Stedenbouw 711

EDITIE

711

Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving I Jaargang 64 I 2013

Hybride hoogstandjes aan het Vredenburg | De Fundatie in Zwolle: een bijzonder ogende spraakmaker Drie constructiemethodes voor bedrijfsgebouw Breustedt | Nieuw Waterlandplein: stadshart voor Amsterdam Noord

‘Milieuvriendelijk en zonder giftige chemicaliën’

TONZON maakt het verschil wel!

De vloerisolatie die écht werkt.

Illustratie van een kruipruimte met TONZON Vloerisolatie

Bij betonvloeren Zelfs betonnen vloeren worden warmer met TONZON Thermoskussens.

Dankzij de combinatie met Bodemfolie krijgt u ook een kurkdroge kruipruimte en heeft u geen last meer van muffe lucht.

De vloerisolatie die echt werkt!

Voor Koud en klam

Na Warm en droog

Bij houten vloeren TONZON Vloerisolatie levert de warmste vloer en is het enige systeem dat echt veilig is voor houten vloeren, zo blijkt na 33 jaar praktijkervaring.

Bij vloerverwarming Bij woningen met vloerverwarming wordt de kruipruimte van de woning nu nog vaak onnodig mee verwarmd. TONZON Thermoskussens houden ook hier de warmte optimaal tegen. De besparing op het gasverbruik kan oplopen tot wel 40%.

Bij luchtverwarming De grote aanvoerkanalen van een luchtverwarmingssyteem zitten vaak in de kruipruimte waardoor deze behoorlijk worden opgewarmd.

In Sommige kruipruimtes is het mogelijk een laag Thermoskussens onder de kanalen door te bevestigen waardoor er nauwelijks nog warmte naar de kruipruimte verloren gaat. Soms is het niet goed mogelijk om overal een kussenlaag onder de kanalen aan te brengen.

Dan moet de isolatie van de kanalen worden verbeterd. Bijvoorbeeld met TONZON Bandagefolie zoals bij geïsoleerde CV-buizen of met TONZON Thermosheet of Finishfolie.

Bij woonboten en stacaravans Experiment bij woonboot aan de Buiksloterdijk in Amsterdam. Omdat isolatie met wol bij een vloer van een woonboot geen merkbaar resultaat opleverde, zijn live voor de TV camera enkele banen wol vervangen door Thermoskussens.

Hiernaast een infrarood foto van het resultaat. De twee banen met Thermoskussens zijn duidelijk warmer dan de andere banen, die geïsoleerd zijn met wol.

Meer weten?

Kijk op www.tonzon.nl. Bellen of mailen kan ook via 0900 - 28 66 966. Scan de QR-code en bekijk de instructiefilm.

TONZON BV • Postbus 1375 • 7500 BJ Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl

We‘re celebrating our jubilee.

GEZE sets doors and windows in motion.

GEZE moves people.

GEZE – in motion since 1863.

Thank you for the trust you have placed in us for 150 years.

www.geze.nl

ZORG

(SEMI)OVERHEID

EDUCATIE

CULTUUR

LEISURE

KANTOREN

Ga er maar aan staan. Voor elke ruimte in uw ontwerp steeds weer het perfecte sluitstuk vinden. Met Limburgia lukt dat altijd. Als specialist in utiliteitsdeuren heeft Limburgia namelijk een breed en diep assortiment. Het grootste als het om gecertificeerde brandwerende deuren gaat. En zit uw oplossing niet in ons standaard assortiment? Dan ontwikkelen we het desgewenst samen met u. We hebben ervaring in vele projecten. Van ziekenhuis tot theater en van school tot kantoor. Limburgia innoveert graag, maar zet veiligheid op plek ĂŠĂŠn. Goed voor uw ontwerp en voor de mensen die er later gebruik van maken. Kijk op Limburgia.nl of bel 0493 - 441 410.

LIMBURGIA UTILITEITSDEUREN BV Postadres: Postbus 65 5710 AB Someren

www.limburgia.nl info@limburgia.nl

Bezoekadres: Broekstraat 1 5711 CT Someren

Telefoon: 0493 441 410 Fax: 0493 441 429

EDITIE

Voorwoord

711

Kwalitatieve krimp De aanstaande kroning van ZKH Willem-Alexander moet Nederland uit het slop trekken. Met een extra injectie aan vertrouwen moet de consumptie worden aangejaagd, zodat in augustus een zonovergoten begroting aan Europa kan worden gepresenteerd. Als bouwer kijkt u verder: hoe houd ik mijn mensen aan het werk, en hoe lang duurt het voordat de markt weer aantrekt. Volgers weten, dat het in februari gesloten woonakkoord in ieder geval de reserveringen van de woningbouwcorporaties zal gaan aantasten – zij het in een lager tempo dan gepland.

Ook de bouwende corporatie denkt verder dan augustus; verder ook dan 2017, wanneer de Heffing van Blok definitief moet zijn opgehoest. De woningcorporaties staan zoals bekend niet te juichen bij het woonakkoord. Dat biedt immers minder gelegenheid tot het ophogen van de huren; daartegenover staat wel een bedrag om zo'n 11.000 startersleningen te kunnen verstrekken, alsmede een fonds voor woningisolatie. Het is een begin.

Ook De Nederlandsche Bank heeft er vertrouwen in. “De huizenprijzen in Nederland hebben het grootste deel van de daling achter de rug. Mede dankzij het onlangs door de politiek gesloten woonakkoord kan de huizenmarkt binnenkort mogelijk weer stabiliseren”, zei DNB-president Klaas Knot in maart. Er zijn meer opbouwende signalen te melden vanuit onze open markteconomie volgens Rijnlands model, zoals het sociaal akkoord, maar we willen economisch groeien. Vanaf 2014 gaan we dat waarschijnlijk weer doen, in navolging van onze grootste buur Duitsland. Dan kunnen we, zoals Geert Hurks aangeeft in een van de interviews in dit nummer, ook de eigen bedrijven hervormen – als de markt dat al niet gedaan heeft. Het aantal algemene bouwbedrijven zal door specialisatie afnemen, zegt Hurks. Bent u een kleine bouwkundige partij, dan werkt u steeds meer in opdracht van een grote, hybride hoofdaannemer. Het tweede interview in dit nummer betreft een gesprek met Linda Kruit, scheidend voorzitter van de Nederlandse Raad van Winkelcentra. Zij pleit waar nodig voor 'kwalitatieve krimp'. Het lijkt ons hét sleutelwoord voor de komende vijf jaar.

Jan-Kees Verschuure

5 | STEDENBOUW 711

711

sinds 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving Jaargang 65 | 2013 Verschijnt 9 x per jaar ISSN 0165-3997

Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

eindredactie

Jan-Kees Verschuure

redactieMedewerkers

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Henk Geist, Jac Buchholz, Fiona de Heus, Sjoerd Meuleman, Martijn van den Bouwhuysen, Liliane Verwoolde, Marcia van Wensveen "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure.

12

19

45

Bladmanagement

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl Martijn Kreemer E m.kreemer@louwersuitgevers.nl

8

Secretariaat

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

24

Advertenties

Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: stedenbouw, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs

€ 81,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Adreswijzigingen

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Utiliteitsbouw

Opzeggingen

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Tessa van Gameren

Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6 | STEDENBOUW 711 706

ROTTERDAM Rotterdam Centraal UTRECHT Muziekpaleis ZWOLLE De Fundatie HOOFDDORP Nieuwbouw FIFPro APELDOORN Breustedt Chemie UTRECHT Parkeergarage IKEA ZWOLLE Van der Valk Hotel UDEN Ziekenhuis Bernhoven 'S-HERTOGENBOSCH Kingsroad 101 DORDRECHT Energiehuis AMSTERDAM Noord/Zuidlijn DRUNEN nieuwbouw J.M. van Delft + zn.

