijke rol bij de vormgeving van het vier bouwlagen hoge hoofdfiliaal. Dit komt tot uiting in de toepassing van vliesgevels en een centraal gelegen atrium.

Erik Zwaan, destijds projectleider en nu sales manager buildings bij Schneider Electric, zegt over de opbouw: “Bovenop een half verdiepte parkeergarage bevindt zich de begane grond. Deze customer area herbergt bijvoorbeeld een grote entree, een restaurant, een customer care center en vergaderruimtes. De

eerste verdieping biedt ruimte voor de directie en ondersteunende diensten.

Op de etage hierboven bevinden zich de projectgerelateerde afdelingen zoals calculatie, engineering en projectmanagement. De bovenste verdieping herbergt de verkoopafdelingen en productmanagement.”

SmartStruxure Zuinig en slim omgaan met energie en water speelden een belangrijke rol bij het ontwerp van het kantoorgebouw. PV dakpanelen zorgen voor de benodigde elektriciteit. De Bio-WKK van het belendende pand van TNT voorziet in minimaal 85% van de benodigde warmte. ›

INSTALLATIE & BOUW | 57

ADV_FT_Stedenbouw_95x130_HR.pdf

Optinet bv is een organisatie, welke gespecialiseerd is in alle netwerkverbindingen voor kantoor- en industriële omgevingen.

In opdracht van Kropman Installatietechniek, heeft Optinet de nieuwbouw van Schneider Electric te Hoofddorp voorzien van een complete passieve Cat6 netwerkbekabelingsinfrastructuur .

Deze bekabelingsinfrastructuur is de basisinvestering waar van alle andere netwerkapparatuur afhankelijk is.

Daarnaast is dezelfde infrastructuur steeds vaker de basis voor installaties als een Gebouwbeheersysteem, Camerasysteem of Toegangscontrolesysteem.

Optinet heeft als visie hoogwaardige connectiviteit te bieden voor alle communicatie toepassingen op basis van koper, glasvezel of draadloze netwerken.

Optinet werk met vooraanstaande leveranciers om de netwerkkwaliteit te waarborgen.

Binnen dit project is dan ook de keuze geweest een Cat6 netwerk van Lexcom, bestaande uit ruim 600 aansluitpunten, te installeren.

Alle door ons geïnstalleerde netwerken worden gemeten op basis van de laatste internationale standaarden, waardoor hierop ook een garantiecertificaat kan worden afgegeven

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

1

05-04-13

16:07

hoofddorp | Schneider Electric

Zuinig en slim omgaan met energie en water speelden een belang rijke rol bij het ontwerp van het kantoorgebouw.

Hiernaast wordt in het gebouw gebruik gemaakt van energiezuinige verlichting met aanwezigheidsdetectie, waterloze urinoirs, waterbesparende toiletten en energiezuinige HVAC. Het gebouw dient als toonbeeld van mogelijkheden in energiebesparing en -management. Schneider Electric centraliseerde de informatie over het gebruik van energie- en water in het zelf ontwikkelde gebouwbeheerssysteem SmartStruxure. Zwaan licht toe: “In het gebouwbeheerssysteem, dat gebruikt maakt van de nieuwste communicatiestandaarden en webtechnologie, komen hardware, software, engineering en services van verschillende leveranciers samen. Door het combineren, monitoren en sturen van systemen als verlichting, klimaatbeheersing en ons zelf ontwikkelde beveiligingssysteem, kunnen we betere beslissingen nemen op gebied van energiebesparing en -management. Via een dashboard kunnen medewerkers, klanten en overige relaties realtime data, trends en rapporten inzien.”

ISO-500001 en BREEAM-NL Excellent Begin 2010 besloot de directie van Schneider Electric om een nieuw hoofdkantoor te realiseren. Ruim een jaar later, in april 2011, waren de bouwplannen rond en kon de eerste schop in de grond. “De communicatie rond en de

voortgang van het project werd geborgd door een projectteam van Schneider Electric. Dit team maakte in een vroegtijdig stadium keuzes over de indeling van het gebouw en bijbehorende techniek, wat resulteerde in kostenbesparingen tijdens de bouw,” zegt Zwaan. “In december 2012 namen we intrek in het nieuwe pand. De reacties van zowel werknemers als klanten zijn uiterst positief. Mensen verblijven er graag en waarderen onder andere de daglichttoetreding, de ruime opzet en de verbeterde akoestiek. Op 22 mei 2013 is de officiële opening. Op die dag ontvangt Schneider Electric naar verwachting, ook het ISO-500001 certificaat, gebaseerd op een internationale richtlijn in energiebeheer door organisaties. Daarnaast krijgen we dan ook, zeer waarschijnlijk, het BREEAM-NL Excellent certificaat.” ❚

Bouwinfo Locatie Taurusavenue 133, Hoofddorp Opdrachtgever Schneider Electric The Netherlands Ontwikkelaar OVG Projectontwikkeling Architect Bias Architecten Interieurarchitect Maasdam Constructeur Van Rossem Advies akoestiek Deerns raadgevende ingenieurs Aannemer Boele & van Eesteren Installateur (W, E, M&R) Kropman Installatietechniek Netwerkverbindingen: Optinet Luchtbehandelingskasten Verhulst Koelmachines Carrier Liften KONE Projectinrichting Drenthea Verlichting Philips Vloeren Maasdam Binnenwanden Maars Kavelgrootte 3.850 m2 B.V.O. 6.127 m2 V.V.O. 5.671 m2 Aantal werkplekken 350 Aantal parkeerplaatsen 23 (waarvan 5 elektrisch) Bouwperiode april 2011 – november 2012

INSTALLATIE & BOUW | 59

30%* besparing op de energiekosten van uw gebouw is nog maar het begin Stelt u zich eens voor wat we voor de rest van uw onderneming kunnen betekenen Het is niet eenvoudig om complexe gebouwen te beheren en tegelijkertijd de doelstellingen voor energiebesparing te behalen. Onze EcoStruxure™ architectuur voor optimaal energiemanagement is dé oplossing; dankzij de intelligente integratie van gebouwbeheersystemen op één enkel IP-platform.

De besparingen gaan veel verder dan alleen voor gebouwen Alleen de EcoStruxure architectuur van Schneider Electric™ zorgt voor een energiebesparing van wel 30% door de integratie van HVAC, toegangscontrole, videobewaking en regeling van verlichting voor uw hele onderneming. Een besparing van 30% op het energieverbruik van een gebouw is een fantastisch begin en dankzij de EcoStruxure architectuur voor optimaal energiemanagement kunt u nog meer besparingen realiseren.

Leer meer over energiebesparing van de experts!

Download GRATIS deze white paper ter waarde van €170, en registreer u om een iPhone 5 te winnen!

Ga naar www.SEreply.com en voer de code 32749p in

Architectuur voor optimaal energiemanagement van centrale tot stopcontact™ Datacenters Van rack tot pad en van hal tot gebouw wordt het energieverbruik en de beschikbaarheid van deze onderling verbonden, omgevingen gecontroleerd en real-time aangepast.

Fabrieksvloer Dankzij de open standaard protocollen, is het beheer van geautomatiseerde processen in het hele systeem mogelijk met zo min mogelijk stilstandtijd, een hogere productie en optimale energie-efficiency.

Gebouwen De intelligente integratie van HVAC, energiemanagement, beveiliging, verlichting, IT, telecommunicatie, brand- en rookmelding in de hele onderneming zorgen voor lagere kosten voor training, bedrijfsvoering, onderhoud en energie.

30% ©2013 Schneider Electric. All Rights Reserved. Schneider Electric, EcoStruxure, and Active Energy Management Architecture from Power Plant to Plug are trademarks owned by Schneider Electric Industries SAS or its affiliated companies. All other trademarks are the property of their respective owners. www.schneider-electric.com • 998-2758_NL_C *EcoStruxure architectuur reduceert het energieverbruik met wel 30%.

hoofddorp | Schneider Electric Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Foto’s: Kropman Installatietechniek

Installatiespecialist van ontwerp tot nazorg Kropman Installatietechniek ontwierp, leverde en monteerde de installaties voor het nieuwe hoofdkantoor van Schneider Electric. Dit behelst meet- en regeltechnische, elektrotechnische en werktuigbouwkundige voorzieningen. De installateur is vanaf het voorlopig ontwerp, via de uitvoering tot en met de nazorg en langjarig onderhoud betrokken bij het project. De hoge mate van voorbewerking en prefabricage borgde de kwaliteit en verhoogde ook de montagesnelheid. vervolgens alle meet- en regeltechniek, elektrotechniek en werktuigbouwkundige voorzieningen in bedrijf. De installateur hield al bij het ontwerp van alle basisinstallaties rekening met mogelijke, toekomstige herindelingen in het kantoorgebouw.

Voorbewerking en prefabricage

Kropman Installatietechniek raakte in een vroeg stadium bij de nieuwbouw van Schneider Electric in Hoofddorp betrokken. De installatiespecialist dacht vanaf medio 2010 mee met Deerns Raadgevende Adviseurs tijdens het voorlopig ontwerp. Hierna nam Kropman de verantwoording voor definitief ontwerp, uitvoering en nazorg, geheel in lijn met de drie pijlers van het bedrijf Ontwerp&techniek, Realisatie en Services. Ook gingen enkele meet- en regeltechnische engineers en in bedrijfstellers van Kropman Installatietechniek op cursus bij Schneider Electric om het nieuwe gebouwbeheersysteem Smartstruxure te leren begrijpen. Kropman leverde, monteerde en stelde

Koen van den Brink, projectleider namens Kropman Installatietechniek zegt: “We lieten een groot deel van het leidingwerk voorbewerken in onze fabriek in Bijsterhuizen. Dit kwam de bouwsnelheid ten goede en beperkte de kans op faalkosten in uitvoering. Elke twee weken werd bijvoorbeeld een verdieping met 4-pijpsleidingbundels aangeleverd en middels karren op de juiste verdieping gehesen. Daar vanuit werden de bundels per 4,5 meter snel en eenvoudig aan het betondek weggehangen. Ook de primaire schachtleidingen kwamen kant-en-klaar, inclusief afsluiters en meters, op de bouwplaats aan. Deze leidingbanen werden per verdieping als gehele schacht met een kraan door het dak gehesen, en zo in één dag over de hele hoogte van het gebouw opgestapeld. Tot slot is ook de complete technische ruimte, een separate dakunit, geprefabriceerd.”

Door de uitgebreide werkvoorbereiding en de voorbewerking verliep het bouwproces voortvarend en werd er tijdig opgeleverd. In de loop van december 2012 is het pand in gebruik genomen. “De installaties werken goed en het gebouw wordt door de gebruikers als positief ervaren,” zegt Van den Brink. “In mei 2012 maken we samen met Schneider Electric een analyse van de mogelijke optimalisaties in het gebruik en de mogelijkheden om nog meer water en energie te besparen, rekening houdend met zaken als comfort en veiligheid.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 61

ENSCHEDE | Vloerisolatie Tekst: Lieke van Zuilekom Foto’s: Tonzon BV

Weg met koude vloeren, vochtproblemen en huisstofmijt!

Tonzon BV is pionier op het gebied van vloerisolatie. De fabrikant heeft zijn isolatiemateriaal namelijk opvouwbaar gemaakt. De flexibele thermosfles, zoals Tonzon het product ook wel omschrijft, staat garant voor de hoogste isolatiewaarde, de meeste energiebesparing en de grootste verbetering van uw wooncomfort.

Een begane grondvloer hoeft volgens het Bouwbesluit niet honderd procent luchtdicht te zijn.

“Door de natuurlijke ventilatie en zeker door mechanische ventilatie, wordt daardoor constant lucht uit onze kruipruimte gezogen. Vochtige lucht. Wordt aan de norm voldaan, dan komt per dag toch nog minimaal 1,3 liter water vanuit de kruipruimte onze woningen binnen. En dat vocht moet worden afgevoerd,” aldus Ton Willemsen, directeur van Tonzon.

62 | INSTALLATIE & BOUW

Broeinest Vroeger was ons matras het grootste broeinest voor huisstofmijten. Maar tegenwoordig is dat de vaste vloerbedekking op de koude, niet-geïsoleerde begane grond. “Toen we nog enkel glas in onze woningen hadden, was dit een minder groot probleem. De aangezogen, vochtige lucht condenseerde namelijk op het glas,” vertelt Willemsen.

“Maar toen gingen we dubbel glas plaatsen. En iedereen riep: ‘fijn, geen beslagen ramen meer’.

Maar niemand vroeg zich af waar het vocht bleef dat voorheen op het enkel glas condenseerde. Als er constant vochtige lucht wordt aangezogen, moet dat vocht ook kunnen worden afgevoerd.”

De vochtige lucht die in de woning blijft hangen, trekt voor een belangrijk deel in de koude vloerbedekking en biedt volgens Willemsen een ideaal klimaat voor schimmels en huisstofmijten.

En dat resulteert in een ongezond leefklimaat. “Als we -toen we begonnen met overal dubbelglas te

ENSCHEDE | Vloerisolatie

De bodemfolie stopt de voortdurende verdamping van vocht uit de kruipruimtebodem.

plaatsen- ook de vloeren hadden geïsoleerd, dan zou het aantal mensen met astma in Nederland niet spectaculair zijn gestegen, maar zijn afgenomen. En dan hadden we nu ook niet te kampen gehad met schimmelvorming in de vloerbedekking, langs de plinten en onder meubels.”

Dubbel effect De vloerisolatie van Tonzon heeft een dubbel effect op onze vochtproblematiek. “De Bodemfolie stopt de voortdurende verdamping van vocht uit de kruipruimtebodem. Hierdoor kan de vochtbelasting van de woning wel met tien liter water per dag worden verminderd. De muffe geur die vaak in de kruipruimte hangt, is hiermee verleden tijd,”

vertelt Willemsen. “Daarbij wordt de vloer dankzij de zeer hoge isolatiewaarde van onze Thermoskussens zoveel warmer, dat ook bij een hoge vocht-

productie door menselijke activiteit de relatieve vochtigheid in de omgeving van de vloer laag genoeg blijft om schimmelvorming nauwelijks nog een kans te geven.”

"Met deze techniek kan je

Het principe van kunststoffolie kussens is volgens Willemsen te vergelijken met de werking van een thermosfles. “De aluminium laag op de kussens voorkomt dat er warmte wordt uitgewisseld tussen de onderkant van de vloer en de koude kruipruimte en funderingsmuren daaronder. Hierdoor wordt een soort natuurlijke vloerverwarming gecreëerd.

