EDITIE
696 Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving I Losse nummers � 10,– I Jaargang 63 I september 2011
| Besam Nederland levert uniturn met luchtgordijn links | Groot regionaal ziekenhuis in groene setting | Nieuwe vleugel MMC met hoogstaande techniek | Fascinerend licht van Fagerhult | Hoe dichter bij Dordt, hoe kleuriger het wordt |
Wij zorgen voor het juiste licht Voor de verlichting van uw zorgproject kunt u vertrouwen op de jarenlange ervaring van Fagerhult. Onze kennis is gebundeld in diverse specifieke lichtoplossingen voor ziekenhuizen, verpleegtehuizen, zorginstellingen etc. Â Wilt u weten wat Fagerhult exact voor u kan betekenen? Bel voor meer informatie naar 030-6889900 of zie www.fagerhult.nl
www.fagerhult.nl
Kosteloos kennismaken met Bouwberichten In tijden van tegenwind continu op de hoogte zijn van alle voor u interessante bouwprojecten. Nieuw en bestaand. In Nederland of per provincie. Opdracht, ontwerp, aanbesteding... u weet alles direct. Hoe? Via Bouwberichten krijgt u het nieuws
Week in week uit acquisit iekansen!
professioneel gepresenteerd op uw desktop. Compleet met gegevens over marktpartijen en contactpersonen in een handig overzicht. Niks betalen, eerst GRATIS kennismaken. Ga naar www.cobouw.nl/ kennismakenmetbouwberichten
Bouwberichten van Cobouw. Weet wat er bouwt.* *) Cobouwt monitort 5.000 informatiebronnen in de bouwwereld!
Aarding en bliksembeveiliging TLC Totale Bliksem Beveiliging b.v. is gespecialiseerd in aarding en bliksembeveiligings installaties op elk gebied, van industrie t/m particuliere woningen TLC Totale Bliksem Beveiliging b.v. levert, installeert en inspecteert aarding en bliksembeveiligings installaties door geheel Nederland. TLC Totale Bliksem Beveiliging b.v. is gespecialiseerd in het leveren en aanbrengen volgens de normen NEN-1010, NEN-EN-IEC 62305, NEN 3194 en NPR 8310 van: • Bliksembeveiliging-installaties • Aardingssystemen • Overspanningsbeveiliging • EMC en Ontstoringstechniek Wij engineeren en ontwerpen bovengenoemde installaties conform de huidige normen en inspecteren de aarding en bliksembeveiligings installaties. Onze aangebrachte installaties worden in Autocad aangeleverd vanuit onze eigen Engineerings afdeling.TLC Totale Bliksem Beveiliging b.v. is ISO 9001 en VCA gecertificeerd.
TLC bliksembeveiliging B.V. Postweg 42 3769 BX Soesterberg Tel: +31 (0)346 33 01 06 Info@tlcbv.nl Fax: +31 (0)346 35 44 10 www.tlcbv.nl
11110555_tlc.indd 1
06-07-2011 15:45:47
INSTALLATIE-ADVISEURS
Pasklare oplossingen door kennis, inventiviteit en creativiteit
WHR Installatie-adviseurs DVISEURS Amsterdam bv Cruquiusweg 109L 1019 AG AMSTERDAM Postbus 1605 1000 BP AMSTERDAM tel. 020 – 463 01 55 fax.020 – 463 65 52 amsterdam@whr.nl www.whr.nl
WHR Installatie-adviseurs Breda bv Takkebijsters 51a 4817 BL Breda Postbus 9305, 4801 LH Breda tel. 076 - 549 55 10 fax.076 – 549 55 08 breda@whr.nl www.whr.nl
WHR Installatie-adviseurs Utrecht bv Maarssenbroeksedijk 19a 3542 DL UTRECHT Postbus 1105 3600 BC MAARSSEN tel. 030 – 242 63 90 fax.030 – 242 63 99 Utrecht@whr.nl www.whr.nl
ADVIES OP MAAT
ONDERSCHEIDEND VERMOGEN
EDITIE
Voorwoord
696
Bergop, bergaf Als een donderwolk hangt het R-woord weer in de lucht. De bouwsector is nog lang niet bekomen van de vorige recessie en de crisis die het onroerend goed in het bijzonder heeft getroffen, of de Dubbel Dip wordt al weer aangekondigd. Dat klinkt allemaal heel ernstig, maar bij een krimp van 0,5% over twee of drie maanden spreekt men al van een recessie. De psychologie doet dan de rest: noem het R-woord en het gros van de mensen praat zichzelf een recessie aan en gaat daadwerkelijk minder besteden en investeren. Zo kan de -0,5% doorschieten naar grotere percentages. Dan zullen we echt moeten wachten tot de wereldeconomie weer aantrekt en via exportgroei weer uit het dal kunnen komen. Blijft de vraag of krimp wel zo erg is. Over een aantal jaren zullen we allen aan de structurele krimp moeten geloven omdat de mens nu eenmaal op veel te grote voet leeft. Moeilijk onderwerp. Een ander groeiprobleem dat ook taai blijkt, is het verschijnsel krimpregio. Het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Bureau voor de Statistiek hebben becijferd dat tot 2040 een derde van de gemeenten in ons land te maken krijgt met een krimpende bevolking, met name in de regio’s Parkstad Limburg, Zeeuws-Vlaanderen en noordoost Groningen (Eemsdelta). In een dissertatie heeft promovenda Femke Verwest onderzocht dat de (met name lokale) overheden niet goed reageren op deze ontwikkeling. Verstandig is: het accommoderen van de krimp door het aanpassen van de woningvoorraad (sloop, herstructurering) en het terugschalen van de lokale economische structuur (arbeidsmarkt, detailhandel, bedrijventerreinen). Daar willen de bestuurders kennelijk niet aan. Moeilijk onderwerp. De meest waargenomen reactie is dat de krimp wordt bestreden door de groei (meer inwoners) elders vandaan te halen. De problemen worden zo hoogstens uitgesteld en afhankelijk van de herkomst van de groei verplaatst naar die herkomstlocatie, en uiteindelijk zullen leegstand, lagere huizenprijzen en langere verkooptijden in sterkere mate terugkeren omdat men aan symptoombestrijding heeft gedaan. Het leuke van sombere tijden is dat de positieve berichten er zo lekker uitsteken. Letterlijk. Want als ik ergens vrolijk van wordt is het wel het idee om in Flevoland een berg te “bouwen”. Doen, zou ik zeggen. Oud-wielrenner en journalist Thijs Zonneveld droomde dit idee hardop en in no time hebben zich van alle kanten enthousiaste mensen en bedrijven gemeld om te kijken of de droom haalbaar is. De eerste bijeenkomst werd druk bezocht, onder meer door Engelse en Duitse tv-ploegen, die natuurlijk bang waren voor een grote grap. Maar het is bloedserieus. Een berg maken van twee kilometer hoog in een polder is natuurlijk een fantastisch avontuur waar we jaren ontwerpen bouwplezier aan zullen beleven, als ware het de Delta Werken. Verder gaat het op en rond die berg – als hij er komt – bruisen van jewelste. De puist trekt duizenden toeristen en wellicht nog meer sporters per week en in hun kielzog zal een navenante hoeveelheid detailhandel en kleine industrie de berg weten te vinden en Flevoland een economische impuls bezorgen. Als Nederland genoeg materiaal kan mobiliseren, groeien daarna nog veel meer Alpen in de polder. Niet zeuren, gewoon doen. Tjerk van Duinen
5 | STEDENBOUW 696
696
sinds 1948
Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur Jaargang 63 | september 2011 Verschijnt 9 x per jaar ISSN 0165-3997
Uitgever
Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl
redactieadres
Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl
redactiecöordinator Tjerk van Duinen
11
redactie Medewerkers
Patricia van der Beek, Van den Berg Kruisheer Elffers, Hilda Bosma, Valentijn Brandt, Albert Jan Breevaart, bureau bos, Truus van de Bijl, Fraanje, GAJ architecten, Henk Geist, Greenpictures.nl, HDVN Architecten, Bert Heijnen, Jerry Helmers, Hercuton, HKL architecten, Caspar van der Laak, Henk Marks, Mecanoo Architecten, Sjoerd Meuleman, Van Mourik Architecten, Proper Stok Groep, Marcel van Rijnbach, Henk Ruitenbeek, Elmer Spaargaren, Rogier van Steenis, TPAHG Architecten, Jan Kees Verschuure, Victoria Hotel.
