Stedenbouw 716 2013

EDITIE

716

Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en MONUMENTEN I Ja argang 65 I 2013

SCAN WITH

Eerste 3D ‘fulldome theater’ van Nederland komt in Groningen | CONO bouwt ‘groenste kaasmakerij ter wereld’ | Bouw nieuw Rotterdam Centraal verloopt vlot dankzij logistiek | Campus Diemen Zuid; schoolvoorbeeld van herbestemming

GROEP

UW PARTNER IN ONTWIKKELEN EN BOUWEN

‘elke procesfase is verzekerd van deskundige en betrouwbare begeleiding.’ De HBB Groep realiseert en ontwikkelt met betrokkenheid en professionaliteit bijzondere bouwprojecten. Wij combineren meer dan 75 jaar ervaring met een platte, flexibele organisatie die volledig is toegesneden op ontwikkelen en bouwen in de 21e eeuw.

Onze jarenlange ervaring met scholenbouw en vele naar volle tevredenheid opgeleverde projecten, maken ons de perfecte partner bij uw bouwopgave.

www.hbbgroep.nl

vOlG ONs

@HBBGROEP

HBB GROEP

Liefde voor de stad is... ...een gezellige ontmoetingsplek voor jong en oud!

In het nieuwe centrum van Waddinxveen kunt u straks wonen en winkelen zoals u het wilt. Er komen circa 260 huur- en koopwoningen, van klein tot groot. Dus of u nu een gezin heeft, samenwoont of single bent, er zit voor iedereen wat bij.

U bent omringd door water, winkels en groene binnentuinen. Koester de centrumsfeer en geniet op datzelfde moment van het ruimte plantsoen bij u om de hoek.

www.asr vastgoed ontwikkeling.nl

ZELFS DE MARKTKOOPLUI ZULLEN ER STIL VAN WORDEN

Het verschijnt bijna op de plek waar Rotterdam rond 1260 ontstond. Het wordt opgeleverd in september 2014 maar de hele stad praat er nu al over. De hoeďŹ jzervormige Markthal die plaats biedt aan 228 appartementen. En zeven dagen per week aan de eerste overdekte foodmarkt van Nederland. Provast is de ontwikkelaar, MVRDV de architect. En wie is de bouwer? J.P. van Eesteren, in 1932 opgericht in Rotterdam en tegenwoordig onderdeel van TBI, een groep van ondernemingen die onze leefomgeving op een duurzame manier vernieuwt, inricht en onderhoudt. Bouwde J.P van Eesteren ook niet de Kuip? Ja, en de Euromast. Maar mocht u denken dat ons gezichtsbepalende werk zich tot onze geboortestad beperkt, wij zijn verantwoordelijk voor de meest bijzondere projecten in heel Nederland. MAAK DE TOEKOMST

EDITIE

Voorwoord

716

De aannemer als servicepartner De afgelopen vijf jaar heeft de bouw behalve een volumedip een grote kwaliteitsslag gemaakt. Wie de talloze projecten in dit blad op een rij zet, ziet een continue lijn omhoog als het gaat om bouwprestaties: lean en duurzaam zijn daarin de kernbegrippen. Lean betekent: sneller, beter en met een slankere projectorganisatie; duurzaam houdt in: steeds minder omgevingsbelasting. De bouwwereld omschrijven als log en aanbodgestuurd is uit de tijd en misplaatst, wat u uiteraard al wist.

Onze branche is juist zeer vraaggestuurd (geworden) en neemt daarvoor veelvuldig het initiatief.

Vele hoofdaannemers ontzorgen hun opdrachtgever bijvoorbeeld door de toeleveranciers te stimuleren gezamenlijk producten te ontwikkelen, zoals op het gebied van gebouwinstallaties en de integratie daarvan, of nemen de interieurinrichting mee in het contract. De hoofdaannemer is een servicepartner geworden, die projecten op maat uitvoert en coรถrdineert. Vooral dat laatste is in belang gegroeid de afgelopen jaren.

De hoofdaannemer heeft daarin tevens een direct eigenbelang: in prijsvorming en logistiek kan hij beter sturen, en aan de knoppen zitten wil iedereen. Mooi zou zijn, dat dit iedereen in de bouwketen dient, van opdrachtgever tot bouwvakker; zeker als de prijzen onder druk staan. De lasten en de lusten van optimalisaties in de uitvoering moeten door allen gedeeld worden. Opdrachtgever blij, contractant blij, uitvoerenden blij. Maatschappij blij.

Hoe goed het eindresultaat ook is, over de arbeidsvoorwaarden wil geen enkele betrokkene sores.

Zie de discussie rond vergoedingen bij de ondertunneling van de A2 in Maastricht. De rechterlijke macht gaf de klagers gelijk. Slecht nieuws voor de aannemers, die vast niet op deze publiciteit zaten te wachten. In dit tijdperk van transparantie zou er eigenlijk ook duurzame arbeid moeten bestaan, een soort keurmerk dat de concurrentie op de markt laat bloeien en uw lean uitgevoerde, duurzame project in een optimaal daglicht stelt.

Jan-Kees Verschuure

5 | STEDENBOUW 716

716

sinds 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en monumenten Jaargang 65 | 2013 Verschijnt 9 x per jaar ISSN 0165-3997

Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactiecöordinator Jan-Kees Verschuure

redactieMedewerkers

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Henk Geist, Jac Buchholz, Fiona de Heus, Sjoerd Meuleman, Martijn van den Bouwhuysen, Liliane Verwoolde, Marcia van Wensveen "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure.

26

40

47

Bladmanagement

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl

22

Bladmanagement

Bouwen aan monumenten

Niek Oostendorp E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

Secretariaat

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

Advertenties Online aanleveren: https://louwersuitgevers.wetransfer.com o.v.v. naam en project

Abonnementsprijs

€ 81,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Adreswijzigingen

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Opzeggingen

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Tessa van Gameren

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6 | STEDENBOUW 716 706

37

Utiliteitsbouw Tilburg New Logic I HOOFDDORP Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport GRONINGEN Infoversum Goes Goese Lyceum MAASDIJK Nature’s Pride WESTBEEMSTER CONO Kaasmakers BREDA OVT amsterdam Hoofdkantoor Diesel Benelux DORDRECHT Albert Schweitzer ziekenhuis LEEUWARDEN Woon-zorgcentrum Erasmus STAPHORST Brink Climate Systems HOOFDDORP Novotel WADDINXVEEN Het Nieuwe Centrum WAGENINGEN Hotel de Wageningsche Berg ALPHEN A/D RIJN Brugbedieningscentrale Steekterpoort ASSEN Wegensteunpunt VLAARDINGEN Stadsleven UTRECHT Muziekpaleis ZWOLLE Van der Valk Hotel ZWOLLE Beweegcentrum Windesheim EMMELOORD Bosbadhal ROTTERDAM Campus Hoogvliet PESSE Green Planet TERNEUZEN Woonzorgcomplex Maxima GOES Sportpunt Zeeland ROTTERDAM Rotterdam Centraal DEEST scheepswerf Ravestein MILL Brede School HOORN Van der Valk Hotel

8 15 22 26 32 37 40 47 50 54 58 60 62 65 68 72 74 76 80 82 85 88 92 94 96 98 101 104 106

Inhoud

60

72 62

85 98

146 136

EDITIE

716 TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I JA ARGANG 65 I 2013

woningbouw

SCAN WITH

VENLO Q4 AMSTERDAM Campus Diemen Zuid ZOETERMEER Futura

110 112 122

Eerste 3D ‘fulldome theater’ van Nederland komt in Groningen | CONO bouwt ‘groenste kaasmakerij ter wereld’ | Bouw nieuw Rotterdam Centraal verloopt vlot dankzij logistiek | Campus Diemen Zuid; Schoolvoorbeeld van herbestemming 2013016_SB_716.indd 1

27-11-13 16:50

Coverbeeld | Hoofdkantoor Diesel Benelux, Beeld: Heren 2 B.V.

Rubrieken cadzand-bad Noordzee Residence Nijmegen Plein 1944 Beverwijk De Wijkerbaan Tilburg Forum Reeshof amersfoort Fourty5High ’s-Hertogenbosch Jheronimus

Wie doet wat

68 74 78 82 84 86 152

BOUWEN AAN MONUMENTEN Nieuwe fundering voor Amsterdamse Waag RESTAURATIE HOF VAN ITTERSUM, ZWOLLE Torens Rotterdamse Paradijskerk kunnen weer 100 jaar mee 2013016_SB_716.indd 131

27-11-13 16:51

Coverbeeld | Hal met glazen koepel van het ‘Huis van Nienhuys’. Grachtenhuizen Amsterdam Canal Houses.

ISBN 978 90 821354 0 4 Fotograaf: Arjan Bronkhorst www.grachtenhuizen.org

AMSTERDAM De Waag ZWOLLE Hof van Ittersum DEVENTER Zwarte Silo BEDRIJFSPRESENTATIE Brefu BREDA Klokkenberg ROTTERDAM Paradijskerk ENKHUIZEN Zuiderkerk

132 136 138 142 144 146 149

7 | STEDENBOUW 716

Tilburg | New Logic I

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Dok Vast

Tweede ‘Outstanding’ Europees distributiecentrum in Tilburg Op bedrijventerrein Vossenberg West II in Tilburg verrijst in zeer hoog tempo het nieuwe distributiecentrum ‘New Logic I’. Dit duurzame gebouw wordt het tweede Europese Distributiecentrum (EDC) met BREEAM-certificaat ‘Outstanding’.

Distributiecentrum ‘New Logic I’ gaat gebruikt worden door DB Schenker. De logistiek dienstverlener gaat hier producten van Nokia Siemens Network Systems opslaan. De ontwikkeling van het pand is in handen van Dok Vast, een beleggings- en ontwikkelingsmaatschappij uit Oisterwijk, die meerdere eigen projecten in de regio ontwikkelt en beheert.

Dok Vast is gespecialiseerd in distributiecentra en gefocust op duurzaamheid.

Directeur Jos Klanderman: “Een duurzaam gebouw is ‘toekomstproof ’ en bespaart enorm op de

8 | STEDENBOUW 716

operationele kosten. Dit komt onze klanten uiteindelijk ten goede in de vorm van een lagere huurprijs, wat kan oplopen tot circa € 2,50 per vierkante meter vloeroppervlakte.”

zochten op korte termijn een locatie, met als voorwaarde dat de eerste 20.000 vierkante meter al in september/oktober gereed was.

Wij hadden dus slechts enkele maanden om het vergunningentraject rond te krijgen en de bouw te realiseren. Daar komt bij dat wij met dit pand streefden naar een BREEAM ‘Outstanding’-certificering.” Op twee fronten moest dus een topprestatie geleverd gaan worden.

Snelheid en duurzaamheid

TRIAS Energetica

In het voorjaar van 2012 vormde Dok Vast de eerste plannen voor een distributiecentrum op Vossenberg West II. Gezien de strategische ligging nabij water, spoor en snelwegen wist Dok Vast zeker: hier gaan we bouwen. “In het tweede kwartaal van 2013 kwamen we in contact met Schenker”, vertelt Klanderman. “Zij

Belangrijk uitgangspunt voor het behalen van het BREEAM-certificaat, en daarmee de duurzaamheid van het gebouw, is de ‘Trias Energetica’. Een strategie voor het duurzaam ontwerpen van gebouwen die berust op drie pijlers: beperk het energieverbruik, maak maximaal gebruik van duurzame energiebronnen en

Tilburg | New Logic I

Projectinfo Snelle bouwtijd, duurzame uitstraling

Hoogwaardige brandveiligheid Om aan de hoge eisen voor brandveiligheid te voldoen, wordt in het nieuwe DC naast een brandmeld- en ontruimingsinstallatie ook een state of the art-sprinklerinstallatie aangebracht. KIN Sprinklertechniek BV verzorgt de volledige engineering, de levering en de montage van al deze gecertificeerde installaties, inclusief de complete watervoorziening.

maak zo efficiënt mogelijk gebruik van fossiele brandstoffen. “Een mooie manier om een gebouw te benaderen”, aldus Klanderman. “Dat begint bij de schil van het gebouw. Wij kijken eerst naar isolatie, luchtdichtheid en lichtinval alvorens in te gaan op de installaties.”

Courant ontwerp Het ontwerp van het distributiecentrum is in handen van Habeon, de huisarchitect van aan-

nemer Heembouw. Dok Vast gaf het architectenbureau een duidelijke opdracht, en maakte zelf intensief deel uit van het team tijdens de ontwerpfase om de gestelde uitgangspunten te kunnen bewaken. Zo bevat het gebouw enkele houten delen, die voor een warm en chique gevelbeeld zorgen. “Het ontwerp kent een hoge mate van flexibiliteit”, laat Klanderman weten.

“De bedrijfshal kan eenvoudig opgedeeld worden in vier afzonderlijke hallen. ►

“In totaal installeren we bijna 6.000 stuks sprinklers aan het dak en onder de tussenvloeren in de magazijnen van het DC”, vertelt projectmanager Rob Heijndijk van KIN Sprinklertechniek. Ook het volledige kantoor is voorzien van een sprinklerinstallatie. Rob Heijndijk: “Met betrekking tot de keuzes voor de kleurstelling van de sprinklerinstallaties is Dok Vast altijd zeer duidelijk. In de kantoren wordt gekozen voor een onopvallend concept dat vrijwel geïntegreerd wordt met de systeemplafonds, terwijl in de magazijnen juist gekozen wordt voor een opvallende uitstraling met een afwijkende kleur, zodat de hoogwaardigheid van de installaties nog meer wordt benadrukt.”

Maatwerk kozijnen en vliesgevel Als voorkeursleverancier van Heembouw verzorgde Portalume de kozijnen en vliesgevel van distributiecentrum ‘New Logic I’. De gevelbouwer nam het volledige traject, van engineering tot montage, uit handen.

“In juni kregen we de opdracht gegund”, vertelt directeur/ mede-eigenaar Peter Muller van Portalume. “Direct daarna verzorgden we het tekenwerk. Zoals bij de meeste opdrachten die wij uitvoeren, ging het hier om maatwerk. We produceerden de kozijnen op basis van profielen die we op handelslengte kregen aangeleverd. De materialen voldeden aan de vereisten van BREEAM.” In totaal produceerde, leverde en monteerde Portalume zeshonderd vierkante meter aluminium kozijnen, 130 vierkante meter vliesgevel en vier luxe schuifdeuren inclusief automaten.

Niet de techniek, maar de tijd vormde de grootste uitdaging.

Muller: “Voorwaarde in het inkooptraject was dat je aan de planning kon voldoen. Dat we voorkeursleverancier van Heembouw zijn, bood op dit vlak voordelen. Omdat we vaker samenwerken, zijn we goed op elkaar ingespeeld en kunnen we snel schakelen. Ook met de andere partijen stemden we onze planning nauwkeurig af. De goede onderlinge samenwerking is doorslaggevend geweest voor het succes van het project.” Om de deadline te halen, werkte Portalume in de zomervakantie door. In week 33 ging de eerste levering eruit; de montage nam ongeveer vijf weken in beslag.

9 | STEDENBOUW 716

Superieure oplossingen voor laden en lossen

Stertil Dockproducts biedt haar klanten wereldwijd op maat gemaakte, technologisch geavanceerde oplossingen voor dock equipment. Die superieure oplossingen worden bedacht, ontwikkeld en gerealiseerd door een team gespecialiseerde vakmensen met een unieke expertise. Dankzij haar ‘quality people’, haar complete eigen productie en haar internationale organisatie is Stertil toonaangevend in de wereld op het gebied van docklevellers en dockshelters.

STERTIL SUPERIOR SOLUTIONS BY QUALITY PEOPLE S T E RT I L B . V. , P. O . B O X 2 3 , 9 2 8 8 Z G K O O T S T E RT I L L E , ( T H E N E T H E R L A N D S ) , W W W. S T E RT I L . N L , E - M A I L I N F O @ S T E RT I L . N L

Tilburg | New Logic I

Ook de extra brede gangpaden van 3.30 meter en de mezzaninevloer dragen bij aan de courantheid, en dus de toekomstbestendigheid van het gebouw.” De mezzaninevloer is berekend op een zware vloerbelasting en kan gebruikt worden als extra opslagcapaciteit of kantoor.

Bouwinfo

BREEAM-score boven de 90%

Om tot het hoge duurzaamheidslabel te komen, moeten het ontwerp en de uitvoering op vrijwel alle aspecten van BREEAM scoren (hoger dan 85%). Het gebouw is zeer goed geïsoleerd en afgedicht, wat resulteerde in een luchtdichtheid met een qv;10;kar/m² van 0,207 l/sec.m². Verder is aanwezigheidsdetectie en Philips ledverlichting met achttien jaar garantie toegepast, de toiletten worden met regenwater doorgespoeld en op het gebouw liggen zonnecollectoren. Het dak is verzwaard en voorzien van dikke dakbedekking, zodat in de toekomst nog meer zonnepanelen toegevoegd kunnen worden. “Maar BREEAM gaat verder”, benadrukt Klanderman. “We doen aan vergaande afvalscheiding, maar ook brengen we torenvalkkasten op de cameramasten aan en rond het gebouw wordt speciale beplanting aangebracht. Daarnaast zetten we sterk in op de beleving van de medewerker. ►

Opdracht

Ontwerp Uitvoering Bouwperiode Bouwprogramma

Dok Vast, Oisterwijk (eindgebruiker: DB Schenker t.b.v. Nokia Siemens Network Systems Tilburg) Habeon, Roelofarendsveen Heembouw, Roelofarendsveen juli 2013 – december 2013 Nieuwbouw distributiecentrum met warehouse (circa 43.000 m² BVO), mezzaninevloer (circa 3.800 m² BVO) en kantoor (circa 1.450 m² BVO).

Oppervlakte terrein circa 7 hectare

Projectinfo Technisch hoogwaardig dock equipment Om aan de hoge duurzaamheids- en veiligheidseisen te voldoen, moest distributiecentrum ‘New Locic I’ voorzien worden van technisch geavanceerd dock equipment. Stertil Dock Products bleek hiervoor de aangewezen partij.

In opdracht van Heembouw levert en monteert Stertil 37 uitschuifbare levellers, 37 shelters en 39 dockdeuren, waaronder vier grote maaivelddeuren, en de nodige afdichtingen. “Wij werken vaker samen met Heembouw”, aldus verkoopleider Herman Cohen van Stertil. “Wij leveren jaarlijks veel van dit soort projecten op in binnen- en buitenland. Onlangs leverden we nog een distributiecentrum in Son op.”

“De deuren vormen veruit de grootste uitdaging”, vervolgt Cohen. “Om een zo hoog mogelijke BREEAM-score te behalen, moeten zij uitstekend geïsoleerd zijn en voldoende daglicht toelaten. Voor die hoge isolatiewaarde hadden we voor een eerder Nederlands project al een zeer zware, gecertificeerde deur ontwikkeld. Dit combineerden we met viervoudig glas, voorzien van een speciale krasvaste coating, voor ruim voldoende daglichttoetreding.

De deuren zijn tevens voorzien van een speciaal SKG-slot.” De grote en zware levellers, die Stertil eveneens al voor een ander project had geëngineerd, sluiten naadloos aan op de putrand. Er gaat dus geen warmte verloren door tochtranden. Deze oplossingen besparen energiekosten en bieden extra veiligheid bij het laden en lossen.

Cohen: “Het was een behoorlijke uitdaging om binnen een bouwtijd van slechts enkele maanden met zulke technisch hoogwaardige oplossingen te komen. Bovendien moeten we per product aantonen dat ze aan NEN-14001 voldoen. Daar zijn we momenteel druk mee bezig.” Het voordeel van de levering van levellers en bedrijfsdeuren door Stertil is dat er 1 CE-verklaring wordt afgeleverd. Eind 2013 staat de eindoplevering gepland.

Grondwerk als solide basis Onder het distributiecentrum ‘New Logic I’ gaat een doordachte fundering schuil met onder meer verdichtingslagen, kolken en mantelbuizen. De uitvoering van het complete infrawerk, de riolering, de onderbouw van de betonvloer en de bestrating is in handen van J. den Breejen GWW. “We werden al in een vroeg stadium door Heembouw bij het project betrokken”, vertelt projectleider Johan den Breejen van J. den Breejen GWW. “In dat voortraject droegen we bij aan de prijsvorming en dachten we mee in efficiënte oplossingen. Ook verzorgden we de engineering van de riolering.”

Den Breejen vervolgt: “In samenwerking met Van Berlo Bedrijfsvloeren kwamen we tot een tijd- en kostenbesparend alternatief voor een onderheide fundering. De draagkracht van de bodem komt nu uit enkele verdichtingslagen van met name menggranulaat.” Omdat het menggranulaat een bouwstof is, draagt het bij aan de BREEAMcertificering van het gebouw. Het granulaat is onder ISO-14001 gebroken en zo duurzaam mogelijk geleverd.

De draagkracht van de bodem wordt gerealiseerd door enkele verdichtingslagen

Op 1 juni 2013, vlak na de opdrachtverstrekking, startten de werkzaamheden. In totaal bracht J. den Breejen GWW 50.000 ton menggranulaat, 3.000 meter riolering, 6.000 meter mantelbuizen en 17.000 vierkante meter bestrating aan. Den Breejen: “Gezien de korte bouwtijd, slechts vijf maanden, liepen engineering en uitvoering grotendeels parallel. Ook gingen we buiten werktijden door en via lean-sessies stemden we de werkzaamheden naadloos op de andere partijen af. Als één groot team hebben we dit project tot een goed einde gebracht.”