De warmte blijft daar waar je haar hebben wilt: in de kamer, op de vloer. Dit zorgt voor lagere stookkosten. Bij de bepaling van het Energielabel is dan ook gesteld dat aan onze vloerisolatie waarde Rc=3,80 m²K/W mag worden toegekend.”

met minder ruimteverlies meer isolatiewaarde bereiken"

Ook in krappe ruimtes Innovatief aan het isolatiemateriaal is dat het materiaal opgevouwen wordt geleverd. “Pas op de plaats van bestemming vullen wij de kussens met lucht. Hierdoor is het ook mogelijk om de isolatie aan te brengen in krappe ruimtes waar andere isolatieoplossingen niet passen. Je hoeft niet eens een groot luik te hebben. Als de doorgang groot genoeg is om een persoon door te laten, is dat voldoende,” aldus Willemsen. “Voor het aanbrengen van onze vloerisolatie is dus geen verbouwing nodig. Het is ook niet nodig in de vloer te hakken of te breken.”

Het principe van kunststoffolie kussens is te vergelijken met de werking van een thermosfles.

Tonzon biedt, volgens de onderzoeken van het NIBE (Het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie), het meest milieuvriendelijke isolatiemateriaal. “Eén leeg blikje bevat voldoende aluminium om de vloerisolatie van twee hele woningen te realiseren,” vergelijkt Willemsen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 63

‘Milieuvriendelijk en zonder giftige chemicaliën’

TONZON maakt het verschil wel!

De vloerisolatie die écht werkt.

Illustratie van een kruipruimte met TONZON Vloerisolatie

Bij betonvloeren Zelfs betonnen vloeren worden warmer met TONZON Thermoskussens.

Dankzij de combinatie met Bodemfolie krijgt u ook een kurkdroge kruipruimte en heeft u geen last meer van muffe lucht.

De vloerisolatie die echt werkt!

Voor Koud en klam

Na Warm en droog

Bij houten vloeren TONZON Vloerisolatie levert de warmste vloer en is het enige systeem dat echt veilig is voor houten vloeren, zo blijkt na 33 jaar praktijkervaring.

Bij vloerverwarming Bij woningen met vloerverwarming wordt de kruipruimte van de woning nu nog vaak onnodig mee verwarmd. TONZON Thermoskussens houden ook hier de warmte optimaal tegen. De besparing op het gasverbruik kan oplopen tot wel 40%.

Bij luchtverwarming De grote aanvoerkanalen van een luchtverwarmingssyteem zitten vaak in de kruipruimte waardoor deze behoorlijk worden opgewarmd.

In sommige kruipruimtes is het mogelijk een laag Thermoskussens onder de kanalen door te bevestigen waardoor er nauwelijks nog warmte naar de kruipruimte verloren gaat. Soms is het niet goed mogelijk om overal een kussenlaag onder de kanalen aan te brengen.

Dan moet de isolatie van de kanalen worden verbeterd. Bijvoorbeeld met TONZON Bandagefolie zoals bij geïsoleerde CV-buizen of met TONZON Thermosheet of Finishfolie.

Bij woonboten en stacaravans Experiment bij woonboot aan de Buiksloterdijk in Amsterdam. Omdat isolatie met wol bij een vloer van een woonboot geen merkbaar resultaat opleverde, zijn live voor de TV camera enkele banen wol vervangen door Thermoskussens.

Hiernaast een infrarood foto van het resultaat. De twee banen met Thermoskussens zijn duidelijk warmer dan de andere banen, die geïsoleerd zijn met wol.

Meer weten?

Kijk op www.tonzon.nl. Bellen of mailen kan ook via 0900 - 28 66 966. Scan de QR-code en bekijk de instructiefilm.

TONZON BV • Postbus 1375 • 7500 BJ Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl

Leeuwarden | Distributiecentra PostNL

Pakketten in beeld PostNL zet een nieuwe logistieke infrastructuur voor de distributie van postpakketten op. Dat is nodig gezien de sterke groei van de e-commercemarkt. Daarnaast wil het postbedrijf de bedrijfsvoering optimaliseren. In totaal worden er achttien depots gebouwd. Begin april werd het negende depot in Leeuwarden geopend. PostNL spreekt van een mijlpaal.

Alle negen depots zijn binnen budget en volgens planning gerealiseerd tot grote tevredenheid van PostNL. In 2011 zijn de nieuwe distributiecentra in Waddinxveen, Elst en Opende in gebruik genomen. In 2012 volgden nog vier andere depots.

In 2013 komen daar nog eens zeven sorteer- en distributiecentra bij. Begin 2015 verwacht PostNL de nieuwe logistieke infrastructuur af te ronden.

Vanaf 2015 kunnen klanten genieten van de voordelen van deze nieuwe infrastructuur. Het grootste voordeel is dat klanten die ’s avonds of ’s nachts online iets bestellen, het pakket direct de volgende dag kunnen ontvangen. Dat is zeker van belang, aangezien de meeste online bestellingen tussen 8 en 10 uur ’s avonds worden gedaan.

Klanten willen hun bestelling zo snel mogelijk ontvangen.

Installatieconcept Voor de nieuwe sorteer- en distributiecentra is een nieuw installatieconcept ontwikkeld. Het installatieconcept voor PostNL is op voorhand uitvoerig en langdurig getest. Het hele bedrijfsproces van PostNL van A tot Z is gespecificeerd.

Het totale proces is inzichtelijk gemaakt en het installatieontwerp is volledig op maat gemaakt.

Daarbij hebben de bouwpartners integraal samengewerkt. Door kennis en ervaring te bundelen zijn innovatieve, energiezuinige en kosteneffectieve installatieoplossingen gerealiseerd. Alle nieuwe distributiecentra van PostNL worden qua gebouw en inrichting precies hetzelfde. Het ontworpen systeem kan dus praktisch één-op-één in alle distributiecentra van PostNL worden toegepast. De buitenomgeving is een ander verhaal. ›

Projectinfo Toegangszuilen Avedko is marktleider in roestvast stalen behuizingen en onderscheidt zich in de markt door hoge kwaliteit, productinnovatie, efficiënt produceren en klantgericht werken en denken. Avedko levert naast de range standaardbehuizingen ook klantspecifieke behuizingen. Alle producten worden in eigen beheer ontworpen en geproduceerd. Het ultra moderne machinepark met eigen poedercoatstraat maakt het mogelijk de behuizingen in elke gewenste RAL-kleur te leveren. De specifieke wensen, zoals vorm, IP-waarde, vandaalbestendigheid, etc., worden door eigen engineers vertaald tot een driedimensionaal ontwerp. Hierna kan het ontwerp bijna man-arm worden geproduceerd. Een van deze klantspecifieke behuizingen is de toegangszuil voor Post NL, die in samenwerking met de firma Lomans is ontwikkeld. Deze toegangszuil is te krijgen in een hoge en lage uitvoering en compleet vervaardigd uit roestvast staal. Ook de frontplaat is gemaakt naar de wensen van Post NL en de zuil kleur sluit uitstekend bij de Post NLhuisstijl. De toegangszuil voldoet aan alle functionele eisen en is tevens een fraai object in het straatbeeld.

INSTALLATIE & BOUW | 65

Leeuwarden | Distributiecentra PostNL

De vorm van de kavel bepaalt waar en hoeveel camera’s er buiten moeten worden opgehangen. In de sorteercentra van PostNL mogen pakketten geen seconde uit beeld verdwijnen. Ze worden vanaf het moment van binnenkomst in het gebouw volledig door camera’s gevolgd tot ze uiteindelijk verdwij-

nen in de vrachtauto’s die ze weg gaan brengen.

De beelden worden gemaakt met een opslagcapaciteit van 12½ beeldjes per seconde en worden dertig dagen lang bewaard. Dit komt neer op 66 terabyte aan beeldmateriaal. Ongezien een pakketje achterover drukken, wordt hierdoor heel lastig. ❚

Projectinfo Integraal bekabelingsnetwerkinfrastructuur Als huisinstallateur van PostNL is E-Works gevraagd voor de aanleg van de datanetwerken in de nieuwe PostNL Pakketten distributiecentra. Het integrale datanetwerk vormt onderdeel van het unieke installatieconcept van de distributiecentra en dient voor de aansturing van de sorteermachines, de kantoorautomatisering en het locatiedekkende WLAN-netwerk. Een volledig op maat gemaakt installatieontwerp, waarbij hoogwaardige kwaliteit, betrouwbaarheid en flexibiliteit van de bekabelingsinfrastructuur essentieel zijn. E-Works voorziet de distributiecentra van een toepassingsonafhankelijke bekabelingsinfrastructuur die een breed scala aan toepassingen toelaat, zoals datatransport, telefonie en de distributie van videobeelden. Het geïmplementeerde Brand-Rex Categorie 6 netwerk, aangevuld met een OM3 glasvezel backbone, is een bewezen systeem dat betrouwbare kwaliteit en optimale efficiëntie garandeert en dus bij uitstek geschikt is voor een complex datanetwerk als dat van PostNL. Het Brand-Rex Cat6Plus concept is een categorie 6 gecertificeerd bekabelingsconcept, gebaseerd op ‘unshielded twisted pair’ 100 Ohm netwerkbekabeling en bestaat uit een volledige lijn van producten die in link-performance ruimschoots voldoen aan de belangrijkste normen met betrekking tot gestructureerd bekabelen.

E-Works hanteert een uitgebreide verificatie van eisen voorafgaand aan de overdracht van de geïnstalleerde bekabeling.

Complexe omgeving Als databekabelingsspecialist en ICT-dienstverlener heeft EWorks ruime ervaring en expertise op het vlak van aanleg en onderhoud van gecertificeerde netwerken en het realiseren van ICT-voorzieningen. Van levering en installatie van netwerkapparatuur, automatisering van kantooromgevingen tot aanleg van complexe datanetwerken; E-Works biedt betrouwbare, flexibele kwaliteit én know-how. Directeur Patty Ruhl: “Onze bijdrage aan het PostNL project is een goed voorbeeld van de werkwijze van E-Works; hoogwaardige bekabelingssystemen integreren in een complexe omgeving, met behoud van een kosteneffectief en duurzaam installatieconcept.”

E-Works draagt graag bij aan een duurzaam automatiseringsklimaat bij opdrachtgevers en fungeert door de bundeling van expertises als partner en uitvoerder met aandacht voor flexibiliteit en service. Als totaal dienstverlener van PostNL zorgt E-Works voor zowel de aanleg van het totale datanetwerk, alsmede voor de inmeting en plaatsing van de WLAN access points.

INSTALLATIE & BOUW | 67

5 jaar Specialisten in Installatietechniek

Avedko voor al uw behuizingen

Edelweisstraat 5

I-Commit feliciteert het Rijksmuseum met de heropening

5241 AH Rosmalen t 073 - 523 14 10 f 073 - 523 14 11 Zwolle

t 038 - 420 98 65 Amsterdam

t 020 - 312 04 92

I-Commit, 5 jaar actief in advisering, ontwerp & realisatie van gebouwgebonden installaties.

Wij zijn trots dat we mochten meewerken aan dit mooie project.

www.i-commit.nl

Edelweisstraat 5 5241 AH Rosmalen t 073 - 523 14 10 Amsterdam t 020 - 312 04 92 Zwolle t 038 - 42- 98 65

+ 31 (0)78 633 34 44 | WWW.AVEDKO.NL

www.i-commit.nl

E - WORKS is ™

uw betrouwbare partner, én onafhankelijke installateur.

KvK 17222080

• Ontwerp, aanleg en uitbreiding datanetwerken

BTW nr. NL 819143522 B01 Rabobank: 106872974

• Databekabeling – van UTP categorie 5e t/ m 7

IBAN: NL88 RABO 0106 8729 74

• Glasvezel netwerken

BIC: RABONL2U

• WiFi netwerken inmeten, plaatsen en configureren • Inrichting computerruimtes • Uitvoering ICT dienstverlening: Migratieprojecten, plaatsing + verhuizing werkplekken en uitrol VOIP

Samen maken we de toekomst E-Works B.V. / Cobaltstraat 18 / 2718 RM / Zoetermeer www.unica.nl

www.e-works.nl / info@e-works.nl / telefoon 079 363 11 20 Unica Bodegraven

Beneluxweg 2

Postbus 83

2410 AB Bodegraven

T (0172) 64 41 44

RANST | HWA-systemen Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Foto’s: Aquadraat

Innovatieve en efficiënte hemelwaterafvoer uit Vlaanderen Aquadraat uit de Vlaamse gemeente Ranst ontwikkelt, ontwerpt, levert en plaatst volvulling hwa-systemen en rioleringstechnieken. Het bedrijf, dat al meer dan 1.000.000 m² aan dakafwatering in België en Nederland realiseerde, ontwikkelt een innovatief noodafvoersysteem. Het Hevel-UV-systeem voor hemelwaternoodafvoer in volvulling beperkt de belastingen op het dak en de noodafvoer bij een maximale vrije of nuttige gebouwhoogte. Hiermee kunnen, op een efficiënte wijze, dakinstortingen ten gevolge van zware regenval voorkomen worden.

Aquadraat is een dynamisch bedrijf dat kunststof leidingsystemen, rioleringstechnieken, bufferingen infiltratiesystemen en pomptechnieken ontwikkelt, ontwerpt, levert en plaatst. Ook het testen van rioleringssystemen behoort tot de bedrijfsexpertise. Het design & build principe van Aquadraat wordt ondersteund de eigen engineering afdeling. Voor het bedrijf, dat vier jaar geleden is opgericht door Johan Fierlafijn en Fred Otte, werken tien vaste interne medewerkers en gemiddeld vijftien arbeiders bij onderaannemers.

Pluvia Onderdruk hemelwaterafvoersystemen, ook wel uv-systemen of pluvia genoemd, vormen de belangrijkste productgroep van de onderneming.

Aquadraat richt zich vooral op industriële bouwprojecten, van nieuwe distributiecentra tot reno-

vatie van bestaande bedrijfshallen. Referentieprojecten zijn bijvoorbeeld de nieuwe parkeergarage van IKEA in Eindhoven en een brouwerij in het Belgische Chimay.

Kortgeleden schreef het Vlaamse bedrijf een Nederlandse dochteronderneming in bij de Kamer van Koophandel. Vanuit Bergen op Zoom wordt straks de Nederlandse markt bediend. Dat gebeurt nu nog vanuit het Vlaamse Ranst, dat zo'n 20 kilometer ten oosten van Antwerpen ligt.

Aquadraat is momenteel op zoek naar een installatieploeg van twee à drie personen voor onze HDPE-leidingsystemen voor Nederland en de regio Antwerpen in België.

Innovatief noodafvoersysteem Dakinstortingen bij zware regenval hebben tot studiecases geleid in Frankrijk en Nederland. Vaak

zijn deze instortingen het gevolg van de combinatie van gebrekkig onderhoud en slecht ontworpen noodafvoersystemen. Aquadraat liet zich bij het zoeken naar een oplossing voor dit probleem leiden door de nieuwe Nederlandse regelgeving (Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR 6703). Deze regelgeving kan, samen met de Britse, als richtgevend in Europa worden beschouwd.