SON EN BREUGEL Meubelplein Ekkersrijt AMSTERDAM Nieuw Amsterdam MAASTRICHT Zorgwoningen Maasveld DELFT Deltares AMSTERDAM Mediahaven

8 12 19 24 29 34 37 40 42 45 48 50 52 54 56 58 60

Inhoud

54

60 40

68 74

90 82

Rubrieken Interview Geert Hurks Journaal Interview Linda Kruit

22 61 64

ediTie

711

TijdschrifT voor sTedenbouw, archiTecTuur en binnenhuisvormgeving I jaargang 64 I 2013

woningbouw

Hybride hoogstandjes aan het Vredenburg | De Fundatie in Zwolle: een bijzonder ogende spraakmaker Drie constructiemethodes voor bedrijfsgebouw Breustedt | Nieuw Waterlandplein: stadshart voor Amsterdam Noord

Coverbeeld | Bierman Henket architecten

AMSTERDAM Nieuw Waterlandplein DEN HAAG Isabellaland GORINCHEM Kop van de IJsbaan KAMPEN Graandepot VENLO Q4 HEERLEN Molenpark Sevagram EINDHOVEN Philipsdorp WOERDEN Slingerlandt-lanen IJMUIDEN Zeewaarts ROTTERDAM 100hoog ZOETERMEER Schoutenhoek

68 71 74 76 78 80 82 85 88 90 92

7 | STEDENBOUW 711

rotterdam | Rotterdam Centraal

Bouw nieuw Rotterdam Centraal verloopt vlot dankzij logistiek

'Een internationaal station met allure'

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | ProRail, Ridder Metalen Dak- en Wandsystemen

Het nieuwe Rotterdam Centraal zal – naar alle waarschijnlijkheid als eerste van de NSP's - eind 2013 worden opgeleverd. Daarmee doet Rotterdam de naam als werkstad wederom eer aan. Toch is het bouwen van een geheel nieuwe OV-terminal ook hier een uitdaging. In de door architectencombinatie Team CS ontworpen terminal ligt bijvoorbeeld een ingewikkelde projectknip tussen sporen en hal. Mobilis realiseert het 'spoorse deel' in opdracht van ProRail, inclusief kap, passages, noordelijke entree en aansluiting op de hoofdhal.

Het stalen casco van die nieuwe hal aan de centrumzijde wordt gebouwd in opdracht van de Gemeente Rotterdam en is afzonderlijk aanbesteed, vertelt projectmanager Eric van der Meer van ProRail. “ProRail is momenteel bezig met de grootste stationsverbouwing sinds het bestaan van de spoorwegen. Vanwege de groei van het treinverkeer de afgelopen jaren en de komst van de HSL, heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu geld beschikbaar gesteld voor de verbouw van stations. De stations op de grote spoorknooppunten zijn veelal uit hun

8 | STEDENBOUW 711

jasje gegroeid en worden klaargestoomd voor de toekomst. Daarvoor is ProRail onder meer in Den Haag, Breda, Rotterdam, Amsterdam, Utrecht, Arnhem, Zwolle en Delft aan het werk. Stations worden omgebouwd tot moderne OV-terminals, waarin lokaal verkeer moeiteloos aansluit op (inter)nationale treinverbindingen. In Rotterdam doen we dat met de gemeente Rotterdam.” Aan de spoorse kant vordert de aangroei van de stationskap met vernieuwde perrons op niveau 1 gestaag. De bouw is in april 2012 ruim over de helft. “De planning verloopt soepel, op basis van

de zogenoemde 'bak-en-dakfasering'. Wij sluiten telkens een perronbak af en bouwen die in een vast aantal weken inclusief kap bijna volledig af, op het perronmeubilair na. Dit doen we zes keer in totaal, waarna de afwerking in één keer wordt vervolmaakt middels de installatie van liften, kiosken, verlichting, bankjes en borden.”

Regie Hoofdaannemer Mobilis, infra-specialist binnen TBI en in 2008 geselecteerd op basis van een design & constructmodel, is tevens coördinator

rotterdam | Rotterdam Centraal

De bouw van de letterlijk 'schitterende' stationshal met felsdak vordert; binnenin is de reizigerspassage al in gebruik.

van de bijna drie jaar in beslag nemende bouw van de OV-terminal. Ook de voorbereidende fase was intensief. “Voordat je hieraan begint moet je zowel op het vlak van verantwoordelijkheden als aanpak letterlijk en figuurlijk veel 'op de rails' zetten”, vertelt Mobilis-projectmanager Jaap den Butter. “Logistiek gezien is het enorm belangrijk dat we gebruik kunnen maken van het spoor voor de aanvoer van materieel en de afvoer van puin. Daarvoor hebben wij een opslagterrein tot onze beschikking op het goederenemplacement Noord ('Boezembocht'), waarvan ook de leveranciers en onderaannemers gebruik maken. Aan de kap hebben verschillende partijen samengewerkt met een prachtig resultaat, een licht, hoog en rank perrondak dat goed presteert op het gebied van comfort en klimaat, maar wij houden de regie.” Tegelijkertijd wordt op maaiveldniveau onder de sporen gewerkt aan een nieuwe passage, de noordelijke stationsentree en het vernieuwen van de Provenierstunnel, de bestaande interwijkverbinding voor fietsers. “Die is straks voorzien van dakvensters, waardoor een veilige route ontstaat.”

Optimisme De nieuwe, centraal gelegen reizigerspassage is 49 meter breed, voorzien van winkels en komt in de plaats van de veel te krappe, nu gesloopte stationstunnel uit de naoorlogse periode. Vroeger lagen de sporen op maaiveld en ook daar vind je nu nog materiaal van terug. Dat lijkt weinig uitzonderlijk, maar wie weet nog dat Diergaarde Blijdorp ooit op deze locatie was gevestigd? “Wij hebben zelfs fundamenten van dierenverblijven gevonden.” In november 2012 werd een deel van de nieuwe passage en de noordelijke hal in gebruik genomen. Wat overheerst in Rotterdam is het optimisme over de deelopleveringen en het functioneren van de bouwlogistiek; de baken-dak-fasering verloopt volgens schema, wat de planning van de resterende fasen vergemakkelijkt. Van der Meer: “In Rotterdam is bewust gekozen voor bouwen met behoud van dienstregeling. Wat voorop staat voor ProRail is dat er veilig gebouwd wordt en reizigers zo weinig mogelijk hinder ondervinden.” ❚

9 | STEDENBOUW 711

MAKING BUILDINGS BEAUTIFUL

WWW.RIDDERLEIDEKKERS.COM INFO@SKINSFORBUILDINGS.COM T +31 (0) 888 111 888

711069_ridder.indd 1

18-04-13 12:35

Iemants N.V. is een internationaal georiënteerd staalconstructiebedrijf dat reeds meer dan 50 jaar ervaring heeft in de engineering, productie, levering en montage van staalconstructies.

Samen met dochterondernemingen Willems in Balen (B) en Spomasz in Zary (Polen) beschikt Iemants over een productieruimte van zo’n 100.000 më. De jaarlijkse productiecapaciteit van de 3 ondernemingen bedraagt ongeveer 55.000 ton.

