Stedenbouw 692

EDITIE

692

Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving Losse nummers E 10,– Ja argang 63 februari 2011

NUMMER 692 JAARGANG 63 februari 2011

­

Glamoureus landen op Schiphol | Duurzaam werken naast d u u r z a a m o n t s p a n n e n i n U P C ECO o f f i c e | R a b o b a n k Alkmaar volgt duurzame rode draad | Gebouw(d) met talent d o o r DB B o u w | O n e i n d i g a c h t j e s d r a a i e n i n V l i s s i n g e n cover 692.indd 1

15-02-11 17:37

Gebouwen die alom waardering oogsten‌

Een hoogwaardig bouwresultaat

SPRANGERS Bouwbedrijf is gespecialiseerd in nieuwbouw, verbouw en renovatie. Realiseert zowel reguliere als innovatieve, utilitaire projecten en woningbouwprojecten.

Onze ambitie luidt: het realiseren van een duurzaam en kwalitatief hoogwaardig eindresultaat met een goede prijskwaliteit-verhouding.

In de overtuiging dat een goed proces een waarborg is voor een bijzonder eindresultaat, laten we in het proces van totstandkoming niets aan het toeval over. Onze gekwalificeerde medewerkers vervullen hierin een sleutelrol.

Zij zijn bekend met the state of the art op het gebied van bouwkunde en techniek. Beschikken over de jongste inzichten in duurzaam bouwen. En leveren topprestaties, op veel plaatsen in Nederland. Resulterend in kwalitatief

Bouwgroep

de

leven, de overheid en de particuliere markt

hoogwaardige gebouwen die alom waardering oogsten.

afgelopen 100 jaar een bedrijf met een

en zijn actief in de utiliteits-, recreatie- en

goede reputatie opgebouwd. De Bouwgroep

woningbouw in de 3 noordelijke provincies

begon als een lokale aannemer en heeft zich

(incl. de Waddeneilanden), Noord-Holland

inmiddels ontwikkeld tot een innovatieve

en de Noordoostpolder. Onze Bouwgroep

onderneming met 350 medewerkers met

onderscheidt zich door duidelijke communi-

vestigingen in Bolsward en Dokkum. Wij

catie, een innovatieve en praktische aanpak

ontwikkelen en bouwen voor het bedrijfs-

en een daadkrachtige werkwijze.

Zelf blijven we nuchter, met beide benen op de steiger, gestaag doorbouwen aan onze reputatie.

Dijkstra

Draisma

heeft

KIEZEN

VOOR

KWALITEIT

Vestigingen in Bolsward en Dokkum,

Breda cover 692.indd 2

Delft

Terneuzen

www.sprangers.nl

T 0515 33 40 00 / 0519 22 99 99, www.bgdd.nl

092047-BDDBOL_210x297fc.indd 1

15-02-11 17:37 06-10-09 10:27

Inhoud 692

SINDS 1948

Jaargang 63 | februari

Voorwoord Een week voor de laatste Bouwbeurs werd het een aantal gerenommeerde ingenieursbureaus echt even te veel.

Het moest nu meteen stoppen. Al die keurmerken die over duurzaamheid gaan en die de duurzaamheid van een gebouw beweren te meten: GreenCalc, GPR-Gebouw, LEED, BREEAM-NL. De een na de ander pretendeert de duurzame waarheid vast te leggen en niets dan de waarheid, maar wel berekenen ze allemaal wat anders. Een regelrechte topscore van 700 volgens de keurmethode GreenCalc, betekent niet per definitie ook hoog eindigen op de LEEDschaal. Dit kon zo niet langer. Zelfs een deskundig mens kan overvoerd en in de war raken. Ze organiseerden daarom op de beurs de workshop ‘Labelgekte en de bouwstenen van duurzaamheid’.

Geen wonder ook dat het afgelopen jaar wel vijf duurzaamste gebouwen van Nederland zijn opgeleverd. Elk gebouw het duurzaamst volgens het eigen keurmerk. Dat is gemakkelijk scoren. Maar wie heeft er nu gewonnen?

Welk gebouw is echt het duurzaamst?

In deze StedenBouw staat de special in het teken van Duurzame Utiliteitsbouw. Interessante duurzame oplossingen van Leeuwarden tot Haarlem passeren de revue. Veel opdrachtgevers en gebruikers hechten tegenwoordig grote waarde aan duurzaamheid, de markt speelt daarop in. Handig? Slim en uitgekookt of duurzaam betrouwbaar? Na het lezen van deze StedenBouw mag u het zeggen.

Reacties en tips Willem Ruyters Hoofdredacteur StedenBouw w.ruyters@louwersuitgevers.nl

Rubrieken Vogelvlucht over Assen 3 Heads 4 Goed Bezig! 5 Boeken 6 Goed Bezig! 7 Nieuwe gebouwen 8 Producten 10 Pagina 64 Groen asfalt koelt schoolplein 64

Special Duurzame Utiliteitsbouw Leeuwarden Duurzaam werken = duurzaam ontspannen 14 Schiphol Even glamoureus als duurzaam 19 Alkmaar Duurzaamheid als rode draad 20 Venlo Pellikaan Bouwbedrijf is groen en ambitieus 24 Groningen Duizend en één plafondeilanden van Eissink 29

SPOTLIGHT Het nieuwe RIJKS als showplace voor Möhringer Liften 30

Non Profit Amsterdam Kunstig gestapeld in de Pijp 34 Vlissingen Oneindig achtjes draaien 40 Den Haag Gebouw(d) met talent 44

Restauratie, renovatie & onderhoud Aalsmeer Representatief topkantoor in oude bloemenveiling 50 Deventer Van bouwval naar blikvanger 54

Wie doet wat?

Coverbeeld | architectenbureau Marlies Rohmer

Wie Doet Wat? 59

Opdrachtgever | Gemeente Vlissingen; l’ Escaute woonservice, Vlissingen, Marsaki, Vlissingen Architect | architectenbureau Marlies Rohmer, Amsterdam Uitvoering | Walcherse Bouw Unie, Grijpskerke; aannemingsbedrijf Van der Poel Terneuzen

01 inhoud stb692.indd 1

STEDENBOUW 692 | 1

15-02-11 20:32

Vogelvlucht

Een vogelvlucht van uw project op deze plaats? Neem contact op met de redactie van StedenBouw w.ruyters@louwersuitgevers.nl

2 | STEDENBOUW 692

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 2

15-02-11 20:15

Vogelvlucht

V

eel steden willen het, maar weinig steden hebben het. Een winkelhart dat de harten van de mensen doet smelten.

Waar ze met plezier naar toegaan om hun geld over de balk te smijten. Net over de A28 bij Assen heeft BAM Vastgoed zo’n kloppend hart uit de hoogveen getrokken: Kloosterveste in de uitbreidingswijk Kloosterveen. Vlak voor de Kerst gingen de winkels open. Bakkerij van Esch was de eerste. Op een onderlaag van parkeren en een extra grote AH liggen bakstenen woonen winkelgebouwen die doen denken aan Wederopbouw-architectuur. Een unieke stadslift overwint het hoogteverschil tussen benedenstad en winkelhart. n

O N T W E R P KAW architecten, Groningen (Stedenbouwkundig masterplan en uitwerking hart);

LKSVDD, Hengelo (aansluitende woningbouw); AG NOVA architecten, Amersfoort (sportcluster) U IT VO E R I NG BAM Woningbouw, Assen

STEDENBOUW 692 | 3

2-13 aangepast.indd 3

16-02-2011 10:19:15

Heads Jeroen Burgers

Frank Van Steenwinkel

INNAX GEBOUW & OMGEVING (onafhankelijk dienstverlener in energie, techniek, milieu, veiligheid voor gebouwen) benoemde Jeroen Burger (39) tot financieel directeur. Voorheen was Burger algemeen directeur Industrial Services Canada voor het beursgenoteerde SGS. Meer info: cmonsanto@innax.nl.

Frank Van Steenwinkel (senior director Cisco Smart+Connected Communities) ziet veel in KNX. Cisco trad onlangs als 200ste lid toe tot de KNX Association. Weer een enorme stap vooruit in de ontwikkeling van de communicatie-infrastructuren ‘Smart Metering’ en ‘Smart Grid’.

Meer info: annemiek@knx.nl

Ed Jongste

Karin Laglas

Acutec (technisch projectbureau voor engineers en ingenieurs) heeft Ed Jongste aangesteld als Commercieel Manager als lid van het snel groeiende technisch projectbureau (onderdeel van Profsgroep). De klantenportfolio, Account Management en het technisch Recruitment team behoren tot zijn taken.

Meer info: y.jansen@profsgroep.nl

Het College van Bestuur van de TU Delft heeft ir. Karin Laglas (1959) benoemd tot decaan van de faculteit Bouwkunde.

Zij volgt professor Wytze Patijn op. Laglas heeft 25 jaar ervaring in ruimtelijke ontwikkeling, onder meer bij MAB, Rodamco Europe en OVG. Meer info: A.C.J.Wijers@tudelft.nl

Richard Geraerts

Gijs Hoefnagels

Duco versterkt het verkoopteam Nederland met de verkoopleider, Richard Geraerts. Geraerts was al actief als adviseur voor de regio NO- Brabant/ Limburg . Geraerts heeft 16 jaar ervaring als bedrijfsleider bij een aluminium / kunststof leverancier.

Meer info: lieven.pieters@duco.eu.

Gijs Hoefnagels is benoemd tot commercieel directeur Hoefnagels Brand- en Bedrijfsdeuren BV. Gijs werkt sinds 2006 bij familiebedrijf Hoefnagels en behoort tot de 4e generatie Hoefnagels die aan de leiding staat. Meer info: info@hoefnagels.com

Drs Harm Janssen

Tom Kropf

Drs Harm Janssen (1973) is benoemd tot directeur Ontwikkeling regiokantoor NoordWest van Bouwfonds Ontwikkeling. Hij stuurt het ontwikkelingsmanagement van het regiokantoor in Haarlem aan. Rein Willems blijft als regiodirecteur eindverantwoordelijk voor de activiteiten van Bouwfonds in Noord-Holland.

Meer info: i.bontkes@bouwfonds.nl

Tom Kropf (34) is benoemd tot sales manager Noord en Midden Nederland bij Linex Prefab. Hij regelt de verkoop van prefab daken en zorgt voor een gedegen technisch advies. Tom heeft jaren ervaring onder meer bij Dycore systeemvloeren en Monier dakpannen. Meer info: www.linexprefab.nl

Michiel Vork

Ing. Wim Noordegraaf

Michiel Vork (1977) is begonnen bij Bohemen BV als ruimte-ontwikkelaar. Hij richt zich op woninglocaties. Vork heeft de opleiding commercieel bouwkundige Haagse Hogeschool gevolgd. Als projectontwikkelaar werkte Vork achtereenvolgens bij Arcadis/PRC, Panagro en Thunnissen Ontwikkeling. Meer info: 070 3863040

De ledenvergadering van de branchegroep Nederlandse Jachtbouw Industrie heeft Ing. Wim Noordegraaf (64) benoemd tot technisch voorzitter. Noordegraaf is directeur-eigenaar van Famaloy Nederland bv en heeft een passie voor het varen / onderhouden van traditionele schepen. Hij bezit zelf een Lemmeraak.

Meer info: nji@metaalunie.nl

4 | STEDENBOUW 692

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 4

15-02-11 20:16

Goed bezig!

Op 9 februari overhandigde VKO-voorzitter Dick Tommel op de Internationale Bouwbeurs Utrecht aan prof. dr. ir. Anke van Hal (hoogleraar duurzaam bouwen aan Nyenrode en TU Delft) een Bidbook Keramische Industrie. Dit Bidbook Keramische Industrie maakt inzichtelijk hoe keramische producten antwoord geven op ambities op het gebied van duurzaam bouwen.

Maandag 31 januari is de herstructureringsoperatie Het Rhenense Hof in de Rhenense binnenstad feestelijk van start gegaan. Provinciaal Gedeputeerde Rien Krol en wethouder Hans van den Berg activeerden vanuit een shovel een grote button. Uiteindelijk verscheen de tekst ‘We zijn gestart’. VolkerWessels Vastgoed realiseert hier woningen, appartementen en winkels. Een ondergrondse parkeergarage herstelt het groene Schootsveld in ere.

Rotterdams wethouder Alexandra van Huffelen (duurzaamheid) opende in de RDM Campus de Innovatiekas van Dura Vermeer, Gemeentewerken Rotterdam, Public Domain Architecten en Hogeschool Rotterdam. Door fysiek met elkaar een ruimte te delen en daarmee actieve samenwerking te bevorderen willen de vier exclusieve partijen ‘een levend laboratorium’ creëren dat innovaties op het gebied van duurzaamheid en klimaatbestendigheid ontwikkelt en realiseert.

Woningcorporatie Woonstad Rotterdam tekende een overeenkomst met FSC Nederland. Woonstad Rotterdam neemt zich voor zoveel mogelijk hout met FSC-keurmerk toe te passen. Dan weet Woonstad zeker dat in de 49.000 huurwoningen en bedrijfspanden hout afkomstig uit verantwoord beheerde bossen wordt toegepast. Woonstad Rotterdam is de 50e woningcorporatie die zich bij het netwerk van FSC Nederland aansluit. Nederland telt bijna vijfhonderd wooncorporaties.

De gronduitgifte van Groen en Duurzaam bedrijvenpark Het Klooster (Nieuwegein) is gestart. Wethouder Wouter Kolff van Economische Zaken gaf het startsein door het plaatsen van een gigantisch vogelhuisje dat goed zichtbaar is vanaf de A27. Er wordt 75 ha grond uitgegeven. Meer info: www.nieuwegein.nl/klooster.

Tijdens de laatste beurs Domotica en Slim Wonen won directeur René van der Boon van het Barneveldse bedrijf Leertouwer voor de tweede maal de prestigieuze KNX Professional Award. Deze vakprijs staat voor de realisatie van het meest innovatieve domoticaproject in Nederland. In 2005 won Leertouwer deze prijs eerder. Dit keer betrof de inzending een buitengewoon luxe woning.

STEDENBOUW 692 | 5

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 5

15-02-11 20:16

Boeken Torens van Baarn

Auteurs | Wil Hordijk Uitgever | Cultuurhistorische Uitgeverij Stokerkade; www.stokerkade.nl ISBN | 978 90 79156 13 9 Prijs | € 19,50

Hunch 14 Publicity Veel Baarnse villa’s hebben een torentje. Met de komst in 1874 van het spoor vanuit Amsterdam ontwikkelde Baarn zich tot een mondain villadorp. Grote villa’s worden er gebouwd. Torens en torentjes waren net de mode, men spreekt zelfs over ‘torendolheid’. ‘Torens van Baarn’ beziet al die toren(tje)s in hun historie.

Boek over de Baronie

Auteurs | Mark van der Neut en Willem Debets Uitgever | CAS Alphen / www.casalphen.nl Prijs | € 12,50

Eigenaar/projectontwikkelaar GREEN Real Estate liet een boek over de fraaie ‘de Baronie’-fabriek in Alphen aan den Rijn schrijven. Een fabrieksmonument van vlak na de Tweede Wereldoorlog. De historie van de chocoladefabriek zelf gaat honderd jaar verder terug. Eerst in Rotterdam en Schiedam, daarna in Alphen aan den Rijn. Over de gebouwen van ‘de Baronie’ door de jaren heen.

De Breinwerker

Auteurs | Iris Bakker Uitgever | Facility Management Nederland (fmn@fmn.nl) ISBN | 978 9490 8500 1 2 Prijs | € 39,95

Brand

Auteurs | André F. Hamerlinck Uitgever | Bouwen met Staal, Zoetermeer 2010 ISBN | 978 90 72830 85 2 Prijs | € 57,50 (€ 53,00; leden Bouwen met Staal)

Om de juiste maatregelen voor een brandveilige constructie te treffen, is kennis vereist van de belastingen op de constructie, zoals eigen gewicht, wind, veranderlijke belastingen én brand. Die kennis bezit de constructeur. Voor het juist ontwerpen en dimensioneren van stalen draagconstructies volgens Eurocode 3 op brand kan de constructeur een beroep doen op ‘Brand’.

Sanatorium Zonnestraal Tony Gaillard benoemt werkdruk, stress en motivatie. Iris Bakker onderzoekt of de mens wel productief wil zijn. Theo van der Voordt en Iris de Been bekijken voor- en nadelen van verschillende kantoorconcepten. Peter Vink en Liesbeth Groenesteijn tonen aan dat comfort op de werkplek loont. Stanley Kurvers en Joe Leijten beschrijven het robuuste binnenklimaat. Jan de Boon bespreekt kleur.

Architectuur 10

Auteurs | diversen Uitgever | Holonite, Tholen Gratis print exemplaar aan te vragen via info@holonite.nl Tevens E-book downloaden op www.holonite.nl.

Auteurs | Salomon Frausto Uitgever | NAi Publishers samen met Berlage instituut ISBN | 978 90 5662 743 0 (Engelse editie) Prijs | € 22,50

In deze Hunch: de gevolgen van overheidssubsidies op vernieuwend ontwerpen; publiek-private samenwerkingsverbanden voor het creëren van stedelijke ruimte; marketingstrategieën bij het ontwerpen; hoe architecten steeds vaker mediaaandacht inzetten.

In deze Hunch: -Negen artikelen; -Beeld Essay Philipp Schaerer; -Fotodocumentaire Dieuwertje Komen; -Facsimile Fumihiko Maki.

Auteurs | Paul Meurs en Marie-Thérèse van Thoor (red.)

Uitgever | NAi samen met Landgoed Zonnestraal en Onderzoekscentrum, ®MIT, TU Delft ISBN | 978 90 5662 695 2 Prijs | € 45,00

Dit omvangrijke boek beschrijft de trieste geschiedenis van dit icoon van het Nederlandse Nieuwe Bouwen. Een juweel van beton en glas maar kwetsbaarder dan het papier van de vele boeken die aan het sanatorium gewijd zijn. In 1925 door Jan Duiker ontworpen, in 1928 geopend, in 1967 een ruine, vanaf 1982 gerestaureerd. In 2010 wonnen Bierman Henket en Wessel de Jonge er de World Monuments Fund/ Knoll Modernism Prize mee.

DE LIEVEVROUWESTRAAT Dit boekje toont vier projecten waarin elementen van gegoten composietsteen beslissend waren. Zo zijn de bouwkundige problemen van woningcomplex Bickerseiland (Amsterdam) na dertig jaar eindelijk opgelost dankzij de toepassing van composiet in kolommen, gevelbanden en dakranden.

En in Almere Poort contrasteren dagstukken van wit Holonite composiet fraai met de bakstenen in een woningcomplex over 15 woonlagen.

Auteurs | J.L.C. Weyts Uitgever | Stichting Stadsherstel Bergen op Zoom ISBN | 978-9020484-0 Prijs | € 24,95

De Lievevrouwestraat is een van de interessantste straten die Bergen op Zoom rijk is. Een gekromde straat die indrukwekkend afgesloten wordt door de veertiende-eeuwse Gevangenpoort. Van vrijwel alle veelal middeleeuwse huizen onderzocht de restauratiearchitect Weyts samen met zijn vrouw Weyts-Ramondt de bouwhistorie, de bewoningsgeschiedenis en waar mogelijk ook de inrichting van de panden.

6 | STEDENBOUW 692

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 6

15-02-11 20:16

Goed bezig!

De wereldwijde expert in kabels en bekabelingsoplossingen Nexans opende in Brussel (België) het Nexans Technology Network Centre.

Dit innovatieve centrum vult de faciliteiten in Basingstoke (UK) perfect aan. IT-managers en consultants van datacenters en netwerkomgevingen gebruiken het centrum om de nieuwste technologie te testen. Van veranderingen in normalisatie of IP-convergentie tot energie-efficiëntie. Is uw netwerkstrategie nog up to date?

De CO2 prestatieladder is ontwikkeld door ProRail voor leveranciers en aannemers. ProRail biedt leveranciers (soms) een financieel voordeel bij voldoen aan de prestatieladder. ORCEM mocht als eerste producent van cement een certificaat (niveau 3; van de 5 niveaus) in ontvangst nemen. Donal O’Riain, CEO van Ecocem Materials (moederbedrijf ORCEM), nam het in ontvangst. KIWA doet de auditing.

De Code van het bestratingsbedrijf is een praktische leidraad voor kansrijk ondernemen. De Code gaat over zaken die goed geregeld moeten. Vooral veel tips om het bedrijfsproces te verbeteren. Zoals veiligheid en duurzaam verantwoord ondernemen. Fokke de Jong, voorzitter OBN regio Noord (P. de Jong, Emmen) en Erik Brouwer (Erik Brouwer Bestratingen, Huizen) gingen er al mee aan de slag.

De bouwkundig HBO`er Hans Bruggeman (25) heeft zijn TopS traineeship (een tweejarig intensief werk- en opleiding traject) bij Ter Steege Groep succesvol afgerond. Hans ter Steege (algemeen directeur van Ter Steege Groep) overhandigde hem een getuigschrift en een aandenken. Op dit moment heeft Ter Steege nog twee trainees in opleiding. Bruggeman vond bij Ter Steege Bouw Rijssen ook zijn definitieve werkplek gevonden: hij wordt werkvoorbereider.

