Stedenbouw 690

EDITIE

690

Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving Losse nummers E 10,– Ja argang 62 december 2010

NUMMER 690 JAARGANG 62 december 2010

Perfectie tot in elk detail Liften zijn belangrijke verkeersaders in uw gebouw. U eist terecht dat ze feilloos functioneren. Daarvoor bent u bij Mitsubishi aan het juiste adres. Wij zijn uw partner vanaf de selectie van de lift in de ontwerpfase, tijdens het installeren tot en met de serviceverlening als de lift in gebruik is. Geïnteresseerd?

Bel ons voor meer informatie of een afspraak.

­ M i t s u b i s h i

e l e v a t e s

T 0318 - 586 586 www.mitsubishi-liften.nl

y o u

Hoge boulevard geeft Jeroen Bosch Ziekenhuis uitzicht | Lange luie brug in Brugge | De Huismeesters zorgen voor ZorgAcademieP a r k s t a d | Tw e e b o u w e r s d i e g o e d n a a r d e s c h o o l j u f l u i s t e r e n | Bouwkundige ode aan de klassieke auto in Den Haag

Speciaal voor u als lezer van Stedenbouw Eenvoudig uw kantoorartikelen bestellen via:

www.controlmediashop.com !

r ting o k % 0 2 nu

www.controlmediashop.com Breda (NL) - Wildert (B) - Alsdorf (D) Franse Akker 21, 4824 AL Breda Postbus 8836, 4820 BC Breda

Tel.: +31 (0)76-521 10 03 Fax: +31 (0)76-515 65 89

E-mail: info@controlmedia.nl Website: www.controlmedia.eu

Control Media Group VNV

Inhoud 690

sinds 1948

Jaargang 62 | december

Voorwoord De Nederlanders worden steeds langer en de Nederlandse ziekenhuizen worden steeds groter. Lange bedden vragen meer ruimte. De Nederlanders worden ouder en er komen steeds minder Nederlandse ziekenhuizen. Je wordt alleen oud als je gezond bent, gezonde mensen hebben geen ziekenhuis nodig. De verblijfsduur van mensen in een Nederlands ziekenhuis vermindert jaar na jaar, net zoals het aantal bedden per ziekenhuis. Minder bedden, dan kleinere ziekenhuizen. Er komen steeds meer Nederlanders en steeds meer kinderen worden in een ziekenhuis geboren. Geen wonder dat die ziekenhuizen steeds groter moeten.

Het aantal Nederlandse gemeenten halveert elke vijftien jaar. 430 zijn het er nu. Over heel Nederland staan 120 ziekenhuizen. Eén ziekenhuis per vier gemeenten. Een ziekenhuis is iets exclusiefs voor regionale kerngemeenten geworden. Het Rijk denkt aan een teruggang naar 200 gemeenten. Betekent dit dat we gaan krimpgroeien naar slechts 50 ziekenhuizen? Vroeger was de 100.000 m2 alleen weggelegd voor de belangrijke academische ziekenhuizen. In Groningen, Nijmegen, Maastricht, Rotterdam, Leiden en Utrecht één en in Amsterdam twee.

Sinds kort verrijzen de 100.000 m2 plussers overal. In de Special Zorg & Ziekenhuis van deze StedenBouw presenteren we twee uit die nieuwe reeks aan regionaal gebonden zeer grote nieuwbouw-ziekenhuizen.

Reacties en tips E-mail | willem@controlmedia.eu redactie@stedenbouw.nl

Rubrieken Goed Bezig! 2 HEADS 3 Pagina 96 Lange luie brug in Brugge

Special Zorg & Ziekenhuis ’s-Hertogenbosch Boulevard geeft Jeroen Bosch Ziekenhuis uitzicht 4 Boxmeer Goed voorbeeld doet volgen 9 JAZO maakt architectuur van duurzame ventilatie 14 Rotterdam Kwaliteitszorg in aangenaam Maasstad Ziekenhuis 17 Heerlen De Huismeesters zorgen voor ZorgAcademieParkstad 22 DHV Zorgvastgoed vraagt om ‘themadenken’ 26

Spotlight Anmeco maakt van zeekaart een staalglaskap 28

Restauratie & renovatie Leidschendam Bokx Bouw / Koudijsbouw verandert galerijflat in exclusieve woonvorm 32 Rotterdam Bouwers luisteren goed naar de juf 36 Breda VM Bouw tekent voor organisatorisch meesterwerk 40 Rotterdam Het dak eraf in Ahoy 44 Rotterdam Onzichtbare verbouwing van Rotterdamse Schouwburg 48

Non profit Lingewaard (Huissen) Functionele en ingetogen Bredeschool Loovelden 52 Tholen (St Maartensdijk) Haestinge als toonbeeld van multifunctionaliteit 56

Woningbouw Vlissingen Een baken voor heel Vlissingen 60 Rotterdam Dynamisch starten op Kop van Zuid 64 Oostvoorne Starters en doorgroeiers aan de brink 68 Doetinchem Ten Brinke Bouw koppelt kennis 70

Utiliteitsbouw

Coverbeeld | Bernard Faber Opdrachtgever | Jeroen Bosch Ziekenhuis, ‘s-Hertogenbosch Architect | EGM architecten, Dordrecht

Den Haag Bouwkundige ode aan de auto 74 Culemborg Staton bouwt met oog voor detail 83 Lansingerland A. De Jong installeert grote diversiteit aan installaties 87 Amsterdam ‘Omgekeerd’ ontwerpproces van Hercuton bewijst zich opnieuw 89 Schiphol Kleurrijke kathedraal voor luchtvracht 92

Hoofdaannemer | Bouwcombinatie Jeroen Bosch, ‘s-Hertogenbosch STEDENBOUW 690 | 1

Goed bezig!

Tijdens de Infra Relatiedagen is de populaire versie van de Code van het Bestratingsbedrijf gepresenteerd. Een praktische leidraad hoe ondernemers uit de bestratingsbranche met wetten en regels om dienen te gaan. OBN-lid Teunis van de Pol (links) reikte namens de begeleidingscommissie het eerste exemplaar uit aan bestratingsondernemer Fokke de Jong.

Bouwend Nederland afdeling Brabant Noord Oost vierde het 75-jarig jubileum in hotel de Weverij in Oss. Bart Hendriks, voorzitter Bouwend Nederland afdeling Brabant Noord Oost en algemeen directeur Hendriks Coppelmans Bouwgroep krijgt de felicitaties van Elco Brinkman.

Van links: Alex Vogelzang (ELEQ), Ron Smits (ARBOR) en Jelle Hannema (DHV). Advies- en ingenieursbureau DHV breidt Cortex, het beheersysteem voor de openbare ruimte, uit met een beheerpakket voor openbare verlichting: OV MS van ELEQ. DHV en ELEQ hebben daartoe een overeenkomst getekend.

Zie: www.cortexonline.nl

Tijdens de Nederlandse handelsmissie in Brazilië sloten Thermaflex Insulation Mexico en Owens Corning Mexico & Brazilië een distributieovereenkomst. Voortaan zal Owens Corning de producten van Thermaflex Insulation distribueren in zowel Mexico als Brazilië. Alex Huis, Algemeen Directeur Thermaflex Latijns-Amerika (links) leidde de onderhandelingen.

Leertouwer BV is de winnaar van de KNX Professionals Award 2010. Het bedrijf won de prijs voor het slim koppelen via KNX van vele hightech toepassingen in een luxe Brabantse villa. Tijdens de beurs Domotica & Slim Wonen in het Evoluon te Eindhoven toont domotica-specialist Henk Hazeleger van Leertouwer trots de Award. Naast hem de bewoners van de villa. www.knx.nl

Van links: Peter van der Smagt, Gerard van Dijnsen en Rob de Leppe. Van Dijnsen Installatiewerken bv (Breda) bestaat dit jaar precies 45 jaar. Bij het bereiken van die feestelijke mijlpaal heeft Algemeen directeur Gerard van Dijnsen de dagelijkse leiding van Van Dijnsen Beveiligingen b.v. en Van Dijnsen Installatiewerken b.v. overgedragen aan Peter van der Smagt en Rob de Lepper. Zie: www.vandijnsen.nl; www.45jaarvandijnsen.nl

2 | STEDENBOUW 690

Heads Z.K.H. Prins Carlos de Bourbon de Parme

Wilfred Derksen

Anderhalve week voor zijn bruiloft met Annemarie Gualtherié van Weezel sprak Z.K.H. Prins Carlos de Bourbon de Parme in het Congrescentrum 1931 (’s-Hertogenbosch) het congres ‘De CO2 - neutrale stad’ toe als keynote spreker over de kansen en noodzaak van duurzaamheid in Nederland.

Ir Wilfred Derksen (51) is aangetreden als commercieel directeur bij Kuijpers Installaties (1927). Met ir. Anton Stuifzand (algemeen directeur) en Nico Arnoldussen QC (financieel directeur) vormt Derksen de directie van Kuijpers Holding. Kuijpers is een onderneming met 750 medewerkers en een jaarlijkse omzet van €125 miljoen.

Tom Meulenbeld

Joric Witlox

Tom Meulenbeld (1985) is bij Bohemen B.V. begonnen als ruimte-ontwikkelaar. Hij richt zich primair op de ontwikkeling van woningen. Afgelopen zomer verwierf hij de Master Real Estate & Housing (TU Delft).

Een bekend project van Bohemen BV is: Leidschendam/Voorburg, Sijtwende.

Joric Witlox is de nieuwe voorzitter van Brandveilig Bouwen Nederland. Hij volgt Cees de Raadt op die de BBN-voorzittershamer 16 jaar hanteerde. Witlox is ook DGA van de Applicom Flame Guard Group, een consortium van acht gespecialiseerde werkmaatschappijen in brandpreventie.

Jan van Esch / Peter Van den Berk Ventilatie en zonwering-specialist RENSON® heeft zich versterkt met twee technisch adviseurs voor de Nederlandse zonweringdealers. Jan van Esch (45, foto links) heeft een diploma elektromechanica en 25 jaar ervaring in de verkoop als buitendienstmedewerker. Peter Van den Berk (29) genoot een opleiding economie alsook groot- en detailhandel. Met hun kennis van de zonweringbranche worden Jan van Esch en Peter Van den Berk de aanspreekpartners voor alle zonweringdealers. Respectievelijk Zuid-Nederland (postcodes 2100-3400/4000-6000) en Noord-Nederland (postcodes 1000-2000/3500-3900/6700-9900).

STEDENBOUW 690 | 3

Zorg & Ziekenhuis 100.000 m2 ziekenhuis in één bouwstroom. Geen enkel algemeen ziekenhuis in Nederland zette ooit zoveel vierkante meters ziekenhuisgebouw in één keer neer als het Bossche Jeroen Bosch Ziekenhuis.

Tekst | Control Media Beeld | Bernard Faber, EGM architecten1

Een dubbele kamstructuur als plattegrond

4 | STEDENBOUW 690

‘s-Hertogenbosch | Jeroen Bosch Ziekenhuis

Boulevard geeft Jeroen Bosch Ziekenhuis uitzicht BouwInfo bouwProgramma Algemeen ziekenhuis inclusief Regionaal GGZ, revalida-

tiecentrum en dependance Dr. Bernard Verbeeten instituut (bvo: 100.000 m 2 ) bouwPeriode 2007 – 2010 OPDRACHT Jeroen Bosch Ziekenhuis ONT WERP EGM architecten, Dordrecht advies Deerns Raadgevende Ingenieurs, Rijswijk (Installaties);

Aronsohn Raadgevende Ingenieurs, Eindhoven (Constructies) UIT VOERI NG Bouwcombinatie Jeroen Bosch: Strukton Bouw & Vastgoed

Utrecht, Ballast Nedam Bouw Speciale Projecten Bunnik, Hurks Van der Linden Eindhoven (Hoofdaannemer); Loveld NV, Zwijndrecht/Aalter (België) (Gevelbouw); SRA Systeem Realisatie Afbouw BV, Eindhoven (Plafonds); ins tall aties Burgers Ergon, Rosmalen (W-installaties); Imtech, Capelle aan den IJssel (E-installaties) overig Tema projectservice BV, Leusden (Vloeren)

In de entree leiden roltrappen iedereen omhoog naar het ontsluitend niveau.

Een boulevard gaat vanaf de infobalie met een flauwe bocht door het complex heen

STEDENBOUW 690 | 5

In de jaren tachtig bezat ‘s-Hertogenbosch niet minder dan drie zelfstandige ziekenhuizen: het Groot Ziekengasthuis in het stadscentrum langs de Zuid-Willemsvaart, langs de Vlijmensweg in het westen het Willem Alexander ziekenhuis en het Carolus-Liduinaziekenhuis aan de Hervenseweg in oost-’s-Hertogenbosch. Na een fusieproces in twee stappen (1990 en 2002) gingen die drie ziekenhuizen als Jeroen Bosch Ziekenhuis organisatie verder.

Sinds 2000 werd een gezamenlijk ziekenhuisgebouw ontwikkeld op een vergrote WA-locatie in het westen van ’s-Hertogenbosch. Langs de nieuw geprojecteerde Randweg en met uitzicht op het natuurgebied Gement.

Het Nieuwe Verplegen Voorop bij de ontwikkeling van het Jeroen Bosch Ziekenhuis stond het doorvoeren van een aantal innovaties in de verpleging. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis voert de zorgvariant in van het zogeheten Nieuwe Werken. Zo maakt de hoogwaardige digitale technologie het mogelijk patiëntgerichte activiteiten en niet-patiëntgerichte handelingen beter te scheiden.

Artsen en patiënten profiteren hiervan en kunnen op een andere en soepelere manier met elkaar omgaan. Veel artsen hebben geen eigen spreekkamer

Even voorbij de hoofdentree

De vloeren van het Jeroen Bosch ziekenhuis werden geïnstalleerd door:

Techniek is onze zorg Kwaliteitsborging van de techniek hoort een gesloten

TEMA PROJECTSERVICE Amersfoort

cirkel te zijn. De dienstverlening van Imtech Care & Cure

033-4343422

omvat die complete keten: van advies en inspectie tot

tema@temproject.nl

en met installatie en beheer en onderhoud. U kunt zich op onderdelen door Imtech laten ondersteunen, maar u kunt ook het complete traject aan ons uitbesteden. Wij hebben er niet voor niets ons specialisme van gemaakt.

Wij de techniek, u het resultaat, samen succesvol.

Imtech Care & Cure, Postbus 8584, 3009 AN Rotterdam Tel. 010 447 74 00, www.zorg.imtech.nl

6 | STEDENBOUW 690

‘s-Hertogenbosch | Jeroen Bosch Ziekenhuis

Op de tweede laag ligt het Kenniscentrum. De artsen hebben geen eigen spreekkamer meer. In het Kenniscentrum worden alle administratieve handelingen uitgevoerd

Verhoogde boulevard door ziekenhuis heen mondt uit in grote parkeergarage

STEDENBOUW 690 | 7

‘s-Hertogenbosch | Jeroen Bosch Ziekenhuis

meer maar werken samen in het Centrum voor Consult, Diagnostiek en Behandeling. Administratieve handelingen voeren artsen en medewerkers voortaan in een centraal Kenniscentrum uit.

Eénbedkamers Naast het Kenniscentrum zijn er zeven andere centra in het Jeroen Bosch Ziekenhuis te onderscheiden.

Dichtbij het Centrum voor Intensieve Behandeling met het OK en de Intensive Care komt het Centrum voor Algemene en Specifieke Verpleging met de bijna traditionele verpleegkamers. Vroeger werd het ‘beddenhuis’ als meest typerend voor een ziekenhuisgebouw beschouwd. Tegenwoordig nemen de verpleegafdelingen veel minder ruimte in. Veel behandelingen vinden poliklinisch plaats, waardoor de verblijfsduur van de patiënten eerder is te tellen in uren dan in dagen. De meeste verpleegkamers in het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis zijn overigens éénbedkamers, want moderne patiënten wensen privacy. Weliswaar is nog niet wetenschappelijk bewezen dat éénbedkamers het genezingsproces bevorderen, maar velen ervaren het wel als prettiger. De eenper-

De groene binnentuinen tussen de parallelle stroken bevorderen een aangenaam verblijfsklimaat

soonsbedkamers zijn te vinden op de hoogste drie verdiepingen, familieleden mogen blijven slapen als ze willen. In het megacomplex is ook een regionaal GGZ centrum opgenomen en het revalidatiecentrum Tolburg. Het bestaande Willem Alexander Ziekenhuis is binnen de nieuwe bouwmassa getrokken.

Een derde besparing aan ­v loeroppervlakte Voor het transport van goederen en materieel (Centrum voor Facilitaire Ondersteuning) komt er een specifieke bouwlaag, zodat in de nabije toekomst al het transport ook geheel geautomatiseerd kan plaatsvinden. Een glazen boulevard op het gebouwniveau direct boven de logistieke onderste bouwlaag koppelt alle bouwdelen aan elkaar en realiseert een goed overzicht aan patiënten en bezoekers. EGM architecten verdeelde de gevraagde vierkante meters over een zestal bouwstroken die parallel naast elkaar geplaatst zijn. De neutrale indeling van de gebouwstroken maakt dat in de toekomst ziekenhuisfuncties eenvoudig tegen elkaar kunnen worden uitgewisseld. De parallel stroken zorgen er tevens voor dat het natuurgebied Gement zichtbaar blijft vanuit de omliggende woonwijk, dwars door het ziekenhuisgebouw heen. De groene binnentuinen tussen de parallelle stroken bevorderen een aangenaam verblijfsklimaat. Elke binnentuin krijgt een andere uitwerking in beplanting en bestrating, de omsluitende ziekenhuisgevels reageren daar weer op. Hoe groot het nieuwe ziekenhuisgebouw ook wordt, het nieuwe Jeroen Bosch Ziekenhuis bespaart toch liefst een derde of 50.000 m2 vloeroppervlak vergeleken met het totale vloeroppervlak van de drie huidige Bossche ziekenhuislocaties samen. n

Elke binnentuin krijgt een andere uitwerking in beplanting en bestrating, de omsluitende ziekenhuisgevels reageren daar weer op

8 | STEDENBOUW 690

Boxmeer | Maasziekenhuis

Goed voorbeeld doet volgen

Tekst | Control Media Beeld | Hans Vos Fotografie

Ziekenhuisorganisaties zijn per 1 januari 2008 zelf verantwoordelijk voor de investeringen in hun vastgoed. Daarmee is de financiering van investeringen in zorgvastgoed ingrijpend veranderd. Veel banken stellen zichzelf nogal terughoudend op tegenover de nieuwe mogelijkheden.

BAM dochter Vitaal ZorgVast heeft echter een innovatief samenwerkingsconcept ontwikkeld voor de ontwikkeling van zorgvastgoed. Het Maasziekenhuis Pantein in Boxmeer is één van de eerste gerealiseeerde projecten.

De gebouwexploitatie, ontwikkeling en realisatie van het Maasziekenhuis Pantein (BVO 22.000 m2) in Boxmeer is in handen van Vitaal ZorgVast, een dochteronderneming van BAM. Ontwikkelaar Vitaal ZorgVast neemt voor de opdrachtgever Maaszieken-

BouwInfo Bouwprogramma Regionaal ziekenhuis

dat onderdeel uitmaakt van grote Zorgcampus (bvo: 22.000 m 2 ) Bouwperiode van 2008 tot eind 2010 Opdracht Vitaal ZorgVast, Bunnik Ontwerp Bonnema architecten, Hardingastrijp Advies ptg advies, Amersfoort (Programma van eisen); Uit voering BAM utiliteitsbouw, Bunnik (Hoofdaannemer); SRA Systeem Realisatie Afbouw, Eindhoven (Plafondsystemen); AKS Bouw BV, Grubbenvorst (Raampartijen) Install aties BAM techniek, Bunnik (E- en W-installaties);

Monumentaal rondlopend gevelfront naar de snelweg toe. De drie decoratieve hoge ramen zijn vooraankondigingen van de binnenstraat erachter

STEDENBOUW 690 | 9

Met glasdak verlichte centrale hal. De plafondsystemen veranderen steeds per ruimtetype. In de hal hangt een houten plafondsysteem

op allerlei manieren inhoud aan ketenzorg. Zo biedt de nieuwbouw gelijktijdig plaats aan zorg- en opleidingsfuncties. De wijk van acht ha groot ligt aan de rand van Boxmeer, in de oksel van de A77 en de N310. Veel beter bereikbaar dan het bestaande ziekenhuis in de kern van Boxmeer zelf. Dankzij de nieuwbouw versterkt het Maasziekenhuis Pantein de eigen regionale status.

Planetree concept Maasziekenhuis Pantein heeft veel aandacht voor de sfeerbeleving in het ziekenhuis. Uitgangspunt hierbij is het Planetree concept. Dit is een integrale aanpak, waarin de omgeving, de geleverde zorg èn de vitaliteit van de organisatie elkaar versterken. Tevens wenstte de opdrachtgever zich een duurzaam en compact gebouw met een efficiënte logisitiek. Om ook in de toekomst te voldoen aan de steeds vernaderende zorgvraag stond indelingsflexibiliteit voorop.

Tussen flexibiliteit en maatwerk

huis Pantein de uitwerking en de bouw van het ziekenhuisgebouw op zich en neemt zelfs voor twintig jaar de exploitatierisico’s over.

Regionale status Vitaal ZorgVast stelt in het ontwikkel- en bouwproces altijd de vraag van de patiënt of beter gezegd de klant centraal. Met het nieuwe ziekenhuis realiseert Maasziekenhuis Pantein het eerste onderdeel van een regionaal Zorg- en Leerpark in de stadsrand van Boxmeer. Het Zorg- en Leerpark Sterkwijck geeft

Het ontwerptraject startte in 2004. Demografisch onderzoek verschafte duidelijkheid over de verwachte zorgvraag. Vervolgens ontwikkelde het adviesbureau ptg advies een eerste functioneel concept.

Bijzonder is dat het project twee schaalniveaus onderkent. Dat van het Zorg en Leerpark Sterkwijck en dat van het ziekenhuis. Bonnema architecten nam beide mee in de eerste ontwerpconcepten. Functioneel is van groot belang dat het ziekenhuis alleen primaire zorgfuncties biedt. De medisch-ondersteunende, facilitaire en kantoorfuncties gaan naar gebouwen van derden op het Sterkwijck of worden elders outsourced. De basisstructuur van het ziekenhuisgebouw is overal hetzelfde. Hierdoor zijn functies eenvoudig uit te breiden of in te krimpen. Als basisziekenhuis voor de regio heeft Maasziekenhuis Pantein veel specifieke zorgfuncties. Het uitgewerkte gebouwconcept is daarmee een synthese tussen interne en externe flexibiliteit.. Onderzocht is tevens of het gebouw of delen ervan in de toekomst een andere functie kunnen krijgen.

Veel daglicht De architect vertaalde het concept in een gebouw met een draagstructuur zonder tussenkolommen.

Een neutrale opzet die tevens geschikt is voor

10 | STEDENBOUW 690

Boxmeer | Maasziekenhuis

Groen-blauw kleurenschema in ­verkeersruimten van poliklinische afdelingen

toekomstige kantoor- of woonfuncties. Maar eerst worden binnen de hoofdstructuur de éénpersoonskamers voor verblijfspatiënten ondergebracht. In totaal telt het Maasziekenhuis Pantein 220 bedden. Sfeerbeleving en het Planetree-concept krijgt fysiek vorm door onder meer woonkeukens en huiskamerzones in de verblijfsafdelingen op te nemen.

Functionaliteit was maatgevend. De vormgeving is volgend. Lichtgebogen omarmt het langwerpig voorgebouw samen met de bovengrondse parkeergarage het voorplein. De entree biedt toegang tot een hoge binnenstraat, die het voorgebouw doorsnijdt, en ook de gemeenschappelijke buitenruimtes voor en achter met elkaar verbindt. Aan weerszijden ontmoet je zo heel overzichtelijk alle zorgfuncties.

Zo regelt de gebouwstructuur de ligging van de hoofdfuncties haast vanzelf. Veel daglicht, en een afwerking met natuurlijke materialen zoals houten plafonds en een natuurstenen vloer zorgen voor een

STEDENBOUW 690 | 11

vriendelijke sfeer. In een ziekenhuis hoeft het niet overal high-tech en klinisch te zijn. Ervaring met sfeerrijke ziekenhuisarchitectuur deed Bonnema architecten eerder op bij het ontwerp van het Orbis Medical Park in Sittard-Geleen.

Een ander proces Hoe mooi de plannen ook zijn, zonder financiering komen ze niet van de grond. Daarbij komt dat zorgorganisaties tegenwoordig zelf verantwoordelijk zijn voor hun investeringsbeslissingen. Maasziekenhuis Pantein koos voluit voor ontwikkelaar/bouwer Vitaal ZorgVast. Dit betekent dat het ziekenhuis ook kiest voor een andere manier van samenwerEĂŠn van de 220 eenpersoonskamers

Rondlopende gangen brengen sfeer.

De glazen eindwand brengt het Noord-Limburgse landschap het gebouw binnen

Hoofdkantoor M&S Mode + TNT Kantoor/hal, Amsterdam

5 Sterren Hotel Amrâth, Amsterdam

Hoofdkantoor KPMG, Amstelveen

Rijndorp Installaties is actief op het gebied van advies, ontwerp, aanleg en onderhoud aan elektrotechnische installaties.

Een sfeer van vertrouwen en in teamverband samenwerken spreekt ons aan.

Wij danken ons succes met name aan een goede prijs/kwaliteit verhouding welke wij met name door grote knowhow, flexibiliteit, doortastendheid en betrouwbaarheid ten toon kunnen spreiden. Al onze medewerkers werken vanuit een klantgerichte visie in teamverband aan de verdere optimalisering van de waarde van ons bedrijf.