“De huidige HW-noodafvoer-volvullingsystemen die volgens de NPR 3216 worden ontworpen hebben een aantal nadelen: Ten eerste zijn ze duur omdat elke kolk apart dient te worden afgevoerd, wat neerkomt op veel separate leidingsystemen. Ze veroorzaken bovendien een risico op verhoogde waterbelasting op het dak door de sterk vertraagde opstart in volvulling van langere singuliere (1-kolk) systemen. ›

INSTALLATIE & BOUW | 69

Aquadraat ontwikkelt, ontwerpt, levert en plaatst volvulling hwa-systemen en rioleringstechnieken: - vrij verval leidingsystemen - hemelwaterrecuperatie - buffering en infiltratie - waterzuivering - debietregeling - pomptechnieken

tel + 32 3 369 00 93 voorgesteld product: ASD 75 dakkolk

www.aquadraat.be

RANST | HWA-systemen

En ten derde gaan ze gepaard met verlies van vrije of nuttige hoogte van het gebouw en zorgen voor veel obstructies voor sprinklersystemen,” zegt Johan Fierlafijn namens Aquadraat. “Wij ontwikkelen een gepatenteerd noodafvoersysteem dat deze nadelen niet heeft en voldoet aan de wensen van constructeurs: verminderde waterbelasting op het dak, verminderd eigen gewicht op de nood-

afvoerdraagstructuur en zo min mogelijke verlies van vrije of nuttige hoogte van een gebouw.”

Geïntegreerde noodafvoerdrempel Zoals in de Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) 6703 gesteld, wordt bij klassieke HW-noodafvoervolvullingsystemen met meerdere UV-dakkolken de werking van de systemen verhinderd. Dit komt door luchtaanzuiging in hoger geplaatste UV-dakkolken waarbij de luchtafsluiter niet onder water gedompeld wordt.

De oplossing van Aquadraat komt in 2014 op de Nederlandse markt. Fierlafijn zegt: “Ons innovatieve HUV®-systeem is gebaseerd op sifonwerking tussen de aanwezige dakkolken en biedt een oplossing voor de verschillen in hoogtepeil van plaatsing van UV-dakkolken in een UV-systeem.

Deze hoogteverschillen zijn het gevolg van bouwtoleranties en van differentiële doorbuiging van dakstructuren bij wateraccumulatie. In plaats van de noodafvoer UV-dakkolken op een drempel te plaatsen, werken we de HUV®-dakkolken in het dakvlak in. De noodafvoerdrempel realiseren we binnenin de HUV®-dakkolken, onder de luchtafsluiter die zich als een hoed over de drempel heen strekt. Hierdoor blijven de hoger gelegen HUV®-

dakkolken lucht afsluiten op een lager waterpeil en blijft de werking van verscheidene HUV®dakkolken in één systeem gegarandeerd.”

Nederlandse markt voor gegroepeerde systemen Aquadraat is ervan overtuigd dat zij met de vernieuwende HUV®-systemen met bijhorende innovatieve producten zowel technisch als economisch een sterke concurrentiepositie kan verwerven.

“Onze nieuwe generatie dakkolken voor HW-volvullingsystemen zijn al een succes in België en Nederland. Door de verdere optimalisatie hiervan, samen met de ontwikkeling van de HUV®-dakkolk, zullen we nog betere producten op de markt zetten die voldoen aan de strengste eisen,” zegt Fierlafijn. “Specifiek voor de Nederlandse markt verwachten we door de HUV®-systemen aanzienlijke besparingen te kunnen doorvoeren op het leveren en plaatsen van hwa-noodafvoersystemen. Dit komt door de overstap van de verplichte singuliere 1-kolks hwa-volvullingsystemen voor noodafvoer naar de gegroepeerde systemen met meerdere HUV®-dakkolken. Hierdoor kunnen twee tot vier afvoerleidingen vervangen worden door één grotere verzamelleiding. Hieruit volgt uiteraard dat onze eerste focus voor de HUV®-systemen op de Nederlandse markt ligt.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 71

amsterdam | Rijksmuseum

Tekst: Lieke van Zuilekom Foto’s: Kuijpers

Klimatiseren is een kunst Na tien jaar verbouwen, renoveren en restaureren is onlangs het Rijksmuseum in Amsterdam heropend. Van binnen is het gebouw volledig veranderd: de indeling, de opstelling, de publieksfaciliteiten, de technische toepassingen... alleen de Nachtwacht is teruggekeerd naar zijn oorspronkelijke plaats.

Het huidige Rijksmuseum, een ontwerp van architect P.J. Cuypers, werd voltooid in 1885. Al is voltooid misschien niet helemaal het goede woord.

Want sinds de opening heeft het museum geregeld verbouwingen ondergaan. Van buiten is het gebouw redelijk intact gebleven, maar het interieur is in ruim 125 jaar behoorlijk veranderd. Met het ontwerp van de Spaanse architecten Cruz en Ortiz echter gaan we anno 2013 terug naar waar het allemaal begon: hun ontwerp brengt namelijk de oude allure van het door Cuypers ontworpen museum terug. Uiteraard vergezeld van de nieuwste technieken.

Onder de grond Kuijpers is in 2008 betrokken bij de restauratie van

72 | INSTALLATIE & BOUW

het Rijksmuseum. “Om de restauratiewerkzaamheden te mogen verzorgen van het mooiste museum van Nederland, is een hele eer,” vertelt John van Maren, projectmanager bij Kuijpers. “Na de heraanbesteding is het Rijksmuseum project in een negental percelen geknipt. Kuijpers was verantwoordelijk voor het realiseren van de werktuigkundige, sanitaire en regeltechnische installaties.”

De uitdagingen binnen het project waren talrijk, aldus Van Maren: “Het project was bijzonder. Alleen al gezien de ligging, midden in Amsterdam. We waren gedwongen om op een minimale bouwlocatie te werken.” Aan de voetprint van het museum is niets veranderd. “Er zijn een paar kleine gebouwtjes aangebouwd, zoals het Aziatisch Paviljoen, maar voor

de rest is het museum in uiterlijk niet veranderd. Wel is er een extra verdieping voorzien, ondergronds. Op de plaats van de voormalige opslagkelders hebben wij een ondergrondse energiecentrale gerealiseerd.

Vanuit die energiecentrale loopt een ondergrondse installatiering zo groot als de omtrek van een voetbalveld, driekwart buiten het gebouw en een kwart onder het gebouw door. In die ring wordt de energiedistributie richting een viertal grote energiecentrales geregeld, die ook ondergronds zijn geïnstalleerd. Daarnaast wordt vanuit de energiering de verbinding gelegd naar de dakkappen op de bovenste verdiepingen van het museum. Want ook daar is een technische ruimte ingericht. Gekscherend zeg ik wel eens dat de kunst in het Rijksmuseum mooi is,

amsterdam | Rijksmuseum

maar dat wat wij hebben gecreëerd op installatiegebied, er ook zeker mag zijn.” Volgens Van Maren stond duurzaamheid centraal in het project. “We hebben een broninstallatie geregeld, een warmtekoudeopslag en diverse warmtepompen, waarmee de Nachtwacht de komende honderd jaar wel kan worden geconserveerd.”

de klimaatinstallatie kon beginnen. Beide partijen kijken heel tevreden terug op het resultaat. Van Maren: “Dit project is de kroon op ons werk.” De Rooij: “Namens mijn collega’s wil ik Kuijpers bedanken voor onze betrokkenheid aan het Rijksmuseum en de prettige samenwerking.” ❚

Klimatiseren Voor de klimatisering in het gebouw heeft Kuijpers de hulp ingeroepen van I-Commit, een team van 35 installatietechnische specialisten. “Je klimatiseert een museum vooral voor het behoud van de kunst,” legt Van Maren uit. “Maar hoe klimatiseer je kunst?” Anko de Rooij, projectmanager en directeur van I-Commit: “Aan de luchtbehandeling voor een museum worden heel andere eisen gesteld dan aan de luchtbehandeling in een gewoon kantoor. De betrouwbaarheid van functioneren, de nauwkeurigheid van temperatuur en luchtvochtigheid zijn hier enorm belangrijk. Daarom zijn bijvoorbeeld de roosters waarmee we wilden werken om de luchtstromen te regisseren, in Finland getest.” De Rooij geeft aan dat de verontreiniging in de lucht, met name afkomstig van de bezoekers, niet in aanraking mag komen met de kunst. “Dit is in het Rijksmuseum gerealiseerd middels een neerwaarts laminair luchtschild. Op circa 25 centimeter voor de hangende kunstobjecten wordt hierbij geconditioneerde lucht naar beneden geblazen. De lucht vormt zo een barrière tussen de bezoeker en het kunstobject.” Behalve de selectie van de luchtbehandelingskasten, was I-Commit betrokken bij de beoordeling en risicoanalyse van onder andere de warmte- en circulatiepompen, de controle van de energiebalans en het bepalen van de invloed van de warmte- en koelmachines.

“Een andere specialist van ons heeft een stuk engineering gedaan, waaronder de technische ruimten.

Ook heeft hij een stuk coördinatie en voorbereiding van de werktekeningen op zich genomen.”

Half 2012 heeft Kuijpers het Rijksmuseum opgeleverd, waarna de inrichting en het finetunen van q

John van Maren, projectmanager bij Kuijpers.

Projectinfo Dubbele EVAPCO koeltoren voor Rijksmuseum Hamapo heeft een dubbele EVAPCO koeltoren geleverd aan het Rijksmuseum in Amsterdam. Het Rijksmuseum bezit tienduizenden kostbare kunstwerken die voor hun behoud sterk afhankelijk zijn van een constante en juiste temperatuur en luchtvochtigheid. De dubbele koeltoren van EVAPCO zorgt voor de warmteafvoer van de uitgebreide HVAC-installatie.

Ook houdt de koeltoren de warmte-koudeopslag in balans.

Het is gebruikelijk om koeltorens in de buitenlucht te installeren. Meestal gebeurt dat op het dak van het gebouw, waar het koelsysteem de warmte direct kan afvoeren. Op verzoek van de architect is de dubbele EVAPCO koeltoren van het Rijksmuseum echter onder het maaiveld geplaatst. Hierdoor is de installatie uit het zicht van voorbijgangers geplaatst en het architectonische beeld van het Rijksmuseum intact gebleven. Het koelsysteem is overigens nagenoeg geluidloos wat eveneens heel plezierig is voor bezoekers en passanten.

Door de plaatsing in een ‘well’ in de grond waren er aparte voorzieningen voor de luchttoevoer nodig. De EVAPCO koeltoren bleek bij uitstek geschikt te zijn voor deze omstandigheden omdat hij, dankzij zijn beperkte footprint, voldoende ruimte bood om lucht aan te zuigen. EVAPCO, wereldleider in open en gesloten verdampingskoeltorens en verdampingscondensors, staat erom bekend onophoudelijk te investeren in research en ontwikkeling met als resultaat gemakkelijk te onderhouden toestellen met een hoge efficiëntie en een lange levensduur. Mede daardoor kan het Rijksmuseum nu beschikken over een koeltoren met het ‘counter flow’-principe.

Het gebruik van deze Advanced Technology (AT) leidt tot minder onderhoudskosten en een lager elektrisch energieverbruik van tweemaal 7,5 kW voor een tweecellige koeltorencapaciteit van 3075 kW. Hamapo heeft zelf het waterbehandelingssysteem geleverd en doet het onderhoud ervan. Bij dit klantspecifieke project heeft Hamapo nauw samengewerkt met installateur Kuijpers Centrale Projecten.

Bouwinfo Opdrachtgever het ministerie van OCenW, de RijksgeOntwerp Installaties Bouwkosten Bouwperiode

bouwendienst en het Rijksmuseum de Spaande architecten Cruz en Otiz Kuijpers, I-Commit, Evapco, Hamapo 375 miljoen euro begin 2009 - medio 2014

INSTALLATIE & BOUW | 73

Nu in het Rijksmuseum: het werk van HOMIJ. Het werk van HOMIJ in het museum is goed verborgen. Onder de vloeren waar duizenden bezoekers over lopen ligt een ingenieus installatiesysteem. Speciaal voor Het Nieuwe Rijksmuseum heeft

Film over Pots & Pipes in Het Nieuwe Rijksmuseum:

HOMIJ haar installatieconcept DLS® uitgebreid met Pots & Pipes.

De basis van Pots & Pipes is een verhoogde vloer van slechts zes centimeter. Naast een branddetectiesysteem ligt daarin elektriciteitsen databekabeling. Deze voorzieningen zijn eenvoudig toegankelijk.

Zij bieden het museum maximale flexibiliteit bij exposities.

Dankzij Pots & Pipes kan voor elke expositie de optimale opstelling van kunstvoorwerpen en vitrinekasten gekozen worden. Op elke plek kunnen verlichting en data aangesloten worden. Kortom; maximale flexibiliteit voor het museum en een optimale beleving voor bezoekers.

www.homij.nl

Amsterdam | Rijksmuseum

De kunst van het verstoppen

Het leveren en plaatsen van de ET-installaties, van laagspanning tot verdeelkasten en veiligheidsinstallaties, zo omschrijven Martijn Haan en projectleider Martin van der Wilden van HOMIJ de opdracht waaraan het bedrijf in juni 2009 begon en dat halverwege 2012 werd opgeleverd.

Martijn Haan: “De uitdaging was om ervoor te zorgen dat alles weliswaar uit het zicht werd aangebracht, in wanden en vloeren, maar dat de installaties en dergelijke wel goed bereikbaar moesten zijn, de kunst van het efficiënt verstoppen, zeg maar. Met het oog op bijvoorbeeld het anders willen indelen van een ruimte in verband met een nieuwe expositie.” In het installatieconcept DLS® van HOMIJ, uitgebreid met Pots & Pipes, werd een passende oplossing gevonden. Martin van der Wilden geeft uitleg: “Installaties die volgens de DLSmethode worden aangelegd voldoen aan de modernste eisen, zoals een hoog comfortgehalte, lage energiekosten, duurzaamheid en flexibiliteit. Dat sloot aan bij het eisenpakket van het Rijksmuseum.

