Profiel 03 2010

vaktijdschrift over | raam-, deur-, kozijntechniek | hang- en sluitwerk | dak- en geveltechniek | glas | serrebouw | nr 3 2010 | www.profiel-online.nl

va nu m kk ate et rn

Interview Filip Coveliers I Strak en minimalistisch design I I thema hang -en sluitwerk I thema duurzaam bouwen met glas

Functioneel, duurzaam en steeds volgens de laatste trends: dat zijn de unieke eigenschappen van het Startec assortiment van H채fele. Het merk Startec omvat deur- en raamkrukken, sloten, scharnieren, beslag voor houten- en glazen schuifdeuren en overig deurbeslag. Startec biedt u altijd het juiste bouwbeslag. Voor alle informatie staat ons verkoopteam voor u klaar!

www.hafele.com

DucoSlide

zijn

permanent

externe

zonweringsystemen

met

schuifpanelen. Ze combineren optimale zonwering met behoud van daglicht. Met een maximum aan privacy! DucoSlide schuifpanelen zijn beschikbaar met “LuxFrame” of met “SlimFrame” kaderprofielen, en met vaste of verstelbare lamellen. Toepasbaar met enkelvoudig, symmetrisch of telescopisch schuifsysteem.

We inspire at www.duco.eu info@duco.eu - Bedrijvenlaan 2 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 66 - fax +32 58 33 00 67

NATURAL COMFORT INSIDE

DucoSlide / Maximum aan privacy

Wymar, Oeselgem (B)

Profex, Avion (FR)

Plastival, Clerval (FR).

Wymar, Profex en Plastival worden...

Brugstraat 27 8720 OESELGEM BELGIUM Tel. : +32 (0)9 388 95 71 Fax : +32 (0)9 388 64 95 info@profialis.com www.profialis.com

member of

Voorwoord

Nederland en België hebben op dit moment één grote overeenkomst; er is sprake een politiek instabiel klimaat. In Nederland wordt naarstig gezocht naar de juiste coalitie (in ieder geval op het moment van schrijven, maar de verwachting is dat op de dag van publicatie die situatie nog niet veel veranderd zal zijn) en in België wordt naar aanleiding van de ook aldaar gehouden parlementsverkiezingen ook gezocht naar welke stromingen of combinaties van stromingen op het pluche plaats mogen nemen en welke richting België nu definitief op lijkt te gaan.

Zo in het dagelijkse reilen en zeilen zal de ondernemer uit het vakgebied niet zo bijster veel last hebben van de politieke besluiteloosheid van dit moment en lijkt het vooral een uit te knokken zaak voor respectievelijk Den Haag en Brussel. Echter, met het oog op de strategische planning – die toch zeker ook afhankelijk is van zich ontwikkelende wet- en regelgeving – zal elke ondernemer uit het vak zich toch eens regelmatig achter de oren krabben, want zowel in België en in Nederland is niemand er bij gebaat dat er wederom instabiele kabinetten worden geïnstalleerd, waarbij het elke keer maar afwachten of debatten worden overleefd.

Politici dienen zich te realiseren dat ondernemers hoe dan ook verder willen en een bepaalde mate van zekerheid willen hebben. Stabiliteit dus. Want, dat komt de creativiteit en innovatie, die zo hard nodig is, ten goede. Politici dienen hun verantwoordelijkheid te nemen en oog te hebben voor de behoeften van ondernemers. Zo staan we met z’n allen te springen om inspirerende wet- en regelgeving op het gebied van bijvoorbeeld duurzaamheid; vooral in het vakgebied waarin wij ons met Profiel regelmatig begeven.

We hebben – na alle gesprekken die we ook voor deze editie weer hadden in de markt – niet de indruk dat men zich overigens snel van de wijs zal laten brengen en dat men toch hoe dan ook een eigen koers voorstaat, maar tegelijkertijd werd er wel (terecht!) met een belerend vingertje naar de dames en heren in de politiek gewezen, dat de tijd van ‘spelletjes’ nu voorbij is en dat men ‘aan de slag moet’.

Aan al die stakeholders rondom Profiel zal het dus duidelijk niet liggen. Den Haag en Brussel zijn aan zet.

En onafhankelijk dáárvan is het onze uitdaging om u voortdurend te inspireren. Daarom presenteren wij u met veel genoegen deze editie van Profiel. Veel leesplezier gewenst!

Jerry Helmers

Profiel is een onafhankelijk vaktijdschrift over ­­ raam- deur-, en kozijntechniek I hang- en sluitwerk I dak- engeveltechniek I serrebouw I glas www.profiel-online.nl Jaargang 4, nr. 3 2010 Sinds 2007 Verschijnt 6 x per jaar ISSN: 1876-0651

uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

10

12

België Louwers Mediagroep BVBA Postbus 45, 3930 Hamont, België T +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541 E info@louwersmediagroep.be W louwersmediagroep.be

EINDRedactie

Crown Media / Jerry Helmers

Redactie

Rob Buchholz, Bert Heijnen, Jerry Helmers, Koen Mortelmans, Jan-Kees Verschuure

redactieadres

Crown Media / Jerry Helmers Postbus 109 1170 AC Badhoevedorp T +31 (0)20 6597424 E redactie@profiel-online.nl

BLADMANAGEMENT

Sjoerd Vis E s.vis@louwersuitgevers.nl

Secretariaat

Manuela Depenbrock

Interview Fekke van Dijk DORMA Nederland B.V. Per 1 mei heeft DORMA van Duin Nederland B.V. haar naam officieel veranderd in DORMA Nederland B.V. De wijziging is op zich niet ingrijpend, want DORMA wordt … DORMA, maar de gedachte achter deze naamswijziging is wel degelijk het resultaat van een nieuw geformuleerde visie op de toekomst van het gereputeerde bedrijf. De motor achter deze nieuwe inzet is Fekke van Dijk, die begin vorig jaar aantrad als nieuw algemeen directeur van DORMA in Nederland.