Alle vestigingen zijn uitgerust met een modern machinepark met eigen straalcabines en spuithal. Het machinepark is volledig computergestuurd en is gelinkt aan alle engineeringsafdelingen binnen de divisie. De gegevens worden daardoor gestroomlijnd en zijn uitwisselbaar.

De goed uitgeruste fabriek is zo ingericht dat de interne logistiek zo efficiënt mogelijk verloopt. Grote en zware stukken zijn geen probleem, voldoende ruimte en een hijscapaciteit tot 120 ton maken dit mogelijk. Alles wordt bestuurd en uitgevoerd door medewerkers die een gekwalificeerde opleiding hebben genoten, zowel op het gebied van vakbekwaamheid als van veiligheid. Het voldoen aan de vereiste normen en het beschikken over gewenste certificaten zijn voor Iemants een vanzelfsprekendheid.

Industrieterrein Hoge Mauw 200 2370, ARENDONK BE Telefoon +32 (0)14 672 281 • Fax +32 (0)14 672 092 • iemco@iemco.be

711068_Iemants.indd 1

www.iemants.com

18-04-13 17:12

rotterdam | Rotterdam Centraal

Projectinfo “Zie ons als dakregisseurs” Utiliteitsbouw of restauratie, Ridder Skins for Buildings staat als het op daken en gevels aan komt garant voor vakwerk. Afgelopen jaar heeft Ridder alle daken van het nieuwe Rijksmuseum gerestaureerd. Dit voorjaar wordt begonnen met 35.000 m² zinken felsdaken voor het nieuwe NAVO-hoofdkantoor in Brussel. Tussen deze twee enorme projecten in maakt Ridder ook nog de halbekleding van Rotterdam CS: ruim 15.000m² gefelste RVS-daken, inclusief geïsoleerde onderconstructie.

“Speciaal bij Rotterdam CS is dat de felsverbindingen zijn doorgelast; omdat veel van de daken een dermate flauwe helling hebben dat een normale felsverbinding niet waterdicht is. Bijkomend gevolg is dat er extreem veel spanning in de felsbanen ontstaat.

Hierdoor lijkt het alsof de RVS-bekleding als papier over het gebouw bobbelt. Het dak is een zogenaamde warm-dakconstructie.

Op het steeldeck is een dampscherm aangebracht waarop Puren M-metaaldakisolatieplaten zijn bevestigd. Dit zijn PIR-platen met geïntegreerde houten latten waarop de klangen van de RVS bekleding geschroefd kunnen worden. Complex bij dit project is dat het station gedurende de gehele bouw operationeel is gebleven. Hierdoor moesten de activiteiten precies op elkaar afgestemd worden.

Dit gebeurde door intensieve samenwerking met de mensen van bouwkundig aannemer Mobilis.”

135 kilometer aan FSC-hout Verwol Projectafbouw is verantwoordelijk voor de montage van 23.000m² houten plafonds boven Rotterdam Centraal. In april 2011 is het plafondbedrijf van oorsprong gestart met de montage van het traditionele timmerwerk. Het door Benthem en Crouwel Architecten ontworpen plafond bestaat uit houten schroten in drie verschillende diktes – in lengte aan elkaar geregen – en vier verschillende breedtes die aan de achterliggende constructie zijn bevestigd met spijkers. Het gebruikte Western Red Cedar-hout is FSC-gecertificeerd en brandvertragend, evenals de vurenhouten achterconstructie. “Het monteren van het plafondgedeelte in de spoorkap - circa 7.500m² - is in ruim vijf weken uitgevoerd. Deze zeer beperkte periode was noodzakelijk in verband met de buitendienststelling van het treinverkeer, die door ProRail al drie jaar tevoren was ingepland.” Uiteindelijk was Verwol zelfs een week eerder klaar dan gepland. “Dat het plafond een echte eyecatcher is mag duidelijk zijn.” Volgens uitvoerder John Laan kijken voortdurend mensen naar boven en worden er foto’s gemaakt. Verwol is trots op het eindresultaat. “Het was een inspannend project dat van veel partijen het uiterste heeft gevraagd, maar het resultaat mag er dan ook zeker zijn.”

VerwolAdv90x132_19nov08.indd 1

19-11-2008 15:20:44 11 | STEDENBOUW 711

utrecht | Muziekpaleis

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Heijmans Utiliteit

Muziekpaleis met 'hangende' zalen vraagt grote inzet van bouwers

Hybride hoogstandjes aan het Vredenburg

Stedenbouw bracht in 2011 een reportage over de bouw van Muziekpaleis Utrecht, inmiddels TivoliVredenburg gedoopt. De verwondering over de constructie van het gebouw, met twee stabiliteitskernen waaraan verschillende zalen komen te hangen, wordt anderhalf jaar later ingenomen door ontzag voor de uitvoerders. De buitengevels van composiet, beton en glas zijn in maart 2013 bijna afgewerkt; aan de binnenzijde is het complexe gebouw juist een wespennest van maatwerkactiviteiten.

De 'poffertjespangevel' is al gereed.

12 | STEDENBOUW 711

utrecht | Muziekpaleis

Projectinfo Brandwerende én geluidwerende afdichtingen

Het eindbeeld, met rechts de gerenoveerde grote zaal.

Wat opvalt tijdens een rondje buitenom, is dat het voor zijn omgeving volumineuze gebouw (45x68x46 meter) minder massief overkomt dan je zou verwachten. De gevelmaterialisatie speelt daarin een belangrijke rol. Projectleider werkvoorbereiding Patrick Verspuij van hoofdaannemer Heijmans: “Wat geldt voor de constructie en gebouwlogistiek geldt ook voor de gevel: het Muziekpaleis is overal anders. Aan de noordgevel vind je veel grote glasoppervlakken en betonelementen; aan de zuidzijde een teruglopende glazen gevel met een zaal die deels uit de gevel steekt en is afgewerkt met Raficlad®-beplating, en aan de oost- en westzijde vind je de twaalf bij vier meter grote composietelementen die het beeldmerk vormen van dit gebouw.” Vanwege de opvallende ronde inkrozingen in deze elementen – deels beglaasd en 1,20 meter in doorsnee, worden deze geveldelen ook wel met een poffertjespan of ponskaart vergeleken.

Zalen boven en naast elkaar Vanaf de centrumzijde bezien gaat de gevel deels schuil achter het reeds opgeleverde woon-winkelgebouw De Vredenburg. Op de hoek met de Catharijnebaan, waar het Muziekpaleis een gebouwhoog atrium krijgt, staat de composietgevel juist vol in de schijnwerpers, en is het gebouw een halfjaar voor oplevering al een baken voor het Utrechtse verkeer. “In december 2012 waren we wind- en waterdicht, wat met het koude weer van de afgelopen lange winter een prettige bijkomstigheid was. De gevelafwerking en vooral de afbouw en inrichting hebben onze volle aandacht nodig. Wij voorzien oplevering in oktober 2013, maar het gaat uiteraard niet vanzelf”, zegt Verspuij. “Vijf zalen met hoge akoestische eisen, deels naast en boven elkaar opeengepakt in een gebouw. Wij kunnen de weg hierbinnen prima vinden, maar de logistieke complexiteit is groot. De popzaal met 2.000 plaatsen heeft bijvoorbeeld een tribune, en de zaal voor kamermuziek steekt deels buiten de zuidgevel uit. In het laatste geval loopt het trappenhuis zelfs buitenom; de twee genoemde zalen zijn sowieso ieder zo'n vijftien meter hoog.”