Bij Pots & Pipes is er sprake van een verhoogde vloer van slechts zes centimeter. In die vloer liggen naast een branddetectiesysteem tevens elektriciteit en databekabeling. Deze voorzieningen zijn eenvoudig toegankelijk en bieden het museum zo maximale flexibiliteit bij exposities – kunstvoorwerpen en vitrinekasten kunnen in een optimale opstelling worden geplaatst en op elke plek kunnen verlichting en data aangesloten worden.” Zo eenvoudig als het klinkt, was het in de praktijk echter niet, geven Haan en Van der Wilden aan. Werken in een monumentaal gebouw vraagt om inventiviteit, zeggen ze. “Er moesten meer dan eens aparte oplossingen worden bedacht. Die bespraken we dan met de restauratiearchitect en bouwkundig

aannemer. Dan zit je soms twee, drie keer per week met elkaar om de tafel. Nog los van de strikte planning die nodig is wanneer je met veel partijen tegelijk aan het werk bent. Het mooie is dat iedereen doordrongen is van het gezamenlijke belang en we er altijd weer uitkwamen. Iedereen denkt mee en reageert op de omstandigheden. Tijdens de werkvoorbereiding zagen we al dat het ondoenlijk was ontwerp en planning vanachter het bureau uit te werken. Dat hebben we in het museum zelf gedaan. Een bestaand gebouw, en zeker het Rijksmuseum, heeft zijn eigen wetten en daar konden we zo het beste op inspelen. Met als resultaat onzichtbare techniek en voor de bezoekers daardoor een fantastische beleving.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 75

DOETINCHEM | Kippenslachterij Esbro

Tekst: Hilda Bosma Foto’s: Kremer Installatietechniek

Energie en tijd besparen door gedegen voorbereiding De nieuwe Kippenslachterij Esbro op het bedrijvenpark A18 bij Wehl is de modernste van Europa. De energiebesparende en toekomstgerichte installaties werden in zes maanden geplaatst. Dat was mede mogelijk door de goede communicatie met diverse toeleveranciers.

Het leveren van de complete elektrotechnische installatie was in handen van Kremer Installatietechniek. Projectmanager Willy Arntz: “Buiten de complete elektrotechnische installatie hebben we de fabriek voorzien van interne infrastructuur van koper en glasvezel voor de datacommunicatie.

Daarnaast hebben we een inbraakmeldinstallatie en een brandmeld- en ontruimingssysteem geplaatst. Tevens hebben wij 100 kilometer bekabeling aangelegd voor de geautomatiseerde slachtlijn van de slachtmachines van Stork Marel.”

76 | INSTALLATIE & BOUW

Totaaloplossing “Vanwege onze gedegen aanpak en expertise in de voedingsindustrie hebben wij deze opdracht gekregen,” aldus Arntz. “Wij boden een totaaloplossing aan om van alle complexe systemen en installaties één werkend geheel te maken. Dit project vereiste een gestructureerde aanpak. We zijn begonnen met een blanco bouwkundig ontwerp en hebben deze compleet uitgewerkt in deelstukken. De engineering, aansturing en realisatie hebben we helemaal in eigen beheer gedaan.”

De wens van opdrachtgever Esbro was een kippenslachterij die de modernste van Europa diende te worden. Arntz: “Wij hebben deze wensen en de eisen vanuit de regelgeving vertaald in een passend ontwerp.”

Aluminium bekabeling De stroomvoorzieningen voor alle systemen zijn samengevoegd tot een efficiënt ontwerp. Arntz: “De grote vermogens en kabellengtes hebben wij meegenomen in het ontwerp. Alle voedingskabels

DOETINCHEM | Kippenslachterij Esbro

Projectinfo Duurzame koude-oplossingen verhogen bedrijfszekerheid en energie-efficiency Veld Koeltechniek realiseert voor de kippenslachterij Esbro de installaties voor de koeltunnel (-2°C), gekoelde productieruimte (+7°C), opslagruimtes (0°C) en (in)vries ruimtes (-25°C). In totaal gaat het om 5.600 m2 koeloppervlak en 900 m2 vriesoppervlak. Ook de luchtbehandeling voor de uitsnijdruimte horen hierbij. Bij het ontwerp stonden aspecten als een hoge bedrijfszekerheid en minimaal energieverbruik voorop. Dit uit zich in energie optimalisatie -in het gebruik van restwarmte en de inzet van natuurlijke koudemiddelen.

Veld Koeltechniek ontwerpt, realiseert en onderhoud industriële koel- en vriesinstallaties. “We zijn tijdens het ontwerpen en bouwen in staat om over de grenzen van ons vakgebied heen te kijken, bijvoorbeeld als het gaat om bedrijfsprocessen, energie optimalisatie en bouwkundige zaken,” zegt manager operations Jeroen Vredenberg. “Er vindt in de vleessector helaas beperkte nieuwbouw plaats. Bij de kippenslachterij in Wehl krijgen we volop ruimte om onze innovatieve koel- en vriesoplossingen toe te passen, zoals het gebruik van restwarmte. Bij het afkoelen van 130.000 slachtkuikens per dag komt veel warmte vrij, en is dus veel koude nodig. De af te voeren warmte wordt door de koude installatie omgezet tot nuttige warmte (warm water) voor het totale bedrijfsproces.”

zijn uitgevoerd in aluminium. Dit leverde een besparing van 10% op ten opzichte van de totale elektrotechnische installatiekosten.” De bekabeling is vroegtijdig in de bodem aangelegd om brede gotentracés te voorkomen. “Dit heeft een aanzienlijke kostenreductie opgeleverd,” aldus Arntz.

Tevens is er LED-verlichting in de koelcel op 13 meter hoogte aangebracht met een lichtopbrengst van 100 lux op de vloer. Deze verlichting wordt automatisch bediend door de verrijdbare stellin-

gen van Schäfer. Dit leverde een besparing van 45% op de stroomkosten vergeleken met een conventionele installatie met fluorescentie buizen.

Geadresseerde brandmeld- en ontruimingsinstallatie Arntz: “We hebben een geadresseerde brandmelden ontruimingsinstallatie ingezet.

Door de systeemopbouw kun je deze installaties gemakkelijk aanpassen en uitbreiden. ›

Duurzaam en natuurlijk koudemiddel Over een andere energiebesparende innovatie, die bovendien de bedrijfszekerheid verhoogt verklaart Vredenberg: “De centrale koelinstallatie levert 2.200 kW koude en is uitgevoerd als een indirect NH3 (ammoniak)systeem. In de machinekamer wordt gebruik gemaakt van het zeer efficiënte koude middel NH3, waarbij de koude naar de verschillende ruimtes gaat met een koudedrager. Hierdoor blijft de totale NH3-inhoud gering, wat de installatie veilig voor mens en omgeving maakt. NH3 geldt als een natuurlijk en duurzaam koudemiddel. De investeringen in deze centrale koelinstallatie worden reeds binnen één jaar terug verdiend.”

INSTALLATIE & BOUW | 77

industrie

verantwoorde koude techniek Onze industriële koel- en vriesinstallaties zijn innovatief en energie-efficiënt. Door het gebruik van natuurlijke koudemiddelen en energiezuinige componenten. Samen met u investeren wij in de optimale mix van terugverdientijd, functionaliteit, energiekosten, milieueffecten en onderhoud!

Veld Koeltechniek - Groenlo - Telefoon +31 (0)544 476 476 - industrie@veld.nl - www.veld.nl

cold&safe

DOETINCHEM | Kippenslachterij Esbro

Projectinfo Zelfreinigend waterbehandelingssysteem

Inbraakmelding is toegepast in het kantoordeel met een IP-doormelding naar de Particuliere Alarm Centrale. Ook de brandmelding gaat naar deze instantie.” De datacommunicatie voor het kantoor is uitgevoerd in cat. 6A koperaansluitingen. Ook de productie, waarbij de machines op afstand gemonitord worden, hebben deze aansluitingen. De verbindingen tussen de patchkasten is uitgevoerd volgens de nieuwste standaard met glasvezel 50/125µm. Een deel van de bestaande patchkasten uit de oudbouw is herplaatst.

Door hier snel mee te schakelen heeft dit ook een besparing opgeleverd. Arntz: “In een vroeg stadium hebben we alle benodigde informatie verzameld die nodig was voor het ontwerp. Door onze proactieve houding is het mogelijk geweest om heel veel te besparen op de aanlegkosten en op energie. Het is een heel leuk project geweest door de fijne samenwerking met de opdrachtgever en alle betrokken partijen.” ❚

Pluimvleeverwerker Esbro heeft een nieuw onderkomen gevonden op het A18 bedrijvenpark in Wehl, gemeente Doetinchem.

Flierman Techniek BV was verantwoordelijk voor de bronwaterinstallatie in de nieuwe fabriek. Directeur Bert Flierman: “We zijn al ruim voor de bouw in 2011 begonnen met het vooronderzoeken van het grondwater. De insteek was dat we met twee bronnen en twee pompen een waterinstallatie zouden voorzien, maar toen bleek dat in één bron de waterkwaliteit niet goed genoeg was. Het nitraatgehalte was te hoog. Daarom hebben we een installatie met drie bronnen gebouwd.” In het gebied is het water volgens Flierman heel bijzonder. “In de bronnen zit zowel ijzer als nitraat. Met elk ander systeem zou dat verstoppingen opleveren, maar met ons ondergrondse Fermanox-waterbehandelingssysteem niet. Het Fermanox-systeem is een uniek systeem waarbij het water in de bodem wordt gereinigd. Een gedeelte van het water wordt opgepompt, voorzien van zuurstof en weer terug naar de bodem vervoerd. Hierdoor wordt in de bodem een zelfreinigend effect gecreëerd. Na een aantal cycli komt het water zonder ijzer en mangaan boven.” De onderhoudskosten van Fermanox zijn volgens Flierman bijzonder laag, omdat er geen filtermateriaal aanwezig is dat teruggespoeld moet worden. “Bovendien is Fermanox energiezuinig én milieuvriendelijk. Doordat de behandeling in de waterhoudende bodemlaag plaatsvindt, hoeven er geen afvalstoffen te worden afgevoerd.”

Bouwinfo Opdrachtgever Ontwerp en advies Uitvoering Bouwkosten Bouwperiode

Esbro beheer Kremer Installatietechniek (E-Installaties) Kremer Installatietechniek E-installaties 1.150.000 euro November 2013 t/m mei 2013

Flierman

techniek

Holterweg 112, 7427 RB Deventer

Tel.: 0570 510090, Fax 0570 510091

email: info@fliermantechniek.nl

www.fliermantechniek.nl

Grondboringen

wate r b e h a n d e l i ng

INSTALLATIE & BOUW | 79

8000 st

- Agrifir

1525 stu

- Raboban

Nemo Groep

4260 st

Referentie Dee volgende zijn N m o G r oprojecten ep

gerealiseerd in opdracht van Nemo Groep Terberg Systemen & Totaalinstallaties:

- Vodafone / EDS Maastricht 800 stuks Cat 6 incl. glasvezel-

ICT-bekabelingsinfrastructuur cat 5e | cat 6 | cat 6A | cat 7

verbindingen Nemo Groep Naast onze vertrouwde Amsterdam aanleg van uw - Praxis hoofdkantoor 400 stuks Caten6 kabeldraagsystemen datanetwerken zijn wij ons verder gaan ontwikkelen - Kantoren CBRE inbijv. de glasvezeltechniek; wij hebben op de Zuid-as Amsterdam de apparatuur in huis om glasvezel - Floriade Venlo te400 lassen te 6A meten. stuksénCat

glasvezeltechniek

Door de toenemende vraag naar integratie van data, spraak en beeld in één communicatie-infrastructuur,

Kortom: Wij hebben alle mogelijkheden in huis, zodat wij u nog sneller van dienst kunnen zijn!

ontstaat een groeiende behoefte aan bandbreedte. Afhankelijk van de bandbreedtevraagstukken in een netwerk, kan een bekabelinginfrastructuur voor u ontworpen worden.

ICT-bekab Marconiweg 5 | 3442 AD Woerden t (pieter) + 31 (0)6 2466 8484

cat 5e |

f + 31 (0)30 688 5156 e info@nemogroep.nl

mrt2012 Nemo_A4 leaflet_new.indd 1

glasvezelt

22-06-12 11:47 mrt2012 Nemo_A4 leaflet_new.indd 2

Nemo Groep

Dé schakel op het gebied van: Dé schakel op het gebied van: Hoogwaardige en • Hoogwaardige enbedrijfszekere bedrijfszekerenetwerken connectiviteit • ICT datakabels zowel glasvezel als koper • ICT dataverbindingen door middel van glasvezeltechniek • Wireless systemen en oplossingen op maat •• Wireless systemen en/of koperverbindingen Alarmbekabeling • Brandbekabeling met en zonder functiebehoud Get linked… met Redlink!

Get linked... met Redlink!

Bunschoten | 033 - 298 09 26 | www.redlink.nl

Journaal Lucht/water warmtepomp voor verwarming en warm tapwater Met haar baanbrekende nieuwe toestelserie bewijst Alpha-InnoTec dat het gewoon kan: efficiënte verwarming en warmtapwaterbereiding zonder bronboring en uitermate geschikt voor renovatieprojecten. De duale lucht/water warmtepompopstelling van Alpha-InnoTec bestaat uit twee compacte componenten: een buiten opgestelde lucht/water warmtepomp LWD en een binnen opgestelde Hydrauliktower HTD. De nieuwe lucht/water warmtepomp heeft de hoogste EPC-reductie in de markt en is de eerste lucht/water warmtepomp met een gelijkwaardigheidsverklaring voor warmtapwaterbereiding met een jaarrendement tot 5,43 voor verwarming en tot 2,10 voor warm tapwater.

De lucht/water warmtepomp duaal LWD van Alpha-InnoTec is niet alleen

duurzaam door haar uitstekende COP waarden, ook de unieke toepassing van het wereldwijd erkende natuurlijke koudemiddel R290 voorkomt onnodige belasting van het milieu. Het niet-chemische koudemiddel zorgt bovendien voor een nog hoger energetisch rendement van de warmtepomp. De LWD is hiermee volledig voorbereid op de toekomst! Dankzij de aanwezige Luxtronik 2.0 regelaar kan de installatie eenvoudig via AlphaWeb op de webserver van Alpha-InnoTec geïnstalleerd worden. Vanaf iedere smartphone of computer met internet kan de warmtepompopstelling online worden bestuurd. Meer informatie: www.nathan.nl

Mitsubishi Electric: innovatie is onze drijfveer Begin van dit jaar is de naam Mitsubishi Electric veranderd in Mitsubishi Electric Living Environment Systems. Met deze naamswijziging wil het merk in verwarming en airconditioning laten zien dat het een positieve bijdrage levert aan een duurzame en comfortabele leefomgeving. Het doel is uitgroeien tot een ‘groene’ wereldleider, en vanuit die hoedanigheid een steentje bijdragen aan een groenere toekomst. Mitsubishi Electric Living Environment Systems loopt voorop in technologie, kwaliteit en duurzaamheid. De zoektocht naar nieuwe technologieën stopt nooit. Een voorbeeld van zo’n nieuwe technologie is de FH-serie uit de RAC-lijn. De FH-serie is een volgende stap in comfortbeleving van een warmtepomp met de hoogste SEER in de markt. Een andere uitbreiding van het gamma is de LEV-kit. De nieuwe LEV-kit maakt het mogelijk EF- en SF-wandunits uit de RAC-lijn aan te sluiten op City Multi VRFsystemen. Sinds 1984 is Alklima importeur van het gerenommeerde merk.

Samenwerken staat centraal binnen Alklima. Het bedrijf ondersteunt haar klanten op alle mogelijke manieren om tot een optimale installatie te komen.