Verpleeghuis Vivaldi, Zoetermeer

Rijndorp Installaties b.v.- Energieweg 45b - 2382 NC - Zoeterwoude tel: 071 5415500 www.rijndorp.com 12 | STEDENBOUW 690

Boxmeer | Maasziekenhuis

ken. Vitaal ZorgVast werkte in een intensieve en volledig open samenwerking het aangedragen ontwerp verder uit én optimaliseerde het, om het vervolgens te bouwen en exploiteren. Dit alles binnen de beschikbaar gestelde kapitaalslasten. Voor ziekenhuizen is dit een nieuwe manier van werken.

Levensduurkosten zijn het uitgangspunt. Dat Vitaal ZorgVast voor twintig jaar de instandhouding doet, is bepalend voor de bouwkundige investeringen.

Een voorbeeld: Als de architect natuursteen als vloerafwerking kiest, lijkt dat in eerste instantie niet de goedkoopste optie. Maar op termijn is het wel een onderhoudskostenvriendelijke en duurzame oplossing. Het nieuwe ziekenhuis Maasziekenhuis

Pantein krijgt meerder even nieuwe buurgebouwen in het Zorg- en Leerpark Sterckwijck. Vitaal ZorgVast ontwikkelt momenteel in het Zorg- en Leerpark ook de huisvesting voor een Medisch Trainingscentrum (2500 m2), een huisartsenpost, de nodige restaurants en winkelvoorzieningen (1500 m2), kantoren en zorgvoorzieningen door derden (12.000 m2).

Een parkeergarage van 700 plaatsen maakt bouwkundig gezien het ovaalvormige voorplein tot een indrukwekkend geheel. Omvang van het project, de hoge bouwkwaliteit en zeker de manier waarop de de ontwikkeling, uitvoering en exploitatie is geregeld, maken dit project tot een voorbeeld van het nieuwe Nederlandse zorgvastgoed.

SRA Systeem Realisatie Afbouw BV De Witbogt 15, 5652 AG Eindhoven Postbus 8737, 5605 LS Eindhoven Telefoon: 040-2925999 Telefax: 040-2925990 www.sra-afbouw.nl www.sra-sri.nl

Projectinfo Kwaliteitsplafonds voor de Care & Cure van SRA SRA Systeem Realisatie Afbouw B.V. uit Eindhoven realiseert in Boxmeer de systeemplafonds van het Maasziekenhuis. De werkzaamheden aan de 20.000 m² plafonds variëren van gewaaierde bandrasterplafonds met Rockfon panelen van 600 x 2000 mm tot geperforeerde getrapte metalen gebogen viderandbekledingen, metalen plafonds, houten Lambri plafonds, maar ook Heradesign plafonds van diverse typen.

Vaste samenwerkingsverbanden Sinds de bedrijfsoprichting heeft SRA op het gebied van plafond- en wandsystemen een brede expertise opgebouwd in systeemadvisering, systeemontwerp en turn key systeemrealisatie. SRA’s overtuigende professionaliteit en betrouwbaarheid springen in de markten voor zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten sterk in het oog. Hierdoor heeft SRA gaandeweg een substantieel marktaandeel verworven. Tussen SRA en tal van zijn grote opdrachtgevers zijn dan ook in de loop der jaren vaste samenwerkingsverbanden gegroeid. De SRAorganisatie telt momenteel 20 gespecialiseerde, vaste medewerkers en zo’n 60 tot 100 personen die op projectbasis worden ingezet voor montagewerkzaamheden. n ? Meer informatie

SRA Systeem Realisatie Afbouw B.V., Eindhoven Telefoon | 040 2925999 Website | www.sra-afbouw.nl

AKS BOUW BV UW PARTNER VOOR DUURZAAM BOUWEN EN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN IN DE ALUMINIUM GEVELBOUW. REEDS VANAF 2009 BETROKKEN BIJ DE ONTWIKKELING VAN DE VLIESGEVELS EN PUIEN VOOR HET MAASZIEKENHUIS PANTEIN.

STEDENBOUW 690 | 13

www.jazo.nl

0316 - 592911

Specialst in toegang en ventilatie van techniekruimten

...geeft vorm aan vernieuwing

JAZO | Zevenaar

Jazo maakt ventilatie tot architectuur Tekst | Kees Hagendijk Beeld | JAZO ‘Misschien zijn installatie-ruimten niet de meest tot de verbeelding sprekende delen van een gebouw’, geeft marketing- en salesmanager Frank Meijer grif toe. Toch maakt zijn bedrijf goede sier met beveiligde toegangsdeuren en ventilatieroosters voor installatie-ruimten. Architecten van naam en faam wenden zich tot JAZO Zevenaar BV om daar een esthetische oplossing te vinden voor de aan- en inkleding van de installatieruimten in hun ontwerp.

De website van JAZO staat vol met mooie voorbeelden hiervan. ‘In het bouwproces functioneert JAZO als spil tussen de architect, de aannemer en het energiebedrijf om de beste custom made oplossingen te vinden’, zegt Meijer.

‘Wij willen daarbij echt dienstverlenend zijn.’

Binnen de kaders van de functie- en veiligheidseisen biedt JAZO de klanten maximale vrijheid in vormgeving. Een eigen R&D-team werkt het ontwerp van de architect technisch en esthetisch optimaal uit op CAD-systemen.

Rondgewalste roosters of roosters met een knik, JAZO maakt het mogelijk. Architectonisch springen vooral de complete ventilatiepuien en -gevels eruit, die veelal voor een deel bestaan uit schijnroosters. Voorbeelden zijn de landtun-

JAZO verheft ventilatie tot architectuur

STEDENBOUW 690 | 15

JAZO | Zevenaar

nel over de A2 bij Utrecht (Quist Wintermans), een trafostation in Tilburg Witbrand Oost (Bedaux de Brouwer), of de met gekleurde letters uitgevoerde gevel van de WKO-ruimte op het Leerpark in Dordrecht (SeARCH). JAZO maakt het allemaal in de eigen fabriek, compleet met hoogwaardige coating, en doet ook de montage op de bouw.

Gecombineerde veiligheidseisen Afhankelijk van de functie-eisen maakt, levert en monteert JAZO roosters van de typen HS (High Safety), HF (High Flow) of HJ (Horizontal Jalousie). High Safety roosters, met name toegepast in traforuimten, zijn onder andere doorsteekveilig (voor kinderen), regenkerend, muisdicht en vlamdovend. Bovendien zijn ze volledig afgelast tot een metallisch geheel in verband met een veilige aarding. Het getal in de roostertypen, zoals HS-40 of HF-66 slaat op het percentage luchtdoorlaat. JAZO maakt en monteert gespecificeerde toegangsdeuren van verschillende typen, waaronder gasdeuren, industriële techniekdeuren, transformatordeuren, geluidwerende, brandwerende en inbraakwerende deuren en schijnroosterdeuren.

De Inbraakklasse III voor deuren is ongewenst actueel, vertelt Meijer. ‘Koperdieven deinzen er zelfs niet voor terug in te breken in levens­ gevaarlijke trafohuisjes.’

16 | STEDENBOUW 690

Van ventilatie tot architectuur Als geïntegreerde architectonische oplossingen levert en monteert JAZO ook muur- en raamroosters, lamellenwandsystemen en architecturale zonwering van fabrikant Duco. Naast de design-oplossingen staat JAZO ook klaar voor het gewonere maatwerk. Voor de nieuwbouw van de Isala Klinieken in Zwolle levert het Zevenaarse bedrijf functionele roosters, puien en toegangsdeuren voor de installatieruimten.

Hier gaat het om onder andere de traforuimte, de olietankruimte en de ruimte voor de noodstroomaggregaat. Wat andere ziekenhuisbouw betreft is JAZO betrokken bij het Rotterdamse Ikazia Ziekenhuis, het Erasmus MC en het Amsterdamse AMC. ‘Het AMC is een goed voorbeeld hoe een functionele roosterpui een architectonische uitwerking vindt’, vertelt Meijer.

‘Tijdens fase 1 was voor een traforuimte een type HS-50 rooster toegepast. Dit bracht AAArchitecten er toe om het lijnenspel van die roosterpui tot leidraad te maken tijdens fase 2 en 3 van de bouw. Zo werd de HS-50 een esthetische keuze.’ JAZO verheft ventilatie tot architectuur. ? Meer informatie

JAZO, Zevenaar Telefoon | 0316 592911 Website | www.JAZO.nl

Rotterdam | Maasstad Ziekenhuis

Kwaliteitszorg in aangename omgeving

Projectmanager Barend Staal van het Maasstad Ziekenhuis op de boulevard-in-wording tussen links het Maasstad Ziekenhuis en rechts het Zorgverzamelgebouw. Staal was vanaf 2003 als projectontwikkelaar bij de ontwikkeling betrokken

BOUWINFO B o u w p r o g r a m m a (bvo: 88500 m 2 ) B o u w p e r i o d e van 2007 tot – 2011 B o u w ko s t e n : ₏ 210,0 miljoen O p d r ac h t : Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam O n t w e r p : Wiegerinck architectuur

stedenbouw, Arnhem A dv i e s : Ingenieursbureau Goudstikker de Vries BV, Rotterdam (Constructies); Royal Haskoning, Nijmegen (Installaties); PTG Advies, Bodegraven (Bouwmanagement) Uit vo e r i n g : Ballast Nedam Speciale Projecten, Nieuwegein / BAM Utiliteitsbouw, Bunnik (Hoofdaannemer); Loveld NV, Aalter (Prefab beton gevelelementen);

Het nieuwe Maasstad Ziekenhuis geeft het woonklimaat op Rotterdam-Zuid een fikse oppepper. Naast een middelgroot kernziekenhuis met 572 bedden krijgt de Maasstad dankzij de nieuwbouw de grootste zorgboulevard van Nederland binnen de stadsgrenzen. De combinatie van Maasstad Zorgverzamelgebouw en Maasstad Ziekenhuis biedt antwoord op alle mogelijke zorgvragen van de Rotterdammers.

Tekst | Els Neijts Beeld | Ries van Wendel de Joode, arjan stadhouders fotografie

STEDENBOUW 690 | 17

Op de hoek van de Vondelingenweg leidt een groot voorplein de twee supergebouwen in

De ligging naast het station Rotterdam - Lombardijen is logistiek aantrekkelijk. Tussen station en het Maasstad Ziekenhuis wordt nu gebouwd aan een grote parkeergarage

‘De zorggebouwen die we hier neerzetten zijn grote gebouwen, dat is waar. Toch wordt het geen megalomaan project’, verzekert projectmanager Barend Staal van het Maasstad Ziekenhuis. Staal was vanaf 2003 als projectontwikkelaar bij de gehele ontwikkeling van ziekenhuis met naastliggende Zorgverzamelgebouw betrokken. ‘Het wordt een echt Rotterdams ziekenhuis. Nuchter en zakelijk, maar een aangename omgeving om in te verblijven. Voor zowel de medewerkers als de cliënten. Met de integratie van al deze verschillende zorgfacili-

18 | STEDENBOUW 690

teiten zo vlak bij elkaar op één locatie is dit een innovatief topproject. Je komt hier straks niet alleen vanwege ziekte, maar ook voor health en welness ben je hier welkom.’ Bij de ontwikkeling stond de beleving van de gebruikers centraal: ‘Ons eerste concept van een ziekenhuis met uitsluitend eenpersoonskamers is gaandeweg gewijzigd in de helft eenpersoonskamers en voor de andere helft van de bedden kwamen er vierpersoonskamers. Want Rotterdam kent veel verschillende nationaliteiten en culturen onder zijn bewoners en veel van onze

Rotterdam | Maasstad Ziekenhuis

Artist impression van eindbeeld. Aan de hoogbouw van het Zorghotel is nog niet begonnen

klanten bleken helemaal geen eenpersoonskamer te willen. Met de stedelijke inbedding van de gebouwen in de omgeving zorgen we voor een positieve impuls naar de omliggende woon- en werkwijk.’

Zorgduo In 2000 fuseerden het Clara Ziekenhuis en het Zuiderziekenhuis op Rotterdam Zuid. Vervolgens ontstond het idee om op een nieuwe locatie één nieuw ziekenhuis te bouwen. Groot genoeg om niet alleen de zuidelijke Maasoever, maar ook de noordelijke oever én de regio Rotterdam te gaan bedienen. Het eindresultaat wordt een mega - Zorgboulevard die bestaat uit een middelgroot kernziekenhuis met daarnaast het grootste Zorgverzamelgebouw van Nederland. De zorgaanbieders in het Zorgverzamelgebouw gaan van fysiotherapie, revalidatie, een zorghotel, een kraamhotel tot een dependance van Delta Psychiatrisch Centrum.

In de plint van het Zorgverzamelgebouw vind je ook allerlei commerciële diensten zoals een bloemist, een boekhandel, een kapper en een supermarkt. Een compleet programma inclusief een vestiging van restaurant La Place. In 2008 nam de vastgoedonderneming Vestia het Zorgverzamelgebouw in portefeuille en tevens de nieuwe grote parkeergarage naast Station Rotterdam-Lombardijen. De vastgoedontwikkelaar / beheerder gaat ook de buitenterreinen groen inrichten.

Veel techniek op de vierkante meter Integratie van de uiteenlopende zorgfaciliteiten brengt heel veel specialisten over de vloer.

In het nieuwe complex komen alle poliklinieken op de begane grond en liggen de intensive care, hartbewaking, brandwondencentrum en operatiekamers dichtbij elkaar op de zogeheten ‘hot floor’ vlakbij de Spoedeisende Hulp en ambulance-ingang. Een heliplatform maakt snelle aanvoer van spoedgevallen mogelijk. In het ziekenhuis is veel techniek op de vierkante meter nodig. Staal:’ Dat is in ziekenhuizen altijd zo. Vaak zit er zo veel installatietechniek in een ziekenhuisgebouw, dat al die technische installaties elkaar soms in de weg zitten. Daar moet je goed mee om weten te gaan.’ Het dagelijks bestuur van het Maasstad Ziekenhuis wilde dat het ziekenhuis bij opening echt state-of-the-art

zou zijn. Daarom is er zo lang mogelijk gewacht met de aanschaf van de nieuwste technische apparatuur. Het gebouw moest op die late inbouw van de installaties voorbereid zijn. Alle geïnstalleerde apparatuur moet overigens ook nog gevalideerd en getest worden voordat de behandelingen van start kunnen. ‘Na inhuizing van alle technische zorgapparatuur duurt het nog liefst twintig weken voor het ziekenhuis echt open gaat’, verduidelijkt Staal. ‘Misschien lastig voor ons als bouwmanagers, maar wel de moeite waard om je naar te schikken.’

Speerpunt Brandwondencentrum Eén van de specialisaties van het Maasstad Ziekenhuis is de behandeling van brandwonden.

Staal: ‘Iedereen denkt bij brandwonden direct aan Beverwijk maar van de drie brandwondcentra die Nederland telt, zijn wij eigenlijk het grootste. In de jaren tachtig was dé Nederlandse expert op het gebied van brandwonden, traumachirurg Han Boxma, nauw betrokken bij de oprichting van ons brandwondcentrum.

Apparatuur voor robotchirurgie hebben we anderhalf jaar geleden al voor onze bestaande ziekenhuizen aangeschaft. Bij aandoeningen waar uiterst secuur geopereerd moet worden, zoals bij prostaatkanker, verkleint deze robot de kans op complicaties aanzienlijk. Het Maasstad Ziekenhuis krijgt ook state of the art ‘cleanroom’-functionaliteiten waar geen enkele bacterie de ruimte krijgt.’

Staal ziet de toekomst van het Maasstad Ziekenhuis met vertrouwen tegemoet: ‘Op de huidige locaties van het Maasstad Ziekenhuis (het Clara- en het Zuiderziekenhuis) is de kwaliteit van de zorg al absoluut op niveau’, verzekert Staal. ‘We zijn van ver gekomen maar staan nu in de Top Vijf van het AD. Elsevier’s Weekblad hanteert bij hun beoordeling van ziekenhuizen geen echte ranking, maar in dat blad scoorden we laatst op een aantal onderdelen vier sterren, de hoogst mogelijke waardering. Dat kan na onze verhuizing begin 2011 alleen nog maar beter worden.’ n

STEDENBOUW 690 | 19

NIEUWE MAASSTAD ZIEKENHUIS OPEN OP 1 MAART 2011!

Het nieuwe Maasstad Ziekenhuis, gelegen pal naast NS-station Rotterdam Lombardijen, opent op dinsdag 1 maart 2011 zijn deuren. Vanaf die dag zijn de inwoners van Rotterdam-Zuid en de omliggende gemeenten verzekerd van een “state of the art” ziekenhuis dat inspeelt op alle zorgvragen, ook de complexe waar de nieuwste techniek bij komt kijken.

Flexibiliteit is het motto geworden van het nieuwe ziekenhuis.

binnentuinen gekomen. Vooral voor patiënten is dat belangrijk,

Omdat de gezondheidszorg inmiddels wel heeft bewezen snel

want wie zich prettig voelt, is snel weer beter.

te kunnen veranderen, bijvoorbeeld door medisch-technische ontwikkelingen, zijn de gebouwdelen inwisselbaar gemaakt.

Het nieuwe Maasstad Ziekenhuis maakt deel uit van de Zorgboulevard; een uniek gebied met woningen, winkels,

Veel aandacht ging in het ontwerp uit naar comfort voor de

kantoren en extra voorzieningen zoals een zorghotel, een

patiënten. Veel lichtval door grote ramen, veel symmetrie

revalidatiecentrum, psychiatrie, een geboortehotel en een

en overzicht. Het ziekenhuis moest vooral een prettige

huisartsenpost. Naar schatting zullen jaarlijks ruim een miljoen

plek worden om te verblijven voor patiënten, medewerkers

mensen een bezoek brengen aan het ziekenhuis en de

en bezoekers. Daarom zijn er bijvoorbeeld vijf prachtige

aanpalende Zorgboulevard.

Maasstad Ziekenhuis. Van ons allemaal.

Rotterdam | Maasstad Ziekenhuis

Projectinfo Dragende prefab betongevels van Loveld NV Loveld NV (Aalter, België) heeft samen met hoofdaannemer Ballast Nedam Speciale Projecten de geplande gevels van het Maasstadziekenhuis omgevormd naar volledig geprefabriceerde gevels die tevens de vloeren dragen. Oorspronkelijk waren de gevels ontworpen om grotendeels ter plaatse uit te voeren. Het Maasstadziekenhuis is bovendien het eerste project waarbij Loveld een buitenspouwblad met ingestorte bakstenen heeft geproduceerd, waarbij het buitenblad onmiddellijk gevoegd is in de bekisting. Hiervoor zijn door Loveld speciale rubber matten ontwikkeld waarin de bakstenen worden gelegd, die het mogelijk maken de voegen in één keer tijdens de productiegang van het storten van het buitenspouwblad ‘mee te nemen’. Dankzij deze productiewijze bestaat de voeg geheel uit hoogwaardig beton en is die 4 tot 5 mm terugliggend. Als extra moeilijkheidsgraad heeft Wiegerinck architecten binnen één gevelelement het buitenspouwblad liefst drie verschillende diktes meegegeven opdat de raampartijen teruggelegd in gevelnissen liggen.

Sinds 1985 profileert LOVELD n.v. zich als één van de belangrijkste producenten van gevelelementen in architectonisch beton in West-Europa.

Recente uitbreiding van onze fabriek in België en de oprichting van LOVELD NL op de site van het vroegere Schokbeton te Zwijndrecht (Nederland), verhoogt de productiecapaciteit met ruim 100%, tot ongeveer 125.000 m2 geprefabriceerde gevelelementen op jaarbasis.

Niet meer dan één werkdag Voor de productie van elk sandwichelement is niet meer dan één productiedag nodig. In de morgen worden de buitenspouwbladen geproduceerd inclusief het instorten van het stelkozijn. De isolatie wordt aangebracht na het ‘aantrekken van de betonspecie’ en in de loop van de namiddag wordt de wapening van het binnenspouwblad gesteld en vervolgens wordt het binnenspouwblad afgestort. De volgende ochtend is het element gereed voor de ontkisting en na inspectie en bijwerken van kleine onvolkomenheden staat het element klaar om, eveneens op de fabriek, de dichtingsbanden en de EPDM-folies voor de compartimentering van het gebouw te krijgen. Ook de aluminium of houten raampartijen worden steeds vaker op de fabriek al aangebracht. De aannemer of Loveld zelf monteert de gevelelementen in het werk. ? Meer informatie

Loveld NV, Aalter (België) Telefoon | +32 93258660 Website | www.loveld.com

Waar vroeger alleen sprake was van elementen in zichtbeton, met een afwerking variërend van gewassen over gezuurd, gestraald tot gepolijst, zijn de toepassingen nu verder uitgebreid tot het instorten van verschillende gevelmaterialen zoals baksteen, keramische tegels en vooral natuursteen. LOVELD is op deze laatste, zeer gespecialiseerde domeinen, marktleider en heeft hierin een indrukwekkende reeks referenties gerealiseerd.

De marktniche waar LOVELD voornamelijk op mikt is deze van de technisch gecompliceerde projecten waar de verworven technische knowhow maximaal kan benut worden. Dit uit zich in de talrijke internationale referenties zoals het Europese Parlement te Brussel, het New Parliamentary Building in London, waarvoor LOVELD de “Concrete Society Award 2002” kreeg en recentelijk het nieuwe hoofdkwartier voor de RBS in Edinburgh, en de in uitvoering zijnde gebouwen voor het Ministerie van Justitie en Binnenlandse Zaken in Den Haag – naast ettelijke andere belangrijke projecten in de Benelux, Engeland, Frankrijk, Duitsland en overzees.

TimesSquare

Loveld n.v.

fax. 0032-9-374 05 32

Brug Zuid 12

e-mail:

B-9880 Aalter België

info@loveld.com

tel. 0032-9-325 86 60

secretar@loveld.com

Prinsenhof Noordstrook

STEDENBOUW 690 | 21

De Huismeesters zorgen voor ZorgAcademie Parkstad

Op een steenworp afstand van het Heerlense Atrium Medisch Centrum zal begin 2012 de ZorgAcademie Parkstad (ZAP) de deuren openen. Het modernistische gebouw biedt meer dan genoeg ruimte om werkgevers en opleiders binnen de Limburgse zorgsector beter en intensiever samen te laten werken. Deels verlopen de zorgopleidingen er zelfs virtueel.

Tekst | Peter Heusschen Beeld | Bruls en co

Een felrood voorplein verbindt de ZorgAcademie met de openbare weg. De langsgevels bestaan grotendeels uit metselwerk in handformaat baksteen in een diepbruine kleur.

22 | STEDENBOUW 690

Heerlen | ZorgAcademie Parkstad

Gebouwdoorsnede reageert op het geaccidenteerde terrein van de toekomstige ZorgVallei

Zuidoost Limburg behoort demografisch gezien tot de sterkst krimpende regio’s van het land. Die bevolkingskrimp is al duidelijk merkbaar in de regio Parkstad. Zo ontstaan daar al op korte termijn personele tekorten in de zorgsector. Berekend is dat in deze Limburgse regio de komende vier jaar ongeveer acht procent van de banen binnen de zorgsector open zullen vallen. Acht procent laat zich vertalen in zo’n duizend voltijdbanen. Een trend die onvermijdelijk is tenzij er adequaat ingegrepen wordt.

Maatwerkonderwijs De bouw van de ZorgAcademie Parkstad moet helpen om het tij te keren. Paul Creemers heeft als directeur van de Coöperatie ZorgAcademie Parkstad daar een visie over: ‘Voor een grotere instroom van goedopgeleide werkers in de zorg en het op peil houden van de kennis en vaardigheden van het zittend zorgpersoneel is innovatie en maatwerk nodig in de opleidingen. Bij innovatie kijken wij van de ZorgAcademie behalve naar het ontwikkelen van nieuwe onderwijsconcepten, ook naar het inzetten van nieuwe technologieën. Daaronder robotica en domotica. Daarom bieden we aan innovatieve bedrijven in de medische technologie alle ruimte in de ZorgAcademie Parkstad. De verschillende partners gaan samen gebruik maken van zogeheten skillslabs, zodat inzet van de nieuwste technologieën efficiënt en betaalbaar wordt. Technologieën die ook geschikt zijn voor het permanent bijscholen van het zorgpersoneel.

Een keur aan toekomstgerichte oplossingen die de kwaliteit van de zorgverlening verbeteren en betaalbaar maken.’

DBFMO-contract Bij het ontwikkelen van de ZorgAcademie Parkstad staat de levenscyclusbenadering centraal. Het streven is naar een hoogwaardige huisvesting en bijbehorende faciliteiten die voor een langere periode gewaarborgd zijn. Creemers hierover: ‘Dankzij de realisatie van de ZorgAcademie Parkstad volgens een DBFMO-contract kun-

BouwInfo Bouwprogramma (algemeen): (bvo: 5200 m 2 ) Bouwperiode van maart 2011 tot maart 2012 Opdracht Coöperatief Zorgacademie Parkstad,

Heerlen; DBFMO-contract verleend aan De Huismeesters, Heerlen Samenwerkende partijen Ontwerp Architectenbureau Bruls & Co, Maastricht Advie s Veldhoen + Company, Maastricht

(Huisvestingadvies); VolkersWessels Integraal, Voerendaal (Projectmanagement); Uit voering Aannemersbedrijf Jongen, Landgraaf (Bouwkundig aannemer); Ins tall atie s Homij Technische Installaties, Geleen Overig Vebego International, Vianen (Facilitaire dienstverlening)

nen opleiders, innovatoren en bedrijven zich volledig concentreren op de zaken waar het om gaat: het geven van opleidingen voor en het innoveren van de zorgsector. We hoeven ons als opdrachtgever straks niet bezig te houden met zaken die niet tot onze kerntaken behoren. Het ontwerpen en bouwen tot en met het regelen van het gebouwonderhoud en de dagelijkse exploitatie van onze behuizing leggen we graag in de handen van de professionals.’