Bladmanagement
22 35
Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl
32 45
Secretariaat
Manuela Depenbrock
Advertenties
Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: stedenbouw, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl
Abonnementsprijs
€ 75,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095
Adreswijzigingen
Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland
Opzeggingen
Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.
Doelgroep
Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.
Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.
6 | STEDENBOUW 696
Rubrieken Goed bezig Spotlight Elco Brinkman
8 10
Utiliteitsbouw Tiel SCW / RAR Amsterdam The Curve Zaandam Murano Den Haag Grand Hotel Kessler Den Bosch Pentaparc Zwaagdijk-Oost MFA VSO Pelscollege
12 17 19 22 25 29 32
Inhoud
49
57 60
65 69
72 78
zorg en ziekenhuis Rotterdam Ikazia Amersfoort Meander Medisch Centrum Breda Groepswonen Leijakker Rotterdam Sint Franciscus Gasthuis Veldhoven Maxima Medisch Centrum Innersdijk Verpleeghuis Gorinchem Beatrixziekenhuis Beek en Donk De Regt Dordrecht Albert Schweitzer Ziekenhuis
ediTie
696 TijdschrifT voor sTedenbouw, archiTecTuur en binnenhuisvormgeving I Losse nummers � 10,– I jaargang 63 I sepTember 2011
35 40 45 46 49 53 54 55 57
woningbouw Apeldoorn Vlindertuin Laan van Spartaan Harderwijk Schelpenhoek Schaijk Akkerwinde Apeldoorn Het Kristal Oisterwijk Catharinenberg
60 65 69 72 75 78
| Besam Nederland levert uniturn met luchtgordijn links | Groot regionaal ziekenhuis in groene setting | Nieuwe vleugel MMC met hoogstaande techniek | Fascinerend licht van Fagerhult | Hoe dichter bij Dordt, hoe kleuriger het wordt |
Coverbeeld | Albert Schweitzer Ziekenhuis Architect | EGM architecten, Dordrecht Hoofdaannemer | Hurks van der linden bv, Eindehoven
7 | STEDENBOUW 696
Goed bezig!
Vindico hersteld glasschade aan glasmonument aan de Barentszzee Het Witch (heks) monument Steilneset in Vardö in Noorwegen is door koningin van Noorwegen Sonja geopend in het bijzijn van architect Peter Zumthor.
D
Dit gedenkteken is ter nagedachtenis van de slachtoffers van heksenvervolging op de plek waar tussen 1598 en 1692 91 vrouwen op de brandstapel omkwamen. In 2009 werd met de bouw van het monument begonnen en bestaat uit een open glazen gebouw (ca 250 m² gevel) met glassamenstelling van 2 x gehard gelaagd zwart gekleurd glas (Parsol) met 2 PVB folies. Het dak is uitgevoerd in Cor-ten staal, een gecorrodeerd staaltype wat niet verder roest. Door de ligging op 50 m afstand van de Barentszzee met een zilte omgeving in combinatie met de lange bouwtijd en afwatering van het Cor-ten staal op het glas, kwam men toen men 2 maanden geleden de voorlopige bescherming van de houten bekisting van het glas afhaalde tot grote schrik er achter dat het glas zwaar was aangetast. De glazen constructie werd gerealiseerd door MBM Konstruktionen GmbH uit Möckmühl in Duitsland en heeft Vindico Surface Technologies gevraagd om hiervoor een oplossing te kunnen bieden. Vindico schakelde haar partner Haenen Onderhoud uit Bladel in om het glas te reinigen. Aangezien de zwarte kleur van het glas niet toeliet met de machine te polijsten, moest alles met de hand aan binnen en buitenzijde met een speciale polijstpasta gereinigd worden, om zo te verhinderen dat men geen vertekening in de reflectie van het glas zou krijgen van het machinale polijsten. De heersende temperaturen op dit noordelijk gedeelte van Noorwegen (komt nooit boven de +3°C) liet het niet toe om het glas te conserveren met de Vindico N® coating, die alleen tussen +10° en +40°C aangebracht kan worden. In dit geval had men beter kunnen voorkomen dan genezen en
Het monument bij de opening, geheel in oorspronkelijke glasstaat.
af fabriek de Vindico N® op het glas aangebracht, dit had in alle gevallen ook het glas beschermd tijdens de bouw en was reiniging gemakkelijker geweest dan nu met veel minder kosten. ❚
advertentie
8 | STEDENBOUW 695
Rectificatie Hierbij de rectificatie kadertekst en advertentie van het project wat gepubliceerd is in stedenbouw 695 Project de Foortse Torens in Amersfoort van van Dijk Aluminium. In juni 2011 is het project Foortse Torens te Amsersfoort opgeleverd In 2009 is met dit grootschalige woning project gestart, tijdens de voorbereiding is er in samenwerking met Schüco en Atelier Kollhoff een groot aantal speciale raamprofielen ontwikkeld om aan de vraag te kunnen voldoen. Omdat het project zowel hoogbouw als laagbouw betreft werden er zeer hoge eisen gesteld aan de lucht- en waterafdichting van de aluminium puien. Om te controleren of we konden voldoen aan deze eisen zijn de puien in het testcentrum van Schüco Bielefeld zeer uitvoerig getest, en werden er uitstekende resultaten bereikt. Uiteraard was belangrijk dat de bouwkundige maatvoering overeen kwam met de door ons geproduceerde puien. Door de uitstekende samenwerking met de aannemer is dit goed verlopen. Dit project is in samenwerking met Bouwcombinatie Dura Vermeer Bouw Hengelo / Heijmans Bouw uitgevoerd, en is door de grote verscheidenheid van de aluminium puien een zeer uniek project geworden. Als gevelbouwer zijn wij er trots op om dit unieke project te hebben mogen realiseren en kijken terug op een zeer geslaagd project. ❚
AARDWARMTESYSTEMEN
Energie
uit
betrouwbare
bron
Een ervaren specialist
Al meer dan 15 jaar realiseert Duratherm duurzame bronsystemen. Of het nu gaat om vrijstaande woningen, utiliteitsgebouwen of een complete woonwijk: Duratherm verzorgt een bronsysteem op maat. Hoge kwaliteit, langdurige garantie, energieoptimaal en kostenefficiënt zijn sleutelwoorden voor zowel onze gesloten- als open bronsystemen.
Ruim een eeuw boorervaring:
Met meer dan één miljoen gerealiseerde boormeters en duizenden bronsystemen die naar volle tevredenheid functioneren, kiest u met Duratherm voor een bewezen partij. De standaard opbrengstgarantie van 25 jaar op gesloten bronsystemen geeft zekerheid voor u en optimaal comfort voor uw klant. Naast uitstekende bronsystemen en een zorgvuldige uitvoering biedt Duratherm een professionele organisatie waar u terecht kunt voor snelle service en al uw vragen over aardwarmtesystemen.
Meer informatie? De Stroet 2, Lunteren 0318-484041 www.vandijkaluminium.nl
Bel voor meer informatie Duratherm, (0525) 688838 of stuur een e-mail naar: info@duratherm.nl
WWW.DURATHERM.NL 9 | STEDENBOUW 695
Spotlight
Bouw hoopt op groei In de eerste helft van dit jaar heeft de bouw zich enigszins hersteld. Geholpen door het zachte winterweer steeg de bouwomzet met 6 procent. Dat blijkt uit vandaag gepubliceerde cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Vorig jaar kromp de omzet nog met bijna 9 procent.
D
De omzetgroei deed zich in alle sectoren van de bouw voor. De omzet van de bedrijven in de grond-, water- en wegenbouw steeg met 6,3 procent vergeleken met dezelfde periode in 2010. De gespecialiseerde bouwers van wegen, spoorwegen en tunnels boekten in de eerste zes maanden van het jaar een omzetstijging van bijna 13 procent. Bedrijven die zich toegelegd hebben op het leggen van kabels en buizen behaalden een veel bescheidener omzetgroei van 1 procent. Het kleinst was de omzetgroei in de bouw van woningen en kantoren. ,,Onder meer de kwakkelende huizenmarkt en de leegstand van kantoren waren hier debet aan'', aldus het CBS. Hoe de bouw zich verder zal ontwikkelen is nog onduidelijk. "De signalen zijn niet eenduidig'', aldus de onderzoekers.