Meerdere gebruikers Voorafgaand aan de bouwstart in januari 2010 werd de schil van het oude Muziekcentrum van Herman Hertzberger gesloopt tot aan het centrale blok met grote zaal en foyers, dat nu wordt omringd door vier nieuwe zalen. Het Muziekpaleis krijgt daarbij niet alleen zalen voor de nieuwe huurders, popcentrum Tivoli en de Stichting Jazz Utrecht (SJU), maar wordt ook nog eens uitgebreid met een kamermuziekzaal en een cross-overzaal voor de nieuwe organisatie, die TivoliVredenburg gaat heten. Aan de in totaal vijf 'biotopen' werken verschillende architecten, onder supervisie van architectuurstudio Herman Hertzberger. De voormalige grote zaal van het Muziekcentrum bevindt zich aan de zuidgevel en wordt ►

Gerco Brandpreventie B.V. is door diverse partijen ingeschakeld voor werkzaamheden aan het Muziekpaleis. Op bouwkundig gebied verzorgt Gerco alle brandwerende afdichtingen. Daarnaast levert en monteert zij brandmanchetten en firewraps voor de kunststof installatiedoorvoeren in het pand. Werkzaamheden waarin Gerco al jarenlang gespecialiseerd is.

Martijn Bendijk vertelt: “Speciaal voor dit gebouw zijn specifieke eisen op het gebied van geluidwerendheid. Alle wanden hebben een geluidseis, die varieert van 0 tot 55 dB(a). Een groot aantal sparingen wordt daarom door Gerco ook geluidwerend afgedicht, op een speciale manier die is afgestemd met de adviseur van het project.”

Iedere sparing in het pand wordt door Gerco behandeld, en dat zijn er duizenden. Vanaf het voorjaar van 2012 zijn gemiddeld zes Gerco-medewerkers gelijktijdig actief op locatie. De werkzaamheden lopen voor Gerco door tot de oplevering. Iedere nieuwe of doorbroken sparing moet immers behandeld worden, zodat deze voldoet aan de gestelde eisen van brandveiligheid en geluidwerendheid.

Volledige bedrijfsvoering op locatie De afbouw van het Muziekpaleis is een inhoudelijk, logistiek en uitvoeringsgewijs complex projectdeel. De bouwpartners kozen ervoor een groot deel van de droge afbouw (o.a. binnenwand- en plafondsystemen, alsmede aftimmerwerk) in handen van één partij met een breed assortiment te leggen. “Dat is bijvoorbeeld vanwege de gelaagde opbouw van de akoestische afwerking noodzakelijk”, zegt Fred Brands van specialist Interkomfort, dat de werkzaamheden voor de zomer hoopt af te ronden. “Ik neem het plafond van de kamermuziekzaal als voorbeeld. Dat is afgewerkt met een frame gevuld met isolatiemateriaal, vier lagen gips, een laag multiplex en een multiplexlaag voorzien van kersenhout. De ene dag gaat er een trailer met isolatiemateriaal naar Utrecht, waar tien man een dag aan werken; de volgende trailer is gevuld met gipsplaten, en zo verder. Dit mooie project is voor ons een forse investering, waar twee projectuitvoerders continu aan werken – één voor de logistiek en één voor de montage.”

Koper- en glasvezelbekabeling Voor het nieuwe Muziekpaleis levert Kannegieter uit Amersfoort een compleet Cat 6a koperbekabelingsysteem van Brand-Rex, dat door Heijmans Utiliteit wordt geïnstalleerd. Daarnaast bevat deze opdracht een Airblown fibre-oplossing, BloLite-glasvezelkabel en in- en outdoor-duct.

“Eén van de redenen om voor Kannegieter te kiezen is de toekomstbestendigheid van de oplossing, gecombineerd met de beste prijs-kwaliteitverhouding. Belangrijk argument voor de opdrachtgever is daarnaast de mogelijkheid just in time-leveringen door Kannegieter te laten verzorgen, waardoor leveringen in de binnenstad van Utrecht efficiënt en zonder wachttijden kunnen worden uitgevoerd. De locatie is erg moeilijk te bereiken en het afleveren van goederen is bijna onmogelijk. Met de logistieke mogelijkheden van Kannegieter wordt ook in deze uitdaging voorzien. Kannegieter wordt al meer dan vijftig jaar door kennis gedreven op het gebied van databekabeling, netwerkapparatuur en slimme distributieoplossingen.”

13 | STEDENBOUW 711

Verende oplegging van gebouwen

Doos-in-doos constructies

Zwevende vloer gymzaal, poppodium

Industrie: machine / lift

Delta-L b.v. - Specialist op het gebied van geluid en trillingbeheersing http://www.delta-l.nl - 0800 55555 44 - Postbus 33 - 5350 AA Berghem

utrecht | Muziekpaleis

Projectinfo Verdeeltechniek, kabelmanagement en gebouwbeheer

momenteel gerenoveerd en door middel van een nieuwe glazen opbouw verbonden met het nieuwe bouwdeel, met in het hart daarvan de popzaal en kamermuziekzaal. De kleinere cross-overzaal en jazz-zaal bevinden zich bovenin het nieuwe gebouw.

Bouwmateriaal via liften De liften en (rol)trappen zijn voorafgaand aan de gevelsluiting al geïnstalleerd.

De grote liften in de stabiliteitskernen, die straks voor de aanvoer van concertattributen gaan dienstdoen, worden nu door de bouwers gebruikt voor de aan- en afvoer van bouwmateriaal. Verspuij: “Het afbouwmateriaal wordt veelal na vier uur 's middags aangevoerd, waardoor we overdag efficiënt van tijd en ruimte gebruik kunnen maken. Alles voor de afbouw en inrichting gaat binnendoor, waarbij wij dankbaar gebruik maken van twee grote doorsteken in het hart van het gebouw, die het toekomstige publiek over de verschillende zalen gaan verdelen. En de opzet maakt het Muziekpaleis niet alleen qua constructie, maar ook installatietechnisch ingewikkeld. Het gehele gebouw wordt straks verwarmd en gekoeld op basis van een WKO-installatie; iedere zaal krijgt zijn eigen technische ruimtes en die zitten straks tot de nok toe vol.”

Bierpomp De logistieke structuur van het gebouw vraagt om meerdere maatwerkoplossingen. “Het tapbier en de frisdrank voor de bars wordt straks met leidingen naar de plaats van bestemming gepompt. Daarnaast is de akoestische en esthetische afwerking in iedere 'leefsfeer' anders”, vervolgt Verspuij. “Telkens moet zowel rekening worden gehouden met interne akoestiek als geluidsisolatie ten opzichte van de andere zalen én de buitenomgeving. In de popzaal, die voorzien is van dubbele betonnen wanden en afgewerkt wordt met absorberend materiaal en een eindlaag van dun aluminium, luistert dat bijvoorbeeld zeer nauw. De popzaal krijgt daarbij een vandalismebestendige gietvloer, terwijl andere zalen weer een parketvloer krijgen. Wij hebben niet voor niets op elke zaal een aparte uitvoerder gezet.