Advertenties

Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: profiel Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs

€ 47,70 per jaar inclusief BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. vaktijdschrift profiel Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

AdreswijzigingEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Opzeggingen

Onderscheidend in raam- en deurbeslag De succesvolle aanpak van Bouwbeslag Partners uit Best werpt zijn vruchten af. De dochteronderneming van het succesvolle familiebedrijf Raedschelders uit België, wint in eigen land steeds meer terrein. Het bedrijf heeft door heel Nederland een landelijke dekking binnen de kunststof-, aluminium- en houtbranche.

Marcel Bontjer, commercieel directeur van de firma Raedschelders en Bouwbeslag Partners, vertelt over de ontwikkelingen in de markt en vanzelfsprekend over het succes van Bouwbeslag Partners.

I ndien twee maanden voor het verstrijken van de abonnements­periode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

doelgroep

Profiel is een onafhankelijk vaktijdschrift. Profiel wordt verspreid onder architecten, aannemers, woningcoöperaties en alle bedrijven, die op enige wijze be­drijfs­matig actief zijn in de serrebouw, ramen & deuren, dak- en geveltechniek, glas, hang- en sluitwerk, waaronder fabrikanten, assembleurs, groothandels, importeurs, toeleveranciers en detaillisten.

Vormgeving / ART DIRECTION

LOGO Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Petra Kunnen Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

36 54

Extra inzet op dealerondersteuning Juist in deze tijd van economische recessie etaleert Van Leeuwen International zich nadrukkelijk als partner van de dealers. Via consumentgerichte acties en beurspresentaties, zoals onder andere de Woonbeurs, maakt men de eindgebruiker bewust van de mogelijkheden die haar assortiment in bouw- en interieurbeslag biedt.

Om op die manier extra aandacht te vragen voor een bezoek aan de dealer. Datzelfde geldt richting de architecten en aannemers, bouwbedrijven en overheidsinstellingen. Ook hier tracht Van Leeuwen International via een klantgroep gerichte benadering, extra aandacht te vragen voor haar ruime assortiment in bouwbeslag.

62

18

24 32 En verder Totaal oplossingen in hang- en sluitwerk

65

Themans hang- en sluitwerk bv (Themans) is op de Nederlandse markt actief als aanbieder van totaaloplossingen op het gebied van hang- en sluitwerk voor kozijnen, ramen en deuren. Themans is de betrouwbare partner in hang- en sluitwerk en wordt gedreven door Hollandse degelijkheid, integriteit, servicementaliteit en een goede waarde strategie. Met deze no-nonsense instelling en een bewuste keuze voor exclusieve samenwerking met toonaangevende merken, zoals S2 en CISA, kan Themans totaaloplossingen bieden voor zowel de de woning- als ook de utiliteitsbouw.

5

‘Bewustzijn moet groeien’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Colomn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Integratie is de toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Gezond leven start met een gezond interieur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Vestigingsadres officieel omgedoopt naar bedrijfsnaam

67

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het in Duitsland (Helpsen) gevestigde Hautau heeft er precies een eeuw over moeten doen, maar ‘eindelijk’ is het bedrijf dan ook in de ‘William Hautaustrasse’ gevestigd. Het was het prachtige kado – in de vorm van een straatnaambordje - dat burgemeester Adolf Neitsch, namens de gemeenteraad van Helpsen, aan de medewerkers van het bedrijf overhandigde. Dit gebeurde in april, toen het familiebedrijf een prachtig nieuw pand in het Duitse dorpje opende. Petra Hautau, kleindochter van oprichter Wilhelm Hautau, nam met een brede glimlach het kleinood in ontvangst tijdens de feestelijkheden.

Metaglas winnaar Prix de Femme Metaal 2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Patenten en slotcilinders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Strak en minimalistisch design voor nieuwbouw en renovatie . . . . . . . . 40

Journaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

BUVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

‘Efficiënter bouwen begint op één adres’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 vaktijdschrift over | raam-, deur-, kozijntechniek | hang- en sluitwerk | dak- en geveltechniek | glas | serrebouw | nr 3 2010 | www.profiel-online.nl

va nu m kk ate et rn

Gevels voor de toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

Gouwezone, Gouda Mosa Facades

VMRG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

profiel | nr 3 2010 | jaargang 4 | www.profiel-online.nl

NBVT nieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Interview Filip Coveliers I Strak en minimalistisch design I I thema hang -en sluitwerk I thema duurzaam bouwen met glas

Wie doet wat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Paradijs voor Hangen Sluitwerk

Amsterdam Z.O.

Amsterdam centrum

Utrecht

‘s-Hertogenbosch

Bussum

Weijntjes is een speciaalzaak in bijzonder Hang- en Sluitwerk en in artikelen voor restauratiebouw. Alles uit voorraad leverbaar.

Een groot deel van het assortiment is in Nederland alleen bij Weijntjes verkrijgbaar.

Gevestigd in: Amsterdam Z.O. - Amsterdam Centrum - Utrecht - Den Bosch - Bussum www.weijntjes.nl - Centraal tel.: 020 - 3113646

Nieuwe ECturn draaideuraandrijving en het GEZE radiografisch programma

Barrièrevrij automatisch draaideursysteem uitgerust met de ECturn Hoe fijn zou het zijn, wanneer een deur zich automatisch zou openen, wanneer u er met volle handen voor staat? GEZE maakt dit mogelijk met de ECturn. Binnendeuren worden in een handomdraai barrièrevrij en kunnen licht en vaardig automatisch of handmatig geopend en automatisch gesloten worden.

Met de automatische draaideuraandrijving ECturn komt GEZE tegemoet aan de wensen van mindervalide mensen, ouderen en kinderen, die moeite hebben een deur zelf te openen. Want binnendeuren voorzien van de ECturn vormen de ideale oplossing om barrièrevrij te wonen en is geschikt voor woonhuizen, verzorgingstehuizen of ziekenhuizen.