De Huismeesters Daarom heeft het Coöperatief ZorgAcademie Parkstad een DBFMO-contract afgesloten met een samenhangende groep opdrachtnemers. Daaronder de bedrijven Aannemersbedrijf Jongen, VolkerWessels Integraal, Vebego, Homij , bureau Bruls & Co en Veldhoen

STEDENBOUW 690 | 23

Heerlen | ZorgAcademie Parkstad

+ Company. ‘Wij als opdrachtnemers hebben ons verenigd onder de naam De Huismeesters’, vertelt Harold van Steeg van VolkerWessels. ‘De Huismeesters realiseert het gebouw, zorgt voor het dagelijkse beheer en is verantwoordelijk voor een kwalitatief goed gefaciliteerde huisvesting. De zorgacademie betaalt hiervoor een beschikbaarheidvergoeding. Wij zijn verantwoordelijk voor Design, Build, Finance, Maintenance en Operate. Doordat wij als opdrachtnemers naast het ontwerp en de uitvoering ook verantwoordelijk zijn voor onderhoud en facilitaire dienstverlening ontstaat een extra stimulans om goed na te denken over de beoogde levenscyclus van het gebouw. Bijvoorbeeld welke bouwmaterialen je toepast.’

De manier van realiseren volgens een DBFMO-contract wordt voor de eerste keer in de provincie Limburg toegepast. Ook voor de rest van Nederland is deze contractvorm relatief nieuw.

Felrode accenten Aan het Maastrichtse architectenbureau Bruls en co de opgave om de doelstelling te vertalen in een tastbare omgeving. In de gesprekken met de deelnemers aan het project, het Arcus College, het Atrium MC, de Stichting Mondriaan voor geestelijke gezondheid en de Hogeschool Zuyd werd een gebouw ontworpen dat

niet alleen duurzaam moest zijn maar ook flexibel en efficiënt.

Mathieu Bruls van Bruls en co tekende een bijna nuchter gebouw.

Een felrood voorplein verbindt de ZorgAcademie met de openbare weg. De langsgevels bestaan grotendeels uit metselwerk in handformaat baksteen in een diepbruine kleur. De twee verdiepingen kenmerken zich door ritmische gevelopeningen met raamkozijnen die optisch gezien verdiept geplaatste zijn in het metselwerk. Hierdoor oogt het mestelwerk extra robuust. Helrode kleuraccenten trekken de aandacht en leggen ruimtelijk verband met het felrode voorplein. Grote glaspanelen op de begane grond en de eerste verdieping zorgen voor ruim doorzicht op wat binnen gebeurt. De kopgevels zijn bijna volledig beglaasd. Half onder het gebouw bevind zich een volwaardige parkeergarage voor zestig voertuigen.

Aan de achterzijde is een stalling voor ongeveer 150 fietsen gepland, want veel studenten zullen met de fiets komen.

Over een paar maanden gaat de eerste spade de grond in aan de Henri Dunantstraat, pal naast de historische hoeve Auberge de Rousch en schuin tegenover het ziekenhuis het Atrium MC dat op dit moment gerenoveerd wordt. En ideale locatie voor ZorgAcademie Parkstad. n

Zogeheten skillslabs maken de inzet van de nieuwste technologieën efficiënt en betaalbaar. Technologieën uiterst geschikt voor het permanent bijscholen van het zorgpersoneel

STEDENBOUW 690 | 25

Het Onderzoek&Diagnostiek gebouw is ontworpen door EGM naar adviezen van DHV. Het brengt alle laboratoria van het VUmc op één locatie samen. Goed voor maximale synergie tussen de afdelingen

Het zijn roerige tijden voor de zorgsector. De technische ontwikkelingen gaan sneller dan ooit. De zorgbehoefte verandert voortdurend. En de overstap naar marktgericht denken vraagt om een ander beleid. Ook als het gaat om de ontwikkeling en invulling van het zorgvastgoed. Advies- en ingenieursbureau DHV pleit voor een thematische aanpak.

Advies- en ingenieursbureau DHV geeft wereldwijd adviezen aan het bedrijfsleven, de industrie, overheidssector en de publieke dienstverlening. ‘Die brede oriëntatie is onze kracht’, vertelt marktmanager Sander Vorselman. ‘De kennis die wij opdoen bij het bouwen voor de industrie en het bedrijfsleven passen wij ook effectief toe in de zorg. Ziekenhuizen en bijvoorbeeld luchthavens en treinstations lijken op het eerste gezicht heel verschillende gebouwtypes maar vertonen in feite veel parallellen op bijvoorbeeld

26 | STEDENBOUW 690

logistiek gebied. Het vergroten van het rendement van het vastgoed, iets wat in de utiliteitsbouw gemeengoed is, wordt binnen het bouwen voor de zorg ook steeds belangrijker.’

Themadenken Als marktmanager is Vorselman verantwoordelijk voor de marktpositie van DHV binnen de zorgsector. DHV heeft naast consultants en projectmanagers ook alle ontwerpende disciplines zoals installatie-adviseurs, constructeurs en bouwkundigen in huis. ‘In de zorgsector zijn we onder andere sterk aanwezig op het gebied van adviezen voor constructies. We zijn bijvoorbeeld al sinds 1957 vaste constructeur voor het VUmc in Amsterdam. In die hoedanigheid zijn we betrokken bij alle nieuwbouwplannen van het VUmc, en tevens bij alle renovatietrajecten en uitbreidingen. Echter, ons ultieme doel is het bieden van “total design management” in het

DHV | Total design management voor zorgvastgoed

Zorgvastgoed vraagt om ‘themadenken’ DHV construeerde de helblauwe dakopbouwen begin deze eeuw op de bestaande VUmc-gebouwen van eind jaren zeventig.

De opbouwen bieden ruimte aan de administratie van de poli­ klinieken. Door het uitverhuizen van de administratie kwam in de bestaande bouw meer ruimte voor poliklinische zaken

Advies- en ingenieursbureau

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | EGM, DHV, Wiegerinck architecten

zorgvastgoed. Het geven van totaaloplossingen waarin we onze multidisciplinaire kennis meenemen.’ Vorselman benadrukt dat DHV niet rigide vanuit de eigen disciplines denkt en reageert, maar juist vanuit de behoeften van de zorginstelling. ‘Een ziekenhuisorganisatie vraagt ons niet zozeer om nieuwe installaties, maar in eerste instantie om een goed binnenklimaat of om betere patiëntveiligheid. Wij spelen hier met onze multidisciplinaire kennis op in. Themadenken noemen we dat.’

Een van de eerste artist impressions van het aanstaande Image Center

Totaaloplosser Eddy Holla, raadgevend ingenieur constructies bij DHV en nauw betrokken bij de activiteiten voor het VUmc, pleit eveneens voor een integrale aanpak: ‘Als constructeur werken wij doorgaans in projectteams, waarin ook de architect en installatieadviseur zitting hebben. Als DHV streven wij niet alleen naar een optimale oplossing voor de constructie, maar juist naar het optimum voor het gebouw als geheel. Omdat wij alle expertises in huis hebben, treden wij natuurlijk graag als totaaloplosser op. Voordeel voor het VUmc is dat er dan binnen een projectteam nog kortere lijnen ontstaan. Dat leidt in ieder geval tot snellere en creatievere, maar vaak ook tot goedkopere en duurzamere oplossingen.’

Flexibel en duurzaam Het nieuwste project van DHV binnen het VUmc is de constructie van het zogeheten Imaging Center. Holla: ‘Flexibiliteit is in dit project van onmetelijk belang. De MRI-scanners en röntgenapparaten die hier komen te staan, worden vaak al na enkele jaren door nog modernere vervangen. Praktisch betekent dat meestal nog zwaardere apparatuur. Het gebouw moet hierop berekend zijn. Zo moeten de vloeren het gewicht kunnen dragen en – heel praktisch – zo

moeten er voldoende transportmogelijkheden aanwezig zijn om de apparaten naar binnen te krijgen.’ Vanuit deze gebouwflexibiliteit is de link snel gelegd naar de beoogde duurzaamheid van het ziekenhuis. Gestreefd wordt dat de nieuwbouw een BREEAM NL Excellent-certificaat haalt. Daarom zijn de ruimtes in het VUmc eenvoudig aan te passen naar een andere bestemming of een nieuw, nog zuiniger klimaatconcept. Vorselman: ‘Wij kennen het gebouw, de mensen en de zorgbehoefte van het VUmc door en door. Dit maakt dat wij als geen ander de vertaalslag kunnen maken naar een goed zorggebouw voor nu en later.’ n ? Meer informatie

DHV Zorg&Welzijn, vestiging Eindhoven Telefoon | 040 2509334 Website | www.dhv.nl/zorg

STEDENBOUW 690 | 27

Weersbestendige Het zeventiende-eeuwse ’s Lands Zeemagazijn ondergaat een grootschalige restauratie annex modernisering. In het voorjaar van 2011 moet het werk klaar zijn. De binnenhof van het Scheepvaartmuseum staat nu nog compleet volgebouwd met een 20.000 m³ omvattende steigerconstructie. Dat heeft alles te maken met een nieuwe overkapping van het binnenplein.

Al tijdens de opbouw daarvan mocht de spectaculaire glaskap niet op het monumentale gebouw rusten. Anmeco uit het Belgische Zwijndrecht (Antwerpen) tekent voor de engineering, fabricage en montage van de indrukwekkende staal-glasoverkapping waarin 160 ton staal plus 40 ton glas is verwerkt.

Tekst | Bart Kin Beeld | Bernard Faber

28 | STEDENBOUW 690

Bij de Europese aanbesteding van het staalglasdak heeft Anmeco de opdracht in de wacht gesleept in competitie met een Nederlandse en een Zweedse concurrent. Bedrijfsleider Geert van de Velde denkt dat de fraaie referentielijst van Anmeco daarin even zwaar doorwoog als de offerteprijs. Zo heeft de Belgische staalspecialist recentelijk de perrons van het historische station Leuven overkapt met een glasdak naar een ontwerp van de Belgische toparchitect Samyn & partners. Daarmee legde Anmeco (Antwerpse Metaalconstructie) een overtuigende ‘proeve van bekwaamheid’ af. ‘Ook het project in Leuven was een gecompliceerd verhaal’, drukt Van de Velde zich voorzichtig uit. ‘Een combinatie van een beeldbepalend modern staalglasdak in een historische setting. Dat is onze specialiteit.’ In Amsterdam treedt Anmeco op als nevenaannemer. De staalbouwer draagt de verantwoording over de stalen dakconstructie, de aluminium glasdragers, het aanbrengen van de beglazing, de volledig geïntegreerde LED-verlichting en het realiseren van een volautomatische installatie voor bewassing. Zo gezegd, zo gedaan,…

Spotlight | Anmeco

zeekaart als glaskap Kompasroos Verantwoordelijk architect voor de restauratie van het voormalige ’s Lands Zeemagazijn en voor het ontwerp van de glaskap is Liesbeth van der Pol van DOK architecten. Van de Velde verklaart: ‘Zij liet zich bij het ontwerp van de kap inspireren door zeekaarten met hun typerende lijnenspel van ingetekende koersen. De ragfijne lijnen van het ontwerp laten zich wellicht eenvoudiger beschrijven als de draden van een bolgetrokken spinnenweb. Op zich al een uitdaging zo’n kap van fijne staallijnen. Maar hier gold als bijkomende eis dat de staalconstructie vanwege de monumentale status van het gebouw demontabel moet blijven.’ In de maatvoering volgt de staalglaskap van 1200 m² de contouren van het bestaande binnenplein (34x34 m) met in het hart een stalen kompasroos waar alle staallijnen op 19 meter boven de binnenhofvloer samensmelten. De constructieve complexiteit laat zich raden. Van de Velde: ‘We hebben uit 160 ton staal meer dan 6000 unieke onderdelen voor de kap gemaakt. Elk element heeft

stuk voor stuk een eigen maatvoering. Voor de benodigde 1200 stuks drie-, vier-, en vijfhoekige glaspanelen geldt hetzelfde. Daar komt bij dat het binnenplein geen rechte hoeken heeft. Hierdoor is nergens sprake van symmetrie.’ De staalstrips variëren in breedte van 40 tot 60 mm en in hoogte van 100 tot 160 mm. Wat Van de Velde daar als ‘gecompliceerde bijkomstigheid’ aan toevoegt, is dat de staalstrips ondanks de bolling van de kap allemaal loodrecht naar beneden wijzen.

Knooppunten Elke kruising van staallijnen fungeert als knooppunt voor de lassers. Ook voor de als knooppunt ingezette buisprofielen gelden individuele maten. De bovenkanten van de buizen zijn ieder op maat afgeschuind om net als de staalstrippen loodrecht op de vloer te staan. In het hart van elke dikwandige buis (40mm inwendig en 160 mm uitwendig) komt de behuizing van een LED-lamp.

Op deze manier is handig gebruik gemaakt van de karakteristie-

De nieuwe staalglasdak overkapt de gehele binnenhof van het Scheepvaartmuseum

STEDENBOUW 690 | 29

Spotlight | Anmeco De mensen van Anmeco brengen de aluminiumprofielen aan. Door het profiel loopt bedrading voor de LED verlichting en de glasplaten erop af

ken van het ontwerp om de LED-verlichting als integraal onderdeel op te nemen. Op de staalstrippen komen aluminiumprofielen.

De elektriciteitsbedrading loopt onzichtbaar door die aluminiumprofielen die tevens de glasplaten ondersteunen.

Krachtafdracht In de centrale stalen kompasroos komen liefst 32 staalribben samen. Zelfs voor de doorgewinterde lassers van Anmeco is een dergelijke hoeveelheid aanhechtingen op zo’n relatief klein oppervlak niet te behappen. Dit technische probleem is omzeild door een massief stalen roos met een diameter van 70 cm als hart van de kap te gebruiken. De engineering herbergt nòg meer uitdagingen, vooral in de vier hoeken van de binnenhof waar alle krachten naartoe worden afgedragen. Van de Velde legt uit: ‘Het constructief ontwerp is gebaseerd op het principe van drukbogen. In elke gebouwhoek buigt de horizontale spatkracht van de kap om in verticale krachten. Voor de extra krachtafdracht die de nieuwe kap veroorzaakt, mocht in het Rijksmonument geen nieuwe kolommen aangelegd worden. Het glasdak rust enkel op de vier bestaande hoeken van de binnenhof. Daar is het gebouw het sterkst. Anmeco ziet ondertussen toe op versterking van de fundering onder de vier hoeken en de plaatsing van een betonnen draagbalk ter hoogte van de daklijst.’

Licht en luchtig De vier gefreesde stalen hoekstukken die de krachten van het dak overbrengen op het gebouw zijn dusdanig geavanceerd ontworpen dat ze in staat zijn om alle krachten te absorberen en daarnaast voldoen aan de esthetische richtlijnen die de architect stelde: ‘licht en luchtig’. Onderaan de zelfdragende kapconstructie loopt een randbalk die de stabiliteit van het dak borgt en tevens

Een van de vier speciaal door Anmeco gefreesde stalen hoekstukken

dienst doet als trekstang tussen de hoekpunten. Die trekstang voorkomt dat het gewicht van de glasdakconstructie de gebouwhoeken naar buiten duwt. In het hart van de randbalk zijn voorzieningen voor de afvoer van hemelwater van zowel de nieuwe glaskap als van de bestaande zadeldaken opgenomen. Om tegemoet te komen aan de eis om demontabel te bouwen, blijft het staalglasdak los van het gebouw. In de randbalken en op de onderliggende muren zitten uitsparingen en nokken die ruimte bieden voor een gecontroleerde uitzetting van het dak.

Op de grens Het dak is samengesteld met slechts een tolerantie van 5 mm in de x-, y-, en z-as. Om aan die extreme tolerantie-eisen te beantwoorden is de kap in twee helften opgebouwd. Daarbij heeft Anmeco de maatvoering continu gecontroleerd met meetapparatuur. Om vervorming van de constructie door warmtestapeling tijdens het lassen te voorkomen, is het laswerk sequentieel gepland. Voor het transport vanuit Zwijndrecht over de weg naar Dordrecht en vandaar per ponton naar hartje Amsterdam zijn de twee dakhelften na coating in acht delen opgedeeld. Uiteindelijk heeft op in Amsterdam de op één na grootste mobiele telescoopkraan ter wereld de zestien dakelementen op de steigerconstructie op de binnenplaats getild. Om zeker te zijn dat alles exact volgens maat op zijn plaats komt, is op elke naad een koppelstuk geplaatst. Het plaatsen en afmonteren van de zestien dakdelen klaarde Anmeco binnen zes dagen. Om zettingen tegen te gaan is vanuit de kelder continu tegendruk op de constructie van het Scheepvaartmuseum uitgeoefend. Het werk aan het dak is gevorderd tot het aanbrengen van de LED-verlichting en de glasplaten. Ver genoeg om de kwaliteiten van het dak al in volle glorie te tonen. ‘Inderdaad, zo’n glasstaalconstructie als hier ligt op de grens van het technisch mogelijke’, bevestigt Van de Velde trots. n

De centrale kompasroos van boven af gezien

Aansluiting bij de randbalk

STEDENBOUW 690 | 31

Galerijflat verandert in De drie deelnemers aan het interview staan voor De Dillenburgh. Van links: Rob Warmerdam (directeur/eigenaar Koudijs Bouw), Jaques Daamen (algemeen directeur Bokx Bouw) en Ko van Rossum (projectmanager namens Reflex Bouwmanagement B.V.)

32 | STEDENBOUW 690

Leidschendam | De Dillenburgh Tekst | Patricia van der Beek

Beeld | Ries van Wendel de Joode, arjan stadhouders fotografie

exclusieve woonvorm

Een nieuwe laagbouwvleugel maakt van de vroegere galerijflat een compleet bouwblok. De laagbouw heeft een bijpassende architectuurstijl van horizontale strepen alleen overheerst hier de baksteen

In Leidschendam aan de rand van de wijk Prinsenhof vind je De Dillenburgh. Twee jaar geleden nog een oude en doorsnee galerijflat van zes verdiepingen, nu een hoogwaardig appartementencomplex van liefst 16 bouwlagen. Aannemerscombinatie Bokx Koudijs Bouw (Schiedam) realiseerde hier een woongebouw dat de mensen aanspreekt.

BouwInfo Bouwprogramma renovatie en

nieuwbouw appartementencomplex met zorgvoorzieningen Bouwperiode van februari 2009 tot december 2010 Bouwkosten â‚Ź 21,0 miljoen Opdracht Woningcorporatie Vidomes, Leidschendam-Voorburg en Delft Ontwerp Heren 5 architecten, Amsterdam ADVIES SmitWesterman, Gouda (Constructies); W/E adviseurs, Utrecht (Bouwfysica en akoestiek) Uit voering Aannemerscombinatie Bokx Koudijs Bouw, Schiedam (Hoofdaannemer) install aties Trijselaar Vermeer, Numansdorp (W-installatie); De Rooij, Oudewater (MV-installatie); Glasbergen, Den Haag (E-installatie) overig Caltek, Noordwijk (Bouwkosten); Comfort Partners, Zoetermeer (CVinstallaties); Eneco Warmte BV, Haarlem (Duurzame energie-installatie)

STEDENBOUW 690 | 33

De nieuwe Dillenburgh biedt ruimte aan breed scala aan woningen: 53 sociale huurappartementen, 57 vrije sector appartementen, 30 zorgwoningen en 700m2 commerciële ruimte. In het voorjaar van 2008 werd de aannemerscombinatie Bokx Koudijs Bouw gecontracteerd voor de grootschalige renovatie en uitbreiding van wat toen nog een gedateerde standaard galerijflat was. ‘De beslissing om als bouwcombinatie in te schrijven, had vooral te maken met de zeer grote omvang van dit project’, aldus algemeen directeur Jacques Daamen van Bokx Bouw. ‘Bovendien hadden we al eerder in combinatie gebouwd en daar een goede ervaring mee opgedaan’, voegt directeur/eigenaar Rob Warmerdam van Koudijs Bouw toe. ‘Dat was bij project De Vijf Molens in Schiedam.’

Faseringen Alle werkzaamheden zijn, nadat de Bouwcombinatie de aanbesteding had gewonnen, uitgevoerd in een bouwteam. Hierin waren opdrachtgever Vidomes en de bouwcombinatie vertegenwoordigd, maar ook de architect Heren 5 (Amsterdam), de constructeur, de kostendeskundige en de installatieadviseur. Ko van Rossum van Reflex Bouwmanagement B.V. werd als projectmanager aangesteld. Hij vertelt: ‘Het project is onder te verdelen in zes fasen. Eerst is een deel van het bestaande flatgebouw gesloopt.

De rest van de flat is geheel gestript tot op het casco en opnieuw ingevuld. Ter hoogte van de gesloopte woonlagen is de opbouw van de nieuwbouwtoren gerealiseerd. Inclusief de karakteristieke

De galerijgevels kregen een warme architectuur dankzij een houten bekleding

34 | STEDENBOUW 690

en spectaculaire uitkraging op de zevende bouwlaag. Daarboven steekt de nieuwbouw nog negen verdiepingen hoger. Als laatste uitbreiding van het woonprogramma is aan de zijkant van het complex een laagbouwvleugel gerealiseerd.’

Tafelconstructie ‘De realisatie van het overstek op de zevende bouwlaag vormde een technisch hoogstandje’, meent Daamen. ‘Om de uitkragende lagen te dragen en in evenwicht te houden, was eerst een ondersteunende staalconstructie voorzien. Hiervoor zouden enkele stalen kolommen door alle zes bouwlagen van de bestaande flat geplaatst worden om af te dragen op de fundering. Constructief gezien nogal risicovol. Daarom bedachten we een alternatief. We stelden voor om de tafelconstructie van de 7e verdieping door een nieuwe hoogwaardige betonconstructie te laten ondersteunen.’

Per verdieping compenseren De tafelconstructie is een nauwkeurig berekende constructie waarop de negen bovenste verdiepingen afsteunen. Het ‘tafelblad’ rust op de betonbouw van de nieuwbouwtoren en tevens op enkele stalen kolommen. Die staalkolommen zijn aan de buitenzijde van het gebouw aangebracht. Het tafelblad zelf bestaat uit T-liggers met daartussen een dubbele vloerconstructie. Hierin liggen de installatieleidingen naar de bovenliggende woonlagen, zoals de WKO, riolering, mechanische ventilatie en elektra. De T-liggers bestaan

Leidschendam | De Dillenburgh

Voor de lagere etages langs ondersteunen enkele forse staalkolommen de ‘tafelconstructie’

uit prefab zelfdragende wanden van 20 meter lang en 4 meter hoog. Ze wegen per stuk 35 tot 40 ton zwaar. Omdat beton en staal verschillende zettingseigenschappen hebben, bestond de kans dat het gebouw naar één kant ging overhellen. Dit effect is nauwgezet gemonitord tijdens de uitvoering. Er is gecompenseerd gebouwd door de zettingverschillen telkens per verdieping te corrigeren.

Duurzaam De compenserende bouwwijze vormde tevens een uitdaging bij het bekleden van de gevel. Warmerdam geeft uitleg: ‘Het horizontale lijnenspel dat gevormd wordt door de natuurstenen gevelonderdelen en de aluminium kozijnen (geheel in lijn met de architectonische visie) bood zeer weinig speling in de maatvoering. Zeker bij compenserend bouwen is dat niet altijd even eenvoudig uit te voeren.’ De aluminium kozijnen en het natuursteen dragen bij aan de duurzaamheid van het gebouw. Welke duurzame maatregelen tref je nog meer aan? Warmerdam: ‘Hierbij kun je denken aan de WKO-installatie, maar ook aan de houten gevelbekleding van de laagbouwvleugel. Bovendien hebben we de sloopresten geschei-

den afgevoerd en hebben we de galerijen van de renovatieflats hergebruikt. Het niveauverschil tussen de galerijen en de woningentrees is weggewerkt met microbeton.’

LEAN-bouwen Om een tijdige oplevering van het project veilig te stellen, werd tijdens de uitvoering gewerkt volgens de LEAN-methode. Bij deze bouwmethodiek zorgt een betere onderlinge afstemming en meer en intensiever vooroverleg tussen hoofdaannemer, nevenaannemers en onderaannemers voor veel tijdswinst. Daamen: ‘We hebben De Dillenburgh dan ook binnen de gestelde deadline opgeleverd. De eerste 35 woningen van de renovatieflat waren eind 2009 gereed, de rest vlak voor de bouwvak 2010. In week 43 werden de commerciële ruimten en de nieuwbouwwoningen van de eerste zes verdiepingen opgeleverd. In week 48 is De Dillenburgh in zijn geheel overgedragen. Als bouwcombinatie Bokx Koudijs Bouw kijken we terug op een goede samenwerking met alle betrokkenen en zijn we zonder meer trots op de realisatie van dit spraakmakende project.’ n

STEDENBOUW 690 | 35

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | arjan stadhouders fotografie

BouwInfo B o u w p e r i ode van december 2009 tot juli 2010 O p d r ac h t Stichting BOOR Rotterdam, Rotterdam/

gebruiker OBS De Vierambacht, Rotterdam On t w e r p Weeda Architecten, Rotterdam A dv i e s Moonen Prymaplan BV, Nieuwerkerk aan den IJssel/HoevelakenRotterdam (Bouwmanagement/ Installatie-advies); U it vo e r i ng Schipper Bouwgroep B.V., Capelle aan den IJssel (Hoofdaannemer); I n s ta l l at ies TIB Van Wijngaarden BV, Nieuwerkerk aan den IJssel (W- + E-installaties);

De complete schoolbevolking van de verouderde basisschool aan de CP Tielestraat in Rotterdam zou naar nieuwbouw in de nabijgelegen Nozemanstraat verhuizen. Althans zo waren bij de bouwstart in 2005 de verwachtingen. Maar het leerlingenaantal van de OBS De Vierambacht nam maar toe en nam maar toe. Alsnog bleek ook het oude schoolgebouw nodig.

Bouwers luisteren goed naar de juf Wie wil er niet op zo’n sfeervol en besloten schoolplein opgroeien?