11 | STEDENBOUW 716

Van de Voort staat al ruim 20 jaar alom be-

Uw partner voor de complete binnenafbouw!

kend om haar bijzondere vakmanschap, waarbij kwaliteit standaard is,

De Vier Totaalafbouw b.v. is een modern afbouwbedrijf met deskundigheid en kwaliteit.

U bent bij ons aan het juiste adres voor de uitvoering van afbouwwerkzaamheden.

Wij kunnen bouwen op vele jaren kennis en ervaring.

met het juiste oog voor detail.

Een project begint met het juiste advies, en ontwerp in samenspraak

Dankzij de VCA-certificering, FSC-certificering en het lidmaatschap van de NOA zijn wij een betrouwbare afbouwpartner.

met de klant.

Wij zijn er voor u!

een op maat gesneden

Met eigen vakbekwame handen wordt elk werk, groot of klein, met veel liefde voor het vak uitgevoerd.

SCHEIDINGSWANDEN

Vd. Voort Natuursteenwerken Brugstraat 29, 5712 AX Someren telefoon 0493 - 44 08 02 fax 0493 - 44 08 03 info@natuursteen-vloeren.nl

www.natuursteen-vloeren.nl

SYSTEEMWANDEN SYSTEEMPLAFONDS ESTRICH VLOEREN AFWERKING OVERIGE AFBOUWWERKZAAMHEDEN

De Vier Totaalafbouw BV Stobbeweg 12 2461 EX Ter Aar Tel.: 0172 - 537176 Fax: 0172 - 537845 E-mail: info@devier-totaalafbouw.nl www.devier-totaalafbouw.nl

•

•

Tilburg | New Logic I

Projectinfo Slimme fundering, supervlakke vloeren In oktober 2013 leverde Van Berlo Bedrijfsvloeren de monolietvloeren inclusief onderbouwconstructie op van distributiecentrum ‘New Logic I’. Commercieel technisch adviseur Jan Baijens kijkt terug op een succesvol project met een mooi eindresultaat: “We hebben laten zien waar we goed in zijn.”

“In juni kregen we opdracht voor de aanleg van de fundering en de vloer”, vertelt Baijens. “Daarna startte onze engineeringafdeling meteen met het tekenwerk, want op 1 juli ging de eerste paal al de grond in.” De fundering is door Van Berlo slim ontworpen en uitgevoerd met een eigen semi-prefabsysteem. Bijzonder detail hierbij is dat de vloerisolatie direct aansluit op de wandisolatie. Van alle toegepaste materialen, waaronder de vloerisolatie, het puinpakket en het beton, is 95 procent ISO-14001 gecertificeerd.

In het ontwerp en de uitvoering van de monolietvloeren kon Van Berlo zijn specialismen in de praktijk brengen.

“Een mooiere vloer kun je niet maken”, aldus Baijens, doelend op de extreem hoge vlakheid ervan. “Dit is enerzijds te danken aan onze geavanceerde, zelf ontwikkelde machines, maar zeker ook aan de ervaring van onze mensen. Dankzij hun inzet konden we aan het hoge kwaliteitsniveau voldoen.”

‘Beoordelingsmethode BREEAM geen issue bij afbouwwerkzaamheden’ De Vier Totaalafbouw BV bouwt als partner van Heembouw mee aan het nieuw te realiseren distributiecentrum Vossenberg II in Tilburg en is verantwoordelijk voor de binnenafbouw, waaronder systeemplafonds, metalstudwanden en systeemwanden.

Centraal gelegen warehouse telt 43.000 m² BVO

Daglicht speelt hierin een belangrijke rol, waardoor je in het gebouw de binding met buiten behoudt. Bovendien wordt de verlichting automatisch afgestemd op de hoeveelheid licht en aanwezigheid in de hal.” Dok Vast verwacht binnen enkele weken het ontwerpcertificaat te ontvangen van de DGBC (Dutch Green Building Council) en denkt een score te behalen die boven de 90% uitkomt.

Wij-gevoel Aannemer Heembouw werd vanaf de beginfase bij het project betrokken, om vanuit zijn ervaring met lean bouwen de zeer ambitieuze planning waar te maken. In een aantal leansessies stemden alle betrokkenen de werkzaamheden naadloos op elkaar af. “Een goed team is onontbeerlijk voor het succes van dit project”, aldus Klanderman. “Met elkaar creëren we een wij-gevoel, waarbij we als één team naar het einddoel toewerken. Dat zijn leuke processen, die op 11 oktober jongstleden hun vruchten afwierpen toen we de eerste fase opleverden. Begin december zal het complete gebouw worden opgeleverd.” ❚

Algemeen directeur Patrick Fokker: “Een extra aandachtspunt in onze werkzaamheden bij het distributiecentrum was de beoordelingsmethode BREEAM, waarbij duurzaamheid en verantwoorde herkomst de cruciale drijfveer is.” Patrick Fokker geeft aan dat hij ziet dat BREEAM steeds vaker wordt toegepast. “Alleen als iedere deelnemer in het projectteam weet waar zijn verantwoordelijkheden liggen is een succesvolle afloop mogelijk. Binnen ons bedrijf betekent dit dat er voldoende kennis aanwezig is en dat wij zo vroeg mogelijk starten met de voorbereidingen in het BREEAM-proces, zodat het een onderdeel wordt van onze werkwijze. Bij de afbouwwerkzaamheden in het distributiecentrum is de goede afstemming met leveranciers belangrijk geweest. Door de goede samenwerking met opdrachtgever Heembouw en leveranciers voldoen onze verwerkte materialen aan de gestelde normen en duurzaamheidscriteria binnen BREEAM en hebben wij kunnen bijdragen aan het ‘bewust bouwen’ van dit distributiecentrum te Tilburg.”

Hoogwaardig dakconcept In opdracht van Heembouw realiseerde ROOF-IT een kwalitatief hoogwaardig dakconcept voor distributiecentrum ‘New Logic I’. In vijf productieweken maakte de dakspecialist de ruim 43.000 vierkante meter aan dakoppervlakte dicht.

“Begin juni kregen we opdracht voor het leggen van een kunststof dakbedekking in combinatie met PIR-isolatie”, vertelt algemeen directeur Ed van Tiel van ROOF-IT. “Uit kwaliteits- en duurzaamheidsoogpunt is gekozen voor een 1,8 millimeter dikke PVC-folie. Op deze dakbedekking zit tien jaar garantie.” Wat duurzaamheid betreft, is ROOF-IT continu op zoek naar innovatieve oplossingen. Onlangs is ROOF-IT ‘Selected Sustainable Partner’ geworden van DION Evolution. DION Evolution ontwikkelde een bitumensysteem op vilt, dat met klittenband op de dakconstructie bevestigd wordt. Op dit systeem zit twintig jaar garantie en een CO2-reductieverklaring.

Van Tiel vervolgt: “De uitdaging op dit project lag in de zeer strakke planning in combinatie met het behalen van het BREEAM-certificaat, wat de nodige administratie en onderzoek met zich meebracht. Per week legden we 10.000 vierkante meter dak dicht en draaiden we twaalf uur per dag. Dit betekent dat er per week 23 trailers af en aan reden. Door de goede samenwerking met de aannemer en andere betrokkenen, en de ervaring van onze werkvoorbereiders en uitvoerders hebben we dit tot een goed einde gebracht.”

13 | STEDENBOUW 716

UW SPECIALIST IN BEDRIJFSVLOEREN

Postbus 183 5460 AD Veghel Tel: +31 0)413389090 info@vanberlo.com www.vanberlo.com

Portalume Portalume aluminium raam-, deur- en geveltechnieken aluminium raam-, deurBovendijk 29en geveltechnieken 2295 RV Kwintsheul

Bovendijk 29 63 80 15 T. + 31 (0)174 2295 RV Kwintsheul F. + 31 (0)174 29 50 99 T. + 31 (0)174 63 80 15 info@portalume.com F. + 31 (0)174 29 50 99 www.portalume.com info@portalume.com www.portalume.com

ontwerpt, ontwerpt, installeert installeert en en beheert: beheert: ontwerpt, installeert en beheert: sprinklerinstallaties sprinklerinstallaties sprinklerinstallaties bluswatervoorzieningen bluswatervoorzieningen bluswatervoorzieningen schuimblusinstallaties schuimblusinstallaties ontwerpt, installeert en beheert: schuimblusinstallaties brandmeldinstallaties brandmeldinstallaties brandmeldinstallaties sprinklerinstallaties bluswatervoorzieningen

KINKIN Sprinklertechniek Sprinklertechniek B.V. B.V. KIN Sprinklertechniek B.V. schuimblusinstallaties Kranenberg Kranenberg 17 17 Kranenberg 17 brandmeldinstallaties 5004 Tilburg 5004 JGJG Tilburg

5004 JG Tilburg

- 578 tel.tel.

013013 - 578 42 42 70 70

KIN Sprinklertechniek B.V. tel. 013 - 578 42 70

Kranenberg 17 www.kinsprinklertechniek.nl www.kinsprinklertechniek.nl 5004 JG Tilburg www.kinsprinklertechniek.nl Onderdeel Onderdeel van van SPIE SPIE Nederland Nederland B.V.B.V. tel. 013 - 578 42 70

Onderdeel van SPIE Nederland B.V.

www.kinsprinklertechniek.nl Onderdeel van SPIE Nederland B.V.

Hoofddorp | Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport

Tekst | Karl Bijsterveld Beeld | Lambert Architecten

Uitbreiding voor Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport Hoofddorp

In negen maanden gebruiksklaar

De capaciteit van het Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport in Hoofddorp is sinds kort fors uitgebreid. Lambert Architecten ontwierp hiervoor een nieuw volume naast het bestaande hotel. Opvallend zijn de langwerpige plattegrond en de rode bakstenen gevel.

Het Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport aan de Vuursteen in Hoofddorp, gebouwd in 1990, was door de jaren heen al twee keer uitgebreid met een torentje en een vleugel. Dit keer werd een op zichzelf staand gebouw ontworpen op de plek van een voormalige loods. Typerend voor de loods was de langgerekte plattegrond, die ook het uitgangspunt werd voor het hotelontwerp. In totaal bestaat het gebouw uit vijf bouwlagen. Op de begane grond bevinden zich de algemene ruimten zoals receptie, restaurant, keuken en lounge. Daarboven de 185 hotelkamers. “Het is een zelfstandig draaiend hotel’’, vertelt architect

Aad Lambert, die voor het ontwerp tekende. “Je hoeft niet bij de oude entree naar binnen om de nieuwbouw te bereiken. Wel is er een verbindingsgang tussen de nieuwbouw en de rest van het complex, waar zich ook een zwembad en fitnessruimte bevinden.” Lambert Architecten ontwierp eerder al uitbreidingen en nieuwbouw voor Bastion Hotels in onder andere Utrecht, Rotterdam en Groningen. Maar de langgerekte plattegrond in Hoofddorp is nieuw. Lambert: “Deze vorm biedt voordelen. Zo konden we de receptie koppelen aan de bar en het restaurant, waardoor er minder personeel nodig is. ►

Typerend voor het Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport is de langgerekte gevel

15 | STEDENBOUW 716

BUILT BY BESTCON

Snel, efficiënt en zorgeloos bouwen met prefab beton Bestcon is een prefab betonbedrijf en produceert, levert en monteert betonelementen voor de Nederlandse- en Duitse markt. Dit betreft zowel complete prefab beton casco’s als combinatieprojecten prefab met “natte beton”.

Bestcon B.V. Kanaaldijk 19 - 5683 CR Best T +31 (0) 499 366 366 www.bestcon.nl

KOLOMMEN • BALKEN • WANDEN • GEVELS • SYSTEEMVLOEREN • BETON SILO’S • MONTAGE PREFAB BETONCONSTRUCTIES

Hoofddorp | Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport

Projectinfo Bovendien konden het restaurant en de entree door de langgerekte vorm aan dezelfde gevel gelegd worden, wat een gastvrije uitstraling geeft als je binnenkomt.”

Rood baksteen Naast de langgerekte plattegrond springt ook de rode bakstenen gevel in het oog. Lambert: “De meeste Bastion Hotels hebben een witte gevel. Maar Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport ligt op een zeer drukke verkeerslocatie, dichtbij Schiphol. Een witte gevel raakt door uitstoot snel vervuild. Daarom zijn de verdiepingen uitgevoerd in rood baksteen. De begane grond bestaat uit zwarte stenen.”

Lambert is zeer te spreken over de samenwerking met de welstandscommissie van de gemeente Haarlemmermeer, die het college van B en W adviseerde over de schoonheid van het gebouw. “De welstandscommissie organiseerde in de beginfase tweewekelijks een ontwerpatelier. Samen met de commissie dachten we na over ontwerpoplossingen. Deze samenwerking is lang niet altijd gebruikelijk. De commissie wilde voor de gevel bijvoorbeeld meer samenhang tussen de begane grond en de bovengelegen verdiepingen. Daarom zijn metselwerkpenanten aangebracht die als de vingers van twee handen in elkaar grijpen. Een uiterst geslaagde oplossing.”

Vaak is er op de locatie van nieuwe hotels weinig ruimte voor parkeerplaatsen. Lambert: “Bij het Bastion Hotel in Leeuwarden bijvoorbeeld was het echt passen en meten. Voor het Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport hebben we dit probleem opgelost door links onder de vleugel parkeerruimte te realiseren. Dat vraagt wel om wat meer budget.”

Stimulerend In negen maanden tijd werd een gebruiksklaar hotel gerealiseerd. De opleverdatum was bij de start al vast gesteld en de dag na oplevering was het hotel compleet volgeboekt. Vanwege de grote druk op de planning is de opdrachtgever tijdens de bouw al begonnen met het inrichten van de kamers, het leveren van meubilair en het inrichten van de keuken. Kortom: alle voorzieningen werden door de bouw heen getroffen om op de dag van de oplevering ‘s avonds de eerste gasten te kunnen verwelkomen. De tweede nacht was het hotel compleet volgeboekt en draaide het hotel volop. ►

Deze vestiging werd in negen maanden tijd gebruiksklaar opgeleverd

Snelheid als uitdaging “Een uitdagende opdracht.” Zo omschrijft Marc van Zeijl de uitbreiding van het Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport. Van Zeijl is projectleider bij Bestcon B.V., dat in opdracht van hoofdaannemer KBK Bouwgroep de uitbreiding realiseerde. Bestcon is een totaalaanbieder op het gebied van prefab beton.

Van Zeijl: “Het gebouw bestaat uit een bouwlaag die nagenoeg geheel in-het-werk is gestort, met daarbovenop een prefab casco van vijf bouwlagen. Wij hebben de engineering, productie en montage van dit prefab casco geheel verzorgd.” Het betrof niet alleen de verdiepingsvloeren, binnenwanden en gevelwanden, maar ook de stalen hoedliggers, stijlkozijnen, bordessen en trappen. De grootste uitdaging was de gewenste snelheid.

Van Zeijl: “Zowel bij de engineering, productie als montage was de snelheid essentieel.

Er moest snel worden begonnen met de afbouw. Daarom hebben wij de stelkozijnen van de aannemer op de fabriek gemonteerd. Het gebouw is dan direct wind- en waterdicht, zodat de aannemer direct met de afbouw kon beginnen.” Bestcon bracht twee ‘verticale knippen’ aan in het gebouw, waardoor elk segment tot aan het dak extra snel omhoog getrokken kon worden. “Normaliter werken we in horizontale verdiepingslagen”, aldus Van Zeijl. Door te werken met verticale knippen werd het werk binnen de afgesproken tijd opgeleverd. Van Zeijl: “Dat is ook te danken aan de uitstekende samenwerking met alle partijen. Zowel tijdens de engineering, productie als de montage. De opdrachtgevers zijn uiterst tevreden.”

Optimale klimaatbeheersing Technisch Buro Kaptein BV uit Den Haag voorzag de uitbreiding van het Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport van een optimaal klimaatbeheersingssysteem. Directeur Cor Cuiper: “De opdrachtgever koos voor het energiezuinige LG heat-recoverysysteem. Is er in een hotelkamer behoefte aan verkoeling, dan wordt de onttrokken warme luchtstroom verplaatst naar een ruimte waar juist behoefte is aan warmte.”

“Vergeleken met een conventionele gasgestookte cv-ketel bereik je met dit systeem een besparing van tien tot vijftien procent op de energierekening.” Bastion Hotel sloot met Technisch Buro Kaptein een onderhoudscontract af voor een periode van tien jaar.

Cuiper: “We checken de installaties jaarlijks en reinigen ze waar nodig. Vakkundig onderhoud door onze gekwalificeerde technici verlengt de levensduur van de installatie aanzienlijk.” Technisch Buro Kaptein is inmiddels vertrouwd met de Bastion Hotel Groep. “Het is al het achttiende Bastion Hotel dat wij van een klimaatbeheersingssysteem voorzien”, aldus een trotse Cuiper.

17 | STEDENBOUW 716

spiering installatie onderscheidt zich door totaaloplossingen te bieden voor zowel de zakelijke als particuliere klant.

Betrouwbaar zijn en denken in oplossingen zijn kernwaarden die wij dagelijks in de praktijk brengen.

ElEktrotEchniEk

klima attEchniEk

E n E r g i E B E s pa r i n g E n m i l i E u

BEvEiligingstEchniEk

sErvicE & onDErhouD

tElEcom En Data

kEuringEn En inspEctiEs

omdat wij specialisten hebben op het gebied van elektrotechniek, klimaattechniek, Beveiliging, datanetwerken, sanitair en energiebesparing kunnen wij u een totaaloplossing bieden. een totaaloplossing, waarbij de diverse technische maatregelen naadloos op elkaar aansluiten en waar mogelijk elkaar versterken. te v e n s h e b b e n w i j d e f a c i l i t e i t e n i n h u i s o m v o o r u d e j u i s t e i n s t a l l a t i e t e o n t w e r p e n . u l e v e r t o n s e e n l e g e bouwkundige tekening en wij verzorgen de rest. Zo kunnen wij vanaf het begin rekening houden met alle mogelijke toepassingen en ervoor zorgen dat alles optimaal op elkaar aansluit.

Bedrijventerrein ‘Broekerwerf’

k l e e r m a k e r s t r a at 5 3

PostBus 2028

info@sPiering.nl

1991 jl velserBroek

1990 aa velserBroek

w w w. s P i e r i n g c o n n e c t. n l

BEZOEK ONZE

AIRCOSHOP

AAN DE PATRIJSWEG 46 IN RIJSWIJK

Hier vindt u alles op het gebied van airconditioning en klimaatbeheersing

Totaalinstallatie Installatietechniek - Elektrotechniek - Onderhoud & Service

installatietechniek elektrotechniek service & onderhoud Radiair - Ambachtsweg 11 - Lopik E: info@radiair.nl T: 0348 - 552366 Patrijsweg 46, 2289 EX Rijswijk Tel.: 070 3074242 info@kaptein.nl ~ www.kaptein.nl

www.radiair.nl

Hoofddorp | Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport

Lambert werkt overigens graag samen met Bastion Hotels. “Elke opdracht is weer anders. De opdrachtgever kan snel schakelen. Hij is kritisch en denkt mee over een uitgewogen ontwerp. Dat ervaar ik niet als bemoeienis, maar juist als heel stimulerend. Een opdrachtgever krijgt een gebouw dat hij verdient. En in dit geval is dat een goed gebouw met een sterk ontwerp.”

De voordelen die een langgerekte plattegrond biedt wil Lambert graag meenemen in nieuwe ontwerpen. Een nieuw Bastion Hotel in Eindhoven zit al in de pijplijn. ❚

Bouwinfo Opdracht Bastion Hotel Hoofddorp - Airport bv

Ontwerp Lambert Architecten Constructie KBK Bouw; Bestcon

Advies bouwkunde/constructie Bekker en Stroband

Installaties Technisch Buro Kaptein (airco); Radiair (luchtinstallatie); Spiering (E-installatie) Bouwperiode 2012-2013

Projectinfo Klimaatinstallaties schoon, zuinig en goed geregeld Als Green Key-gecertificeerd bedrijf verplicht Bastion Hotels zich om CO2neutraal te opereren. De klimaatinstallaties en regeltechniek van Radiair Totaalinstallatie spelen daarin een belangrijke rol, ook in het nieuwe Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport.

Directeur Radiair Falko Ruijl: “Van een zuinige installatie kun je pas echt profiteren als je deze goed inregelt, met zo min mogelijk mensen aan de knoppen.

Eenvoud en comfort, daar draait het om. In ons ontwerp voor de verwarming van ‘Bastion Airport’ hebben we daarom gekozen voor vloerverwarming op basis van een laagtemperatuursysteem. Dat is energie-efficiënt en biedt een aangenaam, comfortabel klimaat.” Weer- en tijdafhankelijke automatische regelingen voorkomen verdere energieverspilling. “De keukenafzuiging vormt een groot energielek in hotels. Dat ondervangen we onder meer met een VOC-sensor die organische deeltjes in het afzuigkanaal meet en vervolgens de ventilatie aanstuurt. Alle systemen worden centraal geregeld via een DDC-regeling. Zo kunnen we ook online alle systemen sturen en beheren.”

E-installaties Spiering Installatie heeft de elektrotechnische installaties verzorgd voor de nieuwbouw van het Bastion Deluxe Hotel Amsterdam Airport. “Als onderdeel van het bouwteam hebben wij nauw samengewerkt met alle partijen. Flexibel meedenken en oplossingen aandragen - ook voor anderen, is onderdeel van dit proces.”

Metselpenanten geven samenhang tussen de begane grond en de bovengelegen verdiepingen

In de algemene ruimten zoals de lobby en het restaurant is de verlichting uitgevoerd met dimbare leds. “Deze oplossing betekent een besparing van meer dan tachtig procent ten opzichte van conventionele halogeen verlichting. Dit geldt eveneens voor de buitenverlichting en alle noodverlichtingsarmaturen.

