Onderwijs & Bouw 03 2016

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 5

|

NUMMER 3

|

2016

|

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

NIEUWBOUW FACULTEIT GEOWETENSCHAPPEN UTRECHT | SPECIAL KLIMAATBEHEERSING SPECIAL SPORTACCOMODATIES | THE STUDENT HOTEL | TANDHEELKUNDEGEBOUW RADBOUD

SUPERB [IN]VISIBLE ACOUSTIC Kantoor De Alliantie (Hilversum) Sonacoustic SP

Goede akoestiek is essentieel voor de beleving en het gebruik van een ruimte.

Asona heeft al ruim 35 jaar ervaring met de ontwikkeling van hoogwaardige akoestische materialen die niet alleen zorgen voor een optimaal akoestisch klimaat, maar bovendien de uiterlijke

aspecten van de ruimte respecteert.

De kern van onze oplossing ligt in de unieke combinatie van geluiddempend naadloos akoestisch pleister in verschillende lagen en een akoestische afwerking

in de vorm van akoestisch spuitwerk, die alle ondergronden volgen.

Wij leveren niet alleen de juiste geluiddempende materialen maar zorgen ook voor de applicatie en het onderhoud.

asona.com

Aangenaam .

Verwarmen Ventileren Koelen Energie besparen

Grip op een gezond en energiezuinig binnenklimaat, ook in de toekomst.

Aangenaam leren

www.klimaatgroepholland.nl

Voorwoord

Studentenhuisvesting In de derde editie van Onderwijs & Bouw van dit jaar de nodige aandacht voor studentenhuisvesting, Dat is niet voor niets. Becijferd is dat het aantal studenten in ons land de komende tien jaar behoorlijk zal groeien, met zo’n 15 %. De verwachting is dat er in Nederland in 2025 een kleine 770.000 studenten actief zijn. Die zoeken veelal een eigen plekje niet al te ver van de hogeschool of universiteit waar ze aan studeren. Een plekje dat er niet altijd is, ondanks de mogelijkheid om bijvoorbeeld leegstaande kantorenpanden om te bouwen tot studentenhuisvesting. Met name Amsterdam en Utrecht hebben een structureel tekort, maar ook andere studentensteden kennen het probleem.

Overigens niet alleen in Nederland. Ook bij onze oosterburen, om maar een voorbeeld te noemen, is het een issue. Daar kampt de RheinischWestfälische Technische Hochschule (RWTH) in Aken al jaren met een fors woningtekort voor studenten. De oplossing wordt nu gevonden in… Nederland, in Vaals om precies te zijn, waar op een vrijgekomen kavel een studentencomplex wordt gebouwd. Aken en Vaals grenzen aan elkaar en de afstand tussen de locatie en de RWTH is hemelsbreed 1,5 km. Het complex ligt naast een sporthal, vlakbij het centrum van Vaals en de bussen vertrekken er om het kwartier naar Aken.

Amsterdam zoekt de oplossing, of een deel ervan, onder meer in de bouw van een complex met 364 woningen op het Zeeburgereiland. Een project waarbij onder andere studentenhuisvester DUWO is betrokken. Dat geldt eveneens voor het gebouw met studentenwoningen aan de Jacques Veltmanstraat in de Amsterdamse tuinstedenwijk Slotervaart. Ook daar is een rol weggelegd voor DUWO. In Slotervaart gaat het om een complex met in totaal 419 woningen. Voor een studentencomplex is het een luxegebouw, zo is te lezen in het artikel verderop in dit blad. Er is, om maar iets te noemen, tijd en aandacht besteed aan zowel functionaliteit, openbare buitenruimten als aan materialisatie van de gevels. Met bijvoorbeeld een vrijwel graffitibestendige gevelafwerking en hufterproof gekozen materialen en voorzieningen.

Verder aandacht voor de Student Hotels in Eindhoven en Groningen, waarbij vooral die laatste enkele opvallende kenmerken heeft. Noodzakelijke kenmerken in een gebied dat regelmatig te maken heeft met aardbevingen. Daar wordt inmiddels bij nieuwbouwprojecten rekening mee gehouden. Zo ook bij het Student Hotel in Groningen. Net als bij andere nieuwe bouwwerken in het noorden wordt de constructie schokbestendiger uitgevoerd. Het hotel krijgt onder meer drie grote stalen spanten op de begane grond. Tevens is gekozen voor houtskelet binnenspouwbladen ter voorkoming van scheurvorming.

De nodige artikelen dus over studentenhuisvesting, maar daarnaast kijken we natuurlijk ook naar andere, aan het onderwijs gerelateerde bouwprojecten. We laten u weer kennis maken met uiteenlopende, bijzondere nieuwbouw- en transformatieprojecten. Na het lezen van deze Onderwijs & Bouw bent u wat dat betreft weer helemaal up-to-date. En dat lezen, daar is tijdens de zomervakantie ongetwijfeld een geschikt moment voor te vinden. Fijne vakantie.

Jac Buchholz

Vaktijdschrift & website over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs Nummer 3 | Jaargang 5 | 2016 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4161 UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

H.B.J.M. Louwers Domein De Herten Hertsbergsestraat 4, B-8020 Oostkamp Postbus 85, B-3900 Overpelt T +32 50 36 81 70 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

REDACTIEADRES

008

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 F +31 495 52 13 35 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

18

EINDREDACTIE Jac Buchholz

REDACTIEMEDEWERKERS

Hilda Bosma, Martijn van den Bouwhuijsen, Henk Geist, Joke Heikens, Sjoerd Meuleman, Marcel van Rijnbach, Liliane Verwoolde (Het Tekstbureau),Lieke van Zuilekom,

BLADMANAGER

Danny Jansen E d.jansen@louwersuitgevers.nl

24

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

26

ADVERTENTIES

Online aanleveren: www.wetransfer.com o.v.v. naam en project Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 495 45 00 95 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTSPRIJS Nederland: € 63,00 per jaar excl. BTW Buiten Nederland: € 99,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie bv o.v.v. Onderwijs & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 95

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Utrecht

Geofaculteit

8

THEMA SPORTACCOMODATIES Akoestische oplossingen, duurzaam en mooi

14

De klimwand wordt vast onderdeel in sportaccommodaties

17

Eindhoven

18

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

SintLucas

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, projectontwikkelaars, woningbouw/verenigingen, overheidsinstellingen, brancheorganisaties, directies, management en besturen van alle scholen en organisaties in het onderwijs in Nederland met (ver) bouwplannen, wethouders onderwijs van alle gemeenten in Nederland en België.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­ gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

THEMA KLIMAATBEHEERSING Schoolventilatietoestel voor boven het verlaagd plafond Waarom niet een klas in de sfeer van een Engelse pub?

Smart grids zorgen voor evenwicht in warmtevraag en -aanbod Gezonde scholen Nieuwe besturingslijn: eenvoudig en technisch zeer gunstig

23 24 26 29 30

Inhoud

36

66

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 5

|

NUMMER 3

|

2016

|

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

NIEUWBOUW FACULTEIT GEOWETENSCHAPPEN UTRECHT | SPECIAL KLIMAATBEHEERSING SPECIAL SPORTACCOMODATIES | THE STUDENT HOTEL | TANDHEELKUNDEGEBOUW RADBOUD 2016026 onderwijs & bouw03 .indd 1

Coverbeeld |

Radboud Universiteit Nijmegen

12-07-16 14:52

40

68

59

74

Ooijen

Basisschool De Kleine Weide

33

Eindhoven

The Student Hotel

34

Gorredijk

Bs Loevestein

36

Nijmegen

Tandheelkunde Radboud

40

Groningen

The Student Hotel

44

Dussen

MFA

46

Journaal

50

Sittard

Ligne Sittard

52

Leiden

ID College

54

Vaals

461 studentenwoningen

59

Eindhoven

Augustinianum

62

Rotterdam

Erasmus Universiteit Universiteit

66

Amsterdam

Jacques Veltmanstraat

68

Rosmalen

KC 't Ven

70

Amsterdam

Studentenwoningen Zeeburgereiland

72

Bedrijfspresentatie Leerkotte

74

77

Wie doet Wat?

UTRECHT | Geofaculteit

Tekst | Sjoerd Meuleman

Beeld | Inbo

Langsgevel

GEO-FACULTEIT UTRECHT:

passend bij omgeving en functie Het campusterrein van de Universiteit Utrecht is heringericht. Als onderdeel van de herinrichting ontwierp architectenbureau Inbo uit Amsterdam de nieuwe Faculteit Geowetenschappen. Met aardlagen verbeeldende gevelbanden sluit het gebouw goed aan bij zowel de naastgelegen gebouwen GML en TNO, als bij de in de faculteit gedoceerde wetenschappen.

Gebouwen die architecturaal refereren aan gebruik en functie spreken vaak extra tot de verbeelding. Zoals het nieuwe gebouw van de Faculteit Geowetenschappen in Utrecht. Met aardlagen verbeeldende gevelbanden ontwierp Architectenbureau Inbo uit Amsterdam een gebouw, waarbij architectuur, gebruik en functie een zichtbaar prettig verbond aangaan. Architect Hans Toornstra: “In

8|

onze ontwerpen houden we altijd rekening met gebruik en functie, omdat uiteindelijk toch de gebruikers er moeten wonen, werken of leven. Maar ook zoeken we naar uiterlijke kenmerken die doel en functie verbeelden. Want als dat lukt heb je een gebouw met een echt kloppende identiteit.” Toornstra haalde zijn inspiratie voor de faculteit uit geplooide aardlagen en geologische vervormingen. ➤

UTRECHT | Geofaculteit

Ruwbouw

Projectinfo ELEKTRA FACULTEIT GEOWETENSCHAPPEN BOVENMODAAL Behalve gezegend met een karakteristieke architectuur is de nieuwe faculteit Geowetenschappen Universiteit Utrecht vooral erg duurzaam. Een belangrijke bijdrage aan de verworven BREAAM Excellent kwalificatie mag worden toegeschreven aan de elektrotechnische installaties. Aangebracht bovendien boven grotendeels vaste plafonds.

Soms zijn gebouwen net zo duurzaam als dat ze architectonisch de moeite waard zijn. Zoals de nieuwgebouwde faculteit Geowetenschappen van de Universiteit van Utrecht. Lammerink Installatiegroep uit Ootmarsum installeert voor het gebouw de elektrotechnische installatie conform de BREAAM Excellent-eisen.

Projectleider Peter Moddejongen: “Aan veel is te zien dat de faculteit heeft ingezet op een bijzonder gebouw. Er zitten onderdelen in die we niet elke dag tegenkomen. En dat maakt zo’n project net weer even interessanter dan vergelijkbare werken.” Moddejongen doelt op onder meer stroomverdeling via railkokers, dat hij een ‘luxe oplossing’ noemt. Ook veelvuldige toepassing van op daglicht en aanwezigheid gestuurde led-verlichting is nog lang niet overal ingeburgerd.

Afstemming Lammerink installeert voor het gebouw de complete elektrotechnische installatie.

Dit houdt in verlichting, toegangscontrole, inbraak, brandmelding, data, bliksembeveiliging en noodverlichting. Bijzonder aan die laatste is implementatie van een storingsmelder. Ook bijzonder, maar dan meer uitvoeringstechnisch, noemt Moddejongen montage en verdeling boven de met stucwerk afgewerkte vaste plafonds. Dit betekent veel afstemming en overleg. “Systeemplafonds hebben het voordeel dat je achteraf gemakkelijk iets kunt herstellen. Met gestucte plafonds is dat onmogelijk, dan moet alles letterlijk in een keer goed zitten. Dat vraagt om veel overleg inderdaad, maar is tegelijkertijd ook een uitdaging.”

» elektrotechniek » werktuigbouwkunde » inbraak- & brandbeveiliging » telecom- & zorgalarmering Veelzijdige

specialisten

in installatietechniek

De Mors 76 - 7631 AK Ootmarsum - T. 0541 - 58 80 00 - F. 0541 - 58 80 01 E. info@lammerink-groep.nl - I. www.lammerink-groep.nl

|9 Adv 95x130 lammerink 2016 OenB.indd 1

07-06-16 09:04

ULTRA RESISTANT COLOR ANODIZING BY

ALUMET

AluBlue

AluGreen

AluGrey

ULTRA RESISTANT COLOR ANODIZING BY ALUMET: INTERFERENCE COLORS ALUBLUE, ALUGREEN, ALUGREY / LCA +75 YEARS / WARRANTY 20 YEARS / WWW.ALUMET.NL

UTRECHT | Geofaculteit

Vides

Grandcafé

De in AluGrey geanodiseerde aluminiumgevelbanden met de daarbij verspringende glaslijnen verbeelden die processen.

LUCHT Het 18.500 m2 tellende gebouw start met een in verticale lijnen beglaasde tweelaags plint. Op de begane grond bevinden zich de openbare functies van het gebouw - horeca met brasserie, grand café en bistro, en een faculteitszaal.

De eerste verdieping is gereserveerd voor studie- en onderwijsruimten. Daarboven, tot op de bovenste laag, komen kantoorruimten voor faculteitspersoneel. Zoals met de meeste nieuwe onderwijsgebouwen staan ook in deze faculteit de begrippen openheid en verbinding centraal. Toornstra noemt daarvan enkele voorbeelden: “We hebben veel gebruik gemaakt van vides, zowel bij de entree en onderwijsruimten, als op de kantoorverdiepingen. ➤

Projectinfo ANODISEREN IN EEN BIJNA UNIEKE KLEUR Sommige gebouwonderdelen kunnen maar door een enkeling worden gerealiseerd. Zoals de oppervlaktebehandeling van de kozijnen en gevelbekleding van de nieuwe Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit van Utrecht.

Geanodiseerd in de kleur AluGrey, op een haar na uniek in Nederland.

Architecten zijn vaak niet de gemakkelijksten. Zo wilde architectenbureau Inbo voor de nieuwe Faculteit Geowetenschappen in Utrecht aardlagen verbeeldende gevelelementen, geanodiseerd in de nog maar net ontwikkelde kleur AluGrey. Een opdracht op het lijf van anodiseringsbedrijf Alumet uit Etten-Leur. Sterker nog: het bedrijf kan als enige in West Europa aan die wens voldoen, benadrukt directeur/eigenaar Remco Baartmans. “Anodisering van aluminium past bij de steeds populairder wordende opvatting ‘truth to materials’. Met andere woorden: laat zien van welk materiaal een onderdeel is gemaakt. Bovendien zijn geanodiseerde metalen vrijwel onderhoudsvrij en UV-bestendig. Er staat een levensduur op van minimaal tachtig jaar.”

Levensecht Anodisatie geschiedt via een elektrochemisch proces, waardoor het aluminium versneld oxideert. De uiteindelijk sluitende laag voorkomt de aantasting ervan.

Het meest bijzondere aan de Utrechtse kozijnen en gevelbekleding is de kleur: AluGrey, ontwikkeld pas in 2014 en als enige aan te brengen door Alumet. Baartmans: “Net als al onze andere kleuren haalt AluGrey de kleur uit het metaal zelf.

Er worden dus per se geen kleurpigmenten gebruikt. Deze faculteit is nu het tweede Nederlandse gebouw met geanodiseerde gevels in deze kleur. Het andere hebben wij inderdaad ook gedaan.” Baartmans is trots op dit tweede gebouw. Hij benadrukt het levendige karakter van de gevels. “In tegenstelling tot moffelwerk of poedercoat geeft anodiseren een levensecht resultaat. Gelukkig zijn veel architecten het daarmee eens.”

the structural engineers swinn.nl

| 11

UTRECHT | Geofaculteit

Ontmoeting

Projectinfo FACULTEIT GEOWETENSCHAPPEN UTRECHT De nieuwe Faculteit Geowetenschappen bevat onder meer in het werk gestorte schoonbetonwanden, afgewerkt conform de CUR-Aanbeveling 100. Wijnen Bouwgroep realiseert de nieuwbouw, in opdracht van de Universiteit van Utrecht

Kopgevel

Want met vides geef je lucht aan een gebouw en wordt ontmoeting bevorderd. Een uitdaging met grootschalige utiliteitsbouw is altijd het bewaken van overzicht. Zodat je op elke locatie weet waar je bent.”

EXCELLENT Inbo verkreeg de opdracht vanuit een Europese aanbesteding. Vereist daarin was een ontwerp conform de BREEAM-NL Excellent kwalificatie. Dat betekent niet alleen een duurzame installatie met bijvoorbeeld een warmtekoudeopslag, warmtepompen en op aanwezigheidssensoren aangestuurde led-verlichting, maar duurzaamheid door het hele bouwproces heen. Op alle niveaus, zegt Toornstra. “BREEAM-NL Excellent is de op een na hoogst haalbare kwalificatie. Alles moet worden geregistreerd, beoordeeld en vastgelegd; van energieverbruik en materiaalkeuze tot gescheiden afvalstromen. En dan is het mooi wanneer je ontwerp daaraan voldoet.” Los daarvan spreekt hij van een geslaagd ontwerp, om meerdere redenen. “Het is een mooi, karakteristiek en voor gebruikers prettig gebouw dat bovendien goed aansluit bij het naastgelegen TNO en GML. Wij zijn in elk geval blij met het resultaat.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP BOUWKUNDIG AANNEMER CONSTRUCTEUR INSTALLATIES W INSTALLATIES E START BOUW OPLEVERING

12 |

Universiteit Utrecht, afdeling FBU Inbo, Amsterdam Wijnen Bouw Schijndel SWINN, Gouda Techniplan, Rotterdam Lammerink Installatiegroep, Ootmarsum november 2015 juli 2017

Sommige gebouwen zijn bijzonder om meer dan één reden. Zoals de nieuwgebouwde Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit van Utrecht. Hoofdaannemer Wijnen Bouw Schijndel realiseert daar namelijk een gebouw waarbij duurzaamheid (ontwerpkwalificatie: BREAAM Excellent) en een hoog bouwtempo hand in hand gaan. Projectleider Peter van Zoggel: “Deze faculteit is echt iets bijzonders. Niet alleen het gebouw zelf, maar vooral de wijze waarop we het tot stand brengen. Een ruwbouwcyclus van tien dagen per verdieping is echt heel snel.” Een complicerende factor vormen daarbij de hoge afwerkingseisen van de in het werk gestorte schoonwerk wanden. Niet alledaags, zegt Van Zoggel: “De wanden dienen te worden afgewerkt conform de CUR-Aanbeveling 100. We maken daarom gebruik van wandkisten met een extra plaat betonplex. Alleen zo kan die vlakheideis worden gegarandeerd.” Wijnen Bouwgroep bouwde al eerder voor de universiteit.

Ook dit gebouw is een werk dat het bedrijf past. Van Zoggel: “Een duurzaam en hoogwaardig project realiseren in een korte bouwtijd: wij houden wel van dat soort uitdagingen.”

GEOFACULTEIT UTRECHT FLEXIBEL EN TRANSPARANT TEGELIJK Grote vides en weinig kolommen vragen om slim constructief ontwerpen. Zoals gebeurde bij de nieuwe Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit van Utrecht. Dankzij onder meer gewichtbesparende vloersystemen is het gebouw luchtig en flexibel tegelijk.

Flexibiliteit en transparantie zijn tegenwoordig dominante eigenschappen van nieuwgebouwde schoolinstellingen. Dat geldt ook voor de in aanbouw zijnde Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit van Utrecht. Ingenieursbureau Swinn uit Gouda ontwierp hiervoor de constructie en begeleidde de realisatie ervan, met als resultaat een even flexibel als luchtig gebouw. Projectleider Bert Offringa: “Een goed en praktisch uitgewerkt constructief ontwerp betaalt zich door het hele bouwproces heen uit. Voor dit gebouw is bewust gekozen voor de zogeheten Airdeck-vloeren, omdat die krachten afdragen naar vier zijden, zonder de noodzakelijkheid van balken of andersoortige vloerverzwaringen. Dat zijn ideale situaties voor bijvoorbeeld installateurs.” Ook bijzonder noemt hij de betonwanden rond de liften en trappenhuizen.

Uitgevoerd als schoonwerkbeton, dus pas in productie na vervaardiging van verschillende mock-ups. Offringa: “Die schoonwerkwanden waren een uitdrukkelijke wens van de architect. Een mix van esthetiek en constructie vraagt altijd om veel overleg met zowel de aannemer als de architect. Wij verzorgen voor dit onderdeel de schoonbeton coördinatie. En al zeg ik het zelf: tot nu toe ziet het er heel fraai uit.”

UTRECHT | Geofaculteit

Tekst en beeld | Kanters

Betrouwbaar en innovatief Het is die combinatie van eigenschappen die ervoor zorgt dat we zowel in de utiliteit als de industriële automatisering prachtige projecten mogen realiseren, nationaal en internationaal. Denk aan distributiecentrums, bedrijfspanden, productielijnen of het automatiseren van machines. Totaaloplossingen voor de klant, maatwerk.

We zijn daadkrachtig en slagvaardig en willen van a tot z mee denken in oplossingen. Daarom hechten we aan talentontwikkeling, servicegerichtheid en maximale flexibiliteit.

We werken met zo’n 45 professionals vanuit de gemeente Veghel. Dat doen we vanuit een sterke betrokkenheid bij de samenleving, lokaal en bovenlokaal, waarbij we onder meer nauw samenwerken met onderwijsinstellingen.

Ultiem doel: met de kennis en faciliteiten die wij hebben ons steentje bijdragen aan het ontwikkelen van een beter werkklimaat.

Hoogstraat 19 - 5469 EL ERP • Postbus 48 - 5469 ZG ERP T +31 (0)413 21 69 00 • F +31 (0)413 21 69 09 E info@kanterselektro.nl • W www.kanterselektro.nl

16790332_kanters.indd 1

30-06-16 14:22

| 13

Sporthal voor de ingreep

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Point Out International

AKOESTISCHE OPLOSSINGEN, DUURZAAM EN MOOI Net als een aangenaam zicht of comfortabele temperatuur is ook reductie van geluid een belangrijke voorwaarde voor een prettig en gezond leefklimaat. Point Out International uit Sneek berekent, produceert en installeert akoestische oplossingen voor scholen, gymzalen, sporthallen kantoren... eigenlijk voor elk soort utiliteitsgebouw.. Bedrukt zoals de klant dat wil, en met gebruikmaking van honderd procent recyclebare materialen.

Ouders met schoolgaande en/of sportende kinderen zullen het direct herkennen: de kakofonie van geluiden in sporthallen, gymzalen, lokalen, et cetera vanwege een slecht akoestisch klimaat. Point Out International uit Sneek vervaardigt en monteert akoestische oplossingen op maat. Gefabriceerd bovendien uit gerecycled papier en karton, dus via een honderd procent duurzaam productieproces. Directeur en eigenaar André Rienstra:

14 |

'HET MOOIE AAN ONZE OPLOSSINGEN IS DE TWEELEDIGE FUNCTIE - REDUCTIE VAN GELUID EN EEN ESTHETISCHE UPGRADE TEGELIJK' “Het mooie aan onze oplossingen is de tweeledige functie - reductie van geluid en een esthetische upgrade tegelijk. Daarnaast bestaat de basis voor akoestische oplossingen uit volstrekt duurzaam materiaal. En niet onbelangrijk: met de hoogst haalbare geluidsreductie.”

TOTAALPAKKET Point Out International vervaardigt oplossingen voor elke situatie waar geluidsreductie van belang is. Voorafgaand wordt altijd eerst gestart met

SPECIAL

SPORTACCOMODATIES

achtereenvolgens metingen, berekeningen en advies. Met eigen mensen, dus toegespitst op de producten van het bedrijf zelf. De kortste klap, zegt Rienstra. “Een groot voordeel voor opdrachtgevers is dat wij het traject van start tot finish in eigen hand nemen. Vaak zie je dat adviesbureaus wel rekenen, maar door gebrek aan marktkennis niet voorschrijven welk product in specifieke situaties wenselijk is. Onze oplossingen volstaan altijd, omdat berekeningen, advies en materiaalgebruik een onlosmakelijk geheel vormen. En dat zie je in het resultaat terug.”