Professor André Thomsen kreeg afgelopen najaar de “Ich bin ein Crooswijker” oorkonde. Thomsen zet zich in voor het behoud van Nieuw Crooswijk en het afblazen van de sloopplannen. André Thomsen ondersteunt de visie van de bewoners, gebundeld in de FBNC, om voor de resterende 1000 woningen in Crooswijk een andere aanpak dan slopen te kiezen.

Bij van aken architecten (VAA.) uit Eindhoven is Ron de Goeij toegetreden tot het directieteam als directievoorzitter en wordt verantwoordelijk voor het algemeen management, de strategie en het beleid van de organisatie. De directie bestaat nu uit vijf leden. Van links: Ron de Goeij (43), Margriet Eugelink (50), Jouwert Bosma (41), Chris de Groot (55) en Jan Neggers (61).

STEDENBOUW 692 | 7

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 7

15-02-11 20:16

Nieuwe gebouwen

De Dam ligt op maar een kwartiertje fietsen. De Amstel, de levensader van Amsterdam loopt voorlangs en is naamgever aan het Amstelkwartier. In de komende twee jaar verrijzen hier in een bocht van de rivier meer dan 1100 woningen. In de verhouding sociaal : markt van 30:70, Een brede school, een klimaatneutraal hotel in een toren van 22 verdiepingen (Amstelside) en een park langs de Amstel horen er ook bij. Amstel-life met 56 koopwoningen (LSI/NL Development) bijt dit prille voorjaar nog het spits af. Direct daarna volgen studentenwoningen Villa Mokum (AM). Kort daarna beginnen combinatie Kondor/Wessels/Rochdale en De Maarsen Groep. In de loop van 2013 kan iedere bewoner er zijn ding doen.

Op de Frederikkazerne Den Haag wordt via een Design, Build & Maintenance contract (30 jaar) een logiesgebouw gerealiseerd. Heijmans Bouw, Broekbakema, Arcadis en Burgers Ergon met advies van DGMR en Nieman behoorde tot het ontwerpteam. Heijmans Services gaf onderhoudsadvies. Loopbruggen hebben geleid tot optimale looplijnen. Wat duurzaamheid betreft scoort het gemiddeld GPR waarde 8.

HeemRijk is een kleinschalig project van vrijstaande villa’s en tweekappers. HeemRijk biedt riante woningen met veel opties. Voor wie de ruimte zoekt. Een palet van metselwerk en pannendaken, en allerlei uitbreidingen als achteren zijuitbouwen, luifels, dakkapellen en dakramen. Schuine pannendaken, erkers, luifels en dakoverstekken zorgen voor een klassiek geheel.

Meer info: www.heemrijk.nl

In Spijkenisse is Multi Vastgoed gestart met de eerste Zuid-Hollandse Supercoop (2.400 m²) inclusief een parkeergarage van 400 plaatsen.

Centrumproject Stadsplein omvat in totaal 12.500 m² winkels en horeca, 154 woningen en een tweede ondergrondse parkeergarage voor 750 auto’s. Najaar 2011 is de feestelijke opening. Het masterplan is van Soeters van Eldonk architecten (Amsterdam). UNStudio (Amsterdam) tekende de supermarkt/parkeergarage.

8 | STEDENBOUW 692

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 8

15-02-11 20:16

Nieuwe gebouwen

1

2

3

4

Gebieds- en vastgoedontwikkelaar AM start het plan Klein Prattenburg in Rhenen Noord, een intieme woonbuurt naar ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Mulleners en Mulleners. Dertien vrijstaande woningen vormen een cluster dat zich onderscheidt van de omgeving.

Houtwallen en bomenrijen en een oprijlaan met pilaren versterken de intimiteit van het woonhof. De bouw van het plan is in handen van Van Campen Bouw/Zelhem.

Springerpark is een van de laatste projecten uit het Wijkontwikkelingsplan Zuilen (Utrecht Leidsche Rijn). Combinatie Zuilen ontwikkelt de Parklocatie en de Vechtlocatie, terwijl Mitros op de Lieven de Key locatie een multifunctioneel gebouw met huurappartementen realiseert. Een ruim opgezette parkzone verbindt de locaties.

De woningen zijn ontworpen door LEVS Architecten. De bouw is in handen van BAM Woningbouw.

Op de Bouwbeurs reikte een onafhankelijke jury onder voorzitterschap van Adri Duijvestein de Kleur Buiten Prijs 2010 uit. De prijs is ingesteld op initiatief van MATERIAexperience. De trotse winnaar was Le Medi, Rotterdam van Geurst & Schulze, Den Haag Uitvoering ERA Bouw, Zoetermeer. De drie runner ups waren Het Natuurbelevingscentrum De Oostvaarders, Almere van Drost en Van Veen Architecten, Rotterdam; Uitvoering: Reimert Bouw en Infra; Almere(2).

The Red Apple, Rotterdam van KCAP Architecten, Rotterdam; Uitvoering: Bouwcombinatie Heijmerink Bouw – J.P van Eesteren, Bunnik Den Haag(3); Het 4e Gymnasium Amsterdam van HVDN Architecten, Amsterdam; Uitvoering: Ursem Bouwgroep, Wognum(4).

WSB-Wagner Finishing Equipment heeft een nieuw bedrijfspand betrokken op bedrijventerrein Haarrijn aan de A2. Een gebouw van 2000 m2 verspreid over 2 verdiepingen. Naast kantoren, showroom en magazijn is tevens een opleidingscentrum van 450 m2 aanwezig met diverse testen demonstratieruimten. Klanten uit industrie en bouw worden hier getraind in de spuitapparatuur en leren de duurzaamheidseffecten van uiteenlopende systemen te onderscheiden.

STEDENBOUW 692 | 9

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 9

15-02-11 20:16

Producten LIPS Secumatic: meerpuntssluiting met elektromechanische aandrijving Compacte Dura DarkSky

Nieuwe inlagen voor SENATOR entreemat Voor het entreematsysteem SENATOR met de robuust ogende 50 mm brede aluminium draagprofielen, introduceert emco Benelux nieuwe inlagen. Duurzame inlagen, gebaseerd op de schoonlooptapijten van de serie MAXIMUS / MAXIMUS IMAGE. Met een duurzame en slijtvaste constructie van getuft velours 1/8”met poolmateriaal van 100 % polyamide (poolgewicht van 1.000 g/m2). Geschikt voor intensieve belastingen, voor een optimaal reinigend effect en hoge vochtopnamecapaciteit. In 12 kleuren, zeven uni kleuren en vijf gedessineerd. De inlagen MAXIMUS IMAGE zijn van hetzelfde hoogwaardige materiaal, echter nu in 45 bijzondere kleuren. En op aanvraag alle pantone-kleuren leverbaar! Tevens zijn patronen, logo’s of fantasievolle dessins te integreren. Maar ook een aluminium schraapprofiel, aluminium logostrip of borstelstrip. Ook met mooie combinaties van inbouwramen met geïntegreerde LEDverlichting.

De vrijdragende schuifpoort iGate van Heras is opmerkelijk rond van design. Geïntegreerde veiligheidsen verlichtingsaspecten én een personaliseerbare vulling zorgen voor een glamourvolle entree.

Maak van uw poort uw individuele iGate! De iGate is verkrijgbaar in diverse lengten van 5 tot 9 meter vrije doorgang en in verschillende hoogten. Binnen één jaar ontwikkeld door de eigen R&D-afdeling van Heras vajn een schets van topdesigner Mathis Heller tot werkend product. Een stabiele poort met opmerkelijk veel maatwerkopties. Afgeronde hoeken?

Dat is echt innovatief voor elektronische schuifpoorten. Led-verlichting draagt bij aan allure en veiligheid. Een communicatiezuil met modulaire opties voorziet in storingsvrije communicatie en interactie. De iGate is links- en rechtsschuivend te installeren.

Een open/dicht alarmering met flitslicht is standaard. Bediening via sleutelschakelaar of detectielussen.

ASSA ABLOY Nederland introduceert veiligste en meest comfortabele vergrendeling: de LIPS Secumatic. Gebruiksvriendelijke, automatisch bedienbare meerpuntssluiting. Ideaal voor praktijk- of kantoorruimte, zorginstelling of woning. Toegangsdeuren worden elektrisch ver- of ontgrendeld met een afstandsbediening.

Er zijn drie uitvoeringen beschikbaar, alle met SKG veiligheidsklasse Extra Zwaar, NEN 5096 SKH klasse 2 en 3 en Politie Keurmerk Veilig Wonen. Secumatic PV: potentiaalvrij voor externe systemen zoals toegangscontrolesystemen en meldcentrales. Secumatic RF: compleet met afstandsbediening en geïntegreerde ontvanger in deurslot (af fabriek).

Secumatic IO: IO-homecontrol, de voordeur wordt ont- of vergrendeld met dezelfde afstandsbediening waarmee andere functies in huis bediend worden. De LIPS barrièrevrije toegangsdeur: voor zorgwoningen. Een LIPS Secumatic wordt dan gecombineerd met deurautomaat, zodat de deur niet alleen automatisch ontgrendeld wordt, maar ook automatisch open zwaait.

? Meer informatie? emco Benelux B.V., Hedel Telefoon | 073 5998300 Website | www.emco.de/benelux

? Meer informatie?

Heras B.V., Best Telefoon | 06 12776830 Website | www.heras.com

? Meer informatie?

AssaAbloy, Raamsdonksveer Telefoon | 088 6394600 Website | www.assaabloy.nl

Laat Heras maar schuiven Dura ontwikkelde een efficiënte lichtbron voor nieuwe of bestaande buitenverlichtingarmaturen. Een 230VAC highpower lamp, beter dan bestaande kwikdamplampen. De compacte Dura DarkSky is fraai vormgegeven op E27 voet, en geeft veel natuurlijk licht (4000K). Met levensduur van 14.000 uur. Grote PowerFactor van meer dan 0.95 (conform EN61000-3-2), zodat van netvervuiling geen sprake is. Lamellen rondom in metaalkleurig polycarbonaat zorgen voor naar beneden gericht licht. Daarom nergens lichthinder voor de omgeving. Zowel bovenkant als onderzijde van lampbehuizing zijn mat zwart. De DarkSky is 90 mm in diameter en 255 mm lang. Ondimbaar. Ook rechtop geplaatst buiten toepasbaar in armaturen van meer dan 35 cm. In twee types: vermogen 30W of 45W bij lichtopbrengst 1900 lumen of 3080 lumen. ? Meer informatie?

Jacs. Koopman B.V., Wijk bij Duurstede Telefoon | 0343 592222 Website | www.koopman.nu

10 | STEDENBOUW 692

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 10

15-02-11 20:16

Stijlvolle CityStyle van Scala VelopA XL rabatdelen van Rockpanel Rockpanel introduceert nieuwe rabatdelen. Krimpvrij, donkere kleuren, brede maatvoering, licht van gewicht en innovatieve blinde bevestiging. Rockpanel Lines2 komt in een smalle S en extra brede XL variant, in diktes 8 en 10 mm en in een uitgebreide range aan RAL-kleuren. Rockpanel wordt geproduceerd van het vulkanisch gesteente basalt.

Daarom zetten de producten nagenoeg niet uit en krimpen niet onder temperatuurveranderingen. XL rabatdelen zijn bijna twee keer breder dan standaard.

Extra breed betekent extra snel de gevel dicht. Bovendien het combineren van verschillende breedtes rabat voor een bijzonder lijnenspel. Lines2 10 rabat (dikte 10 mm) kunnen traditioneel blind worden bevestigd (met ringnagels of platkopschroeven). Lines2 8 rabat (dikte 8 mm) innovatief blind met een bevestigingsclip. ? Meer informatie?

Rockwool B.V. / Rockpanel Group, Roermond Telefoon | 0475 353329 Website | www.rockpanel.com Website | lines2.rockpanel.nl

Nieuwe website www.secufast.com Douwes International BV (al ruim vijftien jaar marktleider in Europa als grootste leverancier van SecuFast® veiligheidsschroeven) heeft een nieuwe website gelanceerd.

Een website die gemakkelijker te navigeren is, extra mogelijkheden biedt, over betere tools en een nieuw visueel ontwerp beschikt om gemakkelijker de juiste veiligheidsschroeven te vinden. De viertalige website (Nederlands, Engels, Duits en Frans) geeft een degelijk overzicht van alle soorten schroefkoppen, aandrijfsystemen en montage- en demontagereedschappen uit het SecuFast® programma. Per schroef geven een illustratie en een tabel de verschillende uitvoeringen aan.

Bovendien is elke uitvoering van de SecuFast® producten voorzien van een eigen bestelnummer. Zo simpel ging het bestellen nog nooit. De website is up-to-date, de allernieuwste veiligheidsschroeven, SecuFast® breekbouten TRF® en de 6-Lobe houtschroef met plug, zijn er te vinden. ? Meer informatie?

Douwes International BV, Pijnacker Telefoon | 0153 615210 Website | www.secufast.com

VelopA-Citystyle introduceert twee nieuwe geleidehekken: de Scalafens en de Scala Gard. De Scalafens is vooral sierlijk en eigenzinnig terwijl de Scala Gard eerder robuust en stijlvol is. Beide hekwerken zijn breed inzetbaar.

Zo is de Scalafens zeer geschikt als afscheiding van verkeersstromen, afbakening van gebieden en bescherming van groen. Een afneembare uitvoering biedt uitkomst bij evenementen. Slimme montage van twee poten op één betonvoet maakt er een dicht aaneengesloten hekwerk van.

Ook het hoekje omgaan is geen enkel probleem. Antivandalistisch biedt de Scala Gard bescherming aan gevels en groen.

Robuust, stijlvol vormgegeven en breed inzetbaar. Een uitstekende afbakening voor allerlei gebieden, zoals zorgzame scheiding van het voetpad van de rijbaan. ? Meer informatie?

VelopA-Citystyle, Leiderdorp Telefoon | 071 5410321 Website | www.velopa.com

Kemie slaat de maat met XL-werkbladen Keukenbladenproducent Kemie uit Asten levert sinds begin 2011 extra lange Ceramistone® keukenbladen. Deze keukenbladen halen een extreme xXL-lengtes .

Volgens Geert-Jan Engbers, directeur bij Kemie, neemt de vraag naar lange keukenbladen toe. ´Tot op heden moest de consument die een keukenblad langer dan 3 meter wilde, genoegen nemen met een lelijke stuiknaad.

Dankzij de nieuwe Ceramistone® keukenbladen van Kemie is die beperking verdwenen.´ De nieuwe Ceramistone®-XL/producten zijn leverbaar tot lengtes van 3,60 meter. Dit is onmogelijk met bladen van natuursteen of composiet. De Ceramistone® keukenbladen komen in de kleuren Nero, Nieve, Basalt Black, Basalt Grey, Barro en Bluestone. ? Meer informatie?

Kemie, Asten Telefoon | 06 52348746 Website | www.kemie.nl

STEDENBOUW 692 | 11

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 11

15-02-11 20:16

Producten BUVA VAS CO2

BUVA zet hardglas in kunststof kozijnen BIA Beton B.V breidt uit met BIA S-panell BIA Beton (Wijchen/ Waalwijk/ Mill) is producent van stenen en blokken van beton met een dagproductie boven de een miljoen elementen. Van productgericht heeft BIA Beton zich ontwikkeld naar marktgericht. Klaar voor ‘het nieuwe bouwen’. Snelheid en eenvoud van bouwen ‘met oog voor duurzaamheid’ staan centraal. Na innovaties als het BIA LockBlock, BIA Eco blok en BIA Eco lijmblokken breidt BIA het assortiment nu uit met BIA Systeemwanden van S-panell.

Hiervoor is het bedrijf BIA Systeemwanden B.V. opgericht. Het voormalige S-panell in Medemblik is vertrouwd producent van verplaatsbare binnenwandsystemen. Steeds opgebouwd uit monoblock wandpanelen maar voorzien van verschillende toplagen.

Ofwel gips, spaanplaat of Fermacell. BIA S-panell is een kant-enklare systeemwand van zeer hoge stabiliteit, stijfheid, geluidsisolatie en brandwerendheid. ? Meer informatie?

BIA Beton B.V., Wychen Telefoon | 024 6488484 Website | www.bia-beton.nl

Biral klokpompen voor vuilwater en fecaliën Biral heeft de range klokpompen voor (vuil)water en fecaliën uitgebreid met de typen FEX, FWX en FMX. Deze klokpompen zijn inzetbaar voor schoon en vuilwater, oppervlaktewater, rioolwater, vloeistoffen met langvezelige materialen en slib met organische stoffen. Alle typen kunnen op drie verschillende manieren worden geïnstalleerd. Als ´natte´ opstelling voor bijvoorbeeld in een put van een gemaal of in een kelder van een gebouw. Als ´natte´ opstelling met een bodemsteunring voor bijvoorbeeld het leegpompen van een bouwput en een droge opstelling voor speciale toepassingen. Naast de standaard uitvoeringen zijn de pompen ook leverbaar in explosieveilige uitvoeringen conform de ATEX-normen. De debieten lopen tot ruim 400 m3/h bij opvoerhoogten tot 68 mWk. ? Meer informatie?

Biral Pompen B.V., Amersfoort Telefoon | (033) 455 94 44 Website | www.biral.nl

BUVA hardglas is voortaan geschikt om toe te passen in het K-vision profiel van Profine. Met aluminium gemoffelde (RAL 9001) hulpprofielen wordt eerst een rechte sponning gecreëerd in het kunststof profiel. Vervolgens valt het hardglas goed te verwerken. Voor binnendraaiende ramen (ISO-PLUS 2000/3000) wordt een aanslag gemaakt met een profiel en hoekstukjes. Voor buitendraaiende ramen (ISO-PLUS 1200/1300) is er met een vlak profiel gewerkt. De basisuitvoeringen: Buitendraaiend raam met raamsluiting, type 1283/1284.

Binnendraaiend raam met raamsluiting, type 2081/2082. Uitzetraam met combi-uitzetter, type 1291. Valraam met springknip, type 2454. De profielen zijn leverbaar in 6 meter lengte of op maat gemaakt. ? Meer informatie?

BUVA rationele producten voor de bouw, Barendrecht Telefoon | 0180 697593/06 10487072 Website | www.buva.nl

BUVA VAS CO2 is een compleet woonhuisventilatiesysteem gebaseerd op natuurlijke toevoer en vraaggestuurde afvoer op basis van CO2-meting met de BUVA BoxStream woonhuisventilator.

De BoxStream CO2 bezit één hoofdbediening met CO2 sensor en drie losse CO2 sensoren voor overige verblijfsruimten. De afvoercapaciteit wordt automatisch aangepast op de aanwezigheid van personen in de woning. Via de hoofdbediening in de woonkamer is het systeem met de hand te bedienen. Alle systeemcommunicatie verloopt draadloos. Extra draadloze bedieningen vanuit keuken en badkamer zijn opties.

Zo kan tijdens het koken of het douchen het systeem tijdelijk in hoogstand gezet worden. Samen met BUVA zelfregelende ventilatieroosters uit de Stream-serie en NBR luchtdichtheidsklasse 2 levert het VAS CO2 een EPC-verbetering op tot 0,23. Voor bestaande bouw komt de verbetering op de Energie-Index op 0,14.

? Meer informatie?

BUVA rationele producten voor de bouw, Barendrecht Telefoon | 0180 697593/

06 10487072 Website | www.buva.nl.

12 | STEDENBOUW 692

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 12

15-02-11 20:16

Vandaalbestendige bedieningsplaat van Viega Schokkende prestaties van Duco FireMax

En dan nu: De De-Dust Hecto Dehaco uit Lisserbroek is gespecialiseerd in verkoop en verhuur van uitrustingsstukken voor de sloop-, recycling- en saneringsbranche. Stofbeheersing bij zowel indoor- als outdoor sloopprojecten wordt steeds belangrijker.

Daarom breidt Dehaco het eigen assortiment stofbeheersingsapparatuur uit met de De-Dust Hecto.

Voeding: 380 Volt; Waterverbruik: traploos instelbaar 0-17 l/min; Bereik: traploos instelbaar 0-40 meter; Druppelgrootte: traploos instelbaar ongeachte de hoeveelheid waterverbruik; Verbruik ventilatiemotor: maximaal 5,5 Kw. Niet alleen de traploze instelbaarheid van de druppelgrootte is een wereldwijd unique selling point. Want net als zijn kleine broertje Axo is de Hecto uitgevoerd met een rotor en niet met storingsgevoelige nozzles. Laat u door een demonstratie op locatie overtuigen. ? Meer informatie?

Dehaco, Lisserbroek Telefoon | 0252 417950 Website | www.dehaco.nl

Duco Ventilation & Sun Control en Vetrotech Saint-Gobain hebben de handen ineen geslagen.