De verlichting word geschakeld via een KNX-bussysteem. Dit heeft als voordeel dat elke specifieke situatie, zoals het ontbijt in de ochtend, de lunch in de middag en het diner in de avond, zijn eigen verlichtingsniveau kent en volledig automatisch, zonder tussenkomst van personeel functioneert. Daarenboven zijn alle verkeersruimten via bewegingsdetectie geschakeld. Bovengenoemde maatregelen leveren een substantiële bijdrage aan het verduurzamen en energiezuinig maken van dit schitterende hotel.”

19 | STEDENBOUW 716

We‘re celebrating our jubilee.

GEZE sets doors and windows in motion.

GEZE moves people.

GEZE – in motion since 1863.

Thank you for the trust you have placed in us for 150 years.

www.geze.nl

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN

Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven!

Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van ‘Stedenbouw’ tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt.

Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld.

Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig?

Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Download de gratis layar app

Scan de pagina

bekijk de layar!

EDITIE

Interactieve Print Stap voor stap

716

TIJD SCHR IFT VOO R STED ENBO UW, ARCH ITEC TUU R

EN MON UME NTEN I JA ARGA NG 65 I 2013

Hoe werkt het: Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Google Play Store.

Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet.

Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet.

Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo.

Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken.

Veel lees en kijkplezier!

SCAN WITH

Eerste 3D ‘fulldome theater’ van Nederland komt in Groningen | Bouw nieuw Rotterdam CONO bouwt ‘groenste Centraal verloopt vlot dank kaasmakerij ter wereld’ zij logistiek | Campus | Diemen Zuid; Schoolvoor beeld van herbestemm ing 2013016_SB_716 .indd 1 27-11-13 16:50

Groningen | Infoversum

Eerste 3D ‘fulldome theater’ van Nederland komt in Groningen Tekst | Hilda Bosma Beeld | Stichting Infoversum

SCAN WITH

Groningen heeft vanaf de zomer van 2014 een nieuw medium om met publiek en professionals te communiceren. Het Infoversum wordt een honderd procent digitaal theater. Het wordt het enige 3D ‘fulldome’ theater in Nederland. Het extravagante gebouw, dat van bovenaf de vorm van een oog heeft, wordt een ware eyecatcher.

Infoversum wordt het centrum voor kunst, cultuur, wetenschap en business. In het gebouw komen 3D fulldome-filmproducties, kunst- en cultuurevenementen, liveshows, interactieve tentoonstellingen, lezingen, concerten, congressen, conferenties, workshops en andere (bedrijfs)evenementen. Ook komt er een horecagelegenheid en een dakterras. Het multifunctionele gebouw verrijst op het voormalige CiBoGa-terrein (nu Ebbingekwartier) te Groningen.

Visie Vier jaar geleden kwam Edwin A. Valentijn, hoogleraar Astronomical Information Technology aan de RUG, op het idee van een ‘dome theater’ voor wetenschap, cultuur en kunst. Als

22 | STEDENBOUW 716

bestuursvoorzitter van Stichting Infoversum nam hij het initiatief om samen met de Groningse architectengroep Archiview een visie te ontwikkelen.

Architect Jack van der Palen van Archiview: “Het Infoversum is ‘crossing border’: er zitten meerdere disciplines in het gebouw die elkaar versterken. Het is een 3D-ervaring die je moet beleven.

Over de routing is tevoren heel goed nagedacht.

Bezoekers volgen de vorm van het gebouw. In de entree krijgen bezoekers al een ‘preshow’ en kunnen dan wennen aan het donker. Bovenop de hellingbaan in de ring is een lichtstraat. Er komt steeds meer licht naar binnen. Zo word je als bezoeker weer naar buiten geleid.”

Groningse bedrijven Al heel vroeg in het proces werden Central Industry Group en Rottinghuis bij de technische ontwikkeling betrokken. Valentijn: “Voor de ontwikkeling van het Infoversum hebben we diverse Groningse ontwerpers, adviseurs en engineers ingeschakeld.

Deze innovatieve, vooruitstrevende bedrijven hebben samen een technisch ontwerp gemaakt.”

Projectleider Koos Veldkamp: “We hebben gebruik gemaakt van de 3D-tekentechnologie waarbij de 3D-modellen van de verschillende disciplines met elkaar zijn gekoppeld. De complexe vormgeving van het gebouw maakt deze innovatieve manier van samenwerken noodzakelijk.”

Groningen | Infoversum Het gebouw bestaat uit een bol en een kraag

Alle betrokken partijen hebben veel financieel risico genomen. Doordat we allemaal zo ambitieus en betrokken zijn, lukt het om in deze economische tijden een dergelijk project van de grond te tillen.”

Wybren Terpstra, Head Sales Division van Centraalstaal International: “Door de vroegtijdige samenwerking tussen architect, bouwer en aannemer is het mogelijk zo’n uniek gebouw te maken. Centraalstaal Construction ondersteunt de architect. Daarbij kijken we of bouwplannen en –ideeën technisch mogelijk zijn. Door al in een vroeg stadium met elkaar samen te werken, zien we dat een architect geen concessies hoeft te doen. Door nauw samen te werken op het gebied van processen, bouwen en activiteiten is het wel degelijk mogelijk extravagante projecten als het Infoversum te realiseren. Centraalstaal International ondersteunt architecten wereldwijd.”

Doorzettingsvermogen Veldkamp vult aan: “Een uniek project als het Infoversum is alleen mogelijk omdat alle partijen heel veel doorzettingsvermogen en drive hebben.

Voordat een contract was ondertekend, hebben we erg veel tijd gestoken in de voorbereiding.

Op basis van een Design & Build-contract is bouwkundig aannemer Rottinghuis verantwoordelijk voor de uitvoering. Veldkamp: “Zo regelen we alle vergunningen en sturen we de onderaannemers aan. We hebben er ook voor gekozen om gebruik te maken van de diensten van Ingenieursbureau Wassenaar. Zij ontwerpen ook in 3D en hebben de koppeling met de Nederlandse wetgeving gemaakt, noodzakelijk voor Bouw- en Woningtoezicht.”

Bouwmethodiek Veldkamp: “Door de vorm is een reguliere bouwmethode niet mogelijk. In dit project werken we van buiten naar binnen. In dit gebouw is niets standaard. Centraalstaal Construction is als nevenaannemer verantwoordelijk voor het ontwerp en de engineering van de huid en de productie, assemblage en realisatie. Het basisprincipe van het constructief ontwerp is een samenspel van een dragende huid, een traditionele staalconstructie en staalplaatbetonvloeren.”

Het gebouw bestaat uit een bol en een kraag.

De bol is de kern van het geheel en heel duidelijk aanwezig in het gebouw. Daaromheen zit de cortenstalen ring die beweging om de bol geeft.

De bol bestaat uit zeven stalen ringen. Sander de Haan, Business Unit Manager van Centraalstaal Construction: ►

Bouwinfo Opdracht Stichting Infoversum, Groningen

Ontwerp Architectengroep Archiview, Groningen

Advies Adviesbureau Van der Weele, Groningen (installaties en bouwfysica); Ingenieursbureau Wassenaar bv, Haren (constructies); Adviesburo Van der Plas, Groningen (bouwkunde); AAS architecten, Groningen (bouwkunde) Uitvoering Rottinghuis’ Aannemingsbedrijf bv, Groningen; Centraalstaal Construction B.V., Groningen

Bouwkosten € 9,5 miljoen

Bouwperiode maart 2013 - zomer 2014 SCAN WITH

23 | STEDENBOUW 716

Rottinghuis maakt van bouwen een feest ..‌ Infoversum te Groningen

Rottinghuis' Aannemingsbedrijf bv www.rottinghuis.nl

ontwikkeling - nieuwbouw - verbouw - onderhoud

volop in beweging Scheepsbouw - complete schepen, cascobouw, werkschepen voor offshore/bagger industrie, sectiebouw.

Constructiewerk – fundaties, design bruggen, kunstwerken, overige constructie.

Door onze zeer brede ervaring zijn wij in staat om complexe projecten te realiseren, zowel op het gebied van scheepsbouw, als ook in constructiewerk.

Midsbuorren 12 telefoon 058 255 55 20 info@bijlsmawartena.nl

www.bijlsmawartena.nl 716096_Bijlsma.indd 1

27-11-13 10:41

Groningen | Infoversum

“Elke ring bestaat uit vijf secties. De kraag bestaat uit 53 secties. Al deze secties zijn pregeassembleerd. Vervolgens zijn de secties op locatie gemonteerd. Daardoor is de bouwtijd enorm verkort. We zijn in juni gestart met de montage en in september waren we gereed met de stalen constructie.”

Trekpleister In de zomer van 2014 kunnen publiek en professionals de zogeheten ‘fulldome-beleving’ ondergaan. Inmiddels leeft het gebouw in de stad Groningen. Door de bijzondere vorm spreekt het gebouw tot de verbeelding van de nuchtere Groningers. Voor het gebouw zijn al meer dan

150 namen bedacht. “Dit gebouw roept positivisme op”, aldus Terpstra. Zijn collega De Haan: “Het Infoversum gaat de culturele trekpleister voor het noorden worden. Bouwdelegaties uit Oman en Rusland willen het gebouw graag bekijken. Het Infoversum is een nieuw icoon voor Groningen.” ❚

Projectinfo ‘Indrukwekkende stalen trappen’ In opdracht van Centraalstaal heeft Krepla Trappen de stalen trappen voor het bolvormige stalen gebouw Infoversum gemaakt. De zes wenteltrappen en twee bordessen zijn in spiegelbeeld in het gebouw geplaatst. De trappen volgen de bolling van het ronde gebouw en zijn ingenieus samengevoegd met de spanten.

Vanwege de hoge moeilijkheidsgraad van het ontwerp heeft Centraalstaal aan Krepla Trappen gevraagd deze trappen te maken. “Krepla heeft ervaring met grote en moeilijke projecten. Wij hebben in goede samenwerking met Centraal Staal en de architect een uitstekend ontwerp gemaakt met 3D CADprogramma’s (BIM), waarvan het resultaat nu te bewonderen is in het cultureel centrum in Groningen. Bezoekers van het Infoversum kunnen het prachtige lijnenspel van de wenteltrappen in het bolvormige gebouw begin 2014 bewonderen.”

Exclusieve trappen en balustrades

Staalconstructie De constructie van de bol vraagt om bijzondere kwaliteiten.

Waar staalconstructies doorgaans rank en regelmatig zijn, gaat het hier om robuuste ronde vormen. Dat brengt opdrachtgever Centraalstaal Construction bij Bijlsma Wartena. Met roots in de scheepsbouw is deze constructeur vertrouwd met grote en complexe projecten.

“Centraalstaal Construction heeft de gesneden en gevormde plaatdelen bij ons aangeleverd”, vertelt Tjeerd Wiebe Bijlsma, algemeen directeur Bijlsma Wartena. “Wij hebben deze samengesteld tot segmenten waaruit de bol is opgebouwd.” In totaal zijn dertig segmenten, met als grootste afmetingen 13,5x4,5 meter, dwars door de binnenstad van Groningen naar de bouwplaats getransporteerd per bijzonder transport. Op de bouwlocatie zijn de segmenten aan elkaar gelast. Volgens Tjibbe Reitsma, directeur Bijlsma Wartena, is het een mooi project om bij betrokken te zijn. “Het Infoversum is beeldbepalend voor Groningen. Het is goed te weten dat men ons voor grotere volumes en ingewikkelde constructies weet te vinden.”

Krepla monteert wenteltrappen in Infoversum

25 | STEDENBOUW 716

Goes | Goese Lyceum

‘In één keer goed’ Tekst | Marcia van Wensveen, Het tekstbureau Beeld | SMT Bouw & Vastgoed, VKP Bouwdiensten, Normakoestiek, Bolidt

Het gebouw ligt als een reusachtig plectrum in het groene landschap. Het doel van de opdrachtgever? Een eigentijds lyceum neerzetten dat decennialang mee kan. Zo krijgt Goes haar eigen state of the art-schoolomgeving.

“Mijn moeder zei altijd: ‘Als je alles doet, doe je niets echt goed’”, steekt Stijn de Wolf, directeur van SMT Bouw & Vastgoed, van wal. De gespecialiseerde aannemer bouwt momenteel aan zeven scholen, waaronder het Goese Lyceum. Ook De Wolf zelf gelooft in de meerwaarde van een specialisme. Daarom richt SMT Bouw & Vastgoed zich sinds 2012 volledig op de onderwijshuisvesting. In die functie adviseert ze schoolbesturen vaak om te kiezen voor hoogwaardige materialen. “Een school wordt intensief gebruikt.

De investering in toekomstbestendige materialen is dan snel terugverdiend. Zeker als je bedenkt dat scholen een gemiddelde levensduur hebben van veertig tot vijftig jaar. We zeggen vaak: ‘In één keer goed, daar pluk je straks de vruchten van.’”

Onderhoudskosten beperkt In Goes speelt de total cost of ownership dan ook een grote rol. De onderhoudskosten zijn tot het minimum beperkt. Aan de buitenzijde heeft SP architecten gekozen voor een combinatie van leisteen – 100% onderhoudsvrij – en witte aluminium puien die zich gemakkelijk laten reinigen. De muren in de klaslokalen zijn bekleed met een harde, melamine onderwand van een meter hoog. “Een gestuukte of geverfde wand in een klaslokaal blijft niet lang mooi.

Rondvliegende tassen zorgen al gauw voor lelijke beschadigingen. Deze wand kan tegen een stootje.”

Ook op de toekomstige schoonmaakkosten is gelet.

Plinten ontbreken of zijn zo dun, dat er vrijwel geen stof op kan komen. Het bouwbedrijf kijkt ook verder als het om onderhoudsvriendelijk bouwen gaat. “We adviseren onze opdrachtgevers bijvoorbeeld om de spiegels bij de toiletten niet boven de wasbak te plaatsen. Dat voorkomt dat er haren in de wasbak vallen en sifons verstopt raken.”

Frisse school Het Goese Lyceum is gericht op de toekomst. Zo levert 400 m2 aan zonnepanelen op de zuidzijde van het atriumdak energie aan het net. In de 75 klaslokalen meten sensoren het Co₂-gehalte, de lichtintensiteit en de beweging. Koeling, verwarming, frisse lucht en intensiteit van de ledverlichting worden op deze manier steeds aangepast aan de behoefte. Aan de buitenzijde geeft de ovale vorm met veel glas een transparante uitstraling. Ook binnen zijn veel muren organisch – rond – vormgegeven. Grote ramen aan beide zijden van de klaslokalen geven een ruimtelijk effect. Het open leercentrum heeft een prachtig uitzicht op een parkachtige omgeving. “De architect heeft de klaslokalen niet op het zuiden georiënteerd,

26 | STEDENBOUW 716

Goes | Goese Lyceum

Projectinfo Vloeren Goese Lyceum ‘functioneel en mooi’ Voor de vloeren ging het Goese Lyceum te rade bij Bolidt. Dit is niet zomaar een vloerenbedrijf. Sinds 1964 ontwikkelt, produceert en appliceert Bolidt kunststoftoepassingen die zowel in functionaliteit als in esthetica kunnen voldoen aan alle wensen van de gebruiker. Na een goed adviesgesprek kwam het Goese Lyceum uit bij de Bolitdop® vloerserie.

Ruud van der Sloot, commercieel directeur Bolidt, spreekt liever van ‘kunststof systemen’ dan van ‘kunststof vloeren’. De systemen die Bolidt ontwikkelt, produceert en toepast worden namelijk verwerkt tot veel meer producten. Jaarlijks verwerkt Bolidt twee miljoen vierkante meter kunststof in alle vormen, kleuren, maten en texturen. Van industriële gebouwen tot cruiseschepen en van ziekenhuizen tot onderwijsgebouwen.

“We zijn een halve eeuw geleden gestart vanuit de visie dat er met kunststof meer mogelijk was. Dit uitgangspunt heeft zich inmiddels wel bewezen, ook in het Goese Lyceum.”

Goede isolatie zorgt dat warme lucht niet kan ontsnappen en geluid wordt geabsorbeerd

waardoor ze koeler blijven en dus minder energie vragen. Tegelijkertijd zorgt een goede isolatie dat warme lucht niet kan ontsnappen.”

Geluidsarm en flexibel Het gaat om een compact gebouw, dat straks 1.600 leerlingen huisvest. Om geluidsoverlast in de inpandige sportzalen en aula’s te voorkomen, is een goede geluidsisolatie essentieel. De ruimtes zijn

daarom bekleed met een fraaie houten wand met een hoge geluidsabsorptie. Ook buurtbewoners en verenigingen kunnen gebruikmaken van de aula en de sportvoorzieningen. “Deze ruimtes zijn van binnenuit afsluitbaar en hebben ook een buitenopgang. Een goede zaak om zulke ruimtes optimaal te benutten.” Met veranderende leermethodes kan ook de behoefte aan lokalen en werkruimtes fluctueren.

Omdat het Goese Lyceum op betonnen kolommen

Bouwinfo Opdracht

Stichting Pontes Scholengroep, Goes (adviseur namens de opdrachtgever HEVO, ‘s-Hertogenbosch) Ontwerp SP Architecten, Waddinxveen Constructie Ingenieursbureau SmitWesterman, Gouda Uitvoering SMT Bouw & Vastgoed, Rosmalen / Aan de Stegge, Roosendaal Installaties Wolter & Dros, ‘s-Hertogenbosch Bouwkosten circa € 8,5 miljoen (exclusief installaties) Bouwperiode januari 2012 – maart 2014 Bouwprogramma 12.459 m2 BVO

Functionaliteit en esthetica Bij de systemen van Bolidt staan twee thema’s centraal: functionaliteit en esthetica. “In scholen staat de functionaliteit voorop. De gangen en gezamenlijke ruimtes hebben veel loopverkeer te verduren. De vloer moet ervoor zorgen dat niemand uitglijdt. Maar voor een scheikundelokaal is er een vloer met resistentie tegen agressieve oplosmiddelen en chemicaliën, voor een auditorium een geluiddempende vloer en voor lokalen met computers een elektrisch geleidende vloer. Voor onderwijsgebouwen is ook de uitstraling de laatste jaren steeds belangrijker geworden. Die bereik je ook door het gebruik van bepaalde kleuren. We hebben onderzoek laten doen naar de invloed van kleuren op de prestaties van leerlingen. Waar mogelijk kijken we over de grenzen heen.”

In ontwikkeling Door de jaren heen heeft Bolidt systemen voor uiteenlopende toepassingsgebieden ontwikkeld. Van der Sloot: “Is er vraag naar een nieuw systeem, dan ontwikkelen we dit, vaak in samenwerking met de opdrachtgever. We hebben hiervoor twee laboratoria tot onze beschikking. Voorbeeld van een recente ontwikkeling is onze anti-microbiële technologie. Hierbij is in het vloersysteem een bacterie-dodende techniek geïmplementeerd, een interessante technologie voor de zorgsector, maar ook toepasbaar in het onderwijs. Ook daar is hygiëne belangrijk. Kunststof biedt hiervoor meer mogelijkheden dan bijvoorbeeld hout, linoleum of pvc. De kracht zit in het materiaal.”

Duurzaam Op het gebied van functionaliteit en uitstraling is er keuze genoeg. Dit betekent echter niet dat de ontwikkeling bij Bolidt stilstaat. Van der Sloot: “We streven ernaar om met 100% natuurlijke grondstoffen te werken, waarbij de functionaliteit van de vloersystemen is gewaarborgd. Nu bestaan de systemen voor 85% uit natuurlijke grondstoffen. Daarbij zijn we kritisch op onze bedrijfsprocessen. Bolidt staat in alle opzichten voor duurzaam.”

27 | STEDENBOUW 716

MBS Cascobouw

PERFECTIE TOT IN DETAIL

POSTBUS 115 3760 AC SOEST TEL. 035-5881888 FAX. 035-5881899 INFO@CASCOBOUW.NL WWW.MBSCASCOBOUW.NL

Goes | Goese Lyceum

Projectinfo rust en zelfdragende vloeren heeft, is de indeling uitermate flexibel. “Met een minimale inspanning kun je de ruimtes groter of kleiner maken. Nu is de indeling op clusteronderwijs gebaseerd, maar dit is gemakkelijk aan te passen.”

Leerlingbouwplaats Specialiseren vraagt tijd en aandacht. Niet voor niets besteden SMT Bouw & Vastgoed en samenwerkingspartner Aan de Stegge Roosendaal 80% van de werkzaamheden uit aan specialisten. Alleen het timmerwerk voeren ze zelf uit. Als leerbedrijf geeft SMT Bouw & Vastgoed lokale scholieren en studenten een stageplaats. “Op deze bouwlocatie lopen nu zeven leerlingen stage. De stageplekken variëren van metselaar en timmerman tot assistent-uitvoerder.

Ook de installateur heeft een aantal leerlingen in dienst.” Stijn de Wolf weet dat het voor scholieren moeilijk is om aan stageplaatsen te komen. Zonde, vindt hij. “Het kost tijd om stagiairs in te werken.

Maar het is een waardevolle investering. Als je de verhouding leerlingen/leermeesters goed houdt, is er sprake van een win-winsituatie.”

Aan de gevel zijn leisteen en aluminium gecombineerd

Denkers en aanpakkers Houtskeletbouw, gevelbekleding en ruwbouwtimmerwerk aan het Goese Lyceum werden uitgevoerd door VKP. In omzet was het voor deze Zeeuwse organisatie de op één na grootste klus ooit.

“We kregen het werk onder andere gegund vanwege de scherpe prijs die we hadden neergelegd”, vertelt Artjan van Kooten, directeur VKP. “Maar we gaan nooit alleen voor een scherpe prijs. We willen ook zeker weten dat onze opdrachtgevers voor die scherpe prijs de beste oplossing krijgen. Met deze insteek ontdekten we dat de detailleringen voor het Goese Lyceum op meerdere plaatsen vereenvoudigd en kwalitatief verbeterd konden worden. Dat leverde een aardige kostenbesparing op.”