36 | STEDENBOUW 690

Rotterdam | O.B.S. De Vierambacht

(Van links) Jan Weeda (Weeda architecten) en Ger Fransens (Schipper Bouwgroep) in de aula van de Vierambachtschool

Vijf jaar geleden werd gestart met de nieuwbouw van basisschool De Vierambacht aan de Rotterdamse Nozemanstraat. Op dat moment ging men er vanuit dat het bestaande schoolgebouw aan de CP Tielestraat op termijn zou worden afgestoten. Het groeiende aantal leerlingen deed het schoolbestuur echter alsnog besluiten tot een renovatie van het inmiddels flink verouderde gebouw.

Weeda Architecten uit Rotterdam werd in de arm genomen voor een ontwerp en haalbaarheidsonderzoek. Na de definitieve ‘go’ kwam Schipper Bouwgroep BV (Capelle aan den IJssel) in beeld als hoofdaannemer. Mark Moonen van adviesbureau Moonen Prymaplan (Nieuwerkerk aan den IJssel) ondersteunde het schoolbestuur bij alle beslissingen.

Nieuwe aula Het gerenoveerde gebouw aan de C.P. Tielestraat is sinds de start van schooljaar 2010/2011 weer volop in gebruik als basisschool.

Aan de voorzijde valt duidelijk te zien dat rekening is gehouden met de karakteristieke architectuur. De monumentale gevel met authentiek zware voordeur en ouderwetse ramen met veel roedes herinnert aan scholen uit vroeger tijden. Achter de beeldbepalende entree bevindt zich de aula met ruim geoutilleerde keuken en uitzicht op de speelplaats. ‘Aan de aula hebben we veel werk gehad’, vertelt directeur Ger Fransens van Schipper Bouwgroep.

‘De vloer was zodanig verzakt, dat we een nieuwe fundering en betonvloer moesten aanbrengen.’ Vervolgens is de gevelpui aan de speelplaatszijde geheel vernieuwd en al het houtwerk is opnieuw geverfd. Daarbij zijn diverse kozijnen vervangen terwijl op de bovenverdieping een multifunctionele ruimte is gerealiseerd.

Denken als kind Zowel de hoofdaannemer als de architect hebben veel kennis en ervaring in de scholenbouw en zetten al hun knowhow in om van De Vierambacht weer een prettige omgeving te maken. Weeda Architecten heeft 25 jaar ervaring in het ontwerpen en begeleiden van nieuwbouw- en renovatieprojecten in onderwijs, zorg, welzijn, wonen en stedenbouw. Schipper Bouwgroep is 20 jaar actief in de woning- en utiliteitsbouw en bouwt jaarlijks twee tot drie schoolgebouwen. Weeda: ‘Bij een school is het van belang om te denken vanuit het kind. Een school moet rust, maar ook uitdaging bieden.

We hebben bijvoorbeeld de vloer van het kleuterlokaal laten ophogen, zodat de kinderen naar buiten kunnen kijken.’ De overige klaslokalen zijn vergroot door de bestaande gang erbij te betrekken. Een ‘steegje’ langs het schoolgebouw werd overdekt en als nieuwe gangzone ingericht. De sanitaire uitbouwen in het vroegere steegje zijn gesloopt en elders in het gebouw ondergebracht.

‘Dat de nieuwe gangzone voorheen buitenruimte was, kun je zien

STEDENBOUW 690 | 37

´Je gaat ´t pas zien, Als je ´t doorhebt´ J. Cruijff

Onze adviseurs zijn gespecialiseerd in project- en procesmanagement van multifunctionele centra, binnen- en buitensportcentra, Brede scholen en Onderwijsgebouwen voor het PO en VO. Voor informatie: prymabv@planet.nl

weedaarchitecten

THUIS IN ONDERWIJS

Weeda Architecten b.v. is een bureau dat beschikt over een meer dan uitgebreide ervaring op het gebied van onderwijs. In diverse projecten heeft het team know-how opgebouwd van onder andere: - primair onderwijs - voortgezet onderwijs - beroepsonderwijs - speciaal onderwijs - brede school/cultuurhuis Binnen de projecten wordt uitgebreid aandacht besteed aan kwaliteit van vormgeving en technische oplossingen. Toepassing van kleur en afwerking van het interieur worden gezien als essentieel onderdeel van het totaal, evenals beheersbaarheid en veiligheid.

Diverse onderwijsprojecten worden gerealiseerd in combinatie met andere functies zoals sportaccommodaties, multifunctionele voorzieningen, winkels, horeca, woningen en kinderopvang. Flexibiliteit in gebruik en omvang, onderwijskundige vernieuwingen en duurzaamheid in de breedste zin van het woord, krijgen in ons ontwerp veel aandacht.

En dit alles rekening houdend met de verschillende werkwijzen van opdrachtgevers en een werkveld dat in beweging is. Graag informeren wij u nader over onze werkzaamheden: - haalbaarheidsonderzoeken - programma’s van eisen - bouwplanontwikkeling - ontwerpen van nieuwbouw, verbouw en interieur - bouwmanagement - onderhoudsplanning en beheer

schiedamsesingel 181

advertentie BO-101109.indd 1

3012 bb rotterdam

T 010 – 4333033

F 010 – 4149245

E info@weedaarchitecten.nl

I www.weedaarchitecten.nl

11/9/10 14:04:03

Rotterdam | O.B.S. De Vierambacht

Een trotse honderdjarige

aan de authentieke houten dakgootomkleding die we hebben laten zitten’, zeg Weeda en lacht erbij: ‘Voor een architect zijn dit cadeautjes om te koesteren. Die krijg je vaker van een renovatie.’

Praktische indeling Iedere klas heeft zijn eigen kleur, die is doorgevoerd in het complete interieur van het lokaal. Aan de hoge plafonds hangen sfeervolle lampen, achter de wandbetimmering bevindt zich de luchtbehandeling met warmtewisselaar en WTW-systeem. Verder zijn alle moderne onderwijsmiddelen als een smartboard en beamer aanwezig.

Weeda: ‘Renoveren begint met luisteren. Naar de opdrachtgever, maar zeker ook naar de leerkrachten. Onderwijzers zijn manager van de eigen klas en weten als geen ander hoe je een lokaal praktisch kunt indelen.’ Wat verder opvalt aan het gebouw zijn de glazen koepel en de vele doorkijkjes: kleine raampjes die op subtiele wijze interactie teweegbrengen tussen de verschillende vertrekken.

Pragmatische instelling, coördinerend vermogen Zeven maanden renoveren was genoeg. ‘De samenwerking met Weeda Architecten verliep prettig’, blikt Fransens terug. ‘Hun pragmatische instelling had een positieve invloed op de voortgang van het project en dat is niet in de laatste plaats te danken aan hun opzichter Ed van Doorne. Hij kende alle ins en outs van het project en wist precies waarom bepaalde beslissingen genomen waren.’ Weeda prijst vooral het coördinerend vermogen van Moonen Prymaplan BV: ‘Als centraal aanspreekpunt hielden zij de planning, het budget en de onderlinge afstemming onder controle. De Schipper Bouwgroep vertaalde dat vermogen in een hands-on aanpak in de uitvoering.

Dat is essentieel in een renovatieproces dat het improvisatietalent van de aannemer en de installateur danig op de proef stelt. Het schoolbestuur, de directie en leerkrachten werden natuurlijk ook zo veel mogelijk bij het renovatietraject betrokken. Alleen zo kun je een omgeving creëren waar de eindgebruiker zich prettig in voelt.’ n

Schoolpleinwand van de aula is geheel vernieuwd

STEDENBOUW 690 | 39

Bijzondere logistieke operatie: zeer grote flat blijft gewoon bewoond terwijl de kop uitgebreid wordt, er opgetopt wordt en balustrades en alle gevels worden vervangen

40 | STEDENBOUW 690

Breda | Renovatie Loevesteinstraat

VM Bouw tekent voor organisatorisch meesterwerk BouwInfo B o u w p r o g r a m m a Nieuwe aanbouw,

optopping en complete gevelrenovatie B o u w p e r i o d e va n - tot: mei 2010 – mei 2012 O p d r ac h t Laurentius, Breda O n t w e r p van aken architecten, Eindhoven Uit vo e r i n g Huybregts Relou, Son (Hoofdaannemer); VM Bouw, Dongen (Gevelbouw);

Tekst | Bart Kin Beeld | arjan stadhouders fotografie, Laurentius

Aan wegzijde komt balkonbeglazing die meer stilte brengt

Twee galerijflats uit de jaren zestig aan de Bredase Loevesteinstraat/Zorgvlietstraat/Doenradestraat, ondergaan een grondige metamorfose. Zowel in- als uitwendig. De twee wooncomplexen markeren de zuidoostelijke grens van de stad Breda en liggen parallel aan de uitvalsweg naar Bavel. Met de ingreep zorgt woningcorporatie Laurentius voor een upgrade van de woonomgeving en tevens voor een beter aanzicht vanuit de achterliggende woonwijk De IJpelaar. Het renovatieplan omvat naast het optoppen van de flats met één woonlaag, het toevoegen van enkele nieuwe traveeën aan de kopse kanten. Deze uitbreidingen leveren in totaal 99 extra huurwoningen op.

Bij het gecompliceerde renovatieproject van de twee zeer grote flats aan de Bredase Loevesteinstraat/Zorgvlietstraat/Doenradestraat is een sleutelrol weggelegd voor VM Bouw timmerwerken en gevelbetimmering. De Dongense onderneming van directieleden Michel Voermans en Peter Moors draagt de verantwoording over de engineering, bewerking, levering én montage van de beeldbepalende gevelbeplating van Eternit en Trespa. Tijdens de selectieprocedure voor onderaannemers viel voor de aanpak van de gevels de keuze van hoofdaannemer Huybregts Relou op VM Bouw. Mede vanwege hun jarenlange ervaring in grootschalige projecten. Bij de flat aan de Zorgvlietstraat alleen al gaat het om

STEDENBOUW 690 | 41

Samen werken aan Loevesteinstraat Breda

Al vanaf het begin heeft VM Bouw zich gespecialiseerd in gevelbetimmering. Wij hebben inmiddels bijzonder veel kennis van en ervaring met grootschalige gevelbekledingsprojecten met alle denkbare producten waaronder Eternit, Steni, Rockpanel, Multiplex, Trespa en nog vele andere materialen. Ook voor het project Loevestein Breda mag VM Bouw de volledige gevelbetimmering, HSB-wanden en traditionele achterconstructie verzorgen van de twee bestaande woongebouwen. Dit in samenwerking met timmerfabriek Frank van Roij in Goirle.

De Leest 4, 5107 RC Dongen | T: +31 (0)162 371 696 | F: +31 (0)162 371 697 E: info@vmbouw.nl | W: www.vmbouw.nl Timmerfabriek Frank van Roij is een moderne KOMO-gecertificeerde timmerfabriek in Goirle, die kwaliteit en flexibiliteit hoog in het vaandel draagt. De klanten van Timmerfabriek Frank van Roij zijn zowel particulieren als middelgrote tot grote aannemers. Samen met deze klanten proberen wij te komen tot een oplossing die past binnen het gestelde budget. De producten die wij maken zijn:

Woonproject De Boschkens De Mandemakers Groep Goirle Waalwijk

Machinaal timmerwerk - Kozijnen en deuren, zowel in nieuwbouw, renovatie als restauratie van bijvoorbeeld monumentale panden - Trappen Boschkens is een ambitieus nieuwbouwplan waarin het - bosZaagwerk en houtbewerkingen voor derden rijke gebied aan de noordrand van Goirle gerespecteerd wordt en waar inwoners op een zeer goed bereikbare plek wonen.

Houtconstructies - Houtskeletbouwwanden - Geprefabriceerde gevelbekleding - Dakkapellen, met of zonder dakbedekking - Bergingen - Gootconstructies - Spantconstructies - Alles wat verder te prefabriceren is

In totaal worden in nieuwbouwproject Boschkens circa 800 woningen gerealiseerd.

Een fraaie combinatie van geprefabriceerde gevelelementen en kozijnen welke in elkaar zijn verweven.

Voor verdere informatie kunt u kijken op onze website of u kunt contact opnemen met Frank van Roij of Robert Bierings.

Geprefabriceerde gevelelementen ge誰ntegreerd in een traditioneel gebouwde woning.

Nobelstraat 17 5051 DV Goirle Tel.: (013)5345801

Fax.: (013)5344329 info@frankvanroij.nl www.frankvanroij.nl

Breda | Renovatie Loevesteinstraat

het aanbrengen van liefst 15.000 m² aan uiteenlopende gevelbetimmeringen. VM Bouw krijgt er exact veertig weken de tijd voor.

Uitdaging VM Bouw is specialist op het gebied van gevelbekledingen. Het bedrijf beschikt met het opgeleverde spraakmakende stadhuis van Zaandam en het indrukwekkende hoofdstation van de metro in Antwerpen (5000 m² ondergronds) over fraaie recente referenties. Moors wijst op de onderscheidende kenmerken van hun onderneming: ‘Wij zijn in korte tijd uitgegroeid tot specialist op het gebied van grootschalige en logistiek gecompliceerde gevelprojecten. Onze inzet is breder dan die van de concurrentie. In ons assortiment bieden wij alle soorten vezelcement- en volkerngevelbeplating aan, inclusief de achterliggende draagconstructie.’

Een belangrijk criterium dat hoofdaannemer Huybregts Relou hanteert, heeft betrekking op een goede logistiek en planning.

‘Vergeet niet dat de woningen tijdens de renovatie bewoond blijven. Daarom moeten we de overlast vanzelfsprekend tot een minimum beperken’, vult compagnon Voermans aan. ‘Stagnatie moet in dit project koste wat het kost worden voorkomen. Daarom moet je zorgen dat de gevelmaterialen perfect passen en exact op het juiste tijdstip op de locatie klaar staan voor montage. Bovendien moeten alle werkzaamheden steigervrij gebeuren, want vanwege de bewoonde staat blijft het plaatsen van steigers verplicht achterwege. Dat geeft de uitvoering nog een extra uitdaging. Maar uitdagingen zijn er om aan te gaan. VM Bouw heeft nog nooit een opleveringsdatum gemist.’

Aan de parkzijde allerlei verschillen gevelbekledingen

Kwaliteit en zekerheid VM Bouw staat voor een duidelijke aanpak die zekerheid en kwaliteit garandeert. Zo houdt de onderneming zelf voldoende voorraad aan materialen aan en verzorgt zelf voor de engineering van de gevels. Het bedrijf beschikt over een perfect geoutilleerd zaagen freescentrum waar het plaatmateriaal met CNC-gestuurde machines in eigen beheer op maat wordt gezaagd en voorgeboord.

Ook de coating van de gevelmaterialen vindt hier plaats. Het transport gebeurt daarna volgens het just-in-time principe. Moors: ‘Met als grote voordeel voor de hoofdaannemer dat we nauwelijks ruimte in beslag nemen op de bouwplaats. Door de nauwkeurige voorbewerking veroorzaken we tevens geen afvalstroom op locatie. Bovendien is de afwezigheid van diefstalgevoelig materiaal op de bouwplaats een extra zekerheid tegen eventuele stagnatie.

Het materiaalverlies vanwege vandalisme op de bouwplaats blijft natuurlijk ook geheel achterwege.’

Eigen beheer Moet VM Bouw bij een project van deze omvang de interne organisatie niet tot in de details beheersen? ‘Klopt’, meent Voermans, ‘de inkoop van al het benodigde gevelmateriaal in drie varianten moet in één keer gebeuren. Zo is er geen kans op kleurverschillen. Bij een project als dit is het van groot belang dat je alle factoren die een vertraging kunnen veroorzaken, optimaal beheerst. Er zijn niet veel concurrenten die de opslag, bewerking en montage van 120 pallets aan Trespa-platen in een maatvoering van 4,29 x 1,53 meter volledig in eigen beheer kunnen realiseren.’ In de zes jaar van het bestaan van de onderneming is het de twee compagnons gelukt om alle valkuilen te omzeilen en met hun expertise vele aannemers van dienst te zijn. De negentig medewerkers van VM Bouw zijn actief in Nederland, België, Duitsland, Luxemburg en Portugal. Als de flat aan de Zorgvlietstraat gereed is, start VM Bouw direct daarna met de aanpak van de volgende flat aan de Doenradestraat. n

Montage van de beeldbepalende gevelbeplating van Eternit en Trespa is al begonnen door VM Bouw

? Meer informatie

www.vmbouw.nl

STEDENBOUW 690 | 43

Belangrijk zijn de aansluitingen van het akoestische dak met de aansluitende constructie en tussen de dakplaten onderling

Zeven spectaculaire dubbele gebogen stalen spanten vormen de constructieve basis van het nieuwe hogere dak. Meer mensen binnen, beter zicht ĂŠn beter geluid

44 | STEDENBOUW 690

Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg

Het dak eraf in Ahoy Sportpaleis Ahoy in Rotterdam is flink onderhanden genomen. Zo stevig dat het dak eraf moest, maar niet voordat er een nieuw dak was aangebracht. Ook één van de kopgevels is verplaatst, waardoor de zaalcapaciteit omhoog ging tot 15.000 plaatsen.

Bij het plannen van de renovatie van de grootste zaal van het Sportpaleis stond voorop dat het Ahoy ondanks de bouwwerkzaamheden gewoon open moest blijven voor evenementen. Daarom kozen de bouwers ervoor eerst een nieuw dakvlak te monteren en pas daarna het bestaande dak te slopen. Zeven spectaculaire dubbele gebogen stalen spanten vormen de constructieve basis van het nieuwe dak. Om die spanten te plaatsen, pasten de bouwers eerst de bestaande constructie aan, want de oude ondersteuningen waren niet op de extra belasting berekend. Hoofdaannemer BAM bracht de dakdoorvoeren aan voor de nieuwe staalconstructie.

Daarop kwam het nieuwe dakvlak, met een oppervlakte van bijna 10.000 m2 ‘Dat vroeg om een goedgeplande logistieke operatie van prefabricage van de beplating, opslag, aanvoeren en aanbrengen. Het grote midden dak moest binnen 6 weken worden gemonteerd’, aldus Hein de Jong, senior sales manager van Prince Cladding, het bedrijf dat verantwoordelijk was voor het technisch ontwerp en de uitvoering van het akoestische dak.

Bouwfysische eisen Nog belangrijker dan snel monteren van de dakconstructie, waren de bouwfysische eisen die aan het dak worden gesteld te weten de geluidabsorptie in het gebouw en de geluiddoorgang. De concerten in Ahoy produceren veel geluid, en daar komt nog bij dat de artiesten hoge eisen aan de zaalakoestiek stellen. De omgeving mag volgens de wet Geluidshinder geen geluidsoverlast ondervinden van wat zich in het Ahoy complex afspeelt. De Jong: ‘Je moet die twee zaken zien te combineren, een perfecte zaalakoestiek binnen en geen geluidsoverlast naar de omgeving buiten, en die twee zaken inpassen in een bestaand gebouw. Zeker voor een bestaand gebouw komen eigenlijk alleen lichte constructies in aanmerking.

Weinig massa in het dakvlak en toch geen geluidshinder opleveren, dat vraagt om de specifieke knowhow van Prince Cladding.’

Meten = weten Een lichte constructie die zowel aan de eisen voor een perfecte zaalakoestiek voldoet, als aan de eisen van geluidswering, is vrij uniek. Prince Cladding heeft al zo’n dertig jaar ervaring met het maken van dergelijke constructies. Tientallen projectgerichte gebruikstesten vormen de basis voor de uitvoerige knowhow die het

Tekst | Arjan Stadhouders Beeld | arjan stadhouders fotografie, Prince Cladding

bedrijf heeft verzameld op het terrein van akoestiek in samenhang het gewicht van de constructie. De Jong: ‘Je kunt veel uitrekenen, maar om een juiste samenstelling van een gevel- of dakconstructie te bepalen zijn uitgebreide testen noodzakelijk. Zeker bij een gecompliceerd natuurkundig fenomeen als geluid. Doordat Prince Cladding voor veel verschillende projecten met allemaal weer verschillende eisen (en condities) dit soort testen heeft uitgevoerd, beschikken zij over een grote databank aan gegevens. Zo kan iedere nieuwe wens van de opdrachtgever op een adequate manier bouwkundig worden ingevuld. Meten = weten.’

Massa-veersysteem Geluid bestaat uit luchttrillingen. Als deze geluidgolven tegen de constructie aankomen, gaat ook de constructie meetrillen. Zo worden de geluidsgolven aan de buitenzijde van de constructie weer doorgegeven aan de lucht. Voor het oor gaat het geluid dwars door de wand of het dak heen. Om de doorgang van de geluidgolven door de constructie te voorkomen, dient de energie van deze golven in de constructie geabsorbeerd te worden. Dit wordt gedaan middels een constructie welke wordt opgebouwd uit meerdere materiaallagen, die door de onderlinge samenhang functioneren als een massa-veersysteem met demping. Hierdoor worden de geluidstrillingen in de constructie opgenomen, in plaats van de trillingen door te geven aan de omgeving. De Jong: ‘Je bereikt een goed effect bij uiteenlopende geluidsfrequenties, doordat je precies berekent welk geluid en welk volume er geproduceerd wordt en hoeveel geluid buiten nog hoorbaar mag zijn. Voor iedere frequentie gelden andere eisen voor geluidsisolatie, dat kun

BouwInfo OPDRACHT Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam; Ahoy nv, Rotterdam ONTWERP Zwarts & Jansma Architecten, Amsterdam UIT VOERING BAM Utiliteitsbouw, Rotterdam (Hoofdaannemer);

Iemants Staalconstructies, Arendonk (België) (Staalspanten); Prince Cladding, Zoeterwoude-Rijndijk (Gevel- en dakbekleding) ins ta ll atie s Unica installatietechniek, Hoevelaken (W-installaties); Croon Elektrotechniek, Rotterdam (E-installaties)

STEDENBOUW 690 | 45

“Een specialist, die wereldwijd grote, tot de verbeelding sprekende projecten uitvoert”

Prince Cladding ontwerpt, produceert, bouwt en onderhoudt geïntegreerde systemen voor gevelbekleding, beglazing, ventilatie en dakbedekking. In meer dan veertig jaar evolueerde Prince Cladding – een Nederlands familiebedrijf - tot een specialist, die wereldwijd grote, tot de verbeelding sprekende projecten uitvoerde.

De enorme ervaring die op alle continenten is opgebouwd, weerspiegelt zich in onze eigen concepten voor totale gevelbouw, die tegemoet komen aan de scherpste eisen van architecten en opdrachtgevers.

Prince Cladding Benelux BV Energieweg 48 Industrieterrein 'Grote Polder' 2382 NL ZOETERWOUDE Postbus 15 2380 AA ZOETERWOUDE Tel: 071 589 9223 Fax: 071 589 5703 E-Mail: info@princecladding.nl

www.princecladding.nl

Bekijk de Ahoy dakplaten productiefilm op onze website: www.princecladding.nl/productiefilmpje

Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg

Een goedgeplande logistieke operatie voor Prince Cladding.

Het grote middendak moest binnen 6 weken dichtgelegd worden

je met een massa-veersysteem goed op elkaar afstemmen.’ Op deze manier kan je de juiste balans zoeken tussen de hoeveelheid geluid die wordt opgenomen in de constructie en de hoeveelheid geluid die weerkaatst wordt terug de zaal in.

Dilataties Minstens zo belangrijk zijn de aansluitingen van het akoestische dak met de aansluitende constructie en tussen de dakplaten onderling. Dat zijn de plekken waar veel geluid kan ontsnappen. De dilataties zijn in Ahoy vrij groot en moesten ook akoestisch geïsoleerd worden uitgevoerd. Zonder zorgvuldig ontworpen detaillering en uitvoering, zullen er geluidslekken ontstaan, waarbij het geluid zal weglekken. De Jong: ‘In de voorontwerpfase is dit gegeven goed doordacht en uitgetest. We hebben voor de noodzakelijke dilataties tussen de platen rubberen strips toegepast. Die zijn flexibel genoeg om de complexe bewegingen van de constructie op te vangen maar vormen ook een mooie afdichting tegen de geluidsdoorgang.’

Op 21 januari is de officiële heropening van het Ahoy, exact veertig jaar na de opening van het evenementenpaleis op 21 januari 1971. Maar heropening is een beetje overbodige term hier, want eigenlijk is Ahoy nooit dicht geweest. n

Nieuwe gevelbeplating komt ook van Prince Cladding

STEDENBOUW 690 | 47

Staande voor het verrijdbare ronde kassameubel (van links) Pieter-Jan van Hooijdonk (business unit manager Breijer Bouw), Bart Heggelman (projectmanager Oostelbos Van den Berg), Manon Heinemans (accountmanager GielissenNeon); Errol Ooft (directeur/eigenaar Ingenieursburo IOB), Rowdy Buster (projectleider Ingenieursburo IOB)

Onzichtbare verbouwing van de Rotterdamse Schouwburg BouwInfo b o u w P r o g r a m m a Renovatie publieksruimte b o u w P e r i o d e juli 2010 – oktober 2010 O P DRAC H T Ontwikkelbedrijf Rotterdam / Rotterdamse Schouwburg O N T WER P Jan Verzweyveld, Rotterdam a dv i e s Oostelbos van den Berg BV, Reeuwijk (projectmanager); Inge-

nieursburo IOB BV, Hellevoetsluis (bouwkundig adviseur/constructeur); Deerns raadgevende ingenieurs bv, Rijswijk (adviseur installaties) UIT VOERI NG Breijer Bouw BV, Rotterdam (bouwkundig aannemer); Gielissen Neos Interieurprojecten, Helmond (interieurbouwer) i n s ta l l ati e s Roodenburg Installatie Bedrijf BV, Krimpen a/d IJssel (installateur); Steegman Installatietechniek, Voorburg (elektrotechnisch installateur)

48 | STEDENBOUW 690

De Rotterdamse Schouwburg onderging een ingrijpende verbouwing. Het oude interieur van de publieksruimte heeft plaats gemaakt voor een hypermoderne stadsfoyer met sfeervolle faciliteiten. Het vernuft van de ruimte zit ‘m voornamelijk in zaken die je niet ziet.