Vooral aan de binnenzijde van het Muziekpaleis maken wij dit halfjaar de grote laatste sprint richting oplevering.” ❚

Bouwinfo Opdracht Gemeente Utrecht Samenwerkende partijen Tivoli, Stichting Jazz Utrecht en

Ontwerp

Muziekcentrum Vredenburg architectuurstudio Herman Hertzberger (coördinatie en supervisie), Jo Coenen & Co Architects (popzaal Tivoli), architectuurcentrale Thijs Asselbergs (jazz- zaal), nl architects (cross-overzaal)

Uitvoering en installaties Heijmans Utiliteit Bouwperiode januari 2010 – oktober 2013 Bouwprogramma hxbxd 45x68x46 meter; 5 zalen met 5.500 stoelen

Het project Muziekpaleis herbergt diverse uitdagingen, die Heijmans Utiliteit samen met Hager heeft opgepakt vanaf het allereerste begin.

“De complexiteit van dit mooie project vind je terug in het gebouw, de logistiek en de installatie.”

In samenwerking met Heijmans Utiliteit is Hager als ‘solutionsprovider’ verantwoordelijk voor de detailengineering tot en met de uiteindelijke oplevering van zowel laagspanningsverdeelinrichtingen als het gebouwbeheersysteem (KNX). De laagspanningsverdeelinstallatie wordt gevoed door twee trafovoedingen 2500 A en twee noodstroomaggregaten, verdeeld in een preferent gedeelte en een non-preferentgedeelte. Daarnaast verzorgen 105 onderverdelers de distributie naar de verbruikers. De verdelers worden door Hager geproduceerd, vervoerd, geplaatst en gekoppeld.

Op het gebied van gebouwbeheer is gekozen voor KNX-techniek op basis van de EN50090-norm. In goede samenwerking met Heijmans is de detailengineering gerealiseerd, waarna Hager de verantwoordelijkheid had voor de systeemconfiguratie. De installatie is decentraal opgezet in tien KNX-lijnen. De bediening van de concertzalen geschiedt door in totaal 44 touchscreens. Niet alleen de medewerkers van het Muziekpaleis kunnen op de verlichting ingrijpen, ook bezoekende artiesten kunnen zelf de sfeer van de verschillende zalen aanpassen.

Vanuit een centraal punt kunnen tevens alle ruimtes beheerd worden.

De configuratie wordt door Hager geïmplementeerd en de installatie wordt door Hager functioneel in gebruik gesteld.

Projectinfo Optimale geluidsisolatie Voor een optimale geluidsisolatie in Muziekpaleis Utrecht heeft Delta-L in overleg met de akoestische adviseur diverse akoestische systemen uitgewerkt, geleverd en geïnstalleerd.

De nieuwe zalen voor pop, jazz, cross-over en kamermuziek zijn voorzien van complete doos-in-doosconstructies opgebouwd uit zwevende vloeren van het type CDM-FLOAT (prefab verend vloersysteem met hoogwaardige visco-elastische natuurrubber steunen), akoestisch ontkoppelde voorzetwanden met CDM-QR elementen (elastische wandbeugels met polyurethaanschuim) en akoestisch verlaagde plafonds gebruikmakend van CDM-CC-clips (plafondhangers met hoogwaardig natuurrubber).

Daarnaast is de staalconstructie akoestisch ontkoppeld van de buitendoos en zijn diverse tribunes, trappen, portalen en dagkanten akoestisch ontkoppeld om de overdracht van trillingen (en daarmee geluid) tot een minimum te beperken. Het doel van de geluidsisolatie is tweeledig: enerzijds de mogelijkheid tot het gelijktijdig gebruik van de verschillende zalen zonder overlast van andere zalen en anderzijds een hoge geluidsisolatie naar de omgeving. Om dit te bereiken is een strenge eis gesteld aan de geluidsisolatie. “Dit stelde ons voor een uitdaging, die we graag aannamen en ook gerealiseerd hebben.”

15 | STEDENBOUW 711

slim interieur Volglazen Deur- & Wandsystemen

reGionAle GlAswensen Regionale Service

ArchitecturAle Gevels Maatwerk Glasdesign

GevelbeGlAzinG nieuwbouw & renovAtie Glas én Montage

n Ruimtelijk ontweRp

n glasadvies

n ontweRpadvies

n advies glas-

advies n pRoductontwikkeling

n snelle leveRingen uit vooRRaad

n pRoductontwikkeling n calculaties

multifunctionaliteit n calculaties

n multifunctioneel glas n engineeRing

n glasbeweRkingen

n engineeRing

n pRojectcoöRdinatie n leveRen en monteRen

n leveRen en monteRen

n montage

GLASSOLUTIONS Veromco Eindhoven t +31 (0)40 - 250 59 00 e sggs.eindhoven@saint-gobain.com www.glassolutions.nl

Eén aanspreekpunt

Building Solutions van Hager Van energiedistributie tot kabelmanagement en gebouwautomatisering: u heeft één aanspreekpunt om elk project te realiseren met ‘Building solutions’ van Hager.

Zo kan met KNX van Hager op eenvoudige, duurzame en intelligente wijze een KNX-gebouwenbeheersysteem inzichtelijk worden gemaakt. www.hager.nl

utrecht | Muziekpaleis

Projectinfo

Kannegieter verbindt

werelden

Ook in Utrecht voor

Muziekcentrum Vredenburg

www.kannegieter.nl

033 450 8686

info@kannegieter.nl

Grote liften voor concertattributen Mitsubishi Elevator Europe leverde en installeerde de liften in het nieuwe Muziekpaleis. Daarbij waren vijf standaard machinekamerloze liften voor personenvervoer, alsmede twee speciaal ontworpen liften voor de aanvoer van concertmateriaal, elk geïnstalleerd in een stabiliteitskern van het vijf zalen tellende gebouw aan het Vredenburg.

De twee laatstgenoemde liften zijn respectievelijk circa 4x2,5x3 meter en 4x5x3 meter groot (bxdxh), en de grootste is belastbaar tot 12,5 ton. “De techniek achter grote liften hebben wij standaard in huis; toch was dit een bijzondere opdracht”, zegt Account Manager Nieuwbouw Patrick Frencken, die de liften maanden voor de gevelsluiting liet inhijsen door de afdeling uitvoering. “Omdat liften van dit volume doorgaans voor de industrie worden ontworpen en in die hoedanigheid slechts een paar stopplaatsen kennen.

Deze liften stoppen op alle tien de bouwlagen van het Muziekpaleis. Zij zullen voornamelijk voor orkestmaterieel en andere attributen worden gebruikt.

Voor de verdeling van bezoekers over de verschillende zalen dienen de vijf genoemde personenliften en de roltrappen. Wij renoveren ook nog een bestaande liftinstallatie ter hoogte van de voormalige grote zaal. De liftkoker wordt gereed gemaakt volgens de laatste normen en er wordt een compleet nieuwe liftinstallatie geïnstalleerd. Deze bedient alleen deze zaal en de gehandhaafde omlopen.”

Specialist in scherminstallaties

AFDICHTINGEN

Door bestaande tuinbouwsystemen door te ontwikkelen naar hoogwaardige systemen voor de utiliteit, biedt Steetec een nieuw alternatief voor traditionele zonwering.

Geteste en KOMO gecertificeerde brandwerende afdichtingen van installatie geen standaardproducten.

Prat eui tiedoorvoeren minit lutzijn lutat Guer sumlevert zzrit accumsa ndipit prat la faccum endit, quatisi tat, quipisit amet inibh ex ex Gerco al meer dan 30 iustin jaarvelenibh het specifieke antwoord eum zzril dit luptat la commodignibh estions equisci et prat eui tie minit lut lutat nostis nulla feui eum opzzrilit uw unieke situatie.