Drie disciplines onder één dak VKP bestaat inmiddels tien jaar. Aanvankelijk was zij uitsluitend gericht op gevelbekledingen. Maar al gauw werd duidelijk dat aannemers behoefte hebben aan totale ontzorging. “Dat was voor ons het moment om de disciplines ‘ruwbouwtimmerwerk’ en ‘HSB’ ook op ons te nemen”, vertelt Van Kooten.

“Het ontzorgen van aannemers was namelijk vanaf het eerste moment onze insteek.” Zo heeft VKP zich ontwikkeld tot een speler van formaat in haar vakgebied. Een specialist in geveltimmerwerken, die ondersteuning biedt van werkvoorbereiding tot montage.

Snel en rond bouwen Bij het geveltimmerwerk aan het Goese Lyceum zijn onder andere de ronde vormen en de korte doorlooptijden bepalend. De productie is afgestemd op de capaciteit en de montagemogelijkheden van voorgaande partijen. “Dat vroeg om een hoog bouwtempo. Met zo’n 750 unieke elementen was een strakke werkvoorbereiding een vereiste”, vertelt Van Kooten. “Dat hebben we kunnen regelen door met alle partijen helder en open te communiceren en de werkzaamheden goed op elkaar af te stemmen.

Hierdoor ontstond een geoliede bouwrouting, met als sleutelbegrip ‘samen bouwen’. Samen bouwen, denken en plannen passen ons overigens als een jas. Van origine zijn we net zozeer denkers als aanpakkers. Slim werken is ons gereedschap.”

Kostenbeheersing Met het complete proces biedt VKP haar opdrachtgevers niet alleen ontzorging, maar ook een eenvoudige manier van kostenbeheersing. “In rustige periodes hebben ze geen onnodige personeelskosten, in drukke periodes geen planningsproblemen. Kortom, we leveren capaciteit, innovatie, kennis en kwaliteit. We kijken met plezier terug op de bouw van het Goese Lyceum. Het was de eerste keer dat we samenwerkten met SMT bouw en Aan de Stegge en de samenwerking verliep vlekkeloos. Wat ons betreft is dit voor herhaling vatbaar.”

Hoge akoestische waarde voor betere schoolprestaties Hoe beter de leraar te verstaan is, hoe beter de prestaties van de leerlingen zijn. Daarom hebben de wanden in het Goese Lyceum een hoge akoestische waarde en is zowel voor de gangen en de lokalen gekozen voor een zachte plafondplaat met een hoge absorptiewaarde.

Normakoestiek heeft op basis van het akoestisch rapport producten toegepast voor de in totaal 8.000 vierkante meter wanden en 10.000 vierkante meter plafonds. “Wij doen in Goes de wanden, plafonds en de akoestische wandkleding in het atrium en de sportzalen. Dit project is uitzonderlijk voor ons vanwege de omvang”, vertelt directeur Jan de Weert van Normakoestiek, dat 18 oktober het veertigjarig bestaan vierde. “De producten die we gebruiken zijn heel divers. De wanden bestaan uit gips en MDFplaten met een krasbestendige en afwasbare kunststoflaag. In het atrium zijn de akoestische panelen voorzien van een houtprint, wat een robuustere uitstraling geeft.”

29 | STEDENBOUW 716

Prestatiebevorderende middelen op scholen?

We doen er alles aan om de prestaties van leerlingen te bevorderen. Uit onderzoek is gebleken dat de schoolresultaten aanzienlijk beter worden door de leefomgeving op de school. Met vloeren van Bolidt bijvoorbeeld.

Minder contactgeluid, meer demping, onbegrensde mogelijkheden qua kleur en vorm. En dan hebben we het nog niet eens over onderhoud en duurzaamheid.

www.bolidt.nl

Goes | Goese Lyceum

Projectinfo Grond- en straatwerk De grond- en straatwerker die van gevarieerd werk houdt, komt bij het Goese Lyceum volledig aan zijn trekken. Dat is J. Markusse & Zn. Onder de school verzorgde dit bedrijf het graafwerk en de riolering. Rondom de school volgt een aantrekkelijke reeks van uiteenlopende werkzaamheden: een tegelplein, een klinkerweg, grote trappen en de beplanting.

BOSBOUW, LOON-, GROND-, CULTUURTECHNISCH- & STRAATWERK

Kerkring 7 | 4444AB ‘s-Heer Abtskerke | t: 0113-311363 | f: 0113-311318 | email: info@markussebv.nl

J. Markusse & Zn werkt voor genoemde werkzaamheden met drie ploegen. De eerste legt de riolering aan, de tweede legt het zandbed voor de stratenmakers klaar en tenslotte verzorgen de stratenmakers het straat- en tegelwerk. “Het werk verloopt vlot”, vertelt Jan-Willem de Jonge. “Het grondwerk werd enigszins bemoeilijkt door de hoge grondwaterstand, maar dat is nu afgerond. Op dit moment buigen we ons over het straatwerk.” Tractoren, vrachtwagens en graafmachines heeft J. Markusse & Zn allemaal in eigen bezit, een groot gemak voor de opdrachtgever. Om die reden is de inrichting van het buitengebied ook aan Markusse gegund.

Casco scheidt geluid gymzaal van lokalen Omdat in het Goese Lyceum geen balken- en kolommenstructuur gewenst was, is het casco opgebouwd uit een aantal kernen en kolommen waarop de vloeren gelegd zijn, met ongeveer in het hart een gymzaal bestaande uit stabiliteitswanden en kanaalplaatvloeren.

Voor iedere ruimte een passend plafond door advies op maat

Een goede akoestiek brengt rust in uw ruimte

Van strak aluminium of glas tot gipsvinyl

De juiste verlichting biedt sfeer aan uw interieur

Plafonds

Akoestiek

Wanden

Verlichting

Normakoestiek biedt al sinds 1973 maatwerk oplossingen in plafonds, akoestiek, wanden en verlichting die ervoor zorgen dat u uw ruimtes optimaal kunt benutten. Door onze jarenlange ervaring zijn wij in staat maatwerk advies te geven, passend bij iedere gewenste situatie. Door te luisteren naar uw wensen creëren wij een optimale situatie om het gewenste resultaat te bereiken. Bij ons staat u, onze klant, dan ook centraal. Wij denken graag met u mee en zoeken naar oplossingen bij problemen met licht NORMAKOESTIEK, of geluid.

EEN BEGRIP IN PLAFONDS EN WANDEN

Sinds 1973 partner in bouw en renovatie

Industrielaan 9 Postbus 243, 5060 AE Oisterwijk telefoon 013 - 5299360 fax 013 - 5299370 project@normakoestiek.nl www.normakoestiek.nl

“De gymzaal wordt omsloten door lokalen, maar de rust in de lokalen moet gescheiden worden van het lawaai in de gymzaal. Daarom hebben we gekozen voor een CDM-oplossing waarmee we de vloeren van de lokalen geluidstechnisch los hebben kunnen houden van de gymzaal, zonder aan stabilisatie in te boeten. De vloeren zijn op een isolatiestrip gelegd en met isolatiedoek gekoppeld aan de wanden. Hiervoor konden we geen wapeningsstaal gebruiken, want beton en staal zijn trillingsgevoelig”, vertelt Jonathan Wijma van MBS Cascobouw b.v. Dit bedrijf was verantwoordelijk voor de engineering, productie en montage van het complete betoncasco.

“Wij willen de aannemer zoveel mogelijk ontzorgen; hij krijgt daardoor vooral de rol van toezichthouder. Doordat wij volledig selfsupporting zijn en steeds helder zijn geweest in wanneer we welke gegevens aangeleverd moesten krijgen, is de engineering vlekkeloos verlopen.”

Ook in het werken met de BubbleDeck-vloeren, die op de eigen productielocatie (MultiBeton) worden gemaakt, heeft het bedrijf veel ervaring. “MBS Cascobouw heeft een schat aan ervaring in de werkvoorbereiding, engineering, planning, productie en montage van de complete ruwbouw. Met dit totaalconcept onderscheidt MBS zich duidelijk van de concurrentie en dat is merkbaar aan onze professionele aanpak, die erop is gericht om - middels een strakke planning, de ruwbouw probleemloos en binnen de afgesproken termijn te laten verlopen.”

31 | STEDENBOUW 716

maasdijk | Nature’s Pride

met vlindertuin Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Bouwbedrijf De Vries en Verburg

Distributiecentrum

Op bedrijvenpark Honderdland in Maasdijk realiseert Bouwbedrijf De Vries en Verburg het nieuwe distributie- en verwerkingscentrum van Nature’s Pride. De nieuwbouw voldoet aan de duurzaamheidseisen van BREEAM-NL ‘Excellent’ en is het eerste bedrijfspand in Nederland met een eigen vlindertuin.

Nature’s Pride is een innovatief bedrijf dat gespecialiseerd is in het importeren, exporteren, rijpen, verpakken en distribueren van exotische groenten en fruit. Het bedrijf is sinds 2007 gehuisvest op bedrijvenpark Honderdland in Maasdijk. Vanwege aanhoudende groei werd deze locatie te klein. In 2012 besloot Nature’s Pride om te verhuizen naar Honderdland fase II, een nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein in Maasdijk. Bouwbedrijf De Vries en

Verburg werd in januari 2013 geselecteerd voor de uitvoering van het bouwkundige deel en de overallcoördinatie van het bouwproces.

Functioneel en esthetisch Het nieuwe distributiecentrum heeft een oppervlakte van 40.000 vierkante meter en bestaat uit een begane grond en eerste verdieping. Op het dak bevindt zich ruimte voor driehonderd parkeerplaatsen.

State of the art-distributiecentrum voor exotische vruchten ingebed in groene omgeving

32 | STEDENBOUW 716

Het ontwerp, afkomstig van Architectenbureau Paul de Ruiter, heeft het BREEAM ‘Excellent’–certificaat ontvangen. “Het ontwerp is zowel functioneel als esthetisch”, vertelt projectleider Evert Hogendoorn van Bouwbedrijf De Vries en Verburg. “Bij de indeling van het gebouw, met onder andere koel- en rijpcellen, is gelet op een zo efficiënt mogelijke bedrijfsvoering. De binnentuin, de transparante opzet en de ronde vormen van het exterieur geven het

maasdijk | Nature’s Pride

distributiecentrum een eigen karakter. Het groenelement op de gevel en de beplanting rondom het gebouw geven uiting aan de duurzaamheidsambitie.

Op het dak bevindt zich zelfs een mos-sedumdak met vlindertuin – iets wat nog niet eerder vertoond is in Nederland.”

BREEAM ‘Excellent’ Verantwoordelijkheid nemen voor de impact die de bedrijfsactiviteiten hebben op de samenleving en het milieu. Dat is de gedachte achter de duurzaamheidsambitie van Nature’s Pride. Het gebouw bevat uiteenlopende duurzame toepassingen, die bijdragen aan het BREEAM-label ‘Excellent’. Hogendoorn: “Op bouwkundig gebied passen we bijvoorbeeld een grijswaterreservoir toe, waarbij hemelwater wordt gebruikt voor het doorspoelen van de toiletten. Verder komen er zonnepanelen op het dak, energiezuinige verlichting en duurzame werktuigbouwkundige installaties. Hierbij valt onder andere te denken aan hergebruik van de restwarmte van de koelinstallatie.”

Gefaseerde bouw Op 4 februari 2013, nog geen maand na de opdrachtverstrekking, ging de bouw van start. De bedrijfshal is opgebouwd uit een prefab betonskelet met overspanningen van bijna dertien meter; het aangrenzende kantoor is opgebouwd uit een staalconstructie. De wanden zijn wind- en waterdicht gemaakt met sandwichpanelen (Rc=6,5) en golfplaat.

Op het dak liggen ter hoogte van het parkeerdek een bitumen dakbedekking en parkeertegels; ter hoogte van de hal is een kunststof dakbedekking aangebracht. “We bouwen in vier fasen”, aldus Hogendoorn. “Per fase trekken we het hele werk op.

Op deze manier kunnen de overige partijen, met name de installateurs, eerder in het bouwproces instappen. Dit is nodig om de deadline te halen.”

De werkzaamheden van de verschillende partijen worden zo efficiënt mogelijk ingepland en op elkaar afgestemd. Bouwbedrijf De Vries en Verburg werkt met een zogenoemde visualisatieplanning, een overzichtelijke plattegrond waarin met kleuren staat aangegeven wie op welke locatie aan het werk is.

Samenwerking Eind november 2013 vindt de oplevering van de nieuwe locatie van Nature’s Pride plaats. Met de einddatum in zicht is Bouwbedrijf De Vries en Verburg druk doende met de laatste werkzaamheden.

“Ter plaatse van het kantoor werken we de wanden, vloeren en plafonds af. De hallen zijn zo goed als ingericht en van installaties voorzien, en buiten zijn de infrawerkzaamheden in volle gang.” Hogendoorn blikt alvast terug en spreekt van een uitdagend, positief verlopen project. “De samenwerking met de andere partijen, opdrachtgever en architect is erg prettig, en dat is nodig om een project als dit tot een goed einde te brengen.” ❚

De buitengevel is opgebouwd uit Premium Design+ sandwichelementen

Projectinfo Sandwichpanelen: duurzaam en vormvrij Het nieuwe distributiecentrum voor Nature’s Pride in Maasdijk geldt als schoolvoorbeeld van architectonisch verantwoorde utiliteitsbouw, zegt mede-eigenaar Harry van der Veen van Cladding Point, dat 50.000 m² aan sandwichpanelen levert voor de binnen- en buitengevel. “De architectonische mogelijkheden zijn eindeloos in combinatie met sandwichpanelen; daarbij maken wij ons product volledig ondergeschikt aan de uitstraling van het pand.”

Cladding Point levert haar sandwichpanelen op maat voor projecten met hoge eisen op het gebied van ontwerp, brandveiligheid, duurzaamheid en functionaliteit. De buitengevel van het distributiecentrum in Maasdijk (10.000 m²) is opgebouwd uit Premium Design+ sandwichelementen, met een blueFXhardschuimkern, HCFK-vrij met een dichtheid van 45 kg/m³. “Dat is een bijzonder hoge densiteit. Dit product is getest door TNO voor de normeringen EN 13501-1 en -2, dus zowel op het gebied van individuele brandeigenschappen als brandwerendheid. Het zijn tenslotte de gebouwprestaties die tellen. En dan heb ik het niet alleen over brandwerendheid in dit met BREEAM-NL ‘Excellent’ gecertificeerde ontwerp. Ook op het gebied van duurzaamheid in het algemeen, en isolerende eigenschappen in het bijzonder presteren deze panelen goed – zij worden geproduceerd conform ISO 14001. Dat moet ook in een distributiecentrum voor exotische vruchten; die moeten de eindgebruiker tenslotte in perfect gekoelde en gerijpte staat bereiken; een goede isolatie is uiteraard ook duurzamer.”

‘Goede prijs-kwaliteitverhouding’ “Ook de binnenwanden (40.000 m²) zijn daarom bekleed met sandwichpanelen met onze unieke blueFXhardschuimkern, twee keer zo dik als de buitengevel en uitgevoerd met een zogenoemde labyrintvoeg. De panelen passen daarmee als puzzelstukjes in elkaar. Er zijn maar zeer weinig fabrikanten op de markt – waaronder onze producent Brucha – die panelen met deze voeg kunnen maken.”

Met het Oostenrijkse Brucha vormt Cladding Point naar eigen zeggen een perfect koppel richting de gebouwontwerpers, “met wie wij samen een driehoek vormen in de ontwerpfase. Wij zorgen er als productontwikkelaar/engineer voor dat de in Oostenrijk geproduceerde sandwichpanelen geheel conform de Nederlandse markt en eisen worden gemaakt, met als belangrijke eigenschappen duurzaamheid, brandveiligheid, vormvrijheid en natuurlijk een goede prijs-kwaliteitverhouding. Premium Design+ staat bijvoorbeeld voor maximale afwerkingsmogelijkheden en vrijheid in het ontwerp, zoals in Maasdijk de golvende staalplaten aan de gevel, maar het betreft ook een bestaand, continu door te ontwikkelen product waarmee een goed productievolume en dus een goede prijs gecreëerd kan worden. In verband met CO2-reductie worden deze panelen met de trein naar Nederland vervoerd - de duurzaamste transportmethode. Voor meer informatie over onze exclusieve Premiumsandwichpanelen, kijk op www.claddingpoint.nl.”

33 | STEDENBOUW 716

 Verwarming  Ventilatie  Luchtbehandeling  Koeling  Klimaatplafond  Sanitair installatie  Grijs water systeem  Regeltechniek  Gebouw Beheer Systeem Wij feliciteren Nature’s Pride met dit prachtige nieuwe distributiecentrum.

Bouwbedrijf D E V R I E S E N V E R B U R G O N D E R D E E L

‘t Vaartland 8 2821 LH Stolwijk Postbus 59 2820 AB Stolwijk Telefoon 0182 - 34 17 41 Telefax 0182 - 34 24 75 info@devriesverburg.nl www.devriesverburg.nl

U W

VA N

D E

B U R G L A N D

Stolwijk

G R O E P

Kennis en daadkracht Bouwbedrijf De Vries en Verburg bouwt kantoren, zorginstellingen, scholen, bedrijfsobjecten en woningen. Al meer dan 25 jaar maakt Bouwbedrijf De Vries en Verburg het verschil door betrouwbaarheid, degelijkheid en vakmanschap.

V O O R T V A R E N D E

P A R T N E R

B I J

B O U W E N

maasdijk | Nature’s Pride

Projectinfo Duurzame W-installaties In opdracht van Nature’s Management installeert Klimaatservice Holland de werktuigbouwkundige installaties in het nieuwe gebouw van Nature’s Pride.

Duurzaamheid, hoogwaardige techniek en een korte bouwtijd staan in dit project centraal.

Bouwinfo Opdracht Nature’s Management, Maasdijk (eindgebruiker: Nature’s Pride, Maasdijk)

Ontwerp Architectenbureau Paul de Ruiter, Amsterdam

In januari 2013 kreeg Klimaatservice Holland opdracht voor de uitvoering van de W-installaties in Nature’s Pride. De installateur werkte het bestek uit naar uitvoeringsniveau, ontbrekende zaken werden in overleg met de opdrachtgever ingevuld. Zo moest de gehele regeltechniek en de integratie daarvan nog concreet gemaakt worden. Dit gold ook voor de esthetische uitwerking van de klimaatplafonds. Jan Nederveen, directeur nieuwbouw van Klimaatservice Holland: “Op uitvoerend niveau nemen we de installatie van het sanitair en de klimaatsystemen op ons. Inclusief regeltechniek en de integratie daarvan in het domoticasysteem.”

Uitvoering Bouwbedrijf De Vries en Verburg B.V., Stolwijk

Bouwsom circa € 19 miljoen

Bouwperiode februari 2013 – november 2013

Bouwprogramma Nieuwbouw distributiecentrum, bestaande uit bedrijfshal en aangrenzend kantoor (circa 40.000 m² BVO)

P a rT N E r s H I P v O O r TO P P r E s TaT I E s

Om bij te dragen aan de BREEAM-NL ‘Excellent’-certificering, past Klimaatservice Holland een aantal duurzame oplossingen toe. Nederveen: “Het gebouw wordt duurzaam verwarmd met klimaatplafonds en lagetemperatuurverwarming. Hierbij maken we gebruik van de restwarmte van de koelinstallatie. De koeling wordt eveneens afgenomen van de koelinstallatie. Verder passen we een grijswatersysteem toe, waarbij hemelwater wordt opgevangen voor gebruik in de toiletten en voor schoonmaakwerkzaamheden in productruimten. Verder voldoen we aan de procedurele en materiaaleisen van BREEAM.” Direct na de opdrachtverstrekking startte Klimaatservice Holland met de rioleringen. Nadat het gebouw wind- en waterdicht was, werden de installaties aangebracht. “Om het gewenste bouwtempo te halen, zetten we extra mensen in en werken we in de vakantie door”, aldus Nederveen. “Bovendien stemmen we de overall-planning met alle betrokkenen af. En iedereen houdt zich aan die planning. Als we met z’n allen zo doorgaan, leveren we in november op.”

‘Restwarmte koelinstallaties hergebruikt’

Koudetechniek • Procestechniek • Cellenbouw • Klimaattechniek • Service en beheer •

KO U D E T E C H N I E K www.vankempen-tiel.nl t 0344 - 63 48 84

De koelinstallaties, regeltechniek en isolatiewanden van de koel- en rijpcellen in Nature’s Pride zijn ontworpen, geleverd en geïnstalleerd door Van Kempen Koudetechniek. Specialisme op dit gebied is gewenst omdat verschillende tropische groente- en fruitsoorten onder verschillende temperaturen gekoeld en deels gerijpt dienen te worden in dit distributiecentrum, vertelt bedrijfsleider Henk Nijhoff.

Het nieuwe pand voor Nature’s Pride telt maar liefst 35.000 m² aan gekoelde ruimtes, die deels met doos-in-doosconstructies in de gebouwschil zijn opgenomen. Een tiental koelcellen en aansluitende orderpickgebieden met verschillende temperatuurniveaus bevindt zich op de begane grond; de rijpcellen een verdieping hoger. “In dit project sluiten verschillende bouwkundige en installatietechnische aspecten nauw op elkaar aan. Wij zijn in de ontwerpfase al betrokken als adviseur en installateur van de koelsystemen”, zegt Nijhoff.