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Ries van Wendel de Joode, arjan stadhouders fotografie

Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg

Sinds 2 oktober is de splinternieuwe stadsfoyer van de Rotterdamse Schouwburg open voor de gasten. De voorheen nogal sobere en koele publiekruimte werd compleet gerenoveerd en voorzien van een hoogwaardiger interieur. Zo zijn de banken en bars tegenwoordig deels in leer uitgevoerd. Tegen de muur hangt een gigantische mediawand (12 x 2,5 m) waarop alle denkbare kunstuitingen worden vertoond. De witte plavuizen op de vloer zijn vervangen door stijlvolle natuursteen, de grijzige Heraclietplaten tegen het plafond door een lattenplafond van warmgekleurd FSC-hout. Een gedeelte van de foyer kan zelfs als minitheater worden ingericht. Daarvoor hangen aan het plafond (loop)bruggen voor de bevestiging van theaterverlichting, er is een verrijdbare tribune en de tafels doen dan dienst als podiumdelen. De bovenverdieping is afsluitbaar gemaakt en aangepast aan de eisen van vandaag.

Tijdsdruk het hoofd bieden Gemeente Rotterdam / OntwikkelingsBedrijf Rotterdam is de eigenaar van de schouwburg. Het was deze partij die in overleg met de Rotterdamse Schouwburg scenograaf Jan Verzweyfeld aanstelde voor het herontwerp van de inrichting van de stadsfoyer. Niet veel later werd adviesbureau Oostelbos Van den Berg bij het project betrokken. ‘Tot en met de besteksfase hebben wij de renovatie intensief begeleid’, zegt projectmanager Bart Heggelman van

Oostelbos Van den Berg. ‘Hierbij moet je denken aan de bewaking van planning, budget en kwaliteit. In de uitvoeringsfase heeft Ingenieursburo IOB deze werkzaamheden overgenomen waarbij wij meer naar de achtergrond zijn getreden. Wat de grootste uitdaging was? De planning. De voorbereidende en uitvoerende fase gingen gepaard met een behoorlijke tijdsdruk. Om deze het hoofd te bieden, zijn we een bouwteam aangegaan. Aannemer Breijer Bouw, installateur Roodenburg, interieurbouwer Gielissen Neos en Ingenieursburo IOB namen hieraan ook deel.’

Onzichtbare techniek ‘Door de goede samenwerking binnen het bouwteam en met de andere partijen hebben we het beoogde resultaat bereikt’, voegt directeur/eigenaar Errol Ooft van Ingenieursburo IOB toe. ‘Wij zijn door OBR aangesteld voor de bouwkundige en constructieve uitwerking van het ontwerp vanaf de eerste schets tot en met de oplevering. Ook de bouwkostenbegeleiding, directievoering en toezicht op locatie behoorden tot onze verantwoordelijkheden.’

Volgens Ooft zit de kracht van het ontwerp vooral in de niet zichtbare en dan vooral de technische onderdelen. Projectleider Rowdy Buster, die namens IOB het project begeleidde, geeft een voorbeeld: ‘We hebben erg veel tijd en moeite gestoken in de integratie van de nieuwe, duurzame klimaatinstallaties in het gebouw.

Die zitten tegenwoordig netjes weggewerkt in schachten.’

De vernieuwde voorhal/lobby met kassameubel en spectaculaire LED-wand

STEDENBOUW 690 | 49

Advertentie_Opmaak 1 05-11-10 14:28 Pagina 1

Breijer. Partner in elk bouwproject

U kunt ons met recht totaalleverancier noemen als het gaat om nieuwbouw, renovatie, vernieuwbouw, installatie, afbouw, onderhoud en beheer. Doordat we bijna alle specialismen in huis hebben, kunnen we praktisch elk project oppakken. En dankzij onze ervaring in integraal bouwen kunnen we uitermate efficiënt te werk gaan. Onze project manager stemt de werkzaamheden en logistiek perfect op elkaar af. Zo komt wachten op elkaar niet meer voor en kan een project sneller worden afgerond. Wilt u weten wat Breijer voor uw organisatie kan betekenen? Kijk op www.breijer.nl

Breijer De juiste mensen op de juiste plek

Deltion College Architect: AGS Architecten

Getronics Architect: Vandaagismorgen

π Overheid: kantoren, musea, rijksgebouwen, scholen π Bedrijfsleven: kantoren, hotels, bedrijfsgebouwen, winkelcentra π Gezondheidszorg: verpleeghuizen, verzorgingshuizen,

Stadhuis Waalwijk Interieurarchitect: Ferry den Ridder, EGM architecten Fotograaf: Evert van Reijswoud, EGM architecte

woon-zorgcentra, geestelijke gezondheidszorg, dienstencentra

π Bouwmanagement: begeleiden van bouwprocessen, bouwdirectie en toezicht π Huisvestingsadvies: lange termijn huisvestingsplannen, haalbaarheidsonderzoeken, massastudies

Úw interieurrealisatie, óns specialisme Gielissen Neos Interieurprojecten is al decennialang gespecialiseerd in interieurbouw. We vertalen uw ontwerp via engineering, productie en montage naar een perfect eindresultaat. Vakmanschap, grondige kennis van zaken, de mooiste materialen, de beste ontwerpers en de prachtigste locaties kenmerken onze werkzaamheden. Deze bestaan uit het realiseren van hoogwaardige interieurprojecten voor de totale projectmarkt: gerenommeerde architecten en ontwerp- en bouwmanagementbureaus. Maar ook voor kantoren, horeca- en winkelinterieurs, openbare gebouwen, gebouwen in de culturele sector, de zorgsector en het onderwijs. Kiezen voor Gielissen Neos is kiezen voor zekerheid en kwaliteit.

Gielissen Neos Interieurprojecten - Graandijk 3, Helmond Tel 0492 53 15 31 - neos@gielissen.nl - www.gielissen.com

Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg

ren. Bovendien hadden we te maken met binnenstedelijk bouwen.

Zomaar een kraan bij het gebouw neerzetten was niet mogelijk.

En dan waren er nog de specifieke architectonische eigenschappen van het gebouw. De ingrepen moesten de architectuur van architect Wim Quist in hun waarde houden. Even een leidingkanaal trekken was er niet bij.’

Hoogwaardig interieur

Tribunemeubel in de achterhal geschikt voor theater, loungen en beide

Goede afstemming De publieke ruimte van de schouwburg ging tweeënhalve maand dicht tijdens de zomer om in dit korte tijdsbestek de verbouwing te laten plaatsvinden. Niet toevallig tevens de periode van de seizoenssluiting van het toneel. ‘Een ambitieuze planning’, aldus business unit manager Pieter-Jan van Hooijdonk van Breijer Bouw.

‘Binnen korte tijd lagen de vloeren en plafonds eruit. Er werd op alle disciplines tegelijkertijd gewerkt om tijdig op te kunnen leve-

Gielissen Neos vervaardigde het speciaalmeubilair. ‘Dit zijn de bars, ronde bar/kassameubel, satellietmeubels, tafels, banken, trapjes, de hoge tafels en het podium’, legt accountmanager Manon Heinemans uit. ‘Voor ons was het elektrisch verrijdbare bar/kassameubel een van de grootste uitdagingen. Deze bevat veel geïntegreerde techniek en kan daarmee overal in de zaal worden opgesteld. Bij de verrijdbare tribune was het juist de kunst om het volume en gewicht in evenwicht te krijgen met een vriendelijke uitstraling.’ Net als de andere partijen kijkt Heinemans terug op een zeker wat bouwsnelheid betreft uniek project en een intensief samenwerkingstraject. ‘We hebben deze renovatie als team opgepakt en dat heeft geresulteerd in een hoogwaardige stadsfoyer.’ De Rotterdammers zullen er de komende jaren van genieten. En niet alleen de diehardtoneelliefhebbers, want voortaan is de stadsfoyer vanaf 12.00 uur open als stadscafé. n

In de achterhal op de eerste verdieping kwam een flexibel theater inclusief lichtbruggen

STEDENBOUW 690 | 51

Non-profit Tekst | Richard Stegers Beeld | Jan Houwers De nieuwe Bredeschool Loovelden vormt het functionele en bouwkundige hart van uitbreidingswijk ­Loovelden in Huissen (gemeente Lingewaard). Toch is het gebouw niet prominent in de wijk aanwezig. Een bewuste keuze. Dankzij het ingetogen karakter past de nieuwbouw prima in de rustige woonomgeving.

BouwInfo B o u wprogramma Nieuwbouw (bvo: 2850 m 2 ) B o u wperiode van oktober 2009 tot november 2010 B o u wkosten € 2,0 miljoen O p d r acht Gemeente Lingewaard O n t w erp Frencken | Scholl Architecten, Maastricht A dv i e s Frencken | Scholl Architecten, Maastricht (Directievoering); U it voering Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw, Goor (Hoofdaannemer); I n s ta ll aties Willems,Uden (W-installaties);

Schekman,Wageningen (E-Installaties);

Functionele en ingetogen De Bredeschool in Huissen biedt gezamenlijke ­ huisvesting aan R.K. Basisschool De Boemerang, peuterspeelzaal Dikkie Dik en aan de buitenschoolse opvang Volle Maan.

Het gelede ­gebouw heeft op elke hoek een andere functie

52 | STEDENBOUW 690

Berkel Lingewaard en Rodenrijs - Huissen | Koppert | Bredeschool Biological Loovelden Systems

Diepe insneden in het volume brengen privacy en beslotenheid aan de verschillende gebruikers

Bredeschool Loovelden Er is ruim een jaar gewerkt aan de Bredeschool. Projectleider Patrick Koehorst van Aan de Stegge is uitermate tevreden over het project en het eindresultaat. ‘De samenwerking tussen Aan de Stegge, opdrachtgever de gemeente Lingewaard en het directievoerende architectenbureau is prima verlopen. Wij vormden een goed team. Zowel wijzelf als Frencken Scholl Architecten hebben dan ook veel ervaring opgedaan in de bouw van brede scholen en andere multifunctionele accommodaties. Dat zie je vooral terug in de functionele opzet van de school.’ De projectleider doelt ook op de flexibele opstelling van Aan de Stegge tijdens de uitvoering.

‘De gebruikers komen vaak als het bouwproces al loopt nog met aanvullende wensen. Het is zaak daar soepel mee om te gaan.

Als het enigszins mogelijk is, hebben we op hun wensen nader ingespeeld. Dat wordt zeer gewaardeerd.’

Beplating met houtlook De Bredeschool in Huissen biedt een gezamenlijke huisvesting aan R.K. Basisschool De Boemerang, peuterspeelzaal Dikkie Dik en buitenschoolse opvang Volle Maan. Deze drie voorzieningen voor schoolgaande kinderen beschikten voorheen over een eigen accommodatie elders in Huissen. Vanaf januari 2011 profiteren ze van elkaars aanwezigheid onder één dak. Het gebouw biedt met 16 lokalen onderwijsruimte aan 400 kinderen, een documentatiecentrum maakt hier onderdeel van uit. De school voorziet in

een belangrijke basisbehoefte van de wijk waar uiteindelijk 1250 huishoudens zullen wonen. De drie organisaties in het complex maken gebruik van elkaars ruimten en stemmen inhoudelijk de onderwijsthema’s op elkaar af. Functionaliteit was het belangrijkste uitgangspunt bij het ontwerp. Architectonische hoogstandjes bleven ondergeschikt aan de gebruiksdoeleinden. Een maximale benutting van de ruimte stond voorop. Dat zie je terug in de hoofdvorm van het complex. Ondanks het forse bouwprogramma is niet voor hoogte en massa gekozen,maar telt het gebouw merendeels één en gedeeltelijk twee bouwlagen. Het desondanks flinke volume van het complex vroeg om een zorgvuldig gevelontwerp en goede materiaalkeuze. Door het spel van grote gevelopeningen en soms verspringende ramen ontstonden gevels vol afwisseling.

De materiaalkeuze ondersteunt de architectonische opzet. Gesloten gevelvlakken van rode baksteen met doorgestreken voegen en kunststof raampartijen zetten de toon. De gemetselde vlakken worden afgewisseld met vlakken van Rockpanel beplating in houtlook ingekaderd door aluminium profielen op kleur. De beplating met houtmotief geeft het gebouw iets aparts.

Eén grote activiteitenzone ‘Constructief gezien was het vrij standaard bouwtechniek’, verduidelijkt de projectleider. Funderingsbalken op boorpalen met geïsoleerde kanaalplaatvloeren vormen de beganegrondvloer. De

STEDENBOUW 690 | 53

Veelzijdig en compleet

Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw is een multidisciplinair aannemersbedrijf waarbij in één BV de disciplines bouwkunde, civiele techniek en werktuigbouwkunde verenigd zijn.

Vanuit onze hoofdvestiging in Goor realiseren wij landelijke projecten. Op basis van een Programma van Eisen of een set basisgegevens kunnen wij een volledig gebouw of werktuigbouwkundige installatie engineeren en uitvoeren. Wij zijn ISO-9001 en VCA** gecertificeerd. postbus 93 7470 ab goor Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw is actief in de volgende marktsegmenten:

telefoon

0547 286 386

• waterbehandeling (rioolwaterzuiveringsinstallaties en drinkwaterproductie-

telefax

0547 286 380

installaties) • civiele werken (met name op de zuiveringsmarkt) • utiliteits-

email

bouw • constructies • industrie.

internet

info@aandestegge.org www.aandestegge.org

Lingewaard - Huissen | Bredeschool Loovelden

draagconstructie is opgebouwd uit kalkzandsteen lijmelementen in combinatie met kanaalplaatvloeren met druklaag. Andere elementen in het gebouw zijn minder alledaags. Koehorst: ‘De binnenwanden hebben opvallende kleuren gekregen. Dat maakt het schoolleven wat speelser. In de hal zijn met het oog op een flexibele indeling grote en zware vouwwanden toegepast. Ze moesten vanwege hun grote eigengewicht aan een staalconstructie worden bevestigd. Als daar behoefte aan is, kunnen bepaalde activiteiten nu gescheiden plaatsvinden.’ Als je de panelenschuifwanden open zet, koppel je de grote hal, het speellokaal en de speelhal tot één grote activiteitenzone. Daarmee krijgen de schoolbewoners een fraai doorlopende ruimte ter beschikking, die groot genoeg is voor feesten en andere activiteiten. Het samenwonen van de organisaties onder één dak leidt zo tot synergie en meerwaarde.

Geleed volume met gemeenschappelijke ruimten in het midden

Toeters en bellen Het gebouw met de H-vormige plattegrond kent eigenlijk weinig architectonische toeters en bellen. Toch zijn door de architect enkele opvallende kenmerken toegepast: De insnede waarmee de entree wordt geaccentueerd bijvoorbeeld en de knusse binnenplaats met fraai uitzicht. Maar ook de schuin oplopende dakranden die een bijzonder ruimtelijk effect sorteren, vallen in het oog.

‘Die dakrand vroeg extra aandacht, omdat de maatvoering nauw luisterde’, aldus Koehorst. ‘Verder is de tribunetrap van Merbauhout in de centrale hal een echte eyecatcher. De tribune bewijst perfecte diensten als er toneel wordt gespeeld of muziek gemaakt.

Zoals alles in de school perfect aan zijn doel beantwoordt.’ n

Gesloten gevelvlakken van rode baksteen met doorgestreken voegen en kunststof raampartijen zetten de toon. De gemetselde vlakken worden afgewisseld met vlakken van Rockpanel beplating in houtlook ingekaderd door aluminium profielen op kleur

STEDENBOUW 690 | 55

Toonbeeld van multifunctionaliteit Sporten, een optreden bijwonen, muziek maken of een feestje geven. In sport- en gemeenschapscentrum Haestinge kan het allemaal. En die veelzijdigheid wordt niet onder stoelen of banken geschoven. Hoofdaannemer Cordeel Nederland BV kijkt terug op een bouwkundig interessant project.

Tekst | Patricia van der Beek  Beeld | arjan stadhouders fotografie

BouwInfo B o u w p r o g r a m m a Sport- en gemeenschapscentrum (bvo: 1900 m 2 ) B o u w p e r i o d e van oktober 2009 tot oktober 2010 O p d r ac h t Gemeente Tholen O n t w e r p RDBM ARCHITECTEN&ADVISEURS, Terneuzen A dv i e s GJM Bouwadviseurs, Bergen op Zoom (Bouwtoezicht); BBN adviseurs, Houten (Controlerend adviseur Koppert); Uit vo e r i n g Cordeel Nederland B.V., Zwijndrecht (Hoofdaannemer); I n s ta l l at i e s Elektra 21 B.V., Roosendaal (E-Installaties); De Zeeuwse Verwarmings Unie B.V., Middelburg (W-Installaties); O v e r i g Merford Special Doors B.V., Hardinxveld-Giessendam (geluidswerende deuren)

Haestinge is een speels samenstel van doosvormige volumes. In de baksteenwand naast de entree is met lichtgekleurde stenen een haas in het verband gemetseld

56 | STEDENBOUW 690

Sint Maartensdijk | Sport- en gemeenschapscentrum Haestinge

Een afwisseling van volkomen gesloten dozen met metaal bekleed voor de actieve recreatie. De bakstenen dozen zijn voor de meer passieve recreatie

Sport- en gemeenschapscentrum Haestinge ligt in het Zeeuwse dorp Sint Maartensdijk en heeft een belangrijke maatschappelijke functie. In het gebouw bevinden zich een sportzaal, foyer, grote zaal, muziekruimten, keuken, jeugdsoos en vergaderruimten. Gemeente Tholen zette aan tot de bouw van dit multifunctionele centrum, dat het oude Haestinge moest vervangen. RDBM Architecten & Adviseurs uit Terneuzen zette het ontwerp op papier. Hoofdaannemer Cordeel Nederland nam de bouwkundige uitvoering voor zijn rekening. Cordeel Nederland is onderdeel van de Belgische bouwgroep Cordeel en heeft vestigingen in Zwijndrecht en Vlissingen. De bouwgroep voert utiliteitsprojecten uit in heel Europa.

Risicomijdend bouwen ‘De opdracht werd aanbesteed conform risicomijdend bouwen’, vertelt projectleider Daan Schilperoort van Cordeel Nederland.

‘De gemeente wilde zo min mogelijk verrassingen achteraf. In de aanbesteding werd niet alleen gelet op prijs, maar ook op kwaliteit, veiligheid en plan van aanpak. En daarop scoorden wij het hoogst. Als bouwteam hebben Cordeel Nederland BV en RDBM de handen in elkaar geslagen. Hierbij heeft RDBM het architectonische/bouwkundige verder uitgewerkt en Cordeel Nederland was voornamelijk verantwoordelijk voor het constructieve en bouwfysische ontwerp van Haestinge.’ Het afstemmen van de vele activiteiten en partijen op elkaar was een hele kunst. Schilperoort: ‘En dan te bedenken dat de bouwtijd slechts een jaar bedroeg.

Maar het risicomijdend bouwen heeft goed gewerkt. In een gemiddeld project loopt het meerwerk al snel op tot tien procent van de bouwkosten. Hier wisten we die kosten sterk te beperken tot slechts drie procent. Dit was een duidelijk positief resultaat van de vroege inbreng van onze specifieke knowhow in het voortraject en in de ontwerpfase.’

Multifunctioneel Een van de randvoorwaarden die gemeente Tholen aan het nieuwe Haestinge stelde, was multifunctionaliteit. Muziek- en sportverenigingen, scholen, culturele instellingen en jongeren maken letterlijk naast elkaar gebruik van dit veelzijdige gebouw. Schilperoort: ‘Om te voorkomen dat iedereen door het gebouw gaat ‘zwerven’, is een zone-indeling bedacht. Zo bestaat Haestinge uit vier afsluitbare zones met elk een eigen ingang.’ Zowel de architectuur als de bouwwijze weerspiegelen de multifunctionaliteit van Haestinge. De voorgevel van het complex is uitgevoerd in metselwerk, terwijl de achterzijde is bekleed met aluminium gevelplaten. Op deze manier nestelt het gebouw zich op passende wijze tussen het dorp en het industriegebied.

Geluidswering Over de bouwwijze vertelt Schilperoort het volgende: ‘Het gebouw is gefundeerd op prefab betonpalen. Het grootste deel van de vloeren is in het werk gestort. Waar een kruipruimte nodig was,

STEDENBOUW 690 | 57

www.cordeel.nl

Cordeel Nederland bv General Contractor Onderdeel van de Cordeel Group kwaliteit en vakmanschap sinds 1934

Algemene Utiliteitsbouw Specialiteiten:

Distributiecentra Industrie Gevarengoedopslag Bulkopslag Tankparken Kantoorgebouwen

View&Vision 080201

Lindtsedijk 22 Postbus 55 -3330 AB Zwijndrecht Telefoon +31 (0) 78 612 78 66

Sint Maartensdijk | Sport- en gemeenschapscentrum Haestinge

Haestinge is ook voor het onthaasten. Hier de ruimte met het barmeubel. Het glasappliqué is gespaard bij de sloop van de plaatselijke middelbare school

is de vloer met kanaalplaten uitgevoerd. Voor de binnenwanden kozen we voor schoonwerk betonstenen.’ Absolute blikvangers zijn de muziekzaal, grote zaal en sportzaal. Deze zijn opgebouwd uit een staalconstructie en steken door de dakvloer heen (die is uitgevoerd als een breedplaatvloer). De daken van de zalen zijn uitgevoerd met steeldeckplaten waarop de isolatie en dakbedekking is aangebracht. ‘Dikke muren en zware deuren voorkomen geluidsoverlast’, weet Schilperoort. ‘Wordt er bijvoorbeeld een muziekuitvoering gegeven, dan wil je elders in het gebouw wel rustig blijven sporten of je drankje drinken. De geluidseisen liepen dan ook als een rode draad door het project. De inkoop van isolatie, wanden, deuren en beglazingsmaterialen moest altijd aan overlegde geluidsrapporten gerelateerd worden.’ De multifunctionaliteit in combinatie met de verschillende bouwwijzen en de strenge geluidseisen maakten het een bouwkundig interessant project.

school die vroeger in St Maartensdijk stond. Schilperoort spreekt van een geslaagd project: ‘De samenwerking met de betrokken partijen verliep zonder meer goed. In de sporthal worden nu al volop gymlessen gegeven en het eerste feest is al achter de rug.

Het gebouw begint al echt te leven.’ n

Oververhuisde kunstwerken Voordat Schilperoort terugblikt op het project, wijst hij op twee bijzondere kunstwerken. In het plafond van de foyer is een kleurrijk glasappliqué van kunstenaar Lex Horn verwerkt. In de grote zaal is een muurschildering van Peter Alma opgenomen. Beide kunstwerken zijn overgebleven uit het voormalige Markiezaat College, de

STEDENBOUW 690 | 59

Woningbouw Tekst | Patricia van der Beek Beeld | arjan stadhouders fotografie, vaa

BouwInfo Bouwprogramma

Woontoren met 46 appartementen, 4 penthouses en parkeergarage (bvo: 10448 m 2 ) B o u w p e r i o d e van november 2008 tot oktober 2010 B o u w ko s t e n â‚Ź 9 miljoen O p d r ac h t Boogert Projekt BV, Oosterland O n t w e r p van aken architecten, Eindhoven A dv i e s C.A.M. Vermeij, Uden (Constructies); Boogert Projekt BV en van aken architecten (Bouwdirectie); Uit vo e r i n g Bouwbedrijf Boogert BV, Oosterland (Hoofdaannemer); I n s ta l l at i e s Wolter en Dros, Middelburg (W-Installaties); Walcheren Elektrotechniek, Vlissingen (E-Installaties)

60 | STEDENBOUW 690

Hooglicht liet zich in naam en vorm inspireren door vuurtorens. De twee bovenste etages met penthouses kragen boven elkaar uit als een trotse kapitein met een pet met dubbele zonneklep

Berkel en Rodenrijs | Koppert Vlissingen Biological | Hooglicht Systems

Baken voor heel Vlissingen Met de voeten in het water en een weidse blik vooruit. Zo brengt Hooglicht een ode aan de aloude vuurtorens. Bouwbedrijf Boogert en van aken architecten gingen met elkaar in zee om van de Vlissingse woontoren een architectonisch en bouwkundig hoogstandje te maken.

Appartementengebouw Hooglicht staat aan de rand van het stadscentrum van Vlissingen. Samen met 21 grondgebonden woningen en drie andere appartementencomplexen maakt de woontoren deel uit van het herstructureringsproject Baskensburg III. ‘Als ontwikkelend aannemer realiseert Bouwbedrijf Boogert regelmatig woningbouw- en utiliteitsprojecten in Zeeland en omstreken’, vertelt projectleider Albert de Wit van Bouwbedrijf Boogert uit Oosterland. ‘Boogert Project B.V. is een zelfstandig, en snelgroeiend onderdeel van Bouwbedrijf Boogert. De projectontwikkeling richt zich op alle disciplines binnen de bouw. Als combinatie aannemer en projectontwikkelaar staan we garant voor een efficiënte uitvoering. Overleg met de ontwikkelaar is meteen ook overleg met de aannemer, want het vakmanschap van de bouwer spreekt bij de eerste stappen op een ontwikkelingstraject al een stevig woordje mee.’

de bovenste bouwlagen liggen steeds twee penthouses.

Kuipers: ‘We hebben hoog ingezet op kwaliteit en dat zie je overal terug. In de hoogwaardige aluminium kozijnen van fabrikant Entropal bijvoorbeeld, maar ook in de transparante bovenlagen van de toren. De zeer grote raampartijen daar maken een panoramisch uitzicht mogelijk en laten het gebouw lijken op een vuurtoren. Hooglicht is bewust met zijn voeten in het water gezet om te versterken dat de toren zich in deze ambiance thuis voelt.’

Inpassing in omgeving Stedenbouwkundig gezien werd veel belang gehecht aan de verankering van de woontoren Hooglicht in de omgeving.