Verbetering ordervoorraad
en komt moeilijker aan geld bij de bank. Hoewel ik begrijp dat er inmiddels weer iets meer maatwerk kan komen. Particulieren met goede vooruitzichten kunnen weer een iets ruimere hypotheeklening krijgen. Dat is mooi en het helpt ook absoluut dat het kabinet de termijn voor de lagere overdrachtsbelasting heeft verruimd. Nu voor een jaar, laten we hopen dat het langer duurt.” “De verhuisketen moet op gang komen. Nog altijd geldt dat als er één gaat verhuizen, er een beweging van meer verhuizingen op gang komt. Dat merkten we al in juni, juli, maar door het gedoe op de beurzen en in de politiek stagneert het nu weer. Het consumentenvertrouwen staat onder druk. In de CBS-cijfers blijkt al dat er na mei, juni weer een dip dreigt. Verhuis- en verbouwplannen worden door de onzekerheid op de beurzen uitgesteld. Het consumentenvertrouwen is dus essentieel.”
Voorzitter Elco Brinkman van Bouwend Nederland bespeurt in de eerste helft van 2011 "geleidelijk meer optimisme" in de bouw, maar echt sprake van groei is er nog niet. “Het verschilt nogal over de deelsectoren. Bij de kleine infra valt het erg tegen, dat heeft waarschijnlijk te maken gemeentelijke bezuinigingen. Ook zie je dat ‘t bij de projectontwikkeling, dus bij de herontwikkeling van wijken en de nieuwbouw, nog buitengewoon slecht is”, zo analyseerde hij tijdens een interview voor BNR.
"Er moet helderheid komen. De Nederlandse bevolking gaat natuurlijk op Prinsjesdag kijken wat er voor hoopgevends te vertellen is er op dat punt. En ook al wordt er hier en daar noodzakelijkerwijs bezuinigd, uit de CBS-cijfers blijkt in ieder geval dat er onderliggend een enorme behoefte aan bouwactiviteiten is. Omdat nou eenmaal bedrijfsgebouwen en woningen in Nederland langzamerhand aan een opknapbeurt toe zijn."
“Wat je daarnaast gelukkig ziet is dat er in de ordervoorraad wel een zekere verbetering zit, geholpen door btw-verlaging en andere maatregelen die in crisistijd door het kabinet zijn genomen. Op zichzelf onderstreep ik dat de ontwikkeling van de omzetcijfers in het eerste deel van het jaar positief te noemen is, maar we komen wel vanuit een heel diep dal. Ook een feit is dat ondertussen de rendementen behoorlijk zijn teruggelopen."
Dat alles geeft nog niet direct perspectief op concrete orders. Voorzitter Brinkman: “Na de bouwvak zien we in de allerlaatste cijfers dat de situatie in de bouw stabiliseert. Maar ja, dat is dan wel op de bodem. We zagen bijvoorbeeld dat het personeelsbestand schommelt met een paar honderd erbij, een paar honderd er af. Het bodemt uit, het is nog geen groei.” “Ik wil er niet over somberen, het belangrijkste uit de CBS-cijfers is de conclusie dat er in de eerste helft van het jaar geleidelijk meer optimisme aan het ontstaan was. Dat helpt absoluut, en hoe eerder het consumentenvertrouwen een duwtje in de rug krijgt, hoe beter het is.” ❚
Iets ruimer "Daarbij heeft zowel de particulier als het bedrijf problemen met de financiering. Hij moet afschrijven
10 | STEDENBOUW 691
Consumentenvertrouwen
- mr. drs. L.C. (Elco) Brinkman (Fotograaf) René van den Burg
Spotlight
11 | STEDENBOUW 691
Utiliteitsbouw
De gevel van het kantoor heeft een ingetogen karakter
12 | STEDENBOUW 696
Tiel | SCW & RAR
Tekst | Marcel van Rijnbach
Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw overtuigt opdrachtgever van meerwerk
Verrassende ondergrondse uitdagingen in Tiel Het is geen alledaags probleem. De opwaartse druk van het grondwater door de Waal zorgde voor de nodige hoofdbrekens bij hoofdaannemer Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw uit Goor bij de bouw van het nieuwe onderkomen voor de Stichting Christelijke Woningcorporatie (SCW) en Regionaal Archief Rivierenland (RAR) langs één van de belangrijkste invalswegen van Tiel. Door een open bouwput te creëren, zou er een zwembad ontstaan. In overleg met de opdrachtgevers werd besloten tot gefaseerde ontgraving. Dat kostte meer bouwtijd en geld. De opdrachtgevers stelden zich echter soepel op.
D
De bouwtijd in de zomer was zorgvuldig gekozen. Dan staat de waterstand van de Waal op haar laagste punt. Behalve…vorig jaar, toen de eerste schop de grond inging voor de palenfundering waarop de nieuwbouw van bijna 7000 m2 zou komen te steunen. De waterstand in de Waal was juist hoger dan normaal. Daardoor werd de opwaartse druk van de grondwaterstand onder de nieuwbouwlocatie groter. “We waren aanvankelijk van plan om damwanden te slaan, een bouwput te graven en onderwaterbeton te storten”, geeft bedrijfsleider Jan Koster van Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw aan. “We moesten echter kiezen voor een andere bouwwijze. De grond werd gefaseerd uitgegraven tot boven de waterkerende laag die overigens heel broos is. Voor de funderingsstroken is een sleufbekisting gebruikt. Bigbags met zand gaven tegenwicht aan de opwaartse druk waardoor de bouwplaats gevrijwaard bleef van grondwater”.
€ 1 miljoen meerwerk Het was één van de drie verrassingen waarvoor het bouwteam kwam te staan. Voor de toekomst stond een uitbreiding gepland van het nieuwe kantoorgebouw voor de woningcorporatie. Maar die kwam sneller dan verwacht, namelijk bij dit project! De woningcorporatie had besloten om de uitbreiding van de tweede verdieping toch in één klap te realiseren. “Door het gewijzigde grondwerk en de extra bouw ontstond er meerwerk ten koste van een miljoen euro. Het bouwteam en de beide opdrachtgevers hebben nagedacht hoe we die post met elkaar konden tackelen. Door snel schakelen in het uitwisselen van de ontwerptekeningen van architect en constructeur en het aannemersbestek en de snelle vergunningverlening van de gemeente kunnen we de extra uitbreiding binnen de geplande bouwtijd realiseren. Bovendien waren we binnen drie dagen er met de opdrachtgevers uit hoe we de extra uitbreiding vormgaven. Deze opdrachtgevers waren zeer voortvarend met besluitvorming”, meldt Koster verheugd. ›
13 | STEDENBOUW 696
Tiel | SCW & RAR
Hier is de extra uitbreiding van het kantoor goed zichtbaar
“Deze opdrachtgevers waren zeer voortvarend met besluitvorming” Bijzonder aan dit project is dat het bouwteam met twee opdrachtgevers te maken heeft, de woningcorporatie en het regionaal archief. Twee totaal verschillende programma’s van eisen. Het kantoor van de corporatie vereist een gebouw met functionele ruimtes een tamelijk chique en uitgebreid afwerkingsniveau, terwijl archiefgedeelte het moet hebben van de installatietechniek die voor de juiste temperatuur en vochtgehalte zorgt. Beide organisaties besloten uit oogpunt van efficiency (delen van kantoorruimte en centrale ontvangsthal) op één bouwlocatie hun onderkomens te realiseren. Het gebouw bestaat uit een grote kelder voor het archief met daarbovenop vier bouwlagen. De kantoorruimte op de begane grond en eerste verdieping zijn georganiseerd rondom twee atria. De twee bouwlagen tellende atria zijn voorzien van een gelamineerde houten dakconstructie met piramidevormige daklichten. “Er is behoorlijk veel tijd gestoken in de engineering vanwege de twee verschillende programma’s van eisen. Het afwerkingsniveau en de installatietechniek van de kantoorruimte en de archiefkelder zijn totaal verschillend. De kelder beschikt over een eigen w –en e-installatie. We hebben als Aan de Stegge ervaring
14 | STEDENBOUW 696
met het bouwen van kelders met geconditioneerde omstandigheden. Je dient complete, gedetailleerde werktekeningen paraat te hebben. Het vergt een intensievere werkwijze dan een normale kelder”, aldus Koster.