Van Kempen Koudetechniek is specialist op dit gebied. “Wij kunnen indien gewenst de gehele koelcel bouwen; in dit geval hebben wij de installaties, de ondersteunende regeltechniek en de montage van de isolatiepanelen in de cellen verzorgd. De restwarmte van onze installaties wordt gebruikt voor de verwarming van het gebouw als totaal, inclusief kantoorruimte.”

35 | STEDENBOUW 716

Duurzaamheid en exclusiviteit, samengevoegd in één sandwichpanelen gamma.

by Cladding Point

Outstanding

Excellent

Lely | Maassluis

Nature’s pride | Maasdijk

BREEAM® NL by Cladding Point claddingpoint.nl

Veldoven 6 6826 TT Arnhem (T) +31 (0)26 - 365 0 630 (F) +31 (0)26 - 365 0 631

westbeemster | CONO Kaasmakers

Tekst | Henk Geist Beeld | Bastiaan Jongerius Architecten

CONO bouwt ‘groenste kaasmakerij ter wereld’ Middenin

Unesco-werelderfgoed

De

Beemsterpolder bouwt CONO Kaasmakers, de maker van onder meer Beemsterkaas, de ‘groenste kaasmakerij ter wereld’. In juni 2014 wordt het gebouw in gebruik genomen en wordt de eerste kaas in de nieuwe kaasmakerij gemaakt.

De nieuwe kaasmakerij met kaasopslag en kantoren wordt het ambitieuze visitekaartje van CONO Kaasmakers, een coöperatie die streeft naar een duurzame productiewijze in de hele keten, van de koe in de wei tot aan de klant in winkel. Eind 2012 ging de eerste paal voor kaasmakerij ‘De Nieuwe Tijd’ de grond in, naast het bestaande bedrijfscomplex ‘De Tijd’ net buiten Middenbeemster. Daar ging een lang proces van overleggen, ontwerpen en plannen aan vooraf. Er werd een samenwerkingsproject opgezet met de technische toeleveranciers, die optreden als partners in duurzaam bouwen.

Kavelstructuur Beemsterpolder is uitgangspunt ontwerp

Unesco-werelderfgoed Aangezien de nieuwbouw tot stand komt binnen het werelderfgoed De Beemsterpolder bogen ook de Unesco en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zich over het ontwerp. Architect Bastiaan Jongerius heeft de regelmatige kavelstructuur van de polder

als uitgangspunt voor zijn ontwerp genomen, waardoor een laag, langgerekt en rechthoekig gebouw is ontstaan dat past binnen het patroon van smalle weilanden en lange sloten. Een licht en transparant bouwwerk, waardoor het kaasmaken en de Beemsterpolder bijna letterlijk in elkaar overlopen. ►

37 | STEDENBOUW 716

westbeemster | CONO Kaasmakers

Projectinfo Luchtbehandeling voor rijping KIM Nederland is verantwoordelijk voor een specialistisch onderdeel van de bouw van de nieuwe kaasmakerij van CONO Kaasmakers. Het Apeldoornse familiebedrijf verzorgt het bijzondere plenum, met daarboven de luchtbehandelingskanalen ten behoeve van de ruimtes waar de kazen moeten rijpen.

“De van oudsher bekende relatie Cofely heeft ons vanwege onze expertise op dit terrein ingeschakeld voor dit onderdeel van de bouw”, zegt Elbert-Jan Drieënhuizen namens KIM Nederland. “Wij bouwen al 45 jaar de koel- en vriescellen en verwerkingsruimten voor allerlei bedrijven in de levensmiddelenindustrie. Dan gaat het om de behuizing, dus om wanden, plafonds, deuren en aanverwante zaken. Daarvoor gebruiken we vooral sandwich-isolatiepanelen, een zeer hygiënische vorm van afwerking.” KIM heeft onlangs onder meer het grootste vrieshuis van Duitsland opgeleverd en het bouwt een garnalenfabriek in Marokko en een distributiecentrum voor Lidl in Engeland.

Ook voor het plenum – of verlaagd plafond – in het kaaspakhuis van CONO Kaasmakers worden sandwichpanelen toegepast. Drieënhuizen “In het kaaspakhuis staan allemaal stellingen waarin de kazen liggen te rijpen. Dat gebeurt bij een bepaalde temperatuur en luchtvochtigheid, die overal constant moet blijven om de kazen goed te laten rijpen. Die lucht wordt boven de stellingen getransporteerd door kanalen in het verlaagde plafond; eigenlijk is het een technische zolder. Voor de luchtkanalen gebruiken we eveneens sandwichpanelen. We werken hier weliswaar in het gebouw van een ‘concullega’, maar de samenwerking met Cofely, dat ook de technische installatie voor de luchtbehandeling levert, is prettig. We pakken dat heel sportief en professioneel op.”

38 | STEDENBOUW 716

Lenting brengt Design & Build met efficiente Maintenance & Operate van de sanitaire-, drinkwater- en proceswater installaties en werkt plezierig en integraal samen met Visser & Smit en CONO.

Schrepel 9 , 1648 GC De Goorn telefoon 0229 - 541269 info@lenting.nl

WWW.LENTING.NL

westbeemster | CONO Kaasmakers

Na de ingebruikname van het nieuwe gebouw wordt het oude fabrieksgebouw gesloopt. De vrijkomende grond wordt weer gebruikt als weiland.

De nieuwbouw kent overwegend glazen vliesgevels, opgetrokken uit HR++ isolatieglas.

Energiebesparing “Uiteindelijk is ons doel om in de toekomst een compleet energieneutrale kaasmakerij te realiseren”, zegt Peter Schurink, projectleider van de nieuwbouw. “We wilden onze partners en onszelf uitdagen om net een stapje verder te gaan. Zowel bij het besparen van energie en water bij het kaasmaken als bij het verlengen van de levensduur van onze kaasmakerij. Want kaasmaken vraagt relatief veel energie en water. Hergebruik hiervan staat daarom centraal bij de nieuwe kaasmakerij.”

Per kilo kaas moet de nieuwe kaasmakerij dertig tot veertig procent energiezuiniger worden dan de oude. Om dat te bereiken worden diverse duurzame oplossingen toegepast. Zo wordt de nieuwe hal verdiept gebouwd, tot acht meter onder NAP. Peter Schurink: “Het grondwater heeft daar een temperatuur van twaalf graden. Dat is een ideale omgeving voor het veredelen van onze kaas, daarvoor is namelijk een temperatuur van dertien graden vereist. In ons productieproces werken we met luchtcompressoren die veel warmte afgeven.

Die warmte gebruiken wij weer voor het verwarmen van de plafonds in de ruimte waar de kaas wordt gepekeld. Daar is het heel vochtig en op deze manier kunnen we condens op de plafonds voorkomen.”

Projectinfo Watergerelateerde installaties Lenting Project Loodgieters B.V. is voor het ontwerp en de uitvoering van de hemel-, vuil- en proceswaterafvoeren, de drink- en proceswaterinstallaties en de brandbestrijdingsinstallatie reeds in de VO-fase betrokken bij het bouwteam.

Deze werkzaamheden zijn zowel voor het hoofdgebouw als het tankenpark van toepassing en worden uitgevoerd onder het BRL 6000-kwaliteitssysteem.

Duurzame materialen De nieuwbouw kent overwegend glazen vliesgevels, opgetrokken uit HR++ isolatieglas. Peter Schurink: “De kantoren, kantine en openbare ruimtes hebben zo een maximale lichtinval, we hebben daardoor minder kunstlicht nodig. Om te voorkomen dat het binnen te warm wordt heeft het gebouw een overstek met een colonnade van duurzaam iroko-hout, waaraan ook glazen lamellen zijn bevestigd die het licht breken. Op het dak, voorzien van kunststof dakbedekking, komen zonnepanelen. We gebruiken duurzame bouwmaterialen, die onderhoudsarm zijn en een lange levensduur kennen.”

Bij de kaasproductie komt veel water vrij. “We willen al dat water maximaal benutten en hergebruiken”, zegt Wim Betten, directeur Operations en Technologie. “We geven het een nabehandeling waardoor het een dermate hoge kwaliteit krijgt dat we het warme water weer kunnen gebruiken voor reinigingsprocessen binnen het bedrijf. We kunnen zo 76 procent op ons leidingwater besparen. Het koude afvalwater is zo schoon dat we het op het oppervlaktewater kunnen lozen, zonder het riool te belasten.”

CONO Kaasmakers richt zich als het om duurzaamheid gaat op de hele keten. Betten: “Dat

begint bij de koe, de koe is ons bedrijf. Onze veehouders werken met het Caring Dairy programma, waarbij het welzijn van het dier, de boer en het milieu voorop staan. Een koe moet goed in haar vel zitten, dan is ze minder ziek en heb je minder antibiotica nodig. Onze melk is voor 95 procent afkomstig van koeien die in de wei lopen. Voor het transport van de melk gebruiken onze wagens het milieuvriendelijke B-fuel.”

Ambachtelijke kwaliteit De nieuwe kaasmakerij is een combinatie van de modernste technieken en traditionele productiemethoden met ambachtelijke elementen. “Wij blijven hier op onze unieke manier kaasmaken”, verzekert Betten. “Wij kiezen niet voor efficiency, maar voor een ambachtelijke en duurzame kwaliteit. Zo maken wij de lekkerste en ‘smedigste’ kaas. Wij draineren de kaas nog op de traditionele handmatige manier en geven het proces van rijpen de tijd die het nodig heeft. Duurzaamheid betekent voor ons ook dat we over honderd jaar nog steeds bestaan en hier de lekkerste kaas van de wereld maken in de groenste kaasmakerij.” ❚

Met name de diverse verschillende soorten afvalwater met verschillende Ph-waarden, volumestromen en viscositeit zijn bepalend voor de dimensionering en materiaalkeuze (PE, PVC, RVS) van de veelal in de betonvloer gestorte afvoerinstallatie. De benodigde drink- en proceswaterinstallaties zijn duurzaam ontworpen voor intensief, langdurig en milieu- en onderhoudsvriendelijk gebruik. Hiervoor is de kennis binnen Lenting Waterservice (BRL 6010-gecertificeerd) benut om de wettelijke beheers- en onderhoudsmaatregelen van de installaties tot een minimum te beperken .

Bouwinfo Opdracht CONO Kaasmakers, Westbeemster

Ontwerp

Bastiaan Jongerius Architecten, Amsterdam

Partners in duurzaam bouwen Visser & Smit Bouw BV, Feenstra Adviseurs, Tetra Pak, Klokslag, Stichting Urgenda, Cofely, Siemens en Elten

Bouwperiode eind 2012 – juni 2014

39 | STEDENBOUW 716

OVT | Breda

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | NINE, Creative Agency

OVT met bakstenen gevel blinkt uit in multifunctionaliteit

Breda krijgt

‘spoorkathedraal

met menselijke maat’ Veel belangrijke spoorstations in Nederland worden momenteel getransformeerd, met als belangrijke redenen de uitbreiding van de reizigerscapaciteit en de introductie van hogesnelheidsverkeer. Deze stations hebben tevens een voorname rol in stedelijke herontwikkeling. De huidige transformatie van NS-station Breda tot OVT is daarvan een goed voorbeeld, in de woorden van architect Koen van Velsen – tevens spoorbouwmeester – ‘de creatie van een nieuw stuk stad waar 24 uur per dag wordt geleefd’.

De bouw van de OVT Breda loopt van 2012 tot en met 2016. Tegelijkertijd gaat het treinverkeer gewoon door. ‘Bouwen met de winkel open’, heet dat in het jargon van ProRail, dat als opdrachtgever in alle NSP’s (Nieuwe Sleutel Projecten) een hoofdrol speelt en van oudsher de projectmanager levert. “Bij ieder NSP is de organisatie op maat gemaakt van de locatie en de ontwikkelingsvraag”, zegt projectmanager Marie-Claire Horden. “In Breda werken wij nauw samen met de

40 | STEDENBOUW 716

ontwikkelpartners NS en gemeente Breda, vooral omdat dit project een grote vastgoedcomponent heeft met onder meer 20.000 m² kantoorruimte, 9.000 m² commercie en een honderdvijftigtal appartementen.

Wij gaan het gebouw ook gezamenlijk beheren.”

Internationale treinen Geïntegreerd projectmanagement dus voor een integraal stukje stad, een combinatie van reizen (gemeen-

te Breda/ProRail/NS), winkelen, werken (NS) en wonen (NS Stations/woningcorporatie Singelveste Allee Wonen). Daarnaast gaat de nieuwe OVT Breda de in populariteit groeiende wijk Belcrum aan de noordzijde van de terminal verbinden met het stadscentrum aan de zuidzijde, onder meer middels een in 2008 in ruwbouw aangelegde langzaamverkeerstunnel – ook wel interwijkverbinding genoemd. De OVT, een toekomstige opstapplaats voor internationale treinen, krijgt

Breda | OVT

zes sporen en drie perrons, alsmede een grote fietsenstalling en een busstation. Boven de sporen wordt een parkeerdek gerealiseerd met 720 plaatsen. Feitelijk overkluist het multifunctionele terminalgebouw met de bakstenen gevel het bestaande emplacement.

Gevarieerde gevel Het gebouwontwerp van Koen van Velsen dateert uit 2004, toen op basis van een architectenselectie een keuze uit zeven kandidaten werd gemaakt. Zijn ontwerp beoogt alle genoemde functies in zich te verenigen met behoud van de menselijke maat. Driehonderd meter lang is het terminalgebouw, dat zich onderscheidt door middel van een imposante bakstenen gevel, opgebouwd uit 2,2 miljoen bakstenen in zeven soorten. Aluminium, hoogglans transparant en transparant bruin geglazuurde bakstenen vormen een ‘rijk contrast’ met de ongeglazuurde bakstenen waarmee de rest van het gebouw is bekleed. Van Velsen, die zich liet inspireren door klassieke Britse stationsgebouwen uitgevoerd in baksteen: “Een zeer gevarieerde gevel waarin de ontwerpgeschiedenis van het gebouw door stenen met een verschillende afwerking wordt verbeeld. De geschiedenis van het gebouw sinds de ontwerpstart wordt zo in stenen uitgedrukt.” ►

Projectinfo ‘Alles in eigen beheer’ Alrema BV, een gespecialiseerd productiebedrijf op het gebied van aluminium en stalen hoog- en laagspanningsdeuren en stalen brandwerende deuren voor de utiliteitsbouw, produceert, levert en monteert ruim 250 m² aan transformatordeuren, brandwerende deuren en ventilatieroosters voor de energieruimtes in de nieuwe OVT Breda. Het begrip ‘alles-onder-een-dak’ krijgt bij Alrema nieuwe dimensies, zegt René Ossenblok.

Alrema heeft een eigen teken- en ontwerpafdeling, een eigen productielocatie in Polen en werkt met montageteams in eigen huis. “Wij kunnen alle projecten van begin tot eind op alle punten begeleiden.

Ook werkt Alrema nauw samen met Storax bv, dat complete roostergevels met Alrema-deuren voor de energieruimten levert en monteert. Vanaf de tekentafel nemen wij de opdrachtgevend aannemer alles uit handen, bijvoorbeeld de samenwerking met de architect in de uitwerkingsfase. Tegelijkertijd bieden wij een goede prijs-kwaliteitverhouding, denken wij economisch en oplossingsgericht mee met de klant.” Voor de Noord/Zuidlijn levert Alrema bijvoorbeeld branddeuren met maximaal 120 minuten brandwerendheid bij een dubbelzijdige vuurbelasting. In het project OVT Breda bevinden de energieruimten zich ondergronds in de nabijheid van een passage, en het station blijft gewoon in gebruik gedurende de bouwperiode, waardoor ook in dit ProRail-project hoge eisen gehanteerd worden – niet alleen op het gebied van veiligheid, maar ook in het kader van vandalismebestendigheid. De transformatordeuren bestaan uit geëxtrudeerde aluminiumprofielen, de branddeuren zijn zestig minuten brandwerend. “Kwaliteit, veiligheid en een snelle productie, levering en montage gaan bij Alrema altijd samen. De klant profiteert daarbij van korte lijnen.

Wij spreken nooit van levertijden, maar vragen de klant altijd: wanneer wilt u het hebben.”

Aan de noordzijde rijst het casco al boven het emplacement uit

41 | STEDENBOUW 716

Nieuwbouw OV terminal, Breda

Wij zijn vereerd dat wij een belangrijke bijdrage mogen leveren aan de OV Terminal in Breda

Uitbreiding Rosada Factory Outlet, Roosendaal

Nieuwbouw Minkema College, Woerden

Nieuwbouw Maasziekenhuis, Boxmeer

Nieuwbouw Fioretti College, Hillegom

Nieuwbouw verpleegappartementen, Breda

BBC zal een constante bijdrage blijven leveren aan de kwaliteit van dit project

Nieuwbouw winkels, woontorens (185 woningen), Breda

Nieuwbouw Maasstadziekenhuis, Rotterdam

Renovatie hoofdkantoor ASR, Utrecht

Verbouwingen Catharina Ziekenhuis, Eindhoven

Nog belangrijker vinden wij het dat onze klanten enthousiast zijn over onze prestaties

Nieuwbouw verpleeghuis Regina Pacis, Arnhem

Nieuwbouw gemeentehuis, Rucphen

Ecustraat 9, 4879 NP Etten-Leur t +31 (0)76-5035265 f +31 (0)76-5034643 info@bbcbouwmanagement.nl Nieuwbouw winkelcentrum, www.bbcbouwmanagement.nl “blok 15 en 17”, Almere

Nieuwbouw ROC praktijkschool, Breda

Nieuwbouw Jeugdzorg Sckakenbosch, Leidschendam

Nieuwbouw “De Rotterdam” Rotterdam

Nieuwbouw winkels, parkeren, 77 huurappartementen, Breda

Nieuwbouw JuBi, Den Haag

Nieuwbouw Brede school, Maasbracht

De prettige samenwerking met de opdrachtgever willen we graag voortzetten.

Passie voor techniek

Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra is een zeer veelzijdig bedrijf. Met ongeveer 250 medewerkers met een passie voor techniek en meer dan 40 jaar ervaring, leveren wij praktisch iedere adviesdienst op ingenieursgebied die u zich kan bedenken. Van ontwerp tot en met uitvoering.

Bartels heeft als detailengineer gewerkt aan de realisatie van de OV Terminal in Breda. Op de achtergrondfoto staat het 3D model van de constructie dat door Bartels is ontworpen en opgezet in een BIM model.

Interesse in onze ideeën?

Benieuwd wat Bartels kan toevoegen aan uw project? Kijk voor meer informatie op onze website www.bartels.nl en neem contact op met een van onze vestigingen in Nederland.

www.bartels.nl

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

Breda | OVT

De gevel telt straks 2,2 miljoen bakstenen

Twee voorzijden Integratie van vele functies in een spoorkathedraal met een menselijke maat, en vervolgens de realisatie van een goede aanhechting met de bestaande stad, is geen sinecure. “Uitgangspunt is een veilig en comfortabel gebouw voor de reiziger”, vervolgt Van Velsen.

Aan de noordzijde komt parallel aan het spoor een compleet inpandig busstation, “een efficiënte oplossing waarmee de stadszijde, waar de bussen nu nog stoppen, verkeersluw kan worden gemaakt”, aldus Horden. Van Velsen: “De terminal krijgt geen achterzijde, maar twee voorzijden, en er was ruimte om de stad aan te helen.”

Sinds maart 2012 werkt de bouwcombinatie Ballast Nedam/Hurks vanaf de Belcrumzijde aan het nieuwe stationsgebouw, dat in drie fases wordt afgebouwd.

Dit najaar worden de perrons een-voor-een buiten dienst genomen om de fundering voor het parkeerdek boven de sporen aan te leggen (fase 2).

‘Poort van Brabant’ Vrijwel gelijktijdig is gestart met de aanleg van de hellingbaan voor de parkeergarage en het omvangrijke gevelmetselwerk. Horden: ►

Projectinfo ‘In teamverband denken en werken noodzakelijk voor succesvol project’ Bij dergelijke projecten blijft overlast en veiligheid van publiek aandacht vragen. Een project als de OVT Breda past bij BBC Bouwmanagement, wij hebben immers letterlijk de meest grote en complexe projecten mogen begeleiden, zoals het grootste renovatieproject (hoofdkantoor a.s.r., Utrecht) het grootste overheidsproject (JuBi, Den Haag) en het grootste commerciële project (De Rotterdam).

Deze projecten verdienen elk een specifieke benadering.

Buiten eigen kaders durven werken draagt bij aan een goede kwaliteit en planning van een project als de OV Terminal, wat ook het belang van onze klant is. Door het juiste team op het juiste project in te zetten, weten wij dergelijke prestigieuze projecten met de hoge kwaliteit van onze adviesdiensten te begeleiden. Juist door deze flexibiliteit en klantgerichtheid heeft BBC enthousiaste klanten. Uit klantentevredenheidsmetingen blijkt telkens dat zowel de organisatie van BBC als de medewerkers uitblinken in betrokkenheid, kennisdeling en het verlenen van extra service, met een hoog kwaliteitsniveau. Sinds 1991 is BBC een volledig onafhankelijke organisatie, waardoor maar één belang geldt: het projectbelang. Dit is tevens het belang van de klant. De organisatie beschikt over een ISO 90012008 certificaat, en alle medewerkers hebben een VCA-VOL-certificaat. Bovendien is BBC onlangs onderscheiden door Graydon als ‘Financieel gezond bedrijf’. BBC durft een unieke continuïteitsgarantie te verstrekken aan de opdrachtgever: indien een medewerker door overmacht niet actief kan zijn, kan BBC binnen drie werkdagen een invaller van gelijkwaardig kaliber inzetten.