“AKOESTISCHE VOORZIENINGEN ZIJN ZICHTBARE INGREPEN. HET MOOIE VAN ONZE OPLOSSINGEN IS DE COMBINATIE VAN FUNCTIONEEL EN UITSTRALING"

METAMORFOSE Het productpakket bestaat uit drie onderdelen: standaard wandsystemen, sportwanden en maatwerk. Het standaard wandsysteem volstaat in situaties met ‘normale’ geluidsgalm. Voorbeelden hiervan zijn klaslokalen, entreeruimten, restaurants en ook kantoorlocaties. Speciale sportwanden worden vooral toegepast in gymzalen en sporthallen met hoge geluidsniveaus. Tenslotte fabriceert het bedrijf ook nog maatwerk zoals akoestische plafondplaten en schermen. Een meerwaarde betreft de esthetische afwerking van de producten: bedrukt met elke denkbare uiting, beeld of boodschap, dus passend bij sfeer, functie en omstandigheid. Rienstra: “Akoestische voorzieningen zijn zichtbare ingrepen. Het mooie van onze oplossingen is de combinatie van functioneel en uitstraling: een gymzaal voldoet niet alleen aan akoestische eisen, maar ziet er ook totaal anders uit.” Hij wijst op een recent project, de gymzalen van het Nordwin College in Leeuwarden, uitgevoerd met full colour beelden van sporters en doeltjes ❚ op een lichte achtergrond. Rienstra: “Je kent de zaal niet meer terug.”

Sport in beeld

Opgefrist en zonder galm

| 15

AKOESTISCHE OPLEGGINGEN

Trillingsisolatie voorkomt hinderlijke trillingen voor optimale beleving | Vilton CDM ISO-SEB systeem | info@vilton.nl | 088 88 77 122 | www.vilton.nl

| bioscopen | theaterzalen | concertzalen | scholen

16790346_hofman 1-4.pdf

1

07-07-16

15:54

, en nd den wawan ellen er& st klim d e l o u t bo peel rm 0078 -s nfo -1:2200 2 : klim co 57 -2 122572176 N E N1 N1 E E r oo k v es oo pecti d Ins &rhou de on

CLIMBING

Structures & Equipment BV

Vertigo Climbing Structures & Equipment bv Industr ieweg 67 info@vertigo-klimwanden.nl

3044 AS R otterdam www.vertigo-klimwanden.nl

Vertrouw met elke opdracht

Staalconstructies

Sterk in samenwerking

Trappen, hekwerken en bordessen

Effectieve engineering

Woningbouw

Optimaal productieproces

Utiliteitsbouw

Hofman Staalbouw B.V. | Vroomshoop (NL) | +31 (0) 546 - 644 411 info@hofmanstaalbouw.nl | www.hofmanstaalbouw.nl

SPECIAL

SPORTACCOMODATIES Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Vertigo

De klimwand wordt vast onderdeel in sportaccommodaties Zo’n 50% tot 60% van de gymzalen in scholen heeft tegenwoordig een klimwand. Veelal is het de eyecatcher in de sportaccommodatie. Wand, klimgrepen en zekeringsmaterialen vormen een kleurrijk, sportief geheel dat volledig kan worden afgestemd op het imago en de gebruikers van de school.

Klimmen op een klimwand blijkt voor allerlei zaken goed. Het verbetert de motoriek, de coördinatie en de communicatie van de klimmer. Niet voor niets zien we de klimwand ook opduiken in psychiatrische en blindeninstituten. “De klimwand kan in alle opzichten worden aangepast”, vertelt Johan Kardolus, directeur/ eigenaar van Vertigo Climbing Structures & Equipment. “Dat maakt de klimwand geschikt voor een breed publiek en vele doeleinden. De hoogte kan variëren van 5 m tot 8,5 m. De

klimgrepen zijn er in meerdere moeilijkheidsgraden en in allerlei kleuren, desgewenst afgestemd op de huisstijl van de school.”

Vertigo begeleidt de scholen door het hele keuzemenu. Het bedrijf geeft advies en werkt samen met de school aan een passende offerte. Als deze akkoord is, plaatst zij de klimwand met de bijbehorende klimroutes, zekeringsmaterialen en keuring. Ook daarna blijft Vertigo betrokken, voor het onderhoud en de inspecties. Kardolus: “Voor klimwanden gelden Europese normen. Deze bewaken de stabiliteit en de veiligheid van de wanden.

Helaas voldoet 70% van de klimwanden niet aan deze normen. Binnen ons bedrijf zijn deze zaken goed geregeld. We hebben echte klimmers in huis. Zij zijn betrokken bij de organisatie van internationale wedstrijden en kennen het belang hiervan als geen ander. Dat geeft ❚ een veilig gevoel.”

Fotobijschrift.

| 17

EINDHOVEN | SintLucas

Tekst | Roel van Gils

Van natuurkundig laboratorium tot creatieve community Een gedeelte van het voormalig natuurkundig laboratorium NatLab van Philips op Strijp-S in Eindhoven wordt getransformeerd tot een creatieve community. SintLucas, de school voor beroepen in de creatieve industrie, gaat zich hier vanaf schooljaar 2016/2017 vestigen. Een ideale uitvalsbasis, want hotspot Strijp-S is de thuisbasis van veel design-gerelateerde bedrijven.

De totale omvang van het nieuwe SintLucas op Strijp-S omvat liefst 16.000 m² bruto vloeroppervlak. Daarvan wordt 6.000 m² ingevuld door de renovatie van twee monumentale vleugels van het voormalig NatLab van Philips.

De overige benodigde 10.000 m² wordt gerealiseerd in een nieuwbouw die via een atrium met de monumentale vleugels wordt verbonden. Als huisaan-

18 |

nemer van SintLucas is Aannemersbedrijf H.P. Drijvers uit ’s-Hertogenbosch gevraagd te participeren in de aanbesteding. Samen met Bouwgroep Moonen, eveneens uit ’s-Hertogenbosch, is het bedrijf de uitdaging aangegaan. En met succes. Bouwcombinatie Drijvers-Moonen BV werd het project gegund.

OUD EN NIEUW KOMEN SAMEN De nieuwbouw en de renovatie lopen redelijk simultaan, zegt Pieter van Es namens Bouwcombinatie Drijvers-Moonen BV. “De nieuwbouw omvat drie delen. Een hoogbouw van acht lagen met een totale hoogte van 33 meter, een ‘laagbouw’ van vier lagen met in de kelder een fietsenstalling en op de bovenste laag een sporthal. Tot slot komt er een atrium tussen de monumentale vleugels. Dit atrium is het kloppende hart van de school, een plek waar verschillende aspecten samen zullen komen. In maart 2015 zijn we daad-

EINDHOVEN | SintLucas

Projectinfo BETONTRAP VOOR FIETSENSTALLING SINTLUCAS De fietsenstalling van het nieuwe schoolgebouw van de SintLucas school in Eindhoven is voorzien van een prefab betontrap met bovenbordes. De trap van 15 meter lang en 3,7 meter breed, geleverd door MBS Betontrappen en speciaalproducten uit Soest, is voorzien van fietsgoten. Aangezien de trap uit één stuk bestaat, heeft deze een behoorlijk gewicht, namelijk ruim 33 ton. De betontrap is bij MultiBeton in Vianen geproduceerd.

MBS Betontrappen en speciaalproducten levert naast betontrappen en bordessen, blok- en stapeltreden, balkon- en galerijplaten, kolommen, bruggen en andere speciaalproducten. Voorzieningen als fietsgoten en verwarmingsslangen kunnen gemakkelijk worden ingestort. De klant kan kiezen voor een standaardtrap die snel en voordelig leverbaar is. Het bedrijf verzorgt echter ook maatwerk.

MBS Betontrappen en speciaalproducten maakt deel uit van de MBS-groep. Met diverse werkmaatschappijen, gespecialiseerd in prefab betonproducten en twee eigen productielocaties in Emmen (MBS & CBS Beton) en Vianen (MultiBeton), wordt een brede markt bediend, van particulier en agrariër tot aannemer en projectontwikkelaar en kan bijna elk prefab betonproduct snel geleverd worden. werkelijk begonnen met de uitvoering, waarbij de nieuwbouw wel een lange voorbereidingstijd vergde. De complete nieuwbouw bestaat uit een staalconstructie, kanaalplaatvloeren en een combinatie van sandwich-gevelelementen en glazen vullingen. De gevelelementen zijn grotendeels fabrieksmatig voorbereid waardoor de bouwsnelheid op de bouwlocatie behoorlijk hoog ligt.

De binnenwanden in de hoog- en laagbouw bestaan voornamelijk uit vooraf afgewerkte systeemwanden. Deze bouwmethodiek maakt de ruimte-indeling in de nieuwbouw ook heel flexibel naar de toekomst toe.”

De oost- en westvleugel van het NatLab lenen zich volgens Van Es goed voor renovatie dankzij de hoge plafonds en ruime indeling, ook in de gangen.

“De renovatie wordt overigens uitgevoerd met behoud van het monumentale, industriële karakter. Zo keren de authentieke tegeltjes ook weer terug.”

INTENSIEF TRAJECT Het nieuwe SintLucas moet 1 september operationeel zijn. Van Es: “We liggen op schema, maar vooral de afbouw straks zal een behoorlijk intensief traject worden waarbij veel verschillende disciplines gelijktijdig over alle bouwdelen aan het werk zijn. We werken dan ook met vaste partners samen; partners waarop we kunnen vertrouwen. De afbouw zal bovendien volgens een leanplanning op uitvoeringsniveau verlopen. Met zo’n planning, mits goed uitgewerkt, kom je samen tot oplossingen die anders niet verwezenlijkt zouden kunnen worden, zo weten we inmiddels uit ervaring.”

De nieuwe locatie van SintLucas draagt bij aan het doel om tot de top 5 van vmbo- en mbo-scholen in Nederland te (blijven) behoren. Daarnaast versterkt SintLucas het creatieve hart op Strijp-S, waarbij de school expliciet aansluiting zoekt bij de veelheid aan creatieve instellingen en bedrijven die zich sinds het vertrek van Philips in het gebied gevestigd hebben. Zo’n 500 vmboleerlingen, 1.400 mbo-studenten en 175 medewerkers zullen vanaf schooljaar ❚ 2016/2017 in het nieuwe gebouw hun intrek nemen.

| 19

EINDHOVEN | SintLucas

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Schelp

Plafondeilanden SintLucas

divers en boeiend SintLucas Creative Community, een (v)mbo-schoolinstelling met hoofdzakelijk creatieve opleidingen, slaat zijn vleugels uit. Nog voor de zomer zal de school zijn intrek nemen in een gerenoveerd, voormalig Philipsgebouw aan de Eindhovense ‘design’-locatie Strijp-S. Met onder meer akoestische klimaatplafondeilanden waarvan er niet een hetzelfde is.

Sommige locaties bruisen meer dan andere. Zoals Strijp-S in Eindhoven, met een aaneenschakeling van creatieve bedrijven, instellingen en binnenkort ook het verplaatste SintLucas College. Afbouwbedrijf Schelp Bouw & Interieur uit Eersel ontwikkelde een door Cepezed Architecten gemaakt globaal schetsontwerp uit tot maatwerk stalen plafondeilanden, geproduceerd en gemonteerd onder meer voor SintLucas. Dat wil zeggen: 490 stuks met geïntegreerde verlichting, ventilatie, sprinklers en rook- en brandmelders - 3.420 m2 in totaal en onderverdeeld in 11.760 elementen. En alle verschillend, zegt directeur Joost Schellens: “De school zet in op innovatieve technieken, waaronder klimaatplafonds. Bijzonder is de drieledigheid ervan - voor installatieonderdelen, geluidwering en esthetiek. De diversiteit maakt het proces buitengewoon complex.” Schelp ontwikkelde daartoe een systeem waarbij technische stalen

Boeiend werk

Bouwen met toegevoegde waarde! geluidwering • akoestiek energietechiek • brandveiligheid verpakt in een esthetisch verantwoord jasje!

www.schelpbouw.nl 20 |

Drieledige functie

stroken voor verlichting en ventilatie fungeren als ophangconstructie voor de Perfowave-plaat. Met CNC- ponstechnieken werden die prefab gemaakt, inclusief alle installatiesparingen. De montage ervan verloopt in nauwe samenwerking met zowel de elektrotechnisch als werktuigbouwkundig installateur.

Ook bijzonder zijn de baffles in de gangen van de school. Ze bestaan eveneens uit stalen akoestische elementen die verticaal worden opgehangen. Ten slotte leverde en monteerde Schelp nog akoestische en thermische houtwolcement plafonds in de kelder, en systeemplafonds in alle overige ruimten.

Schellens ervaart de inhoud van het werk als zeer boeiend. “Renoveren naar herbestemming is onze passie. Zeker wanneer er wordt opgewaardeerd naar ❚ functionele eisen van deze tijd."

EINDHOVEN | SintLucas

Tekst & Beeld | Peter van de Kerkhof

"SAMEN MET HET SINTLUCAS MAKEN WIJ HET VERSCHIL" “Hoe mooi is het om als oud-student betrokken te blijven bij ‘jouw school’.

Om als vakman betrokken te worden bij het onderhoud en later in veel bredere zin ook bij het organiseren en uitvoeren van verbouwingen en renovaties. Eerst in Boxtel en nu ook in Eindhoven. Wij zijn trotse partner van het SintLucas.”

Aan het woord is Peter van de Kerkhof, directeur van Peter van de Kerkhof onderhoud & renovatie BV uit ’s-Hertogenbosch: “Wij helpen het SintLucas om hun gebouwen te laten functioneren op het door hun gewenste niveau. De gebouwen moeten in de eerste plaats het onderwijsconcept ondersteunen en versterken. Daarbij moeten de kernwaarden schoon, heel, veilig en gastvrij

continu in en om de gebouwen voelbaar zijn.

Met veel plezier en enthousiasme leveren wij daar onze inhoudelijke bijdrage aan.”

“Binnen de creatieve dynamiek van het SintLucas en alle veranderingen die daarbij horen moet er ook aandacht zijn voor kostenreductie en duurzaamheid. In dat kader proberen wij naast efficiëntie, binnen de afgesproken basiskwaliteit de grenzen op te zoeken van producten en systemen.

Hiervoor brengen wij gevraagd en ongevraagd onze kennis en ervaring in. Dat gaat veel verder dan de klassieke opdrachtgever–opdrachtnemerrelatie. Wij hebben daar een unieke filosofie en werkmethodiek voor ontwikkeld die we met veel succes toepassen.”

“Samen met de opdrachtgever kijken we naar het gebruik van het gebouw en passen daar methodieken, systemen en producten op aan. ➤

Peter van de Kerkhof, (foto bymarjo fotografie)

| 21

EINDHOVEN | SintLucas

Glas plaatsten nieuwbouw/renovatie Sintlucas StrijpS Eindhoven Een van de panden van SintLucas Boxtel (Witte Paters) waar Peter van de Kerkhof zelf nog les heeft gevolgd

Zo’n traject kan alleen maar succesvol zijn als er vertrouwen, echte interesse en aandacht voor elkaar is. Samen onderzoeken, leren en verbeteren. Dan kun je steeds verder optimaliseren.”

22 |

PvdK_adv_062012.indd 4

“Omdat we voor SintLucas Boxtel al een betrokken partner zijn, was het geen discussie of wij onze bijdrage wilden leveren bij de nieuwbouwrenovatie van het nieuwe schoolgebouw van SintLucas op Strijp S te Eindhoven. Uiteraard wilden we dat. Binnen de mogelijkheden zijn we ver gegaan om echte meerwaarde te kunnen

bieden. Het resultaat mag er zijn en de basis voor de toekomst is gelegd.” Peter van de Kerkof onderhoud & renovatie BV heeft voor het SintLucas in Eindhoven met name in het renovatietraject werkzaamheden verricht waaronder stucwerk, schilderwerk, beglazing, betonsanering ❚ en wandafwerking.

14-06-16 13:06

Tekst en beeld | Nedair

Schoolventilatietoestel voor boven het verlaagd Schoolventilatie plafond Conform Programma van Eisen Frisse Scholen

Voldoende ventilatie is noodzakelijk voor een gezond binnenklimaat in klaslokalen. Dit zorgt voor verbetering van de concentratie en prestaties en laat het ziekteverzuim afnemen. Veel scholen starten daarom verbetertrajecten om van hun schoolgebouw een ‘Frisse School’ te maken, met een goed binnenklimaat en een lage energierekening.

Nieuw!

fort EduCom LN 0 CM 110

Beter ventileren is beter presteren Centrale en decentrale systemen Bespaar op uw energiekosten

Geluidsarm < 33 dB(A)

ven het Voor bo lafond dp verlaag

De Ned Air EduComfort CM (Ceiling Mounted) 1100 LN (Low Noise) is een decentrale HR ventilatie-unit met warmteterugwinning. De unit wordt boven het verlaagd plafond geplaatst en heeft een inbouwhoogte van slechts 368 mm. Uitstekend geschikt voor schoolventilatie maar ook voor toepassing in kantoren en commerciële gebouwen. De plafondunit voldoet, afhankelijk van de installatie en het aantal leerlingen, aan het Programma van Eisen Frisse Scholen klasse A of B. Zo is de unit zeer energiezuinig met een WTW-rendement van 90% en geluidsarm met een installatiegeluid van minder dan 33 dB(A). Ook is de EduComfort CM 1100 LN op afstand te beheren. ❚

www.nedair.nl

| 23

Tekst | Liliane Verwoolde Architectuur | Van den Berg Groep/ZAPP

SCHOOLGEBOUWEN MOETEN MEE MET DE ONTWIKKELINGEN IN HET ONDERWIJS

Waarom niet een klas in de sfeer van een Engelse pub?

Nieuwe schoolgebouwen moeten meer ruimte bieden voor gepersonaliseerd onderwijs, digitaal onderwijs en adaptief onderwijs. De ontwikkelingen op dit gebied gaan razendsnel, terwijl schoolgebouwen hier niet of nauwelijks klaar voor zijn. Het Opende-Schoolconcept zet de ontwikkelingen in onderwijsland op een rij en nodigt schoolbesturen uit om hierover mee te denken.

‘Open de School’ is ontwikkeld door de Van den Berg Groep en ZAPP, onder meer in samenwerking met VBI, Europa's grootste producent van kanaalplaatvloeren. De Van den Berg Groep en ZAPP een ruime ervaring in het ontwerpen van scholen en zien hierdoor keer op keer dezelfde vraagstukken voorbijkomen. “De ene school maakt zich klaar voor het digitale onderwijs; de andere school legt de nadruk op het gepersonaliseerde onderwijs”, signaleert Winfried van Zeeland van de Van den Berg Groep. “Dat is natuurlijk allebei goed, maar wat betekent het voor de leeromgeving?”

Basisschool Onze Wereld Rotterdam (foto David Pronk)

DOCENT CENTRAAL Kern van het Open-de-Schoolconcept is de vertaling van de ontwikkelingen in het onderwijs naar de leeromgeving. De docent krijgt hierbij een belangrijke plaats toebedeeld. “Hij is immers jaar in jaar uit in de school”, zegt Van Zeeland hierover, “terwijl de leerlingen slechts een korte periode het schoolgebouw bezoeken. De docent kan dus het beste aangeven met welke inrichting hij het onderwijs zo aantrekkelijk mogelijk kan houden.”

VEEL ONZEKERE FACTOREN In plaats van lange gangen, een aula en een reeks klaslokalen denkt Van Zeeland aan uiteenlopende ruimtes: klein, middelgroot en groot. De school heeft immers te maken met veel onzekere factoren. Hoeveel leerlingen heeft zij volgend jaar?

Hoeveel ruimtes heeft zij nodig? Hoe moeten de beschikbare ruimtes worden ingericht? Hoe sluit de inrichting optimaal aan op het bedrijfsleven?

“Binnen het Open-de-Schoolconcept komen alle items aan de orde. Tijdens interactieve workshops nodigen we iedereen uit om mee te denken over de ideale leeromgeving. Die open discussie, dat is het doel van ‘Open de School’.”

24 |

VMBO Cambium College Zaltbommel (foto Han Hermkens)

Concept Pubschool

THE PUB Van Zeeland constateert dat basisscholen vrij goed meegaan in de ontwikkelingen. De gemiddelde basisschool biedt een grote flexibiliteit.

Omdat het voortgezet onderwijs relatief achterblijft, brengt Van den Berg Groep/ZAPP juist hier het Open-de-Schoolconcept onder de aandacht.

Zo introduceert zij onder meer ‘The Pub’, een schoolinrichting die qua sfeer doet denken aan de Engels pub. De inrichting vertoont een grote diversiteit aan leerplekken, waarbij de docent vergeleken kan worden met de barkeeper. Deze geeft, samen met collega-docenten, de instructies die worden gevraagd. Verder kenmerkt The Pub zich door individuele leerplekken, kleinere teamkamers

en een zogenaamde ‘Senaatruimte’, vergelijkbaar met een collegezaal, maar dan niet meer frontaal.

ZES PIJLERS Het Open-de-Schoolconcept is nu gebaseerd op zes basisideeën. ‘Adaptief leren’ wijst op het belang om scholen open en flexibel in te richten, zodat zij snel kunnen reageren op veranderingen van buitenaf. ‘Inspirerende leeromgevingen’ verwijst naar het stimuleren van creativiteit in de leeromgeving. ’Context’ staat voor verbindingen van de school met de directe omgeving. Onder het motto ‘Word slimmer’ stimuleert het concept om een bijdrage te leveren aan een duurzame leeromgeving. ‘De digitale wereld’ erkent het belang van

smartphones en tablets in het onderwijs en ziet daarin de kans andersoortige ruimten te maken waar samenwerking meer wordt gestimuleerd. En ten slotte moet ‘Het domein van de docent’ de lokalen flexibel maken en geschikt voor verschillend en gelijktijdig gebruik, waarbij de docent een belangrijke rol speelt. ❚

• Adaptief leren • Inspirerende leeromgevingen • Context • Slimmer worden • De digitale wereld • Het domein van de docent

HAVO-VWO Maurick College Vught (foto Han Hermkens)

| 25

Tekst | Imke Hamacher, Beeld | Hans Roggen

Smart grids zorgen voor evenwicht in warmtevraag en -aanbod De 20.000 studenten die er rondlopen merken er niets van, maar achter de muren van de TU Delft-campus gaat een intelligent warmtenet schuil. Dankzij een duurzame metamorfose gaat het net warmte leveren van middentemperatuur uit verschillende (duurzame) bronnen én uitwisselen tussen gebouwen. "De schaal en hoeveelheid gebouwen die we slim gaan regelen, maken ons warmtenet uniek in de wereld."

TU Delft wil de CO2-uitstoot in 2020 halveren ten opzichte van 2012. De verduurzaming van het warmtenet op de universiteitscampus is een belangrijke stap daarnaartoe. Al sinds 2012 werkt een club van zes medewerkers achter de schermen hard aan de transformatie van het warmtenet, onder het toeziend oog van procesbegeleider Frank Baetens. "Voorheen draaide het warmtenet op hoge tempe-ratuur van 130 °C en was het één groot distributienet voor warm water naar alle 29 gebouwen, ongeacht hun specifieke stooklijn en flexibiliteit. Na het ombouwen gaan we gefaseerd over naar lagere temperatuur van primair

80 °C en kunnen we warmte via vier verschillende distributietakken naar gebouwen sturen. Dat alles gebeurt vanuit een centrale warmtenetregeling die onder andere de instellingen voor de stooklijnen, gebouwen en de warmtekrachtcentrale (WKC) bepaalt."