Geen trucjes bij bouw archiefkelder De kelder ligt anderhalve meter onder maaiveld en steunt op geboorde palen. Uiteindelijk is alles goed gegaan met het ontgraven van de grond. Alleen rondom de liftputten, die wel met damwanden waren omgeven, ontstonden in de aansluiting tussen de palen en de putten waterwellen. Met een injectie van waterglas in de grond werden de ‘gaten’ gestopt. De betonwanden van de kelder zijn 30 centimeter dik en flink gewapend. “De kelder moet minimaal 180 minuten blijven staan als de bovenbouw –God verhoede- mocht instorten. In de wanden en de forse breedplaatvloer is het leidingwerk geïntegreerd omdat er geen doorvoeringen in de wanden toegestaan waren. De wanden moeten lucht –en waterdicht zijn om het vocht buiten te houden.” Er is geen speciale betonkwaliteit gebruikt. Het is volgens Koster gewoon een kwestie van de beton goed verdichten en de aansluitingen met de vloer en het plafond grondig schoonmaken en afwerken. “We hoeven geen trucjes uit te halen met de bouw van deze kelder. Je moet ervoor zorgen dat de koel en warmte-installatie gewoon
Tiel | SCW & RAR
Uiteindelijk werd gekozen voor een keramische tegel op een deel van de gevel
blijft functioneren ondanks stroomuitval bijvoorbeeld. Daarom hebben we een groot noodaggregaat gemonteerd”. Een andere verrassing van kleinere orde was dat vlak voor aanvang van de bouw andere gevelbeplating gebruikt moesten worden. De Zwitserse volkernbeplating met reliëf die de architect graag aan de gevel had gezien bleek niet op tijd verkrijgbaar. Ook in dit geval ging Aan de Stegge met architect en opdrachtgevers aan tafel om het alternatief te bespreken over de kosten en de esthetica. “We hebben gezamenlijk besloten om een keramisch binnen –en buitenspouwblad te maken met prefab door en doorgebakken tegels, verlijmd op een achterconstructie. Een kostenneutrale oplossing waar iedereen achterstaat.” ❚
Nog tijdens de uitvoering besloot de woningcorporatie het nieuwe kantoor nog verder uit te breiden
BouwInfo bruto vloeroppervlak 6686 m2 bouwPeriode juni 2010 - december 2011 Bouwkosten € 8,6 miljoen OPDRACHT Stichting Christelijke Woningcorporatie (SCW), Regionaal Archief Rivierenland (RAR) ONTWERP Krijger & Wagter architecten, Buren advies Brink Groep, Tiel (projectmanagement en toezicht) Adviesbureau Tielemans, Eindhoven (constructies) Innax, Veenendaal (installaties) Bocom Infra, Breda (civiel/infra) UITVOERING Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw, Goor installaties Alferink installatietechniek, Groenlo advertentie
Veelzijdig en compleet Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw is een multidisciplinair aannemersbedrijf waarbij in één BV de disciplines bouwkunde, civiele techniek en werktuigbouwkunde verenigd zijn.
Vanuit onze hoofdvestiging in Goor realiseren wij landelijke projecten. Op basis van een Programma van Eisen of een set basisgegevens kunnen wij een volledig gebouw of werktuigbouwkundige installatie engineeren en uitvoeren. Wij zijn
postbus 93
ISO-9001 en VCA** gecertificeerd.
7470 ab goor telefoon
0547 286 386
Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw is actief in de volgende marktsegmenten: • waterbe-
telefax
0547 286 380
handeling (rioolwaterzuiveringsinstallaties en drinkwaterproductie-installaties) • civiele
werken (met name op de zuiveringsmarkt) • utiliteitsbouw • constructies • industrie.
internet
info@aandestegge.org www.aandestegge.org
15 | STEDENBOUW 696
Tiel | SCW & RAR
To Be Comfort Climate Systems ontzorgt met turn-keyformule To Be Comfort Climate Systems heeft het complete traject, van engineering tot installatie, van de vloerverwarming en -koeling in de nieuwbouw van het kantoor van woningcorporatie SCW en het Regionaal Archief Rivierenland op zich genomen. Daarmee ontzorgde het bedrijf haar opdrachtgever Alferink Installatietechniek aanzienlijk. “Deze formule in combinatie met onze werkwijze vinden veel installatiebedrijven aantrekkelijk”, aldus Gijsbert van Nes van To Be Comfort Climate Systems uit Rotterdam. To Be Comfort Climate Systems is al jarenlang een vertrouwde relatie van Alferink Installatietechniek. “Wij gebruiken kwalitatief goede materialen tegen een aantrekkelijke prijs. Daarnaast voldoen onze producten aan het KIWA-KOMO keurmerk”.
To Be Comfort Climate Systems heeft het afgiftesysteem voor de vloerverwarming en –koeling van het gebouw geleverd en geïnstalleerd. Dat betekent in de praktijk een verdeler Turbo Professional type LTV, geschikt voor lage temperatuurverwarming en de To Be Comfort buis, PE-RT 16x2 mm. Daarnaast levert To Be Comfort Climate Systems de thermomotoren voor het regelsysteem. To Be Comfort Climate Systems is medio juli begonnen met de installatie van het leidingwerk en de verdelers en verwacht medio september het werk af te ronden. “De samenwerking met de bouwkundige aannemer en onze opdrachtgever verliep heel voortvarend”, volgens Gijsbert van Nes. Dit vloerverwarming en -koelingsysteem zal circa 20 procent energie besparen ten opzichte van de traditionele ruimteverwarming met radiatoren. ❚
advertentie
Verwarmen en koelen van vloeren en wanden voor woningbouw en utiliteit
Driemanssteeweg 160 3084 CB Rotterdam Postbus 59019 3008 PA Rotterdam 16 | STEDENBOUW 696
T F E W
010-28 32 330 010-28 32 339 info@tobecomfort.nl www.tobecomfort.nl
Amsterdam | The Curve
Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Valentijn Brandt, Kroonenberg Groep
The Curve eigenzinnig met lef Op een nog braakliggend perceel naast het voormalige NDSMkantoor wilde ontwikkelaar Kroonenberg een in het oog springend kantoorgebouw neerzetten, met een industriële uitstraling. Met The Curve is dat gelukt.
D
De tijd dat Amsterdam-Noord als een Siberische uithoek werd bestempeld, is al lang geleden. Meer en meer bedrijven uit vooral de creatieve hoek blijken de overkant van het IJ als ideale uitvalsbasis voor hun activiteiten te zien. Zo heeft MTV Networks er haar onderkomen gevonden, net als tv-producent IDTV. Reclamebureaus doen daar zaken, maar ook de prints van VNU Media komen er vandaan. Nu staat aan de Klaprozenweg ook The Curve, een opvallend ellipsvormig bouwwerk van beton, staal en glas, gepositioneerd in een bovendien uitzonderlijk schuine stand. Ontwikkelaar Quintijn Stok van Kroonenberg Groep noemt The Curve transparantie in optima forma: “Het uitzonderlijke van de vormgeving van The Curve ligt in de deels gebogen- deels strakke elementen, in combinatie met de in het zicht blijvende installaties. Van de klimaatinstallaties tot de elektrische voorzieningen - alles is in het zicht gebleven, niets is weggestopt. Er is uitzicht naar buiten én binnen - bovendien naar alle kanten toe. Ik noem dat maximale transparantie.”