43 | STEDENBOUW 716

ALREMA

Gespecialiseerd in aluminium en stalen transformator deuren en roosters

Gespecialiseerd in: • •

• • •

Trafodeuren in staal en aluminium Ventilatieroosters - Ondoorsteekbaar - Muisdicht - Regen inslag vrij - Vandalisme bestendig Brandwerende deuren - Tot 90 minuten vuurbelast Kunststof ramen en deuren (remakozijnen.nl) Lamellenwanden

Alrema levert ook verschillende type sleutelkluizen voor op- en inbouw. Deze kluizen worden veelal gebruikt door energiebedrijven, brandweer en gemeente om een noodsleutelset in op te bergen.

Reeds een jarenlange ervaring zorgt voor een snelle oplossing op alle gebieden. Snelle levertijden, klantvriendelijkheid en gemaakte afspraken staan bij Alrema hoog in het vaandel.

Westrik 2 te Hilvarenbeek - Postbus 123, 5050 AC Goirle telefoon 013 - 530 86 00 - fax 013 - 530 86 01 - info@alrema.nl

WWW.ALREMA.NL

Breda | OVT

“Wanneer fase 1 is opgeleverd, in het najaar van 2014, wordt de bouw ‘omgeklapt’ naar de stadszijde – de derde bouwfase.” Het betoncasco van het noordelijke gebouwdeel rijst inmiddels boven het spooremplacement uit; de bouw is goed te volgen vanaf de uitzonderlijk hoge, tijdelijke verbindingsbrug aan de oostzijde van het emplacement, die noord en zuid verbindt en toegang biedt tot de perrons. Later wordt deze brug vervangen door een ruime reizigerspassage. De transformatie moet in 2016 zijn voltooid, met aan beide zijden een gebouwdeel met commercieel vastgoed, appartementen met entree aan de straat, en her en der reizigersfuncties, winkels en horeca. “Dit alles achter een gevel met grote uitstraling, de nieuwe Poort van Brabant. Met deze OVT bouwen wij een monument voor de toekomst”, besluit Marie-Claire Horden. ❚

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Constructie-advies Uitvoering

Bouwperiode Aanneemsom Bouwprogramma

ProRail, gemeente Breda, NS Koen van Velsen Bartels Bouwcombinatie Ballast Nedam/Hurks (interwijkverbinding door Heijmans) 2012-2016 € 130 miljoen OVT met circa 20.000 m² kantoren; circa 9.000 m² commercieel vastgoed; 150 huur- en koopapparte- menten; parkeerdek 720 plaatsen; 4.300 fietsplaatsen

OVT BREDA - SPOREN IN DEN BOSCH - PERRONKAPPEN UTRECHT CS - OVT ARNHEM - OVT DEN HAAG - HILTON SCHIPHOL - BERCHHIEM BURGUM

Projectinfo Miljoenen bakstenen in talloze soorten Baksteen krijgt in de geveluitstraling van OVT Breda een prominente rol. Producent en leverancier Daas Baksteen staat als zodanig aan de basis van ‘één van de meest spraakmakende metselwerkgevels in ons land’.

“Alle stenen en profielstenen zijn op maat gemaakt naar wens van architect Koen van Velsen en staan inmiddels klaar voor uitvoering”, vertelt commercieel directeur Arie van Zadelhoff. “Dit is ook voor Daas Baksteen een uitzonderlijk project. Wij zijn vanaf de ontwerpfase samen met steenhandel Gelsing betrokken en hebben voor de productie veel aanpassingen aan ons machinepark gedaan.”

Verschillende typen stenen in het afwijkende tachtig millimeter-formaat vinden aansluiting bij drie lagen waalformaat en vormen zo gevarieerde composities in de gevel. De combinatie van handvormstenen en wasserstrichstenen uit dezelfde kleifamilie moet de gevarieerde gevel harmonie bezorgen, met behoud van gekende karakteristieken. De stenen die voorzien zijn voor de binnentuinen worden krijtwit gecementeerd, waardoor reflectie meer licht genereert in deze omsloten gebieden. Ten behoeve van de neggekanten wordt een kwart van de totale hoeveelheid stenen – 700.000 stuks - bij aardewerkspecialist Koninklijke Tichelaar Makkum in verschillende kleuren verglaasd.

Alle gevelstenen ten behoeve van de neggekanten worden vervolgens bij Daas Baksteen in Zeddam op de kop- en strekzijde gekalibreerd waardoor het lijkt of de raampartijen uit de massieve gevels zijn gezaagd. “Dat is een zorgvuldig proces op basis van schaaftechniek, waarvoor diverse proefstukken zijn opgezet. Eind september zijn de eerste stenen richting Breda gegaan, een proces dat doorloopt tot aan de opleverdatum. Wij hebben daartoe in Zeddam circa 2.400 m² opslag gereserveerd, waar de miljoenen stenen voorzien van ProRailcodering netjes ingehoesd staan te wachten op de definitieve plaatsing”, aldus een trotse Van Zadelhoff.

Detailengineering en BIM Eind 2011 verwierf Bartels de opdracht om de OVT Breda uit te werken in BIM voor aannemerscombinatie Ballast Nedam – Hurks. Bartels zette het hele gebouw op in een 3D BIM-model, om fouten te voorkomen en het hele ontwerp inzichtelijk te maken. “Het is een rijk model geworden waar de aannemer zijn planning en hoeveelheden kan uithalen.”

Uw partner in complete gevels en gevelbekleding!

Sorba Projects BV - 0543 546700 - projects@sorba.nl - www.sorba.nl

Bartels modelleert dus zoals het in werkelijkheid uitgevoerd gaat worden.

“Normaal gesproken tekent de constructeur alleen de vorm van de vloeren. In dit geval is alles aan de hand van de stortvolgorde opgezet en moesten de volumes van het beton exact kloppen.” Dit betekende voor Bartels extra modelleerwerk, maar zorgde wel voor een enorme tijdwinst in de werkvoorbereiding voor de aannemer. “Daarnaast zorgt deze manier van modelleren ervoor dat eventuele fouten in een vroeg stadium worden ontdekt. En dat brengt de faalkosten in het bouwstadium weer omlaag. De aannemerscombinatie gebruikt het BIM-model vervolgens weer om, naast het onttrekken van planning en hoeveelheden, de bouwkundige elementen in te tekenen. Zo is bijvoorbeeld bijna de gehele buitenschil ingetekend, omdat het gebouw een bijzondere gevel gaat krijgen. Op deze manier is de aannemer straks verzekerd dat de constructie en de bouwkundige elementen in elkaar passen.”

45 | STEDENBOUW 716

Een sterke steen, voor krachtige architectuur.

Gevels hebben het zwaar te verduren in het Nederlandse klimaat. Maar aan de bakstenen van Daas Baksteen zie je dat niet af, zelfs niet na vijftig jaar. Via een speciaal proces van hydrofoberen geven we iedere baksteen een vochtwerend en dampdoorlatend siliconen jasje. Dankzij deze D-coat behouden ze hun kleur ĂŠn stoten ze vuil en water af. Met als resultaat: frisse gevels die lang mooi blijven, zonder witte uitslag. Tevens zijn alle gevelstenen van Daas Baksteen Cradle-2-Cradle gecertificeerd. Over duurzaam gesproken! Meer informatie?

Kijk op www.daasbaksteen.nl.

daas baksteen walls of fame

amsterdam | Hoofdkantoor Diesel Benelux

Hoofdkantoor Diesel Benelux Tekst | Hilda Bosma Beeld | Heren 2 B.V.

in acht maanden gebouwd

De bouw van het nieuwe hoofdkantoor van Diesel Benelux in de Amsterdamse Stadhaven Minerva aan het IJ verloopt voorspoedig. In een zeer korte bouwperiode van acht maanden wordt het pand opgeleverd.

“De verwachting is dat de nieuwbouw bestaande uit vijf bouwlagen en een ondergrondse parkeergarage medio december klaar is”, aldus Bram Vroom, projectmanager bij vastgoedontwikkelaar Heren 2 B.V. “De bouwtijd was al

krap, maar door de goede en vlotte samenwerking tussen de betrokken partijen liggen we voor op de planning. In het contract met Diesel staat 6 januari 2014. Dan opent het hoofdkantoor de deuren voor bezoekers.”

Creatieve centrum Diesel Benelux, de van origine Italiaanse lifestyle brand, besloot op 21 maart 2013 dat Stadhaven Minerva, het creatieve centrum van de Amsterdamse haven, de nieuwe locatie wordt voor het hoofdkantoor voor de Benelux.

Naast 1.500m² showroom verhuizen alle afdelingen van Eindhoven naar Amsterdam. Het gebouw aan de Danzigerkade komt op het ►

47 | STEDENBOUW 716

amsterdam | Hoofdkantoor Diesel Benelux

Projectinfo Bouwen in een zeer hoog tempo In de voormalige Houthavens in Amsterdam heeft Bestcon B.V., totaalaanbieder op het gebied van prefab beton, het casco inclusief kelder voor het nieuwe Europese hoofdkantoor van Diesel gerealiseerd. “Het is het vierde project aan de Danzigerkade met onze vaste opdrachtgever HerenBouw”, aldus Marc van Zeijl, projectleider bij Bestcon B.V.

WWW.BENNINKBV.NL Asterweg 7

1031 HL Amsterdam

Tel 020 - 6301122

“Het bijzondere aan dit project was de vraagstelling. Terwijl er nog geen duidelijk ontwerp was, moesten we voor de bouwvak het prefab betonnen casco gemonteerd hebben. Dat betekende dat de gebruikelijke voorbereiding dit keer in minder dan de helft van de tijd moest, waarbij het ontwerp ook nog niet geheel vaststond.”

Het nieuwe hoofdkantoor bestaat uit gestapelde bouw. De kelder bestaat uit holle wanden, prefab kernwanden met daarop breedplaatvloeren. De bovenbouw bestaat uit prefab kolommen en balken met kanaalplaten. De stabiliteit wordt verzorgd door stalen windverbanden.

Van Zeijl: “Door de goede samenwerking met alle betrokken partijen, HerenBouw (aannemer), Kooij en Dekker (engineering), Gejamont (montage), VBI en Omnia (vloeren) en Bodu (staal), is ruwbouw in een korte periode mogelijke geworden. Bestcon had daarin regie en heeft alle overige componenten, zoals balken, kolommen, holle wanden zelf gemaakt. Inmiddels voeren we het zesde project in de voormalige Houthavens uit. Dat doen we weer met Herenbouw en dezelfde bouwpartners. Iedereen voelt zich helemaal thuis.”

Verwarming . Airconditioning . Ventilatie . Loodgieterswerk . Service & Onderhoud

SNEL, EFFICIËNT EN ZORGELOOS BOUWEN MET PREFAB BETON

Bestcon B.V. Kanaaldijk 19 - 5683 CR Best T +31 (0) 499 366 366 www.bestcon.nl

48 | STEDENBOUW 716

amsterdam | Hoofdkantoor Diesel Benelux

Projectinfo Innovatieve toepassingen in de installatietechniek Voor het nieuwe hoofdkantoor van Diesel in Amsterdam ontwerpt, levert en monteert Bennink Klimaattechniek de complete werktuigbouwkundige en sanitaire installaties.

Directeur Peter Ophoff: “We passen hier een duurzame, bivalente installatie toe. Deze bestaat uit een luchtwarmtepomp voor de hoofdverwarming en -koeling.”

‘Ruwe en pure materialen als hout, beton en staal passen bij het industriële karakter van de haven’

voormalige terrein van houthandel Hoogland in de Houthavens aan het IJ.

Eerste paal Vroom: “Diesel Benelux was gelijk enthousiast over het ontwerp van Dedato ontwerpers en architecten. Op 12 februari 2013 heeft Heren 2 samen met het architectenbureau een presentatie gehouden. Op 21 maart is het huurcontract getekend en op 11 april ging de eerste paal voor de ondergrondse parkeergarage van 1.400 m² de grond in.”

Voorspoedig Vroom: “De voortgang verloopt heel voorspoedig. Dat komt vooral door het zorgvuldig samengestelde projectteam en de goede relatie met Haven Amsterdam en de gemeente. We kennen elkaar allemaal goed en de lijnen zijn, bijna letterlijk, kort. We zitten namelijk op loopafstand bij elkaar vandaan. Dedato, Herenbouw en Heren 2 zijn alle gevestigd op de Danzigerkade. De architect heeft snel getekend. Ook de korte controletijden van de gemeente Amsterdam op het vergunningentraject en de nauwe samenwerking met het Havenbedrijf bespoedigen het ontwikkelingstraject.”

Stadhaven Minerva, een historisch stuk haven in hartje Amsterdam, is in een korte periode getransformeerd tot dé plek voor de creatieve sector. De focus ligt op een samenstelling van bedrijven actief in de media- en entertainmentbusiness, reclame- en communicatiebranche,

“Deze is zo ontworpen dat de temperatuur per ruimte individueel regelbaar is. Tevens zijn er HR-ketels toegepast die door middel van vloerverwarming het transmissieverlies van de glasgevels opvangen. Verder komt er een gebalanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning in de nieuwbouw. Hierbij gebruiken we de afblaaslucht van de ventilatie om de luchtwarmtepomp een hoger rendement te geven.”

“Het bijzondere aan dit project is de snelheid waarmee het van A tot Z gerealiseerd moet worden. Dit vergt maximale inzet van alle partijen. Tevens is bij dit project de gebruiker vanaf het begin betrokken geweest, waardoor zijn wensen direct kunnen worden verwerkt en meegenomen in de bouw. Door de uitstekende samenwerking wordt de oplevering van dit fantastische project op een toplocatie in acht maanden gehaald.”

game-industrie, designers, architecten en natuurlijk de fashion-industrie. De komst van Diesel Benelux onderstreept de ambitie van de gemeente om Amsterdam als ‘Denim Capital of the World’ op de kaart te zetten. Haven Amsterdam is nog steeds de grondeigenaar en groot promotor voor deze gebiedsontwikkeling. De website www.dehouthavens.com geeft een mooi beeld van de dynamiek die hier plaats vindt.

Industriële uitstraling “Het nieuwe hoofdkantoor van Diesel Benelux heeft met zijn robuuste en industriële uitstraling een toegevoegde waarde voor dit havengebied”, aldus Vroom. “De ruwe en pure materialen, zoals hout, beton en staal passen bij het ruige industriële karakter van de haven. Het kenmerkende sheddak – een ‘zaagtanddak’, past daar ook goed bij.”

Ruwe materialen Het gebouw heeft een houten gevel aan de noord- en zuidzijde en een aluminium vliesgevel aan de west- en oostzijde. De houten gevel krijgt Western red cedar-singels, die elkaar overlappen. De materialen zijn puur en ‘onafgewerkt’.

Zo zijn een aantal trappen van blank staal. Dit staal is onbehandeld. Er zit geen poedercoating op en het is niet verzinkt. Dat geldt ook voor het interieur. De kasten zijn ongelakt. Vroom: “Het is een fantastische werkomgeving voor de medewerkers van Diesel met een inspirerend uitzicht over het IJ. In 2015 zie je de schepen van SAIL voorbijvaren.” ❚

Bouwinfo Opdracht Houthavens Beheer B.V., Amsterdam Projectmanagement Heren 2 B.V., Amsterdam

Ontwerp Dedato ontwerpers en architecten, Amsterdam

Advies Kooij & Dekker ingenieursbureau, Harderwijk (constructies); LBP|Sight, Nieuwegein (bouwfysica)

Uitvoering Herenbouw B.V., Amsterdam

Installaties Bennink Klimaattechniek, Amsterdam (W); Mega Elektra, Amsterdam (E)

Bouwkosten circa € 5 miljoen (gebouw, parkeergarage en interieur)

Bouwperiode april 2013 – december 2013

49 | STEDENBOUW 716

dordrecht | Albert Schweitzer ziekenhuis

Tekst | Hilda Bosma Beeld | KuiperCompagnons, Logus Prefab

Grootschalige renovatie geboortecentrum Albert Schweitzer ziekenhuis

Het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht is bezig met een grootschalige renovatie van het bestaande gedeelte. Het ziekenhuis wordt in de komende jaren volledig gerenoveerd, de zogenaamde midlife-renovatie. Op dit moment wordt de bestaande afdeling verloskunde volledig omgebouwd naar een nieuw, modern geboortecentrum. Dit zal in vijf fases worden gerealiseerd.

50 | STEDENBOUW 716

dordrecht | Albert Schweitzer ziekenhuis

Projectinfo Frisse opknapbeurt voor afdeling verloskunde Den Breejen & Zn. Schilderwerken uit Sliedrecht zorgt in het kader van de renovatie van het Albert Schweitzer ziekenhuis voor het schilderwerk en de wandafwerkingen. Donald Vink: “We brengen de door de architect en het Albert Schweitzer ziekenhuis gewenste afwerking van wanden, kozijnen en deuren aan. Dat doen we onder meer voor het geboortecentrum/ afdeling verloskunde.”

‘Prefabricage badkamers verminderde overlast’

De afdeling verloskunde is één van de deelprojecten van het totale project. Bijzonder is dat het ziekenhuis tijdens de grondige opknapbeurt gewoon in bedrijf blijft. Van Wijnen Stolwijk B.V. kreeg ook de opdracht de renovatiewerkzaamheden voor de afdeling verloskunde uit te voeren – met een oppervlakte van circa 2.500 m². De aannemer bouwt 31 nieuwe kraam- en vijftien verloskamers. Ook worden er nog drie CTG-ruimtes voor cardiotocografie en twee onderzoekkamers gebouwd. Zo wordt een geheel nieuw en modern Centrum voor Geboorte gecreëerd.

Projectleider Peter Ranke: “Wij zijn de ontwerpend en coördinerend aannemer. Daarbij ontzorgen wij onze opdrachtgever. Wij regelen alles voor het Albert Schweitzer ziekenhuis, van A tot Z. Architectenbureau KuiperCompagnons bespreekt vooraf eerst alle wensen met het ziekenhuis. Aan de hand van deze wensen wordt een handmatig schetsontwerp gemaakt. Vanaf dit schetsontwerp gaat Van Wijnen Stolwijk B.V. in een bouwteam verder en wordt het schetsontwerp volledig uitgewerkt naar een Definitief Ontwerp. Daarbij blijft er tijdens dit ontwerpproces overleg met de gebruikers van de afdeling verloskunde.”

Dordtse taferelen Architect Rob Kanbier heeft voor alle verbouwingen die vallen onder de midlife-renovatie van het ziekenhuis een beeldkwaliteitsplan gemaakt.

Het doel is een huiselijke sfeer te creëren. Deze huiselijke sfeer bewerkstelligt hij door het gebruik van bloemetjesbehang, plafonds met sierrozetten, vloeren met een houtlook en door elke ruimte te voorzien van een accentkleur.

Kenmerkende Dordtse thema’s en kleuren zijn de leidraad in de renovatie. Zo zijn typische Dordtse gebouwen, verhalen en iconen zichtbaar in de inrichting. Ranke: “Bij elke afdeling is er een Dordts thema. Wij maken eigenlijk Dordrecht in het klein na. Deze afdeling heeft bijvoorbeeld als thema ‘de Dordtse Haven’. Dit zie je onder meer door afbeeldingen op de wanden.”

Maatregelen Marius de Witte, werkvoorbereider bij Van Wijnen Stolwijk: “Op 1 december moet de eerste fase gereed zijn van het geboortecentrum. Dat is een hele uitdaging aangezien in elke fase net genoeg kamers beschikbaar blijven om de capaciteit te waarborgen. 1 december is een leidend uitgangspunt, ►

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Advies Uitvoering Installaties

Bouwkosten Bouwperiode

Albert Schweitzer ziekenhuis, Dordrecht Architectenbureau KuiperCompagnons, Rotterdam K en R Consultants, Apeldoorn (installaties) Van Wijnen Stolwijk B.V., Stolwijk HVL, Dordrecht en Kuipers Installaties, Roosendaal (nevenaannemers E- en W-installaties) circa € 2,5 miljoen excl. BTW (excl. installaties en kosten inrichting) augustus 2013 – december 2014

“Er worden binnen het ziekenhuis een aantal standaardkleuren gebruikt, waaronder warm wit. Daarnaast worden accentkleuren en verschillende soorten wandafwerking toegepast.

In het ziekenhuis komen wandhoge voorstellingen. Deze fotowanden, in combinatie met het kleurgebruik, benadrukken de functie en de herkenbaarheid van een bepaalde afdeling.

Ook zorgen de voorstellingen en kleuren voor rust en geborgenheid. De uitdaging van dit project is binnen een volledig in werking zijnd ziekenhuis, met een minimum aan overlast, een maximum haalbaar resultaat neerzetten. Dat kan alleen als alle partijen in het proces hetzelfde doel voor ogen houden: het realiseren van een modern hoogwaardig ziekenhuis dat voldoet aan de hedendaagse eisen, waarbij we optimaal samenwerken en onze opdrachtgever ontzorgen. Wij zijn er bijzonder trots op voor Van Wijnen en voor het Albert Schweitzer ziekenhuis te mogen werken.”

Prefab badkamers Al in het voortraject is Logus Prefab benaderd door Van Wijnen om de prefab badkamers te ontwikkelen voor de renovatie van het geboortecentrum van het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht.

“Uitgangspunten voor de verbouwing waren een gefaseerde bouw en renovatie, om de overlast en de impact op het operationele gedeelte van het ziekenhuis te minimaliseren c.q. te voorkomen.”

Bovendien moest worden voldaan aan de eisen die gesteld werden aan brand- en geluidwerendheid en moesten de materiaalkeuzes aansluiten op de eisen van het ziekenhuis, waarbij naast esthetische eisen ook onderhoud en toegankelijkheid een belangrijke rol speelden. De oplossing: prefab badkamers van Logus Prefab. Na het ontwikkelen van de prefab badkamers is de productie opgestart. De 39 badkamers (verdeeld over vier types) zijn volledig ‘plug and play’ geproduceerd in de productiehal van Logus Prefab te Hamont Achel.