FLEXIBILITEIT GEBOUWEN IS PRIORITEIT De transformatie van het warmtenet van de TU Delft is onderdeel van het Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) dat RVO.nl uitvoert in opdracht van het ministerie van Economische

'HET WARMTENET IS VOORBEREID VOOR AANSLUITING OP EXTERNE DUURZAME WARMTEBRON' Zaken. Naast de TU doen nog elf andere proeftuinen ervaring op met smart grids om energievraag en -aanbod op elkaar af te stemmen. "Alles draait om het creëren van flexibili-teit", aldus adviseur Maus Dieleman van RVO.nl.

"Bij gebruikers én in het net. Andere IPIN-projecten hebben bijvoorbeeld onderzocht hoe ze gedrag van mensen thuis kunnen beïnvloeden of hoe ze het oplaadmoment van elektrische auto's kunnen koppelen aan de beschikbaarheid van zonne-energie." Hoewel warmte 50 procent van de nationale energiebehoefte bepaalt, komen warmtenetten, zoals bij de TU Delft nog niet veel voor. Laat staan met levering van duurzame warmte. Dieleman: "Duurzame warmte krijgt gelukkig wel steeds meer aandacht, mede dankzij grootschalige initiatieven, zoals de Warmterotonde, een buizenstelsel voor warmte-uitwisseling tussen de Botlek, Rotterdam, het Westland, Delft, Den Haag en Leiden. Ook de TU Delft is hierbij betrokken."

GEOTHERMIE BIEDT POTENTIE De Warmterotonde is nog toekomstmuziek, maar het slimme warmtenet van de Delftse TU is al flink op weg. Deze zomer is het ombouwen van het net fysiek gestart. Baetens: "Als we klaar zijn, kunnen we de vier aftakkingen apart en flexibel aansturen. Ook hebben we dan het warmtenet alvast voorbereid op de mogelijke aansluiting van

26 |

INNOVATIEPROGRAMMA INTELLIGENTE NETTEN: VAN EXPERIMENT NAAR UITROL Het slimme warmtenet van de TU Delft is een van de twaalf proeftuinen uit het Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN). Doel van het programma was de introductie van smart grids in Nederland versnellen. rvo.nl voerde IPIN sinds 2009 uit in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Na zes jaar experimenteren, liep het programma eind 2015 af. Hoewel de proeftuinperiode erop zit, gaan de meeste projecten door. Ze werken van experiment naar grootschalige uitrol, in Nederland en daarbuiten. In samenwerking met het TKI Switch2SmartGrids – vanaf 2016 'Urban Energy' – (zie www.topsectorenergie.nl) heeft rvo.nl een App gelanceerd waarin alle resultaten van Nederlandse smartgridprojecten te vinden zijn. Kijk voor actuele ontwikkelingen en resultaten op www.rvo.nl/smartgrids.

een externe duurzame warmtebron. We hebben serieuze plannen om een geothermiebron te koppelen die tot 50 procent van onze warmtebehoefte dekt. Met het warmtenet in combinatie met geothermie realiseren we 10 – 15 procent CO2-reductie, mede door de terugdringing van het gebruik van fossiele energiebronnen." De investering in de geothermiebron – een stevig bedrag – hoest de TU Delft niet zelf op, maar wordt door marktpartijen gedaan. Baetens: "Wij investeren in het vooronderzoek, passen onze gebouwen en het warmtenet aan en betalen de leverancier straks voor de warmte."

ZO STERK ALS DE ZWAKSTE SCHAKEL De 29 gebouwen die op het warmtenet zijn aangesloten variëren van faculteitsgebouwen tot laboratoria, uit bouwjaren van de jaren zestig tot

een renovatie die in 2015 is uitgevoerd. Daardoor heeft elk gebouw een compleet andere energiebehoefte. Baetens: "Bij de oudere gebouwen was het nog knap lastig de energie- en installatiegegevens boven tafel te krijgen. Bij een aantal hebben we een quickscan uitgevoerd om het energiegebruik in kaart te brengen."

Indien nodig zal de TU maatregelen in de gebouwen nemen, zoals isolatie van de schil en verwarmingsbuizen. "Daar wachten we bewust mee totdat we volledig live zijn met de nieuwe warmtenetregeling en ons kunnen baseren op echte praktijkmetingen in plaats van simulaties. Dan kunnen we de zwakste schakels gericht aanpakken, in plaats van lukraak maatregelen te nemen.

In lopende renovaties nemen we aanpassingen wel mee. Ook is er sprake van een bepaalde over-

Twee van de vier takken die de TU-wijk ingaan.

'IN SMART GRIDS IS KENNIS VAN SLIMME ICT-OPLOSSINGEN ONONTBEERLIJK' capaciteit in de gebouwinstallaties, waarvan we slim gebruik kunnen maken bij de nieuwe stooklijn. Het zou zomaar kunnen dat hierdoor bijvoorbeeld helemaal geen extra isolatie nodig is. En dat scheelt weer in de kosten."

FYSIEKE ÉN DIGITALE EXERCITIE De aanpassing van het warmtenet is niet alleen een fysieke, maar vooral ook een digitale exercitie.

Om het net 'slim' te kunnen aansturen, ontwikkelde de TU samen met IPIN-partners Deerns en Deltares modellen in de simulatieprogramma's Wanda en Lea. Samen stemmen de programma's vraag en aanbod van warmte optimaal op elkaar af. Lea bepaalt de warmtebehoefte van de gebouwen, Wanda simuleert de levering van warmte uit verschillende bronnen aan het net. ➤ Opstelling van de twee wkk's in de warmtekrachtcentrale

| 27

lateur dan ook onontbeerlijk, zegt hij. "Binnen deze IPIN-proeftuin is Priva/Van Beek de samenwerkingspartner die de digitale regeling van het warmtenet realiseert en door monitoring verbetert. Wij hebben het voordeel dat we met de campus een heel eigen ecosysteem hebben om mee te experimenteren. Daar komt veel 'trial & error' bij kijken. In het ontwikkelen, valideren en monitoren van de modellen hebben we veel tijd geïnvesteerd. Maar met de kennis die we opdoen, kunnen straks wereldwijd warmtenetten worden geoptimaliseerd."

NEDERLAND LOOPT VOOROP Op dit moment is de transformatie van een conventioneel naar een slim warmtenet bij de TU Delft uniek, aldus Baetens. "Vooral qua schaalgrootte en complexiteit. Een warmtenet in de glastuinbouw is een wereld van verschil met een campus met 29 verschillende typen gebouwen."

ONDERNEEM DUURZAAM Verduurzaming biedt ondernemend nederland kansen om te innoveren en nieuwe markten aan te boren.

De overheid ondersteunt dagelijks honderden organisaties met financiering, kennis en partners. Voor al deze organisaties is rvo.nl het eerste aanspreekpunt. Ook voor het signaleren en attenderen van beleidsmakers op verbetering van wet- en regelgeving. Kijk voor meer informatie op www.rvo.nl/duurzaamondernemen.

Baetens: "Op dit moment zijn we de modellen nog aan het valideren. Dat kan nu pas écht goed omdat er in de herfst en winter een warmtevraag ontstaat.

Hoe meer data we in de praktijk verzamelen, hoe betrouwbaarder de programma's." Binnenkort gaat de TU met twee gebouwen proefdraaien.

"We vertellen bewust niet om welke gebouwen het gaat|', zegt Baetens, |zodat we de beleving van gebruikers zo objectief mogelijk kunnen meten.

Naast duurzaamheid is hun comfort natuurlijk onze hoogste prioriteit."

28 |

INSTALLATEUR WORDT ICT'ER Voor installateurs betekent de ontwikkeling naar smart grids dat ze heel anders naar energienetten moeten kijken, zegt Baetens. "Je hebt niet langer te maken met één-, maar met tweerichtingsverkeer. Met verschillende warmtebronnen van andere temperatuurniveaus. Je moet met veel meer factoren rekening houden én deze optimaal op elkaar afstemmen. Dat is behoorlijk complex." Kennis van slimme ict-oplossingen en monitoring-systemen is voor de moderne instal-

Zoals het een universiteit betaamt, deelt de TU haar kennis graag met de buitenwereld. Dat was ook precies het doel van IPIN, aldus Dieleman van RVO. nl. "Nederland loopt ver voorop met smart grid-innovaties, maar we zijn nog lang niet klaar met experimenteren. De urgentie van smart grids mag nog breder worden verspreid. Om de doelstellingen uit het Energieakkoord te realiseren zijn meer flexibele netten nodig; smart grids maken dit mogelijk. Het creëren van businessmodellen voor flexibiliteit vormt nog wel een uitdaging. Gelukkig gaan ook na afloop van IPIN veel smart gridprojecten verder onder de vlag van de Topsector Energie."

Baetens hoopt dat het project van de TU anderen inspireert om verder te kijken dan de gebaande paden. "We maken maximaal gebruik van de nieuwste technologie om energie te besparen en te vergroenen. Pionieren is soms behoorlijk eng, maar als het lukt, zijn de mogelijkheden einde❚ loos."

Tekst en beeld | J. van Toorenburg

Gezonde scholen Om een goed werkend binnenklimaat voor een school gebouw te behouden dient er kennis aanwezig te zijn van de installaties en een goed onderhoudsplan. Twee belangrijke aspecten die echter vaak ontbreken.

Er is de laatste jaren veel geïnvesteerd om de oudere schoolgebouwen te voorzien van goed werkende installaties om het binnenklimaat op de FRISSE SCHOLEN-doelstelling te laten aansluiten.

Maar na deze exercities worden de scholen vaak aan hun eigen lot over gelaten. De partijen die de bouw hebben uitgevoerd verdwijnen uit beeld en de school moet het verder maar zelf uitzoeken.

Dit resulteert in oplossingen die de gebouwinstallaties verstoren en waardoor het systeem niet naar behoren functioneert.

heidsstudies voor het renoveren van een school betrekken wij de school erin. Wij kijken gezamenlijk naar de diverse mogelijkheden en proberen die mee te nemen in de verschillende opties.

Hiervoor proberen wij als J van Toorenburg een oplossing aan te dragen. Vanaf de eerste haalbaar-

Dankzij nieuwe Domotica-oplossingen kunnen we de installaties inzichtelijk krijgen op afstand: hoe

Door keuzes te maken en de systemen te begrijpen zal de kennis enorm toenemen. In het Definitief Ontwerp kan de school dan meepraten en meedenken over bepaalde oplossing en wij krijgen zo de kans om al in een zeer vroege fase over onderhoud en exploitatie na te denken.

functioneren ze, hoe staan ze ingesteld en wanneer moet er onderhoud worden uitgevoerd. Verder geeft een goed uitgedacht GBS-systeem nieuwe inzichten in de installaties, een optie die voorheen niet beschikbaar was. Dit, en het dus betrekken van de school bij het maken van keuzes, maakt de school een expert in haar eigen gebouwinstallatie.

Zo komt de school niet voor verrassingen te staan nadat alle bouwpartners zijn verdwenen. Of, om het in een metafoor te zeggen, in plaats van de school een vis te geven als er sprake is van een storing, leren we ze vissen zodat ze veel beter inzicht krijgen in het functioneren van de installaties. ❚

W W W. J V A N T O O R E N B U R G B V. N L

J. van Toorenburg BV

De Perponcherstraat 134-136 2518 TA Den Haag

ADVIESBURO VOOR WARMTEKOEL EN ELEKTROTECHNIEK

Postbus 63411 2502 JK Den Haag

Al 35 jaar ontwerpen en adviseren wij voor elk gebouw een passende installatie op het gebied van:

       

Koeling Verwarming Luchtbehandeling Sanitair Elektrotechniek Beveiliging ICT Liften

Tel: 070 - 361.72.61 Fax: 070 - 360.39.35 Mail: info@jvtbv.nl

| 29

Tekst en beeld | Klimaatgroep Holland

ONTWIKKELD IN SAMENWERKING MET HET ONDERWIJS

Nieuwe besturingslijn: eenvoudig en technisch zeer gunstig

30 |

De Logi°Connect bestaat uit de volgende modules: • Energie: besturen van energie, meten van energiestromen, aansluiting op weerstation, etc.; • Afstandbeheer: om onderling connecties te kunnen maken; • Zonwering: om meerdere zonweringgroepen aan te kunnen sturen; • Verlichting: om meerdere verlichtingsgroepen aan te kunnen sturen; • Temperatuur: om verwarming en koelgroepen te besturen; • Totaalcomfort: om ook in nevenruimtes het klimaat, zonwering en verlichting te kunnen regelen.

Onderwijsgebouwen worden voorzien van steeds meer systemen die het comfort, de verlichting, zonwering of energieopwekking regelen. Om deze technieken te kunnen besturen en beheren, heeft bijna elke fabrikant een eigen besturing ontwikkeld. Echter, voor menig conciërge of facilitair medewerker is het vlekkeloos beheren van al deze besturingen een uitdaging op zich. Klimaatgroep Holland heeft hier een oplossing voor: de Logi˚Connect.

De Logi˚Connect is een besturingslijn die bestaat uit een aantal standaard modules waar nevenruimtes in de school (bijvoorbeeld een aula of directeurskamer) en technieken mee bestuurd kunnen worden. Eenvoudig en technisch zeer gunstig. De Logi˚Connect-lijn is ontwikkeld in samenwerking met en door het onderwijs. De opmars van het succesvolle Scholen°Concept en het enthousiasme onder installateurs en eindgebruikers heeft ertoe geleid dat adviseurs meer en meer in aanraking kwamen met het concept.

Vooral vanuit deze hoek is de vraag gekomen hoe ook de overige ruimtes in een schoolgebouw bestuurd kunnen worden, evenals bijvoorbeeld een cv-ketel, zoneklep of warmtepomp. Om tegemoet te komen aan deze vraagstelling en het onderwijs te behoeden voor een ‘houtje touwtje oplossing’, een wirwar van onoverzichtelijke besturingstechnieken, heeft Klimaatgroep Holland de Logi˚Connect-lijn ontwikkeld.

EENVOUDIGE CONFIGURATIE Alle modules van de Logi˚Connect zijn uitgerust met connectoren waar onder meer verlichting, zonwering, afzuigventilatie, warmtepompen en cv-ketels mee verbonden kunnen worden.

Het instellen van de modules geschiedt via een eenvoudige configuratie. Via een bedienpaneel aan de wand stuurt de leerkracht op een simpele manier het binnenklimaat en comfort in het lokaal aan. De conciërge of facilitair medewerker bedient de Logi˚Connect via een tablet of de pc, die is ingelogd op de meldkamer van Klimaatgroep Holland. Denk hierbij aan het uitlezen van energieverbruik, aanpassen van de vakantiekalender of onderhoudstatus (bijvoorbeeld wanneer moeten de filters vervangen worden?).

Gebruikers van de Logi˚Connect waarderen de besturingslijn met hoge cijfers. Installatiebedrijven zijn enthousiast over de eenvoudige montage (het kunnen monteren zonder schroevendraaier) en snel en feilloos kunnen stekkeren. ❚ Maak van uw school eenvoudig een Frisse School!

| 31

Wat is een gezond binnenklimaat?

ROC Mondriaan, Den Haag

Een gezond binnenklimaat is een klimaat dat past bij de functie van een gebouw. VBI bouwt daarom mee aan duurzame, flexibele en comfortabele woon- en werkomgevingen die steeds aan te passen zijn aan de wensen van de eindgebruiker. Of het nu gaat om geluid, licht, temperatuur of luchtkwaliteit. Flexibel comfort noemen we dat.

Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of volg ons via @flexibelcomfort

www.vbi.nl

OOIJEN | Basisschool De Kleine Weide

Meest energiezuinige school staat in Oijen Basisschool De Kleine Weide in het Hart van Oijen in het Brabantse dorp Oijen staat op de eerste plek in de Top 15 Energiezuinige Scholen. De school is dus op dit moment de meest energiezuinige school van Nederland. En een van de vier energieleverende scholen van Nederland.

Van der Maazen Bouwgroep heeft onder bij De Kleine Weide meer gezorgd voor 10 m2 aan zonnecollectoren, 536 zonnepanelen, automatische zonwering, Accoya-kozijnen met 3-laagsglas, een lagetemperatuurverwarming en een optimale ventilatietechniek met per ruimte een CO2-opnemer.

“Dit heeft geleid tot een flinke reductie in energieverbruik en CO2-emissie”, vertelt directeur Theo van der Maazen. “Daarnaast hebben we gezorgd voor een gezond binnenklimaat, die voldoet aan de eis van Frisse Scholen Klasse A.” Met de gemeente Oss heeft het bouwbedrijf een onderhoudscontract van 20 jaar afgesloten.

van energie te combineren. Manager Duurzame bouw, Regio en Samenleving Judith Arends van RVO.nl zette de school met bloemen en taart in het zonnetje. "Uit alle scholen die hebben meegedaan, spreekt ambitie, doorzettingsvermogen en samenwerking vanuit alle betrokken partijen.

Naast de positieve effecten op het milieu is een frisse omgeving ook goed voor de gezondheid en leerprestaties van de kinderen. Dat is natuurlijk het belangrijkst."

ENERGIEPRESTATIES 30 SCHOLEN Dertig scholen deden mee aan de prijs voor de energiezuinigste school van Nederland. Hieruit

kwam de Top 15. In opdracht van RVO.nl heeft Mobius Consult de berekeningen van de energieprestatie van de beste scholen gecontroleerd en waar nodig gecorrigeerd. De Top vijftien is samengesteld op basis van herberekeningen van zo’n 30 nieuwbouwscholen voor het primair- en voortgezet onderwijs. De nieuwe lijst bevat acht nieuwkomers.

Vanaf 2020 moet alle nieuwbouw energieneutraal te zijn. Ter inventarisatie en aanmoediging organiseert RVO.nl in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties door RVO.nl de prijs voor energiezuinigste school. ❚

COMBINATIE ENERGIEBESPARING EN -OPWEKKING De scholenbouw maakte de afgelopen jaren een enorme sprong door besparing en opwekking

"DIT HEEFT GELEID TOT EEN FLINKE REDUCTIE IN ENERGIEVERBRUIK EN CO2-EMISSIE”, VERTELT DIRECTEUR THEO VAN DER MAAZEN

| 33

EINDHOVEN | The Student Hotel

Afwisselend metselwerk

Werken aan de 'tunnels'

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Bam

NIEUWBOUW THE STUDENT HOTEL:

Aanwinst voor Eindhoven The Student Hotel, concept voor tijdelijke studentenhuisvesting, slaat nieuwe wegen in. Waren de eerste vestigingen in Rotterdam en Amsterdam nog het resultaat van verbouwingsprojecten, de meest recente, nu in Groningen en Eindhoven, worden nieuw gebouwd. Met een hoogte van 75 meter is die in de lichtstad zelfs een heuse blikvanger.

Het studentenhuisvestingsconcept The Student Hotel slaat aan. Dat blijkt wel uit twee nieuwe vestigingen, ditmaal nieuwgebouwd in Groningen en Eindhoven. BAM Bouw en Techniek regio Zuid bouwt de 25 bouwlagen tellende en ruim 75 meter hoge Eindhovense toren als onderdeel van het door AM ontwikkelde plan Lichthoven. Met als

'TUNNELBEKISTING WORDT INTERESSANT, NAARMATE DE REPETITIE VAN EEN GEBOUW TOENEEMT' 34 |

constructiewijze in het werk gestorte beton via tunnelbekisting. En dat is met deze hoogte niet alledaags, zegt werkorganisator Ludo Pepels. â&#x20AC;&#x153;Tunnelbekisting wordt interessant, naarmate de repetitie van een gebouw toeneemt. Bovendien is de bouwtijd kort en leent langstunnelen zich goed voor geprefabriceerd vlechtwerk. We hanteren een cyclus van elke 4 dagen een verdieping, bestaande uit 3 tunnelstortdagen (doorlieren) en 1 dag transport. Op de dag van transport gaat de tunnelbekisting een verdieping omhoog en worden de geprefabriceerde badkamers er via de kopwand ingeschoven. Met een kraanafhankelijke klimbekisting wordt de kopwand op een later tijdstip gesloten, en is de cyclus rond.â&#x20AC;?

EINDHOVEN | The Student Hotel

BEPROEFD CONCEPT Behalve hoog is het gebouw vooral groot. Meer dan 15.000 m2 vloeroppervlak telt het complex die zijn verdeeld over 400 kamers. In de tot en met de tweede verdieping reikende plint komen gemeenschappelijke faciliteiten, zoals een café-restaurant, fitnessruimte, studie- en workshopruimten, lounges, lobby, game, laundry, auditorium en een receptie. De overige 21 verdiepingen zijn bestemd voor de hotelkamers.

BAM bouwt de toren naar het inmiddels beproefde The Student Hotel concept. Dat wil zeggen volledig gemeubileerd voor zowel korte huurperioden als wat langer. Op de verdiepingen 3 tot en met 18 komen de 320 standaard kamers van 18,5 m2, met voor elke 10 kamers 1 gemeenschappelijke keuken. De 80 suites daarboven worden iets groter, waarvan het merendeel is uitgerust met een eigen keukenblok. Alle kamers beschikken over een zelfstandige badkamer.

AFBOUW BAM bouwt de door de architectenbureaus Sarafopoulos Architects en Architecten Cie ontworpen toren op basis van een Design & Build contract. Esthetisch mooi aan het werk vindt Pepels de gevels. Die zijn gemaakt van gemêleerd gekleurde metselstenen (oplopende penan-

ten van gele stenen met bruine en zwarte vakvullingen) met verticaal belijnde aluminium kozijnen. Ook boeiend noemt hij het schema voor de afbouwwerkzaamheden: elke vijf dagen een afgeronde verdieping moet leiden naar een geplande opleveringsdatum van 1 december 2016.

Pepels: “Grote utiliteitsbouw als dit past bij een bedrijf als BAM. Deze hoteltoren is een mooie aanwinst. Zowel voor de stad, de studenten als voor ons portfolio.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER The Student Hotel, Amsterdam

ONTWERP Sarafopoulos Architects/Architecten Cie, Amsterdam

BOUWKUNDIG AANNEMER BAM Bouw en Techniek regio Zuid, Eindhoven ADVIEZEN Tielemans (constructie), Kuiper Compagnons (akoestiek, brandveiligheid)

INSTALLATIES Bectro (E+W)

LEVERING/MONTAGE KUNSTSTOF STELKOZIJNEN

Projectinfo KUNSTSTOF STELKOZIJN: BETER, SNELLER EN DAMPDICHT Het dampdicht aansluiten van een aluminium kozijn op het stelkozijn en vervolgens nog bouwkundig, is een lastig en vaak arbeidsintensief gevelonderdeel. Alpro uit Budel paste voor het nieuwe Student Hotel in Eindhoven een specifiek kunststof stelkozijn toe dat de bekende nadelen van hout ondervangt. Dat wil zeggen sneller in montage, geen gedoe meer met losse stukken folie en met een vooral veel dampdichter resultaat.

Snel bouwen en hoge kwaliteit zijn vereisten die niet altijd even gemakkelijk combineerbaar zijn. Wél in het momenteel in aanbouw zijnde Student Hotel in Eindhoven. In opdracht van BAM Bouw en Techniek regio Zuid ontwikkelde en vervaardigde Alpro de projectspecifiek gemaakte kunststofstelkozijnen inclusief bevestigingsmethodiek. Directeur Ronald Nieuwenhuizen: “Met deze stelkozijnen snijdt het mes aan meerdere kanten. Allereerst in kwalitatief opzicht: kunststof is dampdicht, gaat lang mee en is daardoor veel duurzamer dan hout. Bovendien besparen we tijd doordat er een arbeidsgang voor onze opdrachtgever vervalt.”