De FireMax van Duco werd getest binnen een proefopstelling met brandwerende beglazing Contraflam Lite Climaplus 30.En met succes: Glasgeplaatst ventilatierooster FireMax binnen brandwerend glas Contraflam Lite Climaplus 30 binnen houten profielen Maobi, 750 kg/ m3 Resultaten: EW 39 bij B 1410 mm x H 2275 mm en EW 51 bij B 1410 mm x H 1775 mm Duco FireMax was eerder al getest in een kalfplaatsing, (brandwerendheidsklasse EW 76). De FireMax is geschikt voor hoogbouw en past geïntegreerd in Duco’s bekende natuurlijke ventilatiesystemen Duco CO2 System en Duco Comfort System. Duco FireMax levert een uitstekende energieprestatie en is standaard voorzien van extra akoestisch dempingmateriaal. ? Meer informatie?

Duco, Veurne Belgie Telefoon | 0032 479987204 Website | www.duco.eu

Nieuwe generatie LON®-ruimteautomatisering Kieback&Peter introduceert nieuwe componenten voor intelligente LON® ruimteautomatisering: de ruimteregelaars RCC200-L en RCN200-L. Allebei geschikt voor installatie in tussenplafonds of verhoogde vloeren. De bedienunits RBW blinken uit in ergonomie. Veel in- en uitgangsvarianten maken de ruimteregelaars geschikt voor de meest uiteenlopende toepassingen. Zo kunnen bijvoorbeeld thermische aandrijvingen naar keuze met 230 V of 24 V werkspanning worden aangesloten. Ook is de aansluiting van modulerende 0 -10 V aandrijving mogelijk. Naar keuze digitaal of analoge geconfigureerde ingangen. Inzetbaar voor: een radiator in combinatie met verwarming- of koelplafond, vloerverwarming/koeling met change over, verwarmen/koelen met ventilatorconvector, een VAV-systeem met luchtnabehandeling, venstercontacten, CO2regeling en zonwering.

In publieke ruimten, zoals ziekenhuizen, uitgaansgelegenheden en treinstations worden de sanitaire voorzieningen vaak zwaar belast. Niet alleen de functionaliteit maar ook de vandaalbestendigheid van bedieningsplaten voor wc’s en urinoirs is dan van belang. De wc- en urinoir- bedieningsplaat Visign for Public van Viega is daarom specifiek ontworpen voor zwaar gebruik. Een diefstalveilige montage zorgt er voor dat de bedieningsplaat niet zomaar te demonteren valt.

Ondanks de robuuste uitvoering kent de bedieningsplaat een opbouwhoogte van slechts 10 mm. Het paneel oogt slank en esthetisch. De Visign for Public wordt geleverd in zes productuitvoeringen. In geborsteld of wit gelakt glad roestvaststaal. Ook zijn de bedieningsplaten leverbaar in twee spoelvarianten: één die alleen spoelt en één met een tweehoeveelhedenspoeling. Het Visign for Public programma wordt gecompleteerd met een bedieningsplaat voor urinoirs met contactloze infraroodtechniek. ? Meer informatie?

Viega Nederland BV, Hilversum Telefoon | 035 5380442 Website | www.viega.nl

? Meer informatie?

Kieback&Peter Nederland B.V., Harderwijk Telefoon | 0341 278020 Website | www.kieback-peter.nl

STEDENBOUW 692 | 13

02-13 Eigen redactie stb 692.indd 13

15-02-11 20:16

Utiliteitsbouw Tekst | Willem Ruyters Beeld | Ries van Wendel de Joode, Paul de Ruiter architects

Duurzaam werken naast duurzaam ontspannen UPC wilde twee bestaande werklocaties binnen de gemeente Leeuwarden vervangen door één aansprekend nieuwbouwpand. Een eerste ontwikkelingstraject liep dood waarop UPC begin 2008 de hulp van Triodos Real Estate Development inriep. Sinds de zomer van 2010 vormt Triodos Real Estate Development samen met OVG de joint venture JOIN. Een joint venture die zich specifiek richt op de ontwikkeling van maatschappelijk vastgoed. TRAJECT Vastgoed Advies Groep ondersteunde het ontwerptraject en begeleidt de uitvoeringsfase van UPC Leeuwarden als kostendeskundige en projectmanager. Het resultaat: UPC Leeuwarden ECO office. Bij oplevering eind 2011 is UPC ECO office het eerste Nederlandse gebouw met certificatie BREEAM-NL Excellent.

Ing. Henk Buitink, ontwikkelingsmanager bij JOIN Ontwikkeling bv (links), en ir Steven Lammerée, adviseur bij TRAJECT vastgoed advies groep balanceren op de rondlopende gevelwand in de grote vergaderzaal van JOIN ontwikkeling

14 | STEDENBOUW 692

14-18 UPC Leeuwarden STB692.indd 14

15-02-11 20:24

Leeuwarden | UPC ECO office

Aansluitend aan de werkvloeren van UPC ECO office liggen groene atria om te ontspannen

‘Een stad bouwen is iets anders dan postzegels verzamelen.’ Henk Buitink ontwikkelingsmanager van JOIN start zijn verhaal nogal Cruyffiaans, maar hij verduidelijkt meteen: ‘Als je een kantoor ontwikkelt voor een bepaalde locatie, staat dat kantoorpand niet op zichzelf. Het gebouw moet zich verbinden met de omgeving en moet de buurt eromheen versterken. Een goed gebouw helpt de stad vooruit.’ JOIN hanteert als motto: ‘Een goed gebouw is er voor de mensen.’ Steven Lammerée projectmanager bij TRAJECT Vastgoed Advies Groep ondersteunt die visie. ‘Een project ontwikkelen is als vijf ballen in de lucht houden. Je hebt de visie van de klant, de ontwikkelaar, de architect, de adviseurs, de buurtbewoners. Af en toe valt er een bal. Maar de truuk is zo veel mogelijk bij elkaar te brengen en te houden. Als kostendeskundige benutten wij daarvoor een eigen methode die uitgaat van kansberekening.

We stellen kostenkaders vast die specifiek aangepast zijn op de opdracht. Daarin spelen locatiespecifieke randvoorwaarden en vormvariaties van het gebouw zelf de hoofdrol. Uit de 10.000 mogelijke ontwerpvarianten zijn via statistische methodes dan kostenparameters af te leiden. Deze methodiek levert een bruikbare bandbreedte aan betaalbare mogelijkheden op.’

BouwInfo bouwProgramma Kantoren en callcenter (450 werk-

plekken) op open parkeerkelder (110 plaatsen) bouwPeriode Juni 2010 - einde 2011 OP DRACHT Triodos Real Estate Development, Utrecht

UPC Leeuwarden (Huurder) ONT WER P Paul de Ruiter, Amsterdam ADVIES Ingenieursbureau Jansen Wesselink BV, Drachten

(Constructies); Deerns raadgevende ingenieurs, Rijswijk (Installaties); TRAJECT Vastgoed Advies Groep, Amsterdam/ Rotterdam/ Zevenaar/ Sao Paulo (Bouwkosten/ bouwmanagement) UIT VOERIN G Van Wijnen Noord, Gorredijk (Hoofdaannemer); Wolter & Dros, Groningen (W- + E-installaties)

Voor de mensen Buitink: ‘Het kapitaal van UPC bestaat uit de werknemers. Dat sluit natuurlijk perfect aan bij wat wij beogen. Om voeling met de behoeften van UPC te krijgen, heeft het complete ontwerpteam dan ook allereerst 2 dagen bij UPC op de werkvloer rondgelopen.’

Lammerée vult aan: ‘Zo’n callcenter, daarin draait veel, zo niet

STEDENBOUW 692 | 15

14-18 UPC Leeuwarden STB692.indd 15

15-02-11 20:25

Duurzaamheid?

Daar zitten we niet op te wachten

...

TRAJECT neemt het initiatief!

Met een stapsgewijze aanpak bieden wij duurzame oplossingen voor vastgoed, onderhoud en techniek.

TRAJECT, transparant in zakelijk vastgoed advies.

TRAJECT Vastgoed Advies Groep | Amsterdam, Zevenaar, S達o Paulo | www.traject.com

P A R T I C I P A N T

14-18 UPC Leeuwarden STB692.indd 16

15-02-11 20:25

Leeuwarden | UPC ECO office

Callcentrum met telefoonstations aan tafels vol groene planten

alles om tijd. Denk aan de afwisseling van intensief bellen met regelmatige pauzes om te ontspannen, om de batterij op te laden.

Het kantoorgebouw moet naast het werken ook het ontspannen faciliteren.’ Architectenbureau Paul de Ruiter ontwierp een kantoor vol lucht en daglicht. Met de knap vormgegeven kopgevel komt het kantoor aan de Harlingse Trekvaart te staan. UPC ECO office is de nieuwste aanwinst van een kantoorpark dichtbij het centraal station van Leeuwarden. Als nieuwe stedenbouwkundige structuur staat een 200 m lange groenstrook geprojecteerd, die centraal tussen de kantoorgebouwen komt. Wel doorsnijdt de toekomstige groenstrook het perceel van UPC. Om ruimte te maken voor het doorlopende groen tilde De Ruiter het UPC-kantoor wat op en schoof het parkeerveld haast achteloos grotendeels onder het gebouw.

en Oostzijde bestaan uit een ritmische afwisseling van verticale gesloten en glazen geveldelen. Een entreepartij in de langsgevel lijkt uit het verticale gevelritme uitgesneden. Buitink: ‘Aan de inrichting van het dakterras met oriëntatie op de groenstrook werkt een ecoloog van Arcadis. Die adviseert welk groen en welke behuizingen het dakterras nodig heeft, opdat zo veel mogelijk stadsvogels er nestelen. De gemeente richt op termijn de groenstrook langs de UPC zo in dat het groen aansluit op het gebouw.’ UPC onderscheidt binnen het kantoor vier verschillende interieurfuncties.

Voor iedere functie schakelt het bedrijf een andere gerenommeerde interieurontwerper in: Concern, Hollandse Nieuwe, Inside/Outside en Femke van Gemert. Zo worden die intrinsieke sfeerverschillen nog eens versterkt. TRAJECT Vastgoed Advies Groep treedt op als intermediair tussen de interieurontwerpers en het bouwteam.

Vier interieurs

Elfstedentocht

De omhoog geheven open werkvloeren van het callcenter liggen rond twee groene binnenatria. In de hoogte zijn de werkvloeren vanzelf dichter bij de zon en het licht. Veel pauzeruimten grenzen aan de twee groene longen binnen, terwijl het bedrijfsrestaurant uitkijkt op de groenstrook buiten. De gevels aan de Noord, West

JOIN gaat bij alle projecten uit van de Trias Energetica. Dat betekent: eerst zoveel mogelijk energie besparen, vervolgens zoveel mogelijk duurzame energie inzetten en als derde de noodzakelijke fossiele energie zo efficiënt mogelijk gebruiken. Het UPC ECO office is dan ook een trotse staalkaart van duurzame installatietech-

‘Een project ontwikkelen is vijf ballen in de lucht houden’ STEDENBOUW 692 | 17

14-18 UPC Leeuwarden STB692.indd 17

15-02-11 20:25

Entree neemt hellingbanen op vanuit de verdiepte parkeergarage

Glazen entreepartij tekent zich af in het regelmatige verticale gevelpatroon van glas en beton

nieken. Buitink stellig: ‘Wij steken onze handen ervoor in het vuur dat het beproefde technieken zijn. Het kantoor is geen experiment, het moet natuurlijk wel werken.’ De Ruiter heeft het gebouw zo gepositioneerd dat hinderlijke opwarming door zonlicht wordt geweerd. Zo belemmeren de vele horizontale en verticale lamellen in de gevel de inval van direct zonlicht, maar laten wel overvloedig daglicht toe. Een groot percentage van het geveloppervlak bestaat uit glas voor veel daglicht binnen. De kunstverlichting past zich via een intelligente regeling op de hoeveelheid natuurlijk daglicht binnen aan. Verwarming en koeling verloopt via klimaatplafonds en het gebouw voedt die met een WKO-bron. Koel water uit de Harlingse Trekvaart vult in de lente en de herfst de koudebron aan. Op het dak ligt 457 m2 aan PV-cellen. De opgewekte elektriciteit gaat direct het kantoor in. Buitink: ‘Bij die hoge bezettingsgraad in het gebouw denk je al gauw, dan maar extra veel verse

Uitvoerende partijen contractueel verplicht te werken volgens BREEAM-NL Excellent

koellucht erin, maar veel luchttoevoer brengt hinderlijke tocht met zich mee. We kwamen uit op klimaatplafonds als koeling- en verwarmingsbron. Straling in plaats van convectie. Belangrijk is natuurlijk ook dat de wanden een zeer hoge Rc-waarde hebben van 5,0. Het kantoor zal een BREEAM Excellent halen. Een EPC van 0,58 die aanzienlijk lager is dan de verplichte EPC = 1,1 helpt daarbij.’ Door koel water aan de vaart te onttrekken (= warmte aan het water toe te voegen) belemmert het UPC ECO office theoretisch beschouwd het schaatsen op natuurijs. Maar een kniesoor die daar op let. Trouwens alleen de drie eerste Elfstedentochten voerden over de Harlingse Trekvaart. De route is al tientallen jaren geleden verlegd naar een andere vaart.

EXCELLENT Bij BREEAM certificering tellen veel zaken mee. Maar een hogere score bij de BREEAM-telling was niet de reden van de keuze voor de regionale hoofdaannemer Van Wijnen Noord uit Gorredijk. Ook veel andere partijen komen uit de Regio Noord. Buitink: ‘Dat de uitvoerende partijen geen grote afstanden hoeven af te leggen naar het werk, is weliswaar duurzaam maar daarom hebben we niet gekozen voor regionale partners. Die keuze komt voort uit de filosofie van JOIN om de directe omgeving van een bouwproject te laten profiteren.’ Met het oog op de BREEAM-NL certificering verplichten de uitvoerende partijen zich contractueel het gewenste niveau van duurzaamheid na te streven. Aan TRAJECT Vastgoed Advies Groep de taak om de realisatie in alle facetten te audit-en, en de partijen te begeleiden. Zo creëer je wederzijds vertrouwen om de gevraagde prestaties te realiseren. Een onafhankelijke deskundige van DutchGreenBuildingCouncil beoordeelt uiteindelijk na de oplevering of de BREEAM-NL Excellent behaald is. Met alle ingebouwde waarborgen zal dat geen probleem zijn. Eind dit jaar is het zover. Het eerste Nederlandse gebouw met certificatie BREEAM-NL Excellent staat in Friesland. n

18 | STEDENBOUW 692

14-18 UPC Leeuwarden STB692.indd 18

15-02-11 20:25

Schiphol | General Aviation Terminal Schiphol BouwInfo b o uwProgramma Luchthaventerminal voor privé- en zakenluchtvaart,

terminal afhandeling vluchten, en lounges 3500 m 2 VVO; kantoren1000 m 2 VVO; 1.500 m 2 vvo parkeren (BVO 6.000 m 2 ) O P DRACHT Schiphol Real Estate (belegger / ontwikkelaar) O N TWE RP VMX Architects, Amsterdam ADVIES Nelissen Ingenieursbureau b.v., Eindhoven (Installaties); Van Rossum Ingenieursgroep, Amsterdam (Constructies); BBN adviseurs, Rotterdam (Kosten) UIT VOER ING Friso Bouwgroep, Almere BOUW PERI ODE December 2009 – april 2011

Een magenta luifel als uithangbord net de felrode bef van een roodborstje

Even glamoureus als duurzaam

Tekst | Willem Ruyters Beeld | Schiphol Real Estate

General Aviation (GA) is de internationale benaming voor de privé- en zakenluchtvaart met kleine vliegtuigen. Exclusiviteit, privacy en een snelle afhandeling van de vlucht. Dat verlangt deze selecte groep. Op Schiphol Oost ontwikkelt Schiphol Real Estate speciaal voor hen een nieuwe GA terminal die de huidige ‘oude’ GA terminal vervangt. Even luxe als duurzaam.

Schiphol Oost ontvangt jaarlijks zo’n 7.000 businessjets. Vanzelfsprekend vraagt een snelle afhandeling van de vluchten om korte looplijnen en minimale wachttijden binnen de passagiersterminal.

Maar het kan volgens Schiphol Real Estate altijd nog sneller en compacter. Architectenbureau VMX maakte van een drive-through het centrale punt in het ontvangstgebouw. Hier stappen de passagiers overdekt uit de auto, beschut tegen weer en wind en uit het zicht van de pers. Via een grote glasgevel zien ze direct bij uitstappen de routing door de hal naar de balie van de afhandelaars. Die ontvangsthal bevat een split level niveau, waarbij de lounges op het bovenste niveau liggen met uitzicht op de vliegtuigen. Half verdiept onder maaiveld bevindt zich een royale parkeergarage.

Extra veel trappenhuizen en liften brengen de passagiers vanuit de parkeergarage direct in de terminal, maar ook de kantooremployees snel naar de kantoren die zich op de twee bovenste etages van het gebouw bevinden.

de luchtpassagiers. Dit met het oog op hun privacy. Bij de installatietechniek staat duurzaamheid voorop. Zo wordt waar mogelijk LED-verlichting toegepast, zowel buiten als binnen. Er is lagetemperatuurverwarming aanwezig waarvoor extra isolatie in de gevels is aangebracht. Die W-installatie kan eventueel later op een WKOsysteem aangesloten worden. In de parkeergarage benut de verlichting daglichtdetectie, de garage wordt natuurlijk geventileerd.

VMX laat zijn bekende stylish gevoel voor architectuur dit keer vooral zien in de uitwerking van de gevels. Zo krijgen de meeste gevels een bekleding van polyester panelen met zilverglitters. De onderzijde van de luifel wordt magenta. Bijzonder, gedistingeerd en zoals vaak bij VMX, een beetje sixties. Raamstroken zonder zichtbare stijlen met geluid- en zonwerende glas in dezelfde kleur als de omliggende gesloten delen, geven het gebouw iets abstracts. De GA Terminal van Schiphol toont aan dat duurzaamheid en glamour best samen gaan. n

Stylish duurzaam Aan de platformzijde valt de reuzenluifel op, die liefst twaalf meter ver uitkraagt. Aan de landzijde wijken de bovenste twee etages scherp terug uit de gevellijn. De megaluifel zorgt voor een droogloop voor elke luchtpassagier van het vliegtuig naar binnen en tevens dat er vanuit de kantoren geen goed zicht is op

STEDENBOUW 692 | 19

19 Schiphol GA.indd 19

15-02-11 20:23

Windmolens van Fortis Wind Energy op het dak en zonnecellen in de raampartijen beheersen de aanblik vanaf de Martin Luther King-weg

Duurzaamheid als rode draad

Tekst | Willem Ruyters Beeld | LKSVDD

BouwInfo O NTWERP LKSVDD (Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen),

Hengelo; MTD Landschapsarchitecten, ’s-Hertogenbosch (Ontwerp buitenterreinen) A DVIES HEVO, ’s-Hertogenbosch (Projectmanagement/kostendeskundige/ directievoering); Pieters Bouwtechniek B.V., Amsterdam (Constructies); DWA installatie- en energieadvies, Bodegraven (Installaties en bouwfysica); Search, Heeswijk-Dinther (advies duurzaamheid); Vijverborgh, Breda (restauratieve voorzieningen); Coare, Amsterdam (interieur); Pilastron, Haarlem (opzichter).

U IT VOERING Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen B.V., Warmenhuizen (Hoofdaannemer) I N STALL ATIES Unica Installatietechniek B.V., Hoevelaken (W- installaties); Croon Elektrotechniek B.V., Rotterdam (E- installaties) B OUWPERIODE

22 mei 2010 – begin november 2011 B OUWPROGRAMMA Kantoren-ensemble van twee kantoorgebouwen Rabo hoofdkantoor Alkmaar en omstreken voor 250 werkplekken Kantoor voor de commerciële verhuur, langjarig verhuurd aan Eriks en PWC

WarmteKoudeOpslag in de bodem, efficiënte windmolens van Fortis Wind Energy op het dak, klimaatplafonds in de kantoren, het gebruik van zo veel mogelijk cradle-to-cradle bouwmaterialen en voldoende PV-zonnecellen om genoeg elektriciteit op te wekken om 35 huishoudens een jaar draaiende te houden. De lijst met milieuvriendelijke en duurzame, bouwkundige en installatietechnische toepassingen in de nieuwbouw van hoofdkantoor Rabobank Alkmaar e.o. is lang en indrukwekkend. Algemeen Directeur Kees Jasperse van de Rabobank Alkmaar streefde dan ook de hoogste graad van duurzaamheid na. Voor deskundig advies over de duurzame innovaties kon hij terecht bij bouwmanager/adviseur Jan Bonnemaijers van HEVO uit ’s-Hertogenbosch.

Fortis geeft Rabo Alkmaar energie 20 | STEDENBOUW 692

20-23 Alkmr Rabobank HEVO.indd 20

15-02-11 20:26

Alkmaar | Hoofdkantoor Rabobank Alkmaar e. o. gecombineerd met kantoor voor verhuur

Duurzaam kantorenpark van duurzaam kantorenpaar kantoorgebouw de parkeergarage en het bedrijfsrestaurant van Rabo-hoofdkantoor mogen gebruiken. De architecten LKSVDD tekenden zowel het hoofdkantoor als het verhuurkantoor. Het tweede kantoor kent misschien niet het surplus aan comfort en ruimte van het Rabo-hoofdkantoor maar is toch een kantoor in het topsegment.