Al onze uitgebreide van alissim volent augue magnisi blaorpercil iureetum atem non ventservices ulluptat. Iquat, summy nonum dolummodolor am, tot veros advies, nonullutem dolut incinim quam, consequat www.gerco.nl. ontwikkeling projectcoördinatie, beheer, kennisoverdracht en innovatie staan tot uw beschikking om uw brandscheidingen te laten voldoen aan de bouwregelgeving. www.gerco.com

‘Wij hebben het antWoord’

www.steetec.nl brAndPrEVEnTIE

17 | STEDENBOUW 711

Perfectie tot in elk detail Liften zijn belangrijke verkeersaders in uw gebouw. U eist terecht dat ze feilloos functioneren.

Daarvoor bent u bij Mitsubishi aan het juiste adres. Wij zijn uw partner vanaf de selectie van de lift in de ontwerpfase, tijdens het installeren tot en met de serviceverlening als de lift in gebruik is.

Ge誰nteresseerd?

Bel ons voor meer informatie of een afspraak.

M i t s u b i s h i

e l e v a t e s

y o u

T 0318 - 586 586 www.mitsubishi-liften.nl

zwolle | De Fundatie

Tekst | Ciska Borger Beeld | Bierman Henket architecten

De Fundatie in Zwolle:

EEN BIJZONDER OGENDE SPRAAKMAKER “Hoe is het mogelijk dat ze zoiets óp dat andere gebouw kunnen bouwen?” Een toevallige voorbijgangster spreekt haar verbazing uit als het neoclassicistische gebouw opdoemt met zijn nogal in het oog springende dakopbouw. Het is waar, voor de doorsnee leek is het een aparte gewaarwording, deze verbouwing bovenop een bestaand gebouw. En dan die vorm: een ellipsoïde. Je vindt het prachtig, heel bijzonder, of juist niet zo fraai.

Ellipsvormige 'blob' is uitdaging voor uitvoerders.

In ieder geval is het een object waarvan iedereen wel wat vindt: de eivormige uitbreiding op De Fundatie, museum voor beeldende kunst in de hoofdstad van Overijssel. Waarom kozen Bierman Henket architecten uit Vught voor deze aparte vorm bovenop het bestaande gebouw? Dat heeft alles te maken met het geen afbreuk willen doen aan de architectonische kwaliteit van het bestaande gebouw. Gezocht werd daarom naar een contrast. De driedimensionaal ellipsvormige uitbreiding, oftewel Het Oog, is dat zeker. Maar ook refereert het organische ontwerp aan het park aan de achterkant van het museum, ontworpen door J.D. Zocher (1763-1817).

Bierman Henket architecten spreekt daarom van een 'prachtige architectonisch historische gelaagdheid'.

GAT IN DAK Contrasterend is het zeker, maar hoe plaats je een dergelijk Bilineair Object, kortweg blob, bovenop een gebouw uit 1843? Daarvoor is een uitgekiende constructie nodig. Feitelijk staat de uitbreiding dan ook niet op het dak van het oude gebouw, maar op acht nieuw aangebrachte stalen kolommen die rusten op acht fundatiepoeren. “Heien in de bestaande bouw was onmogelijk, dus moesten we op een andere manier te werk gaan”, aldus Jacob Zantinge, projectleider van BAM Utiliteitsbouw regio Oost. “Omdat het dak van de oudbouw er toch af moest, hebben we een gat gemaakt waardoorheen we een fundatiemachine lieten zakken. Vervolgens is met schroefinjectiepalen de fundering gemaakt.”

UITDAGEND OOG Na deze funderingsconstructie werd het oude dak verwijderd en een compleet nieuw dak geconstrueerd. Hierin creëerden ze technische ruimtes en een nieuwe toegang met trappen naar de nieuwbouw bovenop.

Vervolgens maakten ze de derde verdiepingsvloer met daarop het zogenaamde fruitmandje; de onderkant van de ellipsvormige staalconstructie.

De vloer rust op de nieuwe stalen funderingsconstructie, maar is ook de basis voor de stalen ellipsoïde. “Dit gedeelte van de uitbreiding heeft heel wat denkwerk en engineeringstijd gekost. De krachten vanuit de stalen spanten moesten we zodanig geleiden, dat ze optimaal worden opgevangen door de draagkracht van de funderingskolommen”, aldus de projectleider. ►

19 | STEDENBOUW 711

zwolle | De Fundatie

Maar ook de stalen spanten op zich en de houten gordingen zijn specialistisch vervaardigd, op basis van 3D-visualisaties en prefab aangeleverd.

Daarnaast vormde ook de enige glaspartij in Het Oog een geweldige uitdaging, omdat niets haaks is.

MAKKUMER AARDEWERK De buitenkant van Het Oog wordt voorzien van keramisch tegelwerk uit Makkum. Maar liefst 55.000 asymmetrische tegels sieren straks het dak, in kleurschakeringen van spierwit tot lichtblauw. Aangebracht in een uitgedacht patroon. Daaronder bevindt zich echter eerst nog de dakhuid van twee keer een negen millimeter dikke laag buigmultiplex, voorzien van waterdicht EPDM en vastgelijmd met zeer speciale en supersterke lijm uit Zwitserland. De binnenkant van het oog krijgt een strakke afwerking, alsof je je in de binnenkant van een ei bevindt. Voordat de museumbezoeker dat te zien krijgt, moet er nog even hard worden gewerkt. Zantinge: “Late vorst in maart bedreigde de opleverdatum, maar met leansessies en tomeloze inzet doen we er alles aan de opleverdatum te halen. De officiële opening is 31 mei aanstaande. En dan moet De Fundatie er natuurlijk spik en span bijliggen!” ❚

Luisteren & Adviseren & Uitvoeren & Nazorg

Gespecialiseerd in bitumineus en kunststof dakbedekking, Nieuwbouw / Renovatie / Meerjarenonderhoud

Olster Dakwerken B.V. | Postbus 394 | 8330 AJ Steenwijk telefoon 0521 - 535010 | fax 0521 - 511123 | dakwerken@olster.nl

WWW.OLSTER.NL

20 | STEDENBOUW 711

Gelaagde opbouw biedt unieke doorzichten.

zwolle | De Fundatie

Projectinfo Dakdekkers bekleden ‘oog’ De Fundatie vanaf steigers De aanhoudende kou maakt het lastig voor de dakdekkers op het ‘oog’ van museum De Fundatie in Zwolle. Om toch door te kunnen werken en de gewenste kwaliteit te behouden is een tent met heaters over het ‘oog’ geplaatst.

De dakbedekking aanbrengen is geen standaardklus. “Wij zagen er meteen een uitdaging in. Als specialist in lichthellende en vlakke daken zijn wij gewend om op ons werk te kunnen lopen, maar dit is ellipsvormig. Wij moeten dus alles benaderen vanaf de buitenzijde.

In overleg met de aannemer zijn daarom steigers geplaatst”, vertelt Henderikus Doorten, commercieel directeur van Olster Dakwerken BV. Vanwege de vorm worden van de brede rollen EPDM kleine velletjes gemaakt, die aan elkaar worden verbonden met een duurzame kit.

“Door de tent ziet het publiek nog niet hoe wij vorderen, maar wij zien al dat de binnenstad van Zwolle een heel mooi aangezicht krijgt.”

Esthetisch uniek maatwerk

Het centrum van Zwolle is een eyecatcher rijker.