Daarom moest samenhang gecreëerd worden met de andere woonprojecten van Baskensburg III. Het architectenbureau dat daar het best invulling aan kon geven, was van aken architecten (VAA) uit Eindhoven. Projectmanager Walter Kuipers van VAA: ‘In samenspraak met de stedenbouwkundige supervisor gaven we Hooglicht en de drie kleine appartementengebouwen van het project een ellipsvorm. Een meer ‘hoekig’ woongebouw met terrasappartementen dat nog gerealiseerd moet worden, verbindt Baskensburg III met de wijk erachter.’

Onderlinge samenhang komt tevens door de kleurstelling van het metselwerk. Kuipers: ‘Het genuanceerd rood van Hooglicht en de ellipsvormige appartementengebouwen loopt via het oranjerood van de terrasappartementen over in het geel van de grondgebonden woningen.’

Subtiele vorm, robuust materiaal ‘In onze ontwerpen gaan we altijd op zoek naar de juiste balans’, vervolgt Kuipers. ‘Hoe ik het ontwerp van Hooglicht zou omschrijven? Een fantastisch mooie toren. De ellipsvorm geeft het gebouw een bepaalde zachtheid, het metselwerk maakt het gebouw juist weer robuust.’ Hooglicht biedt ruimte aan 46 appartementen en 4 penthouses, een stallinggarage en bergingen. Per bouwlaag zijn drie appartementen gerealiseerd, op

Hoogwaardige materialen als klinkerbakstenen en aluminium raampartijen maken het stijlvol. En dan een dubbelhoge entreehal achter vierkante kolommen

STEDENBOUW 690 | 61

Flexibele aluminium glaswand maakt buiten zitten op allerlei manieren mogelijk

WWW.BOUWBEDRIJFBOOGERT.NL

I N N O V E R E N D

E N

B E T R O U W B A A R

NIEUWBOUW RESTAURATIE UTILITEITSBOUW VERBOUW PROJECTONTWIKKELING VERHUUR SPIERINGSKRAAN SK 488 AT4

KWALITEITSMANAGEMENT

NL - VGM CHECKLIST AANNEMERS

LANGE ACHTERWEG 5 4307 AE OOSTERLAND TEL 0111 641596 INFO@BOUWBEDRIJFBOOGERT.NL

62 | STEDENBOUW 690

Vlissingen | Hooglicht

Prefab wanden en klimkist ‘De 52 meter hoogte van het gebouw was voor ons de grootste uitdaging’, laat De Wit weten. ‘De aan- en afvoer van materialen vereiste hier een iets andere logistiek dan bij de grondgebonden woningen. En wat de vorm betreft: die ellips keert overal in de maatvoering terug en vergt een hoge mate van nauwkeurigheid.’ In de gekozen bouwmethode zijn kwaliteit, veiligheid, planning en budget optimaal op elkaar afgestemd.

De Wit: ‘De vloeren, holle binnenwanden en tussenwanden zijn in prefab beton uitgevoerd. De buitenwanden moesten vanwege hun ronde vormen wel in het werk gestort worden.

We lieten een klimkist ontwikkelen waarmee we snel, veilig en zonder extra kraaninzet de hoogte in konden.’

Boulevardwaardig Elke bouwlaag werd gerealiseerd in een cyclus van elf dagen.

Deze begon met het leggen van de breedplaatvloeren. Daarna werden de holle binnenwanden gevuld, de kleine en grote balkons gelegd en de vloer gestort. Vanaf dag zes vond de stort van de buitenwanden plaats, wat in totaal vier dagen duurde.

De laatste twee dagen van de cyclus werden gebruikt voor het plaatsen van betontrappen, tussenwanden en stempels voor de breedplaatvloeren van de volgende bouwlaag. Gedurende zo’n cyclus liepen maatvoerders, betonvlechters, loodgieters en elektriciens af en aan om de faseringen in de tijd mogelijk te maken. Zo werden de totaal achttien bouwlagen gerealiseerd.

‘Na twee jaar bouwen steekt Hooglicht fier boven de stad uit’, besluit Kuipers. ‘Hooglicht is een baken voor Vlissingenstad, maar in de architectuur proef je de invloed van de zee terug.

De toren had ook uitstekend aan de boulevard gepast.’ n

Layout van typisch appartement op de onderste acht etages

STEDENBOUW 690 | 63

Een atrium en blokkige vlakken, duidelijk het handschrift van Tangram Architecten (vergelijk Crystal Court Amsterdam)

64 | STEDENBOUW 690

Rotterdam | Cité, Rotterdam

Dynamisch starten op Kop van Zuid

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | John Lewis Marshal; Tangram

BouwInfo Bouwprogramma 498 woningen,

400 m 2 collectieve voorzieningen, 550 m 2 werkruimtes, 900 m 2 commercieel Bouwperiode van - tot 2007 - 2010 Opdracht OWB Stadswonen Kristal, Rotterdam/Amsterdam Ontwerp Tangram Architecten Uit voering Ballast Nedam Speciale Projecten, Nieuwegein (Hoofdaannemer); Van Noordenne Glas, Hardinxveld-Giessendam (Glasleverancier)

Wonen tussen kastelen van kantoorgebouwen in. Dat is niet ieders ‘cup of tea’. Toch bewijst woongebouw Cité op de Rotterdamse Kop van Zuid dat grootschalige utiliteitsbouw en woningbouw prima samengaan. Wat zeker treft, zijn de fantastische uitzichten vanuit de woning op de Rotterdamse skyline en de nabijgelegen havens..

Langs één van Nederlands meest grootstedelijke ruimten: de Laan op Zuid

STEDENBOUW 690 | 65

Atrium dringt diep in woonbereik door

Glas maakt steeds meer opgang in het interieur.

Architectonische maatwerkoplossingen in binnen en buiten beglazing Het toepassen van glas in de architectuur heeft de laatste jaren een enorme opgang gemaakt. Glas geeft ruimte aan daglicht en biedt openheid en transparantie. Niet alleen in de buitenschil, maar ook in het interieur zoeken architecten steeds meer naar toepassingen in glas. Van Noordenne Glasprojecten haakt daar op in door het bieden van maatwerkoplossingen en het toepassen van glassystemen met bijzondere eigenschappen.

Van Noordenne kan een sterke partner zijn voor de architect of aannemer in het bieden van ondersteuning van ontwerp tot uitvoering. De architect heeft een idee en wij nemen de volledige

Noordenne goo.indd 1

zorg over de uitvoering over van de architect en de aannemer, zodat de opdrachtgever krijgt wat de architect bedenkt.

Van Noordenne Glasprojecten behoort tot één van de grotere spelers binnen de glasbranche. Zowel wat betreft geveloplossingen als in interieurbeglazing. “De kracht schuilt in het sterke innovatieve karakter van onze onderneming. Wij bieden pure maatwerkoplossingen. Hoe groter de complexiteit van een project, hoe interessanter de uitdaging om het toch te realiseren. Tevens biedt Van Noordenne een totaaloplossing in glasprojecten.”

11-01-2010 16:37:17

Rotterdam | Cité, Rotterdam

Volumes

Per toren een ander type woning. Blok van Designed by Erick van Egeraat sluit aan op atrium

Dat hier, op deze locatie aan de Laan van Zuid, ooit een woongebouw zou verrijzen, dat was niet echt de bedoeling. Tot zes jaar terug was dit perceel nog gewoon bestemd voor een kantoorgebouw. En dan geen kleine jongen. Maar de markt voor kantoren zakte enige jaren geleden in en vervolgens bleken de ontwikkelaars huiverig om nog ‘in te stappen’. Gelukkig durfde het Amsterdamse Kristal projectontwikkeling het aan om voor de woningcorporatie Stadgenoot hier op de Rotterdamse Kop van Zuid een woongebouw te ontwikkelen. Architect Bart Mispelbloem van Tangram Architecten stelt: ‘Stadgenoot heeft op het juiste moment de nek uitgestoken. Zij besloten appartementen te ontwikkelen binnen een bouwvolume, dat eigenlijk bedoeld was voor kantoren. En dat getuigt van lef.’ Samen met Kristal projectontwikkeling ontwierp het architectenbureau een plan met ruim vierhonderd huurappartementen voor shortstayers, een verzamelnaam voor studenten, startende ondernemers en jonge expats. In een zakelijk en grootstedelijk gebouw met utiliteitachtig karakter en liefst van een grootse architectuur. Voor Tangram restte de taak dit te realiseren, binnen een laag budget bovendien. Er kwamen liefst 498 wooneenheden.

Meevaller Tijdens de eerste feasibility-studie stuitte Mispelbloem op een behoorlijke meevaller.’Tot onze verbazing konden we in de bestemmingsplan-enveloppe bijna honderd woningen meer kwijt. Veel meer dan eerdere berekeningen hadden uitgewezen. Een groot geluk, want anders was Cité er misschien wel nooit gekomen.’ Zijn aanvankelijke scepsis over de haalbaarheid valt te verklaren. Al vanaf het begin immers leek het gebouw te duur voor betaalbare huurwoningen voor starters.

Mispelbloem noemt drie factoren die - naar zeggen - fors kostprijsverhogend werkten. Allereerst nodigt de afwijkende vorm van het gebouw - met overstekken en terugspringende gevels - niet direct uit tot woningbouw. Ten tweede voorzag deze cascovorm in een relatief groot oppervlak aan altijd kostbare gevels per woning. Als derde complicerende factor noemt hij de locatie direct naast een metrobuis. Niet verwonderlijk dus dat honderd woningen meer binnen hetzelfde volume met gejuich werden ontvangen. Hoe meer zielen, hoe meer zielen om de kosten over te spreiden.

Het eigenlijke bouwwerk start vanaf een parkeerkelder voor een 150 auto’s. De onderste lagen bevat een plint met commerciële ruimtes. Daarboven beginnen de vier woontorens, alle eindigend op verschillende dakniveaus. Mispelbloem spreekt van ‘spelen met volumes’. Hij betoogt dat door toepassing van kleinere en grotere maten schaalverkleining optreedt, die de verschijningsvorm ten goede komt. ‘Als je vijfhonderd woningen in een rechttoe-rechtaan gebouw wegzet, wordt het een log- en onoverkomelijk geheel. Maar van schuiven met volumes wordt een gebouw handzaam.’ Een opmerkelijke rol speelt de centrale hal, die zich over meerdere lagen uitstrekt. Het volglazen atrium vormt een levendige en semi-openbare ruimte van waaruit alle omringende gebouwfuncties bereikbaar zijn.

Volgens Mispelbloem vervult het atrium tevens de behoefte aan grootstedelijk leven waarvoor op de krappe trottoirs voor de deur immers alle ruimte ontbreekt. ‘De Laan van Zuid is een druk bereden doorgangsweg. Zeker ter hoogte van Cité biedt de Laan op Zuid weinig stedelijk leven. Met het atrium bieden we aan die levendige grootstedelijkheid gewoon binnen de ruimte.’

Oriëntatie Cité maakt onderdeel uit van een masterplan van Designed by Erick van Egeraat. Het gebouw is dan ook de buurman van de Hogeschool InHolland een spraakmakend ontwerp van Designed by Erick van Egeraat. Cité biedt plaats aan 498 woningen in drie verschillende typen. Een deel ervan is koppelbaar. Veel aandacht kregen de gevels. Afgaand op de omringende bebouwing lag metselwerk voor de hand, maar die vulling viel om meerdere redenen af. Uiteindelijk werd gekozen voor prefab betonnen gevelelementen in twee basistypen. De twee elementen wisselen elkaar om en om af in de gevel. Het resultaat is een levendig geveloppervlak, niet in het minst door de ‘gekreukte’ structuur, die werd verkregen door gekreukeld papier in de bekisting op te nemen. Bijzonder zijn de sleuf-vormige felrood gekleurde gevelopeningen die met LED’s aangelicht worden. Het doel hiervan is tweeledig. Ten eerste leidt de verlichting tot markante zichtlijnen van buitenaf. Daarnaast dienen de doorgangen als inpandige oriëntatiepunten. Mispelbloem maakt graag de vergelijking met grote hotelgebouwen.

‘Wanneer je daar uit de lift stapt, ben je in negen van de tien keer de weg kwijt. Maar in Cité zul je dankzij die kenmerkende verlichting direct weten waar je bent.’ n

STEDENBOUW 690 | 67

Tekst | Kees Hagendijk Beeld | arjan stadhouders fotografie

De huurappartementen zijn een fraaie mix tussen dorps wonen en stads wonen. Koopwoningen net zichtbaar op de achtergrond

Starters en doorgroeiers aan de brink Wie weet nog uit eigen ervaring wat een brink is? Het woningbouwproject De Hoefbrink in Oostvoorne grijpt terug op het ‘wonen rond de brink’. Het plan maakt ruimte voor architectuur met een dorpse karakteristiek.

Oostvoorne op het eiland Voorne-Putten is een geliefde vakantieen recreatiebestemming, vooral onder Rotterdammers. De badplaats fuseerde in 1985 met Rockanje en Tinte tot de gemeente Westvoorne. De bestuurlijke schaalvergroting heeft het kleinschalige karakter van Oostvoorne (8000 inwoners) intact gelaten. Ook het woningbouwproject De Hoefbrink aan de rand van het dorp voegt zich in omvang en karakter naar de kleine schaal.

BouwInfo bouwProgramma 22 sociale koopwoningen en

20 huurappartementen (14 vrije sector woningen) bouwPeriode voorjaar 2009–september 2010 —

oktober 2010–september 2011 OPDRACHT Bokx Vastgoed Ontwikkeling BV, Rotterdam ONT WERP PBV architecten, Wassenaar UIT VOERING Aannemingbedrijf Van den Nieuwendijk BV,

Stellendam (bouwkundig) ins tall aties Barendrecht Elektra BV, Hellevoetsluis (E-installaties en regeltechniek)

Starters en doorgroeiers Bokx Vastgoed Ontwikkeling verwierf de projectontwikkeling via een prijsvraag. Voorjaar 2009 ging fase 1 van het woningbouwprogramma van start. Het nieuwe wijkje is vijfzijdig opgezet rondom een binnengebied volgens het idee van een dorpsbrink. In het midden ligt een multifunctioneel centrum naar ontwerp van Bureau Bos (Baarn). Dit Cultuur & Sportcentrum (met zwembad) ligt aan de zuid- en oostzijde aan het water. Het woningbouwprogramma valt zowel chronologisch als typologisch in twee onderdelen uiteen. Fase 1 omvat 22 sociale-koopwoningen in vier woonblokken en twintig sociale-huurappartementen in twee woonblokken.

De 22 sociale-koopwoningen (tussen € 110.000 - 160.000) zijn onverdeeld in tien starterskoopwoningen en twaalf startersgroeikoopwoningen. Fase 2 bestaat uit vrijesectorwoningen: zes tweeonder-een-kap (à 200 m2) van rond een half miljoen euro (v.o.n) en acht vier-onder-een-kap (à 140 m2) vanaf € 325.000. Door de ingezakte woningmarkt is de bouw van de vrijesectorwoningen met ruim een jaar vertraagd. Na succesvolle onderhandelingen met de gemeente over de grondprijs heeft Bokx aannemer eind juni 2010 weer aan het werk gezet.

68 | STEDENBOUW 690

Mansardedaken PBV architecten uit Wassenaar tekende alle woningen. Leidraad was het gemeentelijke beeldkwaliteitsplan dat op dorpse architectuur aanstuurde. Enkele oude, karakteristieke woningen in Oostvoorne vormden de inspiratiebron. De richtlijnen zijn vertaald in prominente mansarde daken met rode dakpannen. Rode baksteen, lage dakgoten en witgeschilderde houten kozijnen en daklijsten doen de rest. Ook het multiculturele centrum voldoet in materiaal en stijl enigszins aan de dorpse sfeer. Al met al architectuur van degelijke, beproefde kwaliteit.

Op de brink De Hoefbrink ligt dichtbij bos en zee. In het wijkje zelf is voor groen en water ruimhartig plek gemaakt. Een hoogwaardige inrichting van de openbare ruimte met goede bestrating en straatmeubilair hoorde er ook bij. Voor de individuele erfafscheidingen is groen (maximaal 60 cm hoog) voorgeschreven. Het dorp en het dorpsplein van vroeger komen niet meer terug, maar in De Hoefbrink is het goede van vroeger hergebruikt. n

Oostvoorne | De Hoefbrink

Projectinfo Barendrecht-Elektra b.v. geeft bewoners maximale veiligheid Als vaste installatiepartner van Aannemingsbedrijf Van den Nieuwendijk b.v. heeft Barendrecht-Elektra b.v. uit Hellevoetsluis meegeholpen bij de bouw van De Hoefbrink te Oostvoorne. BarendrechtElektra b.v. leverde en installeerde in de woningen van De Hoefbrink: • de complete elektrotechnische installaties • de complete mechanische ventilatie-installaties Elektrotechnische installaties De elektrotechnische installaties zijn compleet gemonteerd en opgeleverd volgens de installatievoorschriften NEN-1010. Alle woningen zijn voorzien van een groepenkast van het fabricaat HAF waarin alle groepen achter een aardlekschakelaar aangesloten zijn.

Dit geeft de bewoner maximale veiligheid.

Mechanische ventilatie Als mechanische ventilatie is gekozen voor een vraaggestuurd ventilatiesysteem van het fabricaat BUVA. Dit Vital-Air system kan ingesteld worden om meer of minder te ventileren op bepaalde tijden, daarmee is het een echt energiezuinig systeem. De woningen voldoen hiermee aan de vereiste energieprestatienorm (epc-waarde).

Hoefbrink was een mooi woningbouw project om in opdracht te hebben. Bovendien ligt Oostvoorne vlakbij onze thuisbasis Hellevoetsluis en is het altijd leuk om in de eigen regio te laten zien waar je goed in bent. Het project is naar ieders tevredenheid verlopen.

Elektrotechnische Installaties Beveiligingsinstallaties Communicatiesystemen Mechanische Ventilatiesystemen Systeemplafonds

DISTELSTRAAT 19A - TEL (0181) 31 34 88 - HELLEVOETSLUIS E-MAIL: INFO@BARENDRECHTELEKTRA.NL WEBSITE: WWW.BARENDRECHTELEKTRA.NL

? Meer informatie

Barendrecht-Elektra b.v., Hellevoetsluis Telefoon | 0181 313488 Website | www.barendrechtelektra.nl

STEDENBOUW 690 | 69

Kennis koppelen leidt tot resultaat BouwInfo B o u w p r o gramma 57 appartementen, commerciele

ruimten en ondergrondse parkeergarage van 59 plaatsen B o u w p e r i ode van september 2009 to november 2010 Op d r ac h t SitĂŠ Woondiensten (Bronckhorst/ Doetinchem) op initiatief van CV Huberroos (Doetinchem) een combinatie van Ten Brinke Bouw (Doetinchem) en Van Geenhuizen Peters (Zelhem) On t w e r p KDB architecten, Doetinchem U it vo e r i ng Ten Brinke Bouw, Doetinchem (Hoofdaannemer)

Mooi gemodelleerd stadsblok dat bij het omslaan van een hoek steeds een beetje verandert

70 | STEDENBOUW 690

Tekst | Han Neijenhuis Beeld | Jan Houwers

Doetinchem | Huberroos

Een nieuw appartementencomplex in het centrum van Doetinchem: Huberroos. 57 Betaalbare appartementen, een commerciële plint en een ondergrondse parkeergarage.

Maar het bijzondere van Huberroos zit hem vooral in de realisatie. Dat gebeurde in een efficiënte samenwerking tussen ontwikkelaar Van Geenhuizen Peters, bouwer Ten Brinke Bouw en architect KDB Architecten. Corporatie Sité Woondiensten nam het hele complex turn-key over.

Directeuren Hans Siep en Johan Peters van respectievelijk Ten Brinke Bouw en Van Geenhuizen Peters beamen volmondig dat Huberroos een prachtig en stijlvol complex is geworden.

Het appartementencomplex bestaat uit drie afzonderlijke bouwdelen, die ondanks hun diversiteit uitstekend bij elkaar passen. Ook over de woningtypologie zijn de projectontwikkelaar en de ontwikkelend bouwer zeer te spreken: 57 appartementen voor het lagere marktsegment, waarvan 23 voor een project begeleid wonen. Juist aan betaalbare woningen is veel behoefte in Doetinchem. De plint bevat 1300 vierkante meter commerciële voorzieningen en onder het complex is plaats voor 59 auto’s.

Kennis koppelen Huberroos is inderdaad een aanwinst voor Doetinchem, daar zijn Siep en Peters het over eens. Maar tegelijkertijd weten ze dat dit appartementencomplex op zichzelf niet enorm opzienbarend is. Wel opzienbarend is de wijze waarop Huberroos tot stand is gekomen. Projectontwikkelaar Van Geenhuizen Peters en ontwikkelend bouwer Ten Brinke Bouw hebben namelijk al in een vroeg stadium de commanditaire vennootschap Huberroos opgericht. Hierin waren beide voor de helft risicodragend partij. Maar doel van de samenwerking was niet alleen risicospreiding maar vooral elkaar versterken, kennis koppelen en zodoende faalkosten minimaliseren. Ook het Doetinchemse KDB Architecten, verantwoordelijk voor het ontwerp, was nauw bij de samenwerking betrokken.

Integreren van bouw en ontwikkeling Hans Siep: ‘Bouwplannen worden door ontwikkelaars vaak helemaal uitontwikkeld, tot en met het bestek en de werktekeningen toe. Vervolgens besteden ze het project aan onder enkele aannemers. Wij daarentegen hebben in deze samenwerking juist gekozen om het ontwikkelen en bouwen met elkaar te integreren.’ Nog veel te vaak wordt de specifieke kennis van de aannemer over bouwconstructies buiten beschouwing gelaten, vindt Siep, die tevens voorzitter is van Bouwend Nederland regio Oost. ‘De markt denkt traditioneel en werkt het liefst volgens een vast stramien. Maar de bouwtechniek is enorm in ontwikkeling en dat stopt voorlopig niet. Zeker op het gebied van duurzame bouw. De kennis van de aannemer is daarom al erg belangrijk in het voortraject van een ontwikkeling. Door de aannemer bij de ontwikkeling te betrekken, voorkom je dat het uiteindelijke bestek niet goed aansluit op de praktijk. Tijdens de uitvoering van Huberroos hoefden we daarom geen noodoplossingen te bedenken voor zaken die in het voortraject waren vergeten. Zo bouw je efficiënt en voorkom je faalkosten.’

STEDENBOUW 690 | 71

Doetinchem | Huberroos

Galerijen schieten tussen blokken door en houden de zichtlijnen open

Vertrouwen en zekerheid Ook de participatie van KDB Architecten in de planontwikkeling was belangrijk, zegt Peters. ‘We hebben samen uitgangspunten vastgesteld. Niet alleen gelet op een mooi plaatje, maar ook op uitvoerbaarheid en kosten. Samen hebben we duidelijke keuzes gemaakt. Soms kozen we voor de architectonische beeld, soms voor de prijs. Dat heeft uiteindelijk geleid tot een optimale balans tussen architectuur, uitvoerbaarheid en een scherpe bouwprijs.’ De solide en heldere samenwerking tussen de partijen zorgde ook voor vertrouwen bij de gemeente Doetinchem en Site Woondiensten. De corporatie heeft Huberroos overgenomen en verhuurt de appartementen sinds november in de sociale huursector. Het verworven vertrouwen leidde bijvoorbeeld tot een uiterst soepele termijnregeling tussen Sité en Ten Brinke.Bouw. Siep: ‘Een vast bedrag per twee weken, zonder dat iedere keer uitgebreide controles werden uitgevoerd of we wel op schema zaten. Dat scheelt enorm veel tijd en gedoe.

Maar dat werkt alleen als er een goede vertrouwensbasis is.’

De bouw van Huberroos vroeg slechts tweehonderd werkbare dagen. Dat onderstreept nogmaals de efficiency, zeker ook gezien de lastige binnenstedelijke locatie. Bovendien bleken er bij de oplevering, eind oktober, nagenoeg geen opleverpunten.

De nieuwe bewoners konden begin november direct hun woning in. Siep en Peters zijn dan ook dik tevreden over hun samenwerking. Eerder ontwikkelden beide partijen al samen een appartementencomplex in Hengelo Gelderland. En er staat alweer een volgende gezamenlijk project gepland: een complex met 92 betaalbare appartementen, wederom in Doetinchem.

Siep is overtuigd van het succes ervan: ‘De bouwwereld is sterk op zoek naar nieuwe antwoorden. Dit soort intelligente samenwerkingsvormen speelt op die vraag in.’ n

STEDENBOUW 690 | 73

Utiliteitsbouw

Bouwkundige ode aan Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Ries van Wendel de Joode, Louwman Museum, Van den Pauwert architecten

74 | STEDENBOUW 690

Den Haag | Louwman Museum

Lommerrijk, zo mag je het parklandschap tussen Den Haag en Wassenaar wel noemen. In die zone direct naast Paleis Huis ten Bosch staat het Louwman Museum langs de Rijksstraatweg N44. Dit Nationaal Automobiel Museum geniet wereldfaam dankzij de 230 zeer exclusieve auto’s die er geëtaleerd staan.

Maar ook het museumgebouw zelf is een bezienswaardigheid.

De signatuur van de Amerikaanse architect Michael Graves is duidelijk herkenbaar.

In het Louwman Museum sta je oog in oog met de oudste privécollectie automobielen ter wereld. De revolutionaire Nederlandse Spyker 60-HP four Great Hall’ met zijn houten tongewelf. Van hieruit heb je toegang tot het museum.