Dat ziet de markt ook, want nog voor de bouw van het verhuurkantoor vaart heeft gekregen, hebben zich Eriks BV en PWC als langjarige huurders gemeld.’

Duurzame verdiepingsslag

Twee opeenvolgende fusies van de regionale Rabobanken en voortgaande autonome groei zorgden voor een forse toename van het aantal klanten van de Rabobank Alkmaar en omgeving. De behuizing in de Alkmaarse binnenstad werd snel te klein. Na de benoeming in 2005 van directievoorzitter Kees Jasperse won het verbeteren van de huisvesting aan belang. Jan Bonnemaijers van adviesbureau HEVO uit ’s-Hertogenbosch herinnert zich: ‘De Rabobank Alkmaar e.o. zette in op het verbouwen van het eigen complex in de binnenstad. Om aan werkbare oplossingen te komen organiseerde de bank een prijsvraag onder architectenbureaus. Dat leverde weliswaar een verbouwingsplan op, maar toch bleef er twijfel. Was dit wel de best mogelijke oplossing? HEVO werd bij het proces betrokken en wij concentreerden ons op het opnieuw helder krijgen van de uitgangspunten. Rabobank besloot dat zij een betere en meer voordelige huisvesting zou krijgen, als ze de bestaande huisvesting zou afstoten en op een beter bereikbare locatie een nieuw kantoor zou bouwen. Mede dankzij de gemeente Alkmaar kwam een mooi terrein aan de Robonsbosweg beschikbaar. Over dat aanbod hoefden wij en directievoorzitter Jasperse niet lang te beraadslagen. Het bouwterrein maakt deel uit van een klein en ontspannen kantorenpark in een groene setting aan de rand van Alkmaar. Aan de ene kant ligt het groene buitengebied. Aan de andere zijde van het perceel grenst de Martin Luther King-weg, de wijkontsluitingsweg. Het gebied is tevens uitstekend bereikbaar met het openbaar vervoer.’

Duurzaam ensemble De Rabobank Alkmaar e.o. bouwt het nieuwe hoofdkantoor in eigen beheer. Het fraaie perceel bood genoeg ruimte voor de ontwikkeling van een tweede kantoorgebouw voor verhuur aan derden. Bonnemaijers: ‘Algemeen directeur Jasperse wil het onderling samenwerken van ondernemers stimuleren. Zo zullen de huurders van het tweede

Bonnemaijers beschrijft hoe HEVO het duurzaamheidsgehalte van het ontwerp- en bouwtraject stimuleerde: ‘Ruim twee jaar geleden hebben we het ontwerpteam mede samengesteld. Wij kennen goed de weg in ontwerptrajecten. Maar we zijn zelf geen ontwerpers. Onze taak is de anderen in het team te begeleiden en de ruimte te geven en het project integraal te benaderen. Algemeen directeur Jasperse ziet duurzaamheid als dé norm voor de toekomst. Samen met DWA stelden wij een eerste rapportage over mogelijke duurzame maatregelen samen. Zowel met bouwkundige als installatietechnische ingrepen. Jasperse reageerde met: “Hebben we echt alles in ogenschouw genomen. Vergeten we niet iets?” Wij besloten daarop het hele ontwerpteam in contact te brengen met Search Amsterdam.

Niet alleen de installatieadviseurs, maar echt iedereen van het team.

Tot en met de constructeur. Het contact met Search resulteerde in een verdiepingsslag. We slaagden er samen in de duurzaamheid los te weken van het op elkaar stapelen van allerlei technische oplossingen. De duurzaamheid ging richting geven aan het project. Ons gezamenlijk streven naar maximale duurzaamheid werd de verbindende factor en bracht de losse eindjes bij elkaar.’

Duurzame installaties In de nieuwbouw vinden 200 medewerkers van de Rabobank een werkplek. De architecten deelde het bouwvolume op in tweeën en zetten de twee kantoorvleugels loodrecht op elkaar. Een hoog glazen atrium met lift en trappenhuizen verbindt de twee vleugels. De vloervelden in beide vleugels verspringen split level van elkaar. Dit zorgt voor aangenaam lange zichtlijnen door het gebouw heen en bevordert zo een gevoel van verbondenheid onder de medewerkers.

Vóór het gebouw komt een ruime tuin. Een zonnig terras sluit aan op het bedrijfsrestaurant. MTD landschapsarchitecten richtte de tuin in als een groene verrijking voor het hele kantorenpark. Een auditorium maakt van de vleugel met restaurant een intiem congrescentrum.

In de binnenhoek bevindt zich de hoofdentree. Je betreedt de bank via het natuurstenen toegangsdek boven het parkeerveld. Aan de langszijde van het natuurstenen dek grenst het verhuurkantoor. Het complex wordt niet aangesloten op aardgas- of warmtenet, maar is volledig zelfvoorzienend wat warmte en koeling betreft. Ook bij het waterverbruik staat duurzaamheid voorop. Regenwater wordt verzameld om daarmee de toiletten door te spoelen. Bonnemaijers: ‘Het casco wordt opgebouwd uit prefab betondelen. Betonkernactivering is door ons wel onderzocht, maar leidde twee jaar geleden nog tot

STEDENBOUW 692 | 21

20-23 Alkmr Rabobank HEVO.indd 21

15-02-11 20:26

SAMEN UW OPTIMALE OMGEVING ONTWIKKELEN Strategische oplossingen in vastgoed en huisvesting

HEVO voorziet opdrachtgevers met complexe huisvestingsvraagstukken van antwoorden die bijdragen aan een optimale leef- en werkomgeving. We kunnen u ondersteunen bij vrijwel elk facet van vastgoedontwikkeling. Daarbij streven we altijd naar gebouwen die duurzaam presteren en een klantrelatie die minstens zo duurzaam is. Een partnership dat we bouwen op basis van oprechte betrokkenheid, kennisuitwisseling en wederzijds vertrouwen. Een open en resultaatgerichte benadering waarbij we elkaar blijven inspireren.

Samen zijn we in staat het schijnbaar onmogelijke toch mogelijk te maken. Wij helpen opdrachtgevers in onderwijs, overheid, zorg en bedrijfsleven hun dromen te vangen in huisvesting en vastgoed.

Voor meer informatie: (073) 6 409 409 info@hevo.nl www.hevo.nl

HEVO biedt u: Strategisch vastgoeden huisvestingsadvies Projectmanagement Duurzaamheidsadvies Expertisecentrum

20-23 Alkmr Rabobank HEVO.indd 22 036_Hevo_Adv_A4_WTv3.indd 1

15-02-11 20:26 01-04-2010 11:21:06

Alkmaar | Hoofdkantoor Rabobank Alkmaar e. o. gecombineerd met kantoor voor verhuur

Kantoren gerangschikt langs de randen van het perceel

lelijke baffles aan het plafond. Die heb je nodig om hinderlijke nagalm vanwege het schoon beton plafond te vermijden. Nu combineren we de WKO-installatie met klimaatplafonds. Dat leverde wel het stijlvolle interieur op, dat we zochten.’

roepen, maar ook zelf doen. Zelf zijn we begin dit jaar binnen onze vestigingsplaats ’s-Hertogenbosch naar een duurzamer kantoor dicht bij het station verhuisd. Een eerste stap om ons eigen mobiliteitsbeleid te verduurzamen en daarmee onze CO2 productie te reduceren.’

Duurzame gevelbekleding

Duurzame koppositie

Met een grote raampartij in de kopgevel lijken beide kantoorvleugels uit te kijken over het weidelandschap. Bonnemaijers: ‘In die grote uitkragende puien zijn PV-zonnecellen opgenomen. Het vroeg van de constructeur een tour de force om die uitkragende puien vrij te houden van zware constructies. De krachten worden helemaal via het dak omgeleid.’ Over de gevelbekleding is misschien wel het langst nagedacht. De keuze viel op antracietgrijze keramische geveldelen.

Gebakken van rivierklei zijn keramische gevels intrinsiek C2C. Om exact het juiste gevelmateriaal te ontdekken, bezochten de adviseurs en groupe diverse locaties. Van kantorenpark Papendorp Utrecht tot aan København, Denemarken. Erg inspirerend bleek het jonge hoofdkantoor van de Deense Saxo Bank. Curieus genoeg één van Rabobanks belangrijkste concurrenten. Niet alleen als internationaal bankier maar ook als sponsor van een wielerploeg.

Als voorproefje op het hoge duurzaamheidsgehalte van kantoor Rabobank Alkmaar heeft Rabobank zelfs de manifestatie rond het slaan van de eerste paal duurzaam ingekleurd. Zo was de partytent van duurzaam textiel en ingericht met meubilair gemaakt van FSCEcoplex. De catering bestond uit biologische hapjes en biologische drankjes. Alle gasten kregen de mogelijkheid zelf voor een groot glas versgeperste jus d’orange te zorgen door al fietsend een fruitpers aan te drijven. Eind 2011 komt het gebouw in gebruik. Dan zal het hoofdkantoor van de Rabobank Alkmaar e.o. opduiken in de lijstjes met meest duurzame Nederlandse kantoren van 2011. Dicht achter andere aanstaande iconen van duurzaamheid zoals het TNT-hoofdkantoor in Hoofddorp en het prominente duurzame hoofdkantoor van Eneco in Rotterdam – Prins Alexander. Geen positie om je voor te schamen. n

Duurzaam van eerste paal tot exploitatiefase HEVO verdiept de eigen knowhow over duurzaamheid voortdurend.

Sinds kort is HEVO gecertificeerd om BREEAM-NL certificaten te auditen. Eerder ontwikkelde HEVO al een duurzaamheidsscan en duurzaamheidstool. Via de website van HEVO kan eenieder een routekaart invullen hoe het eigen project in een zo duurzaam mogelijke richting te leiden. Bonnemaijers: ‘Duurzaamheid moet je niet alleen

Duurzaam van eerste paal tot exploitatiefase

Vanaf de Robonsbosweg betreed je het parkeerdek. Het verhuurkantoor ligt prettig vooraan.

Boven op het dak staan 4 windmolens van Fortis Wind Energy

STEDENBOUW 692 | 23

11:21:06

20-23 Alkmr Rabobank HEVO.indd 23

15-02-11 20:26

BouwInfo OPDRACHT Ontwikkelingsbedrijf Venlo ONTWERP Architecten- en ingenieursbureau Kristinsson, Deventer ADVIES Ingenieursbureau Volantis, Venlo/Maastricht (Installaties) CONSTRUCT & BUILD Pellikaan Bouwbedrijf BV, Tilburg BOUWPROGRAMMA Flexibel kaskantoor gebouwd als

expositiegebouw op termijn kantoor voor commerciĂŤle verhuur

Villa Flora betekent een topkantoor gemaakt met hoogstaande kastechniek

And now for something completely different

Tekst | Louwers Uitgevers Beeld | Kristinsson Elke wereldexpo heeft zijn ikoon. Dat was al zo op de allereerste Wereldtentoonstelling, in 1851 in London met het volledig glazen Crystal Palace. Parijs 1889 had de Eiffeltoren en Brussel/Bruxelles 1958 kon pronken met het Atomium. Tijdens Hannover 2000 werd het meest gesproken over het Nederlandse paviljoen, de Big Mac van MVRDV. Op de Floriade2012 in Venlo zal Villa Flora alle ogen op zich gericht weten.

Villa Flora wordt weliswaar gebouwd als expositiegebouw, maar het spectaculaire glazen gebouw zal na de Floriade2012 dienst gaan doen als kantoor voor de commerciĂŤle verhuur. Dat is althans de bedoeling. Geen enkele projectontwikkelaar durfde in 2008 echter het ontwikkelingsrisico op zich te nemen. Verwonderlijk is dit niet. De definitieve plannenmakerij voor de Floriade2012 in Venlo viel precies samen het kelderen van de beurzen wereldwijd. Gelukkig geloofde de gemeente Venlo wel in de toekomst en besloot dan ook voor Villa Flora zelf op te treden als project-

Villa Flora komt op het langwerpige bouwterrein in het bovenste deel van de Floriade2012. De hoge Innovatoren van Jo Coenen wordt de buurman 24 | STEDENBOUW 692

24-27 Venlo Villa Flora.indd 24

15-02-11 20:26

Venlo | Villa Flora

‘Groene ambities van Villa Flora en Pellikaan passen uitstekend bij elkaar’ Christ Swinkels, projectdirecteur Pellikaan ontwikkelaar via het eigen ontwikkelbedrijf van de gemeente. Het gemeentelijk ontwikkelingsbedrijf zette het project in de markt als een Construct & Build project. Een uitverkoren groep aannemers mocht het ontwerp van architectenbureau Kristinsson (Deventer) uitwerken naar een bestek en vervolgens een offerte uitbrengen.

Construct & Build Projectdirecteur Christ Swinkels van Pellikaan kijkt tevreden terug op het ontwikkeltraject: ‘Wij hebben die aanbesteding uiteindelijk gewonnen. Waarschijnlijk mede omdat we veel ervaring hebben met Construct & Build-contracten. Want in de omliggende buitenlanden Engeland, België en Duitsland realiseerden we al vele projecten volgens deze methode. Het uitwerken van concepten zit ons bedrijf in de genen. Hoe innovatief het ontwerp ook is, we maken het plan uitvoeringstechnisch realiseerbaar.’ Pellikaan ziet zichzelf niet als een traditionele hoofdaannemer, in de zin van een uitvoerend bouwbedrijf dat de hoofdmoot van het project zelf uitvoert en delen van het project uitbesteed aan onderaannemers.

Swinkels: ‘Wij zien onszelf als leverancier van totaalconcepten, die gewend is mee te denken met de opdrachtgever. Wij geven dan wel leiding aan de uitvoering maar werken daarvoor samen met co-makers en lokale onderaannemers.’ Pellikaan draagt graag veel verantwoordelijkheid. Swinkels: ‘Vaak draaien onze projecten om het complete traject van ontwerpen, bouwen, financieren, tot en met exploiteren en onderhouden. Bij Villa Flora gaat het om een relatief beperkte opdracht: construct & build project.’

Voor energie gaat de zon op Het ontwerp van Villa Flora is een soort kruising van een zeer grote en zeer innovatieve tuinderskas met een state-of-the-art kantoor.

Het kaskantoor is bijna volledig autarkisch, want het gebouw heeft geen aansluiting op gas, water, elektriciteit of riolering nodig. Architect Kristinsson experimenteerde al in de vorige eeuw in begin jaren tachtig met deze ideeën. In die tijd ontving hij bij een prijsvraag voor het gemeentehuis van Almere voor zijn autarkische ontwerpopvatting veel waardering. Bij Villa Flora zorgt de kas voor het wegvangen van zonne-energie; de zonnewarmte wordt opgeslagen via de betondelen van het gebouw in de bodem. Maar Villa Flora gebruikt meer alternatieve energiebronnen. Al het organisch afval dat de huishouding van Villa Flora produceert, wordt verzameld om anaërobisch vergist te worden tot biogas. Van de verbranding van het biogas profiteert een microturbine die het complex van elektriciteit voorziet. Ook liggen er op het dak zonnecollectoren voor de productie van warm tapwater en PV-cellen voor de levering van elektriciteit uit gratis zonnestraling.

Nederlandse kassenbouw realiseert steeds gemakkelijker grote overspanningen, handig voor tentoonstellingen en flexibele gebouwen

Second opinion Fred Koiter stelt als projectleider van het Ontwikkelbedrijf Venlo: ‘Het complete bestek is van begin tot eind door Pellikaan Bouwbedrijf zelf geschreven. De risico’s voor de uitvoering liggen dan

Helofytenvijver speelt een rol bij de afvalwaterzuivering

STEDENBOUW 692 | 25

24-27 Venlo Villa Flora.indd 25

15-02-11 20:26

11-87 Pell B -A4 Adv Stedenbouw Venlo:Opmaak 1

03-02-2011

11:25

Pagina 1

TILBURG

BRUSSEL

DÜSSELDORF

LONDEN

Villa Flora Venlo Het groenste kantoor van Nederland

Louis Davids Carré Zandvoort

Lewisham (UK) Greater London

Pellikaan Health & Racquet Club Breda

PPS-project

Design & Build project

Design, Build & Operate-project

Centrumontwikkeling met o.a. scholen, zorgloket, bibliotheek, stadskantoor, kinderdagverblijf, parkeergarage, 48 appartementen, verenigingsruimten, buitenspeelplaatsen en marktplein

Grootschalig leisurecentrum op onderste verdiepingen van appartementengebouw van 27 verdiepingen.

In ontwikkeling met o.a. winkels, kantoren, parkeergarage en appartementen

Eigen leisurecentrum in het voormalige casino met: grote fitnessruimte, cardioruimte, zwembad, sauna, turks stoombad, relaxpool, spinningstudio, 2 aerobicsstudio’s, yogastudio, restaurant, kinderopvang, fysiotherapie

De kracht van Pellikaan

Pellikaan Bouwbedrijf bv

en exploitatiemodellen. Vestigingen in Nederland, Duitsland, België en Groot-Brittannië.

Dr. Hub van Doorneweg 95 Postbus 551

Brede expertise op gebied van duurzaamheid, milieu en energie.

Meer dan 30 jaar unieke eigen ervaring in exploitatie en beheer.

Van traditionele aanbestedingen tot en met de meest verregaande PPS-projecten waar

5000 AN Tilburg Tel. 013 465 76 00 Fax 013 468 50 02 E-mail info@pellikaan.com Internet www.pellikaan.com

Internationale kennis van de nieuwste trends, bouwmethodieken, duurzame toepassingen

bij Design, Build, Finance, Maintain en Operate volledig zijn geïntegreerd.

Dé perfecte partner voor uw bouwplannen!

Recreëer, werk en leer in een ideale omgeving 24-27 Venlo Villa Flora.indd 26

15-02-11 20:26

N

et: na,

Venlo | Villa Flora

ook geheel bij hen als realiserende partij. De voordelen natuurlijk ook. Als het gebouw uiteindelijk maar de duurzame prestaties levert, die wij wensen.’ Swinkels bevestigt volmondig: ‘De risico’s zijn voor ons, want de overeengekomen prestaties liggen helemaal vast. Daar mag en zal niet van worden afgeweken.’ De bouwkosten liggen rond de twaalf miljoen euro, terwijl de plankosten vier miljoen bedragen. Uiteindelijk moet Pellikaan aantonen dat expositiekantoor Villa Flora de afgesproken prestaties daadwerkelijk haalt. Adviesbureau Becks uit Vught zal zo nodig voor Ontwikkelbedrijf Venlo een second opinion uitvoeren.

Flexibel = duurzaam Al het prefab beton is in Duitsland onder de rook van Frankfurtam-Main vervaardigd en per schip naar Venlo gekomen. Het betonskelet is zo ontworpen en uitgevoerd dat ook in de toekomst een flexibele indeling mogelijk blijft. Daarom zijn in de betonnen kolommen holle ruimten opgenomen voor de doorvoer van kabels en leidingen. Ook de vloeren bestaan uit een dubbele betonschil.

De holle ruimte is van bovenaf toegankelijk voor het steeds weer verplaatsen van installatieleidingen en datakabels. Natuurlijk, ook langdurige flexibiliteit is een nuttige vorm van duurzaamheid. n

Eén binnenschip vervangt 65 vrachtwagens

Het binnenvaartschip Esperanto met duwbak Esperantwo vertrok op zaterdag 6 november uit de haven van Hattersheim am Main en legde na een vierhonderd kilometerlange tocht via de Mainz, de Rijn en de Maas maandagavond 8 november 20.00 uur in de Industriehaven van Venlo aan. Aan boord van het schip bevonden zich alle betondelen voor de complete begane grond en eerste verdieping van het kaskantoor Villa Flora . Keurig gestouwd in de grote ruimen. De portalen zijn gefabriceerd in de fabriek van Holcon BV in Hattersheim am Main (bij Frankfurt) en variëren in gewicht van 14 tot 50 ton. Het zijn elementen met een maximale lengte van 13 meter bij een maximale breedte van 5.20 m, die vervolgens vanaf de haven op diepladers naar de bouwplaats op het Floriade-terrein zijn getransporteerd. Projectmanager Rob Verwater van Pellikaan over het voordeel van tranport over het water: ‘Bij vervoer over de weg zouden 65 grote trailers nodig geweest zijn voor een rit van meer dan 280 kilometer over de Duitse

© Sjaak Peters

Pellikaan Bouwbedrijf BV liet de betonelementen voor Villa Flora niet over de weg te vervoeren, maar koos voor transport per binnenschip. Duurzaam, degelijk, en goed betaalbaar. En toch just in time.

Dubbele schaal van betondelen voor flexibele doorvoer van leidingen

Autobaan. Een megaoperatie met alle ongemakken die daar bijkomen. Altijd en overal kunnen files opduiken. Bij een schip weet je precies wanneer het in Venlo arriveert. Bovendien besparen we zo 36.000 transportkilometers over de weg.’ En zeker niet onbelangrijk, vervoer per schip kost slechts een derde van vervoer over de weg. n

r-

gen

ië.