Mitsubishi Elevator Europe zorgde voor de transparante lift in De Fundatie. Al in een vroeg stadium betrok de architect Mitsubishi bij het project, om zo esthetica en budget optimaal af te stemmen. Met de transparante lift blijft het ruimtelijke overzicht in de centrale hal behouden. “Mitsubishi is inmiddels ruim zestig jaar actief in Nederland.

Onze meerwaarde is dat wij in Nederland beschikken over een eigen productie en engineering. Wij kunnen hiermee bijzonder flexibel inspelen op specifieke vragen van opdrachtgevers. Wij produceren onze kwalitatief hoogwaardige basisoplossingen in Japan of Thailand. In Nederland kunnen wij ze aanpassen tot een uniek stuk maatwerk. Daarmee bieden wij het beste van twee werelden: technologische topproducten gecombineerd met flexibele aanpassing”, aldus Ronald Koedam, Sales Manager van Mitsubishi Elevator Europe. Voorbeelden van bijzonder maatwerk zijn onder meer te vinden in museum de Hermitage in Amsterdam, museum Mauritshuis in Den Haag en Het Havenhuis in Antwerpen. Ronald Koedam: “Onze kennis en kunde van planuitwerking en onze hoge kwaliteit van installaties leiden tot een bijzonder laag storingspercentage. Maar ook tot een optimale netto contante waarde voor aanschaf, risicobeheersing en langjarig onderhoud en beheer.

Vooral bij DBFMO-projecten is dit zeer aantrekkelijk. Kortom, Mitsubishi staat voor flexibiliteit, kwaliteit, kennis, ondersteuning en een zorgeloze en plezierige samenwerking.”

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Advies

Uitvoering Installaties

Bouwkosten Bouwperiode

Gemeente Zwolle, Expertisecentrum Bouw & Installaties Bierman Henket architecten, Esch (Vught) Huisman & van Muijen, ‘s Hertogenbosch (installaties); ABT, Velp (bouwmanagement) BAM Utiliteitsbouw regio Oost, Zwolle BAM Techniek regio Oost, Apeldoorn (W) en Leerkes Elektro, Haarle (E) € 5,5 miljoen februari 2012 t/m mei 2013

21 | STEDENBOUW 711

interview | Geert Hurks

"Met renovatie kun je vaak hetzelfde bereiken als met nieuwbouw."

22 | STEDENBOUW 711

interview | Geert Hurks

Tekst | Jerry Helmers Beeld | Hurks Groep

Geert Hurks, CEO van Hurks, over de bouw in Nederland

‘Vrouwen worden de spil in de bouw’ Geert Hurks is de bevlogen CEO van Hurks, al jarenlang behorend bij de top van de Nederlandse bouw- en vastgoedmarkt. Ongeveer achthonderd medewerkers acteren op het gebied van ontwikkeling en advies, bouw en techniek. Hurks laat in de media regelmatig van zich horen, omdat er iets wezenlijks moet veranderen in de wijze waarop in Nederland de bouw is georganiseerd. “De bouw is conservatief en traditioneel,” zegt hij stellig. “We zijn te veel naar binnen gekeerd, er is geen creativiteit en dat leidt tot te weinig innovatie.”

Stevige statements om de markt te prikkelen. En zichzelf. Daarom vijf willekeurige vragen om ‘Het Brutaalste Jongetje Van De Klas’ beter te leren kennen. Ter inspiratie.

Is Geert Hurks inderdaad Het Brutaalste Jongetje van de Klas? Moet je kunnen schoppen om succesvol te zijn?

“Ja, er zit wel een kern van waarheid in. Uiteindelijk willen we allemaal de wereld veranderen? En ja, ik heb kritiek op de sector en daarmee op onszelf. En soms ook op onze potentiële opdrachtgevers. Ik vind bijvoorbeeld dat er te veel opportunisme is.

Kijk eens naar de wijze waarop de bouw van een ziekenhuis tot stand komt. In teveel gevallen gaat het alleen om de prijs. Jammer. Maar het moet ook om kennis gaan. We luisteren onvoldoende naar elkaar. Heel langzaam zie ik dat degenen die de aanbestedingen uitschrijven inzien dat de prijs niet altijd de meest gunstige leverancier oplevert.

Aspecten als logistiek en efficiency tellen ook mee.

We moeten dus tot een professionalisering van de bouw van ziekenhuizen komen. Maar dat bewustzijn gaat te langzaam. Precies daarom moet je af en toe wat politiek incorrect zijn. Althans, ik noem dat gewoon duidelijkheid.”

Valt er nog creatief te zijn in de huidige crisis?

“Jazeker. Creativiteit is nog zeker de oplossing voor de huidige situatie. Zo adviseren wij onze

klanten wel eens om vooral niet aan nieuwbouw te doen. Dat is wellicht raar, dat dit uit de mond komt van een bouwer. Maar met renovatie kun je vaak hetzelfde bereiken. Ook op het gebied van logistiek valt er nog heel wat te winnen. Zo is ongeveer een kwart van de kosten van de bouw toe te rekenen aan transport. Tja, daar zouden we dus eigenlijk kansen in moeten zien. De bouw moet in een moderner – meer innoverend – jasje worden gestoken.”

Wat is het unieke kenmerk van bouwen in de zorg?

“In de zorg is men zakelijk maar men is met meer disciplines bezig. Er wordt beredeneerd vanuit de zorg. Men kijkt dus anders naar het proces dan bijvoorbeeld bij de bouw van een kantoorpand. Dáár denkt men: we hebben een kantoor nodig, want we moeten toch ergens kunnen werken. In de zorg kijkt men terecht naar andere nuances. En dat maakt het bouwproces – en alles gesprekken daarover – ingewikkelder. Voor ons als bouwer is het de taak om beter te begrijpen waar de pijnpunten bij de gesprekspartners liggen.”

Hoe ziet de bouwsector er over tien jaar uit?

“Er zullen door specialisatie minder algemene bouwers zijn. Ook verwacht ik dat grote bedrijven de kleine bedrijven veel vaker als onderaannemer gaan inzetten. Maar bovenal werken er meer vrouwen in de bouw. Die hebben we nodig.

Juist omdat we samenwerking met elkaar zoeken.

Vrouwen zijn beter dan mannen in staat om de planmatigheid met de menselijke kant te verbinden. Vrouwen worden in toenemende mate een belangrijke spil van de bouw in Nederland.”

En… u wordt de eerste minister van Bouw in Nederland? (lachend…) … “Nee, ik zeker niet. Ik ben geen politicus. Toch is het geen slecht idee. Althans, ik zou eerder pleiten voor een Minister van Industrie. Het zou goed zijn als iemand zich in Den Haag daarmee zou bezighouden. Want, de bouw bepaalt in belangrijke mate de binnenlandse economie van Nederland. Dat besef is er te weinig. Daarom zitten we nu in de ellende. Een eventuele minister moet in ieder geval op de barricaden kunnen staan, aan het hoofd hebben gestaan van een maakonderneming en…. politiek correct zijn.” ❚

23 | STEDENBOUW 711

hoofddorp | Nieuwbouw FIFPro

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | IBB Kondor

Nieuwbouw FIFPro:

alliantie tussen architectuur en duurzaamheid op Park 20/20 Park 20/20 is het eerste full service cradle to cradle-bedrijvenpark in Nederland. Aan de zuidzijde van NS-station Hoofddorp zijn inmiddels een vijftal opstallen gerealiseerd, die optimaal kunnen functioneren binnen de filosofie van C2C-oprichter en masterplanarchitect William McDonough. Een vast bouwteam met IBB Kondor als bouwkundig aannemer realiseert de panden op een verhoogd maaiveld, met als laatste loot de in maart opgeleverde huisvesting voor de Federation Internationale des Footballeurs Professionnels (FIFPro).