Bouwen in regie Toen gestart werd met de bouw was alleen op hoofdlijnen bekend hoe het museum er constructief uit kwam te zien. De precieze invulling werd gedurende het bouwtraject bepaald. Kooyman: ‘We zochten een aannemer die dit traject samen met ons wilde ingaan, een betrouwbare partij die met ons meedacht. Die partij was WBC Bouwgroep uit Winterswijk.’ Directeur Martin Stortelder van WBC bevestigt dit: ‘We hebben 57 jaar ervaring in woning- en utiliteitsbouw. Ook de werkwijze die in dit project is toegepast, namelijk bouwen in regie, is ons niet vreemd. Op basis van de constructieve uitgangspunten en een summier programma van eisen hebben we

Architect Michael Graves maakte van het Louwman Museum een stijlvolle bezienswaardigheid die de auto’s alle ruimte laat

BouwInfo bouwProgramma Louwman Museum (bvo: 23500 m 2 ) bouwPeriode van ecember 2007 tot juli 2010 Bouwkosten € 16,2 miljoen OPDRACHT Oud Clingendaal Management

Services B.V., Den Haag ONTWER P Michael Graves, New York; uitwerkend

de auto

architect Van den Pauwert, Eindhoven; Lodewijk Baljon Landschapsarchitecten, Wassenaar (landschapsarchitect) advies Broersma Den Haag BV, Den Haag (Constructies); Bulters & Bulters Groep BV, Amsterdam (Bouwmanagement) UITVOERING WBC Bouwgroep, Winterswijk (Hoofdaannemer) install aties Van Dijk Maasland BV, Maasland (Installaties en advies); TBK , IJsselstein (E-installaties en regeltechniek); Unimar, Bodegraven (Tegelvloeren en -wanden) overig Stoverink Interieurbouw, Eibergen (Houten interieurs)

STEDENBOUW 690 | 75

Eenduidige en heldere aansluiting van ruimten op elkaar

Great Hall maakt een statement. Liet Graves zich inspireren door het netkous-viaduct van Zwarts&Jansma?

76 | STEDENBOUW 690

Als in alle musea wordt er veel gevraagd van de installatietechniek

Den Haag | Louwman Museum

een begroting opgesteld. Die diende als basis voor de realisatie en voor de financiële bewaking van het project. Door intensief overleg met de opdrachtgever

Perfecte symmetrie, uitgesproken vormen Het museumgebouw heeft een betonnen casco met ronde kolommen, erkers en boogramen van prefab beton en is voorzien van zadeldaken. De gevelbekleding bestaat uit oranjerode baksteen en elementen van natuursteen. De daken zijn bekleed met grijze leisteen. Architectonisch gezien is het Louwman Museum een echte ‘Graves’. De perfecte symmetrie is het gevelfront is toe te dichten aan de ontwerpstijl van deze postmodernistische architect, net als de uitgesproken vormen en de briljante manier waarop heden en verleden met elkaar in harmonie zijn gebracht. Absolute blikvanger is de houten tonkap die de toch al indrukwekkend grote ‘Great Hall’ tot een ongekend niveau brengt. ‘Aan het metselwerk, de dakvormen en raampartijen kun je zien dat Graves zich liet inspireren door de Amsterdamse School’, vertelt Kooyman. Zelf is hij erg gecharmeerd van de koepel aan de achterzijde van het museum. ‘Het koepeldak ver-

ankert het gebouw in de landschapszone en biedt prachtig uitzicht op de omgeving. Uitzonderlijk voor Graves, negeerde die hier zijn streven naar symmetrie om dit uitzicht te realiseren, en plaatste de koepel een aantal meter uit het midden.’

Bluestone en tegelvloeren Stortelder vervolgt: ‘Binnen het bouwteam, waarin ook de uitwerkende architect Van den Pauwert en de constructeur zitting hadden, hebben we vanuit onze expertise invulling gegeven aan de architectonische uitgangspunten. Zo is het idee om de betonnen gevelelementen in Chinees Bluestone uit voeren door ons ingebracht. Ook de bijzondere houten netkous-constructie in de Great Hall hebben we op een mooie manier ingevuld. Het is een van de smaakmakers in het gebouw. Door het hele museum liggen tegelvloeren. De vloerverwarming is op een WKO-installatie aangesloten, die voor een constant binnenklimaat zorgt.’ Kooyman stipt aan dat dit cruciaal is voor de conservering van de automobielen.

Stortelder blikt terug op een intensief traject met als resultaat een fantastisch gebouw. ‘Onze samenwerking berustte op openheid en wederzijds vertrouwen en dat zie je overal in het gebouw terug.’ n

Managing Director Ronald Kooyman van het Louwman Museum staat naast Martin Stortelder (directeur aannemingsbedrijf WBC) die op de treeplank zit van een Amerikaan uit eind jaren twintig

STEDENBOUW 690 | 77

Nu standaard met duurzame

geothermische verwarming en koeling plus computergestuurde verlichting met touch screen control!

Het Louwman Museum heeft een unieke verzameling klassieke automobielen, in 1934 aangeslingerd met deze mooie Dodge Touring Car (1914). Sinds kort is de collectie ondergebracht in een hypermodern pand in Den Haag.

Het nieuwe museum beschikt over hoogwaardige installaties voor klimaatbeheersing en een custom-made digitaal schakelsysteem met touch screen voor aansturing van de complete verlichting in het pand. Plus natuurlijk moderne installaties voor data, telefonie en beveiliging.

TBK Technisch Aannemer tekende voor ontwerp en bouw van al deze installaties. Vanaf de start betrokken, als partner van directie, architect en bouwkundig aannemer,

hebben wij dit project beleefd als een spannende, avontuurlijke reis. Met een prachtig resultaat.

Genieten van klassieke automobielen én van innovatieve comfortverhogende techniek? Bezoek het Louwman Museum! Zie www.louwmanmuseum.nl.

Hebt u ambitieuze bouwplannen?

Kom gerust eens praten over uw ideeën en wensen. Ook voor ú bedenken we graag exact WBCBovendien Bouwgroep BV ontwikkelt de juiste oplossingen. zorgen onze eigen ontwikkelaars, programmeurs en technici (ET & al WTB)bijna dat het allemaal perfect bouwprojecten in 60 jaar tot uitvoering komt.

en realiseert Nederland en

Technisch Aannemer

Duitsland, waarbij kwaliteit, transparantie en Elektrotechniek

Werktuigbouwkunde

Service en onderhoud

betrouwbaarheid

Lorentzlaan 9, 3401 MX IJsselstein

Elektrotechniek (030)staan.

687 74 94 | info@tbk-holland.nl centraal Dankzij Werktuigbouwkunde www.tbk-holland.nl Service en onderhoud

onze

jarenlange ervaring zijn wij thuis in verschillende

Technisch Aannemer disciplines, zoals utiliteitsbouw, woningbouw TECHNISCH AANNEMER en renovatie.

TECHNISCH AANNEMER Technisch Aannemer De individuele wensen van onze klanten zijn ons TECHNISCH AANNEMER

uitgangspunt evenals de omgeving waarin wij werken.

Wij bieden innovatieve bouwoplossingen voor nu

Technisch Aannemer

en de toekomst en streven naar een hoge mate van duurzaamheid.

Door onze verschillende vestigingen in Winterswijk, Oldenzaal, Nijmegen en Recklinghausen (D) zijn wij in staat flexibel te reageren en mensen, middelen en kennis in te zetten waar ze nodig zijn.

WBC Bouwgroep BV Postbus 278, 7100 AG Winterswijk Telefoon: +31(0)543 – 55 10 10 Telefax: +31(0)543 – 55 10 15 E-mail: wbc@wbc.nl

Ook zin in bouwen? Kijk op www.wbc.nl

Den Haag | Louwman Museum

Projectinfo TBK Technisch Aannemer als volwaardige partner in spraakmakend project

garandeert een stabiele temperatuur, voor het comfort van de bezoekers én een blijvend goede conditie van de collectie.

De verzameling klassieke automobielen van het Louwman Museum behoort tot de absolute wereldtop. TBK werd in een vroeg stadium betrokken bij het bouwproject en kreeg als installateur de verantwoording voor verlichting, klimaatbeheersing, datanetwerk, telefonie en beveiliging. We konden zo al tijdens de ontwerpfase meedenken over manieren om de technische installaties optimaal te integreren in de architectuur. Samen met de architect, de bouwkundig aannemer en niet te vergeten Evert Louwman zelf hebben we het project in ruim een jaar kunnen realiseren. De buurvrouw HKH Koningin Beatrix verrichtte met veel plezier en enthousiasme afgelopen zomer de opening.

Helemaal van deze tijd Met zijn steile zadeldaken, ruime binnenhof en dakkapellen doet het Louwman Museum denken aan een 19e-eeuws koetshuis. De technische voorzieningen zijn echter helemaal van deze tijd. Zo installeerden wij een geothermische installatie met koude/warmteopslag diep in de bodem en een warmtepomp gekoppeld aan vloerverwarming en –koeling. Dit

Custom made schakelsysteem Speciale vermelding verdient de verlichtingsinstallatie.

Onze IT’ers schreven zelf de software voor een veelzijdig custom made schakelsysteem met touch screen, dat alle lichtpunten binnenin en rond het gebouw aanstuurt. Overigens kunnen ook de installaties voor verwarming, koeling, ventilatie en beveiliging vanaf één centrale computer gemonitord en bediend worden.

Eer en uitdaging Voor TBK Technisch Aannemer was deelname aan dit project zowel een eer als een uitdaging. En een ideale gelegenheid om aan te tonen dat een installatiebedrijf met voldoende elektrotechnische en werktuigbouwkundige expertise in huis grote meerwaarde heeft als kritisch meedenkend partner in alle projectfasen. n ? Meer informatie

TBK BV, IJsselstein Telefoon | 030 6877494 Website | www.tbk-holland.nl

Nu standaard met duurzame

geothermische verwarming en koeling plus computergestuurde verlichting met touch screen control!

Het Louwman Museum heeft een unieke verzameling klassieke automobielen, in 1934 aangeslingerd met deze mooie Dodge Touring Car (1914). Sinds kort is de collectie ondergebracht in een hypermodern pand in Den Haag.

Het nieuwe museum beschikt over hoogwaardige installaties voor klimaatbeheersing en een custom-made digitaal schakelsysteem met touch screen voor aansturing van de complete verlichting in het pand. Plus natuurlijk moderne installaties voor data, telefonie en beveiliging.

TBK Technisch Aannemer tekende voor ontwerp en bouw van al deze installaties. Vanaf de start betrokken, als partner van directie, architect en bouwkundig aannemer,

Elektrotechniek

Werktuigbouwkunde

hebben wij dit project beleefd als een spannende, avontuurlijke reis. Met een prachtig resultaat.

Genieten van klassieke automobielen én van innovatieve comfortverhogende techniek? Bezoek het Louwman Museum! Zie www.louwmanmuseum.nl.

Hebt u ambitieuze bouwplannen?

Kom gerust eens praten over uw ideeën en wensen. Ook voor ú bedenken we graag exact de juiste oplossingen. Bovendien zorgen onze eigen ontwikkelaars, programmeurs en technici (ET & WTB) dat het allemaal perfect tot uitvoering komt.

Service en onderhoud

Technisch Aannemer Lorentzlaan 9, 3401 MX IJsselstein

Elektrotechniek (030) 687 74 94 | info@tbk-holland.nl Werktuigbouwkunde www.tbk-holland.nl Service en onderhoud

Technisch Aannemer

STEDENBOUW 690 | 79

TECHNISCH AANNEMER

Stoverink Interieurbouw en interieurmontage bv Postadres: Postbus 38 7150 AA Eibergen Bezoekadres: Soetersveldweg 8 7151 JA Eibergen Tel: 0545-296865 Fax: 0545-296861 E-mail: info@stoverink.nl Website: www.stoverink.nl

Den Haag | Louwman Museum

Maatpak voor Great Hall Wat het Haagse Louwman Museum aan de buitenkant al doet vermoeden, wordt aan de binnenzijde alleen maar bevestigd. De expressieve vormen en strakke belijningen van het exterieur zijn één op één in het interieur doorgezet. Zo getuigt de Great Hall bijvoorbeeld van een ongekend hoogwaardig afwerkingsniveau. Het houtwerk voor deze imposante zaal werd geleverd en gemonteerd door Stoverink Interieurbouw uit Eibergen.

Stoverink Interieurbouw is een middelgroot bedrijf, gespecialiseerd in interieurbouw en totale projectinrichting voor de zakelijke en particuliere markt. Een bedrijf met een Achterhoekse mentaliteit, maar een wijde blik. ‘Afspraak is afspraak bij ons’, stelt directeur Peter Stoverink. ‘Wij voeren projecten uit in heel Nederland, maar ook in Duitsland en Engeland.’

Flexibiliteit en meedenken zijn volgens Stoverink de sleutelwoorden voor een geslaagd project. ‘Ieder interieur is uniek en iedere eindgebruiker heeft zijn eigen ideeën. Wij proberen die specifieke ideeën te achterhalen. Gaan net even een stapje verder om nog beter op de wensen van de klant in te spelen.’

het offertestadium vervaardigde. ‘We hadden een mockup gemaakt van een hoekoplossing’, legt Stoverink uit. ‘Hiermee gaven we inzicht in de dikte van het materiaal, de kleur, lak en afwerking.’

Visie architect uitwerken Toen Stoverink Interieurbouw bij het project betrokken werd, had de architect al een bepaalde visie op het interieur. Stoverink: ‘In goed overleg, ook met de opdrachtgever, werkten we deze visie verder uit. De architect wilde het houtwerk bijvoorbeeld een rossige kleur meegeven. Ook diende het materiaal een vlamtekening te bevatten. Wij hebben toen geadviseerd om panelen van vurenfineer te gebruiken. Een speciale beits en aflak zorgde voor de specifieke rossige kleur.’ Stoverink Interieurbouw droeg zorg voor de wand- en deurbetimmeringen, de plafondkoven en de houten conus bij de ingang van de lift. Alle bewerkingen werden in eigen beheer uitgevoerd.

Hoofdbrekers De omvang van het werk en de grote hoogte van de hal waren volgens Stoverink de grootste uitdagingen.

‘En dan was er nog de realisatie van de conus’, voegt hij toe. ‘Dit kegelvormige houtwerk is maar liefst 8,5 meter hoog. Het verwezenlijken ervan heeft heel wat hoofdbrekers gekost. Want hoe creëer je zo’n hoge constructie met schuine wanden, die er ook nog eens moet uitzien alsof hij uit één stuk gemaakt is? En dat zonder dat het hout gaat doorhangen? Uiteindelijk hebben we een sandwichconstructie gerealiseerd met panelen en verstevigende latten.’

Maatwerk De kracht van het Eibergse interieurbouwbedrijf ligt in het leveren van maatwerk. Opdrachtgevers variëren van garagebedrijven tot scholen en musea.

Referenties als Shell, Nike en De Nederlandsche Bank speelden ongetwijfeld mee in de verwerving van de opdracht voor het Louwman Museum. Maar ook het proefmodel – een stuk betimmerde wand op ware grootte – dat Stoverink Interieurbouw in

Logistieke uitdaging ‘Naast de technische, was er ook een logistieke uitdaging’, vervolgt Stoverink. ‘In de Great Hall waren veel leveranciers en onderaannemers tegelijkertijd aan het werk. Zaken als installaties, luidsprekers en sprinklers moesten immers ook geplaatst worden.

Dit vereiste goede onderlinge communicatie en optimale afstemming.’ In een half jaar tijd werd de Great Hall in het pak gehesen. Een maatpak dat als gegoten zit en perfect matcht met de zeer exclusieve automobielen. ? Meer informatie

Stoverink Interieurbouw BV, Eibergen Telefoon | 0545 296865 Website | www.stoverink.nl

Een houten kegel als originele lifthal

STEDENBOUW 690 | 81

Den Haag | Louwman Museum

Projectinfo Duurzame, onderhoudsvriendelijke tegelvloeren van Unimar Ze liggen op praktisch alle vloeren door het gehele museumgebouw heen. Ze geven de veelgeroemde Great Hall extra cachet. Maar leiden nooit af van waarom het gaat: de auto’s. Tegelleverancier Unimar vloog er zelfs voor naar China om daar de perfecte tegel te vinden.

Alle tegelvloeren die je in het Louwman Museum ziet, zijn geleverd en aangebracht door Unimar. Ook de wandtegels in de toiletgroepen zijn afkomstig van het bedrijf uit Bodegraven. ‘Wij zijn geen doorsnee tegelzetter’, vertelt commercieel directeur Patrick de Winter van Unimar. ‘Wij zijn een aannemer in tegelwerken, met eigen werkvoorbereiders, uitvoerders en een complete projectaanpak.’

Keramische tegels Unimar was vanaf de opbouw van de ondervloer bij het Louwman Museum betrokken. ‘Een goede ondervloer is de basis van een goede, duurzame tegelvloer’, zegt De Winter.

‘Je kunt je voorstellen wat er gebeurt als de ondergrond scheurvorming of krimp vertoont.’ De Winter adviseerde bij het Louwman Museum het gebruik van keramische tegels.

Deze zijn goed te onderhouden en bestand tegen de weekmakers in autobanden. In het gedeelte waar geen auto’s komen, is een natuurstenen vloer gelegd.

Uniek patroon Door hun gebruiksvriendelijkheid en duurzaamheid hebben de vloertegels in het Louwman Museum een praktische functie. In de Great Hall draagt het tegelwerk ook duidelijk bij op esthetisch vlak. Interessant detail is dat Louwman hier zelf het vloerpatroon heeft bedacht. Door de verschillende tegelafmetingen was het nog een hele puzzel om dit patroon sluitend te krijgen. ‘De grijze tegels in de Great Hall hebben we speciaal laten produceren’, aldus De Winter.

In alle branches actief Unimar en Louwman zijn geen onbekenden van elkaar. De tegelspecialist staat voorgeschreven in het huisstijlboek voor de Toyota-dealers en van dit merk is Louwman Europees importeur. De Winter: ‘We voeren veel opdrachten uit in de automotive branche. Maar we zijn ook actief in de retail, de utiliteits- en woningbouw en de civiele bouw. Zo hebben we het tegelwerk verzorgd in de New Orleans in Rotterdam (de hoogste kantoor/woontoren van Nederland), het St. Radboud Ziekenhuis in Nijmegen, De La Mar Theater van Joop van den Ende maar ook voor de Roertunnel (A73) in Roermond.’ ? Meer informatie

Unimar, Bodegraven Telefoon | 0172 610780 Website | www.unimar.nl

Alfa Romeo van Prins Bernhard

Schumanweg 1b 2411 NH Bodegraven T: +31 (0)172 61 07 80 F: +31 (0)172 61 07 75 E: info@unimar.nl W: www.unimar.nl

82 | STEDENBOUW 690

Unimar, betrokken en betrouwbaar

D & F Holding kwam via de website met Staton in contact. De wensen van D & F Holding gingen van een maximaal bebouwd perceel en flexibel te benutten magazijnruimte tot een logische indeling

Staton bouwt met oog voor detail

Tekst | Bernard Faber Beeld | Bernard Faber

Bedrijventerrein Pavijen V is de jongste uitbreiding van het forse bedrijventerrein Pavijen in de polders tussen de A2 en de stadskern van Culemborg. Hier bouwde de allround bouwonderneming Staton Bedrijfsruimtebouw een representatief pand voor D & F Holding. Goed getroffen architectonische details geven het eenvoudige hoofdvolume een aantrekkelijke charme.

BouwInfo b o u w P r o g r a m m a Bedrijfspand met magazijn

en kantoorruimte (bvo: 3700 m 2 ) b o u w P e r i o d e van februari 2010 tot november 2010 B o u w ko s t e n € 1,4 miljoen O P DRAC H T D & F Holding, Culemborg ONTWER P Staton, Werkendam UIT VOERING Staton, Werkendam (Hoofdaannemer)

‘Op onze website kun je als bedrijf in 10 stappen de kengetallen van je nieuwbouwproject invullen. Hoeveel vierkante meters het pand moet zijn, met of zonder kantoorruimte en meer van die zaken,’ vertelt directeur-eigenaar Cees Hoogendoorn van Staton.

‘Binnen tien mintuten krijg je dan een richtprijs terug in de mailbox. Hier wordt volop gebruik van gemaakt.’ Ook de opdracht­ gever D & F Holding kwam via de website met Staton in contact.

De wensen van de opdrachtgever gingen van een maximaal bebouwd perceel en flexibel te benutten magazijnruimte tot een logische indeling. Hoogendoorn: ‘We hebben veel tijd geïnvesteerd in het onderzoeken van de beste oplossing voor de laadkuil en de magazijnstellingen. Zelfs de leverancier van de stellingen vroegen we om advies.’ Uiteindelijk is een dubbele laadkuil met laaddok uitgespaard in de kop van het gebouw. Het voordeel hiervan: de volledige breedte van de kavel kon nu bebouwd worden. Met 15 meter heeft het pand een relatief forse hoogte. ‘De bedrijfspan-

STEDENBOUW 690 | 83

wat anderen beloven, maken wij waar staton staat ervoor | BEDRIJFSPANDEN | ZORGINSTELLINGEN | AFBOUW |

den gaan steeds meer de hoogte in,’ merkt Hoogendoorn op. ‘Zo vergroot je tegen relatief weinig meerkosten het aantal kubieke meters opslagruimte. Alleen de constructie wordt iets zwaarder, verder vraagt het slechts wat meer sandwichpanelen.’

Omkadering Het gebouw meet 50 bij 50 meter, de hoofddraagconstructie is van staal, wanden en dak zijn uitgevoerd in geïsoleerde sandwichpanelen. 360 Heipalen verlenen de vloer de gewenste belastbaarheid van 5 ton/m2. De rijvloer is ingestrooid met kwarts en gevlinderd. Het gebouw is gecompartimenteerd met twee brandwanden, die zijn opgetrokken met Ytong blokken en de hoofddraagconsructie is voorzien van brandwerende bekleding. Twee verdiepingsvloeren (samen 1200 m2) creeren ruimte voor kantooren showroomfunctie. De verdiepingen zijn afgewerkt met Ashford vloeren. Dat wil zeggen dat het oppervlak van deze betonvloeren in verschillende bewerkingen is verdicht en gepolijst. Karakteristieke kaders om de ramen geven het bedrijfspand een eigen smoel.

De oversized maat van de kaders laat het hoofdvolume subjectief kleiner lijken. Ze bestaan uit sandwichpanelen uitgevoerd in een houtmotief dat prettig contrasteert met de strakke zwarte gevels.

Flexibel

Denken aan een nieuwe bedrijfshal al dan niet met kantoor, of daadwerkelijk de beslissing nemen, daar

Staton is gespecialiseerd in bedrijfsgebouwen, zorginstellingen, betonwerken en afbouw. Staton is dan ook een samenvoeging van ‘staal’ en ‘beton’. Het bedrijf bestaat sinds 2008. ‘Wij gingen toevalligerwijs van start juist op het moment dat de crisis inzette’, aldus Hoogendoorn. De slechte economie weerhoudt Staton er niet van om gebouwen te realiseren. Staton scoort met efficiënt bouwen. ‘Soms beperken we ons tot projectleiding en uitvoering en werken dan met een open begroting zodat alle kosten voor de klant inzichtelijk zijn. We stellen ons flexibel op. Indien gewenst werken we in bouwteam of verzorgen wij het ontwerp en de complete engineering.’ Het gebouw voor D&F Holding is een aansprekend voorbeeld van die efficiënte houding. n

zit heel wat tussen. Toch gaan de handen nogal eens op elkaar als het unieke bouwconcept van STATON gepresenteerd wordt. Kwestie van vertrouwen en een optelsom van voordelen. Onze garanties zijn zo hard als beton en zo buigzaam als staal. Turn-Key is voor velen een begrip. Voor ons een bouw-concept.

Ga naar www.staton.nl en laat in 10 stappen uw bouwplan berekenen.

Hulsenboschstraat 7 4251 LR Werkendam T

0183-678194

E

info@staton.nl

W

www.staton.nl

84 | STEDENBOUW 690

De bedrijfspanden gaan steeds meer de hoogte in. Zo vergroot je tegen relatief weinig meerkosten het aantal kubieke meters opslagruimte

Culemborg | D&F Holding Karakteristieke kaders om de ramen geven het bedrijfspand een eigen smoel. De oversized maat van de kaders laat het hoofdvolume subjectief kleiner lijken

STEDENBOUW 690 | 85

A. de Jong Installatietechniek

Commercieel directeur Wesco Wijnen (links) en algemeen directeur Addy Kon van constructie en smeedbedrijf Van der Vegt in de fabrieksh

‘Meer doen gevraagd minderdanwordt.’

‘Hoe vervangen, hoe beter’ Kwaliteit duurt het langst.

De belofte om energie- en exploitatiekosten te drukken door

om een specialist op het gebied van de centrale energieomzetting

energieverbruik te verminderen, kan op ieders aandacht rekenen.

en energieopslag. Een specialist zoals A. de Jong Installatietechniek.

Al was het maar vanwege de positieve effecten op het milieu.

De relatie met onze klanten begint aan de tekentafel en loopt via

Maar een energieneutraal gebouw is één kant van het verhaal.

realisatie door in het vervolgtraject van beheer, onderhoud en

U wilt ook een aangenaam werkklimaat aanbieden. Want dat is

service (al dan niet op afstand). U krijgt een totaaloplossing op

wat mensen op de werkvloer als positief ervaren. Om dit blijvend

het gebied van warmtetechniek en gebouwgebonden installaties.

te realiseren, is meer nodig dan een installatiepartner. Het vraagt

Gericht op uw specifieke situatie en organisatie.

´A. de Jong Installatietechniek houdt zich bezig met werktuigbouwkundige installaties: verwarming, koeling en luchtbehandeling. Ze verzorgen het technisch onderhoud, het beheer doen we zelf. We hebben al lang een relatie met De Jong. Wat ik als bijzonder plezierig ervaar, is het feit dat mensen lang bij De Jong werken. Ik weet wie ik voor me heb. Ik hoef niet geregeld dingen opnieuw uit te leggen omdat alle kennis ruimschoots aanwezig is.