Overslag van de betondelen in de Industriehaven vroeg een dag of wat

© Sjaak Peters

aar

STEDENBOUW 692 | 27

24-27 Venlo Villa Flora.indd 27

15-02-11 20:26

Een sterk “staaltje” eilandplafonds

ROC HENGELO

POLITIE ACADEMIE APELDOORN

“akoestische oplossingen voor betonkernactivering”

_

P L A F O N D S

ICO CLUSTER AMERSFOORT

g

E N

W A N D E N

Alle voorkomende systeemplafonds Diverse systeemwanden Metalstud plafonds/-wanden Naadloze akoestische klimaatplafonds Specifieke houten/stalenplafonds Koven en aftimmeringen Verlichting

V A N

E I S S I N K

Uw partner in afbouw Tel. 074-243 43 83 E-mail: info@eissink.nl Aquamarijnstraat 211

Maak een afspraak en kom kijken in onze uitgebreide showroom.

7554 NR Hengelo (OV)

www.eissink.nl

28-29 Groningen DUO2 Eissink 692.indd 28 Adv.Eissink.indd 1

15-02-11 20:27 02-02-2011 15:16:07

Groningen | DUO2-kantoren Eissink Plafond- en Wandsystemen

Een plafond van duizend en een witte stippen Tekst | Willem Ruyters Beeld | Eissink Plafond- en Wandsystemen Van buiten is de gecombineerde nieuwbouw van Dienst Uitvoering Onderwijs en Belastingdienst in Groningen al zeer bijzonder te noemen. Het complex doet nog het meest denken aan zachte bergen als van witte suiker met daarin stroken glas.

Maar wie de kantoorvloeren betreedt, valt de mond pas echt open. Aan de plafonds een spectaculair tafereel van duizenden ronde akoestische plafondeilanden. Specialist Eissink Plafonden Wandsystemen uit Hengelo (Ov) ontwikkelde specifiek voor dit project een slim ophangsysteem.

Projectleider André Nijland van Eissink Plafond- en Wandsystemen kijkt tevreden terug op het geleverde werk: ‘Ieder rond plafondeiland hangt met vier stalen draagarmen aan slechts één centraal boorpunt. Een concept dat Eissink zelf heeft ontwikkeld en geproduceerd. Dankzij dit systeem konden we bij de montage echt snelheid maken. Over elke stap van het productieproces en de montage van de plafondeilanden hebben we nagedacht. Zo stemden we de maat van de rolcontainers af op de bouwliften die opdrachtgever/bouwer DUO2 wilde inzetten.’ DUO² (Strukton, Ballast Nedam, John Laing) is verantwoordelijk voor het ontwerp, de bouw en financiering van de nieuwbouw, inclusief het beheer en onderhoud van het gebouw en de verzorging van facilitaire diensten voor een periode van 20 jaar. Sinds mei 2010 reed er elke week minimaal één grote vrachtwagen van Eissink naar Groningen. Nijland: ’Alle onderdelen voor de plafonds zaten in rolcontainers, precies wat die week nodig zou zijn op die verdieping in dat deel van het complex. Met een digitaal meetsysteem liepen we eerst over de verdieping. Waar een boorpunt moest komen, gaf de apparatuur automatisch een piepje. Even 20 mm diep boren, frame met 4 armen monteren, daarna slechts een kwestie van het eiland ophangen. Allereerst alle eilanden van 1000 mm diameter, daarna die van 1500 mm. Ter plekke pasmaken met een zaag of tang was totaal overbodig. Slechts zes man bevestigden honderden eilanden in één week. 47.000 m2 kantoren voor 2500 werkplekken. De sparingen voor armaturen waren in onze montagehal exact in de plaat gemaakt. Doorvoer van sprinklers ging in het werk. Elk plafondeiland is slechts 5 cm hoog en hangt op maximaal 10 cm onder het plafond. Hoe minimaal ook, het open plenum van 50 mm is belangrijk voor de akoestiek en de regulering van het binnenklimaat.’

Plafondeilanden zijn nodig vanwege de betonkernactivering en zijn vormgegeven in de vloeiende stijl van UN studio

Een duet tussen een plafondeiland en een kolom

Maatwerk in serieproductie

ontstaan.’ De plafondspecialist uit Hengelo monteerde op elke rond eiland extra 25 mm glaswol (Insulation Solutions bv) om de vereiste hoge geluidsabsorptie-waarde α te realiseren. ‘Ronde plafondplaten zijn niet in de handel. Daarvoor moet je zelf aan de slag. We lieten een stalen hoekprofiel van 20 bij 50 mm rondwalsen, lasten oogjes voor de draagarmen er aan en lieten de staalrand moffelen in hetzelfde wit als de akoestische plafondplaat. Het rondsnijden van de plaat (Ecophon bv) gebeurde in onze eigen montagehal.’ Naast ronde zijn in Groningen ook rechthoekige plafondeilanden aangebracht met breedtes van 500 of 800 mm en variërend in lengtes van 1200 tot 18000 mm. Ook hier maakte Eissink gebruik van een zelfontwikkeld ophangframe met twee armen en één ophangpunt.

De rechte kaderprofielen kwamen van Werkcon bv. Nijland: ‘Het is maatwerk, maar dan in serieproductie. Dit soort eilanden zijn door Eissink in iedere gewenste vorm of maat te realiseren.’ Wederom een sterk staaltje van Eissink Plafond- en Wandsystemen. n

De nieuwbouw gebruikt betonkernactivering. Daarom mocht het beton niet schuil gaan achter laaghangende plafonds. Nijland: ‘Architect UN Studio wil dat de gebruikers de kantoorvloeren als één geheel beleven en heeft de positie van elk eiland exact uitgetekend.

Ze wilden nergens regelmaat of een vast ritme in de plafonds zien

? Meer informatie Eissink Plafond- en Wandsystemen, Hengelo (Ov) Telefoon | 074 -2434383 Website | www.eissink.nl

STEDENBOUW 692 | 29

15:16:07

28-29 Groningen DUO2 Eissink 692.indd 29

15-02-11 20:27

Cuypers gaf het Rijksmuseum vorm als een verzameling torens. Zo krijg je een aantrekkelijk stadssilhouet.

Mรถhringer Liften brengt in twee van die torens een grote lift met machinekamer aan die regelrecht naar de Rembrandtgalerij boven de Cuypers Passage voert

Van buiten is de toren 100% hetzelfde gebleven

Direct onder de kap kwam de nieuwe liftmachinekamer 30 | STEDENBOUW 692

30-33 Adam Rijks Mohringer Liften.indd 30

15-02-11 20:28

Amsterdam | het nieuwe RIJKSMUSEUM Möhringer Liften

Het nieuwe Rijksmuseum als showplace voor Möhringer Liften Tekst | Bernard Faber Beeld | Bernard Faber, INDG, Möhringer Liften Möhringer Liften uit Haarlem levert liefst 24 liftinstallaties voor het nieuwe Rijksmuseum. Liften in alle soorten en maten, waaronder twee gecompliceerde ronde liften van glas. Om te voldoen aan de esthetische eisen van het architectenbureau, zocht de liftinstallateur de grenzen op van de regelgeving. Daar was zelfs een grondige risicoanalyse voor nodig.

In grote publieke gebouwen als het nieuwe Rijksmuseum zijn liften essentieel. In de eerste plaats om de vele duizenden (inter)nationale bezoekers per dag efficiënt door het gebouw te leiden. Daarnaast zijn liften onmisbaar voor het verticale transport van personeel, kunstwerken en materieel. ‘De kleinste goederenlift functioneert straks als eenvoudig etensliftje tussen keuken en museumrestaurant’, vertelt projectleider Bert IJszenga van Möhringer Liften (Haarlem). ‘Voor het vervoer van de grotere kunstwerken kunnen sommige personenliften een stop maken in de catacomben van het gebouw.

Een stopplaats die uiteraard niet voor algemeen gebruik is.’ Van de 24 liftinstallaties functioneren er 18 in het hoofdgebouw. Alle typen liften uit het leveringsprogramma van Môhringer Liften zijn aan bod gekomen. ‘We installeren hier twee kleingoederenliften, enkele platformliftinstallaties om een gering hoogteverschil te overbruggen, hydraulische (goederen)liften en tractieliften. De meeste tractieliften zijn uitgevoerd als machinekamerloze liften, maar Môhringer installeert ook twee tractieliften met een bovenliggende machinekamer.

Daarnaast wordt de lift in de Cuypers-bibliotheek gemoderniseerd.’

Het werken in een monumentaal en ouder gebouw als het Rijksmuseum is vaak lastig. IJszenga: ‘We werken meestal op een beperkte ruimte en met kleine toleranties. Om tempo te houden, willen vaak meerdere onderaannemers tegelijkertijd op dezelfde plek aan het werk. Dat kan natuurlijk niet. Daarom plegen we voortdurend overleg met de andere partijen.’

Nachtwacht van Rembrandt hangt. Haastige toeristen zouden in de ene lift omhoog kunnen gaan, langs de Nachtwacht lopen en met de andere lift terug naar het Atrium beneden om dan via de museumwinkel de bus weer in te stappen op weg naar een volgende snelle stop in bijvoorbeeld in Volendam. De liftcabines zijn voorzien van enorme schacht- en kooideuren van 1800 mm breed en 2700 mm hoog. Hoe ruimer de deuropening hoe sneller de lift leeg- en weer volstroomt met publiek. De kooien zijn geschikt om een buslading van 35 toeristen in een keer te vervoeren. Architecten Cruz y Ortiz hebben ruim aandacht besteed aan het cabine-interieur van deze liften voor grote groepen. Zo zijn de metalen panelen gepoedercoat, waarbij exact de kleur grijs en de glansgraad was voorgeschreven.

Ingrijpender nog is de horizontale opbouw van de interieurs. ‘Normaal gesproken bouw je een liftinterieur op uit verticaal gestelde panelen’, vertelt IJszenga. ‘Hier wilden de architecten een horizontaal lijnenspel zien. We kregen dat voor elkaar door het kooiframe eerst met hout te bekleden. Daar zijn de 500 mm hoge metaalpanelen met onderling 2 mm brede naden op gemonteerd.’ Volgens IJszenga

Grens opzoeken De tractieliften met een machinekamer zijn ingebouwd in de twee karakteristieke torens aan weerszijden van de onderdoorgang (Cuypers Passage) bij het Museumplein. Deze liften overbruggen vier verdiepingen waaronder de etage met de Rembrandtgalerij waar de

Twee liften van rondgebogen glas brengen de bezoekers van het Passage niveau naar het Atrium. Aan elke kant van de passage één lift. Symmetrisch tegenover elke glazen lift staat een identieke glazen tourniquet die naar de entreetrap voert

STEDENBOUW 692 | 31

30-33 Adam Rijks Mohringer Liften.indd 31

15-02-11 20:28

Mรถhringer Liften installeert 2 liften met machinekamer, 2 hydraulische liften, 14 machinekamerloze liften, twee kleingoederenliften en drie hefplateaus. Tevens ondergaat de bestaande tractielift naar de bibliotheek een modernisatie

32 | STEDENBOUW 692

30-33 Adam Rijks Mohringer Liften.indd 32

15-02-11 20:28

Amsterdam | het nieuwe RIJKSMUSEUM Möhringer Liften

Aantal Aantal Type Afmetingen Hefvermogen schacht kooi Hefhoogte liftinstallatie cabine (bxd) [kg] toegangen toegangen [m] Liftinstallatie met 1500 x 3140 2500 5 2 22,82 machinekamer

Lift Lift M6

Lift nummer 008246

Lift M7

008247

Lift MP1

008257

Hydraulische liftinstallatie

Lift MP2

008258

Hydraulische liftinstallatie

Liftinstallatie met 2000 x 3140 machinekamer

Bouwlift ja

Brandweer lift ja

3500

5

2

19,61

nee

ja

Diameter 2650

2500

2

2

3,00

nee

nee

Diameter 2650

2500

2

2

3,00

nee

nee

Bijzonderheden Cabine bevindt zich in een staalconstructie in een bouwkundige schacht Cabine bevindt zich in een staalconstructie in een bouwkundige schacht Ronde glazen liftinstallatie met centraal plunjer en machinekamer op afstand Ronde glazen liftinstallatie met centraal plunjer en machinekamer op afstand

moest vaak de grens worden opgezocht van wet- en regelgeving om te voldoen aan de esthetische wensen van het Spaanse architectenduo. Zo is het wettelijk verplichte klapbankje vrijwel onzichtbaar weggewerkt in een zijwand. Vanzelfsprekend is de kleur van de drukknoppentableaus geheel in overleg met de architecten bepaald.

Ronde glazen liften Het nieuwe Rijksmuseum krijgt vier entrees, die in de vier hoeken van de Cuypers Passage zijn gelegd. Vanuit de Cuypers Passage gaan alle bezoekers naar het Atrium, het grote ontvangstplein beneden. Twee grote tegenoverliggende glazen tourniquets aan de Museumpleinzijde en twee ronde liften aan de stadszijde leiden iedereen naar het tweeledige Atrium een etage lager. Die twee ronde liften zijn grotendeels uitgevoerd in glas. Daarmee vormen ze ÈÈn mooi sluitend geheel met de glazen wanden die de Passage van het verdiepte Atrium scheiden. De liftschachten steken uitnodigend voor de helft uit de glasgevels. Gezien vanuit het Atrium zijn liften en tourniquets wat afmetingen, detaillering en uitvoering betreft vrijwel gelijk. Dat vergde veel overleg en zelfs een aparte risicoanalyse naar de (arbo)veiligheid van de installaties. ‘De architecten Cruz y Ortiz stonden erop dat vanwege een eenduidig aanzicht de glazen liften en de glazen tourniquets dezelfde buitenmaat zouden hebben.

Uitgaande van de handelsmaat van de tourniquets betekende dat een uitloopruimte boven de liftkooi in de hoogste stand van slechts 10 cm’, aldus IJszenga. ‘Dat is dan de vrije ruimte die voor een monteur overblijft, mocht de lift onverwachts in beweging komen tijdens onderhoud terwijl de monteur op het kooidak bezig is. Wettelijk (en praktisch) gezien is die 10 cm vrije hoogte onmogelijk. Na veel heen en weer gepraat en een volledige risicoanalyse zijn we uitgekomen op een compromis. De tourniquets zijn op die maat aangepast. Aan de buitenzijde zien de vier glazen cilinders er straks identiek uit.’ De ronde liftkooien hebben een diameter van 2,65 m, een inwendige hoogte van 2,30 m en kunnen in één keer 26 mensen meenemen.

Alle bewegingstechniek voor de liften bevindt zich in het betonnen onderstuk en blijft zo volledig uit het zicht. Vanwege het hoge kooigewicht, de grote gevraagde hefcapaciteit en de esthetische eis van zo veel mogelijk doorzicht konden de liften alleen worden uitgevoerd als hydraulische lift. Naast al het zware glas komt er het gewicht van 26 personen nog bij: IJszenga illustreert de gewichtige klus met: ‘Zo’n glazen kooi heeft ruim 3000 kilo eigengewicht, alleen het kooidak van gelaagd glas weegt al meer dan 750 kilo. Maar het eindresultaat wordt een plaatje.’ n

Monteur van Möhringer Liften is rustig maar gedecideerd aan het werk op een nieuwe machinekamerloze lift in een bestaande schacht

STEDENBOUW 692 | 33

30-33 Adam Rijks Mohringer Liften.indd 33

15-02-11 20:28

Non-profit

BouwInfo O P D R AC H T Montessori Scholengemeenschap Amsterdam (MSA) A DV I E S Van Rossum Raadgevende Ingenieurs, Amsterdam (Constructies);

Hiensch Engineering, Badhoevedorp (Installaties); Adviesburo Nieman, Utrecht (Bouwfysica) O N T W E R P A12 Architecten BNA, Veenendaal; Diederendirrix (Eindhoven), (Extern stedenbouwkundig adviseur) O N T W I K K ELING M. J. de Nijs Projectontwikkeling R E A L I SAT I E Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen, Warmenhuizen (Hoofdaannemer); Hoco Beton, Weert (Prefab betondelen) I N S TA L L ATIES Schoonderbeek Installaties, Hillegom (E-installaties); Warmtebouw, Utrecht (W-installaties); Peereboom Installatietechniek, Alkmaar (Gawalo)

Kunstig g

Een grootstedelijke gevel. Gedistingeerd. Neutraal. Klassiek. Een kleurig kunstwerk in de vliesgevel geeft de gevel nĂŠt dat extra

34 | STEDENBOUW 692

34-39 Adam IVKO De NIjs.indd 34

15-02-11 20:28

Amsterdam | IVKO school voor voortgezet onderwijs

g gestapeld in de Pijp Tekst | Willem Ruyters Beeld | Fedde de Weert, A12 architecten

Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen is gehuisvest in het NoordHollandse Warmenhuizen. Het bedrijf heeft als bouwer/ ontwikkelaar vooral naam gemaakt met projecten binnen de groot-Amsterdamse regio. Hieronder: De restauratie van de Amstelhof aan de Amstel tot Amsterdamse dependance van de Hermitage, de bouw van het glazen kantoor Kraanspoor op een oud kraanspoor op de NSDM-werf en de nieuwbouw van superwoonblok Andreas Ensemble aan de A10-West. Zo omvangrijk als deze projecten is de IVKO-school in de Pijp niet. Wel is het een typische moderne school in een grote stad. Hoog gestapeld op een krap bouwterrein in de Pijp om genoeg ruimte te maken voor een ingewikkeld Programma van Eisen.

Koos Vriend werkt sinds maart 2008 als planontwikkelaar bij M.J. de Nijs Projectontwikkeling. Eén van zijn eerste projecten was het IVKO-schoolgebouw: ‘Bij de projectontwikkelingstak onderscheiden wij de mensen van het front office voor de acquisitie en de afzet van het commercieel product naast de planontwikkelaars van het back office. Mijn taak is de plannen intensief te begeleiden tijdens de ontwerp- en besteksfase, zodat ze bouwmethodisch geoptimaliseerd in contractdocumenten kunnen worden vastgelegd. De nieuwbouw van de IVKO-school is een project dat wij als ontwikkelaar hebben verworven en dat wij binnen een Design & Build overeenkomst hebben uitontwikkeld. Binnen een bouwteam met de architect, constructeur, installatieadviseur en het bedrijfsbureau van ons bouwbedrijf hebben wij dat binnen een zeer korte termijn weten te klaren. Een kwestie van goed luisteren en je eigen standpunt op een collegiale manier over het voetlicht brengen. Het budget is nooit oneindig, samen bepaal je waar je het beste op in kunt zetten. Een kwestie van geven, nemen en samen scoren.’

Complex bouwprogramma Het IVKO (Individueel Voortgezet Kunstzinnig Onderwijs) baseert de opleidingen op de Montessori-didactiek. De school geeft middelbaar kunstonderwijs en biedt de leerlingen naast de normale

STEDENBOUW 692 | 35

34-39 Adam IVKO De NIjs.indd 35

15-02-11 20:28

Het gebouw plooit zich in zijn situatie

Plattegrond van de derde verdieping. Bovenin draaien de verkeersruimten zich een kwartslag richting tuin

36 | STEDENBOUW 692

34-39 Adam IVKO De NIjs.indd 36

15-02-11 20:29

Amsterdam | IIVKO school voor voortgezet onderwijs

Op derde verdieping kijkend richting binnentuin

vakken zoals talen en wiskunde ook onderwijs in echte kunstvakken aan. Dit gaat van klassieke media waaronder toneelspelen en beeldhouwen tot aan les in moderne media als grafische vormgeving en audiovisuele kunst. Film, fotografie, mime, moderne dans, klassieke dans, textiele werkvormen, muziek en keramiek. Van alles is er mogelijk. De leerlingen gaan uiteindelijk op voor een vmbo-t of havo-diploma. De breedte van het lesprogramma had zijn weerslag op het gevraagde bouwprogramma.

In opdracht van de Montessori Scholengemeenschap Amsterdam (MSA) heeft A12 Architecten bna een goedgekeurd ontwerp met een aantal technische specificaties uitgewerkt, op basis waarvan door de architect Bouwbedrijf M. J. de Nijs is geselecteerd om tot een innovatief Design & Build-contract te komen. Daarbij ging de opdrachtverhouding met alle betrokken adviseurs over van het MSA naar M. J. de Nijs Projectontwikkeling, die de verantwoordelijke rechtspersoon voor verdere ontwikkeling en realisatie werd.

De school werd zo gevrijwaard van alle mogelijke proces- en kostenrisico’s.

Vrije overspanningen De IVKO-school is gebouwd op een deel van de voormalige terreinen van het Gemeentearchief. Na de verhuizing van het archief naar gebouw ‘De Bazel’ in de Vijzelstraat waren alle archiefgebouwen gesloopt. Het IVKO/gebouw grenst met de hoofdgevel aan

de Rustenburgerstraat, plooit zich vervolgens om een bestaand woongebouw met HAT-eenheden heen om dan aan te sluiten op het achterliggende Dora Tamanaplein. Met een terreinoppervlak van slechts 1100 m2 bij een gewenst bouwprogramma van 4500 m2 een uitzonderlijk compacte situatie. Voor de verschillende leerdomeinen waren grote vrije overspanningen gewenst.

Ook een logische routing door de school stond voorop. Bovendien wilden de architecten het daglicht uitbuiten en hebben daarom een vide over meerdere lagen georiënteerd aan de binnentuin.