De prefab badkamers zijn voorzien van een wandtegelbekleding in twee kleuren, en een vinyl vloer- en plafondbekleding.

Er is gekozen voor een voor de wand hangende schuifdeur in diverse kleuren, afgestemd op de betreffende afdeling. De wanden zijn dusdanig voorzien van beplating en isolatie dat aan de gestelde eisen met betrekking tot brand en geluid wordt voldaan. Daarnaast wordt de bouwkundige plafondaansluiting door Logus Prefab voorzien van barrièreschotten.

51 | STEDENBOUW 716

De specialisten in kleur en kwaliteit!

• Schilderwerken • Glasservice • Wand-, plafond- en vloerafwerking Sportlaan 255 | Sliedrecht | Tel. 0184 41 27 03 | Fax 0184 42 02 30 | E-mail info@breejen.com Adv Breejen 197x130.indd

1

31-10-13

11:22

PREFAB BADKAMERS Verkoopadres: Marie Curieweg 9-13, 4389 WB Vlissingen Postbus 32, 4380 AA Vlissingen T +31 (0)118 - 69 00 25 F +31 (0)118 - 46 81 60 Productie adres: Bosstraat 185 3930 Hamont - Achel België T +32 (0)11 - 818087 F +32 (0)11 - 818080

E info@logusprefab.com

www.logusprefab.com 52 | STEDENBOUW 716 logus.indd 1

18-02-13 11:15

dordrecht | Albert Schweitzer ziekenhuis

Projectinfo Totaalproject op het gebied van bouwkundige brandpreventie omdat dan de verlosafdeling vanuit vestiging Zwijndrecht verhuisd wordt naar dit nieuwe geboortecentrum. Tijdens deze verbouwing gaan de patiënten niet van de afdeling af. Het is een in werking zijnde afdeling. Er moeten dus heel veel voorzieningen getroffen worden om de overlast van de renovatiewerkzaamheden te beperken. Zo mogen patiënten geen last hebben van geluid, trilling en stof.”

Het is in veel opzichten complex”, aldus Ranke.

“Wij hebben te maken met een korte bouwtijd.

Daarnaast loopt het ontwerp door de uitvoering heen. Hierdoor is er veel coördinatieoverleg nodig met het gehele bouwteam. De goede samenwerking en de lean-planning dragen bij aan een goed verloop van het project. Er zijn nog enkele hobbels te nemen, maar wij staan uiteindelijk allemaal voor hetzelfde doel: een geboortecentrum maken waar iedereen trots op kan zijn.” ❚

DS Projekten, specialist in compartimentering, zorgt voor de bouwkundige brandpreventie van het Albert Schweitzer ziekenhuis. Projectleider Geo Anneveldt van DS Projekten: “Wij voeren al jaren brandpreventieve werkzaamheden uit voor het Albert Schweitzer ziekenhuis. Voor deze grootschalige renovatie is hoofdaannemer Van Wijnen Stolwijk B.V. onze opdrachtgever.”

DS Projekten zorgt voor de brandscheidingen en het brandwerend bekleden van de draagconstructie. Zo komen er compartimenten die zestig minuten brandwerend zijn en subcompartimenten die dertig minuten brandwerend zijn. “Voor het geboortecentrum van het Albert Schweitzer ziekenhuis hebben we de opdracht de scheidingen en installaties brandwerend af te dichten. De geboortekliniek maakt onderdeel uit van het midlife-renovatieproject. De uitdaging is om binnen de gestelde termijnen het project te realiseren en de kwaliteit te blijven handhaven. De kwaliteit van onze hoogwaardige producten en diensten bewaken we continu met eigen, speciaal opgeleide monteurs. Begin oktober zijn we gestart met de werkzaamheden aan het geboortecentrum. Voor de zomer van 2014 ronden we de laatste fase van de renovatie af.”

“We hebben veel knowhow en ervaring met totaalprojecten op het gebied van bouwkundige brandpreventie, ook in de zorg. De wet- en regelgeving voor ziekenhuizen is erop gericht dat een ziekenhuis veilig moet zijn. Minder zelfredzamen moeten voldoende tijd hebben om geëvacueerd te worden. Vluchtroutes en het voorkomen van vuuruitbreiding is momenteel een hot item. Compartimentering is het speerpunt van DS Projekten; brandveiligheid is onze zorg. Samen met Van Wijnen werken we stap voor stap aan de brandveiligheid van het Albert Schweitzer ziekenhuis. Het is natuurlijk ook erg belangrijk om met een betrouwbare partner aan passieve brandpreventie te werken.”

UW PARTNER IN BOUWKUNDIGE BRANDPREVENTIE DS Projekten BV Postbus 269 2740 AG Waddinxveen T 0182 - 63 08 76 E kbs@dsprojekten.nl

SPECIFIEKE OPLOSSINGEN VOOR BRANDVEILIGE ZORGINSTELLINGEN

Inventarisaties Logboeken Turn-key uitvoering

Advies Onderhoud & Beheer Garantie

UW VEILIGHEID IS ONZE ZORG!

WWW.DSPROJEKTEN.NL 53 | STEDENBOUW 716

leeuwarden | Woon-zorgcentrum Erasmus

Tekst | Karl Bijsterveld Beeld | Architectenbureau Weeda van der Weijden; Pranger-Rosier Installaties

Royaal wonen in beschutte omgeving

Een optimale combinatie van zorg en zelfstandig wonen. Dat typeert het nieuwe woon-zorgcentrum Erasmus in Leeuwarden. Op 30 november 2012 werd de eerste paal geslagen. In 2015 opent Erasmus naar verwachting zijn deuren. Het project is tot stand gekomen in een bijzondere samenwerking tussen zorgaanbieder Noorderbreedte en projectontwikkelaar Leyten.

Het oude complex, Erasmushiem geheten, stamt uit 1977 en is functioneel verouderd. Johan Lettink, directievoorzitter Noorderbreedte en lid Raad van Bestuur Zorgpartners Friesland, de opdrachtgevers voor de nieuwbouw: “De kamers en badkamers zijn klein en voldoen niet meer aan de wensen van nu. Ook de technische installaties werken niet meer naar behoren. Verbouw was geen optie; bijna alle muren in Erasmushiem zijn dragende muren.”

Erasmus krijgt verder de beschikking over een prachtig multifunctioneel centrum dat het kloppend hart gaat vormen. Hier vinden bewoners maar ook mensen uit de wijk voorzieningen als een wijkrestaurant, kapper en buurtsuper. Lettink: “Eigenlijk is Erasmus er voor heel Leeuwarden en zelfs heel Friesland. Leeuwarden groeit, je ziet dat ook ouderen naar de stad trekken. Onze nieuwbouw is daar een toekomstbestendig antwoord op.”

De nieuwbouw vindt plaats op het terrein van het voormalige Friesland College, op een steenworp afstand van het huidige Erasmushiem. Het complex is ontworpen door Architectenbureau Weeda van der Weijden en staat als soort ‘slinger’ langs de weg, met daarachter het hoofdgebouw. Hoewel het groot is, oogt het toch klein en beschut. Onder andere door het gebruik van verschillende kleuren baksteen zijn de gebouwen visueel kleiner gemaakt.

Win-winsituatie

Royaal Het nieuwe Erasmus bestaat uit circa 230 appartementen, veertig plaatsen voor ouderen met dementie, maar ook zijn de appartementen geschikt voor mensen met extra zorg en/of een chronische beperking. De appartementen zijn met zeventig tot wel honderd vierkante meter een stuk royaler dan de huidige appartementen van circa 45 m2. De bewoners van de appartementen blijven zolang mogelijk zelfstandig wonen. Lettink: “Daar zijn de appartementen met zorgtechnologie op ingericht. Bewoners in een rolstoel kunnen bijvoorbeeld met een knop de deuren openmaken, het licht aandoen en/of de gordijnen openen.”

54 | STEDENBOUW 716

De nieuwbouw is mede ontwikkeld door projectontwikkelaar Leyten. Hans Jörg van den Berg, directeur bij Leyten: “Wij waren eigenaar van de grond waarop Erasmus wordt gebouwd. Ons plan was om hierop woningen voor de markt te realiseren. Toen kwam ik in gesprek met Noorderbreedte. Die had een vernieuwbouwplan voor het oude Erasmushiem en zag in de woninglocatie een tijdelijk onderdak voor de bewoners. Maar na een gesprek tussen ons bleek het veel slimmer om van locatie te ruilen.” Een win-winsituatie voor beide partijen. Lettink: “Het voordeel van nieuwbouw is dat er geen interim-huisvesting nodig is, en dat er geen overlast is voor de bewoners van het huidige Erasmushiem.” Van den Berg: “Voor Leyten is de oude locatie van Erasmushiem nog geschikter voor woningbouw omdat deze al is ingebed in de woonwijk Aldlân.”

Er moest wel heel wat water door de Rijn stromen voordat de uitruil een feit was.

Formeel kon Erasmushiem alleen via een inschrijving worden verkocht. Van den Berg: “We moesten het College Sanering Zorginstellingen ervan overtuigen dat dit

leeuwarden | Woon-zorgcentrum Erasmus

een goede oplossing is. Door een open communicatie hebben wij aangetoond dat wij een marktconforme prijs voor Erasmushiem betalen.”

Wennen De samenwerking tussen Noorderbreedte en Leyten was voor beide partijen wel even wennen. Van den Berg: “Een zorggroep als opdrachtgever is nieuw voor ons.

Ons specialisme is centrumplannen met combinaties van winkels, maatschappelijk vastgoed en woningen in steden en dorpen.” Lettink: “Wij waren het op onze beurt niet zo gewend om samen te werken met een commerciële projectontwikkelaar.”

Maar de samenwerking verloopt prima. Leyten was kartrekker van het grote project tot en met de aanbesteding. De vastgoedontwikkelaar regelde de bestemmingsplanwijziging bij de gemeente, selecteerde met Noorderbreedte een geschikte architect en aannemer en verzorgde de bouwaanvraag.

Van den Berg: “Wat betreft de planning houden wij nog steeds de vinger aan de pols. Dat is nodig omdat Noorderbreedte veel intern moet afstemmen. Er wordt heel breed naar de nieuwbouw gekeken, met raadpleging van diverse klankbordgroepen.” Lettink: “Wij vinden het belangrijk dat de doelgroep betrokken is bij het project, maar natuurlijk ook dat wij de deadline halen. Het fijne is dat wij echt samenwerken. Noorderbreedte bouwt niet zomaar een complex, er is nagedacht over de visie en uitstraling. Erasmus wordt een gebouw met een sterke identiteit.”

Projectinfo COMPLETE RUWBOUW Ruwbouwconcept (Rbc) uit Veenendaal verzorgde de complete ruwbouw van het nieuwe zorgcomplex Erasmushiem in Leeuwarden. Samen met één van de andere drie partners binnen de Hendriks groep, namelijk Hendriks stalen bekistingtechniek, zijn stalen wandbekistingen, wapening, beton, breedplaatvloeren en HSB-wanden geleverd.

“In beide bouwstromen (Slingerblok en MFC-gebouw) lag het tempo hoog en werden respectievelijk drie en vier wanden per dag gestort van twaalf strekkende meters. Tevens zijn alle prefab onderdelen zoals trappen, bordessen, consoles, liftwanden en galerijen gemonteerd. Daarmee maakt opdrachtgever Zorgpartners Friesland Vastgoed optimaal gebruik van het gemak en de betrouwbaarheid van deze ketenintegratie. Voor Jorritsma Bouw tellen vooral het ontzorgen en het verkleinen van de kans op faalkosten als grote voordelen. Het is niet de eerste samenwerking tussen Rbc en aannemer Jorritsma Bouw. Zo realiseerden wij al samen de nieuwbouw van 48 appartementen in Sneek (gietbouw) en hotel Bellevue in Egmond aan Zee (prefab bouw).”

Als het oude Erasmushiem leeg is wordt het gesloopt en de grond bouwrijp gemaakt. Leyten verwacht dat de grond medio 2015 wordt overgedragen. “Wij onderzoeken nog wat voor woningen wij dan gaan bouwen. Dat hangt ook af van de marktsituatie”, besluit Van den Berg. ❚

Erasmus biedt een optimale combinatie van zorg en zelfstandig wonen Inductorstraat 41 3903 KA Veenendaal T 0318 – 566 300 F 0318 – 566 325 info@ruwbouwconcept.nl

Door het gebruik van verschillende kleuren baksteen zijn de gebouwen visueel kleiner gemaakt

ERASMUSHIEM Rbc maakt deel uit van:

De complete ruwbouw inclusief stalen wandbekisting, wapening, beton en gevelsluiting.

www.hendriks-groep.nl • www.ruwbouwconcept.nl

Bouwinfo Opdracht

Directievoering Ontwerp Advies Uitvoering Installaties Bouwperiode

Noorderbreedte; Zorgpartners Friesland (coördinerend opdrachtgever: Leyten) BCN Drachten Bouwmanagement Architectenbureau Weeda van der Weijden Nieman Valk (installaties) Jorritsma Groep, Bolsward (bouwkundig) Pranger-Rosier Installaties BV (W en E) november 2012 – juli 2014

55 | STEDENBOUW 716

leeuwarden | Woon-zorgcentrum Erasmus

Nieuwbouw Erasmus voor op planning De bouw van het woon-zorgcentrum ‘Erasmus’ in Leeuwarden verloopt voorspoedig. Het project bestaande uit 156 zorgappartementen en 102 woningen wordt voor de zomer van 2014 opgeleverd. Dat is een half jaar eerder dan gepland.

Het nieuwbouwproject Erasmus aan de Hempenserweg bestaat uit twee gebouwen: een gebouw met huurappartementen en een multifunctioneel gebouw met zowel huurappartementen, zorgvoorzieningen als een huisartsenpraktijk, fysiotherapie, kapsalon, pedicure en restaurant. De twee gebouwen worden gerealiseerd boven twee half verdiepte parkeergarages. Pranger-Rosier Installaties BV verzorgt de volledige elektrotechnische en werktuigkundige installaties bij deze nieuwbouw. Jappie van der Schaaf, projectleider elektrotechnische installaties bij Pranger-Rosier vertelt: “Voor de

56 | STEDENBOUW 716

nog nader in te vullen cascoruimten in het MFC-gebouw ontwerpen we samen met de bouwdirectie, opdrachtgever, adviseur en architect de installatievoorzieningen.”

Zorg en wonen “Het bijzondere aan dit nieuwbouwproject is dat opdrachtgever Zorgpartners Friesland wonen en zorg wil clusteren in twee gebouwen waarbij zorg en wonen toch gescheiden is”, aldus Van der Schaaf. Voor Friese begrippen is het een heel omvangrijk project dat een impuls geeft aan de regionale werkgelegenheid

in de bouw. Van der Schaaf: “Het is prachtig dat bedrijven uit deze regio dit grootschalige project realiseren. Samen met de Jorritsma Bouw hebben we een zeer scherpe planning opgesteld. Door goede samenwerking en afstemming liggen we nu zelfs voor op deze planning. Tom de Haas, projectleider werktuigkundige installaties bij Pranger-Rosier: ”Onze opdrachtgever was zeer verrast over de door ons gepresenteerde afbouwplanning. We leveren het woon-zorgcentrum voor de bouwvak 2014 op.”

Voorbedrade buizen De snelle bouwtijd is mede mogelijk door het gebruik van de voorbedrade flexibele buizen van de Preflex Groep, Europees leider in de productie van voorbedrade elektriciteitsbui-

leeuwarden | Woon-zorgcentrum Erasmus

zen. Accountmanager Rolf de Vries: “Preflexbuizen hebben grote voordelen. De flexibele buizen zijn slagvast en breken niet. Ze zijn van hoogwaardig polypropyleen 750N gemaakt.

Installeren bij erg lage temperaturen of onder ruwe omstandigheden vormt daardoor geen probleem. De buizen zijn geschikt voor installatie in beton. Omdat de Preflex-buizen heel vormvast zijn, kunnen nadien ook nog steeds draden toegevoegd of verwijderd worden.”

voor zwakstroomkabels voor de sturing van de CV, bel- en zonweringsinstallaties. Verder zijn ook een aantal VD-draadcombinaties, brandmeld-, data-, alarm- en buskabels door Preflex geleverd. Erasmus is momenteel één van de

grootste nieuwbouwprojecten in Friesland. We zijn heel gelukkig in deze economisch moeilijke tijd, samen met andere Friese bouwpartners een bijdrage te mogen leveren aan de nieuwbouw van Erasmus.” ❚

“Daarnaast zijn Preflex-buizen halogeenvrij en rookarm. Ze stoten geen giftige gassen uit bij brand. Door alle bedrading tevoren in de buizen aan te brengen kun je tijd en daarmee kosten besparen.” Van der Schaaf: “Zorgpartners Friesland stelde als eis dat we in dit hele project uitsluitend ¾ buis zouden toepassen, voorzien van een aantal heel specifieke draaden/of kabelcombinaties. Ondanks de toch wel vele verschillende en soms ongewone buis/ draadcombinaties was het voor Preflex als fabrikant geen enkel probleem om de gewenste oplossing aan te bieden.”

Negentig kilometer Preflex “Door de toepassing van de Preflex-buizen hebben we een hogere montagesnelheid kunnen verwezenlijken én een tevreden opdrachtgever.

We hebben inmiddels negentig kilometer aan Preflex-buizen in dit project verwerkt. Er zijn meerdere soorten Preflex-buis gebruikt, zoals ‘De snelle bouwtijd is mede mogelijk door het gebruik van voorbedrade flexibele buizen’

57 | STEDENBOUW 716

staphorst | Brink Climate Systems

Toonbeeld van isolatie, ventilatie en comfort Tekst | Hilda Bosma Beeld | Bouwbedrijf Nieuwenhuis

Het door Bouwbedrijf Nieuwenhuis nieuw te bouwen bedrijfspand van Brink Climate Systems aan de A28 tussen Staphorst en Zwolle krijgt een zeer duurzaam karakter. De nieuwbouw valt onder de GPR-regeling in de Zeer Duurzame Gebouwen-klasse. Voor Brink Climate Systems, specialist in luchtverwarming en ventilatie in woningen, wordt de nieuwbouw het toonbeeld van isolatie, ventilatie en comfort.

Op 1 juni is gestart met de bouw van een ongeveer 15.500 m2 groot complex.

Een jaar later wordt de nieuwbouw bestaande uit 7.500 m2 productieruimte, 3.500 m2 magazijn en expeditieruimte en 4.500 m2 kantoorruimte opgeleverd.

derhalf maand tijd was het ontwerp klaar en het vergunningentraject rond. Dat komt onder meer door de goede samenwerking en de korte lijnen.”

Design & Build

“Het grote gebouw kenmerkt zich door een eenvoudig en stoer lijnenspel en is massief kubistisch opgezet”, aldus Kolk. “De details zijn groot en eenvoudig. Dit zorgt voor een structuur en detaillering die ook vanaf de A28 zichtbaar en herkenbaar is. Opvallend is ook de houten gevelbekleding van het kantoor, die uit het gebouw steekt en een vrijdragend overstek heeft.” De buitengevel van het kantoorgedeelte is van verduurzaamd larikshout dat wordt geleverd binnen het Keurhout-certificaat.

Bouwbedrijf Nieuwenhuis heeft op basis van een Design & Build de regie en verantwoordelijkheid over de nieuwbouw. Algemeen adjunct-directeur Jacob Kolk vertelt: “We zijn verantwoordelijk voor het ontwerp, de tekeningen, de constructies, de vergunningverlening en de realisatie. Daarvoor hebben we alle disciplines in huis. We kunnen alleen naar onszelf kijken, mocht er iets aan de hand zijn. Dit betekent dat wij als organisatie een hoog kwaliteitsniveau hanteren.”

Kolk vervolgt: “Het voordeel van een Design & Build is de snelheid in het voortraject. De grootste slag is gehaald in het ontwerp- en tekentraject. In an-

58 | STEDENBOUW 716

Kubistisch

De nieuwbouw heeft een stalen hoofddraagconstructie met daarin een flinke dosis betonnen prefabelementen, die uitermate geschikt zijn voor betonkernactivering. De hal heeft een geïsoleerde stalen gevel. Zowel het kantoor als de hal

staphorst | Brink Climate Systems

is vrijwel kolomloos. Kolk: “Het is voor ons een uitdaging om zo groot mogelijke overspanningen in de staalconstructie van de hal te realiseren.”

gebied van luchtbehandeling, wil zich ook meer gaan focussen op luchtbehandeling in de utiliteitsbouw.

GPR

Laag energieverbruik

Vanwege de GPR-regeling wordt het pand extra verduurzaamd. Aanvullende duurzame maatregelen zijn nodig om aan de eisen, die zwaarder liggen dan het Bouwbesluit, te kunnen voldoen. De nieuwbouw krijgt een Rc van 5.0 m2 K/W, terwijl de Bouwbesluit-eis 3.5 m2 K/W is. Naast de toepassing van duurzaam gekweekt hout in de schil, wordt de schil dus extra geïsoleerd en komt er een WKO (warmte-koudeopslag) in de grond. Het gebouw gaat gebruik maken van betonkernactivering in de betonnen vloeren en lagetemperatuurverwarming. Vanwege de GPR worden alle milieubelastende producten getoetst.