Als ik nieuwe plannen heb, leg ik ze dat voor. Ze denken mee en komen met oplossingen die goed onderbouwd zijn. Het zijn gelijkwaardige partners, om het zo maar eens te zeggen. “Aanpakkers” die aan een half woord genoeg hebben. Ze komen afspraken na, dat hoef ik niet te controleren, en ze denken vooruit. Ze voelen mijn bedrijf aan en weten wat voor mijn bedrijf belangrijk is.´ Willem Heikens, Hoofd Techniek & Onderhoud Nederlands Retail Bedrijf

’s-Gravelandseweg 390 - P.O. Box 5 - 3100 AA Schiedam - The Netherlands T +31 (0)10-4469222 - www.dejong.eu

MAXIMUM EFFICIENCY AND A SUSTAINABLE CLIMATE

Berkel en Rodenrijs | Koppert Biological Systems

A. De Jong installeert grote diversiteit aan installaties Tekst | Patricia van der Beek Beeld | arjan stadhouders fotografie, A. de Jong

BouwInfo B o u w p r o gramma Kantoorpand met

onderzoeksruimte (bvo: 4916 m2) B o u w p e r i ode van juli 2009 tot juli 2010 B o u w ko s ten € 10,2 miljoen Op d r ac h t Koppert Biological Systems,

Berkel en Roodenrijs On t w e r p Habeon Architecten, Rotterdam A dv i e s A. de De Jong Installatietechniek b.v, Schiedam; G. Wickerhoff BV, Krimpen aan den IJssel (Controlerend adviseur Habeon); BBN adviseurs, Houten (Controlerend adviseur Koppert); U it vo e r i ng Heembouw, Rotterdam (Hoofdaannemer); I n s ta l l at ies A. de Jong Installatietechniek, Schiedam (W-installaties/sanitair); Boekestijn Elektrotechniek, De Lier (E-installaties); Van Dorp installaties bv, Zoetermeer (Sprinklerinstallaties)

Onder het gewelfde dak van Koppert Biological Systems gaat een fascinerende wereld schuil. Een veelzijdige wereld, met laboratoria, kantoren, conferentie- en vergaderzalen tot en met een eigen bedrijfsrestaurant. Het was aan A. de Jong Installatietechniek uit Schiedam om al deze functionaliteiten van een passende installatieoplossing te voorzien.

Integrale aanpak Directeur Frank Pruisken van A. de Jong Installatietechniek is zeer te spreken over de integrale wijze waarop het gebouwontwerp tot stand kwam: ‘Onze installaties, inclusief kanaal- en leidingwerken werden vanaf het begin in de tekeningen meegenomen. In vrijwel alle ruimten van het gebouw bevindt zich een verlaagd plafond, waar we de installaties netjes konden wegwerken. Op de derde

STEDENBOUW 685 | 87

In de kantoren zijn fancoil-units toegepast

verdieping, onder het dak, is dit echter niet het geval. Daar hebben we in goed overleg met de architect een omkasting met metalen panelen gerealiseerd.’ Net als het ontwerp werd de uitvoering gezamenlijk aangepakt. Pruisken: ‘In een integraal planoverleg met de betrokken partijen hebben we alle activiteiten op elkaar afgestemd. Het plaatsen van de luchtbehandelingskasten op het dak lieten we bijvoorbeeld naadloos aansluiten op de planning van aannemer en de dakdekker.’

Klimaat per ruimte sturen Wat heeft A. de Jong Installatietechniek allemaal geleverd? ‘Al de sanitaire en werktuigbouwkundige installaties’, antwoordt Pruisken terwijl hij een vel papier pakt. Hij tekent het gebouw: twee bouwdelen met in het midden een patio. ‘Het bouwdeel aan de straatzijde is het kantoor’, zegt hij. ‘Het andere gedeelte is het laboratorium, waar onderzoek gedaan wordt naar microbiologie en bestuiving. Belangrijkste specifieke vereiste hier was dat de lucht niet mag recirculeren. De luchtbehandelingskast en koelmachine van het lab staan op het dak.’ In het kantoorgedeelte geeft Pruisken de twee trappenhuizen aan en vervolgt: ‘Hierboven zijn de technische ruimten gesitueerd met luchtbehandelingkasten voor het kantoor en het restaurant.’ Met een computergestuurd gebouwbeheersysteem worden de installaties centraal bediend. Het klimaat wordt per ruimte aangestuurd. De energietoevoer gebeurt vanuit het naastgelegen bestaande pand van Koppert.

Installaties van VO tot en met realisatie In de kantoren zijn fancoil-units toegepast. Deze apparaten bestaan uit een ventilator en gecombineerd verwarmings- en koelelement en kunnen dus zowel verwarmen als koelen. Pruisken: ‘In elke kantoorruimte hangt een eigen thermostaat. Op basis van de gemeten temperatuur voert de fancoil-unit warme of koude lucht aan.’ In het restaurant is een aparte afzuigkap geïnstalleerd voor de keuken. De hoeveelheid en temperatuur van de lucht die het bedrijfsrestaurant wordt ingeblazen, is afhankelijk van de bezet-

88 | STEDENBOUW 690

ting (CO2) en de ruimtetemperatuur. De luchtbehandeling in de vergaderzalen is eveneens temperatuur- en CO2-gestuurd. Op de begane grond, in de hal, patio en restaurant is vloerverwarming en –koeling aanwezig.

Beleving creëren ‘Onze klimaatoplossingen leven echt en reageren alert op elke verandering’, benadrukt Pruisken. ‘Om de installaties exact te laten werken, worden alle onderdelen goed op elkaar aangesloten: de installatietechniek, leidingwerken en kanalen, maar ook de harden software van het gebouwbeheersysteem. Voor het uploaden, inregelen en testen van de hard- en software hebben wij specifieke inregelaars in dienst. Die worden als vakspecialist toegevoegd aan het vaste projectteam en werken samen met de projectleider, assistent-projectleider, tekenaar/werkvoorbereider en Meet & Regel-specialist.’ A. de Jong Installatietechniek is in staat om het gehele installatieproces, van concept tot en met beheer en onderhoud in handen te nemen. ‘Wij creëren beleving’, aldus Pruisken, ‘en dat maakt ons vak zo boeiend.’ n

In het laboratorium wordt onderzoek gedaan naar microbiologie en bestuiving.

A. de Jong bracht de noodzakelijke installaties aan

Amsterdam | John BV

‘Omgekeerd’ ontwerpproces van Hercuton bewijst zich opnieuw Tekst | Bart Kin Beeld | Bernard Faber

John BV is opgebouwd uit prefab betonelementen met een zelfdragend prefab buitenblad van sandwichpanelen. Het bedrijf koos voor een gevelafwerking van gevlamstraald natuursteen

De locatie in Amsterdam pal aan de noordelijke oever van het IJ vroeg om een bijzondere invulling. Eigenaar/ontwikkelaar John BV liet bij de keuze voor ontwerp en uitvoering van een kantoor zijn oog vallen op het FlexOffice systeem van Hercuton bv uit Nieuwkuijk. Dit bouwsysteem van Hercuton maakt het mogelijk om elk kantoorpand te bouwen uit prefab betonelementen met een zelfdragend prefab buitenblad van sandwichpanelen. Zelfs als het om kleine kantoorgebouwen gaat. John BV streefde naar een duurzame en hoogwaardige bouwkwaliteit. Daarom kozen ze voor een gevelafwerking van gevlamstraald natuursteen.

BouwInfo bouwProgramma Kantoorpand(bvo: 1150 m 2 ) bouwPeriode van maart 2010 tot november 2010 ONT WERP Hercuton bv, Nieuwkuijk UIT VOERING Hercuton bv, Nieuwkuijk

(Hoofdaannemer)

STEDENBOUW 690 | 89

Waar Hercuton onder normale omstandigheden altijd met aluminium kozijnen werkt, krijgt dit kantoorgebouw voor het hogere marktsegment op wens van de opdrachtgever John BV, hardhouten kozijnen uit de werkplaats van John BV zelf

BETAALBAAR EN VERRASSEND BOUWEN IN BETON representatieve uitstraling

●

snelle bouwtijd

●

duurzame kwaliteit

●

uitstekende brandwerendheid

●

inbraak veiligheid

●

Hercuton b.v.

Touwslager 2 5253 RK Nieuwkuijk Tel.: (073) 511 26 60 info@hercuton.jajo.com

682_9049_Hercuton_190x130.indd 1

www.hercuton.nl 15-03-10 10:06

Amsterdam | John BV

Hercutons’ FlexOffice bouwsysteem onderscheidt zich met zijn ‘omgekeerde ontwerpproces’. Want Hercuton baseert de productie van de prefab betonelementen niet op een eenmalig architectonisch ontwerp, maar het gebouwontwerp wordt juist optimaal gemodelleerd aan de hand van standaard gevelelementen. Elementen die af fabriek door Hercuton voorzien zijn van isolatie, gegarandeerd onderhoudsarme natuurstenen buitenschil en zelfs kozijnen. Ze behoeven op de bouwplaats slechts te worden afgeleverd en gemonteerd. ‘Enkel nog glas plaatsen en de gevel zit potdicht’, stelt commercieel directeur Paul Zijlmans van Hercuton. Hij belooft opdrachtgevers dankzij de FlexOffice systematiek niet alleen sneller, maar vooral ook beter betaalbaar te bouwen. ‘En dat in hoogwaardige materialen.’

IJzersterke product/markt combinatie Het doorslaggevend bewijs van de potenties van de FlexOffice bouwsystematiek laat Hercuton zien op de Noordoever van het IJ. In de economische hot spot van Amsterdam.

‘Ons bouwsysteem houdt de aanvangskosten veel beter beheersbaar. Voorheen waren de mogelijkheden op gebied van vormgeving bij zelfdragende sandwichpanelen dusdanig beperkt, dat het principe alleen bij een grote productiestroom commercieel aantrekkelijk was. De flexibele maatvoering van onze prefab wandelementen die oploopt tot gevelelementen van liefst 7,2 bij 3,4 meter, maakt ons FlexOffice systeem zonder nadelige prijsinvloeden ook op kleinere schaal toepasbaar.’ Zijlmans noemt het FlexOffice concept daarom ‘een ijzersterke product/markt combinatie’.

Einde aan mythe Het ‘omgekeerde bouwproces’ kwam goed van pas bij het project voor John BV. De opdrachtgever bouwt het kantoor

voor de commerciële markt en wilde als zelfstandig bouw- en timmerbedrijf zelf ook een inbreng hebben in de realisatie.

Waar Hercuton onder normale omstandigheden altijd met aluminium kozijnen werkt, krijgt dit kantoorgebouw voor het hogere marktsegment op wens van de opdrachtgever/ eigenaar hardhouten kozijnen uit de werkplaats van John BV zelf. Hiermee ontkracht de opdrachtgever meteen ook de hardnekkige mythe die rondwaart over prefab. ‘Alsof standaardisering automatisch tot eenheidsworst leidt’, wuift Zijlmans alle bezwaren van tafel. ‘FlexOffice is dé methodiek voor efficiënt en effectief werken bij prefab bouwen. Binnen onze systematiek bestaat juist een grote ontwerpvrijheid.

Tel dit op bij de uiteenlopende mogelijkheden voor afwerking van de schil en je ziet dat de architect elk ontwerp een honderd procent eigen signatuur kan geven. Stel dat het ontwerp in lijn moet liggen met de huisstijl van de gebruiker; alles is mogelijk. Daarin schuilt de grote kracht van ons FlexOffice systeem.’

Ultiem duurzaam bouwen Zijlmans meent dat met dit concept bovendien het ultieme duurzaam bouwen is bereikt. ‘Hoogwaardiger en duurzamer bestaat niet volgens ons. Een oerdegelijke betonnen constructie met zelfdragende binnenspouwbladen en isolatie en daar bovenop een natuurstenen afwerking. Alleen al die natuurstenen schil. Natuursteen staat toch te boek als even duurzaam als kostbaar. Het is hier gelukt om een natuursteen gevel beter betaalbaar te maken dan een traditionele natuurstenen gevel.’ Het kantoor voor John BV toont het nog eens aan: het conceptmatig ontwerpen en bouwen met het FlexOffice systeem van Hercuton opent nieuwe perspectieven voor kleinere en middelgrote kantoorgebouwen. n

Natuurlijke materialen als gevlamstraald natuursteen en hardhout in de gevelschil

STEDENBOUW 690 | 91

Kleurrijke kathedraal voor luchtvracht BouwInfo B o u w p r o g r a m m a Vrachtgebouw (bvo: 10300 m 2 ) B o u w p e r i o d e van 1 oktober 2009 tot 30 augustus 2010 O p d r ac h t Schiphol Real Estate, Haarlemmermeer O n t w e r p Moen & van Oosten Architekten, Rotterdam A dv i e s : Deerns (installatieadvies);

DGMR (adviseur bouwphysica); PRC - kostendeskundige / ABT (contructief advies) Uit vo e r i n g : Heembouw, Roelofarendsveen (Hoofdaannemer); I n s ta l l at i e s : Lomans, Amersfoort (W- + E-Installaties);

Tekst | Kees Hagendijk Beeld | Bernard Faber

De functionaliteit van een logistiek gebouw in optima forma, kantoren boven de dock shelters, maar wel alles in hoogwaardige materialen

92 | STEDENBOUW 690

Vastgoedontwikkelaar Schiphol Real Estate heeft onlangs vrachtgebouw 19 opgeleverd. Het betreft een vrachtgebouw dat gelegen is nabij het vliegplatform op Schiphol-Zuidoost. Senior projectmanager Martijn Horsman van Schiphol Real Estate: ‘Als eigenaar en beheerder van dit gebouw prijzen we ons gelukkig met dit grote vrachtgebouw. Luchtvracht draait om het principe: alle luchtvracht zo snel mogelijk Nederland in en Nederland uit. De ligging van vrachtgebouw 19 in de nabijheid van de landingsbaan is dan zeer belangrijk.’ Het gebouw is toekomstbestendig ontwikkeld, want in hoge mate duurzaam en rendabel. Het gloednieuwe logistieke gebouw brengt de vrachtactiviteiten van vier dochterbedrijven van de Duitse Rhenus Group onder één dak. Voor de architectuur greep architect Henk Moen (Moen & Van Oosten Architekten) terug op een getallenreeks die haar oorsprong heeft in de middeleeuwen.

Schiphol | Rhenus Logistics

Senior projectmanager Martijn Horsman van Schiphol Real Estate wijst architect Henk Moen (Moen & Van Oosten Architekten) op het zonlicht dat schittert in de Clickbrick stenen

Het nieuwe vrachtgebouw 19 bij het platform op Schiphol-Zuidoost bestaat uit een zeer grote overslaghal van 7.500 vierkante meter en bijbehorende kantoren met een oppervlak van 2.800 vierkante meter. Gebruiker is Rhenus Logistics Nederland, een onderdeel van de Duitse Rhenus Group. Vier dochterbedrijven van de Rhenus Group Rhenus Air, KDS Cargo, Racon Air en Copex Air huizen hier voortaan onder één dak. De multinational Rhenus Group biedt nagenoeg alle vormen van vrachtvervoer, vrachtafhandeling en distributie aan. Vrachtgebouw 19 ligt nabij de bekende Kaagbaan en neemt hiermee een strategische logistieke tussenpositie in. Martijn Horsman verklaart: ‘Vrachtgebouw 19 is eigenlijk tussen de eerste en de tweede linie gelegen. Concreet betekent dit dat het vrachtgebouw niet direct aan een landingsbaan ligt (eerste linie), wél is het via een beveiligde corridor daarmee direct verbonden. Voor de logistieke activiteiten van Rhenus is deze ligging van groot belang.’

Economisch principe Het ontwerp van het logistieke gebouw komt van Moen & van Oosten Architekten uit Rotterdam. Het gebouw voldoet aan alle standaardeisen voor een bedrijfsgebouw: . een lange voorzijde met talrijke laaddocks voor vrachtwagens en op de verdieping boven de laaddocks liggen de kantoren. Het gebouw voor Rhenus onderscheidt zich echter al op het eerste gezicht bij aankomst. De enorme gevelvlakken van grote bedrijfsgebouwen zijn vaak functioneel en sober. De architect heeft hier bij dit ontwerp een verrassende uitwerking aan gegeven. De gevel aan de voorzijde lijkt wel van natuursteen maar het zijn ‘gewoon’ bakstenen. Dit effect wordt behaald door de bijzondere structuur en het ‘clickbrick’ systeem waardoor er geen cement nodig is. Mooier, handiger en duurzaam.

De achterzijde van het gebouw heeft ook al een bijzondere gevel

en geeft een zeer prettig effect op de binnenzijde van de bedrijvige loodsruimte. Deze gevel wordt gedomineerd door een megavenster, samengesteld uit kleurrijke kunststof beglazingselementen van Rodeca Systems. De kleuren en het ritme van de kleuren zijn gebaseerd op de middeleeuwse getallenreeks van Fibonacci.

Reeks van Fibonacci De Rodeca beglazingselementen – per stuk 6 meter hoog en 50 centimeter breed – komen voor in alle zeven kleuren van de regenboog. ‘We hebben de kleuren geordend in een ritme dat overeenkomt met de getallenreeks van de middeleeuwse monnik Fibonacci’, legt Moen uit. Deze getallenreeks is gebaseerd op de groeiprocessen in de natuur. Mogelijk verklaart dit waarom uit de schijnbaar willekeurig toegepaste kleuren toch een natuurlijke harmonie spreekt. Extra fraai werkt dit effect uit aan de buitenzijde, aangezien het naastliggende vrachtgebouw op eenzelfde manier is geordend. Zo ontstaat een doorlopend kleurpatroon.

‘Beide vrachtgebouwen lijken vrijwel identiek’, bevestigt ontwerper Moen. ‘Maar als je goed kijkt blijkt het kleurenpatroon van het naburige pand net verschillend. Hier is een andere ordening binnen de Fibonaci reeks gebruikt. Moen: ‘Ik vind het zeer aardig dat de gebruiker in de kleuren ook een symbolische betekenis ziet. De vier werkmaatschappijen van Rhenus tonen met de kleuren ieder hun eigenheid. Elke werkmaatschappij heeft een eigen huiskleur, maar de vier kleuren passen wel harmonisch bij elkaar.’

Economisch én functioneel duurzaam ‘Schiphol Real Estate stelt belang in een rendabel en toekomstbestendig gebouw’, vertelt Horsman. ‘Wij denken daarbij aan voldoende functionele levensduur (waaronder flexibele indeling van het gebouw), voldoende comfort, en een lage energierekening.

STEDENBOUW 690 | 93

In de enorme overslaghal van Rhenus staan her en der vliegtuigladingen ingeklaard of uitgeklaard gereed voor doorzending. Gekleurd glas brengt gekleurd licht de hoge hal in, als in een middeleeuwse kerk

Duurzaam bouwen heeft tenslotte ook een economische dimensie.

Tevens sluiten wij als vastgoedbedrijf ons aan bij de klimaatdoelstelling van Schiphol Group om in 2020 energieneutraal te zijn voor de eigen bedrijfsactiviteiten op Schiphol.’ Vijfhonderd vierkante meter PV-cellen op het dak voorzien in een groot deel van het eigen elektriciteitsverbruik; een zonneboiler voorziet in warm tapwater. ‘Verder zijn van het Nationaal Pakket Duurzaam Bouwen alle vaste maatregelen toegepast, en van de variabele maatregelen 90%’, aldus Horsman. ‘Natuurlijk zou je nog verder kunnen gaan, maar we zijn ook praktisch gebleven.’ Een en ander opgeteld levert een gunstige EPC 0,9 op.

Reeks van Fibonacci De Rodeca beglazingselementen – per stuk 6 meter hoog en 50 centimeter breed – komen voor in alle zeven kleuren van de regenboog. ‘We hebben de kleuren geordend in een ritme dat overeenkomt met de getallenreeks van de middeleeuwse monnik Fibonacci’, legt Moen uit. Deze getallenreeks is gebaseerd op de

94 | STEDENBOUW 690

groeiprocessen in de natuur. Mogelijk verklaart dit waarom uit de schijnbaar willekeurig toegepaste kleuren toch een natuurlijke harmonie spreekt. Extra fraai werkt dit effect uit aan de buitenzijde, aangezien het naastliggende vrachtgebouw op eenzelfde manier is geordend. Zo ontstaat een doorlopend kleurpatroon.

‘Beide vrachtgebouwen lijken vrijwel identiek’, bevestigt ontwerper Moen. ‘Maar als je goed kijkt blijkt het kleurenpatroon van het naburige pand net verschillend. Hier is een andere ordening binnen de Fibonaci reeks gebruikt. Moen: ‘Ik vind het zeer aardig dat de gebruiker in de kleuren ook een symbolische betekenis ziet. De vier werkmaatschappijen van Rhenus tonen met de kleuren ieder hun eigenheid. Elke werkmaatschappij heeft een eigen huiskleur, maar de vier kleuren passen wel harmonisch bij elkaar.’

Economisch én functioneel duurzaam ‘Schiphol Real Estate stelt belang in een rendabel en toekomstbestendig gebouw’, vertelt Horsman. ‘Wij denken daarbij aan voldoende functionele levensduur (waaronder flexibele indeling

Schiphol | Rhenus Logistics

Slimme vide tussen kantoren en hal laat daglicht op de dockshelters vallen

van het gebouw), voldoende comfort, en een lage energierekening. Duurzaam bouwen heeft tenslotte ook een economische dimensie. Tevens sluiten wij als vastgoedbedrijf ons aan bij de klimaatdoelstelling van Schiphol Group om in 2020 energieneutraal te zijn voor de eigen bedrijfsactiviteiten op Schiphol.’ Vijfhonderd vierkante meter PV-cellen op het dak voorzien in een groot deel van het eigen elektriciteitsverbruik; een zonneboiler voorziet in warm tapwater. ‘Verder zijn van het Nationaal Pakket Duurzaam Bouwen alle vaste maatregelen toegepast, en van de variabele maatregelen 90%’, aldus Horsman. ‘Natuurlijk zou je nog verder kunnen gaan, maar we zijn ook praktisch gebleven.’ Een en ander opgeteld levert een gunstige EPC 0,9 op.

Slimme vide Architect Henk Moen benoemt nog twee duurzaamheidmaatregelen: ‘Ten eerste zijn in de voorgevel droog gestapelde bakstenen toegepast, de clickbrick. Dat ziet er mooi uit en bespaart op cement en daarmee veel fossiele energie. Ankertjes van RVS houden de antracietkleurige stenen in het verband. Verder besparen we energie doordat we – naast de al genoemde transparante gevels in de overslaghal - in het gehele ontwerp veel aandacht aan daglicht gaven.’ Moen geeft een voorbeeld hiervan: ‘De laad-loskuil steekt onder de kantoorverdieping door en komt uit in een open, hoge en lichte vide tussen de overslaghal en de bovenliggende kantoorvleugel in. Hierdoor werd het bij de docks geen donker hol, waar dan kunstverlichting nodig zou zijn geweest. Een tweede voordeel van de vide is dat ook de kantoorverdieping nu tweezijdig daglicht geniet.’ Ook in de overslaghal zelf valt overvloedig daglicht binnen via zeven lichtstraten in het dak.

Heldere structuur met een vriendelijke touch

te leggen startbaan. Een inpandige buitenruimte tussen de bedrijfskantine en de directievergaderruimte in, die wederzijds ontsloten is door een glazen schuifpui, geeft het gebouw een vriendelijke touch.

De draagconstructie van het gebouw bestaat op hoofdlijnen uit een stabiele tafelconstructie van in het werk gestort beton (de kantoorzijde met daaronder de laaddocks). Hierop rusten de grote staaloverspanningen van de overslaghal. Het aantal kolommen in de hal is minimaal gehouden. Opmerkelijk is nog dat het dak van de hal vanaf de airsight achterzijde naar de langsgevel voor in een helling van acht graden afloopt. De dakhelling zorgt hiermee voor een goede zichtlijn vanuit de verkeerstoren op de toekomstige aan

In de enorme overslaghal van Rhenus staan her en der vliegtuigladingen ingeklaard of uitgeklaard gereed voor doorzending. Laadplatforms op wielen, zogeheten dolly’s rijden af en aan. ‘Als het wat rustiger is en het zonlicht vol op de raampartij staat heerst er hier een prachtig serene sfeer in de hal’, uit Horsman zijn bewondering voor de Fibonacci ritmiek in het gekleurde glas. ‘Ongeveer als in een middeleeuwse kathedraal.’ n

Aan deze kant van het gebouw komt een landingsbaan. De dakhelling laat de verkeerstoren zicht tot op die toekomstige baan

STEDENBOUW 690 | 95

Speciaal voor u als lezer van Stedenbouw Eenvoudig uw kantoorartikelen bestellen via:

www.controlmediashop.com !

r ting o k % 0 2 nu

www.controlmediashop.com Breda (NL) - Wildert (B) - Alsdorf (D) Franse Akker 21, 4824 AL Breda Postbus 8836, 4820 BC Breda

Tel.: +31 (0)76-521 10 03 Fax: +31 (0)76-515 65 89

E-mail: info@controlmedia.nl Website: www.controlmedia.eu

Control Media Group VNV

EDITIE

690

Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving Losse nummers E 10,– Ja argang 62 december 2010

NUMMER 690 JAARGANG 62 december 2010

Perfectie tot in elk detail Liften zijn belangrijke verkeersaders in uw gebouw. U eist terecht dat ze feilloos functioneren. Daarvoor bent u bij Mitsubishi aan het juiste adres. Wij zijn uw partner vanaf de selectie van de lift in de ontwerpfase, tijdens het installeren tot en met de serviceverlening als de lift in gebruik is. Geïnteresseerd?

Bel ons voor meer informatie of een afspraak.

­ M i t s u b i s h i

e l e v a t e s

T 0318 - 586 586 www.mitsubishi-liften.nl

y o u

Hoge boulevard geeft Jeroen Bosch Ziekenhuis uitzicht | Lange luie brug in Brugge | De Huismeesters zorgen voor ZorgAcademieP a r k s t a d | Tw e e b o u w e r s d i e g o e d n a a r d e s c h o o l j u f l u i s t e r e n | Bouwkundige ode aan de klassieke auto in Den Haag