Maximale deurbreedte De ECturnaandrijving is geschikt voor een maximale deurbreedte tot 1100 mm of een deurgewicht tot 125 kg. Tevens kan het systeem gebruikt worden met een laag energiegebruik en in een automatische modus. In de low/energie modus beweegt de ECturn aandrijving met een gereduceerde snelheid en voldoet daarmee aan het veiligheidsniveau dat is vastgesteld volgens DIN 18650. Een beveiliging met veiligheidssensoren is in die situatie slechts in afzonderlijke gevallen noodzakelijk. Voor extra gevoelige gebruiksgroepen biedt de ECturn nog meer bescherming. Zo kunnen eenvoudig en snel extra veiligheidssensoren worden aangesloten. De noodzakelijke interfaces zijn standaard in de aandrijving ingebouwd.

Automatische modus In de automatische modus, bij deurbreedtes tot maximaal 1100 mm en een deurgewicht tot 50 kg, moet het draaibereik van de deur in principe met veiligheidsensoren worden beveiligd.

Bij stroomuitval zorgt een optionele accu voor een maximale veiligheid. Verder opent en sluit de deur automatisch en veilig. Bij stroomuitval kan de deur ook handmatig worden geopend. Als

IIIIIIIIIIII 10 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 2010

Plug&Go-oplossing kan de aandrijving direct in de stekkerdoos worden gestoken, zodat de draaideur daarna eenvoudig en comfortabel automatiseert en barrièrevrij wordt toegepast.

Draadloos Voor nog meer gebruikscomfort en maximale barrièrevrijheid kunnen automatische deuren en raamoplossingen draadloos worden aangestuurd door radiografische afstandbedieningen. Deze afstandbedieningen worden steeds meer als standaard toegepast bij het barrièrevrije en aangepaste wonen. Zij geven senioren een verhoogde mate aan levenskwaliteit en verlichten het werk van het verplegend personeel. Het nieuwe radiografische programma van GEZE kan in ramen en deuren draadloos individueel worden toegepast, samen in één systeem of gedefinieerd in groepen.

Autorisatie voor de verschillende deuren en ramen kan individueel worden toegekend.

Veiligheid speelt bij radiografische afstandbedieningen een grote rol. Door de codering van de radiografische signalen kan een in geleerde radiografische zender niet worden ‘gekraakt’. Iedere zender wordt individueel en veilig ingeleerd, waardoor een foutieve of onbevoegde radiografische aansturing van deuren en ramen wordt uitgesloten. De radiografische zender heeft een reikwijdte van 30 meter.

Deuren kunnen vanaf grote afstanden, ook door de muren heen, worden aangestuurd. De GEZE radiografische ontvanger kan voor zowel deur- als raamaandrijvingen worden gebruikt. De deur kan o.a. bij het kort indrukken van de schakelaar alleen openen en bij langer indrukken open blijven. Bij

raamaandrijvingen kan worden gekozen voor het functieprogramma noodsluiting of permanent om daarmee het raam naar wens van de gebruiker veilig te openen en te sluiten. Dankzij de kleine afmetingen van de radiografische modules kunnen deze zonder problemen in de aandrijving of inbouwdoos worden geïntegreerd. Bij gebruik van een speciale IP54 behuizing is opbouwmontage mogelijk. Het GEZE radiografische programma is te combineren met alle GEZE deur- en raamtypes. n

2010 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 11 IIIIIIIIIIII

Filip Coveliers

Belgische houtschrijnwerkers klaar voor CE-markering Sinds 1 februari 2010 is in België de Europese CE-markering voor ramen en deuren verplicht voor (gewone) ramen en deuren.

Het CE-label bevestigt dat ze voldoen aan een aantal normen inzake waterdichtheid, minimale luchtdoorlatendheid en windbestendigheid en een sluitend kwaliteitscontrolesysteem hanteren.

“De verplichting geldt niet voor schrijnwerkerij en die alleen deuren en ramen van derden plaatsen, maar wel voor bedrijven die ze zelf maken, niet uitsluitend voor eigen gebruik, maar tevens voor plaatsing door anderen,” verklaart Filip Coveliers, directeur van de sectororganisatie Confederatie Bouw Afwerking. Zijn organisatie heeft de nodige initiatieven genomen om te voorkomen dat alle behalve de allergrootste makers van houten ramen en deuren uit de boot zouden vallen. Want voor kleine bedrijven zou het onbegonnen werk geweest zijn om alles op eigen houtje uit te zoeken en in de praktijk te brengen. Ze zouden hun producten aan omslachtige en dure tests en accreditatieprocedures hebben moeten onderwerpen.

“Daarom hebben wij besloten om als Confederatie als systeemhouder op te treden, zoals bijvoorbeeld Reynaers dit is voor aluminium ramen en Deceuninck voor kunststof. We konden natuurlijk niet alle mogelijk op de markt beschikbare ramen laten testen en accrediteren. Daarom hebben we de markt onderzocht en onze proeven zo uitgetekend dat 80% van het aanbod erin viel.”

Testkosten Dat de CE-normering op komst was, was al langer bekend, maar tot einde 2008 was eigenlijk niemand in België er klaar voor. “Het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) zorgde voor een belangrijke stimulans, toen het aankondigde de tests te willen uitwerken. Zo moesten de bij de Confederatie aangesloten bedrijven de testkosten voor het 80%-segment niet zelf dragen.” Zonder het collectieve initiatief van de Confederatie, het WTCB, de

IIIIIIIIIIII 12 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 2010

Filip Coveliers

federale overheidsdienst economie en de Belgian Construction Certification Association (BCCA) had het vakmanschap voor houten schrijnwerk veel terrein kunnen verliezen, omdat heel wat schrijnwerkers zouden afhaken.