maatvoering
Verantwoordelijk voor het eigenzinnige ontwerp waren de architectenbureaus van OZ+V Architecten en Ed Veenendaal. Om de bijzondere hellende stand te kunnen
bewerkstelligen, bedachten zij een schuinstaande kolommenstructuur, zoals die niet veel eerder in Nederland is toegepast. Hiervoor werd een zelfdragende kolom ontwikkeld, bestaande uit een onder- en bovenschaal van polyester. Voor de juiste verdichting en (lage) stortbelasting werden ze volgestort met zelfverdichtende mortel. Als vloersysteem werd gekozen voor zogeheten Bubble Deck vloeren, omdat die in staat zijn belastingen tweezijdig af te dragen. Naast constructief, is het gebouw vooral esthetisch de moeite waard. De gevels bestaan geheel uit glas, vervaardigd volgens het structural glazing systeem. Omdat het gebouw ovaal is en bovendien verticaal taps toeloopt, is geen enkel glaspaneel hetzelfde. Ook bijzonder is dat de drielaagse! glaspanelen ter plaatse koud gevormd werden. Alleen dan was de mooie ronde vorm haalbaar. Vanzelfsprekend bij een dergelijk gebouw had secure maatvoering de hoogste prioriteit. The Curve werd daarom geheel driedimensionaal uitgetekend, waarbij de rol van aannemer BAM leidend was. De bouwer hield alle maatvoeringen strak in eigen hand, om mogelijke afstemmingsperikelen met onderaannemers zoveel mogelijk uit te kunnen sluiten.
eigen The Curve is gebouwd voor nu, en voor in de toekomst. Mede door de open indeling is het gebouw geschikt voor zowel individuele- als meerdere huurders. Ofschoon de doelgroep niet vast omschreven staat, mikt Kroonenberg vooral op bedrijven in de creatieve sector.”We hebben een gebouw willen neerzetten voor ondernemers met durf. Voor bedrijven die zich willen laten zien, met passie voor hun vak. Met een unieke- en vooral herkenbare werkplek”, zegt Stok daarover. Hij is trots op het gebouw. ›
Scheepsschoorsteen in Amsterdam-Noord
17 | STEDENBOUW 696
Plaatsnaam | Projectnaam
The Curve: integraal product, tot interieur aan toe
Impressie kantoor in gebruik
The Curve is duurzaam, multi-indeelbaar en vooral eigen. Daarnaast is hij zeer te spreken over de wijze, hoe het gebouw tot stand gekomen is. “De ontwikkeling van het gebouw was uitdagend, juist omdat de architecten zulke specifieke wensen hadden. Het was moeilijk om partijen te vinden die het aandurfden om zo’n complex project gezamenlijk te realiseren - met beperkte middelen bovendien. En als dat dan ook daadwerkelijk lukt, kun je als ontwikkelaar alleen maar tevreden zijn.” ❚
BouwInfo Bruto vloeroppervlakte 5000 m2 Duurzame voorzieningen: 3-laags glas, daglichtafhankelijke verlichting, WKO systeem/warmteterugwinning, deels led verlichting toegepast OPDRACHT Kroonenberg Groep, Schiphol ONTWERP OZ + V Architecten, Veenendaal advies Pieters bouwtechniek UITVOERING BAM Utiliteitsbouw Amsterdam gevel Octatube, Delft
Aan de trendy IJ-oevers in Amsterdam-Noord verrijst momenteel het ellipsvormige kantoorgebouw The Curve. De specifieke vorm vroeg om een integraal ontwerp en daaraan wilde ontwikkelend deurenproducent Van Vuuren – verantwoordelijk voor de binnendeuren en -kozijnen – graag meewerken. Marketing- en projectmanager Dennis Gijsman: “Wij ontzorgen de opdrachtgever volledig, van ontwerp tot montage. Daar vroeg hoofdaannemer BAM specifiek om in het kader van faalkostenreductie; bij ons heeft deze werkwijze de absolute voorkeur. Van Vuuren richt zich op integrale kwaliteit en ketenintegratie, omdat wij alleen een kwaliteitsgarantie op onze deuren en kozijnen kunnen geven als de kozijnen, het hang- en sluitwerk, het sluitplan en de afmontage ook optimaal geregeld is. Dit heet bij ons het Fittin concept.” Gijsman doelt bijvoorbeeld op aspecten als brandveiligheid. “Wil je werkelijk garanderen dat een deur brandveilig is; dan is een gecertificeerde deur op zich niet genoeg. Daarom werken wij aan integraliteit, als essentieel onderdeel van het ontzorgen van de klant. Dit Fittin concept wordt onafhankelijk geborgd door de brandlabeling van het GND (garantie deuren) en biedt met zekerheidsklasse III maximale zekerheid en transparantie. Wij zijn op dit gebied de enige verantwoordelijke en het aanspreekpunt voor de BAM. De aannemer koopt altijd een optimaal product met maximaal financieel rendement.” ❚
advertentie
Er zit meer achter onze deuren
Specialist in o.a.: - binnendeuren - buitendeuren - brandvertragende deuren - vochtvaste deuren - geluidsdempende deuren - straling- en kogelwerende deuren J.W. de Visserwei 5 | 9001 ZE Grou | Telefoon (0566) 62 37 37 | Fax (0566) 62 38 55
Kijk ook op www.vanvuuren.nl 18 | STEDENBOUW 696
Zaandam | MURANO
Tekst | Bert Heijnen
Gevelvullende elementen verkorten de bouwtijd
Murano supersnel de hoogte in! Elke drie weken zien de bewoners van de Zaanse wijk Inverdan een nieuwe verdieping verrijzen op het woningbouwproject Murano. De bouwcombinatie Van Agtmaal / Van de Ven is bezig aan de laatste bouwlagen van het 13 verdiepingen tellende bouwblok Galilei. Het is het laatste van 9 woonblokken die samen Murano vormen. De eerste acht appartementencomplexen variëren in hoogte tussen de 6 en de 8 woonlagen.
D
Door het toepassen van een ultra snel prefab bouwsysteem, weet de bouwcombinatie Van Agtmaal / Van de Ven Murano te realiseren binnen een extreem korte bouwtijd. De gevelsluitende elementen worden kant en klaar op de bouw aangeleverd. Om beschadigingen tijdens het transport te voorkomen worden op de bouw de houten kozijnen en de beglazing aangebracht. Uiteindelijk zijn de elementen volledig afgewerkt voor plaatsing. “Op die manier kunnen we elke drie weken een verdieping wind- en waterdicht maken”, aldus projectdirecteur Austin Krekels. “De extra korte bouwtijd komt ook omdat ruwbouw en afbouw parallel lopen. Terwijl de bovenverdiepingen nog in aanbouw zijn, is men beneden volop bezig met de afbouw.”
Gietbouw Austin Krekels. “We zijn in februari 2010 gestart. De onderste lagen zijn gietbouw. De gevels bestaan verder uit gevelvullende elementen. Deze hebben een maximale afmeting van 4 meter bij 12,90 meter. Dat niet alle elementen dezelfde afmeting hebben, maakt het extra complex. Evenals de uiteenlopende detailleringen en de 4 verschillende kleuren gevelstenen. Een extra uitdaging vormt het logistieke proces. Alleen met een zeer doordachte en perfecte werkvoorbereiding is een dergelijk project tot een succes te maken. Detaillering, afmetingen en logistiek dienen perfect te kloppen om de uitvoering vloeiend te laten lopen. Alleen op die manier konden we het project met een dergelijk complexe detaillering financieel haalbaar maken”, aldus Krekels.”
Woonblok Galilei De hoogste woonblok van 13 verdiepingen telt 93 appartementen. Het gebouw is deels uitgevoerd in donkerrood metselwerk aangevuld met ›
19 | STEDENBOUW 696
Zaandam | MURANO
Parallel Groep BNI Installaties BV doet wat het belooft Elektrotechnische installaties Licht- en krachtinstallaties Beveiligings- en brandmeldinstallaties Data- en telecominstallaties Service en onderhoud
Werktuigbouwkundige installaties Luchtbehandeling Koeling Centrale verwarming Sanitaire installaties
www.parallelgroep.nl
BNI Installaties BV Alkmaar is een allround elektrotechnisch installatiebedrijf dat zowel in de utiliteitsbouw als in de woningbouw actief is. Het installatiebedrijf maakt onderdeel uit van de Parallel Groep. Vestigingsdirecteur Arent Jonker beschrijft kort de bedrijfsstructuur. “Onder de Parallel Groep vallen zeven installatietechnische bedrijven. Allereerst Parallel Groep ETB Vos BV (Utrecht en Dordrecht) en Parallel Groep Energie techniek BV (Hazerswoude-Rijndijk). Door de recente overname van de Energic-groep heeft de Parallel Groep nu ook vestigingen in Rotterdam, Leiden en Badhoevedorp. En dan wij natuurlijk Parallel Groep BNI Installaties BV Alkmaar. Met dit netwerk aan parallelle elektrotechnische bedrijven bedienen wij de gehele Randstad. We kunnen ons personeel over en weer uiterst flexibel inzetten. Noodzakelijk voor een installatiebedrijf als het onze dat snelheid van werken tot het handelsmerk heeft gemaakt.” De Parallel Groep realiseert als echte totaalinstallateur ook CV-installaties en loodgieterswerk.