Nieuwenhuizen doelt op de montage die achteraf - dus na de stort van betonwanden - plaatsvindt. Hierdoor kunnen de stelkozijnen mee in de maatvoering en arbeidsgang van de aluminium kozijnen.

Kwaliteitssysteem Speciale vermelding verdient ook de aansluitvoeg tussen het bouwkundig kader en het stelkozijn. Dankzij het gebruik van een elastische dampdichte schuimvulling is bewerkelijk afplakken met folies niet meer nodig. Eveneens vermeldenswaardig noemt Nieuwenhuizen de toegepaste montageankers - uitgevoerd in RVS en nauwkeurig instelbaar zonder de traditionele vulplaatjes. “Het is immers een gebouw met hoge kwaliteitseisen. Hoofdaannemer BAM was aanvankelijk sceptisch, maar ons projectspecifiek opgezet kwaliteitssysteem heeft ze overtuigd.

En in mijn ogen terecht, want je krijgt een betere, en duurzamere montage in minder tijd.” en arbeidsgang van de aluminium kozijnen.

Alpro, Budel

START BOUW eind mei 2015

OPLEVERING 1 december 2016

SpeciAliSTen in duurzAMe GevelTechnieK

K&A Gevelgroep Samen op z’n sterkst!

Alpro en Kolf & Molijn zijn trots dat zij een bijdrage mochten leveren aan de realisatie van ‘The Student hotel’ in eindhoven. K&A Gevelgroep, veelzijdig in kunststof en aluminium ramen, deuren en vliesgevels.

ToT de K&A GevelGroep behoren: postbus 1075 8300 bb emmeloord T 0527 615 551

www.kenagevelgroep.nl

| 35

GORREDIJK | Bs Loevestein

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Bouwgroep Dijkstra Draisma

LICHT EN TRANSPARANT

Leerlingen monitoren zelf het energieverbruik van hun school De leerlingen bereiken het nieuwe gebouw van bs Loevestein in Gorredijk via een lange oprijlaan. Links en rechts daarvan liggen de speelterreinen. Als ze via de centrale entree naar binnengaan, komen ze in een opvallend licht gebouw, waar witte muren en glazen wanden zorgen voor een open, transparante sfeer.

In bs Loevestein zijn twee openbare basisscholen samengevoegd. Omdat obs De Vlieger en obs De Tjerne beide toe waren aan een nieuw schoolgebouw, fuseren zij en vestigen zij zich nu samen - onder de naam ‘Loevestein’ - in het nieuwe schoolgebouw. In de brede school bevinden zich ook een kinderopvang, BSO en peuterspeelzaal.

DESIGN & BUILD De brede school in Gorredijk werd aanbesteed met een Design&Build-contract. Daarvoor stelde Bouwgroep Dijkstra Draisma een

36 |

projectgroep samen, waarin ook Kristinsson architecten zitting nam. Dit architectenbureau heeft een ruime ervaring in scholenbouw. Na de gunning werd in goed overleg met de opdrachtgever, toekomstige gebruikers en toeleveranciers het definitieve ontwerp verder uitgewerkt.

WIT MET KLEURACCENTEN “Het ontwerpproces heeft een klein jaar geduurd”, vertelt Joan Veenstra, projectleider van Bouwgroep Dijkstra Draisma. “Door wijzigingen in het programma van eisen is het ontwerp geoptimaliseerd en aangepast, maar

GORREDIJK | Bs Loevestein

Projectinfo LUCHTTRANSPORTKANALEN MET GELUIDDEMPING Hanze-Luchttechniek B.V. heeft in onderaanneming van P. de Vries Installatietechniek de luchttransportkanalen geleverd en gemonteerd. P. de Vries heeft de kanalen eerst volledig in autocad uitgewerkt, waardoor de knelpunten op voorhand zijn opgelost. Daarnaast waren er diverse coördinatievergaderingen waardoor alle disciplines naadloos op elkaar aansloten. Hanze Luchttechniek kon dus vlot en ongehinderd haar werk doen.

Naast de luchttransportkanalen levert en monteert zij roosters, brandkleppen en variabele volumeregelaars waar nodig. Om geluidsoverlast vanuit de luchtbehandelingskast te voorkomen, brengt zij in de hoofdaan- en afvoerkanalen geluiddempers aan.

Ook alle roosteraansluitingen voorziet zij van geluiddempende, flexibele slangen. “Wij zijn er van overtuigd dat we samen met P. de Vries Installatietechniek een goed werkend systeem hebben aangelegd”, aldus Jaap Post van Hanze Luchttechniek.

HET VRV-SYSTEEM ZORGT SNEL EN BETAALBAAR VOOR HET GEWENSTE KLIMAAT

'DE LUIFEL BOVEN DE ENTREE IS ZELFS OPGEBOUWD UIT ZONNEPANELEN HET MIDDENGEDEELTE VAN DE TRAP KAN FUNGEREN ALS TRIBUNE' over het uiteindelijke ontwerp zijn alle partijen zeer enthousiast.” Dit ontwerp bestaat uit een L-vormig gebouw, waarvan de gevels zijn opgetrokken in traditioneel metselwerk. De ramen van de lokalen zijn relatief klein. Toch is het gebouw aan de binnenzijde opvallend licht.

De wanden zijn consequent wit geverfd en de scheidingswanden zijn van glas. Alleen de kapstokken en de schuifdeuren voor de opbergkasten zorgen voor kleur in het gebouw.

TRIBUNETRAP In het hart van het gebouw ligt de entree met een grote, opvallende trap in het midden. Links hiervan bevindt zich de BSO; rechts ervan zijn de leslokalen.

Op de eerste verdieping zijn. ➤

Het Programma van Eisen voor de installaties van bs Loevestein is uitgebreid. Naast de reguliere installaties zoals riolering, water, sanitair, verwarming, ventilatie, koeling, regel en elektrotechnische installatie, moet de school voldoen aan de normen van Frisse scholen. Bij voorkeur wordt dit geregeld met energiezuinige installaties en minimale exploitatiekosten.

“Hierop hebben we een VRV-systeem geadviseerd”, vertelt Sander van der Wagen van P. de Vries Installatietechniek. "Dit systeem kan flexibel inspelen op snel veranderende situaties. Denk maar aan een groep kinderen die zojuist heeft buiten gespeeld en dan in één keer de klas binnenkomt, waardoor de temperatuur en het CO2-gehalte snel toenemen. Het VRV-systeem kan hier snel op reageren en - zodra het CO2-gehalte is gestegen - extra frisse lucht aanvoeren door de luchtbehandelingskast. Deze stroomt via de roosters in het plafond het klaslokaal binnen.” Ondanks de effectieve werking van het VRV-systeem in combinatie met de luchtbehandelingskast is het systeem nauwelijks zichtbaar.

Een gedeelte van het systeem is ondergebracht in een technische unit op het dak. “Het plafond van de school zit op 3,20 m hoogte”, vertelt Van der Wagen. “Hier hadden we zo’n 40 cm tot onze beschikking om de installaties in weg te werken. Het heeft aardig wat engineering gevraagd om dit voor elkaar te krijgen.

De engineering hebben we zelf gedaan, terwijl Hanze Luchttechniek de luchtkanalen heeft aangelegd.” Alle energiestromen van de installaties worden gemonitord en de opwekking van de pv-panelen wordt op grootbeeldscherm in het atrium weergegeven. Zo worden de kinderen op een speelse manier geïnformeerd over de energie die door de zon wordt opgewekt.

| 37

Kelvinlaan 5 b 9207 JB Drachten 0512-571620 info@koelvisie.nl www.koelvisie.nl

w w w.pdevries.nl Postbus 7540, 8903 JM Leeuwarden, Telefoon: (058) 288 02 22, fax: (058) 288 00 60 E-mail: info@pdevries.nl

MONTAGE VAN PREFAB ELEMENTEN

Hanze Luchttechniek B.V.

DWM Nederland B.V. is uw specialist voor montage van prefab elementen. Wij zijn VCA* gecertificeerd. Wij monteren alle voorkomende prefab constructies in de Burgerlijke- en Utiliteitsbouw, GWW-sector en Infra. Zoals: DE WIT MONTAGE

Kantoren / Ziekenhuizen / Scholen / Parkeergarages / Industrieële Gebouwen Wij bieden u een compleet pakket van alle mogelijke montagewerken, compleet met kranen, hijsmiddelen, mortel, schoren, stempels etc.

Als het gaat om montage van prefab elementen heeft DWM Nederland B.V. de juiste oplossing!

Wij informeren u graag vrijblijvend over de diverse mogelijkheden.

DWM Nederland B.V., uw partner op het gebied van: • • • • • •

Montage van prefab elementen Prefab skeletbouw Prefab cascobouw Betonmontage Prefab betonbouw Monteren prefabconstructies

Russenweg 6, 8041 AL Zwolle, Postbus 190, 8000 AD Zwolle Telefoon +31 (038) 421 26 31, Fax +31 (038) 422 74 76 E-mail: mail@hanze-luchttechniek.nl

Kees de Wit +31 (0)6 22 22 64 29 info@dwmnederland.nl www.dwmnederland.nl

www.hanze-luchttechniek.nl

DWM Nederland B.V.

GORREDIJK | Bs Loevestein

de klaslokalen van de bovenbouw te vinden.

“De tribunetrap heeft links en rechts een loopgedeelte”, aldus Veenstra. “In het midden zijn de treden om en om opgevuld met houtblokken. Bij grote bijeenkomsten of voorstellingen fungeert dit gedeelte van de trap als tribune.”

DUURZAAMHEID Duurzaamheid speelt bij het ontwerp een leidende rol. Het dak van de school wordt volledig bekleed met zonnepanelen. Zo kan de school bijna energieneutraal functioneren en heeft zij geen aansluiting op het gasnet. De luifel boven de entree is zelfs opgebouwd uit zonnepanelen, wat zichtbaar is aan de onderkant van de luifel. Veenstra: “Dat is bewust gedaan om te laten zien dat de school gebruikmaakt van zonne-energie. Dit bewustzijn wordt nog eens ondersteund door een scherm in de hal, waarop de leerlingen het energiegebruik van hun school kunnen monitoren. Een slimme, ❚ educatieve zet.”

Projectinfo DUURZAAM KOELEN EN VERWARMEN TEGELIJK Voor het verwarmen en koelen van brede school Loevestein in Gorredijk heeft Koelvisie het Daikin VRV IV heat recovery systeem geïnstalleerd. “Dit systeem haalt de warmte uit drie bronnen”, vertelt Richard van der Lei van Koelvisie. “Een groot gedeelte betrekt het via de warmtepomp op het dak uit de buitenlucht. Een ander gedeelte komt uit de compressoren en een derde gedeelte komt vrij als restwarmte bij het koelen.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING DIRECTIEVOERING INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Gemeente Opsterland Kristinsson architecten – Deventer Bouwbedrijf Dijkstra Draisma – Bolsward ABC Nova - Nieuwegein P. de Vries Installatietechnieken - Leeuwarden € 2 miljoen juli 2015 - juli 2016

Samen is dit voldoende om het pand te verwarmen en koelen tot een temperatuur van -10°C.” Behalve milieuvriendelijk is het systeem uiterst comfortabel.

De gebruikers kunnen het VRV-systeem per ruimte instellen en het kan koelen en verwarmen tegelijk.

Van der Lei: “Dat maakt het systeem voor Nederland ideaal. We hebben hier een lange periode waarin het niet uitgesproken zomer is en niet uitgesproken winter. In die periodes kan het systeem de klaslokalen op het noorden verwarmen en de klassen op het zuiden koelen.”

Koelvisie is gespecialiseerd in de levering en montage van het VRV-systeem. Mede dankzij de gedegen planning van BGDD en de goede samenwerking met P. de Vries installaties verloopt de installatie op brede school Loevestein voorspoedig.

| 39

NIJMEGEN | Tandheelkunde Radboud

❚ ➤

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Inbo

TANDHEELKUNDEGEBOUW RADBOUD:

Kenmerken versterkt Soms zijn verouderde gebouwen dusdanig krachtig dat opdrachtgevers besluiten ze te laten staan. Dit gebeurde ook op het campusterrein van de Radboud Universiteit Nijmegen. In plaats van vervanging door nieuwbouw kreeg een oorspronkelijk door Pieter Dijkema ontworpen gebouw een upgrade op nieuwbouwniveau, met als kernbegrippen gastvrij, helder, overzichtelijk en duurzaam.

40 |

NIJMEGEN | Tandheelkunde Radboud

Het in ontwikkeling zijnde campusterrein van de Radboud Universiteit Nijmegen krijgt vorm. De nieuwste aanwinst is een nu bijna opgeleverd gebouw aan de rand van het terrein, vanaf de entreegerichte zuidwestkant tegelijk het eerst zichtbare. Hier, in een volstrekt vernieuwde setting, zullen binnenkort zowel de universitaire opleiding Tandheelkunde als de opleiding Mondzorgkunde van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen worden voortgezet. En dat terwijl het oorspronkelijk de bedoeling was het gebouw te laten plaatsmaken voor nieuwbouw, zegt architect Saxon-Lear Duckworth, die samen met collega Jeroen Simons binnen architectenbureau Inbo het gebouw ontwierp. “De plannen voor nieuwbouw lagen klaar. Totdat het besef bij de gebruiker begon te groeien dat het bestaande gebouw kwaliteiten bezit die tegenwoordig bijna niet meer te realiseren zijn. De gebruikers waardeerden het oude gebouw bovendien als fijn en bijzonder. Daarom viel de keus op renovatie.” Duckworth doelt op de combinatie van constructieve kwaliteit en ruimtelijke overmaat.

Bovendien is de huidige locatie zichtbepalend voor de campus.

VERSTERKEN KENMERKEN Belangrijk in het bestaande gebouw was terugdringing van energiegebruik. Daartoe ontwierp Inbo onder meer een nieuwe ‘jas’ voor het gebouw, bestaande uit prefab vezelversterkte betonpanelen, bronskleurige aluminium panelen en nieuwe kozijnen. “Onze ingrepen tonen respect voor het bestaande ontwerp”, zegt Duckworth. “We hebben een ontwerp gemaakt dat alle bijzondere zichtbare kenmerken versterkt.

Soms door ‘gebouwvolgend’ te ontwerpen, soms ook door volstrekt nieuwe ingrepen. De transformatie refereert sterk aan het oorspronkelijke ontwerp, maar onderscheidt zich door een nieuwe eigentijdse en frisse uitstraling.”

Van groot belang noemt de architect synergie tussen de verschillende activiteiten. Daarvoor is vooral de routing en logistiek in het gebouw sterk verbeterd. Met het creëren van kruisbestuivingen tussen functies als kerngedachte.

Duckworth: “De interessantste onderwijsprojecten zijn volgens ons gebouwen waar theorie en praktijk elkaar vinden. De opleiding mondzorgkunde sluit in praktisch opzicht perfect aan bij die van tandheelkunde. Er wordt in de faculteit niet alleen geleerd, maar tegelijkertijd ook behandeld.”

CONTRAST De renovatie wordt uitgevoerd in verschillende fases. Dit om zowel het onderwijs, het onderzoek, als de patiëntenbehandeling gedurende het werk te kunnen laten doorlopen. Bijzonder aan de binnenkant is vooral het hoogwaar-

dige afwerkingsniveau in combinatie met de robuuste draagstructuur. Een mooi voorbeeld zijn de kaders bij doorgangen in de hoogbouwkern die zijn uitgevoerd met het hoogwaardige, gladde kunststofmateriaal Corian. De stoere uitstraling contrasteert sterk met de verfijnde werkzaamheden die hier plaatsvinden. Bijzonder ook zijn de akoestische klimaatplafonds met geïntegreerde installatieonderdelen. Deze bevinden zich tussen de betonbalken, met als doel het zichtbaar maken van het oorspronkelijke skelet. Installaties zijn duurzaam uitgevoerd met led-verlichting en aanwezigheidsdetectie, PV-cellen op het hoge dak en slim dubbelgebruik door de warmteopslag middels de in de kelder opgestelde sprinklerbassins. In combinatie met de klimaatplafonds en nieuwe gevels zorgen ze voor een energiebesparing van circa 75%.

Duckworth: “Het resultaat is te danken aan een eensgezind samenspel tussen alle partijen. Het is een voorbeeldig project.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Universitair Vastgoed Bedrijf, Nijmegen

ONTWERP Inbo, Amsterdam

AANNEMER Bouwcombinatie Tandheelkunde: Van Wijnen, Arnhem/ Trebbe, Enschede/Kuijpers Centrale Projecten, ‘s-Hertogenbosch

CONSTRUCTIE Croes Bouwtechnisch Ingenieursbureau, Nijmegen

INSTALLATIES, BRAND, BOUWFYSICA Deerns, Nijmegen

INSTALLATIES Kuijpers Centrale Projecten, ‘s-Hertogenbosch

START BOUW augustus 2015

OPLEVERING augustus 2017

| 41

NIJMEGEN | Tandheelkunde Radboud

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Licotec

LICHTSTRAAT OPLEIDINGSINSTITUUT TANDHEELKUNDE:

NIETS DAN MAATWERK Je hebt lichtstraten van zeer klein tot heel groot. Van bijna uitzonderlijke orde is die in de aangebouwde uitbreiding van het gerenoveerde opleidingsinstituut tandheelkunde, deel uitmakend van de Faculteit Medische Wetenschappen Radboud Universiteit Nijmegen. In die zin uitzonderlijk vanwege de grootte van de glaspanelen, spaarzaamheid van kaders en niet in het minst door de hoge luchtdichtheid.

42 |

NIJMEGEN | Tandheelkunde Radboud

'LICOTEC VERKREEG DE OPDRACHT VAN BOUWCOMBINATIE BC TANDHEELKUNDE (TREBBE ZWOLLE EN WIJNEN ARNHEM)'

Architecten nemen ze graag mee in hun ontwerpen van scholen, zorginstellingen en ook kantoorutiliteit: lichtstraten, in welke vorm af afmeting ook, vanwege de sfeer die ze bewerkstelligen, de ‘gratis’ geleverde daglichtopbrengsten en zeker ook omdat ze in esthetisch opzicht iets wezenlijks toevoegen. Zo ook in het nieuwgebouwde uitbreidingsdeel tandheelkunde van de Radboud Universiteit Nijmegen. Licotec uit Duiven ontwierp, engineerde, produceerde en monteerde hier, op de grens van oud en nieuw, een lichtstraat met meerdere uitzonderlijke kenmerken.

Eigenaar en directeur BertJan Piest: “Het mooie hieraan is dat de lichtstraten van A tot Z uit eigen koker komen. Omdat zo ongeveer elk onderdeel afwijkt van standaard mag je hier echt wel spreken van maatwerk. En die zogeheten specials vinden wij de mooiste projecten om te mogen maken.”

MONTAGE Een van die bijzonderheden betreft de oppervlakten van de met triple beglazing gevulde panelen. Met ononderbroken lengten tot soms meer dan 4,5 meter is de lichtopbrengst buitengewoon groot. Net zo apart zijn de kaders: als gezegd spaarzaam in hoeveelheid, echter door Licotec zelf geproduceerd in zware kwaliteit met dubbele luchtdichte rubbervoeringen. Piest: “Hoewel je lichtstraten zo veel mogelijk kant-en-klaar aflevert, was prefabricatie hier geen optie. De hele constructie is met vijf man ter plekke opgebouwd, met hulp ook nog van een torenkraan. En als zo’n beglaasd oppervlak dan ook helemaal klopt, vervult dat wel met trots.”

Licotec verkreeg de opdracht van bouwcombinatie BC Tandheelkunde (Trebbe Zwolle en Wijnen Arnhem). Piest: “Twee fijne partners. De samen❚ werking verliep prima.”

| 43

GRONINGEN | The Student Hotel

Tekst | Sjoerd Meuleman

THE STUDENT HOTEL GRONINGEN IN

RAP TEMPO OMHOOG Op weinig ruimte en in korte tijd verrijst momenteel The Student Hotel in Groningen. Circa 14.000 m2 vloeroppervlak zijn hier verdeeld over 365 kamers, een espressobar, restaurant, studieruimten, meeting rooms, gymvoorzieningen, een wasserette, ondergrondse fietsenstalling en een openbare binnentuin. Met als bijzonderheid de implementatie in het gebouw van enkele aardbevingsbestendige details.

Na Amsterdam, Rotterdam en Den Haag mag het concept inmiddels beproefd worden genoemd: Student Hotels voor tijdelijke studentenhuisvesting, met daarin opgenomen student-gerelateerde voorzieningen. Die van Groningen vormt de laatste in de rij, samen met een momenteel eveneens nieuwgebouwde vestiging in Eindhoven. "Een groot en leuk project in weinig tijd met enkele aardbevingsbestendige details", vat projectleider Edwin Hof van bouwbedrijf Plegt-Vos het hotel van Groningen samen. Hof: “Sinds de stroom berichten over aardbevingen wordt hier anders tegen bouwen aangekeken. Constructies worden schokbestendiger uitgevoerd. Ook nu dus, met dit gebouw.” Voor het hotel in Groningen betekende dit onder meer opname van drie grote stalen spanten op de begane grond. Ook werd gekozen voor houtskelet binnenspouwbladen ter voorkoming van scheurvorming.

Fotobijschrift.

44 |

BOUWVOLGORDE Het circa 14.000 m2 tellende complex bevindt zich in het Ebbingekwartier, op de hoek van het Boterdiep en Kolendrift. Het gebouw start met een fietsenstalling half verdiept onder het gebouw. Daarna volgt een skelet van in het werk gestorte wanden en breedplaatvloeren.

Opmerkelijk is de gekozen bouwvolgorde - niet eerst het casco en dan de afbouw, maar ruwbouw en afwerking per verdieping, direct na elkaar. Dit vanwege een hogere bouwsnelheid, zegt Hof. “We bouwen dit hotel in exact een jaar tijd. Zouden we later met afbouwen beginnen, dan is een dergelijk snelle planning niet haalbaar. Het vraagt wat extra organisatie in je bedrijf, maar het werkt.”

GRONINGEN | The Student Hotel

Projectinfo NIEMAN RAADGEVENDE INGENIEURS Als het Studenthotel in Groningen nog in het ontwerpstadium verkeert, sluit Nieman Raadgevende Ingenieurs al aan bij het bouwteam. Het bedrijf is aanwezig bij de vergaderingen en denkt mee over de vraagstukken op het gebied van bouwfysica, brandveiligheid en akoestiek.

“We staan voor een integraal, praktisch advies”, vertelt Judith Dessing, directeur van Nieman Groep. “Onze adviseurs schuiven graag mee aan om hun brede kennis te delen met het team. Ter plekke worden mogelijkheden en alternatieven besproken om het ontwerp te optimaliseren. Wij denken mee in de ontwerpfase én in de uitvoeringsfase en streven naar slimme en praktische oplossingen. Juist onze kennis van de praktijk onderscheidt ons van andere ingenieursbureaus.

Kwaliteit bereik je immers alleen als het ook tijdens de uitvoering goed kan gaan; als het ontwerp ‘maakbaar’ is.”

Binnen The Student Hotel is deze meerwaarde niet onopgemerkt gebleven.

Nieman Raadgevende Ingenieurs heeft inmiddels een bijdrage geleverd aan Studenthotel Amsterdam City, Studenthotel Maastricht en is nu betrokken bij Studenthotel Groningen.

FIETS De gevels starten met een beglaasde plint vanaf het maaiveld. Hierachter bevinden zich hoofdzakelijk de algemene ruimten met commerciële functies.