Meer informatie: www.alklima.nl

Service

■

Onderhoud en beheer

■

Installatietechniek

■

Domotica

Kremer installatietechniek beveiliging / ICT ELEKTROTECHNIEK BRANDDETECTIEBEDRIJF NETWERKSPECIALIST ICT INTEGRATIE Ulenpasweg GB ‘s-Heerenberg Ulenpasweg 2b, 2b, 7041 7041 GB 's-Heerenberg Postbus AC ‘s-Heerenberg Postbus 101, 101, 7040 7040 AC 's-Heerenberg T +31 (0)314 66 66 24 24 4545F F+31(0)314 (0) 314 +31(0)31466 66 48 48 96 96 T +31 EEinstallatie@kremer.nl installatie@kremer.nl II www.kremer.nl www.kremer.nl

Nieuwe range lucht/water-warmtepompen van Stiebel-Eltron Stiebel-Eltron introduceerde op de ISH 2013 een nieuwe range lucht/waterwarmtepompen als uitbreiding op de split-warmtepomp WPL 25 IK-2 die begin 2012 op de markt kwam. De WPL 25 I-2 is de eerste in de serie die Stiebel-Eltron voorstelde waarbij het binnentoestel geen vaste boiler bevat en daardoor kleiner is. Deze variant is de juiste keuze als grotere boilers gewenst zijn eventueel in combinatie met zonnecollectoren. Daarnaast is de WPL 25 ook verkrijgbaar in een monobloc variant (WPL 25A) voor buiten. In tegenstelling tot de split uitvoering is hierbij de complete innovatieve techniek in

INSTALLATIE & BOUW | 81

Journaal een apparaat ondergebracht. Voor geringe warmtelasten is de nieuwe WPL 15 het beste voor geschikt. Ook deze warmtepomp wordt in drie versies aangeboden: als split apparaat waarbij het binnentoestel met (WPL 15 IKS-2) of zonder geïntegreerde boiler (WPL 15 I-2) beschikbaar is evenals een uitvoering als monobloc (WPL 15) voor buitenopstelling. Verder introduceerde Stiebel-Eltron op de beurs de Navigator app speciaal ontworpen voor bouwers en huiseigenaren die op zoek zijn naar een efficiënte, zuinige en milieuvriendelijke verwarming. Binnen enkele seconden geeft de app na invoering van een aantal parameters welke de beste oplossing is voor de behoeften van de individuele gebruiker. Meer informatie: www.stiebel-eltron.nl

Effectieve en duurzame warmte-uitwisseling Het innovatieve, duurzame Samsung DVM S (Digitaal Variabel Multi) systeem, standaard uitgevoerd als tweetraps vol inverter warmtepomp met vapor injectie, biedt een uiterst energiezuinige totaaloplossing voor verwarmen, koelen en ontvochtigen tijdens alle jaargetijden. Omdat het systeem niet alleen als bijverwarming maar ook als hoofdverwarming gebruikt kan worden, kan in veel gevallen de CV ketel achterwege worden gelaten. Dit betekent dat er sprake is van een aanzienlijke CO2 reductie, wat bijdraagt aan uw Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. DVM S is een multifunctioneel klimaatbeheersysteem dat toegepast kan worden in nieuwbouw, bestaande bouw en renovatie. Met dit systeem kunnen meerdere ruimten gelijktijdig, onafhankelijk van elkaar gekoeld en/of verwarmd worden. Te denken valt hierbij aan hotels, kantoren, winkels. De aangesloten binnendelen zijn met een eigen of extern gebouwbeheersysteem volledig individueel beheersbaar, waardoor eenvoudig per ruimte de gewenste temperatuur of temperatuursbewaking kan worden ingesteld. Alleen daar waar verwarming of koeling wordt gevraagd, wordt capaciteit geleverd. In onbelaste staat wordt nauwelijks energie verbruikt. Meer informatie: www.samsung-klimaat.nl

82 | INSTALLATIE & BOUW

Campagne ‘Volg de Pijlen’ kan levens redden Met de campagne ‘Volg de Pijlen’ wil de branchevereniging voor de Noodverlichting (NVFN) de bewustwording vergroten door het juiste gebruik van ‘de groene pijlen’ onder de aandacht te brengen. Bij ontruiming, al dan niet in de vorm van een oefening, blijken mensen eerder via de normale ingang naar buiten te gaan dan via de daarvoor bestemde nooduitgangen. Uit onderzoek is gebleken dat het regelmatig oefenen van de vluchtroutes levens kan redden. Om de doelstellingen te realiseren is NVFN de samenwerking aangegaan met verschillende organisaties op het gebied van BHV, facilitair management, opleidingen, elektrotechnische installaties en andere organisaties. Via de website www.volgdepijlen.nl delen de partners hun kennis op het gebied van ontruimen. Het belangrijkste doel is ervaring plaatsen en delen met collega BHV’ers of facilitair managers. Een expertpanel dat is samengesteld met de partners zal maandelijks een column plaatsen vanuit de eigen expertise. Daarnaast zal veel informatie te vinden zijn over wat er allemaal komt kijken bij een ontruiming, de verschillende instanties die zich ermee bezighouden en een stukje gedragswetenschap.

Amsterdam | Mediahaven Tekst: Hilda Bosma Foto’s: C.L. Uijtewaal bouw

Snelle bouwtijd door vast bouwteam

Foto: V8 architecten

Het omvangrijke studio- en kantorencomplex De Mediahaven aan het IJ in Amsterdam werd binnen de korte bouwtijd van negen maanden en binnen het gestelde budget gerealiseerd. Dat was mogelijk door de goede samenwerking in een vast bouwteam. Daardoor kon de eerste opname van de X-factor in de televisiestudio op tijd plaats vinden.

Dankzij duurzame installaties wordt veel energie bespaard.

Bouwkundig aannemer C.L. Uijtewaal bouw koos voor vaste onderaannemers die vaker met elkaar hebben samengewerkt. In een vroeg stadium werden Kromwijk elektrotechniek, Brandsen Installatietechniek en Heijwaal Installaties bij het ontwerp betrokken.

Ontwerpende installateurs Directeur Ton Kromwijk van Kromwijk elektrotechniek: “Doordat de ontwerpende installateurs direct betrokken waren bij het ontwerp van zowel de technische installaties als bij de bouwkundige opzet, was er een juiste afstemming mogelijk met alle disciplines in het bouwproces. Hierdoor zijn de faalkosten tijdens ontwerp en uitvoering beperkt. Lean bouwen is hot op dit moment, als echter iedereen zijn afspraken nakomt ten aanzien van planning en uitvoering kom je al heel ver. Techniek en bouw gingen in dit project samen,” aldus Kromwijk. “Als de vlechter niet klaar was met staal, dan hielpen de elektra- en cv-monteurs het vlechtwerk af te ronden.” Zo kon er op tijd worden gestort.

“Tijdens het project waren er nog wel wijzigingen,” zegt projectleider Berto Van Vliet van Brandsen Installatietechniek. “Door de goede samenwerking in

het bouwteam konden we alles oplossen, voordat de vloeren werden gestort.

Van tevoren is er heel veel aandacht besteed aan de maatvoering. Daardoor kon de mechanische regelventilatie met de andere installaties keurig weggewerkt worden in de betonvloeren. Bijna alle installaties zijn ingestort in de betonvloer. Ook de mechanische ventilatie is ingestort, dat zie je bijna nooit in een kantoorgebouw. De opdrachtgever was tevens eigenaar van het gebouw. Daardoor kon hij snel beslissingen nemen en kon het gebouw snel gerealiseerd worden.”

Bodemwisselaars en warmtepompen Kromwijk elektrotechniek zorgde voor de complete elektrotechnische installatie. Brandsen Installatietechniek voorzag het gebouw van de W-installaties. Heijwaal Installaties heeft voor de waterafvoer van hemelwater, waterleiding, riolering en sanitair gezorgd. Van Vliet: “De verwarmingsinstallatie, koeling, meet- en regeltechniek zijn duurzaam. Zo zijn er bodemwisselaars en warmtepompen gebruikt. Het gebouw is volledig voorzien van betonkernactivering. De vloeren zorgen voor de koeling en de verwarming. ›

INSTALLATIE & BOUW | 83

Amsterdam | Mediahaven

Projectinfo Regeltechnische installatie in de Mediahaven

Het pand is 10% zuiniger dan voorgeschreven. Door de duurzame installaties wordt veel energie bespaard. Projectleider Ruud Mark van Heijwaal installaties vult aan: “De leidingen zijn van duurzame kunststof materialen.”

Strak uiterlijk “De technische installatie voor een studio- en voor een kantoorinrichting zonder plafonds moesten er recht en strak uitzien,” aldus Kromwijk. “Tevens dienden de installateurs de ruimte zo in te delen dat er altijd op vaste stramienmaten een kantoorwand kan worden gemonteerd. Dus per 1.800 moduul moest alles symmetrisch worden gemonteerd. Dat was een hele uitdaging, mede daar er ook een complete sprinklerinstallatie is opgenomen. Het gebouw heeft complexe installaties en geen systeemplafonds. Dat betekent een hoog niveau van afwerking. Een theater en studio vragen om zware stroomvoorzieningen en flexibele techniek.”

Duurzame installaties voorzien de Mediahaven, het nieuwe bedrijfsverzamelgebouw in Amsterdam, op volledig duurzame wijze in zijn warmte- en koudebehoefte. Bettink Regeltechniek, technische dienstverlener, heeft de regeltechniek verzorgd. Eigenaar Mees Bettink: “In opdracht van Brandsen Installatietechniek hebben we de besturing van onder andere de warmtepompen aangebracht. Daarnaast hebben we gezorgd voor de regeling van de vloerverwarming en -koeling, betonkernactivering, luchtbehandelingskasten voor kantoren en studio’s, koeling van de serverruimten, enzovoorts. Tevens is elke ruimte voorzien van een bedienpaneel waarmee je de ruimtecondities kunt beïnvloeden.”

Op basis van de buitentemperatuur wordt door middel van een changeover systeem de vloer verwarmd of gekoeld. De warmtepompen voorzien in warmte, de koude wordt hierbij opgeslagen in de bodem. In de zomer kan de opgeslagen koude weer gebruikt worden voor koeling.

Bettink: “Mediahaven is gelegen op een unieke locatie, aan de Minervahaven aan het IJ. De voormalige houthaven is bezig met een transformatie. Er vestigen zich allerlei creatieve bedrijven. Tijdens de afronding van de werkzaamheden waren de opnamen van een bekend TV-programma in de opnamestudio’s al in volle gang. Onder andere dat maakte het werken leuk.” Bettink Regeltechniek is specialist in het ontwerpen, maken en onderhouden van regeltechnische klimaatinstallaties. Bettink: “Door jarenlange ervaring in de regeltechniek zijn wij in staat het juiste advies te geven over het optimaal benutten van installaties. Tevens kunnen we opdrachtgevers adviseren en ondersteunen bij plannen voor een nieuwe installatie of het renoveren van bestaande installaties. Daarnaast verzorgen we de softwareproductie en inbedrijfstelling. De Mediahaven is voor ons een prachtig referentieproject. “

Hoge eisen Kromwijk: “De verlichting in het gebouw is bijzonder en bestaat uit een opbouwpendelarmatuur met daaronder een baffel voor de geluidsabsorptie. Dit laatste was nodig, omdat er geen plafonds worden aangebracht. De speciale structuur van de betonplafonds laten het licht voor een deel indirect via het plafond weerkaatsen. Het gebouw valt op door de gevels die voor een groot deel uit glas bestaan, waardoor ook van buitenaf de verlichting duidelijk aanwezig is.”

Aan de geluidsproductie en klimaatinstallaties in de opnamestudio’s worden hoge eisen gesteld. Zo moeten de ruimtes geluidsdicht zijn. “In een grote televisiestudio waar 400 mensen in kunnen, moet de temperatuur en ventilatie goed geregeld zijn. Als deze mensen in een keer binnen komen voor de opname van de X-factor moeten de installaties heel snel kunnen reageren op de luchtbelasting en het aanleveren van de juiste hoeveelheid ventilatie.

Zowel de opdrachtgever en betrokken installateurs zijn trots op dit prachtige project met hoogwaardige installaties.” ❚

84 | INSTALLATIE & BOUW

Bouwinfo Opdrachtgever C.L. Uijtewaal, Woerden Ontwerp V8 achitecten Advies en uitvoering Kromwijk elektrotechniek, Woerden(E-instal-

laties) Brandsen Installatietechniek, Lunteren (W-installaties) Heijwaal Installaties, Woerden (sanitair)

Amsterdam | Mediahaven Tekst: Hilda Bosma Foto’s: Nemo Groep

De kracht van samenwerking De Mediahaven is voorzien van een hoogwaardig intern bekabelingsysteem/ICT-netwerk. Door de goede samenwerking was het mogelijk in een korte tijd alle dataproducten en bekabeling te installeren.

Het moderne gebouw aan het Amsterdamse IJ heeft verschillende categorieën netwerken gekregen: CAT5e, CAT6A en een CAT7 Backbone bekabeling.

Kromwijk elektrotechniek Woerden besteedde de opdracht uit aan de Nemo Groep (installateur) die weer nauw samenwerkt met leverancier Redlink.

Redlink heeft de dataproducten geleverd en de Nemo Groep zorgde voor de vakkundige installatie van het gehele kabelsysteem. Sales manager Jeroen de Graaf vertelt: “In samenwerking met Kromwijk elektrotechniek Woerden hebben we gekozen voor kabels en dataproducten van Datwyler cables, een Zwitsers kabelfabrikaat.”

bedrijven kunnen optimaal profiteren van een goed functionerend data/communicatiesysteem Optimale bandbreedte en montage “Door te kiezen voor een netwerk van Datwyler cables heeft de opdrachtgever in overleg met de eindgebruiker gekozen voor een optimale bandbreedte,” aldus De Graaf. “Daarnaast zijn de kabels en connectoren goed op elkaar afgestemd. Een optimale montage zorgt voor de performance van het netwerk. De Nemo Groep heeft heel veel aandacht voor de montage van de bekabeling.

Daardoor heeft de opdrachtgever een super netwerk gekregen.”

De Graaf: “Door de goede samenwerking met zowel opdrachtgever Kromwijk elektrotechniek als de Nemo Groep is het project vlekkeloos verlopen.” Pieter Ligchaam, eigenaar van de Nemo Groep, vult aan: “Onze opdrachtgever was onder de indruk dat we in zo’n korte tijd zoveel kunnen installeren. De samenwerking met Redlink heeft grote voordelen. Zo heeft Redlink als leverancier bijna alles op voorraad. We werken heel krachtig samen.”

Hoge eisen Redlink en de Nemo Groep worden meestal ingeschakeld door middelgrote en grote elektronische installateurs die hoge eisen stellen aan het bekabelingsysteem. De Graaf: “Het is een misverstand dat alle ICT-materialen die op de markt verkrijgbaar zijn zomaar goed functioneren in een netwerk. Databekabeling en aansluitmaterialen moeten op elkaar afgestemd zijn en dienen vakkundig geïnstalleerd te worden.”