Vanwege wensen van buurtbewoners was de gebouwhoogte gelimiteerd. Het heeft geresulteerd in een helder gestapelde school van zes bouwlagen met overal bruto verdiepingshoogten van 3,5 m. Een sportzaal over 2 bouwlagen ligt verdiept in de kelder; het schoolplein belandde boven op het dak. De lerarenkamer is ook op het schooldak gehuisvest. Hoe hooggelegen ook, het dagelijks toezicht op het schoolplein is geregeld.

Dagelijkse hectiek Vriend: ‘De kelderlaag met de sportzaal is geconstrueerd in gestort beton, daarboven bestaat de draagconstructie uit gestapelde prefab wanden met op nokken opgelegde kanaalplaatvloeren. Je wint enorm veel tijd omdat je droog kunt doorstapelen. Zo realiseerden we snel de gevraagde overspanningen van 10 tot 12 m.

Elke ochtend was het zaak de vrachtwagens met prefab delen voor

STEDENBOUW 692 | 37

34-39 Adam IVKO De NIjs.indd 37

15-02-11 20:29

Schoolplein op het dak. Sinds het beroemde basketbalveldje van NL architects een echte trend in scholenland, maar hier écht de enige mogelijkheid

de dagelijkse files uit vanaf de Kennedylaan over de Amsteldijk bij het bouwterrein te krijgen. De gewone dagelijkse hectiek die bij het bouwen in het drukke Amsterdam hoort. Een situatie waarop Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen helemaal is ingespeeld. ‘We doen niet anders.’

Warmtewiel Indachtig het programma ‘Frisse Scholen’ van het Ministerie van OCW ging veel aandacht naar het binnenklimaat. Vriend: ‘Met

het team van adviseurs is in goed overleg met de gebruiker een duurzaam gebouw gerealiseerd. De ventilatienorm vraagt bij een schoolgebouw om het bouwvolume elk uur viervoudig te ventileren. Luchtverwarming als basisverwarming lag daarmee voor de hand, met plaatselijk vloerverwarming als aanvulling. De aanleg van een WKO-installatie is overwogen, maar bleek gezien de toch beperkte grootte van de school net iets te ambitieus. We verwarmen de lucht nu traditioneel met aardgas, wel wordt vanzelfsprekend de warmte uit de uit te blazen lucht met een warmtewisse-

Woningbouw Utiliteitsbouw Renovatie en restauratie Projectontwikkeling

BOUWBEDRIJF MJ DE NIJS EN ZONEN BV postbus 1 1749 ZG Warmenhuizen

tel. 0226 397000 fax 0226 392974

info@mjdenijs.nl www.mjdenijs.nl

38 | STEDENBOUW 692

34-39 Adam IVKO De NIjs.indd 38

15-02-11 20:29

Amsterdam | IIVKO school voor voortgezet onderwijs

Kroonlijst met teruggelegde metsellagen en donker gekleurd metselwerk

laar op de fris aangezogen lucht overgebracht. In het ontwerp is zoveel mogelijk rekening gehouden met de oriëntatie op de zon om opwarming door zoninstraling te voorkomen, zo kon een dure koelinstallatie achterwege blijven.

Hoge glansgraad Vriend is bijzonder te spreken over de uitwerking van de voorgevel door A12 Architecten. ‘Modern strak en toch klassiek. Gemetseld met een mooie machinale handvormsteen in een diepwarm roodgenuanceerde kleur. De warmte van die kleur past perfect bij een “huis” voor jonge mensen. Voor de plint en de kroonlijst is een andere meer donkere kleur gebruikt. Samen met de Welstandcommissie en de opdrachtgever is lang gewerkt aan de juiste detaillering voor de dakrand. De architect heeft uiteindelijk ervoor gekozen de plintsteen boven terug te laten keren in teruggelegde dan wel vooruitstekende metsellagen. Met beperkte middelen is het een erg rijk geheel geworden. Mooi hoe de kaders rond de aluminium puien met de door de architect voorgeschreven hoge glansgraad van 90 tot 95 % tegen de metselsteen afsteken. Het gevelfront past uitstekend bij de huidige en toekomstige buurpanden. Een kleurig halftransparante kunstwerk op het glas van de vliesgevel maakt het helemaal af. Niemand zal het ontgaan dat dit een pand met een kunstzinnige lading is.’ n

Tuingevel.

De tuin is te smal voor schoolactiviteiten maar brengt wel veel licht binnen

STEDENBOUW 692 | 39

34-39 Adam IVKO De NIjs.indd 39

15-02-11 20:29

De Combinatie ligt als het wiskundige symbool voor oneindigheid diagonaal gestrekt op het Pablo Picassoplein te wachten op wat komen gaat

Oneindig achtjes draaien Tekst | Willem Ruyters Beeld | Architectenbureau Marlies Rohmer

In meerdere wijken in Vlissingen vindt een grootschalige herstructurering plaats. Centraal in de stad staat de herontwikkeling van De Scheldewerf maar daarnaast ligt de focus op de aanpak van enkele oudere woonwijken uit de jaren vijftig en zestig. Nieuw Bonedijke langs de Franklin Rooseveltlaan (de belangrijkste stadsontsluiting in de Oost - westrichting) is zo’n wijk. Aansprekende nieuwbouw waaronder twee ovale woongebouwen Belleza en Cariùo van DOK architecten (Amsterdam) en de zeer grote bredeschool De Combinatie van architectenbureau Marlies Rohmer (Amsterdam) stoot het woongebied langs de Schuitvaartgracht weer op in de vaart der volkeren.

Grote ring en kleine ring zijn in elkaar geklonken.

Bijna onaanwijsbaar zijn de bovenwoningen binnen de gevelcompositie van de grote ring opgenomen

40 | STEDENBOUW 692

40-43 Vlissingen De Combinatie STB692.indd 40

15-02-11 20:29

Vlissingen | Openwijkschool ‘De Combinatie’

BouwInfo O P D R AC H T Gemeente Vlissingen/ l’ Escaut Vlissingen/ Marsaki, Vlissingen O N T W E R P Architectenbureau Marlies Rohmer, Amsterdam U IT VO E R I NG Bouwcombinatie Walcherse Bouwunie, Grijpskerke/ aannemingsbedrijf Van der Poel, Terneuzen (Hoofdaannemer);

Moens Afbouw, Middelburg (Plafondsystemen en binnenwanden) B O U W P R O GRAMMA Drie basisscholen plus talrijke sociaal-culturele en maatschappelijke voorzieningen waaronder een k inderdagverblijf, een peuterspeelzaal, buitenschoolse opvang, een grote sportzaal met verenigingsruimte, een mediatheek, een consultatiebureau, en diverse ruimten voor maatschappelijk werk en de nodige vergaderruimten voor derden; 38 appartementen B O U W P E R IODE December 2009 – december 2011

Binnen het grootste ringgebouw vinden drie basisscholen een nieuwe plek. Rond een centraal gelegen sportzaal neemt elke school een partje van de ring in beslag.

Twee ringvormige gebouwen overlappen elkaar zodanig dat de twee ringen samen één acht vormen. Die acht is op de diagonale as van een gigantische open ruimte in Nieuw Bonedijke geplaatst.

Stedenbouwkundig, programmatisch en organisatorisch bleek dit grootse architectonische gebaar de beste oplossing voor de huisvesting van het zeer brede programma van de Openwijkschool De Combinatie. Binnen het grootste ringgebouw vinden drie basisscholen een nieuwe plek. Rond een centraal gelegen sportzaal neemt elke school een partje van de ring in beslag. Telkens over twee verdiepingen georganiseerd met de onderbouw beneden en de bovenbouw op de etage. Elk van de drie scholen krijgt een eigen individuele ingang aan het immense Pablo Picassoplein. Die pleinruimte direct voor de ingang staat iedere school ter beschikking als speelruimte. Zo kunnen ze hun school een eigen gezicht naar buiten geven, terwijl het Pablo Picassoplein toch als één vloeiend geheel ervaren wordt.

Mooi tegenwicht De drie scholen Ravenstein, St. Jozefschool en Het Vlot gaan langs elkaar heen en nauw samen met elkaar leven. Waar de grote en de kleine ring over elkaar heen vallen, is dan ook een grote centrale hal voorzien die aansluit op de centrale ingang van De Combi-

natie. Die ingang is door de architecten uiterst precies gepositioneerd in het verlengde van de brug over de Schuitvaartgracht, die als een van de weinige dwarsroutes over het water heen voert. In de grote entreehal vinden allerlei schoolfestiviteiten plaats. Een tribune maakt van de hal een aantrekkelijke ruimte om bijvoorbeeld toneel te spelen of muziekuitvoeringen te geven. De speellokalen van de drie scholen worden op die speciale momenten samengevoegd tot één grote cirkelvormige aula als speels hart van de acht. Ook vanaf het wijkplein aan de andere kant van het achtgebouw betreed je direct de hal. Verschillende partijen, zoals een speeltuinvereniging, de buurtorganisatie en de Openwijkschool zelf gaan het Pablo Picassoplein beheren. De grote, hogere ring vormt met zijn hoogte van vier bouwlagen een mooi tegenwicht tegenover het forse woongebouw ‘de Harlekijn’ aan de het Pablo Picassoplein.

Decoratief In het kleinere ringgebouw van twee lagen zijn de overige bredeschoolfuncties gesitueerd rondom een ronde patio. Hier vind je het kinderdagverblijf, de peuterspeelzaal en de naschoolse opvang en het consultatiebureau. Overdag is de patio een ideale, veilige buitenspeelruimte voor de allerkleinste wijkbewoners.

STEDENBOUW 692 | 41

40-43 Vlissingen De Combinatie STB692.indd 41

15-02-11 20:29

Projectinfo Moens Afbouw plaatst alle plafonds en binnenwanden.

Moens Afbouw heeft alle systeemplafonds en -wanden in de Open Wijkschool de Combinatie geleverd en gemonteerd. De binnenwanden zijn opgebouwd uit diverse types metalstud systemen. In dit bijzonder mooie project heeft Moens de volgende typen systeemplafonds geplaatst : allereerst plafondeilanden, met Rockfon type Fibral, kleur alu. Verder akoestisch spuitplafond van Owaplan. Vervolgens systeemplafonds met gipsvinylplaat in de natte ruimtes. Hiernaast komen binnen het project veel vaste gipsplafonds voor. In de rondlopende gangen heeft Moens Afbouw Derako houten lamellenplafonds aangebracht. De koven - de overgangen van de plafonds - zijn op veel plaatsen binnen het gebouw als detail

specifiek door Moens Afbouw uitgewerkt. Behalve de plafonds en binnenwanden heeft Moens Afbouw ook alle kozijnen geplaatst. Kortom wat wand en plafond aangaat, compleet afbouwwerk in de vertrouwde en deskundige handen van Moens Afbouw. n ? Meer informatie Moens Afbouw VOF, Middelburg Telefoon | 0118 681228 Website | www.moensafbouw.nl

Voor de Open Wijkschool verzorgden wij de binnen systeemwanden en systeemplafonds.

afbouw

Grote Sternstraat 21, 4332 DH Middelburg Telefoon 0118-681228, info@moensafbouw.nl

www.moensafbouw.nl

Gevelspecialist in aluminium en staal

Het maken van gevelconstructies is vakwerk. Ons vakwerk! Alkondor heeft zich opgewerkt tot een topbedrijf in projectmatige engineering, productie en montage van gevelconstructies.

Met ons team dat bestaat uit meer dan 100 enthousiaste, zeer betrokken vakmensen, voeren wij, vanuit ons moderne bedrijfspand in Hengelo, onze werkzaamheden uit in heel Nederland.

Geeft uw creativiteit vleugels Alkondor Hengelo BV Adv_180x125.indd 1

42 | STEDENBOUW 692

40-43 Vlissingen De Combinatie STB692.indd 42

Wegtersweg 7-19

Postbus 29

7550 AA Hengelo

Tel. 074-245 53 55

www.alkondor.nl 26-02-2010 09:51:31

15-02-11 20:29

Vlissingen | Openwijkschool ‘De Combinatie’

Bij het hart van de acht bevindt zich bijna vanzelfsprekend ook de ingang tot de twee keer 19 huurappartementen van woongebouw Atico, die op de bovenste twee cirkels van het grote ringgebouw liggen. De kiss & ride zone (waar ’s ochtends de kinderen afgezet worden) en de toegang naar de halfverdiepte parkeergarage zijn zo aangelegd dat het autoverkeer het leven op het plein niet verstoord, laat staan in gevaar brengt. De parkeerkelder ligt onder het kleinste ringgebouw en voorziet in vijftig parkeerplaatsen voor bewoners en medewerkers. Twee liften verbinden de kelder rechtstreeks met de twee woonlagen. Tevens biedt de kelder ruimte aan een fietsenstalling voor de bewoners. Rondom de stalen plint van beide ringgebouwen is een doorlopende reeks fietsklemmen aangebracht waar scholieren, leerkrachten en bezoekers aan de wijkvoorzieningen hun fiets parkeren. De architecten verwachten dat de afwisseling van metalen fietsrekken met en zonder fiets de decoratieve gevels nog net wat meer ornamentiek geven. De gesloten maar decoratieve en vrolijke gevel is opgebouwd uit een houtskeletbouw binnenspouw-

blad waarop aluminium gevelpanelen zijn gemonteerd. Voor het kleuren van het aluminium is een autolak gebruikt ter minimalisering van het onderhoud. Ook de kozijnen zijn van aluminium, waarbij de draaiende delen verdekt zijn aangebracht zodat alle kozijnen een identiek aanzicht hebben. Per verdieping springt de gevel 600 mm naar buiten. Plastisch en vlinderachtig.

Midden jaren negentig plaatste de stedenbouwkundige Bhalotra (bureau Kuiper Compagnons) een grote cirkel van eengezinswoningen in de wijk Pauwenburg en noemde het De Cirkel. Het toentertijd verpauperde Pauwenburg ligt aan de andere kant van de Franklin Rooseveltlaan, een paar honderd meter Noordelijker langs de Schuitvaartgracht. Een decennium later heeft die stedenbouwkundige ingreep nog zoveel kracht dat eerst Giani Cito en Ludo Grooteman (DOK architecten) en nu Marlies Rohmer zich er door lieten inspireren bij het opnieuw vormgeven van Bonewijke.

En waarom ook niet? n

Rondlopende gangen maken er een spectaculair gebouw van

Boeiende binnenruimte rond centrale tribune

Lekker luieren op de patio tijdens warme zomerdag

Bbq-en op de patio op zwoele zomeravond

STEDENBOUW 692 | 43

40-43 Vlissingen De Combinatie STB692.indd 43

15-02-11 20:29

Gebouw(d) met Talent

BouwInfo O P D R AC H T Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden, Den Haag O N T W E R P De Jel & van der Leeden bna, Den Haag U IT VO E R I NG Aannemersbedrijf DB Bouw, Oud Ade (Hoofdaannemer) I N S TA L L ATIES Dekker van Geest, Monster (W-installaties);

Labro Elektro , Rijswijk (E-installaties) B O U W P E R IODE Juni 2009 – oktober 2010 B O U W P R O GRAMMA 16 klassige combi-school voor lager en voortgezet

onderwijs voor moeilijk lerende kinderen

44 | STEDENBOUW 692

44-49 DenHaag Koetsveldschool.indd 44

15-02-11 20:30

Den Haag | Koetsveldschool

Tekst | Willem Ruyters Beeld | arjan stadhouders fotografie, De Jel & van der Leeden bna

K O E T S V E L D S C H O O L staat er rechts boven de entree voor bezoekers en andere volwassenen

Veel aannemers kiezen voor een specialisatie. Een specifiek deel van de bouwsector dat ze van haver tot gort beheersen. DB Bouw vond één specialiteit niet genoeg, maar blinkt uit in twee takken van de bouw. In het nieuw bouwen en in het aanpassen, restaureren en verbouwen van utiliteitsgebouwen. Zowel in de commerciële sector als in de non-profit. Zo heeft DB Bouw over het hele land al heel wat schoolgebouwen neergezet. Van Soest en Gouda tot en met Lochem.

Daaronder veel scholen voor moeilijk lerende kinderen, onder meer voor Stichting Jeugdwerk. In Den Haag Zuidwest voegde DB Bouw aan de eigen portfolio onlangs de nieuwbouw van de Koetsveldschool toe. Een aantrekkelijk vormgegeven schoolgebouw voor zeer moeilijk lerende kinderen.

Bij de ingang van de leerlingen. De gemetselde voetbalkooi op het dak met zijn vierkante kozijnen is goed zichtbaar

Joop Volwater directeur-eigenaar van DB Bouw heeft zijn bedrijf onlangs gereorganiseerd. Hij vertelt: ‘De bouwsector lijkt veranderd. We hebben onze bedrijfsvoering en huisvesting daarop aangepast, en hebben DB Bouw opnieuw geconcentreerd op ons meest vertrouwde type opdrachten. De komende tijd zetten we vol in op het opknappen van utiliteitspanden. Daar zijn de bedrijfsactiviteiten twintig jaar geleden ook mee gestart. We renoveren gebouwen waarvan wij denken: “Dat zijn kansrijke panden. Daar zou de markt wel eens interesse voor kunnen hebben”. In opdracht van derden of op eigen initiatief of samen met anderen maken we die gebouwen weer bij de tijd.’

Verdiepte gymzaal Als bouwkundig aannemer is DB Bouw in staat veel bouwelementen zelf te leveren. Een sterk punt van het bedrijf. Daartoe beschikt

STEDENBOUW 692 | 45

44-49 DenHaag Koetsveldschool.indd 45

15-02-11 20:30

DB Bouw over een volledig geoutilleerde machinale werkplaats op de eigen vestiging. Voor alle voorkomende werkzaamheden in hout en metaal. Daarmee staat DB Bouw pal voor ambachtelijk bouwen. Zo kwamen veel trappen en de houten kozijnen die het bedrijf toepaste bij de nieuwbouw voor de Koetsveldschool in Den Haag Zuidwest dan ook uit de eigen werkplaats. Volwater is enthousiast over de bouw van de school in Den Haag Zuidwest: ‘een gymzaal die tweeënhalve meter verdiept ligt en de gemetselde voetbalkooi boven op het dak maken het tot een leuke en bijzondere school. Leuk om te bouwen ook.’ Het volledige gebouw is door DB Bouw geëngineerd. Volwater: ’Natuurlijk in nauw overleg met de architecten De Jel & van der Leeden. Een draagstructuur van kalkzandstenen wanden met een gemetseld buitenblad. In het verdiepte deel van de gymnastiekzaal zijn de wanden van prefab beton. Voor het grondwerk hadden we geen damwanden nodig. We behoefden de grond alleen af te graven onder een flauwe helling. De vloeren zijn van prefab beton zowel kanaalpla-

ten voor de grote overspanningen als breedplaatvloeren elders.’

Een schoolvoorbeeld van de mix van ‘traditie en innovatie’ die de kracht van DB Bouw uitmaakt. Even degelijk als de ouderwetse timmerman maar dan met de modernste techniek.

Snoozle kamer Het ontwerp van de Koetsveldschool is van architectenbureau De Jel & van der Leeden. Een klein maar ervaren Haags architectenbureau dat meerdere scholen in de Haagse regio op de naam heeft staan. De Koetsveldschool is groot genoeg om les te geven aan 160 leerlingen in leeftijden zes tot achttien jaar. Acht lokalen voor primair onderwijs en acht lokalen voor voortgezet onderwijs.

Bijzonder zijn de extra vaklokalen zoals een volledig geoutilleerde keuken naast de schoolhal. Drie grotere gemeenschappelijke ruimten geven kleur aan de ruimtelijke opbouw van de school.

Allereerst de verdiepte gymzaal. Bij onderwijs aan moeilijk lerende kinderen is er meer aandacht voor sportonderwijs. Vanwege het

Gymzaal is verdiept aangelegd en wordt ‘gespiegeld’ in de voetbalkooi op het dak

46 | STEDENBOUW 692

44-49 DenHaag Koetsveldschool.indd 46

15-02-11 20:30

Den Haag | Koetsveldschool

In de hal op de begane grond naast de keuken en uitgiftebalie

Keuken naast de hal is ook bestemd voor onderwijs in koken

Op de eerste etage vind je een snoozle-kamer

STEDENBOUW 692 | 47

44-49 DenHaag Koetsveldschool.indd 47

15-02-11 20:30

AANNEMERSBEDRIJF

DB Bouw: nét even anders Een blik op onze referentielijst en u weet het: bij DB Bouw doen we het graag nét even anders. Met standaard oplossingen in de nieuwbouw, restauratie, renovatie en onderhoud kunnen we niet zoveel. Het zit niet in de aard van ons bedrijf. DB Bouw staat voor ambachtelijk bouwen in een wereld die bol staat van de technologie. Die combinatie van ‘oud’ en ‘nieuw’ is onze kracht. Denken als de ouderwetse timmerman en werken met de modernste technieken. Eigenwijs, servicegericht, deskundig. Dat zie je terug in de monumentale gebouwen die wij restaureren. Maar net zo goed in de hypermoderne bedrijfspanden die we ontwerpen en bouwen. Twee totaal verschillende werelden.