Vanaf verdieping 1 gaan de gevels over in metselwerk - doorgestreken in een bruin gemêleerde kleur. Kozijnen zijn van aluminium, in de kleur antraciet.

Deels werden ze al gemonteerd aangevoerd in de houtskeletbouw spouwbladen. De hotelkamers zelf noemt Hof luxe voor studenten. Er is keus uit vier verschillende typen, al dan niet voorzien van eigen keuken. Bijzonder sympathiek is volgens hem ook de geste van een eigen fiets - bij ondertekening van een huurcontract wordt die gratis ter beschikking gesteld aan de huurder. Ondanks de als gezegd bijzonder scherpe planning verwacht Hof de opleverdatum wel te zullen halen. “In juli is het gebouw klaar. Dan kunnen studenten na de vakantie erin.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP BOUWKUNDIG AANNEMER CONSTRUCTEUR BOUWFYSICA INSTALLATIES START BOUW OPLEVERING

The Student Hotel AAS Groningen Plegt-Vos Noord, Assen Sweco (vh Grontmij), Groningen Nieman Groep, Zwolle Bectro Installatietechniek, Amersfoort juli 2015 juli 2016

| 45

DUSSEN | MFA

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Aannemer Vaessen

INTEGRAAL ONTWERPEN MET DESKUNDIGEN EN GEBRUIKERS

"Zoeken naar de vraag achter de vraag" Dussen bouwt een multifunctionele accommodatie in het hart van haar dorpskern. Dat maakt het tot een belangrijk project. Alle gebruikers moeten er een eigen plek krijgen en tegelijkertijd moet het pand iedereen uitnodigen om even binnen te lopen.

46 |

Op de begane grond van de MFA bevinden zich straks basisschool De Sprankel, kinderopvang Hoppas, diverse dorpshuisfuncties en een sportzaal. De eerste verdieping wordt het terrein van basisschool De Peppel. Het gebouw moet dus voldoen aan de wensen van uiteenlopende gebruikers. Daarnaast

DUSSEN | MFA

'DE LICHTE BAKSTEEN GEEFT HET GEBOUW EEN VRIENDELIJKE UITSTRALING' ontwerp dat past bij de locatie, de wensen van de gebruikers en het gegeven budget. Het is een compact bouwvolume geworden met veel ruimte voor speelpleinen. Opvallend is de brede trap naar de eerste verdieping aan de kant van het Vrijheidsplein. Via deze extra trap is basisschool De Peppel bereikbaar. Door de royale breedte is de trap ook een uitstekende ‘hangplek’, waar de leerlingen hun boterhammen kunnen opeten. Basisschool De Sprankel, kinderopvang Hoppas, de dorpshuisfuncties en de sportzaal zijn bereikbaar via de hoofdentree aan het Vrijheidsplein.

Geurts: “Het wordt een mooi gebouw. De lichte baksteen geeft het geheel een vriendelijke uitstraling. Verder is gekozen voor ingetogen kleuren met soms een oranje accent, geheel passend bij de dorpssfeer. En ook een aardige vondst: het dorpsplein kan in gebruik worden gekoppeld aan het schoolplein, waardoor een grote ruimte ontstaat voor grootschalige evenementen.” Maar voorlopig moet Dussen hier nog even op wachten. Op dit moment buigt Vaessen Bouwbedrijf zich vooral over de planning en zoekt zij manieren om de bouwoverlast voor de Dussenaren tot het minimum te beperken. ❚

moet het passen in de bestaande omgeving. Dit vraagt van Vaessen Bouwbedrijf een intensieve voorbereiding.

EEN OPEN HOUDING Het project is gegund met een Design, Build & Maintain contract. Vaessen Bouwbedrijf kan het ontwerp naar eigen inzicht invullen, als het eindresultaat maar aan het Plan van Eisen voldoet. Daarom werkt het bedrijf vanaf het eerste uur samen met Bureau Bos (architecten), Van Delft Installaties en onderwijsadviseur M3V. Daarnaast gaat Vaessen in gesprek met de toekomstige gebruikers en omwonenden. “Deze dialogen vragen een open houding”, vertelt commercieel adjunct-directeur Jeroen Geurts. “We moeten niet te snel tevreden zijn met het antwoord op een vraag. Alleen als we de vraag achter de vraag weten te ontdekken, kunnen we de beste oplossing bieden. Zo ontstaat stap voor stap een passend ontwerp.”

BREDE BUITENTRAP Nadat het ontwerp ook de overheidsinstanties was gepasseerd – zoals Commissie van Welstand en Ruimtelijke Ordening – lag er een definitief

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Werkendam

ADVISEUR OPDRACHTGEVER ICS Adviseurs Eindhoven ONTWERP Bureau Bos i.s.m. Vaessen Architecten & Ingenieurs, M3V en Van Delft Installatieprojecten UITVOERING Vaessen Bouwbedrijf – Raamsdonksveer INSTALLATIES Van Delft Groep - Nieuwkuijk BOUWKOSTEN € 4,3 miljoen (index 2015) BOUWPERIODE mei 2016 – maart 2017

| 47

DUSSEN | MFA

Tekst | Sjoerd Meuleman

Mooie kozijnopdracht voor MFA-Dussen 16790325_dudok 1-4 mod.pdf

1

07-07-16

16:47

Van het multifunctioneel centrum in Dussen zijn de eerste contouren zichtbaar. Dat is bijvoorbeeld te zien in het, in lichte kleuren rijzend, metselwerk. Binnenkort verschijnen ook de eerste gevelkozijnen, om precies te zijn nog voor de bouwvak dit jaar.

Roy de Been, directeur en eigenaar van Dudok Timmerfabriek, oogt tevreden.

Begrijpelijk, want de kozijnopdracht voor MFA-Dussen krijgt praktische vorm als hoofdaannemer Vaessen op schema blijft, kunnen de eerste kozijnen nog voor de bouwvak worden geplaatst. De Been: “Wij zijn inderdaad erg content met deze opdracht. Het is een groot pand met veel kozijnen, dus dat is goed voor onze omzet. Daarnaast zijn wij altijd zeer gecharmeerd van maatschappelijk georiënteerde projecten. En werken voor aannemer Vaessen doen wij sowieso graag.” De Been doelt op Bouwbedrijf Vaessen uit Raamsdonkveer dat de school in opdracht van de gemeente Werkendam realiseert. Een heel prettig bedrijf om mee samen te werken, volgens De Been.

BETROUWBAAR Dudok levert voor het centrum alle houten gevelkozijnen en draaiende delen.

Niet al te moeilijk, geeft De Been aan, al zijn standaard lengte- en hoogtematen volgens hem al van lang geleden. “Nu machines steeds beter en sneller instelbaar worden, is het begrip standaard aan inflatie onderhevig. Ook deze kozijnen hebben een specifieke maatvoering, precies zoals de architect voor ogen had. Dat maakt van in principe elke kozijn maatwerk.” Behalve kozijnen voor gevels produceert Dudok eveneens de binnenkozijnen voor dit project. Daarvan zullen de eerste rond september dit jaar gereed moeten zijn. Dudok werkt opdrachten uit met een personeelsbestand van negen man. En de zaken lopen prima, volgens De Been. “We hebben enkele moeilijke jaren achter de rug, maar gelukkig zit de groei er weer in. Wat ons van anderen onderscheidt is, denk ik, snelheid en betrouwbaarheid. Als iets niet helemaal goed gaat, lossen we dat gelijk op. Daarna zien we verder hoe het een of ander wordt afgehandeld.” ❚

48 |

Journaal PUBLICATIE 'IN CONTROL!' STAAT ONLINE De Bouwstenen-publicatie 'In Control!', met een vergelijking van vastgoed- en facility managementsystemen, is nu digitaal beschikbaar. Naast een uitgebreide vergelijking van de systemen wat betreft functionaliteiten en technische specificaties bevat de publicatie 'In Control!' artikelen over de informatiebehoeften van verschillende partijen, praktijkverhalen, trends en achtergronden. Op de website van Bouwstenen zijn gebruikservaringen te vinden.

De publicatie is vooral bedoeld voor maatschappelijke organisaties zoals gemeenten, scholen, zorgorganisaties en corporaties, maar is ook informatief voor vastgoedbeheerders uit de private sector. Steeds meer maatschappelijke organisaties zien het belang van professioneel vastgoed- en facility management. Om dit naar een hoger plan te brengen is behoefte aan meer en betere informatie. Goede informatiesystemen zijn daarbij onontbeerlijk.

DE LAT LIGT HOOG VOOR BOUWPLAATSEN In juni 2016 meldde de 1250e bouwplaats dat zij de gedragscode Bewuste Bouwers gebruiken voor de nieuwbouw en 15 jaar onderhoud voor de Hogeschool Utrecht. Auditors en mysteriebezoekers toetsen op de aangesloten bouwplaatsen hoe er invulling gegeven wordt aan de gedragscode. In de afgelopen vier jaar zijn 868 bouwplaatsen bezocht en getoetst. Directeur Bewuste Bouwers Ilja Werkhoven: “We dagen bouwplaatsen uit om blijvend te verbeteren. Wat in 2013 nog nieuw was en hoog scoorde, is in 2015 soms al de norm geworden. De ontwikkelingen in de bouwsector gaan hard. We zien regelmatig innovatieve manieren van werken op de bouwplaats. Helaas zien we ook bouwplaatsen waar het nog een rommeltje is en die de norm niet halen. Er is nog veel te bereiken”

‘KRIMPSCHOOL' MAG OPENBAAR EN CHRISTELIJK Staatssecretaris Sander Dekker (onderwijs) was begin juli op bezoek bij de Achthoek/ Ichtus school in Wolphaartsdijk. Op deze school wordt openbaar en christelijk onderwijs informeel gecombineerd. Kleine scholen die samengaan mogen in de toekomst zowel christelijk als openbaar onderwijs geven. Op dit moment moeten scholen na een fusie nog kiezen of het een openbare of bijzondere school wordt. Dekker heeft inmiddels een wetsvoorstel naar de Kamer gestuurd die fusies van kleine scholen in zowel basis- als voortgezet onderwijs sneller en eenvoudiger moet maken. De samenwerkingsschool moet vooral voor regio's met steeds minder inwoners een oplossing zijn. Het plan moet helpen scholen in kleine dorpen in de zogeheten krimpregio's te behouden. Dekker wil wel dat een samenwerkingsschool een uitzondering blijft. Hij verwacht dat er de komende jaren enkele tientallen samenwerkingsscholen ontstaan.

NED AIR INTRODUCEERT DE EDUCOMFORT CM 1100 LN Het binnenklimaat op scholen in Nederland is vaak niet optimaal. Hoge CO2-concentraties, tochtklachten, onaangename luchtjes en een oplopende temperatuur hebben een negatieve invloed op de gezondheid en de prestaties van leerlingen en werknemers. Onderzoek van TNO en GGD heeft bewezen dat voldoende ventilatie noodzakelijk is voor een gezond binnenklimaat. Zo doet een goede luchtkwaliteit het ziekteverzuim met 25% afnemen en verbetert het de prestaties met 23%. Ned Air speelt daar op in met de EduComfort CM (Ceiling Mounted) 1100 LN (Low Noise), een decentrale HR ventilatie-unit met warmteterugwinning. De unit wordt boven het verlaagd plafond geplaatst en heeft een inbouwhoogte van slechts 368 mm. Daarnaast is de EduComfort CM 1100 LN zeer energiezuinig en geluidsarm. Uitstekend geschikt voor schoolventilatie maar ook voor toepassing in kantoren en commerciële gebouwen. De Ned Air EduComfort CM 1100 LN voldoet afhankelijk van de installatie en het aantal leerlingen, aan het Programma van Eisen Frisse Scholen Klasse A of B. De Ned Air EduComfort CM 1100 LN is modulair opgebouwd en kan uitgebreid worden met verschillende accessoires naar keuze.

Ook uit de meldingen die Bewuste Bouwers ontvangt op www.verbeterdebouw.nl is dat terug te vinden. ‘Ik kan het inmiddels niet anders uitleggen dan minachting voor regels en omwonenden.’ Met deze zin sluit een omwonende zijn klacht richting de bouwplaats af. Dat is de beleving bij veel omwonenden en passanten en dat is waar bouwbedrijven aan moeten werken. Deze meldingen zijn zichtbaar op www.verbeterdebouw.nl.

| 49

Journaal HANDREIKING RENOVATIE SCHOLEN De Landelijke Vereniging van Onderwijs-ambtenaren heeft een voorstel gemaakt voor de kostenverdeling tussen scholen en gemeenten bij de renovatie van schoolgebouwen. Het voorstel van de LVO is bedoeld als bijdrage in de discussie rond de vraag wie voor de kosten van renovatie van schoolgebouwen moet betalen. De minister van OCW meent dat gemeenten en scholen dat samen moeten oplossen.

LVO is van mening dat de kosten voor renovatie volgens de wet door de schoolbesturen moeten worden gedragen (blz. 8), maar omdat de bekostiging door het Rijk te laag is, zou een bijdrage vanuit gemeenten acceptabel zijn. Ze pleit voor een eenvoudig vast percentage van de normvergoeding voor nieuwbouw of van de werkelijke kosten. Omdat renovaties vaak voor een groot deel bestaan uit maatregelen die binnen de rijksvergoeding aan scholen vallen, vindt LVO een gemeentelijke bijdrage van circa 25% reëel, mits het schoolbestuur niet nalatig is geweest in het onderhoud, het gebouw nog 15 jaar nodig is, de levensduur met 40 jaar wordt verlengd en het gebouw naar een hoger niveau wordt gebracht vergelijkbaar met NEN 2767, conditiemeting 1.

EERSTE ENERGIENEUTRALE THEATER In Leiden is een oude gymzaal mede met behulp van de vakkennis van vluchtelingen verbouwd tot theater, maar de ambities gaan verder. Binnenkort wordt dit het eerste energieneutrale theater van Nederland. Een theater staat normaal gesproken synoniem voor avondactiviteiten met energieslurpende verlichting en een stevige klimaatinstallatie om de temperatuur onder controle te houden. Toch was energieneutraal worden de ambitie van Theater Ins Blau in Leiden.

Een uitbreiding is nu aanleiding om de ambitie ‘Wat zou het mooi zijn als we het eerste energieneutrale theater van Nederland kunnen worden’ realiteit te laten worden. Om het theater energieneutraal te krijgen worden de conventionele theaterlampen vervangen door led-verlichting (een revolutionaire ingreep), komen er zonnepanelen op het dak en wordt het gebouw geïsoleerd. De overstap leidt tot een vermindering van de energievraag van 75%. Extra besparing ontstaat doordat een lager piekvermogen noodzakelijk is en dat scheelt weer in de kosten van de energieaansluiting.

DALING AANTAL LEERLINGEN IN VMBO HET STERKST DOOR AFNEMEN GEBOORTEN Het aantal geboorten in Nederland neemt af en dat heeft op termijn de sterkste gevolgen voor het vmbo. Daar zal het aantal leerlingen sterker teruglopen dan bij andere onderwijstypen. Dat blijkt uit een in juni gepubliceerde analyse van onderwijsincijfers.nl, een samenwerking tussen het CBS, de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW). De sterke daling in het vmbo wordt veroorzaakt door demografische krimp en doordat het percentage leerlingen dat naar het vmbo gaat nog steeds licht afneemt. Steeds meer leerlingen zijn in het verleden havo/vwo gaan volgen in plaats van het vmbo, maar deze trend zwakt nu af. Het is overigens een ontwikkeling met per regio een ander verloop.

RUIM 290 MILJOEN VOOR SCHOLEN AARDBEVINGSGEBIED Er komt 290,5 miljoen euro beschikbaar voor de versterking en nieuwbouw van scholen in het aardbevingsgebied in Groningen. Dit is grotendeels een extra investering bovenop de eerder beschikbaar gestelde middelen voor de aanpak van de aardbevingsproblematiek en om de veiligheid, leefbaarheid en bedrijvigheid in Groningen te vergroten. In de Voorjaarsnota 2016 zit 284 miljoen euro en uit de bestuursakkoorden van 2014 en 2015 kwam eerder ruim 1,2 miljard euro beschikbaar.

Minister Kamp: “Scholen hebben prioriteit en worden niet alleen versterkt, maar direct ook toekomstbestendig gemaakt. Deze aanpak past bij de brede inzet van het kabinet: perspectief bieden aan de regio.”

OMGEVINGSMANAGEMENT VANUIT DE PRAKTIJK De rol van marktpartijen binnen projecten is aan het veranderen. Op het gebied van technisch management (o.a. contractvormen, ontwerpproces) zijn er allerlei vormen van vergaande samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemers. Op een grotere rol van marktpartijen (adviesbureaus, aannemers) in omgevingsmanagement wordt nog terughoudend gereageerd.

Waarom? Wat is de meerwaarde voor de opdrachtgever?

Het is een feit dat de verantwoordelijkheid voor het omgevingsmanagement binnen D&C-contracten aan het verschuiven is naar de opdrachtnemer. Dit is een proces. Voor de opdrachtgever houdt het in dat ze los moeten durven laten. Voor de opdrachtnemer is het meenemen van omgevingsaspecten binnen een project een leerproces.

Binnen de visie van BTL Advies op omgevingsmanagement draait het om een pragmatische en praktische aanpak bij het betrekken van de omgeving.

BTL richt daarbij op de zaken die nodig zijn om het proces in goede banen te leiden en te helpen bij de projectdoelstellingen. Daarmee is omgevingsmanagement geen op zichzelf staand proces, maar van meerwaarde binnen het project. Geheel afhankelijk van het type project en de fase waarin het project zich bevindt, wordt invulling gegeven aan omgevingsmanagement.

50 |

Journaal ‘MEEDOEN’, ANIMATIEFILM OVER ONTWIKKELING IN ONDERWIJS EN ZORG In Nederland gaan steeds meer leerlingen, ook kinderen met een beperking of kinderen die extra ondersteuning nodig hebben naar een reguliere school. Zo blijven ze betrokken bij hun eigen gemeenschap. Maar dit gaat niet vanzelf. Dit vraagt om samenwerking en goede ondersteuning van leerlingen, ouders en leerkrachten. LECSO, de PO-Raad en de VO-raad hebben het initiatief genomen om in een animatiefilmpje uit te leggen waarom zij dit een goede ontwikkeling vinden. Waarom we met z'n allen nóg meer moeten samenwerken om mogelijk te maken wat kinderen het allerliefste willen: meedoen. Het filmpje ‘Meedoen’ laat de ontwikkeling zien waarbij onderwijs, zorg en jeugdhulp er samen voor zorgen dat kinderen zoveel als mogelijk naar een reguliere school gaan. Meedoen is op vimeo te bekijken. De drie organisaties roepen iedereen op om mee te doen en het filmpje te delen.

TEKORT AAN VAKLIEDEN IN BOUW

PLUS ULTRA, OP EEN NA ‘BESTE GEBOUW’ VAN NEDERLAND Plus Ultra, zo heet het nieuwe, eind vorig jaar opgeleverde gebouw op de campus van de Universiteit van Wageningen. In het complex zijn circa 3.000 m2 hoogwaardige laboratoriumruimten, ongeveer 3.500 m2 kantoor- en ontmoetingsruimten en zo’n 1.500 m2 technohallen ondergebracht. Openheid en zichtbaarheid spelen een cruciale rol in Plus Ultra waar met name startende, kennisintensieve technologische bedrijven zijn gevestigd. Samenwerking en het delen van kennis zijn belangrijke speerpunten. Daar is bij het ontwerp van het gebouw rekening mee gehouden. Bij de bouw zijn diverse maatregelen genomen zodat het gebouw voldoet aan de kwalificatie Breeam Excellent.

Het bijzondere karakter van het gebouw – ontworpen door Wiegerinck architecten – leverde Plus Ultra een tweede plek op tijdens de elfde editie van de wedstrijd Het Beste Gebouw van het Jaar, georganiseerd door de Branchevereniging van Nederlandse Architectenbureaus (BNA). De jury wees de parkeergarage in Katwijk aan Zee, die verstopt zit in een nieuw gecreëerd duinlandschap, als winnaar aan. Voor het ontwerp van dit gebouw tekende ingenieursbureau RoyalHaskoning.

In de bouw dreigt een tekort aan arbeidskrachten als het beroepsonderwijs zich niet veel meer gaat richten op praktische vakken, zo berichtte het Financieele Dagblad onlangs naar aanleiding van geluiden van de Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra (AFN) en de Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven. AFN-voorzitter Henk Klein geeft aan dat er behoefte is aan beroepsonderwijs voor het mkb met minder aandacht voor algemene vakken. De omgekeerde situatie waarvan nu sprake is, ziet hij met lede ogen aan.

Het dreigende tekort aan metselaars, dakdekkers en stukadoors is opvallend omdat de sector tijdens de crisis hard is getroffen door werkloosheid. Gespecialiseerde bouwbedrijven zagen hun productie en werkgelegenheid tussen 2008 en 2014 teruglopen met 57%. Jongeren hebben de bouw de rug toegekeerd. Tijdens de crisis is het aantal leerlingen in het beroepsonderwijs voor de bouw fors teruggelopen. In 2008 waren er volgens het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) ongeveer 2.100 leerlingen die een opleiding volgden om bijvoorbeeld timmerman, stukadoor of dakdekker te worden. In 2014 waren dat er nog maar 640; een daling van 70%. Nu de bouw weer aantrekt, verwacht het EIB een tekort aan gespecialiseerde arbeidskrachten. De komende jaren zal daarom weer op grote schaal een beroep worden gedaan op oudere werklozen en arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa.

BOUWBROEDPLAATS OOK IN ROTTERDAM Na succesvolle edities in de regio Utrecht strijkt de BouwBroedPlaats in 2016 neer in Rotterdam met twee BouwBroedPlaatsen en een Experienzzze. Kennis halen, kennis brengen en verbindingen leggen staan centraal. Met één gezamenlijke ambitie: ‘bouwen’ aan de beste scholen van en voor onze kinderen.

Bij onderwijshuisvesting draait het uiteindelijk maar om één ding: dat er goed onderwijs gegeven kan worden. En daarbij moeten de leerlingen en het leerproces centraal staan. Daarom zijn Dura Vermeer en Meestersadvies ‘de BouwBroedPlaats’gestart. Op de BouwBroedPlaats komen mensen die hart hebben voor onderwijs en (ge)bouwen samen. De eerste BouwBroedPlaats in Rotterdam vond onlangs plaats in Theater Walhalla.

| 51

SITTARD | Ligne Sittard

Tekst | Lieke van Zuilekom

Beeld | Nophadrain BV, Visual: Jeanne Dekkers Architectuur

Groendaksystemen dragen bij aan duurzaamheidsambitie Ligne Met het Masterplan Zitterd Revisited wil de gemeente SittardGeleen de komende jaren het vestigingsklimaat in en rondom het centrum van Sittard versterken. Onderdeel hiervan is het project Ligne Sittard. Dit betreft een voor Nederland uniek concept, waarin de functies educatie, zorg, wonen, retail en cultuur met elkaar verweven zijn. In het historische hart wordt onder andere gebouwd aan een nieuw, multifunctioneel gebied waarin Zuyd Hogeschool, museum en filmhuis Het Domein, een ondergrondse parkeergarage, 12.500 m² winkel- en horecaruimte en acht luxe koopappartementen worden ondergebracht.

52 |

In, aan en op het gebouw wordt een keur aan duurzame toepassingen voorzien, wat zorgt voor een gezonde leef-, woon- en werkomgeving, tegen een minimaal energieverbruik. Zo wordt Ligne aangesloten op Het Groene Net, een lokaal duurzaam warmtebedrijf dat restwarmte van bedrijventerrein Chemelot gaat leveren, aangevuld door de Biomassa Energiecentrale Sittard.