De productie van houten ramen en deuren verschilt sterk van die in pvc en aluminium. Daar zijn de grondstoffen altijd van dezelfde kwaliteit en zijn de tests ontwikkeld in samenwerking met de fabrikanten van de profielen. Een architect kan in zijn lastenboek gewoon profiel x van fabrikant y voorschrijven, zonder verdere kwaliteitskenmerken te moeten vermelden. “De praktische tests zijn geen zorg meer, maar uiteraard moet een fabrikant van houten schrijnwerk in zijn eigen ateliers zelf een kwaliteitssysteem invoeren, maar hij moet dit wel grondig documenteren. Daarvoor stellen wij dan de nodige documentatie ter beschikking, waaronder een BCCA-handboek. Er zijn natuurlijk individuele aanpassingen nodig, maar die kunnen beperkt blijven. Het BCCA staat in voor de certificering van en de controle op de bedrijven,” aldus Coveliers. Zijn sectororganisatie was ook de drijvende kracht achter een reeks regionaal gespreide opleidingssessies.

Momenteel hebben 110 Belgische producenten, waarvan 65 in Vlaanderen, zich aangesloten bij het ‘systeem’ van de Confederatie Bouw Afwerking.

“De Europese norm is intussen al diverse maanden van kracht. Wie alleen houten ramen en deuren maakt om ze ook zelf te plaatsen, valt niet onder de wettelijke verplichting tot CE-markering. En misschien zijn er hier en daar ook nog afnemers die schrijnwerk zonder CE-markering gedogen.

Maar het is goed mogelijk dat de marktevolutie stilaan de CE-markering zal eisen, ook van fabrikanten-plaatsers!” waarschuwt Coveliers. “Als we zelf geen CE-gelabelde producten kunnen aanbieden, zullen er gauw buitenlandse leveranciers aankloppen die dat wel doen. Ook uit Oost-Europa.”

Lonende inspanningen Zelfs wanneer dit nog lang zou duren, zijn de inspanningen niet tevergeefs geweest. “Ik heb al

verschillende reacties ontvangen van bedrijven.

Met het invoeren van de CE-markering zijn ze erin geslaagd hun administratieve procedures te verbeteren en hun kwaliteitscontrole veel nauwkeuriger te maken. Dat kan veel geld besparen, bijvoorbeeld door een systematiek in het reageren op fouten in het geleverde hout. Sommigen hebben door de standaardtests ook hun technische prestaties kunnen verbeteren, bijvoorbeeld op de sterkte van de verlijming of op de wind- en luchtdichtheid van hun producten. Vroeger waren dergelijke tests in België allesbehalve vanzelfsprekend.” Momenteel staan alle procedures al op punt voor draai-, kipen vleugelramen. “Dit jaar hopen we ook voor hefschuiframen zover te komen.”

Na-isolatie Dit najaar zal de Confederatie Bouw Afwerking opleidingen organiseren rond een heel ander thema: het na-isoleren van gevels. “Daarvoor bestaan verschillende mogelijkheden. Bij woningen met spouwmuren kan het volstaan om isolatiemateriaal in de spouwmuren te spuiten. Maar bij woningen zonder spouwmuur is het aanbrengen van buitenisolatie aangewezen. Dat kan in de vorm van een isolerende en/of vochtwerende bepleistering, een beplating of zelfs een beplating met bepleistering.”

De Vlaamse overheid heeft een woningrenovatieprogramma uitgewerkt rond drie kernactiepunten: de isolatie van daken, de installatie van hoogrendementsglas en de vervanging van oude verwarmingsketels door condensatieketels. “Maar de na-isolatie van gevels behoort spijtig genoeg niet tot deze prioriteiten. Gezien de enorme warmteverliezen via volle muren of niet-geïsoleerde spouwmuren vragen de VCB en de Confederatie Bouw Afwerking dat de Vlaamse overheid de na-isolatie van gevels uitdrukkelijk als prioritair actiepunt aan het woningrenovatieprogramma toevoegt. “In de praktijk betekent dit dat wij de overheid willen vragen de bestaande, eerder symbolische subsidie voor gevelisolatie op te trekken tot op de hoogte van die nu al bestaat voor

dak- en raamisolatie. De overheid zou eveneens aan sensibilisering moeten doen. Verder willen we duidelijk maken dat onze bedrijven dit soort werken goed aankunnen.”

Een belangrijke hinderpaal voor de na-isolatie van gevels is al vorig jaar opgeruimd. “Tot dan toe was het verboden de bouw- of rooilijn te overschrijden, terwijl veel bestaande voorgevels pal op die lijnen waren opgetrokken. Sindsdien is het mogelijk een bouwvergunning te verlenen ook wanneer door het aanbrengen van gevelisolatie de rooi- of bouwlijn wordt overschreden. De overschrijding mag oplopen tot 12 centimeter.” n

2010 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 13 IIIIIIIIIIII

HOUT2010 staat geheel in het teken van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

‘Bewustzijn moet groeien: MVO kan ondernemers wel degelijk wat opleveren’ Van maandag 27 september tot en met vrijdag 1 oktober vindt wederom de vakbeurs Hout 2010 plaats. Plaats van handeling is Ahoy in Rotterdam. De beurs wordt gezien als toonaangevend voor de hout- en plaatmateriaalbewerking. Projectmanager Richard Butter van VNU Exhibitons zegt dat ondanks het zware weer in de houtbranche meer dan de helft van de bedrijven dat aangeeft de vakbeurs te bezoeken, van plan is de komende twee jaar te investeren in nieuwe technologie en producten. De helft daarvan komt zelfs met concrete investeringsplannen naar de beurs. Butter zegt dat hier onderzoek op is gepleegd. Het thema van de beurs luidt ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen’.