Ligchaam: “Het was een prachtig project op een schitterende A-locatie, in de Haven van Amsterdam. Het is ook prachtig gebouwd met een glazen wand aan de voorzijde. Aan de achterzijde komt televisiestudio Broadcasts. Alle bedrijven die in het gebouw gevestigd zijn kunnen optimaal profiteren van een goed functionerend data/communicatiesysteem.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 85

heerenveen | Distributiecentrum Lidl

Tekst: Lieke van Zuilekom-Bousema Foto’s: Van Bon Installaties en Technisch Beheer BV

Duurzaam distributiecentrum Lidl bijna gereed Het eind is in zicht voor alle partijen die betrokken zijn bij de bouw van het nieuwe distributiecentrum van de Lidl in Heerenveen. Begin mei moet het project worden opgeleverd. Maar voordat het zover is, moeten de handen nog flink uit de mouwen worden gestoken.

Van Bon Installaties en Technisch Beheer BV is al vanaf de start van het project actief op het bouwterrein van het nieuwe distributiecentrum van de Lidl in Heerenveen. “Wij zijn verantwoordelijk voor de W-installaties, waaronder de complete broninstallatie -de warmte-koudeopslag in de grond- en de riolering,” begint technisch directeur bij Van Bon, Marc Mommersteeg. “Met deze werkzaamheden konden wij al in een vroeg stadium van het bouwproces beginnen.” Mommersteeg vertelt dat de hevige regenval van de afgelopen maanden regelmatig roet in het eten gooide tijdens de werkzaamheden. “In de periode dat de bouw nog open was, stonden we regelmatig in de modder te werken. Dat heeft tot een hoop vertraging geleid.

En dat terwijl de tijdsdruk van dit omvangrijke proDe 15.000 m2 aan gekoelde ruimtes worden door één centrale koelinstallatie gekoeld.

86 | INSTALLATIE & BOUW

heerenveen | Distributiecentrum Lidl

nodig.” Van Bon Installaties en Technisch Beheer is ook verantwoordelijk voor de gehele regeltechniek en voor de sanitaire installaties. “En ook de luchtbehandelingsinstallaties worden door ons geïnstalleerd.” Op dit moment is Van Bon druk bezig om de technische ruimte in orde te maken.

“En in de hallen moet nog wat leidingwerk komen,” aldus Mommersteeg. “We zitten nu in de fase dat het distributiecentrum gereed kan worden gemaakt voor de oplevering.”

Natuurlijke koudemiddelen

Het warmteoverschot uit de vriescellen wordt gebruikt voor de verwarming van de kantoren en de andere ruimtes.

ject al behoorlijk was. Maar met de inspanning die alle partijen samen leveren, zullen we de opleverdatum zeker halen.”

VRF-systeem Binnen de muren van het distributiecentrum is Van Bon verantwoordelijk voor het complete afgiftesysteem, voor de vloerverwarming in de hallen en voor de duurzame klimaatbeheersing in de kantoren, die geregeld is middels een VRF-systeem. Bij de bouw van het nieuwe distributiecentrum is veel aandacht voor duurzaamheid. “Wij vervaardigen wel meer WKO- en warmtepompinstallaties voor grote kantoren, maar bijzonder aan dit project is dat we het warmteoverschot dat vrijkomt uit de vriescellen, de warmte die je normaal via het dak afvoert, nu gebruiken voor de verwarming van de kantoren en de andere ruimtes,” vertelt Mommersteeg. “Doordat de verwarming volledig geregeld wordt door de warmteafgifte van de vriesinstallatie, in combinatie met de warmte-koudeopslag voor de klimaatinstallatie, is er geen gasinstallatie

Bij de afrondende zaken binnen het project behoort ook de montage van de ammoniak/CO2installatie met warmte-terugwinsysteem, waar Van Kempen Koudetechniek BV de specialist in is.

Accountmanager Dick de Waal: “In het distributiecentrum worden de gekoelde ruimtes, die in totaal zo’n 15.000 m² bedragen, door één centrale koelinstallatie gekoeld. De installatie bevat alleen natuurlijke koudemiddelen, zodat er geen belasting is voor het milieu. Verder is deze installatie super energiezuinig. Dit begint al bij het ontwerp.”

Als voorbeelden waaruit de energiezuinigheid van de installatie blijkt, noemt De Waal de energiezuinige gelijkstroom ventilatoren, de ontdooiing met restwarmte en de toerenregeling voor de compressoren. “De installatie bestaat bovendien uit meerdere compressoren, die aan de hand van de warmte- en of koudebehoefte in een bepaalde ruimte, gepast vermogen bieden. Wanneer er minder kou benodigd is, dan loopt er misschien maar één compressor. Moet er harder gekoeld worden, dan zullen meer compressoren worden ingeschakeld.

Het systeem regelt zichzelf naar behoefte door de intelligente besturing. Met de warmtepompfunctie van het systeem wordt de zeer gunstig opgewekte warmte afgegeven aan de installatie van Van Bon Installaties en Technisch Beheer, voor de verwarming van het gebouw. Een extra winst is dat de kwalitatief hoogwaardige installatie zeer lage exploitatiekosten heeft. Het distributiecentrum van Lidl moet voldoen aan het predicaat BREEAM ‘Very Good’. Met onze installatie dragen wij daar zeker aan bij.” ❚

Projectinfo EVAPCO verdampingscondensors Hamapo is gespecialiseerd in de industriële koeltechnische markt en levert aan vrijwel alle levensmiddelendistributiecentra in Nederland koeltechnische componenten. Het zijn deze specifieke producten die de core business van Hamapo vormen. Ook Lidl heeft voor haar nieuwe distributiecentrum bij Heerenveen gebruik gemaakt van de expertise van Hamapo. Lidl liet twee EVAPCO verdampingscondensors en een complete HAP NH3-CO2 cascadecondensor inclusief koudemiddelpompen, drukvaten en RFF-afsluiters installeren.

Om levensmiddelen vers te houden moet er sprake zijn van een perfecte koeling. De verdampingscondensors condenseren het koudemiddel in het koeltechnische systeem. De verdampingscondensors geven de warmte die hierbij vrij komt (onttrokken aan de verse producten) uiteindelijk af aan de directe omgeving. In de regel gaat de warmte naar de buitenlucht. Omdat Lidl voor de nieuwbouw hoge eisen stelde aan duurzaamheid is gekozen voor een systeem waarbij de restwarmte kan worden hergebruikt voor ontdooiing en voor verwarming van de diverse ruimtes in het gebouw. Door dit systeem kon Lidl zich de aanschaf van een gasinstallatie besparen. De componenten van Hamapo functioneren met natuurlijke koudemiddelen. Deze tasten de ozonlaag niet aan en genereren geen broeikasgassen zodat het milieu niet wordt belast.

EVAPCO, wereldleider in open en gesloten verdampingskoeltorens en verdampingscondensors, staat erom bekend onophoudelijk te investeren in research en ontwikkeling met als resultaat gemakkelijk te onderhouden toestellen met een hoge efficiëntie en een lange levensduur. Mede daardoor kan Lidl nu profiteren van de meest efficiënte verdampingscondensors wereldwijd met een zeer laag opgenomen elektrisch vermogen van 15 kW voor een condensorcapaciteit van 1.200 kW per stuk. De installatie heeft uitstekende thermodynamische eigenschappen en is super energiezuinig. Hamapo heeft tijdens dit project nauw samengewerkt met installateur Van Kempen Koudetechniek.

Bouwinfo Opdracht Lidl Nederland GmbH Huizen Ontwerp FKG Architecten Koog aan de Zaan Constructie Van der Weide & Bracht BV Uitvoering Bouwbedrijf van de Ven BV Veghel Installaties Van Bon Installaties en Technisch

Beheer BV Heesch Van Kempen Koudetechniek BV Kanters Elektro BV Erp Hamapo / EVAPCO

Adviseur brandbeveiliging EFPC Bouwperiode 25 juni 2012 tot 1 mei 2013

INSTALLATIE & BOUW | 87

Onafhankelijk in integrale brandveiligheid, RIE en fysieke veiligheid

efpc.nl

P a rT N E r s H I P v O O r TO P P r E s TaT I E s hse-advies.nl

EFPC (European Fire Protection Consultants) &

HSE-advies

Koudetechniek • Procestechniek • Cellenbouw • Klimaattechniek •

Dé specialisten voor u op het gebied van brandveiligheid, RIE & fysieke veiligheid

Service en beheer •

European Fire Protection Consultants N.V. Telefoon 030 2252400 | Dhr. Van Brakel E-mail info@efpc.nl | www.efpc.nl HSE-advies B.V. Telefoon 030 2748855 | Dhr. Jansen E-mail info@hse-advies.nl | www.hse-advies.nl De Internationale Beveiligingsadviseurs!

KO U D E T E C H N I E K www.vankempen-tiel.nl t 0344 - 63 48 84

ADVERTORIAL

Rookgasafvoer renoveren anno nu U zoekt een SNELLE én VEILIGE rookgasafvoer oplossing voor renovatieprojecten? Deze heeft u dan gevonden met de ECONEXT® Chimney cover van Cox Geelen. De ECONEXT® Chimney cover is een innovatieve en moderne uitmondingsconstructie voor plaatsing op een grespot.

Bij renovatieprojecten van rookgasafvoerkanalen, in veelal 60/70er jaren bouw, wordt dikwijls gebruik gemaakt van bestaande rookgaskanalen met één of meerdere grespotten. Cox Geelen heeft voor deze schoorstenen een totaaloplossing ontwikkeld waarbij een dubbele trekvaste verbinding wordt gerealiseerd, één aan de onderzijde van de schoorsteen bij de muur aansluitplaat en de andere aan de bovenzijde van de schoorsteen bij de uitmonding.

Daarnaast garandeert het ingenieuze ontwerp een hoog installatiegemak.

Samen met het CoxDENS® Flex aansluitmateriaal en de speciale muur aansluitplaat met schachtbocht installeert u op eenvoudige wijze een dubbele trekvaste en veilige rookgasafvoer op een grespot.

Laat u overtuigen van het hoge installatiegemak van de ECONEXT® Chimney cover dat gerealiseerd wordt door het nieuwe kliksysteem. Dit unieke kliksysteem is in de grespot aansluiting geïntegreerd en door een simpele klikbeweging creëert men een trekvaste verbinding. Dit kliksysteem is ook geïntegreerd in alle aansluitplaten gecombineerd met een schachtbocht. Hiermee wordt ook beneden aan de schoorsteen een veilige en trekvaste verbinding gerealiseerd. Deze aansluitplaten zijn zodanig ontwikkeld, dat bestaande openingen in de muur gebruikt kunnen worden en vervolgens weggewerkt zijn na montage van de plaat. Er zijn ook plafond aansluitplaten ontwikkeld, uiteraard voorzien van hetzelfde innovatieve kliksysteem.

De ECONEXT® Chimney cover is geschikt voor grespotten met buitendiameter 140, 150, 180 en 200 mm. Is gemaakt van UV-bestendig kunststof, rookgastemperatuur tot 120° C, bestaat uit slechts 4 onderdelen en leverbaar in de kleur zwart.

Het kliksysteem maakt een snelle montage mogelijk en garandeert een veilige installatie. De kap maakt het mogelijk voor de installateur om veilig op het dak te werken (geen derde hand nodig). En de ECONEXT® Chimney Cover gaat na verloop van tijd niet scheef staan. De kap welke recht is gemonteerd

blijft recht staan op de grespot. Voor toepassing op een schoorsteen (zonder grespot) is ook een kap beschikbaar, de ECONEXT® Flex Chimney Cover.

De muur aansluitplaten met schachtbocht zijn ook voorzien van het slimme kliksysteem waarmee een trekvaste verbinding gegarandeerd wordt. In combinatie met de ECONEXT® Chimney cover en het CoxDENS® PPs Flex aansluitmateriaal wordt een veiligst mogelijke installatie opgeleverd. Schachtbocht, ondersteuning, afdekplaat en bevestiging zijn geïntegreerd in één product.

Naast de CoxDENS® PPs Flex muur aansluitplaat C9 parallel zijn er ook aansluitplaten type B2, B3 en C9_x (de veiligst mogelijke schachtaansluiting) en plafond aansluitplaten type B2 en C9_x. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 89

eenvoudig snel & veilig

Rookgasafvoer renoveren anno nu

Ga naar onze geheel vernieuwde website www.coxgeelen.com voor meer informatie.

Emmastraat 92 • 6245 HZ Eijsden • 043-40 99 500 • info@coxgeelen.com • www.coxgeelen.com

Maastricht | United World College Tekst: Lieke van Zuilekom Foto’s: HOMIJ Technische Installaties

Wonen, werken en leren op het United World College in Maastricht Aan de rand van het Geusseltpark in Maastricht wordt een gebied ontwikkeld waarin wonen, werken, leren, sporten en recreëren centraal staan. Het United World College (UWC) Maastricht maakt deel uit van dit project. Begin 2012 zijn de bouwwerkzaamheden voor het UWC begonnen, dat een campus met een onderwijsgebouw en een drietal woongebouwen bevat. Nog voor de zomer zal het project worden opgeleverd, zodat in het nieuwe studiejaar de eerste leerlingen op de campus terechtkunnen.

WKO-uitdaging Daems vertelt dat het bouwproces erg vloeiend is verlopen. Al vormde de WKO-installatie een uitdaging. “Op het moment van aanbesteden was nog niet duidelijk of er een WKO-installatie zou komen,” aldus Daems. “Bij een nieuwbouw zwembad in de buurt was de aangetroffen bodemgesteldheid minder gunstig dan bij eerdere onderzoeken was aangenomen. Na het boren van de bronnen bij het zwembad en enkele proefboringen bij het UWC, is het ontwerp van het bodemenergiesysteem aangepast.”

Het United World College kan het best worden omschreven als een dorp. Want op het terrein zullen in de toekomst ruim negenhonderd leerlingen in de leeftijd van twee tot achttien jaar, onderwijs volgen. Tweehonderd scholieren tussen de zestien en achttien jaar komen op het terrein wonen, omdat de afstand tussen de school en thuis voor hen te groot is.

Twee aanbestedingen HOMIJ Technische Installaties is verantwoordelijk voor de elektrotechnische en werktuigkundige installaties op de gehele campus. Projectleider Harold Daems: “Het UWC-project is voortgekomen uit twee aanbestedingen, één voor het onderwijsgebouw en één voor de woongebouwen. Voor beide opdrachten is HOMIJ geselecteerd.”

De werkzaamheden omvatten een breed scala aan installaties, van verdeelinrichtingen, kabelgoten, verlichtingsarmaturen, toegangscontrole, een data-installatie, ontruimingsinstallaties, brandmeldsystemen en noodverlichting tot de hemelwaterafvoeren, de binnenriolering, een waterinstallatie, verwarming en ventilatie en de meet- en regelinstallatie. Daems: “Voor wat betreft de levering van de brandmeldsystemen en ontruimingsin-

stallaties, werken wij veel samen met Intergarde.