Een deel van de multifunctionele accommodatie wordt bovendien voorzien van groendaken.

DRAINAGESYSTEMEN Nophadrain BV levert haar CE-gemarkeerde drainagesystemen voor de groenen gebruiksdaken respectievelijk aan hoveniersbedrijf F. Queisen en Du Pré Groenprojecten, die deze systemen aanleggen. “Niet alleen de gebouwen, maar ook de daken krijgen verschillende functies”, vertelt Jeroen Pluijmen, Technical Sales Manager bij Nophadrain BV. “Dat vraagt om verschillende systemen. Naast de groendaken op de gebouwen leveren we ook drainagesystemen voor de beloopbare en berijdbare verharding op het dak van de daaronder gelegen parkeergarage. Voor de groendaken leveren wij bovendien de substraten en onze eigen gekweekte sedummatten.”

SITTARD | Ligne Sittard

ESTHETISCHE EN BESCHERMENDE FUNCTIE

MEERLAAGS SYSTEEM

De groendaken bestaan uit een combinatie van sedummatten en intensieve beplanting in plantenbakken, vertelt Pluijmen. “De groendaken – inclusief onze drainagesystemen – hebben niet alleen een esthetische functie, maar beschermen ook de dakbedekking tegen UV-stralen en overtollig water. De planten gaan bovendien het hitte-eiland-effect tegen en nemen fijnstof van het verkeer op.”

In het drainagesysteem van Nophadrain zijn meerdere functielagen samengevoegd in één product, wat de installatie vergemakkelijkt en de kwaliteit verhoogt. “Het systeem bestaat uit een noppenbaan (drainagelaag) die aan de bovenzijde is voorzien van een filterlaag en een glij- en beschermlaag aan de onderzijde. De Nophadrain Drainagesystemen worden op rol uitgeleverd, waardoor nog efficiënter gewerkt kan worden.” ❚

wand- en vloertegels

beeld: Archimatics

rtegels

wand- en vloerte wand- en vloertegels

w

wand- en vloertegels

Ons DNA in elk gebouw LIGNE - SITTARD

www.homij.nl

| 53

LEIDEN | ID College

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Giesbers Bouw

MODERNE SCHOOL ACHTER MONUMENTALE GEVEL

‘HET MOET GEWELDIG ZIJN OM HIER OP SCHOOL TE ZITTEN’ De leerlingen van het ID College in Leiden zitten op rozen. Hun school is gevestigd in het hart van het historische Leiden. De klaslokalen zijn hypermodern, terwijl aan de buitenzijde gedeeltelijk de monumentale uitstraling van het voormalige postkantoor behouden is gebleven.

Door ruimtegebrek zaten de leerlingen van het ID College al jaren verspreid over drie locaties. Met de aankoop van het oude kantoorgebouw van het Hoogheemraadschap werd dit probleem opgelost.

Zij stelde een Programma van Eisen op en zet – onder Design en Construct - een Europese aanbesteding uit. “Het PvE was onze leidraad”, vertelt Dries Willems, hoofd Productie en projectleider van GiesbersGroep. “We hebben met drie partijen een ontwerp uitgewerkt dat aansluit op het historische

54 |

centrum én de sfeer van het ID College.” Het werd het winnende ontwerp met een gelijk vloerniveau voor drie bouwdelen.

ALLES OP ÉÉN NIVEAU De bestaande gebouwen werden volledig gesloopt; alleen de monumentale gevel en de kelder bleven behouden. “Het gebouw staat tussen twee straten met een hoogteverschil van een meter”, vertelt Willems. “Om de vloer van het gebouw op één

niveau te brengen, hebben we slechts de helft van de kelder gebruikt en deze aan de andere kant uitgebreid. Een behoorlijke bouwkundige uitdaging. Het vroeg een uitgebreid werkplan om de omliggende monumentale panden veilig te stellen, het opdringende grondwater in banen te leiden en het oude draagsysteem te versterken.”

DUURZAAM FLEXIBEL Daarna kon de nieuwbouw vormkrijgen. Om flexibel te blijven in de inrichting, werd gewerkt met een kolomstructuur met grote stramienen. Om dezelfde reden zijn de drie bouwdelen zo ingericht dat ze ook afzonderlijk kunnen functioneren. De glaspartijen aan de straatzijde zijn hoog en breed.

Willems: “Dan kunnen de ruimtes ook fungeren als

LEIDEN | ID College

'ACHTER DE HISTORISCHE GEVEL KRIJGT DE NIEUWBOUW VORM. DE GLASPARTIJEN AAN DE STRAATZIJDE ZIJN HOOG EN BREED' winkelpand.” Voor de studenten betekent het dat de school een intiem karakter krijgt.

OPEN UITSTRALING Op deze locatie bevinden zich de leslokalen voor de maatwerktrajecten in Gezondheidszorg en Welzijn.

Door de centrale ligging kunnen de leerlingen hun stages en banen direct regelen in het Leidse centrum.

In het middelste bouwdeel – direct na de hoofdentree - bevindt zich een opvallende betonnen trap.

Deze is vrijdragend en benadrukt de open uitstraling van de school. Willems: “De trap is tree voor tree in het werk gestort. Naar een ontwerp van Mecanoo architecten.” In de kelder zijn parkeervoorzieningen voor auto’s, fietsen en scooters.

WAAR EN WANNEER? “Het heeft wat logistieke hoogstandjes gevraagd”, bekent Willems. “Waar en wanneer plaats je een torenkraan in hartje stad en laat je grote bouwmaterialen aanleveren? Bij ontregelende acties informeerden we ongeveer 500 stakeholders. Maar we hebben er iets moois voor teruggekregen. Het ID College past in het monumentale centrum. Het moet geweldig zijn om hier op school te zitten.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ID College – Gouda

ONTWERP Mecanoo – Delft ADVIES Croes Bouwtechnisch Ingenieursbureau – Nijmegen UITVOERING GiesbersGroep – Arnhem INSTALLATIES Unica - Bodegraven BOUWKOSTEN € 11,5 miljoen exclusief btw BOUWPERIODE januari 2015 – juli 2016

| 55

LEIDEN | ID College

De ruwbouw: een logistieke uitdaging BudoBouw Beton & Montage verzorgde voor het ID-college de volledige ruwbouw. Zij plaatste de betonnen wanden en de vloeren en stelde de prefab elementen. Op bouwtechnisch gebied valt dit in de categorie ‘reguliere werken’; op logistiek gebied vroeg het werk veel aandacht.

De eerste vraag die BudoBouw moet beantwoorden is ‘Waar plaatsen we de kraan?’ De enige optie is een strook van 4 m voor het gebouw. De kraan bestrijkt dan één rijstrook, zodat de andere strook beschikbaar blijft voor het verkeer. “Het was krap, maar het ging goed”, vertelt Jeroen van Ostaijen, bedrijfsleider van BudoBouw Beton & Montage. “Er waren echter ook dagen dat we de hele rijbaan nodig hadden. In dat geval was er veel overleg nodig met de gemeente en omwonenden.”

BudoBouw is een bewuste bouwer in kwaliteit, duurzaamheid en veiligheid.

Specialismes zijn traditioneel betonwerk, funderingsconstructies en herstel, tunnelbouw, complete staal- en betonskeletten (of combinaties hiervan ) en het leveren en monteren van prefab betonnen onderdelen met een KOMO- of productcertificaat.

Wij zijn bedreven in Beton & Montage

BudoBouw | Katwolderweg 8a | 8041 ad Zwolle | 038 720 08 10 | info@budobouw.nl | www.budobouw.nl

56 |

LEIDEN | ID College

“AANVANKELIJK KONDEN WE HET MIDDENTERREIN ALS OPSLAGTERREIN GEBRUIKEN”, VERTELT VAN OSTAIJEN De kraan werd gebruikt door alle onderaannemers. Dit vroeg een nauwkeurige planning. Het gebrek aan opslagruimte maakte dat alle bouwmaterialen just in time geleverd moesten worden. “Aanvankelijk konden we het middenterrein als opslagterrein gebruiken”, vertelt Van Ostaijen, “maar dat ging over naarmate de bouw vorderde.” Daarnaast moest BudoBouw rekening houden met geluidsoverlast. “De grote vloeren werden overdag gestort en ’s avonds afgewerkt. Dat maakte een behoorlijk lawaai. Het naastgelegen hotel heeft hiervoor alle gasten verhuisd naar de andere kant van het hotel. Gelukkig ging alles in goed overleg.”

Eyecatcher is zonder meer de zwevende betonnen trap centraal in het middengebouw. Vanwege de enorme afmetingen en het grote gewicht werd de trap in het werk gestort. Van Ostayen: “Dat vroeg vakmanschap. De ingewikkelde bekistingen zijn gemaakt door onze meest ervaren medewerkers. Ook voor het wapeningsbeton is de beste vlechter ingezet. Om vervolgens de trap zo goed mogelijk te beschermen, hebben we de randen afgerond. Met de extra bescherming van een coating kan de trap er zeker jaren tegen. Het is een pronkstuk. Dankzij de glazen koepel valt de trap in de volle lengte en breedte in het licht.” ❚

Kraaninspectie Nederland is een gecertificeerde onderneming op het gebied van verticaal en horizontaal transport. Specialismen zijn hijswerkzaamheden, verhuur van hijskranen, bemiddeling en detachering van kraanmachinisten, keuringen van hijs en hefwerktuigen en opleidingen. Kwaliteit, Flexibiliteit en Veiligheid staan garant voor een efficiënte uitvoering van werkzaamheden.

Specialist in Verticaal & Horizontaal Transport

Kraaninspectie nederland | Katwolderweg 8a | 8041 ad Zwolle | 06 47 65 98 67 | info@Kraaninspectienederland.nl | www.Kraaninspectienederland.nl

038 720 08 18

| 57

Pulastic®; een sterk merk voor scholen en sportfaciliteiten

In de wereld van sportvloeren is Pulastic® hét vooraanstaande merk. In sportaccommodaties, scholen, universiteiten, balletacademies, fitness- en sportcentra; overal liggen Pulastic® sportvloeren. In Nederland en in wel 80 landen over de hele wereld liggen in 50.000 accommodaties meer dan 35 miljoen m2 in classic en design kleuren, met basketbal-, voetbal- en volleybal belijning, met LED verlichting. En om accommodaties nog veiliger en mooier te maken met prachtige wandbekleding omringd.

We zijn trots! Want ons merk Pulastic® bestaat 50 jaar. En dat vieren we iedere dag. Met een enthousiast team van 135 Sika-Pulastic medewerkers. En distributeurs met installatieteams in 60 landen. In 50 jaar hebben we ons ontwikkeld van een sportvloerleverancier naar totaalinrichter voor sportaccommodaties en scholen, indoor en outdoor. We hebben geen woorden nodig om te tonen dat we terecht trots zijn, de beelden zeggen meer dan genoeg.

Kijk op www.sika.nl en www.pulastic.com voor meer informatie of mail voor een specifieke vraag naar verkoop.pulastic@nl.sika.com Sika Nederland B.V., Locatie Deventer (Pulastic sportvloeren) Postbus 420, 7400 AK Deventer, Tel. 0570 620744 www.pulastic.com, mail: verkoop.pulastic@nl.sika.com De actuele algemene voorwaarden zijn van toepassing. Consulteer a.u.b. voor gebruik de meest recente locale Productinformatie-bladen.

VAALS | 461 studentenwoningen

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | MH1 architecten

HET SLEUTELWOORD IS KWALITEIT

Studeren in Aken, riant wonen in Vaals Een idee werd snel geboren, nadat de link eenmaal was gelegd.

De link, gezien door MH1 architecten, tussen het chronische tekort aan studentenwoningen in Aken en een prachtige, vrijkomende kavel in het hart van Vaals. Dit is de uitgekiende plek voor een studentencomplex. Het sleutelwoord wordt ‘kwaliteit’.

De Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule (RWTH) in Aken kampt al jaren met een fors woningtekort voor studenten. Wonen in Vaals is dan een goede oplossing. Aken en Vaals grenzen aan elkaar en de afstand tussen de locatie en de RWTH is hemelsbreed 1,5 km. Het perceel ligt naast een sporthal, vlakbij het centrum van Vaals en de bussen vertrekken er om het kwartier naar Aken. “Natuurlijk wonen studenten het liefst in het hart van Aken”, begrijpt Marc Hermans, architect van MH1 architecten. “Maar die woningen zijn er eenvoudigweg niet. In Vaals kunnen we 461 studentenappartementen aanbieden die van alle gemakken zijn voorzien. ” Pas nadat het ontwerp helemaal klaar was, kwam MH1 architecten in contact met de uiteindelijke ontwikkelaar. Dat is het Antwerpse LIFE (Living in Funky Environments). ➤

| 59

VAALS | 461 studentenwoningen

LUXE UITSTRALING Om de strijd aan te binden met het monumentale centrum van Aken, zet MH1 architecten hoog in op kwaliteit. Zij ontwierp twee parallel gelegen gebouwen, een met 250 en een met 211 woningen. Beide eenheden maken halverwege een flauwe knik, waardoor ze enigszins naar elkaar toebuigen

'DE GEPERFOREERDE ETERNIT BEPLATING BEZORGT DE GEBOUWEN EEN LUXE UITSTRALING' en weer van elkaar afbuigen. De gebouwen kunnen in hoog tempo worden opgetrokken –omdat er gebruik wordt gemaakt van prefab units van beton, staal en houtskeletbouw. Dat is echter op geen enkele manier te zien. De random gevelbekleding van geperforeerde Eternit-beplating bezorgt de gebouwen een uitgesproken luxe uitstraling.

COMFORT Aan de binnenzijde worden de studentenwoningen afgewerkt met hoogwaardige materialen. Alle kamers hebben een eigen keuken, badkamer, hoogslaper en bureau. Het gevelbrede raam zorgt voor een royale lichtinval.

Op elke verdieping is een grote, gemeenschappelijke ruimte waarvan er op één plek drie boven elkaar liggen in een +-vorm die met een trap verbonden zijn. Een van de trappen is extra breed en kan hierdoor ook uitstekend fungeren als podium. “De gemeenschappelijke ruimtes zijn aantrekkelijk ingericht met loungeplekken en studieplekken”, vertelt Hermans. “Op de begane grond bevinden zich ook een bar, gemeenschappelijke koelkasten en een was-unit waar de studenten met hun mobieltje kunnen betalen. Zij ontvangen een berichtje als de was klaar is.”

60 |

VAALS | 461 studentenwoningen

Projectinfo UNITS WORDEN COMPLEET MET PLAFONDS EN WANDEN AANGELEVERD Als vaste partner van Jan Snel Flexibel Bouwen levert Keizer Unitbouw de wanden en plafonds voor de 461 studentenwoningen in Vaals. Het is het derde studentenhuisvestingsproject waarin het bedrijf samenwerkt met Jan Snel. “We hebben dezelfde visie op modulair bouwen”, vertelt directeur/eigenaar Jaap de Keizer van Keizer Unitbouw. “Met kant-en-klare units ben je korter op de bouwplaats en dus minder afhankelijk van het weer. Bij een goede voorbereiding – met name het leidingwerk vergt de nodige afstemming – is modulair bouwen de snelste en meest duurzame manier van bouwen. Je hebt nauwelijks faalkosten, minder transportbewegingen, voorspelbare kwaliteit en je kunt turnkey opleveren. De kierdichte hsb-wanden maken de woningen bovendien energiezuinig.”

Wanden en plafonds Op basis van het bestek en de tekeningen van Jan Snel produceert Keizer Unitbouw de plafonds en wanden voor deze studentenwoningen. Zo voert het bedrijf de plafonds uit met brandwerende en waterbestendige platen. Voor de binnenwanden past zij geluidsisolerende, brandwerende en stootvaste gipsvezelplaten toe. Als de plafonds en wanden zijn geïsoleerd met steenwol, worden zij inclusief leidingwerk en in de juiste bouwvolgorde naar Jan Snel getransporteerd. Hier worden de units geassembleerd om vervolgens kant-en-klaar op de bouwlocatie te worden verwerkt. “Het loopt op rolletjes”, vertelt De Keizer. “Er is hier echt sprake van teamwork. Veel partijen kennen we al van eerdere projecten. Dat werkt efficiënt en plezierig.”

DE FLEXIBELE TOELEVERANCIER UIT WERKENDAM Beeld: Jos Drop

Om de omgeving niet te trakteren op ‘typische studententaferelen’ zijn de woningen in het gebruik naar binnen gericht. Geen balkons waarop de lege bierkratten zich kunnen opstapelen, maar een grote binnenruimte voor de attributen en activiteiten die bekend staan als ‘typisch studentikoos’. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER BOUWMANAGEMENT ONTWERP UITVOERING W-INSTALLATIES E-INSTALLATIES BOUWPERIODE FASE 1

LIFE - Antwerpen AVH Projectmanagement - Gorinchem MH1 architecten - Maastricht Jan Snel Bouwbedrijf - Montfoort ISZUID – Weert Van Den Pol - Montfoort maart – september 2016

| 61

EINDHOVEN | Augustinianum

Imaginair schoolfeest

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | architectenlenlen/studio Leon Thiers

HET AUGUSTINIANUM:

SCHOOL VOOR LEREN, SPORT EN SPEL Het Augustinianum, de nieuw te bouwen havo/vwo-school in Eindhoven, toont zichtbaar sportieve ambities. Zo krijgt het gebouw een op speciale A-vormige kolommen gezette gymzaal, als het ware zwevend boven het eigenlijke gebouw. Een andere blikvanger van het gebouw is de agora, met daarin onder meer een bijzondere tribunetrap.

62 |

EINDHOVEN | Augustinianum

School voor leren, sport en spel

Veel scholen profileren zich tegenwoordig met uitgesproken thema’s. Zoals het momenteel in aanbouw zijnde Augustinianum in Eindhoven. Van Wijnen bouw uit Rosmalen bouwt hier een gebouw dat op verschillende manieren verwijst naar zowel sportieve als culturele ambities. Projectleider Leon Reneman: “De architecten hebben ingezet op een ontwerp dat duidelijk laat zien waar de school voor staat. Twee onderdelen springen er echt uit: de centraal gelegen agora en de bijna losgekoppelde gymzaal. En vooral die laatste is complex, niet alleen vanwege de geluidswerende voorzieningen, maar ook vanwege de afwijkende constructiewijze.” Reneman doelt op de vloer van de sporthal die omwille van geluidswerende massa in het werk wordt gestort. Mede daarom wordt de constructie opgeknipt in twee delen - eerst het gebouw zelf, daarna in een aparte bouwgang de gymzaal.

INHOUD Van Wijnen Rosmalen kreeg de bouwopdracht na een gewonnen aanbesteding met de Economisch Meest Voordelige Inschrijving. Het gebouw van in totaal 9.545 m2 bvo bestaat uit twee vleugels voor lokalen, een overkragende mediatheek, een fietsenstalling met daarboven een gymzaal en als gezegd de agora. Op de uit staal met breedplaatvloer geconstrueerde gymzaal na bestaat het casco uit gepre-

'DE ARCHITECTEN HEBBEN INGEZET OP EEN ONTWERP DAT DUIDELIJK LAAT ZIEN WAAR DE SCHOOL VOOR STAAT' fabriceerde wandschijven, kolommen, balken en kanaalplaatvloeren. De gevels zijn van metselwerk, stootvoegloos uitgevoerd in een grillig gevormde Wasserstrich-steen. De kozijnen zijn van aluminium en alle voorzien van vaste screens. Op sommige locaties worden kozijnen afgewisseld met composiet panelen. De gevelafwerkingen van de mediatheek, gymzaal en trappenhuizen bestaan uit gevelstuc.

AANDACHT Hoewel Reneman het werk niet als zeer moeilijk bestempelt, zijn er een aantal onderdelen die om extra aandacht vragen. Als voorbeeld noemt hij de inrichting van sommige lokalen: daar zijn extra klimaatvoorzieningen nodig. “De school biedt voortgezet onderwijs, dus is er veel aandacht voor exacte vakken. Met name in natuur- en scheikundelokalen worden proeven gedaan met giftige stoffen. Dat vraagt om extra voorzieningen in installaties.” De

overige gebouwinstallaties noemt Reneman ‘behoorlijk’ duurzaam. Dankzij een in de bodem geïnstalleerde warmtekoudeopslag, op het dak geplaatste zonnecollectoren en een warmtepomp zullen gasgestookte ketels bijvoorbeeld alleen worden aangesproken tijdens piekmomenten. En dat betekent aanzienlijke besparingen op energiekosten. Reneman: “Er zitten genoeg interessante dingen in. Het is een mooi en uitdagend project.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Scholengemeenschap Augustinianum

ONTWERP architectecombinatie architectenlenlen Eindhoven/Studio Leon Thier Den Haag BOUWKUNDIG AANNEMER Van Wijnen Rosmalen CASCOBOUW Bestcon, Best START BOUW juli 2016 OPLEVERING augustus 2017

| 63

PLAATSNAAM| Augustinianum EINDHOVEN | Projectnaam

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | architectenlenlen/Studio Leon Thiers

Casco Augustinianum met architecturale elementen Niet altijd zijn geprefabriceerde betoncasco-elementen constructief en esthetisch fraai tegelijk. Dat geldt wél voor een aantal casco-elementen van het nieuw te bouwen Augustinianum College in Eindhoven. Fraai gevormde A-elementen ondersteunen een gymzaal die op indrukwekkende wijze boven de school uittorent.

Mediatheek overkragend

Bij cascobouw wordt vaak gedacht aan ruig werk dat zich maar moeilijk laat vereenzelvigen met een fraai uiterlijk. De nu in aanbouw zijnde Augustinianum-school in Eindhoven toont dat het ook anders kan. Cascobouwer Bestcon uit Best ontwikkelt, produceert en monteert voor de havo-vwo-onderwijsinstelling een geprefabriceerd betonskelet met daarin gymzaal ondersteunende en naar de schoolnaam verwijzende A-kolommen.

Bijzondere draagkolommen.

64 |

Projectleider Bart Houweling: “Behalve fors in omvang - 4,5 bij 5 meter is echt behoorlijk - is het bijzondere dat de kolommen direct fungeren als zichtelement. En voor cascobouwers is dat toch niet iets alledaags.” Bestcon ontwikkelt en produceert de twintig A-vormige elementen in eigen beheer. Een en ander in nauw overleg met de beide architecten van het project, de architectenbureaus architecten l en l en en Studio Leon Thier.

HAALBAAR Bestcon verwierf de opdracht van hoofdaannemer Van Wijnen uit Rosmalen. De school, bestaande uit twee vleugels met als kloppend hart daartussen de centraal gesitueerde agora (Latijns voor ontmoetingsplaats), is opgebouwd uit dragende gevelelementen, kolommen, balken en kanaalplaatvloeren. Acht weken bedraagt de toegestane montagetijd, volgens Houweling goed te doen.

EINDHOVEN | Augustinianum

'HET IS EEN INDRUKWEKKEND GEBOUW VAN BEKENDE ARCHITECTEN MET MEERDERE AFWIJKENDE ELEMENTEN'

“Zoals wel vaker tegenwoordig kostte het moeite om de bouw financieel rond te krijgen. Daarom heeft het project lang op de plank gelegen. Maar door het doorvoeren van enkele slimme bezuinigingen bleek het uiteindelijk toch haalbaar. Dat is mede te danken aan het team, want iedereen bleek bereid tot inleveren.”