Installatietechniek Murano Het zeer grote project Murano bestaat uit 285 luxe appartementen verspreid over veertien woontorens op een grote eenlaagse parkeergarage. De verantwoording voor de complete elektrotechniek lag in de vaardige handen van BNI installaties. Jonker beschrijft de werkzaamheden: “Onder onze werkzaamheden vallen ontwerp en aanleg van elektrotechnische installaties in de algemene ruimten en in de woningen, de brandweerinstallaties, video-intercom, een data – en telecomnetwerk. KPN legt glasvezel aan tot in de meterkast, dat betekent dat wij daar dan zorgen voor een spanningspunt voor het modem.” Vaak denken de specialisten van de Parallel Groep BNI installaties al mee in de ontwerp- en bestekfase. De veelzijdigheid maakt Parallel Groep BNI installaties BV tot een vooraanstaand installateur, die complete oplossingen ontwerpt en uitvoert met een goede prijs/kwaliteitsverhouding. Jonker: “Onze opdrachtportefeuille is dan ook zeer gevarieerd. Op het moment lopen in de renovatie enige woonprojecten in Alkmaar. Eerder bedachten en monteerden we de E-installaties van het bekende project Sportlagune Heerhugowaard. Maar ook werken we mee aan Nieuw Babylon Den Haag. Daar zit alles in: woningbouw gecombineerd met utiliteitsbouw, zowel renovatie en nieuwbouw. Als Parallel Groep BNI Installaties leveren we er graag onze deskundige bijdrage aan.” Website www.bni-installaties.nl ❚
Murano Zaanstad Hier bouwen wij in opdracht van Westpark Business Center 9 woongebouwen met 283 appartementen die zijn ontwikkeld door KondorWessels Vastgoed.
Nieuwbouwplan Murano De parel van Zaanstad Gerealiseerd door:
www.muranozaanstad.nl
20 | STEDENBOUW 696
Zaandam | MURANO
BouwInfo
Geen gebouw is hetzelfde
Bijna bewoonbaar
bouwProgramma 283 appartementen in 9 gebouwen OPDRACHT Westpark Business Center ONTWERP Döll - atelier voor bouwkunst, Geurst & Schulze architecten Advies constructies Bouwadviesbureau Van de Ven bv, Ridderkerk Advies bouwfysica Peutz bv, Mook Installatieadvies IOC bv, Ridderkerk UITVOERING Bouwcombinatie Van Agtmaal - Van de Ven E-installaties BNI Installaties BV Alkmaar
een glazen gevel. De grote raampartijen zorgen voor een uitgebreide lichtinval en een optimale transparantie, waardoor de bewoners ruim uitzicht hebben over de omgeving. De kozijnen zijn uitgevoerd in hardhout. De appartementen zijn gelegen rond een centrale kern. Hier bevinden zich de liften en het trappenhuis. Galilei kent ook een speciale lift voor mindervaliden.
283 Appartementen Het totale project Murano telt 283 appartementen verdeeld over 9 woongebouwen. Het gebruik van veel glas en bruggen die de woongebouwen met elkaar verbinden, geven de wijk een mediterrane uitstraling. Vanaf de straat zijn de op het dek gesitueerde binnenpleinen bereikbaar via brede trappen, geïnspireerd op de bruggen die de gelijknamige Italiaanse eilandengroep met elkaar verbinden. Geen gebouw is hetzelfde en door de uitgekiende zichtlijnen ontstaan verassende doorkijkjes en prachtige binnenpleinen. Dit maakt Murano grootstedelijk en toch intiem. Het aanbod van de appartementen heeft een zo grote verscheidenheid dat er voor iedereen een geschikte woning is. Van eenvoudige tot zeer luxe appartementen. De grootte verschilt van één tot vijf kamerwoningen. Verder komen er woningen met en zonder balkon en penthouses met een schitterend dakterras.
Gereed De bouwblokken met een hoogte van 6 en 8 verdiepingen zijn klaar voor bewoning. Het wachten is nog op de afwerking van de parkeerplaatsen. Men parkeert overdekt tussen de gebouwen. Op de betonnen dakelementen van de parkeerpleinen wordt gras aangebracht, zodat de bewoners van de bovenverdiepingen uitkijken over een groen park.
Da Vinci Een van de andere woongebouwen is Da Vinci. Het gebouw is opgedeeld in twee segmenten met in totaal 39 appartementen. Aan de ene kant kent het zes en aan de andere kant acht bouwlagen. Door de opdeling in twee segmenten oogt het kleinschalig en krijgt men nergens het gevoel van een bombastisch project. Het gedeelte van acht verdiepingen is uitgevoerd in een
283 appartementen verdeeld over 9 gebouwen
warme geel/oranje baksteen. Het zeslaags gedeelte bestaat uit een oranje/rode baksteen. Op die manier krijgt het gebouw een warme en vriendelijke uitstraling. Vrijwel alle appartementen liggen aan twee gevels, waardoor ze over veel ramen beschikken. Op die manier zijn het lichte woningen, die veel ruimte bieden. De bewoners van da Vinci krijgen uitzicht op het rustige verhoogde binnengebied, waaronder wordt geparkeerd. Aan de levendige straatzijde liggen twee lichte entreehallen, welke toegang geven tot het trappenhuis en de lift. De ruime drie- en vier kamerappartementen variëren in oppervlakte van 85 tot 218 m2.
Per woonlaag zijn er 5 of 6 appartementen. Er zijn ook 3 maisonnettes en 4 penthouses. De penthouses hebben een vloeroppervlakte van 118 m2. en een woonkamer met een afmeting van liefst 12 bij 5 meter. Austin Krekels:”Zowel de werkvoorbereiding en uitvoering verdient een dikke pluim. De werkvoorbereiding is zo doordacht uitgevoerd en de logistiek klopte perfect, zodat we een knap stuk werk laten zien als bouwcombinatie. Want dit project is een sprekend voorbeeld hoe een juiste afstemming en een perfecte samenwerking leiden tot een succesvolle realisatie”. ❚
21 | STEDENBOUW 696
Den Haag | Grand Hotel Kessler
Tekst | Willem Ruyters Beeld | SoetersVan Eldonk architecten
'Grand Hotel Kessler’
Installaties van grote klasse onder kleurrijk dak De wijk Transvaal maakt het westelijk deel van de Schilderswijk in Den Haag uit. Dwars door deze volksbuurt loopt de bomenallee van De La Reyweg. Een ruim opgezette laan waarvan de royale maten een welkome afwisseling vormen met de smalle straten in de rest van de wijk. Centraal in de zuidwand van De La Reyweg staat het forse pand van de Kessler Stichting. In dit geval is het beter te spreken van ‘stond’. Want na bijna honderd jaar was het bestaande logiesgebouw in 2009 aan het eind van zijn krachten. Na sloop van de oudbouw verrees naar een ontwerp van het Amsterdamse architectuurbureau Soeters Van Eldonk een nieuw pand op dezelfde locatie. Groter dan voorheen en erg opvallend van architectuur. HOMIJ Amsterdam droeg de verantwoording voor de aanleg van de technische installaties in de Kessler Stichting.