“Maar daarbij gaan we vooral kijken hoe alle stakeholders in het vak dit thema concreet handen en voeten hebben gegeven.”

De beurs komt op een moment dat bedrijven weer van plan zijn vooruit te kijken,” vervolgt Butter. “Het afgelopen jaar is zwaar geweest voor de houtbranche. Desondanks hebben trouwe en loyale deelnemers zich vanaf het eerste moment ingeschreven. Ook geeft meer dan tachtig procent van de oud-bezoekers aan de intentie te hebben om de beurs te bezoeken. Volgens mij mogen we dat als een goed signaal interpreteren.”

Ondanks de recessie, die bij veel bedrijven duidelijk voelbaar is, blijft de investeringsbereidheid

IIIIIIIIIIII 14 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 2010

hoog. “Voor de helft van deze bedrijven zijn er geen gevolgen voor het nemen van investeringen.

Het meest wordt door de bezoekers van de beurs geïnvesteerd in houtbewerkingsmachines, houten plaatmaterialen en gereedschappen.”

HOUT2010 telt een hal minder in vergelijking met de vorige editie. Butter: “Dit komt omdat de markt het moeiljik heeft. Toch hebben we een representatief aantal bedrijven weten te handhaven. Ondanks de recessie willen exposanten

HOUT2010 niet missen. De tendens is wel zij een kleiner formaat stand afnemen. Dat lijkt ons een gezonde stap in deze tijd. Overigens mogen we wel tevreden zijn, want de beurs neemt nog steeds in totaal 5 hallen in beslag. Vorig jaar waren dat er 6. We boeten dus wel iets in op het aantal vierkante meters, maar schikken niet in als het gaat om de breedte en diepte van het aanbod.

Praktisch alle grote namen zijn weer aanwezig.”

Over het thema ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen’ is Butter heel helder. “Het is een

Vakprijs voor het ambacht Tijdens HOUT2010 wordt voor de eerste keer de IMI-Award uitgereikt. De Award voor interieurbouwers en meubelmakers is een initiatief van de organisator van de vakbeurs HOUT en het vaktijdschrift InterieurBouw.

‘Bijzondere meubels staan te kijk op designshows, maar er is zelden oog voor hoe knap ze zijn gemaakt,” zegt Butter. “Wij willen als organisator van de beurs een einde maken aan de onderwaardering van het ambacht.

Interieurbouwers en meubelmakers mogen meer laten zien wat ze kunnen.”

Op maandag 27 september wordt in het Houttheater in hal 3 bekend gemaakt wie de winnaar is. Een brede vakjury zal de uitdaging aangaan om de komende maanden alle ingezonden projecten te bekijken en te beoordelen.

term die steeds vaker valt. En dat is niet zomaar.

Juist nu is het van belang om toekomstgericht te werk te gaan. Ondanks de time out in de economie gaat het niet alleen om de laagste prijs, maar het gaat om duurzaamheid en de plek van de leverancier op de MVO-ladder. Die boodschap willen we nadrukkelijk met dit thema op de beurs overbrengen. Zo zal er op de beursvloer veel aandacht zijn voor verdieping. In het Houttheater, direct grenzend aan het Houtpaviljoen, kunnen bezoekers lezingen en seminars bijwonen over specifieke onderwerpen. We werken daarbij intensief samen met Centrum Hout, dat tekent voor het inhoudelijk programma. Centraal staat het actuele thema: ‘Bewust met Hout’. Dit is passend bij Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.”

Als het aan Butter ligt, dan wordt HOUT2010 hét moment om de bezoekers aan het denken te zetten over het maatschappelijk belang van ondernemen. Veel bedrijven zijn onbewust al bezig met de implementatie van een of meer van de drie P’s van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. De P’s staan voor People, Planet en Profit. Als beursorganisator is het onze verantwoordelijkheid om deze bewustwording te vergroten.”

Eric de Munck, verantwoordelijk voor houtpromotie en voorlichting bij Centrum Hout in Almere

zegt dat iedereen zich moet gaan verdiepen in de materie van het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. “Als je dat niet doet, dan kost je dat klanten en opdrachten. We willen dus vooral gaan overbrengen dat MVO ook wat oplevert!”

‘Bewust met hout’ is tevens de naam van het actieplan binnen de houtsector waarmee de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH) en de Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten (NBvT) ondernemers bekend willen maken met de mogelijkheden van duurzaam geproduceerd hout. “Zo hopen we het gebruik ervan in Nederland een impuls te geven. Het is immers onze maatschappelijke opdracht om goed met grondstoffen om te gaan. Ondernemers kunnen zich er op onderscheiden. En dat is niet onbelangrijk als het economisch even wat minder gaat. Het is een langjarig proces: de houthandel is al vergevorderd als het gaat om inkoop en wordt vaak als voorbeeld genoemd.” n

Vakbeurs voor hout- en plaatmateriaalbewerking.

Van maandag 27 september tot en met dinsdag 1 oktober Locatie: AHOY, Rotterdam Openingstijden: Maandag 27 september: Dinsdag 28 september: Woensdag 29 september: Donderdag 30 september: Vrijdag 1 oktober:

10.00-18.00 uur 10.00-18.00 uur 10.00-20.00 uur 10.00-20.00 uur 10.00-17.00 uur

Entree kan via voorregistratie op www.hout.nl

2010 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 15 IIIIIIIIIIII

c o

l

u m n

Merkwaardige gevels in Ulm

Scheef huis, recht schrijnwerk Ulm is een historische stad aan de Donau, in het zuiden van Duitsland. Een wandeling door Ulm is een wandeling door vele eeuwen bouwgeschiedenis. Dat geldt voor veel steden, maar de ironische, zelfs humoristische noot is uniek voor Ulm.