SIERELEMENT De constructie van het gebouw zelf noemt Houweling "niet zeer complex". Wél de nodige aandacht vraagt de mediatheek, die op een imposante wijze over de kopgevel heen kraagt. Ook mooi zijn de door Bestcon vervaardigde prefab sierelementen in de plint van de gevels, eveneens vormgegeven in de letter A. Ze vormen de opmaat van de

verder in metselwerk uit te voeren gevels. Bijna 10.000 m2 vloeroppervlak zal de school na oplevering omvatten, Met het centrale deel, de agora, als meest indrukwekkendste gedeelte. Houweling zegt met monteren te willen starten in week 38;

zijn werk zal dan zijn afgerond in november. Hij noemt het een mooi project, om meerdere redenen. “Het is een indrukwekkend gebouw van bekende architecten met meerdere afwijkende elementen. Van dat soort werken houden wij.” ❚

Snel en efficiënt bouwen met Bestcon prefab beton Bestcon is totaalaanbieder op het gebied van prefab beton. Bestcon ontwikkelt, produceert en monteert al meer dan 60 jaar prefab betoncasco’s en betonelementen voor de Nederlandse- en Duitse markt.

Bestcon B.V. Kanaaldijk 19 - 5683 CR Best Tel. +31 (0) 499 366 366 www.bestcon.nl

KOLOMMEN • BALKEN • WANDEN • GEVELS • SYSTEEMVLOEREN • BETON SILO’S • MONTAGE PREFAB BETONCONSTRUCTIES

| 65

ROTTERDAM | Erasmus Universiteit Universiteit

Op maaiveldniveau wordt een nieuwe entree toegevoegd, zodat het gebouw wordt aangesloten op de vernieuwde campusrouting

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | A2studio

UB EUR wordt eigentijdse bibliotheek

Naar een toegankelijk monument De Universiteitsbibliotheek van de Erasmus Universiteit Rotterdam ondergaat het komende jaar een grondige opknapbeurt – een bouwkundige en installatietechnische renovatie tot op het casco. Samen met het hoofdgebouw van de EUR vormt de in 1968 gerealiseerde UB het door Elffers ontworpen gemeentelijk monument ‘Woudestein’. De ontwerpcombinatie ABT/jefvandenputte architectuur brengt het in de jaren tachtig uitgebreide bibliotheekpand terug in oorspronkelijke staat en past het tegelijkertijd aan de eisen van de tijd aan.

Het gerenoveerde ‘Gebouw B’ gaat onderdak bieden aan circa 900 studieplaatsen en circa 50 werkplekken voor medewerkers, alsmede aan de boekencollecties van de UB en tweede gebruiker het Rotterdamsch Leeskabinet (RLK). “Het gebruik van de bibliotheek is sinds de ingebruikname verviervoudigd en de rol is sterk veranderd”, vertelt architect Jef van den Putte. “Er vindt een verschuiving plaats van een papieren naar een digitaal boekenbestand en er is extra ruimte nodig voor moderne, toekomstbestendige studiewerkplekken. Ook wordt het gebouw meer toegankelijk gemaakt.”

COMFORT, DUURZAAMHEID, MONUMENTALITEIT

MASTERPLAN

Uit het oogpunt van comfort, duurzaamheid en monumentaliteit is ervoor gekozen alle gevelkozijnen te vervangen door nieuwe stalen geïsoleerde kozijnen voorzien van tripleglas. Van den Putte: “Daarbij zal de kozijnprofilering exact worden uitgevoerd volgens de oorspronkelijke detaillering in massief staal. De in de jaren tachtig toegevoegde verticale stijlen vervallen en de dichtgezette borstwering wordt weer van glas voorzien, zodat het oorspronkelijke, open gevelbeeld wordt hersteld.”

De renovatie maakt deel uit van een masterplan voor de vernieuwing van de campus. De UB zal – naast de bestaande entree via de loopbrug naar het hoofdgebouw – daarom een nieuwe entree op het maaiveld krijgen, aan de hoofdas van de vernieuwde campusrouting. “Alle ingrepen zijn gericht op het open maken van het gebouw en het terugbrengen van licht, transparantie en ruimtelijkheid, met grote nieuwe vides, een nieuwe hoofdtrap en nieuwe daklichten die tevens van lichtarmaturen worden voorzien. Daarnaast zullen de trappenhuizen en brandscheidingen halverwege het gebouw in glas worden uitgevoerd, zodat de ruimtelijke verbinding tussen beide helften, alsmede de akoestiek, sterk wordt verbeterd.” De donkere kern van het gebouw transformeert zo naar ‘een moderne variant op de klassieke bibliotheek’, met een omloop, vide en daklichten. Deze ruimte verbindt de verdiepingen en het RLK krijgt er een herkenbare plaats, als een baken in het gebouw.

66 |

Voor de materialisatie is gezocht naar sobere, natuurlijke materialen en kleurtinten die passen bij het oorspronkelijke pand: wanden en kolommen van schoon beton, zwart-stalen kozijnen, een grijze gietvloer en zwart tapijt, eikenhouten lattenplafonds en bronskleurige metalen cassettes. Nieuwe trappen en videranden worden uitgevoerd in zwart staal met balusters van stripstaal en gelaagd glas; ook het bibliotheekmeubilair is ontworpen en op maat gemaakt door de architect.

Het gebouwcomfort wordt verder versterkt met de aanleg van akoestische klimaatplafonds en laagtemperatuurverwarming. “De aannemer bereidt dit najaar de uitvoerende fase voor; een uitdaging daarbij is het feit dat het voor boekenopslag bestemde souterrain in gebruik blijft. De overige UB-functies zijn tijdelijk verplaatst naar het nieuwe Polakgebouw en gebouw V.” De nieuwe ❚ UB van de Erasmus Universiteit wordt begin 2017 in gebruik genomen.

ROTTERDAM | Erasmus Universiteit Universiteit

De donkere kern van het gebouw transformeert naar ‘een moderne variant op de klassieke bibliotheek’, met een omloop, vide en daklichten

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE PROGRAMMA

Erasmus Universiteit Rotterdam ABT/jefvandenputte architectuur Dura Vermeer Bouw Heyma eind 2015 – eind 2016 9.165 m² BVO

Lean&Duurzaam

‘ALLE INGREPEN ZIJN GERICHT OP HET OPEN MAKEN VAN HET GEBOUW EN HET TERUGBRENGEN VAN LICHT, TRANSPARANTIE EN RUIMTELIJKHEID’ Projectinfo KLOPPEND HART WEER UP-TO-DATE Bij de renovatie van de universiteitsbibliotheek is Van den Pol Elektrotechniek verantwoordelijk voor vernieuwing van alle E-installaties.

Bestaande installaties zijn omgeschakeld zodat het gebouw van binnen veilig gesloopt kon worden. Daarna startte Van den Pol met de aanleg van nieuwe voorzieningen. Het gaat om het complete scala aan installaties: elektra, verlichting, beveiliging, data, toegangscontrole, brandmelding en ontruiming. De brede expertise van Van den Pol komt hierbij uitstekend tot zijn recht.

vandenpol.com

Opvallend is het grote aantal stopcontacten en werkplekken. Dit hangt samen met het gewijzigde gebruik van de bibliotheek. Informatie wordt veelal digitaal ontsloten, boeken maken plaats voor studieplekken. De bibliotheek wordt transparanter door het aanbrengen van vides en lichtkoepels, waardoor minder verlichting nodig is. In het gehele gebouw wordt alleen gebruik gemaakt van LED-verlichting. Op het dak komen 141 zonnepanelen. Met de vernieuwde E-installaties is het kloppend hart van de Erasmus Universiteit eind 2016 weer helemaal duurzaam en up-to-date.

| 67

AMSTERDAM | Jacques Veltmanstraat

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Vastbouw Oost

STUDENTENWONINGEN VELTMANSTRAAT:

Bovenmodaal en functioneel Het gaat goed met de huisvestingsbouw voor studenten. Een mooi voorbeeld zijn de nieuwgebouwde studentenwoningen in de Jacques Veltmanstraat in de Amsterdamse tuinstedenwijk Slotervaart. 419 in totaal, waarvan er 62 worden uitgevoerd met twee aparte slaapkamers. Half juni dit jaar vinden de eerste opleveringen plaats.

De Amsterdamse woningbouw zit in de lift. Niet alleen voor eenpersoonshuishoudens en gezinnen, maar ook voor studenten. Een bewijs daarvan vormen de nu bijna afgeronde 419 studentenwoningen in de Jacques Veltmanstraat van studentenhuisvester DUWO. Hoofdaannemer Vastbouw Oost uit Rijssen bouwt de woningen in een opvallend hoge kwaliteit.

Projectleider Henk Bregman: â&#x20AC;&#x153;Voor een studentencomplex is dit een luxe gebouw. Er is tijd en aandacht besteed aan zowel functionaliteit, openbare Witte hufterproof valbeveiliging.

68 |

buitenruimten als aan materialisatie van de gevels. Dat zie je niet zoveel bij studentencomplexen.â&#x20AC;? Bregman doelt bijvoorbeeld op de vrijwel graffitibestendige gevelafwerking die bestaat uit ruig gevormde metselstenen, aangebracht volgens het droog gestapelde click-brick systeem. Ook functioneel zijn de inrichtingen, met waar mogelijk hufterproof gekozen materialen en voorzieningen. Ten slotte oogt het binnenterrein van het U-vormige complex bovenmodaal.

AMSTERDAM | Jacques Veltmanstraat

Stoere uitstraling

Droog gestapelde metselstenen

GRIP

juni dit jaar opgeleverd. En dan kan er weer een mooi project op het portfolio worden bijgeschreven, vindt Bregman. “Het realiseren van maatschappelijk verantwoorde gebouwen of instellingen is dankbaar werk. Wij bouwen graag onderwijsgerelateerde projecten. Bovendien sluiten zowel uitstraling, ligging als functionele eigenschappen van het complex perfect aan bij de behoeften van de student. Een mooi project dus.” ❚

Vastbouw construeerde het betonskelet met tunnelbekisting. Zowel vanwege de uniformiteit als de hoeveelheid van de woningen. Bregman: “Tunnelbouw wordt aantrekkelijker naarmate het aantal toeneemt. Een ander voordeel is dat je veel minder van weersinvloeden afhankelijk bent ook bij lichte tot matige vorst kan er gewoon worden doorgewerkt. Los daarvan zijn wij sowieso zeer gecharmeerd van tunnelbouw. Omdat je daarmee grote aantallen volgens strakke planningen kunt realiseren, mits je organisatie er op is ingesteld alles tot in de puntjes uit te werken.” Van groot belang daarbij noemt hij de samenwerking met leveranciers en aannemers.

Die moeten kunnen lezen en schrijven met elkaar. Bregman: “Elke week wordt er vergaderd over hoe de vlag erbij hangt. Alleen dan houd je echt grip op het werk.”

EXPERTISE Vastbouw Oost bouwde het werk in bouwteamverband. Dat houdt in dat het bedrijf vanaf het begin bij het werk werd betrokken. Een kwalitatief voordeel, volgens Bregman, omdat "aanwezige aannemersexpertise nu beter benut wordt, dan met aanbestedingen". Inmiddels is het einde van het werk aanstaande. Volgens verwachting worden de eerste woningen half

Bouwinfo OPDRACHTGEVER NewCon Vastgoed BV Amersfoort

ONTWERP Butzelaar CS Architecten Amsterdam ADVIES Bouwkundig aannemer: Vastbouw Oost BV, Rijssen CONSTRUCTIEADVIEZEN JVZ Raadgevend Ingenieursbureau Nijmegen INSTALLATIEADVIEZEN Traject Adviseurs en Managers Zevenaar START BOUW januari 2015 OPLEVERING juni 2016

www.vastbouw.nl | 69

ROSMALEN | KC 't Ven

WIN-WINSITUATIE VOOR ALLE BETROKKENEN

Een robuust gebouw, duurzaam en onderhoudsarm Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Van Wijnen Projectontwikkeling

Het stevige, robuuste gebouw van kindcentrum ’t Ven sluit qua sfeer helemaal aan op de wijk. De vier gebruikers krijgenn er ieder hun eigen, kleurrijke plek. Kindcentrum ’t Ven is de gezamenlijke huisvesting van basisschool ’t Ven, kinderopvang Kanteel (kinderdagverblijf 0-4 jaar, peuterspeelzaal en BSO), SJV en HEVO. Als deze allemaal hun plek hebben ingenomen in het kindcentrum, biedt ’t Ven opvang aan ongeveer 250 kinderen van 0 tot 13 jaar. Maar het was wel even zoeken naar de juiste oplossing.

Het was voor Stichting Signum duidelijk dat er iets moest gebeuren. Maar wat zou de beste aanpak zijn? De oude school opknappen? De oude school slopen en weer opnieuw opbouwen? “Hierop hebben we voorgesteld om er een multifunctioneel centrum van te maken”, vertelt Rob van Boekel, werkvoorbereider van Van Wijnen. “Dan zijn vier partijen gehuisvest en wordt het project financieel haalbaar. Een win-winsituatie voor alle betrokkenen.”

'T VEN IS EEN RUSTIG OGEND GEBOUW. AAN DE BINNENZIJDE ZORGEN GEKLEURDE VLOEREN EN WANDEN VOOR EEN VROLIJK GEHEEL'

DUURZAAM EN ONDERHOUDSARM

en onderhoudsarm. Het past in de wijk en strookt met de meningen van de omwonenden. “Het wordt een rustig ogend gebouw”, vertelt Van Boekel.

“Met een eenvoudige vorm en met nauwelijks kleuraccenten. Aan de binnenzijde is juist het tegenovergestelde het geval. Hier maken gekleurde vloeren en wanden van ’t Ven een vrolijk geheel.”

Architect Herman van Berkum, destijds in dienst van Arec Ingenieursgroep, onderzocht - in opdracht van schoolbestuur Signum - de haalbaarheid van het idee. Hij inventariseerde de eisen en wensen, formuleerde het gewenste bouwconcept en maakte het ontwerp. Kindcentrum ’t Ven wordt duurzaam

70 |

ROSMALEN | KC 't Ven

Projectinfo ELEKTRA ’T VEN KLANTSPECIFIEK Nieuwgebouwde basisscholen zijn tegenwoordig vrijwel altijd multifunctioneel. Zo ook het nieuwe Kindcentrum ’t Ven in het Brabantse Rosmalen.

Elke gebruiker heeft zijn eigen wensen, dus dient de elektra specifiek te worden afgestemd.

Het pand biedt onderdak aan basisschool ‘t Ven, kinderopvang Kanteel, SJV en een gemeentelijke gymzaal. Kindcentrum ’t Ven is wat je noemt een typisch voorbeeld van een multifunctionele gebouw. En dus ingericht met een klantspecifieke elektrotechnische installatie, zegt Berry Bambacht, projectleider van elektrotechnisch installatiebedrijf Elektro van Santvoort uit Berlicum. “De installatie zelf is niet zeer complex, daarvan maken we er wel meer. Afwijkend is dat je te maken hebt met meerdere gebruikers in één gebouw die allen hun eigen wensen en voorkeuren hebben. Dit betekent veel overleg en korte lijntjes houden.” Van Santvoort installeert voor de school de elektrotechnische installatie bestaande uit onder andere verlichting, geluidsinstallatie, zonweringsinstallatie, inbraakbeveiliging, brandmeldinstallatie, datanetwerk en de algemene elektrische installatie.

Ook verzorgt het bedrijf de aansturing van het gebouwbeheersysteem (KNX).

Een mooi werk, zegt Bambacht, ‘omdat alle elektrotechnische disciplines in één opdracht zijn gebundeld’. “Wij installeren veelvuldig utiliteitswerken, waaronder veel scholen. Wij kijken altijd sec naar de gebruikers. Pas als zij tevreden zijn, zijn wij dat ook.”

16790337_santvoort 1-4 mod.pdf

1

07-07-16

16:16

PRIVACY VOOR ALLE PARTIJEN Alle gebruikersgroepen gaan gebruik maken van de centrale ingang in het midden van de voorgevel. In de centrale hal van zo’n 50 m2 kiezen zij de route naar hun eigen domein. In de linkervleugel op de begane grond is SJV gevestigd met daarboven de gymzaal. In de rechtervleugel nemen basisschool ’t Ven en kinderopvang Kanteel hun intrek. Rechtsboven komen de overige lokalen van basisschool ’t Ven. De functies van school en kinderopvang lopen natuurlijk in elkaar over. Partijen kunnen gebruikmaken van elkaars ruimten, waarmee het gebouw optimaal gebruikt wordt, tijdens en na de schooltijden.

DUURZAAMHEID Om de gewenste duurzaamheid te realiseren, wordt een reeks energiebesparende maatregelen genomen. Zo wordt het gebouw goed geïsoleerd, energiezuinig verlicht, verwarmd en geventileerd. Er zijn zonnepanelen voor de energiewinning en een sedumdak voor de berging van regenwater. De plannen voor het buitenterrein zijn nagenoeg gereed. De aanbesteding van deze werkzaamheden vindt binnenkort plaats, zodat terrein en gebouw gelijktijdig ❚ gereed zijn.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT PROJECTARCHITECT ADVIES INSTALLATIES INSTALLATIES E INSTALLATIES W-INSTALLATIES UITVOERING

Signum – Rosmalen AREC Robben Architecten bv – Goirle Ing. HMLT (Herman) van Berkum M. Arch.

Sinis - Tilburg Piels - Rosmalen Installatiebedrijf Elektro van Santvoort Piels - Rosmalen Van Wijnen – Rosmalen

BERLICUM WWW.ELEKTROVANSANTVOORT.NL | 71

AMSTERDAM | Studentenwoningen Zeeburgereiland

Tekst | Henk Geist Beeld | Studioninedots - Zes X Zes Visuele Communicatie

364 studentenwoningen langs invalsweg van Amsterdam

‘Smiley’ markeert stadsentree

op Zeeburgereiland

Een ‘smiley’ markeert vanaf half 2016 de stadsentree van Amsterdam vanaf de ringweg A10 op het Zeeburgereiland. Die bijnaam heeft het gebouw te danken aan zijn gekromde hoofdvorm en opvallende gevelritmiek. Het langgerekte blok herbergt straks 364 studentenwoningen, die door DUWO worden verhuurd.

De bijnaam komt uit de koker van Studioninedots, de ontwerpers van het gebouw. Met zijn lengte van 134 meter buigt het studentencomplex mee met de bocht in de IJburglaan. Oorspronkelijk zou corporatie Woonstichting De Key hier een complex van drie blokken maken, te bouwen door Van Wijnen dat de aannemersselectie had gewonnen.

“Door de scherpe keuzes die De Key op dat moment moest maken, kwam dat plan uiteindelijk niet tot uitvoering”, vertelt Marten Boerema van Van Wijnen Midden. “Wij konden deze positie van De Key overnemen en met International Campus Netherlands als investeerder en DUWO als verhuurder zijn we er in geslaagd om hier toch de gewenste sociale huurwoningen voor studenten te realiseren.”

72 |

DRIELUIK In samenwerking met Studioninedots is in een kort tijdsbestek en in een hoog tempo een plan ontwikkeld, dat voldeed aan de hoge ambities en dat binnen het beschikbare budget bleef. “Het bijzondere van dit gebouw is dat het ligt aan de invalsroute van de A10 naar de binnenstad”, zegt Arie van der Neut, architect en partner bij Studioninedots. “Het vormt een onderdeel van de lange wand die het geluid moet opvangen voor de wijk die daarachter in aanbouw is. Om een gevarieerder straatbeeld te krijgen is die wand opgedeeld in kleinere kavels. Voor ons gebouw hebben we dat vertaald in een wand met een ontspanning er in. De koppen zijn hoger en het middengedeelte is lager, waarbij van dit middendeel het voorste gedeelte weer lager is dan het achtergelegen bouwdeel. Zo ontstaat een gevel als een

AMSTERDAM | Studentenwoningen Zeeburgereiland

Projectinfo drieluik, waarbij elk gedeelte zijn eigen ritmiek heeft, terwijl ze gezamenlijk de gekromde hoofdvorm benadrukken: een gebouw als een smiley.”

Door deze uitholling van de gevel ontstaan er terrassen die gelegen zijn aan de zuidzijde van het complex. Rond deze terrassen ligt een aantal gemeenschappelijke buitenruimtes.

TUNNELBOUW Gekozen is voor een efficiënte bouwmethode in de vorm van tunnelbouw.

“Gezamenlijk hebben we uitgezocht hoe we die techniek slim konden inzetten”, zegt Jan-Pieter Coers, projectleider bij Van Wijnen Weesp. “De tunnel heeft een breedte van 7.20 meter. Binnen die breedte maken we vier woningen; twee aan de voorzijde en twee aan de achterzijde, gescheiden door een gang. Het gebouw wordt in drie bouwdelen gerealiseerd. Van het eerste bouwdeel is nu de ruwbouw op hoogte, daar schuiven we de prefab badkamers naar binnen, die later op hun definitieve plek worden geïnstalleerd.

Na het plaatsen van de binnenspouwanden beginnen we met het opmetselen van de gevel, waarna de aluminium kozijnen worden geplaatst. Tegelijkertijd gaat nu de tunnelbouw van bouwdeel twee van start en vervolgens het laatste bouwdeel. De woningen lopen in oppervlakte uiteen van 21 tot 25 m². Het gebouw wordt voorzien van één centrale installatie voor stadsverwarming, elektra, water, riolering en glasvezel; de installateur maakt de individuele aansluitingen per studentenwoning.”

TECHNISCHE INSTALLATIES Voor het project ‘Zeeburgereiland’ verzorgen de installatiebedrijven die onder Van der Sluis Technische Bedrijven vallen alle technische installaties.

Van der Sluis Technische Bedrijven heeft alles in huis om zich een totaalinstallateur te mogen noemen. Onder de namen Verwarmingssluis, Loodsluis en Electrasluis heeft het bedrijf zich de afgelopen tientallen jaren gespecialiseerd in verwarmings-, loodgieters en elektrotechnische installaties voor met name de woning- en utiliteitsbouw. Met Van der Sluis Technische Bedrijven profiteren opdrachtgevers van de geïntegreerde werkwijze van drie gerenommeerde installatiebedrijven. Deskundigheid, een zeer brede ervaring en een no-nonsense mentaliteit garanderen dat alle installatieactiviteiten in zeer goede handen zijn.

EEN BUNDELING VAN

VAN TECHNIEK

De nieuwbouw wordt rond juli 2016 opgeleverd, zodat studenten er nog voor het volgende studiejaar terecht kunnen. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Van Wijnen Projectontwikkeling Midden BV, Weesp

ONTWERP Studioninedots, Amsterdam INVESTEERDER IC Netherlands BV., Amsterdam UITVOERING Van Wijnen Weesp BV CONSTRUCTEUR Wijcon BV., Dordrecht INSTALLATEUR Van der Sluis, Technische Bedrijven, Genemuiden BOUWPERIODE augustus 2015 – juli 2016

Bezoekadres: Kamperzeedijk 107 8281 PD Genemuiden

INSTALLATIE TECHNIEK

Postadres: Kamperzeedijk 57 8281 PB Genemuiden

Van der Sluis Technische Bedrijven heeft alles in huis om zich een totaalinstallateur te mogen noemen.

T: 038 - 344 65 55 E: info@vd-sluis.nl W: www.vd-sluis.nl

Deskundigheid, een zeer brede ervaring en een no-nonsense mentaliteit garanderen dat al uw installatieactiviteiten bij ons in zeer goede handen zijn.

VDS_adv_95x130_06_2015_WT.indd 1

| 73

30-06-15 11:14

BEDRIJFSPRESENTATIE | Leerkotte

AFSLUITEN MET JE SMARTPHONE

Moderne lockers maken deel uit van de binnenhuisarchitectuur Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Leerkotte

De lelijke, stalen opbergkast verdwijnt langzaam van het toneel. Hiervoor in de plaats zien we de moderne locker. Een fraaie opbergkast met een frisse kleur of fotoprint, die deel uitmaakt van de binnenhuisarchitectuur van scholen.