Een bedrijf dat hoofdzakelijk met Hertek producten werkt. Veel leveranciers zijn slechts dozenschuivers. Zij leveren de onderdelen en laten ons als installateur zelf uitzoeken hoe één en ander verwerkt moet worden. Klanten verwachten van HOMIJ dat zij ontzorgd worden, maar wij verwachten dat ook van onze leveranciers. Intergarde en Hertek ontzorgen ons door de advisering, levering én de montage van hun producten te verzorgen.

Zij bieden een goede prijs en een goede kwaliteit.

Die combinatie is ontzettend belangrijk.”

Pas een jaar na de start van de bouw, eind december 2012, is begonnen met de installatie van de WKO. “Dat vroeg om de nodige creativiteit. Van ons en van de andere spelers. De bouwtijd was immers kort. En alle leidingen moesten nog gelegd worden, vóórdat bijvoorbeeld de aannemer zou beginnen met de bestrating. Om geen vertraging op te lopen, is er een bouwteam opgestart samen met de opdrachtgever en de adviseur. We hebben het WKO-project gezamenlijk beetgepakt. En uiteindelijk is alles binnen de planning gerealiseerd.”

“De prijzen in de bouw staan vandaag de dag erg onder druk,” besluit Daems. “Daar hebben alle partijen mee te maken. De UWC campus moest in een korte tijd worden gerealiseerd. Maar de samenwerking met de andere spelers binnen het project liep ontzettend goed. Iedereen had wat voor elkaar over. Hierdoor hebben we een optimaal eindproduct weten te realiseren. En daar zijn we heel trots op.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever UWC Maastricht (onderwijsgebouw) en Woonpunt (woongebouwen) Ontwerp Frencken Scholl Architecten en Gulikers Architecten Advies Adviesbureau Brekelmans (constructie), Curvers Raadgevende Ingenieurs (installaties) en Van de Wetering Raadgevende Ingenieurs (akoestiek)

Aannemer Van Wijnen Sittard Installatie HOMIJ Technische Installaties Leverancier Beveilingingsinstallaties 97 Bouwkosten 18 miljoen euro Bouwperiode januari 2012 – zomer 2013

INSTALLATIE & BOUW | 91

DEN HAAG | Frederikkazerne Tekst: Hilda Bosma Foto’s: Heijmans Utiliteit

Korte bouwtijd voor omvangrijk legeringsgebouw Het legeringsgebouw van de Frederikkazerne is in dertien maanden tijd gerealiseerd. “Voor een nieuwbouwproject van 17.000 m² is dat erg snel,” aldus projectleider Herman van Gijlswijk van Heijmans Utiliteit. De korte bouwtijd voor het functionele legeringsgebouw met facilitaire voorzieningen was mogelijk door de goede en gedegen voorbereiding. Diverse zustermaatschappijen van Heijmans Utiliteit: Bestcon, Heijmans Wegen, infra en Heijmans Services, werkten hierbij nauw samen.

Het gebouw van de Dienst Vastgoed Defensie is gerealiseerd door Heijmans Utiliteit. Het legeringsgebouw van de Frederikkazerne telt vier bouwlagen. Daarin bevinden zich 445 eenpersoonskamers, 47 tweepersoonskamers, acht kamers voor vlagofficieren, een kamer voor een minder valide en een entreegebouw met avondkantine en ontspanningsruimte.

bouwkundige, elektrotechnische en brandbeveiliging installaties gemaakt. Aangezien het contract tevens het onderhoud voor een periode van dertig jaar omvat, moest tijdens het ontwerpproces al rekening gehouden worden met de materiaalkeuzes, de toepassingen en de vorm. In deze contractvorm zijn we ook verantwoordelijk voor de planuitwerking en de prijsvorming.”

Design Build en Maintance

Zonnecollectoren

“Het hele gebouw en installaties is aanbesteed op basis van een Design Build en Maintenancecontract,” aldus Van Gijlswijk. “Dit was volgens de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor Geïntegreerde Contractvormen (UAV-gc). Op basis van prestaties van Defensie hebben we het bouwkundig ontwerp als het ontwerp voor alle werktuig-

De werktuigbouwkundge installaties bestaan uit terreinleidingen, binnenriolering, gasleiding, hemelwaterafvoer, brandblusinstallaties en koud- en warmtapwaterinstallatie. Van Gijlswijk: “Bijzonder is dat de warmwatervoorziening met behulp van zonnecollectoren gaat.” Elke kamer is voorzien van een prefab badkamer die is aangesloten op de

92 | INSTALLATIE & BOUW

binnenriolering en tapwaterinstallatie. De verwarming bestaat uit een radiator per kamer. De warmte wordt opgewekt door twee cv ketels die door middel van twee transportgroepen via kruipruimten en 75 schachten verdeeld wordt. De kamers worden geventileerd door balansventilatie-units die zijn gemonteerd in de schachten. Het wachten entreegebouw wordt eveneens geventileerd door balansventilatie-units. De kamers van de vlagofficieren zijn gekoeld door een multi-splitsysteem.

Draadloze toegangscontrole Voor de elektronische installaties zijn kabelwegen en licht- en krachtinstallaties aangebracht. Verder is een trafo en noodaggregaat geplaatst en is een complete brandmeldinstallatie geïnstalleerd.

Per kamer is er een datanetwerk aangebracht met

DEN HAAG | Frederikkazerne

Projectinfo een WiFi-installatie. Van Gijlswijk: “Bijzonder aan de elektronische installaties zijn de per kamer aangebrachte draadloze toegangscontrole door middel van de zogenaamde defensiepas.”

Integrale aanpak “Door de integrale aanpak is het gehele werk tot ieders tevredenheid op tijd opgeleverd,” aldus Van Gijlswijk. “Het gebouw is gemaakt door één

bedrijf. De onderlinge samenwerking tussen de werkmaatschappijen van Heijmans en de samenwerking met de opdrachtgever is door iedereen als zeer positief ervaren. Duurzaamheid heeft een grote rol gespeeld tijdens het ontwerpproces. Dat heeft geresulteerd in een gebouw met een gemiddelde GPR- waarde van 8,0. We zijn trots op de duurzame nieuwbouw, die we voor dertig jaar gaan onderhouden.” ❚

Airconditioners voor de suites van de Frederikkazerne In de acht suites van het legeringsgebouw is een VRF-airconditioningsysteem aangebracht (Variable Refrigerated Flow) en de NCIS-/dataruimte is voorzien van een speciaal daarvoor bestemde splitunit. Deze apparatuur is geleverd door Airvek Airconditioning, leverancier van airconditioning- en luchtbehandelingssystemen.

Bedrijfsleider Leonard Lageweg: “In samenwerking met onze opdrachtgever Heijmans Utiliteitsbouw is gekozen voor dit VRF-systeem vooral om z’n brede toepassing op het gebied van regeltechniek. De airconditioners zijn gekoppeld aan het gebouwbeheersysteem en zo wordt onder andere voorkomen dat de verwarming en de koeling gelijktijdig kunnen werken.

Ook wordt er elke dag op een strategisch tijdstip een ‘stop sweep’ gegeven. Dat voorkomt dat de airconditioners onnodig blijven draaien, in het geval als iemand vergeet deze uit te zetten. Uiteraard zijn er systemen geselecteerd met een energielabel A wat het geheel maakt tot een energiezuinige en kostenbesparende installatie. Het project is voor ons vlot verlopen mede door het goede contact met de uitvoerder van Heijmans Utiliteitsbouw.”

Verschillende schachten voor één project

p q De warmte wordt opgewekt door twee cv-ketels die door middel van twee transportgroepen via kruipruimten en 75 schachten verdeeld wordt.

De complete ventilatiesystemen (ventilatiekanalen) voor het Legeringsgebouw van de Frederikkazerne zijn geleverd en gemonteerd door Meercox Luchtkanalen, onderdeel van de Interduct Holding. “Alle losse onderdelen hebben we in onze eigen fabriek gemaakt en op de bouw in elkaar gezet en gemonteerd,” aldus werkvoorbereider John Duijts. “De hulpstukken voor het rondwerk kopen we overigens in.” Duijts: “De ventilatiesystemen zitten voornamelijk in 75 leidingschachten, waarvoor acht verschillende types gebruikt zijn.

De verschillende schachten op één project maakte het project complex. Per kamer is er een aparte ventilatiebox die zorgt voor luchtafzuiging en verse luchttoevoer. Deze zit aangesloten in de schacht. De strakke planning is gehaald, doordat de kamers als prefab elementen op de bouw zijn geleverd en gemonteerd. Zo zijn de prefab luchtkanalen op maat aangeleverd. Door de prefab elementen met daarin alle aansluitingen voor de installaties is de doorlooptijd enorm verkort, waardoor er tijd en geld bespaard is. Ook door twee proefkamers voorafgaande de bouw wisten we precies hoe we het moesten maken en konden we dat in een snel tempo herhalen.”

Bouwinfo Opdrachtgever en bouwdirectie Rijksgebouwendienst, Den Haag Ontwerp Broekbakema, Rotterdam Advies Heijmans Utiliteit, Eindhoven (installaties)

Uitvoering Heijmans Utiliteit, Eindhoven Installaties Heijmans Utiliteit, Eindhoven Bouwperiode

(W- en E-installaties) september 2011- oktober 2012

INSTALLATIE & BOUW | 93

Meercox Luchtkanalen uit Ittervoort maakt deel uit van de Interduct Groep. De Interduct Groep, een financieel solide organisatie, bestaat uit een 12-tal bedrijven die allen actief zijn in ventilatietechniek met ieder hun eigen specialisme.

Lean&Duurzaam

Meercox Luchtkanalen heeft al 65 jaar een sterke marktpositie met luchtkanaalsystemen in de utiliteitsector.

Wij streven continu naar verdere optimalisatie van de kwaliteit van zowel de producten als de organisatie. Efficiënte procedures helpen ons om ons werk beter te doen maar zullen nooit ten koste gaan van de flexibiliteit. Er kan snel geschakeld en geleverd worden mede door de eigen productie van zowel de rechthoekige als ronde luchtkanalen.

Mede door onze ruime ervaring in de zorgsector zijn wij ook voorloper op gebied van betere luchtdichtheid en reinheid. Clean & Green is een van onze slogans. Tevens zijn MVO en Lean actuele thema’s binnen onze organisatie.

SUCCESFACTOREN: • Gericht op het Kwaliteit Totaal concept • Flexibele platte organisatie met korte communicatielijnen • Probleemoplossende mentaliteit • Doorlopend in ontwikkeling en innovatief actief DOELSTELLING: Samen doen we het steeds beter Contact: info@meercox.nl

www.vandenpol.com

Website: www.meercox.nl of www.interduct.nl

Airvek is VCA, F-gassen, STEK gecertificeerd en gekwalificeerd voor het afgeven van

verklaringen (PED Cat. II).

Wij verzorgen nieuwbouw, renovatie, service en onderhoud in de utiliteit, industrie, scheepvaart, zorg- en particuliere sector.

Ondersteuning bij ontwerp, advies en tekenwerk.

24/7 staan wij voor u klaar en werken uitsluitend met eigen gediplomeerde medewerkers.

Airconditioning systemen zoals: Singlesplit VRF-systemen Close controle units/computerkoeling Luchtbehandeling Koudwatermachines

Al ruim 30 jaar een betrouwbaar partner

Hongkongstraat 10-14 | 3047 BS Rotterdam | Telefoon: 010 - 437 67 66 | Fax: 010 - 462 50 20 E-mail: info@airvek.nl | www.airvek.nl

Haarlem | TEVA Pharmachemie Tekst: Lieke van Zuilekom Foto’s: Van den Pol Elektrotechniek

Energiezuinige toepassingen voor TEVA Pharmachemie TEVA Pharmachemie, een farmaceutisch bedrijf gericht op onderzoek en ontwikkeling van geneesmiddelen, breidt haar bedrijfsactiviteiten uit. In slechts tien maanden tijd zijn naast de IKEA in Haarlem twee nieuwe gebouwen verrezen: een kantoorpand en een bedrijfshal. De gebouwen zijn gekoppeld aan één van de bestaande kantoren. aangelegd. Dat is zeer specialistisch werk. Maar de hele energievoorziening voor de fabriek is aangelegd door ons. Die klus hebben ze bewust bij een Nederlandse installateur gelaten. Ik denk omdat de communicatie met de energiebedrijven dan wat makkelijker verloopt.”

Uitbreiding van het takenpakket

TEVA Pharmachemie, een farmaceutisch bedrijf gericht op onderzoek en ontwikkeling van geneesmiddelen, breidt haar bedrijfsactiviteiten uit.

In slechts tien maanden tijd zijn naast de IKEA in Haarlem twee nieuwe gebouwen verrezen: een kantoorpand en een bedrijfshal. De gebouwen zijn gekoppeld aan één van de bestaande kantoren.

In opdracht van Investar Holding BV verzorgde Van den Pol Elektrotechniek de elektrotechnische installaties voor het pand. Het nieuwe kantoorgebouw van circa 6.400 m² omvat het ontvangstgedeelte en de vergaderruimte op de begane grond,

Bewegingssensoren en daglichtregelingen zorgen voor besparing van het energieverbruik

verschillende vergaderruimten, een auditorium en een bedrijfsrestaurant op de eerste verdieping plus kantoortuinen op de tweede en derde verdieping.

Besparing Van den Pol Elektrotechniek heeft de elektrotechnische installatie en de brandmeld-, data- en verlichtingsinstallaties verzorgd. “In de verkeersruimten is energiezuinige LED-verlichting toegepast,” vertelt Henk Slot, projectleider bij Van den Pol Elektrotechniek. “Alle TL-armaturen zijn voorzien van energiezuinige TL5-buislampen. In de kantoortuinen hebben we bewegingssensoren en daglichtregelingen toegepast, die zorgen voor besparing van het energieverbruik.” Ook verzorgde Van den Pol Elektrotechniek, in overleg met het nutsbedrijf, een zware hoofdaansluiting.

“We hebben de hoofdverdeler van het bestaande pand vervangen,” legt Slot uit. “Op de nieuwe hoofdaansluiting zal straks ook de nieuwe fabriek draaien. Die fabrieksinstallatie wordt op dit moment door buitenlandse installatiebedrijven

Een tweede uitdaging voor Van den Pol Elektrotechniek vormde het cateringgedeelte, aldus Slot. “Halverwege de bouw is besloten dat het cateringgedeelte in de bestaande bouw compleet vernieuwd moest worden. Zowel de keukeninstallatie als het restaurant zijn helemaal geüpgraded.

Met die werkzaamheden, zo’n tien procent van de aanneemsom, kregen we opeens extra werk op ons bordje. Hierdoor moesten we wel even schakelen.”