Zo zie je in heel de stad afbeeldingen van mussen, veel gestileerder en kleurrijker dan het grijze vogeltje ooit was. Je vindt ze in de talrijke winkelramen, in chocolade en patisserie, in het stadswapen, op T-shirts en uiteraard in het jaarlijkse steekspel op de Donau. Naar verluidt leerde een mus die haar nestjes bouwde de middeleeuwse kerkbouwers van Ulm dat ze de balken voor de kerk in de lengte door de stadspoort moesten dragen in plaats van in de breedte. Hoe dan ook, zelfs op het dak van die gotische kerk zie je een grote mus. De kerktoren is trouwens de hoogste (161,5 m) ter wereld.

Maar gevelspecialisten zullen zich ongetwijfeld meer aangetrokken voelen – of net helemaal niet – tot het Schiefes Haus. Dit vakwerkgebouw uit

1443 bevindt zich in het Visserskwartier, een eeuwenoude wijk, die in tegenstelling tot de rest van de stad de Tweede Wereldoorlog goed overleefde.

De houten structuur van het gebouw is in de loop der eeuwen zo kromgetrokken, dat het hele gebouw nu scheef doorhangt. Maar het meeste schrijnwerk en het meubilair staan wel recht. Of toch delen ervan die absoluut recht moeten staan.

Dat is het resultaat van een ingrijpende renovatie, ongeveer vijftien jaar geleden.

Ingebouwde waterpas De eigenaars hebben van de nood en deugd gemaakt en er ook scheve kasten, deuren, spiegels en dies meer in aangebracht. Met speciale correcties voor de horizontale vlakken, zodat het televisietoestel niet van de kast glijdt en de gasten niet uit hun bed rollen. Om hen daarover absolute zekerheid te bieden is in het hoofdeinde van de bedden een waterpas ingebouwd. In dezelfde kamer kan het niveauverschil immers tot veertig centimeter bedragen. Het hele gebouw wijkt 9 à 10° van de loodlijn af. De kans dat het gebouw nog schever zal zakken is verwaarloosbaar. Want de restaurateurs hebben in de vloeren en in de dakconstructie stalen verbindingen aangebracht, die de interne trekkrachten compenseren.

Glasgevel Sommige historische gebouwen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog vernield en zijn intussen vervangen door reconstructies. Maar er is ook veel nieuwbouw, met een speels karakter. Zo is de stadsbibliotheek een glazen piramide. Het nagenoeg volledig transparante stadhuis uit 1994 heeft wat weg van een (in omvang) bescheiden versie van dat van den Haag, het zogenaamde IJspaleis (1995). Niet verwonderlijk, want het zijn allebei ontwerpen van Richard Meier. Maar in Ulm is duidelijk dat ook de juiste combinatie van ramen en gesloten gevelwerk ook een ‘kleiner’ gebouw heel wat allure en uitstraling kan bezorgen. n

Meer info: Algemeen: www.duitsland-vakantieland.be, www.duitsverkeersbureau.nl, www.tourismus.ulm.de Scheef hotel: www.hotelschiefeshausulm.de Ulm bereik je vanuit Nederland en België het best met de (hogesnelheids) ICE-trein: www.bahn.com

2010 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 17 IIIIIIIIIIII

hout in de kijker

Houtsoort in de kijker

Europees eikenhout In heel het noordelijk halfrond is eik de loofboom bij uitstek, zowel wat betreft zijn ruime aanwezigheid als de talrijke toepassingsmogelijkheden van zijn hout. Wars van alle modes en trends blijft hij alomtegenwoordig, ook al is sinds de Eerste Wereldoorlog zijn plaats als structuurhout stilaan overgenomen door naaldhout..

De eik behoort tot de familie van de Fagaceae, net zoals de beuk en de kastanje. Meer specifiek behoort de eik tot het geslacht Quercus, dat meer dan 300 soorten telt, waarvan een dertigtal in Europa en het Middellandse Zeegebied. Wat wij eik noemen, betreft slechts twee soorten: de wintereik (Quercus pedunculata of robur) en de

Foto’s: Carpentier Hardwoord Solutions, realisatie: Van Aarle

IIIIIIIIIIII 18 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 2010

zomereik (Quercus petraea of sessiliflora). Hun hout, dat niet van elkaar te onderscheiden is, wordt op de markt onder elkaar aangeboden. Het zuidelijk halfrond kent geen enkele vertegenwoordiger van het geslacht Quercus. De zogenaamde Afrikaanse, Aziatische of Zuid-Amerikaanse eik zijn geen echte eiken.

Het lichtgekleurde spint van Europees eikenhout steekt duidelijk af tegen het kernhout, waarvan de kleur kan verschillen van lichtgeel tot goudbruin.

Blond is een geschikte omschrijving voor de kleur van het kernhout van de eik. Europees eikenhout is een uitstekend voorbeeld van hout met wisselvallige porositeit. In het vroeghout zijn door de aanwezigheid van zeer dikke houtvaten, zichtbaar met het blote oog, de jaarringen duidelijk te onderscheiden. Nog typischer zijn de stralen van Europees eikenhout; ze zijn buitengewoon breed en hoog (3 tot 10 cm). Op het kopse vlak kruisen ze de jaarringen, wat een netvormig patroon geeft, dat wat op een spinnenweb lijkt. Maar vooral

hout in de kijker

op het kwartierse vlak zijn deze dikke stralen zichtbaar. Ze verlenen aan het hout zijn specifieke spiegeltekening, glanzend en schitterend. Europees eikenhout heeft een scherpe geur door zijn hoog gehalte aan looizuur, dat eik zo gewild maakt bij wijnbouwers.

De nerf is belangrijk, want hij bepaalt de toepassing(en) waarvoor het hout geschikt is.