M
Murat Bulgac is projectmanager bij installatiebedrijf HOMIJ Amsterdam en leidt de engineering en de montage van de installaties van het passantenhotel in Den Haag. Bulgac beschrijft de gang van zaken: ‘HOMIJ Amsterdam was als nevenaannemer verantwoordelijk voor de totale installatietechniek in het gebouw voor de Kessler Stichting. Niet alleen de W- en E-installaties maar ook het datanetwerk en de gawalo. In overleg met ValstarSimonis werkten we de engineering van het basisbestek uit tot bruikbare werktekeningen. Vanwege de logies-functie van het pand hadden we extra aandacht voor de (brand) veiligheids- en toeganginstallaties en voor de aanleg van een innovatieve gebouwbeheersinstallatie. Rond de binnenhof van het U-vormige complex liggen ook enkele zelfstandige woningen waarin de mensen stap-voor-stap leren weer op zichzelf te wonen. Vanuit een centraal punt kunnen de beheerders die woningen op afstand installatietechnisch “vegen”. Dan checkt de beheerder via het gebouwbeheerssysteem of bijvoorbeeld het tosti-apparaat nog aanstaat met het oog op het voorkomen van brand.’ › Daklozenopvang á la Soeters van Eldonk
BouwInfo bouwProgramma Gebouw voor 155 dak- en thuislozen met de nachtop-
Admiraal trompstraat 29 Schiedam - tel. 010-4264070 - www.gpvisser.nl
G.P. Visser B.V. Schilders en Vastgoed Onderhoudsbedrijf Gespecialiseerd in : Schilderwerk t.b.v. woning en utiliteitsprojecten, nieuwbouw, onderhoud, renovatie en kozijn/gevelherstel, waarbij wij als uitgangspunt altijd de specifieke wensen van de klant hanteren. 22 | STEDENBOUW 696
vang met slaapzalen, een doorstroomafdeling en zorgafdeling, drie groepswoningen, restaurant, stomerij, tweedehands kledingwinkel en kantoren voor de Kessler Stichting (BVO 7402 m2) bouwPeriode 2010 - 2011 OPDRACHT Gemeente Den Haag, Dienst OCW ONTWERP Soeters Van Eldonk architecten, Amsterdam (Projectarchitect: Jos van Eldonk) advies JVZ Raadgevende ingenieurs, Deventer/Nijmegen (Constructies) ValstarSimonis raadgevende ingenieurs, Den Haag (Installaties) UITVOERING BAM Woningbouw, Den Haag (Bouwkundig aannemer) installaties HOMIJ, Amsterdam (E- + W-installaties)
Theuma
altijd een sluitende oplossing!
THeuma Theuma is een toonaangevende producent van binnendeuren, kozijnen en schuifdeursystemen. Indien gewenst verzorgt Theuma de montage en begeleiding van haar producten op de bouwplaats. Voor het nieuwbouwproject Zorgcomplex Kessler Stichting in Den Haag heeft Theuma onder andere MonoPlus® montagekozijnen en Brucoral® HPL deuren geleverd en gemonteerd. De deuren en kozijnen zijn krasen stootvast, en zijn daardoor uitermate geschikt voor toepassing in de zorgsector. Theuma maakt zuinig en bewust gebruik van grondstoffen, energie en productietechnieken. Zo produceren wij duurzame deuren en kozijnen van hoge kwaliteit, met een lange levenscyclus. Theuma is KOMO, ISO 9001, ISO 14001, FSC® en VCA** gecertificeerd. ❚
Theuma binnendeursystemen voor al uw projecten • Kozijnen, deuren en schuifdeursystemen • Nieuwbouw en renovatie • Totale ontzorging: Total Service Concept Amersfoortseweg 9 | 3751 LJ Bunschoten T. +31 (0)88 0027 500 | F. +31 (0)88 0027 400 info@theuma.nl | www.theuma.nl
Méér dan installeren Functionaliteit, comfort en duurzaamheid samen laten komen in technische installaties. Dat is werk voor HOMIJ. De functie van het gebouw is ons uitgangspunt, de gebruiker staat centraal. HOMIJ, méér dan installeren.
Landelijk actief met 9 vestigingen
www.homij.nl
Den Haag | Grand Hotel Kessler
Groot en kleurig dak De Kessler Stichting is een honderd jaar oude Haagse organisatie die op allerlei manieren hulp biedt aan dak- en thuislozen. Meest aansprekende voorziening is een grote dak- en thuislozenopvang midden in de volkswijk Transvaal. Sinds 1924 verblijven daar elke nacht zo’n 155 dak- en thuislozen. Een ruimhartige gift van DAJ Kessler zelf maakte in de jaren twintig van de vorige eeuw de bouw van het logiesgebouw mogelijk. Totnogtoe hebben er misschien wel vier miljoen mensen in het pand aan De La Reyweg een overnachtingsplek gevonden. In 2009 bleek het gebouw te verouderd en bouwkundig te verwaarloosd om nog goed opvang te bieden. Ook gezien de arbo-wetgeving en de huidige regelgeving rond logiesvoorzieningen. Soeters Van Eldonk Architecten uit Amsterdam mocht een nieuw logiesgebouw ontwerpen. Ze tekenden een spannend gebouw waarvan het grote kleurige dak direct de aandacht trekt. Een enorme dakkap met rijk gedetailleerde dakgoten, een hoop dakkapellen en een dakbedekking in felle kleuren. Het kleurige dak symboliseert vanzelfsprekend de hoofdfunctie van de Kessler Stichting: het bieden van een tijdelijk dak boven het hoofd van de dakloze. Bij het ontwerp van de opvallende dakkap lieten de Amsterdamse architecten zich inspireren door de vijftiende eeuwse Gotische architectuur van het ziekenhuis ‘Hotel-Dieu’ in Beaune (Frankrijk). In de onderbouw van de Kessler Stichting vind je bijpassende functies als een restaurant, een wasserette en de winkel in tweedehands kledij 'Pakkie deftig'. Een aantrekkelijke groene hof vormt het hart van het complex en biedt een besloten en veilige recreatieplek voor de kwetsbare bewoners. Om de hof liggen de zorgafdelingen en eenheden voor begeleid wonen; divers samengestelde woonvormen die de mensen uitdagen om zelf hun weg terug te vinden naar de samenleving buiten. Dit boeiende complex aan functies vraagt om een aangepast en op maat toegesneden pakket aan technische installaties.
Enorme dakkap met rijk gedetailleerde dakgoten, een hoop dakkapellen en een dakbedekking in felle kleuren
Entree
Alle knowhow uit de kast
Veilig, hygiënisch en comfortabel
Ambitieus. Zo mag je het passantenhotel van de Kessler Stichting wel noemen. Ook op installatietechnisch gebied. Voor HOMIJ Amsterdam is dit project daarom geen routineklus. Bulgac legt uit: ‘De vormgeving van dit grote daklozenhotel zit tussen utiliteitsbouw en woningbouw in. Eigenlijk richt het architectonisch ontwerp zich meer op woningbouw. Er is bijvoorbeeld nauwelijks ruimte voor verlaagde plafonds. We moeten al onze technische knowhow uit de kast trekken om de luchtbehandeling goed te realiseren. We hebben de luchttechniek dan ook verdeeld over drie luchtbehandelingsruimten. Zo blijven de maten van de leidingen van de luchtbehandeling binnen de perken. Ook gebruiken we de overruimte die de gangen bieden. En leggen we meerdere leidingschachten aan.’