Wij staan er middenin en genieten er elke dag van.

Zuidzijderweg 4 2374 BV Oud Ade Tel. 071-50184 22 www.dbbouw.nl

44-49 DenHaag Koetsveldschool.indd 48

15-02-11 20:30

Den Haag | Koetsveldschool

plezier en vanwege het kwijtraken van overtollige energie. Vanaf de entreelaag leiden enkele trappen omlaag naar de gymzaal.

Geen enkele wand van de gymzaal ligt aan de buitengevel, je kunt helemaal om de gymzaal heenlopen. Als tegenhanger van de ingebouwde sportzaal ligt er op het dak een open voetbalkooi. Degelijk gemetselde wanden omgeven de kooi. Dan ligt er als derde grote gemeenschapsruimte vlak achter de entree een dubbel hoge hal voor allerlei activiteiten, waaronder het houden van de lunch.

In contrast met de extraverte (sport)activiteiten is er ook een compleet ingerichte zogeheten snoozle-kamer met allerlei apparatuur die de kinderen op een rustige manier vermaakt.

kon niet voor niets een eerste steen ingemetseld worden met als opschrift het motto van de school: ‘Gebouw met Talent’. Volwater is best trots op zijn organisatie: ‘Voor ons was dit het eerste project waar we uitsluitend FSC-hout hebben toegepast. Onze uitvoerder Tony Mouthaan heeft goed werk geleverd. Hij zat overal bovenop, gaf leiding aan de ongeveer acht medewerkers van DB Bouw die gemiddeld op de bouw liepen en regelde het overleg met de andere partijen. Vriendelijk maar beslist en super deskundig.’ Opdrachtgever SCOH was ook tevreden. Hetzelfde team van opdrachtgever SCOH, architect De Jel & van der Leeden bna en DB Bouw werkt nu aan de nieuwe Oranjeschool in Scheveningen.

Glanzend aluminium

Vrijwel tegelijkertijd met de oplevering van de nieuwbouw voor de Koetsveldschool betrok BMW Financial Services gebouw ‘De Curie’ in Rijswijk. Volwater: ‘In opdracht van MAB Development hebben we daar een gedateerd kantoor van 2000 m2 nieuw leven ingeblazen. We herontwikkelden het tot een up to date kantoor voor BMW Financial Services. Ook kwam er een showroom voor het merk MINI. Een gebouw dat gezien mag en wil worden. Tevens is De Curie een bewijs van hoe je op zeer duurzame wijze omgaat met bestaande gebouwen.’ En tevens als renovatieproject tekenend voor de veelzijdigheid van DB Bouw als bouwer. n

De architecten en de bouwers hebben veel werk besteed aan het exterieur. De meeste ramen zijn vierkant. Fors gedimensioneerde kruiskozijnen die de kinderen binnen veel privacy opleveren. Op de bovenrand en onderrand van de kozijnen sluiten gemetselde rollagen aan die met twee sluitstenen fraai de hoek omgaan. Op sommige plaatsen zijn er als accent grijze bakstenen in het metselwerk van warmoranje machinale handvormstenen opgenomen.

Bijzonder zijn de kaders van glanzend aluminium beplating die enkele uitkragende ramen extra cachet geven. Bij de hoofdentree

Vertrouwen moet je bouwen

Het besloten speelplein. Op het speelplein van de basisschoolafdeling kijkend naar de ingang van de kleinsten. Let op zorgvuldige detaillering van de gevel

STEDENBOUW 692 | 49

44-49 DenHaag Koetsveldschool.indd 49

15-02-11 20:30

Restauratie & Renovatie

Representatief topkantoor in oude bloemenhal BouwInfo

Tekst | Bernard Faber Beeld | Bernard Faber, Dekker + partners

B o u w p r o g r a mma Renovatie interieur en renovatie gevels

plus uitbreiding op het dak (bvo: 10000 m 2) b o u w p e r i o d e van mei 2010 tot dec 2011 b o u w ko s t e n â‚Ź 3,0 miljoen o p d r ac h t Inside Investments, IJsselstein O n t w e r p Dekker + Partners, Aalsmeer U it vo e r i n g W.A. Waaijer Aannemingsbedrijf,

Leidschendam (Hoofdaannemer)

Het nationale hoofdkantoor en de centrale distributie van Perry Sport zijn al langere tijd gehuisvest in de voormalige Bloemenveiling van Aalsmeer. Eigenaar Inside Investments (IJsselstein) heeft opdracht gegeven een groot deel van het pand te vernieuwen. De ervaren aannemer Waaijer Bouw uit Leidschendam voert het werk uit.

50 | STEDENBOUW 692

50-53 Aalsmeer Perry Waaijer.indd 50

15-02-11 20:30

r

Aalsmeer | Perry Sport

Impressies van het nieuwe interieur. Er komt onder meer een binnentuin onder nieuw glasdak

Ruwweg een jaar later, in april 2011, wordt de eerste fase opgeleverd. De eindoplevering is voorzien voor december van dit jaar. De aanneemsom bedraagt circa 3 miljoen euro.

Herindeling

Waaijer Bouw herstelt de oorspronkelijke sheddaken weer in ere

‘De opdrachtgever Inside Investments heeft een aantal aannemers geselecteerd en uit die selectie zijn wij als winnaar tevoorschijn gekomen’, vertelt directeur Wim Waaijer van Waaijer Bouw (Leidschendam). ‘In bouwteamverband hebben we het plan vervolgens handen en voeten gegeven.’ Perry Sport gebruikt circa 10.000 m2 magazijn- en kantoorruimte in de voormalige Bloemenveiling Aalsmeer. Het werk bestaat uit het vernieuwen van het kantoordeel in de zogenoemde ‘corsogangen’ en het aanbrengen van nieuwe gevelbekleding op het magazijn. De renovatie wordt in twee fasen uitgevoerd. Momenteel loopt de eerste fase, die bestaat uit het renoveren van het grootste deel van de kantoren. Perry Sport zelf gebruikt daarom tijdelijk alleen de achterste kantoorvleugel. Nadat Perry Sport weer terugverhuisd is naar het voorste deel, gaat Waaijer verder met het uitvoeren van de tweede fase. Voor de aannemer ving de verbouwing in mei 2010 aan.

De eerste fase is eerst leeg gesloopt. De slopers moesten daarbij rekening houden met allerlei bundels datakabels die in gebruik bleven. Daarom heeft de uitvoerder van tevoren de kabels met fluorescerende verf bespoten en aan het plafond gehangen. Zo voorkom je misverstanden. Na de sloop is een nieuwe indeling aangebracht, waarvoor hier en daar wat kolommen zijn verplaatst.

Voor het overgrote deel een streng geometrische indeling, alleen de brede hoofdgang waaiert naar de entreezone met een ruime bocht uit. In de bestaande, deels gemetselde gevels zijn nieuwe raamgaten gemaakt. De gevels zijn aan de buitenzijde bekleed met Alucobond panelen, aan de binnenkant is een isolatiepakket aangebracht. Alle wanden zijn afgewerkt met scanbehang. De vloeren worden afwisselend bekleed met hout, linoleum en tapijt.

De nieuwe vloer is dubbel uitgevoerd en zwaar geïsoleerd. ‘Dan hoeft er straks minder te worden gestookt’, aldus Waaijer. Ook is er een verlaagd plafond aangebracht. Tussen het plafond en het dak zit een vrije ruimte van ruim twee meter. Hierin lopen de installatieleidingen. ‘De mogelijkheid van een extra verdieping is nog onderzocht,’ vertelt Waaijer, ‘maar helaas was daarvoor met de noodzakelijke installaties erbij toch te weinig vrije hoogte.’ Het levert de installateur in ieder geval een riante werkruimte op. De belangrijkste installaties voor de kantoren bestaan uit vloerverwarming en topkoeling. ‘In combinatie met het nieuwe isolatiepakket vormt de installatie een duurzame oplossing’, aldus Waaijer.

Historisch dak Een van de parels van het project bevindt zich tussen de twee te renoveren kantoorvleugels. Hier heeft zich nog een restant van de oudste veilinghal weten te handhaven. ‘Ter plekke hebben we het oorspronkelijke sheddak met de karakteristieke betonnen cassetteplafonds weer aangetroffen en te voorschijn gehaald’, vertelt Waaijer enthousiast. ‘We proberen zo iets van de historie te bewaren. Het oude dak was helemaal intact, maar zowel aan de

STEDENBOUW 692 | 51

50-53 Aalsmeer Perry Waaijer.indd 51

15-02-11 20:30

Waaijer

bouwt voor U

Onze slogan spreekt voor zich. Buiten het revitaliseren van bestaande panden, zoals de oude bloemenveiling van Aalsmeer die zo een tweede leven krijgen. Bouwen wij woningen, kantoren en bedrijfsgebouwen. Unieke projecten waar onze medewerkers met vakmanschap aan werken. Van planvorming tot en met eindproduct en onderhoud. Daar zit onze kracht.

Aannemingsbedrijf Waaijer is een compleet bedrijf. Ruim 50 jaar ervaring betekent gedegen kwaliteit. Wij nemen u veel zorg uit handen. Een vertrouwen schenkend gevoel.

Kijk op onze website en klik onze projecten aan, u zult overtuigd zijn van onze veelzijdigheid en de vele fraaie projecten die wij naar tevredenheid hebben verwezenlijkt. Bekijk ook de projecten die in ontwikkeling zijn en ontdek de woning van uw dromen of het bedrijfspand van uw onderneming. Neem gerust eens vrijblijvend contact met ons op als u ‘bouwplannen of ideeen voor revitalisering van uw huidige onroerend goed’ heeft.

Waaijer-adv-230x297-stedenbouw-def.indd 1 50-53 Aalsmeer Perry Waaijer.indd 52

De Star 5

t. (070) 320 01 00

2266 NA Leidschendam

f. (070) 327 38 76

info@waaijerbouw.nl

i. www.waaijerbouw.nl

08-02-11 14:02 15-02-11 20:30

Aalsmeer | Perry Sport

Aluminium gevelbekleding maakt er een representatief kantoor van

bovenzijde als aan de onderzijde helemaal achter de beplating weggewerkt. Het was wel even zoeken naar de oude hemelwaterafvoeren. Ze bleken echter allemaal nog aanwezig en te functioneren.’

Vlinders De bouwvakkers werken zichtbaar met plezier aan het renoveren van de historische bouwkundige elementen. Niet zo vreemd, want naast nieuwbouw richt aannemer Waaijer Bouw zich al langere tijd op het geschikt maken voor hergebruik van leegstaande gebouwen waaronder veel kerkgebouwen. In het midden van de ruimte is een strook uit het dak gehaald voor het maken van een lichtstraat. Onder die verhoogd aangebrachte lichtstraat komt een

binnentuin. Ook het bedrijfsrestaurant vindt hier een aangename plaats vol in het daglicht. Op het dak van de hal is tevens een nieuwe stalen constructie gebouwd. Een deel van de staalbouw is bestemd voor de plaatsing van de luchtkoelinstallatie, maar het grootste deel krijgt een bestemming die typisch is voor Perry Sport.

Dit deel wordt ingericht als testcentrum voor tenten. Het dak van het kantoor bleek de ideale plek om de kampeertenten waarin Perry Sport handelt, uit te proberen. Hier worden nieuwe modellen van de tenten stormvast opgezet en vervolgens maandenlang overgelaten aan weer en wind. Vanuit de vliegtuigen die overtrekken richting Schiphol lijkt het een beetje alsof er grote vlinders op het dak van de oude Bloemenveiling zijn geland. n

Onder dit glasdak wordt een binnentuin aangelegd

l STEDENBOUW 692 | 53

08-02-11 14:02 50-53 Aalsmeer Perry Waaijer.indd 53

15-02-11 20:30

Van bouwval naar blikvanger BouwInfo B o u w p r o gramma (algemeen): Restauratie Boreelkazerne (bvo: 9000 m 2 ) B o u w p e r iode van september 2009 tot februari 2011 Op d r ac h t DC Vastgoedontwikkeling, Deventer On t w e r p JVZ Raadgevend Ingenieursburo, Deventer (Constructies);

BAZ, Zwolle (Bouwtechnische uitwerking) U it vo e r i ng Aannemersbedrijf Bramer BV, Vriezenveen (Hoofdaannemer);

Eekhuis schilder-, glas- & wandafwerking, Twello (Schilderwerken); Takkenkamp Gevelonderhoud BV, Deventer (Gevelrestauratie) In s ta l l aties Wolter & Dros TBI Techniek, Warnsveld Ov e r i g Rexwinkel Staalconstructies B.V.,Zutphen; Smederij Oldenhave B.V., Vorden; Scheuten Absoluut Glastechniek, Venlo

Uitvoerder Renco Paarhuis (links) van aannemersbedrijf Bramer en Rien Walk van opdrachtgever DC Vastgoedontwikkeling beleven beiden veel plezier aan het werken aan zo’n beeldbepalend monument

54 | STEDENBOUW 692

54-58 Deventer Boreel Bramer.indd 54

15-02-11 20:31

Deventer | Boreelkazerne

Nieuwe glazen verkeersruimten komen uit de Boreelkazerne tevoorschijn

Tekst | Ronald Schalekamp Beeld | Persbureau Zwolle, Kreek architecten De monumentale Boreelkazerne uit 1849 is binnen twee jaar tijd veranderd van een regelrechte bouwval tot een historierijke aanwinst voor het stedenbouwkundige hart van Deventer. Onder het toeziend oog van Monumentenzorg en met het bestek uit 1847 in de hand is zorg gedragen voor een grondige aanpak, die de cultuurwaarden van het pand in ere herstelde.

De rol van Rien Walk van opdrachtgever DC Vastgoedontwikkeling gaat bij de restauratie van de Boreelkazerne veel verder dan alleen letten op de commerciële belangen. Het project werd door hem deels eigenhandig voorbereid tot en met het niet-constructieve sloopwerkplan aan toe. Als opdrachtgevende partij nam hij ook de keuze voor de onderaannemers die het voegwerk, de stalen ramen, het natuursteen en het schilderwerk verzorgen. Daarbij ging hij niet over één nacht ijs. ‘Gevelrestaurateur Takkenkamp is pas gekozen, nadat deze als beste naar voren kwam bij een proeve van bekwaamheid op het werk zelf’, geeft Walk aan. Tot het eind

aan toe is Walk als opdrachtgevende projectleider aanwezig bij de restauratie, voor aansturing en begeleiding. De samenwerking met uitvoerder Renco Paarhuis van aannemersbedrijf Bramer was vanaf het begin goed. De beslissingen die Walk neemt, zijn bij voorbaat klantspecifiek. Nu heeft DC Vastgoedontwikkeling aan Walk ook wel een heel goede. Het zal zijn laatste project zijn, want hij heeft de pensioenleeftijd al enige tijd bereikt. De Boreelkazerne is de kroon op zijn carrière.

Constructie verstevigen Dat de Boreelkazerne enig achterstallig onderhoud had, is extreem voorzichtig uitgedrukt. In 1997 verliet Defensie het monumentale gebouw en kwam het leeg te staan. Het werd bezet door krakers, er brak brand uit en het leed onder vandalisme. Het pand was in 2009 letterlijk een bouwval. Het restauratiewerk aan de Boreelkazerne kon pas echt van start gaan, nadat er noodzakelijke tijdelijke voorzieningen waren getroffen om de bestaande buiten-

Taatsdeuren openen zich als het deksel van een juwelendoos STEDENBOUW 692 | 55

54-58 Deventer Boreel Bramer.indd 55

15-02-11 20:31

U-vormige negentiende eeuwse strenge kazerne opgenomen in eenentwintigste eeuwse winkel- en vrijetijdsgebouwen

Beheer - en Exploitatiemaatschappij Projectontwikkeling Aannemersbedrijf

Hoofdvestiging: Almeloseweg 36 Postbus 53 7670 AB Vriezenveen Tel. 0546 - 562555 Fax. 0546 - 565505 www.bramerbv.nl info@bramerbv.nl

56 | STEDENBOUW 692

54-58 Deventer Boreel Bramer.indd 56

15-02-11 20:31

Deventer | Boreelkazerne

gevels constructief te verstevigen. Bovendien is ter versterking van de fundering bijna 600.000 liter waterglas/harder-injectie in de zandbodem toegepast. Pas daarna mocht er worden gesloopt in de niet-constructieve delen. Onverwachte en onwelkome verrassing hierbij was de ontdekking van asbest. En dan geen kleine beetjes maar in grote hoeveelheden. Walk: ‘We hebben direct pro-actief de Arbeidsinspectie benaderd. In goed overleg is toen besloten dat de sanering in gecompartimenteerde fases mocht verlopen. Dat heeft de schade en het tijdsverlies nog enigszins beperkt.’

Roestende balkankers Dat het gebouw de tand des tijds niet zonder slijtage heeft doorstaan, blijkt onder meer uit de uit het lood staande gevels (op sommige plaatsen wel 20cm), verzakt metselwerk en vele – overigens fraai afgewerkte - reparaties in de gevel. Walk vertelt: ‘Tijdens de uitvoering kwamen we erachter waarom de gevel op zo veel plekken scheurvorming vertoonde. Het bleek dat achter de scheuren ruim 400 blinde ankers zaten “verstopt”, die roestvor-

ming vertoonden. De balkankers zekeren de muur aan de balken.

Die ankers moesten allemaal in kruisverband worden uitgehakt, schoongemaakt en behandeld met een bitumencoating.’

Minutieus en rigoureus De buitengevels, aangemerkt als Rijksmonument, zijn van onder tot boven opnieuw gevoegd. Het gaat om vele kilometers voegwerk, waarvan de visbek is aangepast in een U-vorm van 1,5 tot 2cm diep. In nauw overleg met monumentenzorg zijn de structuur en kleur van de nieuwe voeg bepaald. Minder minutieus ging het er binnen aan toe. De binnenmuren zijn verwijderd, wat lang gestrekte open ruimtes oplevert, met een zee van daglicht die door de kozijnen naar binnen komt. Paarhuis: ‘Van die grote kozijnen komen er maar liefst 257 voor, uitgevoerd in zowel hout, staal als gietijzer. Elk kozijn omvat 22 ruitjes, waarvan het grootste deel (3.000 stuks) vervangen is. Ook de 157 gietijzeren ronde ramen zijn stuk voor stuk verwijderd, hersteld, gestraald, gecoat en opnieuw met glas bezet.’ Een aantal historische deuren en een oude

Glazen uitbouw kwam op plek van de vroegere secreten. Gave exemplaren van de negentiende eeuwse rondbogenstijl, daarvan zijn er in Nederland nog maar weinig over

Nieuwe kantoorfuncties vragen om extra trappartijen

STEDENBOUW 692 | 57

54-58 Deventer Boreel Bramer.indd 57

15-02-11 20:31

gevangeniscel zijn bewaard gebleven, als ook een viertal hijsluiken. Extra licht komt naar binnen door drie nieuwe erkers aan de achtergevel. Deze zitten op de plaats waar voorheen de nachtsecreten waren gelegen. Die hadden een negatieve invloed op de stabiliteit van de constructie en moesten dus plaats maken voor een transparante vervanging. Ook het bestaande dakbeschot is gerepareerd en geheel voorzien van nieuwe OVH-pannen. Paarhuis: ‘De aanwezige pannen bleken niet de originele Woerdsche pannen te zijn, daarom is uiteindelijk niet besloten tot hergebruik van de versleten pannen.’

Juwelendoos De hoofdentree van het complex is op dezelfde plek gebleven, maar tegenwoordig fraai geaccentueerd met een zestal taatsdeuren van 2.45 meter breed en 4 meter hoog. De deuren kantelen open om toegang te verlenen en sluiten zich als een juwelendoos om de ingang te beletten. De vergelijking met een juwelendoos is

ook ingegeven door de afwerking in glimmend messing. Natuurlijk is tevens het grandioze gietijzeren hek om de binnenplaats geheel gerestaureerd. Op de binnenplaats zelf tekenen indrukwekkende paardengestalten zich af in het straatwerk. Tenslotte huisden ooit hier in de kazerne de beroemde huzaren. Op de paardenhoofden heb je mooi zicht vanuit één van de twee serres aan het plein, of beter nog, van binnenuit op de verdiepingen.

Anno 2011 is het ruim 160 jaar oude kazernegebouw getransformeerd tot een uitzonderlijk winkel- en kantoorcomplex. De twee onderste lagen zijn bestemd voor de middenstand; de derde laag en zolder dienen als kantoorlocatie. Het resultaat mag er zijn, aldus Paarhuis en Walk. ‘Het is het zonder meer waard geweest om het bijzondere gebouw te bewaren. Zo’n aansprekend restauratieproject als dit kom je misschien maar eens in je werkzame leven tegen.’ n

Ook de zolder onder de hanenbalken is tegenwoordig geïsoleerd en in gebruik

58 | STEDENBOUW 692

54-58 Deventer Boreel Bramer.indd 58

15-02-11 20:31

vanaf � 87,- per uitgave weten uw klanten ook wat u doet!