Het transparante gebouw telt 4.800 m² en biedt plaats aan 25 medewerkers, waaronder die van de Nederlandse FIFPro-afdeling VVCS. Het geheel bestaat uit een kantoorgebouw met verbonden auditorium voor 150 plaatsen, en valt op door een mix van bouwmethoden en hoogwaardige afwerkingsmaterialen. “In alles staat de herbruikbaarheid van bouwmateriaal centraal, alsmede de wensen op het gebied van uitstraling van de gebruiker, die vanuit haar vorige kantoor al op Park 20/20 uitkeek”, vertelt projectleider Ed Warmerdam van IBB Kondor. “Het is een Het gebouw bezit zowel een energetische als een esthetische gevel.

24 | STEDENBOUW 711

volledig finegetuned ontwerp, geschetst door William McDonough, en uitgewerkt door het Nederlandse architectenbureau N3O.” De duurzame bouwteamaanpak leidt in het geval van FIFPro tot een mix van de begrippen transparant, licht, herbruikbaar en representatief. Niets is aan het toeval overgelaten. “Er wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van herbruikbare holle vloeren met ingebouwde installatieruimte (Slimline), wat de installatiemogelijkheden

hoofddorp | Nieuwbouw FIFPro

Transparantie zorgt voor een prettig werkklimaat.

vergroot en het benodigde bouwvolume tegelijkertijd verkleint. Dat is een bouwkundige toepassing, maar in het ontwerp is tevens zorg gedragen voor een prettig werkklimaat. Ook dat is onderdeel van de C2C-filosofie.”

Luifel De onderbouw van het FIFPro-kantoorgebouw is een mix van prefab en in-situbouw; het casco bestaat uit een staalconstructie met prefab betonelementen, de vliesgevel uit aluminiumprofielen met grote vlakglaspanelen en daaroverheen is een luifel (of canopy) van houtskeletbouw en prefab betonnen dakelementen met aluminium beplating geplaatst, die weer rust op stalen kolommen. “Het gebouw voor FIFPro heeft dus zowel een energetische als een esthetische gevel”, aldus Warmerdam. Het intern met het kantoorgebouw verbonden auditorium bezit een gevel van houtskeletbouw en is afgewerkt met zink.

De gebouwen op Park 20/20 rusten op een 'parkbrede' parkeergarage, die gezamenlijk gebruikt wordt door de deelnemende bedrijven. “Die kunnen beschikbare ruimte van elkaar overnemen – bijvoorbeeld in het weekend. Het is een dynamisch systeem, dat wordt beheerd door het parkmanagement.” Ook deze toegevoegde waarde heeft een oorsprong in het masterplan van C2C-architect William McDonough. “Het FIFPro-hoofdkwartier krijgt daarnaast het certificaat BREAAM-NL 'Excellent', waardoor het ook aan de brede duurzaamheidseisen van het laatste keurmerk voldoet.”

Boardroom Energetisch beschouwd functioneert het FIFPro-hoofdkwartier op basis van een WKO-installatie en lage temperatuur vloerverwarming en -koeling, ►

25 | STEDENBOUW 711

The new FIFPro House - Hoofddorp

Optimaal resultaat door teamwork!

De schouders eronder. Zo pakken we bij IBB Kondor zo’n klus aan.

Het resultaat mag er zijn: FIFPro is een schitterend project geworden. Onder leiding van IBB Kondor, in samenwerking met De Groot Vroomshoop (houtskeletbouw elementen), Dubo Techniek (wko installatie), Reinaerdt (deurenleverancier) en KWS Infra (infra werken) is een puik stuk werk afgeleverd.

Dit team kan elke uitdaging aan. Wij informeren u hierover graag.

www.ibbkondor.nl

hoofddorp | Nieuwbouw FIFPro

daglichtregeling en aanwezigheidsdetectie op basis van LED-verlichting; daarnaast heeft het gebouw een EPC van 0,655. “34 procent beter dan de eis volgens Bouwbesluit”, vervolgt Warmerdam, die met IBB Kondor al aan het zesde bouwproject op Park 20/20 toe is. “Alleen dat laatste al levert een grote kwaliteitswinst op, mede omdat wij met een vaste groep bouwpartners en toeleveranciers werken – de opdrachtgever inbegrepen.”

Deze Park 20|20 CV, bestaande uit Delta Development Group, Reggeborgh en VolkerWessels, heeft zelf ook kantoorruimte op Park 20/20, met inmiddels twee residerende bedrijven, een technisch en een biologisch paviljoen en nu de huisvesting voor FIFPro. “Al het gebruikte bouwmateriaal in deze projecten behoudt op een of andere manier een restwaarde.” En ook de architectuur is onderscheidend. “De transparantie van de internationale belangenorganisatie FIFPro, waarbij 60.000 profvoetballers zijn aangesloten, wordt weerspiegeld in het ontwerp. Als eyecatcher is in het atrium een vrijhangende boardroom geconstrueerd die er van onderaf bezien uitziet als een voetbal. Zo zie je dat duurzaamheid mooie gebouwen met unieke aspecten kan opleveren.” ❚

Projectinfo Audiovisuele systeemintegratie JACOT Audiovisueel is geselecteerd om als audiovisueel specialist invulling te geven aan het nieuwe FIFPro House in Hoofddorp. Tijdens de bouw is continu advies gegeven op het gebied van hedendaags toepasbare audiovisuele technieken, en is daar vervolgens invulling aan gegeven. “Wij opereren al meer dan driekwart eeuw vanuit de Haarlemmermeer als specialist in audiovisuele technieken”, vertellen directeur Michel Calvelage en accountmanager Alain Poort, die het project FIFPro van kop tot staart begeleidden.

“Wij zijn in dit soort projecten een ‘systeemintegrator’ met een sterk kennis- en klantgerichte insteek. Wij adviseren, leveren en bieden service in het kader van complexe en integrale oplossingen voor audiovisuele vraagstukken, waarbij gebruiksgemak en klanttevredenheid hoog in het vaandel staan.”

De nieuwe huisvesting van FIFPro is voorzien van een complete audiovisuele inrichting in het auditorium, de boardroom en diverse vergaderruimten. In het auditorium is een projectie-oplossing op Opdracht Park 20|20 CV (Delta Projectontwikkeling, een beeldscherm van 4,5 meter gerealiseerd, alsmede DCN-discus Reggeborgh en VolkerWessels) siesystemen met draadloze Integrus-vertaaldistributie van marktOntwerp William McDonough (bouwkundige uitwerking N3O) leider Bosch. “Een camerasysteem met volautomatische regisseur Constructie Van de Vorm Engineering zorgt dat de sprekers perfect en dynamisch in beeld komen.” DaarUitvoering IBB Kondor Installaties Installatie Techniek Raalte (W); Parallel Groep, naast worden in de Telepresence room, die fungeert als conferentieplatform, vele locaties met elkaar verbonden. Met het mediadistri Energie Techniek (E) butiesysteem zijn ook de tolken vanuit het auditorium participant Bouwperiode januari 2012 – maart 2013 van de (video)conferentie.

Bouwprogramma 4.800 m² BVO; auditorium 150 plaatsen

Bouwinfo

Vrijhangende boardroom.

27 | STEDENBOUW 711