De nerf is zowel afhankelijk van de afmetingen van de vaten als van de textuur van het hout, de verhouding tussen de breedte van het laathout en de breedte van de jaarring. In tegenstelling tot naaldhout, heeft bij loofhout een toename van de breedte van de jaarringen, dus een snellere groei, een groter aandeel laathout tot gevolg, zodat de dichtheid van het hout toeneemt. Hoe meer uitgesproken de textuur, hoe grover de nerf. Eikenhout met de minst grove nerf is afkomstig van langzaam gegroeide bomen. Het is zachter, minder nerveus, lichter van kleur en laat zich gemakkelijker bewerken. Dit is het kwaliteitshout voor snijfineer, meubelmakerij of schrijnwerk. Hout met een meer uitgesproken textuur, meer bepaald hout dat gewoonlijk wordt toegepast voor timmerwerk, kan tot 50% meer werken dan hout met een minder uitgesproken textuur.

Mechanisch gezien heeft Europees eikenhout een uitstekende buig- en druksterkte en is dus zeer geschikt als constructiehout. Het is ook goed bestand tegen puntbelasting. Daarom wordt het ook zeer veel gebruikt voor parket. Ook de mechanische eigenschappen zijn sterk afhankelijk van zijn textuur en dus van zijn groeisnelheid.

Hout met brede jaarringen, dat dus een hogere dichtheid heeft, zal dus ook hogere weerstand bieden. In de radiale richting zal eikenhout dan weer gemakkelijk splijten, aangezien de dikke stralen een geschikt vertrekpunt zijn om het hout te klieven. Van deze eigenschap wordt gebruik gemaakt voor het vervaardigen van duigen voor vaten.

Duurzaamheid Europees eikenhout behoort tot duurzaamheidsklasse II-III, ‘duurzaam’ en ‘matig duurzaam’. Voor zover het niet in contact is met de grond, heeft Europees eikenhout dat blootgesteld is aan de weersomstandigheden een levensverwachting van verschillende eeuwen. De duurzaamheid van Europees eikenhout kan echter niet worden ver-

hoogd door een behandeling, aangezien het, om anatomische redenen, niet kan worden geïmpregneerd, zelfs niet in autoclaaf. Europees eikenhout laat zich vrij goed verlijmen. Vermijd wel caseïne en andere alcalinelijmen, omdat ze vlekken veroorzaken op hout dat rijk is aan looizuur. De spijkeren nagelvastheid zijn uitstekend, maar aan de uiteinden van de planken is het soms nodig om voor te boren wegens het risico op scheurvorming, in het bijzonder op dosse. In contact met vocht kan dit hout corrosie veroorzaken bij ijzerhoudende metalen, zodat door reactie met de looizuren vrijwel onuitwisbare blauwzwartachtige vlekken optreden. Indien het hout vochtig kan worden, is het aan te raden om enkel nagels en vijzen in roestvrij staal te gebruiken (gegalvaniseerd staal is niet voldoende). n

Meer info: www.woodforum.be

2010 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 19 IIIIIIIIIIII

WIE DOET WAT

Adviescentrum elektronisch sluiten

BUVA rationelE bouwprodukten B.V. Bremen 5, 2993 LJ BARENDRECHT T . ......................................+31 (0)180 697500 F . ......................................+31 (0)180 697505 E info@buva.nl W www.buva.nl

Advies Centrum Elektronisch Sluiten

Depa Ramen NV Kunstdal 8, B-9900 EEKLO T . ........................................+32 (0)9 3769696 F . ........................................+32 (0)9 3769695 E info@deparamen.be W www.deparamen.be

ACES Struikheide 13, 8331 ZC STEENWIJK T . ......................................+31 (0)521 524208 F . ......................................+31 (0)521 524207 E info@aces-nederland.nl W www.aces-nederland.nl PH 09 V02

0

Vanaf € 66,- per uitgave weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding of surf naar www.profiel-online.nl

Aftimmering

PROGÉ BINNENAFWERKING Redoute 1, 7141 JW GROENLO T . ......................................+31 (0)544 372534 F . ..................................... +31 (0)544 373746 E info@proge.nl W www.proge.nl

Aluminium Bouwelementen

Konandal Aluminium Bouwelementen Westlandse Langeweg 21a, 4651 PD STEENBERGEN T . ......................................+31 (0)167 563423 F . ......................................+31 (0)167 562048 E info@konandal.nl W www.konandal.nl

Sapa Building System B.V. Postbus 5647, 4801 EA BREDA T . ......................................+31 (0)76 5873400 F . ......................................+31 (0)76 5719485 E breda@sapagroup.com W www.sapabuildingsystem.com

Schüco Nederland B.V. Rendementsweg 3a, 3641 SK Mijdrecht T . ......................................+31 (0)297 233670 F . ......................................+31 (0)297 250162 E info@schueco.nl W www.schueco.nl

Solarlux Nederland B.V. Bedrijvenweg 41, 7442 CW Nijverdal T . ......................................+31 (0)548 631323 F . ......................................+31 (0)548 631329 E info@solarlux.nl W www.solarlux.nl

Wiggers RaaltE B.V. Kaagstraat 31, 8102 GZ Raalte T . ......................................+31 (0)572 354310 F . ......................................+31 (0)572 355079 E info@kijkopkozijnen.nl W www.kijkopkozijnen.nl

Aluminiumspecialisten

Aluro Buigtechniek BVBA Industriepark 12, B-2220 HEIST OP DEN BERG T . ........................................+32 (0)15 246660 F . ........................................+32 (0)15 257286 E info@bestbend.be W www.bestbend.be

Automatisering

C-Mol Benelux B.V. Hoofdstraat 15b, 6670 AB ZETTEN T . ..................................... +31 (0)488 421848 F . ..................................... +31 (0)488 421739 E info@c-mol.nl W www.c-mol.nl

Aluminium Profielen

Aliplast N.V. Waaslandlaan 15, B - 9160 LOKEREN T . ........................................+32 (0)9 3405555 F . ........................................+32 (0)9 3485792 E info@aliplast.com W www.aliplast.com