Bel of e-mail voor alle informatie over een vermelding in ‘stedenbouw’ en vraag naar Arno Heestermans T +31 (0)495 450095 E a.heestermans@louwersuitgevers.nl

WIE DOET WAT STEDENBOUW 690 | 59

Stedenbouw WDW.indd 59

16-02-2011 10:10:57

Aannemers/ Bouwbedrijven

AKS bouw BV Mercuriusplein 5 5971 LW Grubbenvorst T.............................................. +31 (0)77 3872028 F.............................................. +31 (0)77 3874348 E info@aksbouw.nl www.aksbouw.nl

Vanaf 87,- per uitgave weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding

Bouwbedrijf Boogert Lange Achterweg 5 4307 AE Oosterland T................................................ +31 (0)111 641596 www. bouwbedrijfboogert.nl

Breijer Geyssendorfferweg 5 3088 GJ Rotterdam Postbus 51027 3007 GA Rotterdam T . ............................................+31 (0)10 2976500 F .............................................+31 (0)10 4232043 E info@breijer.nl www.breijer.nl

BVR-Groep Zwaanhoefstraat 12 4702 LC Roosendaal T................................................. +31 (0)165 631111 www.bvrgroep.nl

Dijkstra Draisma Postbus 200 9100 AE Dokkum Bezoekadres Bocksmeulen 23 9101 RA Dokkum T...............................................+31 (0)519 229999 F...............................................+31 (0)519 229990 E info@bgdd.nl www.bgdd.nl

Gebebouw Achterdijk 18 5705 CB Helmond T.............................................. +31 (0)492 540590 F...............................................+31 (0)492 547059 E info@gebebouw.nl www.gebebouw.nl

Hercuton BV Touwslager 2 5253 RK Nieuwkuijk T................................................+31 (0)73 5112660 E info@hercuton.jajo.com

Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw Postbus 93, 7470 AB Goor T.............................................. +31 (0)547 286386 F.............................................. +31 (0)547 286380 E info@aandestegge.org www.aandestegge.org

Ten Brinke Bouw Havenstraat 15 7005 AG Doetinchem Postbus 52, 7000 AB Doetinchem T................................................ +31(0)314 371900 F................................................ +31(0)314 371937 E tenbrinkebouw@tenbrinke.com www.tenbrinkebouw.nl

VM Bouw De Leest 4 5107 RC Dongen T...............................................+31 (0)162 371696 F.............................................. +31 (0)162 371697 E info@vmbouw.nl www.vmbouw.nl Lokhorst bouw & ontwikkeling Postbus 79 1940 AB Beverwijk T...............................................+31 (0)251 265000 F............................................... +31 (0)251 265050 www.lokhorst.nl

VolkerWessels Oostmaaslaan 71 3063 AN Rotterdam T.............................................. +31 (0)10 4244244 F ..............................................+31 (0)10 4244233 E info@volkerwessels.coml www.volkerwessels.com

Sprangers bouwbedrijf Nijverheidssingel 315 4811 ZW Breda Postbus 3193 4800 DD Breda T.............................................. +31 (0)76 5239900 F.............................................. +31 (0)76 5239988 E mail@sprangers.nl www.sprangers.nl

WBC Bouwgroep BV Postbus 278, 7100 AG Winterswijk T................................................. +31(0)543 551010 F................................................ +31(0)543 551015 E wbc@wbc.nl www.wbc.nl

Staton Bouw Hulsenboschstraat 7 4251 LR Werkendam T . ............................................+31 (0)183 678194 E info@staton.nl www.staton.nl

Bouwbedrijf de Vries en Verburg Postbus 59 2820 AB STOLWIJK T.............................................. +31 (0)182 341741 F............................................. +31 (0)182 342475 E info@devriesverburg.nl www.devriesverburg.nl

60 | STEDENBOUW 692

Stedenbouw WDW.indd 60

16-02-2011 10:11:00

Wie doet wat

Akoestiek

Cordeel bv Lindtsedijk 22 3336 LE ZWIJNDRECHT T.............................................. +31 (0)78 6127866 E info@cordeel.nl www.cordeel.nl Adviesbureaus

Akoestiek Montage Brabant B.V. Muggenhool 5 5531 RZ Bladel Nederland T . ............................................ +31 (0)497 388510 F ............................................. +31 (0)497 388520 E info@systeemplafond.info www.systeemplafond.info

Daken & Dakoplossingen

Patina Dakbedekkingen Beverwijk B.V. Gooiland 2b 1948 RC Beverwijk Postbus 152 1940 AD Beverwijk T . ............................................ +31 (0)251 215544 F ............................................... +31 (0)251 215161 E beverwijk@patina.nl Elektrotechnische Installaties

Architecten

Beheer & Onderhoud IOB Struytse Hoeck 1 3224 HA Hellevoetsluis Postbus 238 3220 AE Hellevoetsluis T................................................+31 (0)181 318122 F................................................+31 (0)181 321099

Van Aken Architecten Postbus 6424 5600 HK Eindhoven Stratumsedijk 44 5611 NE Eindhoven T . ........................................... +31 (0)40 2163311 F ............................................ +31 (0)40 2163399

Grunstra Architecten Skilwyk 12-14 8701 KN Bolsward T...............................................+31 (0)515 573646 T............................................... +31 (0)515 574415 E bolsward@grunstra.nl

Moonen Prymaplan BV Hargplein 103 3121 VG Schiedam T...............................................+31 (0)180 316365

Sijperda Hardy Eegracht 12 8651 EG IJlst T...............................................+31 (0)515 429777 E info@sijperda-hardy.nl www. sijperda-hardy.nl Afbouwbedrijven

Weedaarchitecten Schiedamsesingel 181 3012 bb Rotterdam T...............................................+31 (0)10 4333033 F .............................................. +31 (0)10 4149245 E info@weedaarchitecten.nl www.weedaarchitecten.nl Bouwmanagement

Van den Pol Electrotechniek Aardvletterweg 14 3417 XL Montfoort Postbus 37 3417 ZG Montfoort T.............................................. +31 (0)348 473434 F.............................................. +31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com vandenpol.com

Roos en Doorn Electra b.v.

Weteringkade 130 2515 AT Den Haag T............................................... +31 (0)70 3469218 T................................................+31 (0)70 3561120 E Info@roosendoorn.nl www.roosendoorn.nl

TES Installatietechniek Utiliteit B.V. Logtenburg 1 - 4841 PA - Prinsenbeek Postbus 56 - 4840 AB Prinsenbeek T.............................................. +31 (0)76 5410296 F...............................................+31 (0)76 5422315 info@tesprinsenbeek.nl www.tesprinsenbeek.nl Gevels

SRA Systeem Realisatie Afbouw BV De Witbogt 15 5652 AG Eindhoven Postbus 8737 5605 LS Eindhoven T.............................................. +31 (0)40 2925999 F.............................................. +31 (0)40 2925990 wwww.srwaw-a.sfbrao-usrwi..nll

Oostelbos Van den Berg Reeuwijkse Poort 103 2811 MX Reeuwijk T...............................................+31 (0)182 621900 F............................................... +31 (0)182 621919 E info@oostelbosvandenberg.nl www.oostelbosvandenberg.nl

Hunter Douglas Projects Piekstraat 2 3008 AB Rotterdam T...............................................+31 (0)10 4962222 F...............................................+31 (0)10 4848684 E info@hunterdouglas.nl www.hunterdouglas.nl

Vanaf â‚Ź 87,- per uitgave weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding

Berkhout tros scheldestraat 32 1823 wb alkmaar T...............................................+31 (0)72 5270090 F...............................................+31 (0)72 5270099 E alkmaar@berkhouttros.nl www.berkhouttros.nl

STEDENBOUW 692 | 61

Stedenbouw WDW.indd 61

16-02-2011 10:11:02

otaalcomfort Loveld NV Brug Zuid 12 B-9880 Aalter België T............................................... +32 (0)9 3258660 F.................................................+32 (0)9 3740532 E info@loveld.com secretar@loveld.com

Gielissen Neos Interieurprojecten Graandijk 3, Helmond T............................................... +31 (0)492 531531 E neos@gielissen.nl www.gielissen.com

Glas

Glas Ceyssens Industrieterrein De Schach Mijnwerkerslaan 35 3550 Heusden Zolder T.................................................. +32 (0)11 570100 F................................................. +32 (0)11 574060 www.glasceyssens.com

Totaalcomfort BV Ambachtsweg 46 1271 AM HUIZEN T............................................. +31 (0)35 5287852 E info@totaalcomfort.nl www.totaalcomfort.nl Kunstof kozijen

Stoverink Interieurbouw en interieurmontage Postbus 38 7150 AA Eibergen T.............................................. +31 (0)545 296865 F...............................................+31 (0)545 296861 E info@stoverink.nl www.stoverink.nl Instalatiebedrijven

Jansma Burdaard BV Jislumerdijk 15-2 9111 HC Burdaard T...............................................+31 (0)519 332553 F...............................................+31 (0)519 332727 E info@jansmaburdaard.nl www.jansmaburdaard.nl

Vanaf € 87,- per uitgave weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding

Liften

Zwaluwe bouw- en aannemingsbedrijf BV Olavstraat 37 4765 CP Zevenbergschen Hoek Postbus 253 4920 AG Made T.............................................. +31 (0)168 452505 F.............................................. +31 (0)168 453090 E info@zwaluwebouw.nl www.zwaluwebouw.nl

Barendrecht-electra BV Distelstraat 19A 3222 XB Hellevoetsluis T............................................... +31 (0)181 313488 E info@barendrechtelektra.nl www.barendrechtelektra.nl

Ingenieursbureaus

Imtech NV Kampenringweg 45a 2803 PE Gouda Postbus 399 2800 AJ GOUDA T................................................ +31(0)182543543 F.............................................. +31(0)182 543 500 E info@imtech.eu www.imtech.eu Interieurbouw

Gebebouw Achterdijk 18 5705 CB Helmond T.............................................. +31 (0)492 540590 F...............................................+31 (0)492 547059 E info@gebebouw.nl www.gebebouw.nl

A.Dejong Installatietechniek ´s-Gravelandseweg 390 3125BK Schiedam T.............................................. +31 (0)10 4469222 F................................................+31 (0)10 4154581 E hq@dejong.nl www. dejong.nl

M i t s u b i s h i

e l e v a t e s

y o u

Mitsubishi Elevator Europe BV Schietboom 20 3905 TD Veenendaal T...............................................+31 (0)318 586586 F...............................................+31 (0)318 522066 www.mitsubishi-liften.nl Metaalconstructie

Anmeco nv Antwerpsesteenweg 320 B-2070 Zwijndrecht (Burcht) T...................................................+32 (0)3 2541117 F................................................ +32 (0)3 2540763 E info@anmeco.be www.anmeco.be Prefab bouw

Rijndorp Installaties BV Energieweg 45b 2382 NC - Zoeterwoude T............................................... +31 (0)71 5415500 www.rijndorp.com

Technisch Aannemer Lorentzlaan 9, 3401 MX IJsselstein T.............................................. +31 (0)30 6877494 E info@tbk-holland.nl www.tbk-holland.nl

VERBO Prefab BV Celciusstraat 2 6003 DG WEERT Postbus 10016 6000 GA WEERT T............................................. +31 (0)495 453644 F............................................. +31 (0)495 453898 E info@verbo-prefab.nl www.verbo-prefab.nl

62 | STEDENBOUW 692

Stedenbouw WDW.indd 62

16-02-2011 10:11:07

8824_DHV.pdf

1

22-11-10

19:19

Wie doet wat

Bébouw.nl

Bébouw bv Bierbrouwersweg 10 3449 HW Woerden Postbus 86 3440 AB Woerden T...............................................+31 (0)348 420564 E info@bebouw.nl www.bebouw.nl

Lokhorst bouw & ontwikkeling Postbus 79 1940 AB Beverwijk T...............................................+31 (0)251 265000 F............................................... +31 (0)251 265050 www.lokhorst.nl

Ockhuizen Kanaalstraat 105 5711 EG Someren T.............................................. +31 (0)493 498499 F.............................................. +31 (0)493 498488 E info@ockhuizen.nl www.ockhuizen.nl

VolkerWessels Oostmaaslaan 71 3063 AN Rotterdam T.............................................. +31 (0)10 4244244 F ..............................................+31 (0)10 4244233 E info@volkerwessels.coml www.volkerwessels.com Rietdekkers

Hekstra Rietdekkers BV Willemstraat 5 Postbus 103 9104 ZJ Damwoude T . ............................................. +31 (0)511 421306 F ...............................................+31 (0)511 422466 E info@hekstrarietdekkers.nl www.hekstrarietdekkers.nl

Schildersbedrijven

NUTma Schilders Roptawei 5 9123 JA Metslawier T...............................................+31 (0)519 242348 F............................................... +31 (0)519 241577 E nutmaschilders@home.nl Website: www.nutma.nl Tegels & Betegeling

Unimar tegelwerken Schumanweg 1b 2411 NH Bodegraven T............................................... +31 (0)172 610780 F............................................... +31 (0)172 610775 E info@unimar.nl www.unimar.nl Timmerfabrieken

Ventilatie

JAZO Zevenaar bv Handelsdwarsstraat 10 6905 DJ Zevenaar Postbus 360, 6900 AJ Zevenaar T................................................ +31(0)316 592911 F............................................... +31(0)316 525360 E info@jazo.nlVloeren

Tema Projectservice BV Groen van Prinstererlaan 39A 3818JN Amersfoort Postbus 2021 3800CA Amersfoort T.............................................. +31 (0)33 4343422 F................................................+31 (0)33 4343411 E: tema@temaproject.nl

Zorgvastgoed Timmerfabriek Peter van Duijnhoven BV Macroweg 2 5804 CL Venray T............................................... +31 (0)478 514019 F............................................... +31 (0)478 515901 E-mail: info@tpvd.nl www.tifa-duijnhoven.nl

Timmerfabriek Frank van Roij Nobelstraat 17 5051 DV Goirle T...............................................+31 (0)13 5345801 F.............................................. +31 (0)13 5344329 E info@frankvanroij.nl www.frankvanroij.nl

De Jong’s Timmerfabriek Bovenberg 68 2861 BB Bergambacht Postbus 5 2860 AA Bergambacht T.............................................. +31 (0)182 385888 F ............................................. +31 (0)182 386935 info@dejongstimmerfabriek.nl www. dejongstimmerfabriek.nl

Advies- en ingenieursbureau

DHV Larixplein 1 5616 VB Eindhoven Postadres Postbus 80007, 5600 JZ Eindhoven T............................................... +31(0)40 2509250 F ...............................................+31(0)40 2509251 E eindhoven@dhv.com www.dhv.nl

Vanaf € 87, per uitgave weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding

Projectontwikkeling

STEDENBOUW 692 | 63

Stedenbouw WDW.indd 63

16-02-2011 10:11:10

Pagina 64

Groen asfalt koelt schoolplein

Voor: vers geasfalteerd parkeerveld na nieuwbouw school

Phoenix City (Az. USA) is de bakermat van de witte dakbedekking. Kijk het maar even na op Google Earth. Het is ’s zomers in Phoenix City zo heet dat witte dakbedekking meetbaar koelere gebouwen oplevert. Zie het wit als een stap tegen de Global Warming. Alleen, dit kan beter. Ruim op tijd voor de zomer van 2011 heeft Emerald Cities™ USA Ltd in Phoenix City het parkeerterrein voor de Robert L. Duffy Charter School groen geasfalteerd. Emerald Cities™ claimt dat de 95 °C die afgelopen zomer op 1 m boven het asfalt werd gemeten, deze zomer met 15°C tot 25°C zal teruglopen. De groene toplaag is een nano-engineerd zonreflecterend hoogpresterend uiterst dun betonlaagje (UHPTC) dat op het asfalt wordt gerold of gespoten. Even goed verwerkbaar als verf. Het product is tevens leverbaar in andere kleuren. En o ja, Emerald Cities™ USA Ltd zoekt nog coole franchisenemers voor de Europese markt. ? Meer informatie? www.emeraldcitiescoolpavement.com www.crandalldesign.com www.dometech.com www.csschools.com

De Robert L. Duffy Charter School is ontworpen door Rick Crandall. Het schoolgebouw bestaat uit een kleine verzameling koepels die aardbevingsbestendig zijn. Ze zijn opgeschilderd als archetypische planeten. Het groene asfalt maakt de school zero-carbon

Na: Emerald Cool Pavement

Specials in de komende edities van StedenBouw

StedenBouw 693 Renovatie & Restauratie / Onderhoud StedenBouw 694 Zorg & Ziekenhuis

Colofon

SINDS 1948

691

StedenBouw verschijnt 8 maal per jaar en is een uitgave van Louwers Uitgeversorganisatie BV. Stedenbouw is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, aannemers, onder-aannemers, leveranciers, (bouw) functionarissen in overheids- en semi-overheidsinstellingen en verwante organisaties.

Redactie Willem Ruyters w.ruyters@louwersuitgevers.nl

Medewerkers A12 architecten Patricia van der Beek Dekker Partners Bernard Faber De Jel & van der Leeden INDG Steven Kleingeld Kreek architecten Kristinsson architecten LKSVDD

Sjaak Peters Barteld Rebbers Architectenbureau Marlies Rohmer Paul de Ruiter Ronald Schalekamp Arjan Stadhouders VMX architects Fedde de Weert Ries van Wendel de Joode

Advertentieverkoop Tim van den Dungen t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Tel. +31 (0)495 450095 Toos van de Sanden Tel. +31 (0)495 450095 tvdsanden@louwersuitgevers.nl

Traffic Petra Kunnen p.kunnen@logobv.nl

Vormgeving Backdoor Graphics

Uitgever

Abonnementen

Louwers Uitgeversorganisatie BV Schatbeurderlaan 6, 6002 ED WEERT NL Postbus 249, 6000 AE WEERT NL Tel. +31 (0)495 450095 info@louwersuitgevers.nl www.louwersuitgevers.nl

Manuela Depenbrock m.depenbrock@louwersuitgevers.nl Opzeggen twee maanden voor einde abonnement.

Een jaarabonnement op Stedenbouw kost € 75. Losse nummers € 10.

Prijzen zijn exclusief BTW. Reeds verschenen nummers zijn, indien voorradig, te bestellen bij Louwers Uitgeversorganisatie BV. ISSN 0165-3997 Uitgever, auteurs en fotografen aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit handelingen en beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit de in dit magazine geplaatste artikelen. Neem voor toestemming voor het overnemen van artikelen dan wel foto’s uit artikelen contact op met w.ruyters@louwersuitgevers.nl

64 | STEDENBOUW 692

achterpagina 64 stb 692.indd 64

15-02-11 20:31

Gebouwen die alom waardering oogsten‌

Een hoogwaardig bouwresultaat

SPRANGERS Bouwbedrijf is gespecialiseerd in nieuwbouw, verbouw en renovatie. Realiseert zowel reguliere als innovatieve, utilitaire projecten en woningbouwprojecten.

Onze ambitie luidt: het realiseren van een duurzaam en kwalitatief hoogwaardig eindresultaat met een goede prijskwaliteit-verhouding.

In de overtuiging dat een goed proces een waarborg is voor een bijzonder eindresultaat, laten we in het proces van totstandkoming niets aan het toeval over. Onze gekwalificeerde medewerkers vervullen hierin een sleutelrol.

Zij zijn bekend met the state of the art op het gebied van bouwkunde en techniek. Beschikken over de jongste inzichten in duurzaam bouwen. En leveren topprestaties, op veel plaatsen in Nederland. Resulterend in kwalitatief

Bouwgroep

de

leven, de overheid en de particuliere markt

hoogwaardige gebouwen die alom waardering oogsten.

afgelopen 100 jaar een bedrijf met een

en zijn actief in de utiliteits-, recreatie- en

goede reputatie opgebouwd. De Bouwgroep

woningbouw in de 3 noordelijke provincies

begon als een lokale aannemer en heeft zich

(incl. de Waddeneilanden), Noord-Holland

inmiddels ontwikkeld tot een innovatieve

en de Noordoostpolder. Onze Bouwgroep

onderneming met 350 medewerkers met

onderscheidt zich door duidelijke communi-

vestigingen in Bolsward en Dokkum. Wij

catie, een innovatieve en praktische aanpak

ontwikkelen en bouwen voor het bedrijfs-

en een daadkrachtige werkwijze.

Zelf blijven we nuchter, met beide benen op de steiger, gestaag doorbouwen aan onze reputatie.

Dijkstra

Draisma

heeft

KIEZEN

VOOR

KWALITEIT

Vestigingen in Bolsward en Dokkum,

Breda cover 692.indd 2

Delft

Terneuzen

www.sprangers.nl

T 0515 33 40 00 / 0519 22 99 99, www.bgdd.nl

092047-BDDBOL_210x297fc.indd 1

15-02-11 17:37 06-10-09 10:27

EDITIE

692

Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving Losse nummers E 10,– Ja argang 63 februari 2011

NUMMER 692 JAARGANG 63 februari 2011

­

Glamoureus landen op Schiphol | Duurzaam werken naast d u u r z a a m o n t s p a n n e n i n U P C ECO o f f i c e | R a b o b a n k Alkmaar volgt duurzame rode draad | Gebouw(d) met talent d o o r DB B o u w | O n e i n d i g a c h t j e s d r a a i e n i n V l i s s i n g e n cover 692.indd 1

15-02-11 17:37