HOMIJ bezit verspreid over het land een groot aantal bedrijfsvestigingen. Bulgac: ‘ HOMIJ heeft ook een reguliere vestiging in Den Haag, maar die richt zich meer op het geven van service en onderhoud. HOMIJ Amsterdam daarentegen heeft ruime ervaring in de aanleg van technische installaties in de utiliteitsbouw. Ook heeft HOMIJ Amsterdam specifieke ervaring in de zorgbouw. Aansprekende referenties van ons zijn de recente nieuwbouw van het zorgcomplex Lishof voor EVEAN Purmerend en de grote uitbreiding van het centrum voor GGZ-zorg Rijnveste in Leiden in opdracht van Stichting Rivierduinen.’ HOMIJ Amsterdam werkt nog tot eind september aan de installatietechniek van de Kesller Stichting. Bulgac beschrijft de inzet van eigen medewerkers: ‘Ter plekke
24 | STEDENBOUW 696
draagt één montage-leider van HOMIJ de leiding, die twee chefmonteurs aanstuurt. Aan elke chefmonteur “hangen” weer zes tot acht medewerkers van HOMIJ. En dan werken er nog de nodige medewerkers van diverse onderaannemers onder meer voor de gawalo. Één van onze medewerker is specifiek aangesteld als logistiek medewerker om iedereen steeds op tijd te voorzien van materialen en materieel. Want hoe je het ook wendt of keert, de nieuwbouw voor de Kessler Stichting is een ingewikkeld bouwproject midden in een grote stad. Dan is aandacht voor een goede logistiek belangrijk.’ Bulgac besluit met een krachtig: ‘We hebben met onze installatietechniek goed ingespeeld op de bijzondere architectuur van het gebouw. De opdrachtgevers hebben betere installaties gekregen dan ze denken ingekocht te hebben. Veilig, hygiënisch en comfortabel.’ ❚
’s-Hertogenbosch | Pentaparc
Tekst | Jan Kees Verschuure
Den Bosch krijgt vijfling
D
Ze bieden maximale flexibiliteit, zijn een lust voor het oog en samen goed voor ruim vijfduizend vierkante meter kantooroppervlak. De vijf hoogwaardige en vrijwel identieke kantoorvilla’s van Pentaparc in ’s-Hertogenbosch bieden alle ruimte om te ondernemen. Hoogheide Bouw leverde onlangs de eerste villa op.
De vijf luxe kantoorgebouwen van Pentaparc zijn een ontwikkeling van Certitudo Capital, die met dit project de ideale vestigingslocatie creëerde – ook voor zichzelf. Het project is op zichtlocatie gelegen aan de A59, op bedrijventerrein High Tech Park in het noorden van ’s-Hertogenbosch. Elke kantoorvilla heeft een bruto vloeroppervlak van circa 1.090 m2, verdeeld over vier bouwlagen met vrij indeelbare ruimten en een liftinstallatie. Op de derde verdieping bevindt zich een dakterras van zestig vierkante meter, met fraai uitzicht over de stad. Uitermate geschikt voor een zakenlunch, borrel of bedrijfsfeestje. Rondom de gebouwen liggen fraaie groenstroken en 154 parkeervakken. ›
25 | STEDENBOUW 696
’s-Hertogenbosch | Pentaparc
H.van Zandvoort Electrotechniek B.V.
Metselwerk van A tot Z
H.van Zandvoort Electrotechniek B.V. ontwerpt, installeert en beheert installaties op het gebied van sterk en zwakstroom. Ook data-, telecom- en brandmeldinstallaties behoren hiertoe. Het bedrijf richt zich op de zakelijke markt en de non-profit sector. In mindere mate worden er ook projecten voor particulieren uitgevoerd. Tot het zakelijke segment behoren een aantal gerenommeerde aannemersbedrijven een grote machinefabriek voor de vleesverwerkende industrie en een vooraanstaand installatiebedrijf op het gebied van warmtetechnieken, koeling en gebouwbeheerssystemen Tot de non-profit sector behoren diverse gemeenten en semi-overheidsinstellingen. Wij zijn een middelgroot bedrijf met 25 medewerkers waar kwaliteit / flexibiliteit en service hoog in het vaandel staan. www.hvanzandvoort-electrotechniek.nl
Traditioneel metselwerk, siermetselwerk, voegen, lijmen en pointermasteren. V&S Metselwerken uit Reusel levert alle soorten metselwerk, inclusief bijkomende werkzaamheden als het plaatsen van steigers. Bedrijven en aannemers, maar ook particulieren weten V&S Metselwerken te vinden. “Wij leveren het metselwerk voor woningen, aanbouwen, kantoren, bedrijfspanden en diverse andere bouwprojecten”, aldus mede-eigenaar Richard de Laat van V&S Metselwerken. “Kwaliteit en betrouwbaarheid staan bij ons centraal. We komen onze afspraken na en beschikken over een vakkundig team met jarenlange kennis en ervaring op metselgebied. Bovendien hanteren we korte communicatielijnen, zodat we snel en flexibel kunnen inspelen op de wensen van de klant.”
26 | STEDENBOUW 696
’s-Hertogenbosch | Pentaparc
BouwInfo bouwPeriode Eind 2010 – derde kwartaal 2011 Bruto vloeroppervlakte 5 x 1090 m2 OPDRACHT Certitudo Capital, ’s-Hertogenbosch ONTWERP Hooper Architects, Oosterhout UITVOERING Hoogheide Bouw, ’s-Hertogenbosch installaties H. van Zandvoort Elektrotechniek
Villabouw en utiliteitsbouw De realisatie van alle vijf kantoorgebouwen is in handen van Hoogheide Bouw. Dit bouwbedrijf uit ’s-Hertogenbosch is in 2010 opgericht en heeft al diverse interessante projecten op zijn naam staan. Zo werd onder meer een multifunctioneel bedrijfsgebouw in Maastricht opgeleverd, een villa in Liempde en een villa in Vught. In Baarle Nassau bouwt Hoogheide Bouw momenteel aan bungalowpark ‘De Kievit’ met luxe vakantievilla’s. Directeur Richard van Heertum: “Wij zijn gespecialiseerd in villabouw en utiliteitsbouw. Beide disciplines komen in project Pentaparc perfect samen. Of villabouw anders is dan reguliere woningbouw? Zeker weten. Bij villa’s ligt de lat net iets hoger. Ze zijn luxer, het afwerkingsniveau is hoger en er komen meer disciplines bij elkaar. Dat vereist flexibiliteit en meedenkend vermogen, en dat bieden wij ook.”
Kwaliteit en klantvriendelijkheid Hoogheide Bouw neemt de realisatie van Pentaparc vanaf de engineering tot aan de oplevering uit handen. Projectleider Bart van Hoek houdt zich voornamelijk bezig met de inkoop, planning en afbouw. Hij vertelt: “Voor de uitvoering van de werkzaamheden werken we met een vast netwerk onderaannemers waar we letterlijk op kunnen bouwen. We hechten veel belang aan kwaliteit en klantvriendelijkheid. Om de kwaliteitsbewaking binnen onze eigen organisatie te houden, werken we altijd met eigen voorlieden.” Hoogheide Bouw heeft tevens calculators en werkvoorbereiders in dienst, en een aantal leerlingen.
Stijlvol ontwerp De vijf kantoorvilla’s kenmerken zich door een strakke en stijlvolle vormgeving, antraciet/witte gevels en een in het oog springende dakrand. Om dit ontwerp van Hooper Architects te realiseren, past Hoogheide Bouw aan de buitenzijde veel prefab elementen toe. Van Hoek: “De kantoren worden traditioneel gebouwd. De binnenmuren zijn uitgevoerd in metselwerk met kalkzandsteen. De buitenmuren zijn voorzien van metselwerk in wit en antraciet, dat in halfsteensverband is aangebracht. Bijzonder is dat de gevelstenen voor dit project op maat gemaakt zijn.” Hoogheide Bouw leverde de eerste kantoorvilla begin september dit jaar op en is alweer druk doende met de volgende.
Energielabel A Een thema dat in het gehele project terugkomt, is duurzaamheid. Van Heertum: “Door het gebruik van duurzame materialen als baksteen, prefab beton en aluminium kozijnen hebben de kantoorgebouwen weinig onderhoud nodig. Bovendien kennen de gebouwen een zeer flexibele opzet, ze zijn geschikt voor diverse bedrijven en doeleinden. Je kunt het hele pand huren of één verdieping. En elke indeling is mogelijk, of je nu een traditioneel cellenkantoor of een kantoortuin wilt.” Pentaparc heeft energielabel A toegekend gekregen. De gebouwen kenmerken zich door een scherpe energie prestatie coëfficiënt (EPC) en hoge isolatiewaarden. Duurzame installaties, waaronder een WTW-unit, zorgen voor een gezond binnenklimaat en energiebesparing. De kantoorgebouwen van Pentaparc weten duurzaam ondernemen op een stijlvolle manier te combineren met optimaal comfort. Vijf volmaakte villa’s die gebouwd zijn voor de toekomst. ❚
27 | STEDENBOUW 696