Alumil Benelux distributie: Alulog N.V. Kunstdal 19, B-9900 EEKLO T . ........................................+32 (0)9 2181784 F . ........................................+32 (0)9 2181786 E marleen@alumil.be W www.alumil.be

IIIIIIIIIIII 76 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 2010

Sprangers N.V. John Lijsenstraat 49 B-2321 MEER-HOOGSTRATEN T . ........................................+32 (0)3 3157768 F . ....................................... +32 (0)3 3158886 E info@sprangers.be W www.sprangers.be

Aluminium ramen en kozijnen

Aliplast N.V. Waaslandlaan 15, B-9160 LOKEREN T . ........................................+32 (0)9 3405555 F . ........................................+32 (0)9 3485792 E info@aliplast.com W www.aliplast.com

Matrix software Wijchenseweg 116, 6538 SX NIJMEGEN T . ......................................+31 (0)24 3434380 F . ..................................... +31 (0)24 3434389 E info@matrix-software.nl W www.matrix-software.nl

Automatische deuren

Besam Zuidplein 4, 6717 LV EDE Postbus 8155, 6710 AD Ede T . ..................................... +31 (0)318 698969 F . ..................................... +31 (0)318 638346 E info@besam.nl W www.besam.nl

Record AutomatischE Deuren B.V. Cardanuslaan 30, 6865 HK DOORWERTH Postbus 67, 6865 ZH DOORWERTH T . ......................................+31 (0)26 3399777 F . ......................................+31 (0)26 3399770 E info@record-automatischedeuren.nl W www.record-automatischedeuren.nl

Handelsonderneming J.P.M. Kok Oostergracht 36, 3763 LZ SOEST T . ......................................+31 (0)35 6012433 E info@jpmkok.nl W www.jpmkok.nl

Deuren

Bouwbeslag Import Nederland Madoerastraat 41, 3818 CS AMERSFOORT T . ......................................+31 (0)33 4633300 F . ......................................+31 (0)33 4637776 E info@bouwbeslagimportnederland.nl W www.bouwbeslagimportnederland.nl

Van Leeuwen International Utrechtsestraatweg 220, 3911 TX RHENEN T . ......................................+31 (0)318 477777 F . ......................................+31 (0)318 477778 E sales@vanleeuwenint.nl W www.vanleeuwenint.nl W www.intersteel.nl

Bouwen

Bevestigingsmaterialen

Rapid Bevestigingstechniek Benelux B.V. JosephinE.......... Bakerstraat 5, 1311 GB ALMERE T . ......................................+31 (0)36 5460000 F . ......................................+31 (0)36 5460010 E info@rapidbv.com W www.rapid.com

Bouwbeslag

KEGRO Postbus 94,6560 AB GROESBEEK T . ......................................+31 (0)24 2999555 F . .....................................+31 (0)24 3975354 E info@kegro.nl W www.kegro.nl

NORHTGO Postbus 3004, 2220 CA KATWIJK T . .....................................+31 (0)71 4029322 F . ......................................+31 (0)71 4030081 E info@norhtgo.nl W www.norhtgo-deuren.nl

Beveiliging

Blankestijn Beveiliging Pascalstraat 14a, 3771 RT BARNEVELD Postbus 158, 3770 AD BARNEVELD T . ......................................+31 (0)342 491767 F . ......................................+31 (0)342 420843 E info@blankestijn-beveiliging.nl W www.blankestijn-beveiliging.nl

Formani Holland B.V. Amerikalaan 55, 6199 AE. MAASTRICHT-AIRPORT T . ......................................+31 (0)43 3089005 F . ......................................+31 (0)43 3648828 E info@formani.nl W www.formani.nl

Mulder Obdam Handelskade 5, 1713 HS OBDAM Postbus 6, 1713 ZG OBDAM T . ..................................... +31 (0)226 456654 F . ..................................... +31 (0)226 456645 E info@mulderobdam.nl W www.mulderobdam.com

Dakkapellen

VAN BRUCHEM Postbus 11, 5300 AA ZALTBOMMEL T . ......................................+31 (0)418 678040 F . .....................................+31 (0)418 678050 E info@bruchem.nl W www.bruchem.nl

TINGA Postbus 1, 8830 AA WINSUM T . ......................................+31 (0)517 341203 F . ..................................... +31 (0)517 341775 E info@tingadeuren.nl W www.tingadeuren.nl

Deuren & kozijnen

HafelE Nederland B.V. Nagelpoelweg 30, 7333 NZ APELDOORN Postbus 1085, 7301 BH APELDOORN T . ......................................+31 (0)55 5384600 F . ......................................+31 (0)55 5424950 E info@hafele.nl W www.hafele.com

DAKKAPELLEN

GOTEN-BOEILIJSTEN

PREFABBOUW

P O L Y E S T E R

WOODFREE

Woodfree Vreelandseweg 37, 1394 BL NEDERHORST TEN BERG T . ......................................+31 (0)294 255439 F . ......................................+31 (0)294 257627 E info@woodfree.nl W www.woodfree.nl

Bewust leven met ramen & deuren ewitherm BVBA Industrieweg 2091 I.Z. “De Waerde” B - 3520 ZONHOVEN T . ........................................+32 (0)11 440700 F . ........................................+32 (0)11 440709 E info@thermopane.net W www.thermopane.net

Vanaf € 66,- per uitgave weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding of surf naar www.profiel-online.nl

DORMA Nederland B.V. Dalwagen 45, 6669 CB DODEWAARD Postbus 15, 6669 ZG DODEWAARD T . ......................................+31 (0)488 418100 F . ......................................+31 (0)488 418190 E info@dorma.nl W www.dorma.nl

WIE DOET WAT

Deurbeslag

2010 I profiel vaktijdschrift nr. 3 I 77 IIIIIIIIIIII