Van den Pol Elektrotechniek is van augustus 2012 tot maart 2013 in het gebouw van TEVA Pharmachemie aan het werk geweest. “We kijken met een goed gevoel terug op deze periode,” vertelt Slot. “De samenwerking met onze collegainstallatiebedrijven is prima verlopen en het resultaat mag er zijn.” ❚

Bouwinfo Opdracht Investar Holding b.v., Amsterdam (gebruiker: TEVA Pharmachemie, Haarlem)

Directievoering

Heupers Bouwbegeleiding

Ontwerp OeverZaaijer Architectuur en Stedebouw, Amsterdam

Advies

Pieters Bouwtechniek, Haarlem (constructies); Ingenieursburo Linssen b.v., Amsterdam (installaties)

Uitvoering

G&S Bouw b.v., Amsterdam

Installaties Van den Pol Elektrotechniek b.v., Montfoort (E); Heringa & Wuthrich Installatietechnieken b.v., Haarlem (W); Mitsubishi Elevator Europe b.v., Veenendaal (liften)

Bouwperiode

1 mei 2012 – 15 maart 2013

INSTALLATIE & BOUW | 95

UDEN | Ziekenhuis Brenhoven

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Foto’s: Kuijpers Installaties

Nieuw ziekenhuis Bernhoven in Uden centraliseert regionale zorg Het ziekenhuis Bernhoven in het Brabantse Uden centraliseert een groot deel van de zorg van twee bestaande ziekenhuizen in Veghel en Oss. Het medisch centrum staat in het teken van doelmatige zorgverlening en comfort voor personeel en patiënten. Bouwcombinatie Bernhoven vof raakte in een vroeg stadium bij het project betrokken en realiseerde een toekomstbestendig medisch centrum boordevol hightech ICT. Bernhoven streeft er naar om in 2016 het meest mensgerichte ziekenhuis van Nederland te zijn, waar zowel patiënten als medewerkers centraal staan.

Architect Henk de Jong van De Jong Gortemaker Algra maakte het ontwerp van het nieuwe ziekenhuis. Hij creëerde een omgeving waar patiënten en medisch personeel zich op hun gemak voelen, wat een positieve bijdrage levert aan de behandeling. In het hotelgebouw, dat plaats biedt aan 380 ziekenhuisbedden, ligt bijvoorbeeld de nadruk op gastvrijheid. De kamers kennen een sfeervolle inrichting met grote raampartijen met een Frans balkon. De verpleegafdelingen stralen rust uit en de kinderafdeling is uiteraard kindvriendelijk ingericht. De IC en de operatiekamers kennen een sfeer van efficiency, hightech en zakelijkheid.

Op de groei gebouwd Het Bernhoven ziekenhuis bestaat uit meerdere gebouwen die onderling verbonden zijn. Het Hotelgebouw herbergt de algemene verpleging, de moederen kindzorg, de fysiotherapie, de huisartsenpost en de spoedeisende hulp.

Daarnaast is er een onderzoeksgebouw en een facilitair en medisch ondersteunend centrum, dat vrij op het terrein staat en ondergronds is gekoppeld met de rest van het ziekenhuis. Hiermee wordt de bevoorrading onttrokken aan het oog van de patiënt. Bouwcombinatie Bernhoven vof raakte in 2009 bij de nieuwbouw van het ziekenhuis betrokken en dacht mee met het ontwerpteam over de bestekken en bouwtekeningen. Op deze manier werd op-

96 | INSTALLATIE & BOUW

UDEN | Ziekenhuis Brenhoven

Bernhoven streeft er naar om in 2016 het meest mensgerichte ziekenhuis van Nederland te zijn.

Projectinfo EVAPCO open koeltorens voor ziekenhuis Bernhoven Ziekenhuis Bernhoven wenste een bedrijfszekere oplossing voor het binnenklimaat en voor het ernaast te bouwen zorghotel een geluidsarme installatie. Hamapo zorgde met de levering van vier EVAPCO open koeltorens type AT (advanced technology) met geluidsreducerende voorzieningen voor een klantspecifieke oplossing.

Dankzij de Free Cooling kunnen de chiller units een groot deel van het jaar buiten bedrijf blijven en verzorgen de koeltorens zelf het klimaat in het ziekenhuis: een energiezuinig systeem. Een oorspronkelijk voorstel van de adviseur dat uitging van een cross flow oplossing werd op advies van Hamapo gewijzigd in een counter flow oplossing. Deze aanpak gaf al direct voordelen bij het installeren en brengt voor de eindgebruiker minder onderhoudskosten en een lager elektrisch energieverbruik met zich mee van 11 kW voor een koelcapaciteit van 1357 kW per koeltoren. De bedrijfszekerheid waar Bernhoven om vroeg is gewaarborgd doordat, bij onverhoopte uitval, er altijd een toren extra inzetbaar is.

EVAPCO, wereldleider in open en gesloten verdampingskoeltorens en verdampingscondensors, staat erom bekend onophoudelijk te investeren in research en ontwikkeling met als resultaat gemakkelijk te onderhouden toestellen met een hoge efficiëntie en een lange levensduur.

Hierdoor kan Bernhoven nu beschikken over speciale in de Verenigde Staten ontwikkelde en bewezen geluiddempende voorzieningen. De toepassing is een Europese primeur: een fluisterstil systeem dankzij de combinatie van de Super Low Sound ventilatoren en de aangebrachte geluiddempers die het laagfrequent ventilatorgeluid wegnemen en de Water Silencers en Off Set Side Walls die het hoogfrequent watergeluid onhoorbaar maken. Ziekenhuis en zorghotel krijgen hiermee de geluidsreducerende oplossing die zij wensen. Tijdens dit project heeft Hamapo opnieuw intensief samengewerkt met installateur Kuijpers Centrale Projecten.

timaal gebruik gemaakt van ieders inhoudelijke kennis en praktijkervaring.

Een belangrijk aandachtspunt tijdens het ontwerp- en bouwproces was de afstemming tussen de bouwkundige en installatietechnische onderdelen.

Hurks verzorgde het bouwkundige deel, Kuijpers de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. Kuijpers coördineerde tevens de inrichting van de medisch-technische installaties. Bij de bouw van het ziekenhuis is rekening gehouden met een groei van dertig procent in de toekomst. Zowel het structuurontwerp als de installaties zijn hierop voorbereid.

Hightech ICT Een uitdaging lag voor Kuijpers in de toepassing van uitgebreide en geavanceerde netwerktechnologie waar veel installaties in ziekenhuizen tegenwoordig gebruik van maken. De implementatie van deze technische voorzieningen verliep in goed overleg met de ICT-afdeling van het ziekenhuis. ›

Bouwinfo Opdrachtgever Ziekenhuis Bernhoven Bouwcombinatie Hurks Bouw 's-Hertogenbosch en Kuijpers Installaties, Helmond

Architect De Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs bv, Rotterdam

Constructeur Aronsohn Raadgevende Ingenieurs Eindhoven / Rotterdam

Verlichting Fagerhult Communicatiesysteem Ascom Koeltorens Hamapo / EVAPCO Bouwperiode september 2010 – november 2012 B.V.O. 55.000 m2

INSTALLATIE & BOUW | 97

UDEN | Ziekenhuis Brenhoven

Projectinfo Thermografisch inspecteren van klimaatplafonds

Zo diende bijvoorbeeld de verpleegoproep geïntegreerd te worden met de mobiele handsets, evenals ondersteuning van alarmeringen en berichtenverkeer. Ook wilde het medisch centrum gebruik maken van teleconferencing, file sharing en de uitwisseling van videobeelden. Dit om samenwerking tussen de locaties Uden, Veghel en Oss te ondersteunen.

Door de korte lijnen tussen de bouwpartijen kon er razendsnel gewerkt worden. Er ontstond geen bouwvertraging. In september 2010 ving de bouw op locatie aan.

Eind 2010 was de fundering klaar en op 1 juli 2011 was de ruwbouw gereed, geheel volgens planning. Alle leidingsystemen werden in de ruwbouw meegenomen. Dit leverde tijdens de afbouwfase alleen maar voordelen op.

Het ziekenhuis is inmiddels al bijna een half jaar in gebruik. Naar schatting vinden er jaarlijks meer dan 40.000 opnames plaats waarvan circa 18.000 dagopnames. Het jaarlijkse aantal eerste polikliniekbezoeken wordt beraamd op meer dan 133.000. ❚

ZORG VOOR COMMUNICATIE EN VEILIGHEID

In toenemende mate wordt er tegenwoordig gebruik gemaakt van klimaatplafonds, voornamelijk in grote kantoorpanden, ziekenhuizen etc. Bij de oplevering is het vaak gebruikelijk dat door middel van infraroodtechniek de werking van de klimaatsplafonds door onafhankelijke inspectiebureaus word aangetoond. Het kan namelijk zijn dat de aansluitleidingen niet of onjuist zijn aangesloten, dat er niet voldoende druk en flow aanwezig is etc. Vaak zien wij het gebeuren dat de installateur zelf ook een controle uitvoert, meestal gebeurt dit met een pyrometer. Het gebruik van een pyrometer is op zich niet verkeerd, maar dit is een tijdrovende inspectiemethode; een pyrometer meet slechts op één punt en er is geen visueel beeld beschikbaar. Een betere en vooral snellere methode is het gebruik van een infraroodcamera, in mum van tijd is een behoorlijke oppervlakte aan klimaatplafonds geïnspecteerd. Uiteraard is ook het voordeel voor de opdrachtgever dat een onafhankelijke partij de inspectie uitvoert en kunnen er uiteindelijk geen langdurige discussies ontstaan; het plafond werkt of het werkt niet. Sinds jaar en dag voert Thermografisch Adviesbureau Uden BV dit soort inspecties uit. Via bijvoorbeeld de eigenaar van een gebouw, de andere keer voor een installatiebedrijf en de andere keer voor de plafondbouwer zelf.

Verbinden met zorg Ascom biedt complete oplossingen voor communicatie en veiligheid.

Deze oplossingen stellen (zorg)organisaties in staat om oproepen, alarmen en calamiteiten direct te registreren, personen veilig en betrouwbaar te laten communiceren zodat zij sneller en adequaat kunnen reageren. Wij zijn er trots op dat wij ook in Uden de patiënten, verpleegkundigen en artsen van Bernhoven met elkaar mochten verbinden. Met ons teleCARE IP-verpleegoproepsysteem hebben patiënten altijd hulp binnen handbereik. Dankzij onze MDD-gecertificeerde medische alarmmodule worden medische apparaten gekoppeld op dit verpleegoproepsysteem. Het op Voice over WiFi gebaseerde draadloze communicatiesysteem zorgt er vervolgens voor dat de oproep onmiddellijk aan de juiste persoon wordt overgedragen. Ons systeem geeft het soort alarm en de urgentie mee, zodat medewerkers de juiste prioriteiten kunnen stellen. Hierdoor ontstaat een zeer veilige omgeving met optimale aandacht voor zorg en welzijn. Ascom feliciteert Bernhoven met de opening van het nieuwe ziekenhuis.

Speciale verlichting in Ziekenhuis Bernhoven

Ascom biedt complete oplossingen voor verpleegoproep, medische alarmering en draadloze communicatie.

Hiermee ondersteunen wij Bernhoven bij het realiseren van een maximaal veilige en efficiënte zorgomgeving. www.ascom.nl | info@ascom.nl

98 | INSTALLATIE & BOUW

Het lichtplan voor dit nieuwe ziekenhuis is in nauwe samenwerking met Kuijpers Installaties en De Jong Gortemaker Algra architecten vormgegeven, met de wensen en eisen van de opdrachtgever als uitgangspunt. Om de sfeervolle inrichting te benadrukken, heeft Fagerhult voor de beddenkamers een speciaal bedwandarmatuur ontwikkeld. Licht is immers van grote invloed op het herstel van patiënten en goede verlichting maakt een efficiënte en accurate werkwijze mogelijk. De patiënt kan vanuit het bed de verlichting naar eigen wensen instellen. Het lichtplan is in esthetisch opzicht volledig complementair aan de inrichting van het ziekenhuis, tezamen vormt het een gastvrij geheel. De techniek van de armaturen vormt een ander aspect. Veel armaturen vereisen een classificatie ivm vereiste hygiëne. Geringe inbouwdiepte zorgt voor goede inpassing in het plafond vol techniek, halogeenvrije bekabeling zodat gevaarlijke rookontwikkeling vermeden wordt in geval van brand. Verschillende dimsystemen zorgen voor het persoonlijke comfort van de gebruiker. Van lichtontwerp tot Just In Time delivery, Fagerhult levert licht voor helden van de zorg.

Ziekenhuis Bernhoven Uden, Het Rijksmuseum Amsterdam en Distributiecentrum Lidl Heerenveen kozen reeds voor Bent u de volgende?

Wij zijn wereldleider in open en gesloten verdampingskoeltorens en verdampingscondensors, en investeren constant in research en ontwikkeling.

Een van de ontwikkelingen is de toepassing van Super Low Sound ventilatoren, waarmee de koeltorens fluisterstil worden, met behoud van koelcapaciteit.

Evapco koeltorens zijn uitstekend geschikt voor Free Cooling, een energiezuinige en milieuvriendelijke koelmethode.

Wilt u meer weten over verdampingskoeltorens van EVAPCO, neem dan contact op met Hamapo, fabrieksagent voor EVAPCO in Nederland.

Tel. 073-6565747 - www.hamapo.nl

De nieuwe generatie koudetechniek.

100 | INSTALLATIE & BOUW

INSTALLATIE & BOUW | 101

102 | INSTALLATIE & BOUW

Licht voor de helden van de zorg Als het ondenkbare gebeurt zijn zij er voor ons. De mensen die levens redden en anderen verzorgen. Maar zo eenvoudig is dat allemaal niet. Medische beslissingen moeten in een oogwenk worden genomen.

Dat gaat dag en nacht, 24 uur per dag, jaar in, jaar uit, door. En dat is belastend, zowel professioneel als emotioneel. Daarom verdienen de dagelijkse helden van de zorg het best denkbare licht dat er bestaat. Fagerhult.

www.fagerhult.nl

30 dB(A)? BUVA’s Geluid Garantie Pakket!

Voldoe eenvoudig aan de Bouwbesluit installatiegeluidseis van 30 dB(A) met BUVA’s Geluid Garantie Pakket. Vooraf zekerheid met een integrale aanpak in drie onderdelen: 1. Geluidsarme BUVA SmartStream of Q-Stream woonhuisventilator 2. BUVA FlexStream ventilatiekanaalsysteem 3. Eventueel aanvullende maatregelen

BUVA garandeert uw project.

Bel voor een afspraak of download de brochure op buva.nl

0180 - 697500 | buva.nl

Hang- en sluitwerk | Woonhuisventilatie | Hardglas ramen | Aluminium- en glasvezelversterkte profielen