74 |

“De moderne lockers zijn uitgevoerd in volkern plaatmateriaal met deuren van 13 mm dik”, vertelt Harold Stokvis, salesmanager van Leerkotte. “Dit materiaal is vocht-, stoot- en krasbestendig en geplaatst in een robuuste

BEDRIJFSPRESENTATIE | Leerkotte

aluminium constructie met duurzame rvs-scharnieren. Uitbreken van deuren is hierdoor nagenoeg onmogelijk. De deurtjes liggen rondom vrij, waardoor een natuurlijk ventilatiesysteem ontstaat.”

De lockers zijn veelal geïntegreerd in de wanden. Leerkotte past de lockers dan aan op de gegeven maatvoering en plaatst ze in de sparingen in de wand. In andere gevallen plaatst zij de lockers als scheidingswand. “Beide vormen zijn erg fraai”, merkt Stokvis op. “Hoe eerder we hierin mee kunnen denken, hoe mooier we de lockers kunnen integreren in het bouwkundige geheel.”

De lockers zijn verkrijgbaar in elke gewenste kleur, maar kunnen ook worden voorzien van een fotoprint. Stokvis: “Voor Fontys hogeschool

Eindhoven hebben we de lockers in de sporthal voorzien van sportfiguren. Zo hebben de kastjes een opbergfunctie én een esthetische functie.”

Omdat de lockers steeds vaker worden voorzien van een elektronisch locker management systeem, werkt Leerkotte intensief samen met de leveranciers van deze systemen. “Wij nemen dan vooraf al voorzieningen op in de locker; de leverancier van het elektronische systeem installeert de rest op locatie. Een groot voordeel voor de studenten. Geen gedoe meer met sleuteltjes, maar een veilige afsluiting die ze kunnen bedienen met hun studentenpas of smartphone.” ❚

| 75

BRENGT TECHNIEK TOT LEVEN !

● ● ● ● ● ●

verlichting domotica camerabeveiliging inbraakbeveiliging brandmeldinstallaties lean & green ● Projecten

●

76 |

Tilburg

● ● ● ● ● ● ●

24 uurs servicedienst calamiteiten storingen zonne-energie duurzaamheid cradle-to-cradle technisch beheer ● Service

● www.tesgroep.nl ●

● ● ● ● ● ● ●

conditiemetingen NEN3140 inspecties certificeringen meerjarenonderhoud nieuwbouw renovatie lid van Uneto VNI ● Onderhoud

Prinsenbeek

●

WIE DOET WAT

VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET! ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Bel of mail voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw met Danny Jansen: T +31 495 45 00 95 - E d.jansen@louwersuitgevers.nl

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VOOR GERENOMMEERDE TOELEVERANCIERS VOOR NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS

Staat u nog niet op www.onderwijsenbouw.nl?

Neem dan voor meer informatie contact op met Danny Jansen d.jansen@louwersuitgevers.nl

SCHRIJF U NU IN VOOR ONZE ONLINE NIEUWSBRIEF!

Wie doet wat AANNEMERS

BETON & MONTAGE

MEIJER BOUW SASSENHEIM

BVR Groep B.V Ettenseweg 48 4706 PB ROOSENDAAL Postbus 1355 4700 BJ ROOSENDAALT T +31 165 63 11 11 F +31 165 63 12 10 E info@bvrgroep.nl W www.bvrgroep.nl

Postcode 156 2170 AD SASSENHEIM T +31 252 21 91 22 F +31 252 23 26 28 E info@meijersassenheim.nl W www.meijersassenheim.nl

STAM MONTAGEBOUW Pesetaweg 135 2153 PJ NIEUW-VENNEP T +31 71 301 81 54 E marco@stammontagebouw.nl W www.stammontagebouw.nl

BUDOBOUW BETON & MONTAGE Katwolderweg 8a 8041 AD ZWOLLE T +31 38 720 08 10 E info@budobouw.nl

AKOESTIEK

W www.budobouw.nl

BOUWADVIES & -MANAGEMENT BOUWBEDRIJF DE VRIES EN VERBURG

VASTBOUW OOST BV Spoelerstraat 2 7460 AE RIJSSEN Postbus 240 7460 AE RIJSSEN T +31 548 53 99 99 F +31 548 52 02 95 E info@vastbouw.nl W www.vastbouw.nl

AANNEMERS & BOUWBEDRIJVEN

BOUWGROEP DIJKSTRA DRAISMA Postbus 120 8700 AC BOLSWARD T +31 515 33 40 00 F +31 515 33 40 40 E info@bgdd.nl W www.bgdd.nl

Postbus 59 2820 AB STOLWIJK T +31 182 34 17 41 F +31 182 34 24 75 E info@devriesverburg.nl W www.devriesverburg.nl

KNAUF AMF PLAFONDSYSTEMEN BV Mesonweg 8-12 3542 AL UTRECHT T +31 30 241 54 45 F +31 30 241 07 37 E info@knaufamf.nl W www.knaufamf.nl

ALPHAPLAN Postbus 549 2400 AM ALPHEN AAN DE RIJN T +31 172 48 40 00 E mail@alphaplan.nl W www.alphaplan.nl

TOEKOMST GROEP Ged. Laanweg 47 1619 PB ANDIJK Postbus 4 1619 ZG ANDIJK T +31 228 59 49 00 F +31 228 59 49 09 E info@toekomstgroep.nl W www.toekomstgroep.nl

AKMA AKOESTISCHE MATERIALEN Kerkeinde 34 4254 LD SLEEUWIJK T +31 183 30 41 02 E info@akma.nl W www.akma.nl

KLEISSEN EN PARTNERS Postbus 1271 7550 BG HENGELO T +31 74 267 01 11 E info@kleissen.nl W www.kleissen.nl

MERFORD ACOUSTIC MATERIALS REMMERS BOUWGROEP CORNELISSEN AANNEMINGSBEDRIJF BV Postbus 43 5411 NX ZEELAND Boekelsedijk 22a 5411 NX ZEELAND T +31 486 45 16 08 F +31 486 45 33 03 E info@cornelissenbouw.nl W www.cornelissenbouw.nl

Postbus 4021 5004 JA TILBURG T +31 13 572 39 00 F +31 13 572 93 01 E ohubers@remmersbouwgroep.nl W www.remmersbouwgroep.nl

AFBOUW

Postbus 160 4200 AD GORINCHEM Franklinweg 8 4207 HZ GORINCHEM T +31 183 67 50 00 E acousticmaterials@merford.nl W shop.merford.com

LINDHORST HUISVESTINGADVISEURS Postbus 3 7900 AA HOOGEVEEN T +31 528 23 45 18 F +31 528 23 45 17 E info@lindhorst.nl W www.lindhorst.nl

ARCHITECTEN

MARX& STEKETEE architecten bv HEERKENS VAN BAVEL BOUW BV Postbus 35 5000 AA TILBURG T +31 13 466 69 99 F +31 13 466 69 00 E info@hvbbouw.nl W www.heerkensvanbavel.nl

78 |

AFBOUW PERDOK BV Peizerweg 140 9727 AP GRONINGEN T +31 50 528 06 80 F +31 50 850 89 50 E info@afbouwperdok.nl W www.afbouwperdok.nl

MARX & STEKETEE ARCHITECTEN

SIJPERDA - HARDY ADVIESBUREAU

Dommelstraat 11

Postbus 23

5611 GJ EINDHOVEN

8650 AA IJLST

T +31 40 244 65 68

T +31 515 42 97 77

F +31 40 244 45 91

F +31 515 43 84 57

E mail@mrxnstkt.nl

E info@sijperda-hardy.nl

W www.mrxnstkt.nl

W www.sijperda-hardy.nl

Wie doet wat BOUWKUNDIGE BRANDPREVENTIE

VAN DER AA BRANDWERENDE APPLICATIES BV Havenweg 20c 5145 NJ WAALWIJK T +31 416 56 10 10 E info@vanderaa.com W www.vanderaa.com

CONSTRUCTIEBEDRIJF

GEVELBOUW

INSTALLATIETECHNIEK

FACADIS GEVELTECHNIEK CONSTRUCTIEBEDRIJF K. STOK & ZN BV Stadhoudersweg 67-A 9076 AB SINT ANNAPAROCHIE Postbus 11 9076 ZN SINT ANNAPAROCHIE T +31 518 40 15 77 F +31 518 40 10 71 E info@stok.nl W www.stok.nl

Postbus 330 7570 AH OLDENZAAL T +31 541 57 20 30 F +31 541 57 20 40 E info@facadis.nl W www.facadis.nl

ABB BV Frankeneng 15 6716 AA EDE Postbus 104 6710 BC EDE T +31 318 66 93 00 F +31 318 63 17 18

DAGLICHTCONSTRUCTIES BRANDEX NEDERLAND B.V. Gildestraat 5 7622 AZ BORNE Postbus 46 7620 AA BORNE T +31 74 267 15 85 F +31 74 266 82 05 E info@brandex.nl W www.brandex.nl

NOBUTEC BV Maasdijkseweg 113 2291 PJ WATERINGEN T +31 174 38 52 42 F +31 174 44 10 27 E info@nobutec.nl W www.nobute–c.nl

JM VAN DELFT & ZN Postbus 232 5150 AE DRUNEN T +31 416 37 49 25 F +31 416 37 84 50 E info@jmvandelft.nl W www.jmvandelft.nl

GROENE WANDEN EN GEVELS

Havenweg 20c

THERMOFLOR BV

5145 NJ WAALWIJK

Molenweer 2b 2291 NR WATERINGEN T +31 174 29 06 06 F +31 174 29 02 91 E info@thermoflor.com W www.thermoflor.com

T +31 416 56 10 10 E info@firejob.nl W www.firejob.nl

BUITENTERREININRICHTING

E info.lowvoltageproducts@nl.abb.com

BECK EN V/D KROEF Printerstraat 21 1033 RT AMSTERDAM

F2 Facade f2facade.com

FIREJOB BV

E info@nl.abb.com

T +31 20 682 43 85 F +31 20 684 40 43 E info@beckvdkroef.nl W www.beckvdkroef.nl

F2 FAÇADE

Euregiopark 4 6467 JE KERKRADE T +31 45 5661580 W www.f2facade.nl

GROENVOORZIENING BECTRO INSTALLATIETECHNIEK BV

DEUREN & KOZIJNEN

Heliumweg 36 3812 RE AMERSFOORT

KONINKLIJKE GINKEL GROEP KÜHLKAMP BUITENSPELEN Postbus 145

MERFORD ACOUSTIC MATERIALS

7580 AC LOSSER

Postbus 160, 4200 AD GORINCHEM Franklinweg 8 4207 HZ GORINCHEM T +31 183 67 50 00 E acousticmaterials@merford.nl W www.merford.com

T +31 53 536 27 67 F +31 53 538 59 25 E buitenspelen@kuhlkamp.nl W www.kuhlkampbuitenspelen.nl

Postbus 11 3900 AA VEENENDAAL T +31 318 51 90 39 F +31 318 54 03 40 E info@ginkelgroep.nl W www.ginkelgroep.nl

T +31 33 456 08 05 F +31 33 456 10 13 E info@bectro.nl W www.bectro.nl

INSTALLATIE ADVIES

BOWA INSTALLATIES EMMEN BV Columbusstraat 9

J. VAN TOORENBURG BV GOEDE SPEELPROJECTEN BV Kraaivenstraat 23-12

MHB BV

5048 AB TILBURG

Postbus 6 6674 ZG HERVELD T +31 488 45 19 51 F +31 488 45 20 22 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

T +31 13 455 16 05 F +31 13 455 68 72 E goede.atvansteijn@speelprojecten.nl W www.speelsystemen.nl

Adviesburo voor warmte-, koel- en elektrotechniek Bezoekadres: De Perponcherstraat 134-136 2518 TA DEN HAAG Postadres: Postbus 63411 2502 JK DEN HAAG T +31 70 361 72 61 F +31 70 360 39 35 E info@jvtbv.nl W www.jvantoorenburgbv.nl

7825 VR EMMEN Postbus 2012 7801 CA EMMEN T +31 591 61 80 32 F +31 591 64 25 03 E info@bowa-emmen.nl W www.vanlosser.nl

| 79

Wie doet wat

BRANDSEN INSTALLATIETECHNIEK BV Barneveldseweg 33 6741 LJ Lunteren Nederland T +31 342 40 17 15 F +31 342 40 17 51 E info@brandsen-installatietechniek.nl W www.brandsen-installatietechniek.nl

LINTHORST TECHNIEK totaalinstallaties E & W, verduurzaming, productontwikkeling

Postbus 72 5060 AB OISTERWIJK T +31 13 529 26 85 F +31 13 528 84 45 E info@cofely-gdfsuez.nl W www.cofely-gdfsuez.nl

Postbus 88

Wenumsedwarsweg 18

9100 AB DOKKUM

7345 AS APELDOORN

T +31 519 22 85 00

T +31 55 312 21 21 E info@linthorsttechniek.nl W www.linthorsttechniek.nl

COFELY ZUID BV

PRANGER-ROSIER INSTALLATIES BV

E info@pranger-rosier.nl

TES INSTALLATIETECHNIEK BV Postbus 612, 5000 AP TILBURG T +31 13 467 82 00 F +31 13 467 86 00 E info@testilburg.nl W www.tesgroep.nl

W www.pranger-rosier.nl

THERMO AIR MAMPAEY DORDRECHT Wieldrechtseweg 30 3300 AB DORDRECHT

ROUWELER INSTALLATIETECHNIEK

T +31 78 652 24 22

Stikkenweg 19

F +31 78 618 08 92 E informatie@mampaey.nl W www.mampaey.nl

7021 BN ZELHEM

Ambachtsweg 18 1271 AM HUIZEN T +31 35 524 90 00 F +31 35 526 24 24 E info@thermoair.nl W www.thermoair.nl

T +31 314 62 63 64 E info@rouweler.nl W www.rouweler.nl

WASSINK INSTALLATIETECHNIEK Ambachtstraat 30 7102 DW WINTERSWIJK Postbus 322 7100 AH WINTERSWIJK T +31 543 51 79 25 F +31 543 51 23 93 E winterswijk@wassink.nl W www.wassink.nl

ITN INSTALLATIETECHNIEK BV Postbus 345 6710 BH EDE T +31 318 63 73 75 F +31 318 62 23 46 E info@itn.nl W www.itn.nl

MB-BUIS BV Bergweg 4A-2 8271 CD IJSSELMUIDEN T +31 38 344 70 96 E info@mb-buis.nl W www.mb-buis.nl

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT

MEGENS ELEKTRO KEMTEC Postbus 2184 6020 AD BUDEL T +31 495 49 23 48 F +31 495 49 27 73 E info@kemtec.nl W www.kemtec.nl

T +31 348 47 34 34

WTH VLOERVERWARMING BV

F +31 348 47 22 94

Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T +31 78 651 06 40 F +31 78 618 42 82 E info@wth.nl W www.wth.nl

MEGENS ELEKTRO

E info@vandenpol.com

Scheltseweg 8

W www.vandenpol.com

5374 EB SCHAIJK T +31 486 46 27 63 E info@megenselektro.nl W www.megenselektro.nl

LAMMERINK INSTALLATIEBEDRIJF NOORD BV De Mors 76 7631 AK OOTMARSUM T +31 541 58 80 10 F +31 594 58 58 01 E noord@lammerink-groep.nl W www.lammerink-groep.nl

80 |

MEGENS INSTALLATIES

INTERIEURBOUW

SAMSUNG KLIMAATBEHEERSING

Postbus 68

Postbus 4300, 7320 AH APELDOORN

6650 AB DRUTEN

T +31 55 527 77 77

T +31 487 58 15 10 F +31 487 51 70 80

F +31 55 527 77 70

E info@megens-installaties.nl

E info@samsung-klimaat.nl

W www.megens-installaties.nl

W www.samsung-klimaat.nl

VAN BERGEN INTERIEURBOUW Belsebaan 12 5131 PH ALPHEN T +31 13 508 22 53 E info@vanbergeninterieurbouw.nl W www.vanbergeninterieurbouw.nl

Wie doet wat KIT EN VOEGWERKEN

AFDICHTINGEN www.akar.nl

AKAR VOEGAFDICHTINGEN Molenkade 48-49 1115 AC DUIVENDRECHT T +31 20 699 93 60 E jb@akar.nl W www.akar.nl

PARTHOS BV

VAN WARMERDAM SPECIAAL MEUBILAIR BV “Maatwerk voor elk project” Faradaystraat 1 4004 JZ TIEL Postbus 6002, 4000 HA TIEL T +31 344 72 28 00 F +31 344 63 04 87 M +31 6 53 70 90 36 E info@wsm.nl W www.wsm.nl

KEUKENS

DWM NEDERLAND BV

MOUW HOEDLIGGERS

De Bleek 30 2411 DT BODEGRAVEN T +31 172 65 15 42 M +31 6 22 22 64 29 E info@dwmnederland.nl W www.dwmnederland.nl

Meentweg 19

PROJECTSTOFFERING

3774 TK KOOTWIJKERBROEK T +31 342 44 30 78 F +31 342 44 25 79 E info@mouwhoedliggers.nl W www.mouwhoedliggers.nl

PROJECTSTOFFERING VAN DER LOO BV

MES LIFTEN BV

Energieweg 4 2964 LE GROOT-AMMERS T +31 184 60 16 30 E info@tektonbv.nl W www.tektonbv.nl W www.interieurbouw.nl

DE WIT MONTAGE

LIFTINSTALLATIES

Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T +31 77 306 82 00 F +31 77 307 42 20 E info@parthos.nl W www.parthos.com

TEKTON BV

STAALCONSTRUCTIES

AKAR

FOCUS INTERIEURPROJECTEN Maarnse Grindweg 12e 3951 LK MAARN T +31 343 44 13 31 E info@focusinterieur.nl W www.focusinterieur.nl

PREFAB BETON MONTAGE

Nijverheidsweg 3a 1671 GC MEDEMBLIK T +31 227 86 00 86 F +31 227 86 00 89 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

PLAFONDS

KNAUF AMF PLAFONDSYSTEMEN BV Mesonweg 8-12 3542 AL UTRECHT T +31 30 241 54 45 F +31 30 241 07 37 E info@knaufamf.nl W www.knaufamf.nl

PREFAB BETONELEMENTEN

Vlijtseweg 166 7317 AK APELDOORN T +31 55 576 10 27 F +31 55 576 10 32 E vloeren@vdloo.nl W www.vdloo.nl

SANITAIR

W. TEN HAM CONSTRUCTIE BV Radonstraat 8 6718 WS EDE T +31 318 57 24 76 F +31 318 57 33 58 E info@tenham.nl W www.tenham.nl

DELABIE BENELUX Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T +32 2 520 16 76 F +32 2 520 19 78 E info@delabiebenelux.com W www.delabie.nl

SANITIARE CABINES EN LOCKERS

TEGELS & NATUURSTEEN

BETTING & RESSING Batterij 12 7141 JL GROENLO T +31 544 47 61 70 F +31 544 47 61 79 E verkoop@bettingressing.nl

LEERKOTTE B.V. Asveldweg 4-6 7556 BP HENGELO T +31 74 243 08 85 F +31 74 242 25 18 E info@leerkotte.nl W www.leerkotte.nl

W www.bettingressing.nl

TEGELS & SANITAIR

SCHILDERS & STUCADOORS VAN WARMERDAM SPECIAAL MEUBILAIR BV “Maatwerk voor elk project” Faradaystraat 1 4004 JZ TIEL Postbus 6002, 4000 HA TIEL T +31 344 72 28 00 F +31 344 63 04 87 M +31 6 53 70 90 36 E info@wsm.nl W www.wsm.nl

COENEN TEGELS

HOLCON BV Industrieweg 8 7475 NH MARKELO Postbus 81 7475 ZH MARKELO T +31 547 35 73 15 E info@holcon.com W www.holcon.com

Parijsboulevard 275 Laan der Techniek 5 3903 AS Veenendaal Tel.: 0318 51 90 24 Fax: 0318 51 05 06 E-mail: info@schildersbedrijfjvandijk.nl Internet: www.schildersbedrijfjvandijk.nl K.v.K. Utrecht 30032885 B.T.W. nr. NL.11.11.061.B.01

J. VAN DIJK & ZONEN BV Laan der Techniek 5 3903 AS VEENENDAAL T +31 318 51 90 24 E info@schildersbedrijfjvandijk.nl W www.schildersbedrijfjvandijk.nl

6135 LJ SITTARD T +31 46 485 67 48 F +31 46 485 99 39 E info@coenentegels.nl W www.coenentegels.nl

| 81

Wie doet wat TOEGANGSCONTROLE

TRAPPEN

NIJSSEN VLOERSYSTEMEN SALTO SYSTEMS BV

Kraanspoor 48 1033 SE AMSTERDAM T +31 206 35 31 00 E info.nl@saltosystems.com W www.saltosystems.nl

TRAPPENFABRIEK VERMEULEN BV Lokkerdreef 14 4879 ND ETTEN-LEUR Postbus 82 4870 AB ETTEN-LEUR T +31 76 508 80 00 F +31 76 508 80 60 E info@vermeulen-trappen.nl W www.vermeulen-trappen.nl

VLOEREN ROSYSTEMS ZienXL

ZienXL - Smuigelweg 1 1704 PX HEERHUGOWAARD T +31 6 23 02 61 10 F +31 72 572 54 86 E info@rosystems.nl W www.rosystems.nl

TOEGANGSTECHNIEK

Sika Nederland BV Postbus 420 7400 AK DEVENTER T +31 570 62 07 44 F +31 570 60 84 93 E verkoop.pulastic@nl.sika.com W www.pulastic.com

Vonderstraat 4 5133 AP RIEL T +31 13 260 00 30 E info@vloersystemen.eu W www.vloersystemen.eu

Spaceshuttle 23 3824 ML AMERSFOORT Postbus 56 380 AB AMERSFOORT T +31 33 455 09 00 E info@mauerlocks.com W www.mauerlocks.com

82 |

Energieweg 6 4231 DJ MEERKERK Postbus 46 4230 BA MEERKERK T +31 183 35 47 00 F +31 183 35 47 40 E info@eputan.nl W www.eputan.nl

Postbus 60 6650 AB DRUTEN T +31 487 54 28 88 F +31 487 54 20 76 E info@breedveld.com

TARKETT HOLDING GmbH

W www.breedveld.com

Taxandriaweg 15 5142 PA WAALWIJK T +31 416 68 54 91 F +31 416 68 42 35 E info.nl@tarkett.com W www.tarkett.nl

WANDEN EN PANELEN

PARTHOS BV Industrieterrein 25

EPUTAN KUNSTSTOFTECHNIEK MAUER LOCKING SYSTEMS

BREEDVELD MOBIELE WANDSYSTEMEN

STEWARD DESIGN PANELS

5981 NK PANNINGEN

Postbus 96 4200 AB GORINCHEM T +31 183 58 90 99 F +31 183 58 98 23 E info@designpanels.com W www.designpanels.com

T +31 77 306 82 00 F +31 77 307 42 20 E info@parthos.nl W www.parthos.com

Bouwen voor de toekomst Van Norel is uw professionele partner voor utiliteitsbouw, woningbouw, turn-key projecten, projectontwikkeling, renovatie, kleinbouw en onderhoud.

Vertrouw en bouw daarom op Van Norel.

ISO9001 en VCA** gecertificeerd

Brinkgreverweg 32, 8161 NW Epe, T (0578) 615 311 F (0578) 616 893, www.vannorel.nl contact@vannorel.nl,

Volg ons ook op Twitter

Zo mooi kan akoestiek zijn!

POINT OUT

van advies, geluidsmeting tot produktie en montage www.pointout.nl