“Het duurzame gebouw van circa negen miljoen euro is in eerste instantie een forse investering. Maar door het lage energieverbruik, samenvoeging van de diverse huidige vestigingen en de subsidie- en belastingvoordelen uit de GPR-richtlijnen heeft een dergelijk project voor de klant heel veel financiële voordelen. Dit project laat zien dat door goede samenwerking vanaf het begin veel voordelen te halen zijn. Bij elk project zitten er leer- en keuzemomenten in: wat pas je wel toe en wat niet. Dat geldt zeker voor dit project. Zo sparren wij samen met de klant over zijn wensen en eisen en wat zijn budget is. Dit levert uiteindelijk een win-winsituatie op.” ❚

Energiezuinige luchttechniek In het kantoorgedeelte en de technische ruimtes wordt de toekomstige luchtbehandelingslijn van Brink Climate Systems toegepast. Deze luchtbehandeling is door Brink Climate Systems zelf ontworpen. Het totale pand gaat als showroom voor installaties fungeren. Zo kunnen nationale en internationale klanten de comfortabele en energiezuinige luchttechniek zelf zien en ervaren als ze het gebouw binnenstappen. Het internationale bedrijf, één van de belangrijke spelers op het De buitengevel van het kantoordeel is gemaakt van larikshout, geleverd binnen het Keurhout-certificaat

Jacob Kolk

Bouwinfo Opdracht Design & Build Installaties Bouwkosten Bouwperiode

Brink Climate Systems, Staphorst Bouwbedrijf Nieuwenhuis, Rijssen Kooiker, Staphorst (W- en E-) circa € 9 miljoen 1 juni 2013 – 1 juni 2014

Van tekening tot turnkey Het enige dat wij van u vragen is de sleutel in ontvangst te nemen. Bij Bouwbedrijf Nieuwenhuis regelen wij namelijk alles voor u. Dankzij onze aanpak van conceptmatig denken en turnkey opleveren, hebt u nergens omkijken naar. Wij bouwen precies wat u bedoelt. Uiteraard duurzaam en volgens de scherpste milieueisen en normeringen. Onze aanpak biedt elke opdrachtgever, belegger en huurder zowel zekerheid als financiële voordelen. Bel 0548 - 537 900.

www.nieuwenhuisbouwbedrijf.nl

59 | STEDENBOUW 716

Hoofddorp | Novotel

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Mulderblauw architecten

Duurzaam hotel met keramische tegels op gevel SCAN WITH

Op een strategische ligging in Hoofddorp verrijst Novotel Hoofddorp. Het duurzame, witte hotel wordt gebouwd nabij het NS-station. Het hotel ligt tevens vlakbij de N201, de nieuwe toegangsweg van en naar de A4 en Hoofddorp. Het gebouw wordt een echte eyecatcher, door de witte keramische tegels als gevelbekleding en de slanke, hoge hoteltoren.

Mulderblauw architecten ontwierp het gebouw en het interieur van het hotel. Bouwkundig aannemer Huib Bakker Bouw uit Heemstede realiseert het nieuwe Novotel in Hoofddorp.

Bedrijfsleider Marco Kock van Huib Bakker Bouw vertelt: “Het wordt een groot hotel met 314 kamers. Het gebouw bestaat uit twee bouwlagen van zestig bij zestig meter. Daarboven komt de toren van 45 meter hoog en twintig bij zestig meter. In totaal heeft het gebouw veertien bouwlagen met 8.000 m² aan kamers. Op de begane grond komt een lobby, ontvangst, bar, restaurant, keuken en back of house-ruimten. Op de eerste bouwlaag komen een fitnessruimte, vergader- en conferentieruimten en een keuken. Op de tweede verdieping komen de techniekruimtes. De hotelkamers worden op de tweede tot en met de dertiende verdieping gesitueerd.

In november is gestart met de bouw van het hotel. Kock: “Het project realiseren we in bouwteamverband. Onze ontwikkelpartners zijn The Vincent Hotel

60 | STEDENBOUW 716

Hoofddorp | Novotel

Bouwinfo Opdracht The Vincent Hotel Group, Amsterdam

Ontwerp Mulderblauw architecten, Zoeterwoude

Advies: Van Rossum Amsterdam (constructies); IDEA Amsterdam (installaties)

Uitvoering Huib Bakker Bouw, Heemstede

Bouwkosten € 27.850.000,- inclusief installaties

Bouwtijd 18 maanden (start: november 2013)

Het hotel wordt voorzien van verticale ramen met een diepe negge

Group en Mulderblauw architecten. Constructeur Van Rossum en installatieadvieseur IDEA zijn als adviseurs bij het project betrokken. Deze samenwerking verloopt prima.”

Hergebruik Kock: “Een belangrijke eis van onze opdrachtgever was duurzaamheid. Het gebouw ligt aan de rand van Park 20|20, het duurzaamheidspark in Hoofddorp. Het nieuwe Novotel krijgt een lange economische levensduur. Het casco bestaat uit een betonnen kolommenstructuur en een breedplaat/bollenvloer.

Hierdoor is vrije indeelbaarheid gegarandeerd. Het gebouw krijgt lichte scheidingswanden. De gevels worden gevuld met houtskeletbouwelementen.

Daardoor kan het in de toekomst heel gemakkelijk omgebouwd worden tot bijvoorbeeld een appartementengebouw.”

“De energievraag in het gebouw wordt beperkt. Zo krijgt het hotel verticale ramen met een diepe negge, waarmee de directe zoninstraling wordt beperkt. Ook de materialen zijn zeer licht en voor een groot deel van recyclebare en hergebruikte grondstoffen. Ook de keramische tegels van zestig bij 120 centimeter hebben een lange levensduur. Het abstracte rietreliëf verwijst naar de oude Haarlemmermeer.”

Bouwmethodiek De belangrijkste uitdaging is de keuze voor de juiste bouwmethodiek, waarbij flexibiliteit een zwaarwegend thema is. “Zo hebben we het optimum gezocht in de verdeling van welke onderdelen prefab worden uitgevoerd en welke onderdelen in-het-werk gestort gaan worden .”

“Door windtunnelonderzoek van Peutz bleek dat een luifel aan het gebouw noodzakelijk is. Dat heeft te maken met de vorm en locatie van het gebouw. De grote luifel steekt op zijn maximale maat negen meter uit de gevel van het gebouw.”

Kock: “Het is een prachtig project op een zeer mooie zichtlocatie, dat we in anderhalf jaar tijd bouwen. We bouwen nu nog aan een rustige straat, de Taurusavenue. Over een paar maanden is de locatie van het nieuwe Novotel een belangrijke vierbaansschakel in de route tussen de nieuwe op- en afritten van snelweg A4 en het centrum van Hoofddorp.”

Novotel Hoofddorp gaat in de eerste helft van 2015 open voor toeristen en zakenlieden. Het hotel ligt een paar minuten van Schiphol. Met trein en bus is het hotel goed bereikbaar. Een loopbrug verbindt straks het hotel met het station. ❚ SCAN WITH

61 | STEDENBOUW 716

Waddinxveen | Het Nieuwe Centrum

Het Nieuwe Centrum: Waddinxveen krijgt eindelijk een echt winkelhart Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | ASR Vastgoed Ontwikkeling

Waddinxveen worstelt al een halve eeuw met het kernwinkelgebied. Anno 2012 - inmiddels is het inwonertal verdrievoudigd – kan de aanleg van een eigentijds winkelhart niet langer wachten, vindt het gemeentebestuur. Op een voormalig sportterrein vlakbij NS-station Waddinxveen verrijst daarom een compleet nieuw hart met winkels, horeca, kantoren en woningen. “Een extravert centrum, waar een prettig verblijf centraal staat”, aldus Take Hannessen, ontwikkelingsmanager ASR Vastgoed Ontwikkeling.

De plannen voor een nieuw centrum dateren uit de jaren zestig van de vorige eeuw. Toentertijd was het centraal in de Randstad gelegen Waddinxveen nog een overwegend agrarische gemeente met 10.000 inwoners, die zich de eeuwen daarvoor op talloze droog gemaakte veenplassen langs de Gouwe hadden gevestigd. De Groene Hart-kern telt inmiddels ruim 25.000 zielen en zal door de aanleg van de nieuwbouwwijk Triangel doorgroeien tot boven de 30.000 inwoners.

Het besluit om Triangel te realiseren was in 2004 dan ook het startschot voor de huidige

62 | STEDENBOUW 716

centrumontwikkelingen op de voormalige voetbalvelden van Be Fair. “De huidige winkelpassage in het verlengde van de Kerkweg, die bedoeld is om tijdelijk te functioneren, voldoet niet langer”, vertelt Hannessen. “De herontwikkeling van De Passage door William Properties (later overgenomen door Fortis/ASR; red.) strandde in de jaren negentig en werd verlaten voor een ambitieuzer plan, gebaseerd op 24.000 m² retail met woningen en kantoren, op één van de weinige nog beschikbare open plekken in het centrum. Het geheel is zo opgezet dat elk uiteinde van het winkelareaal een publiekstrekker zal huisvesten.”

Diversiteit opstallen Na een intensieve voorbereiding op basis van een open planproces, waarin lokale stakeholders werden betrokken, ging de realisatie van het centrumplan (Soeters Van Eldonk Architecten) in november 2012 definitief van start. Zij het gefaseerd, maar met een grote diversiteit aan opstalontwerpen resulterend in een gevarieerd gevelbeeld, met warme terratinten en verticale geledingen als verbindende factoren.

De komende twee jaar wordt een op ruime straten gericht ‘winkelachtje’ gerealiseerd op een verhoogd maaiveld, met daarboven en eromheen zo’n 260 appartementen, dekwonin-

Waddinxveen | Het Nieuwe Centrum

gen en eengezinswoningen. Tevens onderdeel van de eerste fase zijn een kantoorgebouw en een bibliotheek. Eindbelegger van de retail is Altera Vastgoed, en ASR Vastgoed Ontwikkeling realiseert de eerste fase van het nieuwe centrum van circa 20.000 m², met onder meer vestigingen van toonaangevende winkelketens als AH, C&A en HEMA en een vestiging van Rabobank. Onder de winkels komt een eenlaagse parkeergarage, waarin de eerste twee uur gratis geparkeerd kan worden. Op de plek waar later fase 2 wordt gerealiseerd komen nog aanvullende parkeerplaatsen “Voorlopig is dat dus een parkeerterrein. De eerste fase wordt wel zo gerealiseerd dat het geheel een definitieve uitstraling heeft, inclusief tapis roulant.” ►

Projectinfo WKO voor Nieuw Centrum Waddinxveen Stewitech Duurzaam B.V. heeft van a.s.r. vastgoed ontwikkeling de opdracht mogen ontvangen betreffende het realiseren van een WKO-installatie ten behoeve van het nieuwe winkelhart van Waddinxveen.

Voor de eerste fase van dit project is gekozen voor drie afzonderlijke installaties, waarbij elf AlfaInnoTec-warmtepompen met een totaal vermogen van 2.000 kW worden opgesteld, die verdeeld worden over de gebouwen. “Dit lagetemperatuurstraject wordt ingezet ten behoeve van de vloerverwarming. Hierbij onttrekken we 305 m³/h bronwater uit de bodem, verdeeld over zeven ‘doubletten’, die door ThermoPlus geboord worden. Voor het hogetemperatuurstraject worden centraal zeven HR-wandketels geplaatst met een totaalvermogen van 580 kW. Dit hogetemperatuurtraject wordt ingezet ten behoeve van de Amstel-Eco 2.0-units van Delta, die de 260 woningen voorzien van warm tapwater. In het kader van CO²- reductie wordt ten opzichte van een traditionele installatie 48 procent CO²- reductie behaald bij dit project.”

Ruimtelijkheid en herkenbaarheid kenmerken het geheel nieuwe winkelen woongebied

63 | STEDENBOUW 716

Waddinxveen | Het Nieuwe Centrum

Regionaal ‘gemakscentrum’ Woningcorporatie Woonpartners Midden-Holland heeft 93 appartementen gekocht, een ontwikkeling in het hart van Het Nieuwe Centrum, zoals de werknaam luidt. De zogenoemde ‘dekwoningen’ bevinden zich net als de appartementen boven de winkelplinten, maar hebben een entree aan een daktuin. De eengezinswoningen zijn aan de buitenzijde van Het Nieuwe Centrum voorzien. Een aannemerscombinatie van Hurks Bouw Zuid en Slokker Bouwgroep sloeg in november 2012 de eerste paal van Het Nieuwe Centrum, ter hoogte van sporthal De Dreef. “Wij gaan van start met zeventig procent verhuurde vierkante meters retail – uniek in deze tijd.” Voor het totale bouwvolume geldt de doelstelling BREEAM ‘Very Good’. “Die hopen wij te behalen met onder meer een integrale WKO-installatie, vloerverwarming en -koeling en duurzaam materiaalgebruik.” De oplevering van Het Nieuwe Centrum is gepland in het vierde kwartaal van 2014. “Dan staat hier een regionaal ‘gemakscentrum’, dat bezoekers uit delen van Gouda en de omliggende kernen zal trekken. De kwaliteit van de architectuur, de verschillende stijlen en de aanwezigheid van horeca staan garant voor een sfeervol geheel - tevens een aantrekkelijk woongebied voor starters, gezinnen en senioren.” ❚

Bouwinfo Opdracht

Gebruikers

Ontwerp

Uitvoering Investeringsvolume (ongefaseerd) € 160 miljoen Bouwprogramma fase 1 20.000 m² winkelruimte; 1.500 m² bibliotheek;

Bouwperiode

OBI

Specialist in alle op maat gemaakte prefab beton producten

OBI is specialist in prefab beton, door snelheid en flexibiliteit. Door de platte en verticale organisatie, slaagt zij er reeds 40 jaar in klanten op een adequate manier van dienst te zijn. Complexere producten in vorm en kleur, kunnen snel en flexibel bij klanten aangeleverd worden.

OBI vertaalt de wensen van de opdrachtgevers in optimale oplossingen voor prefab beton. Met een eigen werkvoorbereiding , mallenmakerij en vlechterij is zij in staat de doorlooptijden te verkorten en wijzigingen tot op het laatste moment op te vangen en daarbij in te spelen op de hectiek van de bouw.

De Ossendrechtse betonindustrie ziet de snel veranderende markt vol vertrouwen tegemoet, door bovenstaande te vertalen in een product met een uitstekende prijs kwaliteit niveau.

OSSENDRECHTSE BETONINDUSTRIE B.V. POSTBUS 8 4640 AA OSSENDRECHT TEL: 0031/(0)164-67.38.55 E -MAIL: info@obibeton.nl

64 | STEDENBOUW 716

ASR Vastgoed Ontwikkeling (investeerders: Woonpartners Midden Nederland; Altera Vastgoed) o.a. HEMA, Albert Heijn, Gall&Gall, Jumbo, Lidl, Zeeman, C&A, Beter Horen, Eyewish, Pearle, Etos, Kruidvat, Rabobank Soeters Van Eldonk Architecten (centrumplan en opstallen), 01-10 Architecten, RPHS architecten; Dittmar Bochmann Architecten, Copijn, Rijnboutt Bouwcombinatie Hurks Bouw Zuid/Slokker Bouwgroep

260 woningen; 1.200 parkeerplaatsen november 2012 – eind 2014

De eengezinswoningen zijn aan de buitenzijde voorzien

wageningen | Hotel de Wageningsche Berg

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Kolpa Architecten

Spierwit en glooirijk Boven op de Wageningse Berg, met een panoramisch uitzicht over de Nederrijn, verrijst het nieuwe ‘Hotel de Wageningsche Berg’. Het spierwitte gevelbeeld in combinatie met de gewelfde vormen maken van dit hotel een aantrekkelijke blikvanger, die zich op natuurlijke wijze inpast in het glooiende landschap.

Het nieuwe Hotel de Wageningsche Berg vervangt het bestaande hotel, dat enkele jaren geleden gekocht werd door de huidige eigenaar Green Properties. In eerste instantie was het idee om de originele bouw te behouden en aan te passen. Toen dit kostentechnisch niet haalbaar bleek, besloot Green Properties tot totale sloop en nieuwbouw. De nieuwbouw is in handen van Bouwonderneming Stout, dat al sinds 2009 bij dit project betrokken is.

Mockup “We staan met één been in een bouwteam”, vertelt bedrijfsleider Martin Nederveen van Bouwonderneming Stout. “Hiermee bedoel ik dat we niet met een bestek werken, maar met een scherp uitonderhandeld budget met uitgangspunten, en aan een vast omkaderd budget gehouden worden. Binnen dit budget

moeten we, in nauwe samenwerking met architect, constructeur en installatieadviseur, tot een optimaal gebouw komen. Daarbij dienen we vanzelfsprekend rekening te houden met de wensen en eisen van Green Properties en de exploitant van het hotel. De uitdaging hierbij is: hoe geven we het hotel een viersterrenuitstraling zonder het budget te overschrijden?

Goed overleggen en samen naar één doel werken zijn hierin de sleutelbegrippen. Zo hebben wij een mockup van een hotelkamer gemaakt, waarin we de verschillende keuzes toonden.

Daar kon iedereen zijn mening over geven, en dat heeft geleid tot waar we nu staan.”

Majestueus Het nieuwe hotel bestaat uit een kelder, begane grond en drie verdiepingen. In de kelder komen de grootkeuken en het wellnesscenter.

Op de begane grond zijn de entree, bar, restaurant, brasserie en vijf vergaderzalen voorzien.

De drie verdiepingen bieden ruimte aan 108 hotelkamers, die voor tachtig procent identiek zijn. Zij hebben een oppervlakte van circa 25 vierkante meter, inclusief hal en luxe badkamer. De overige kamers wijken af in vorm en grootte. “De ronde vorm in combinatie met de witte luifels en kamerbrede raampartijen geven het hotel een majestueuze aanblik”, aldus Nederveen. “De krachtige uitstraling van de witte prefab elementen wordt nog eens versterkt door de donkere, korrelige gevelstenen, die voor een stevig contrast zorgen.” In het hotel zijn voornamelijk duurzame materialen verwerkt, zoals aluminium kozijnen, FSCgecertificeerd hout en metalstudwanden. Het installatieconcept van Klimaatservice Holland draagt bij aan een duurzame GPR-score. ►

‘De ronde vorm, witte luifels en kamerbrede raampartijen geven het hotel een majestueuze aanblik’

65 | STEDENBOUW 716

wageningen | Hotel de Wageningsche Berg

Projectinfo ‘Uitzicht, uitzicht en nog eens uitzicht’ Kolpa Architecten maakte het ontwerp voor het nieuwe Hotel de Wageningsche Berg: krachtig helder en een lust voor ieders oog. Architect Cor de Vries: “We creëerden een duurzaam viersterrenhotel, dat op deze unieke locatie optimaal tot zijn recht komt. Bovendien is er geen enkele boom van dit bosrijke gebied gesneuveld.”

Door de gunstige oriëntatie, lage borstweringen en kamerbrede raampartijen heeft het overgrote deel van de hotelkamers maximaal uitzicht. De witte betonnen luifels zorgen voor permanente zonwering zonder het zicht te belemmeren. De Vries: “De luifels geven het hotel een sterke horizontale belijning. Dit, alsmede de aluminium kozijnen en grijs-bruinkleurige, op boomschors lijkende bakstenen, maakt het gebouw tot een elegante verschijning die contrasteert met zijn feeërieke omgeving.”

In het ontwerp zijn duurzame elementen toegevoegd, zoals een warmtepomp, PV-cellen, zonneluifels, warmteterugwinning uit keukenafzuiginstallaties, zonneboilers, ledverlichting en een vegetatiedak. Ook qua beheer en service voldoet het hotel aan hoge duurzaamheidseisen.

STOUT. BOUWEN MET HART EN ZIEL. STOUT. CONTACTGEGEVENS. BOUWONDERNEMING STOUT B.V. POSTBUS: 138 POSTCODE & WOONPLAATS: 3370 AC HARDINXVELD-GIESSENDAM ADRES: KADE 34 POSTCODE & WOONPLAATS: 3371 EP HARDINXVELD-GIESSENDAM TELEFOON: 088 - 44 01 000 FAX: 0184 - 61 86 57 E-MAIL: INFO@STOUT.NL INTERNET: WWW.STOUT.NL

66 | STEDENBOUW 716

wageningen | Hotel de Wageningsche Berg

Witte elementen In oktober 2012 startte Bouwonderneming Stout met het storten van de kelder. Begin 2013 ging de ruwbouw van start. Nederveen: “De hoofdconstructie bestaat uit een betonnen casco van gestorte wanden, breedplaatvloeren en de witte prefab betonnen elementen voor de luifels. Ter plaatse van de zalen zijn kanaalplaten van 14,5 meter lang toegepast. De prefab betonnen binnenspouwbladen maken, in verband met het aanstorten van de betonnen luifels, eveneens deel uit van de hoofdconstructie. Dit laatste was vooral een constructieve uitdaging.” Minstens zo uitdagend was het wit houden van de witte betonelementen. Hiervoor besteedde de aannemer veel aandacht aan het afdekken en voorbehandelen van de prefab.

Samen voor het eindresultaat Met de eindoplevering in zicht wordt het hotel van boven naar beneden afgebouwd en ingericht. Nederveen: “De derde verdieping is

inmiddels gereed. De interieurbouwer komt gelijk achter ons aan en maakt gebruik van onze bouwlift om de meubels naar boven te transporteren. Zo leveren we elke twee weken een verdieping op. Deze op lean gebaseerde ma-

nier van plannen en samenwerken is kenmerkend voor dit project. We staan met z’n allen voor het eindresultaat en het behalen van de deadline. Eind dit jaar wil het hotel haar deuren openen en dat gaat ons zeker lukken.” ❚

Bouwinfo Opdracht

Ontwerp Constructie Installatieadvies Installaties Uitvoering Bouwsom Bouwperiode Bouwprogramma

Green Properties, Alphen aan den Rijn (exploitant: Hotel de Wageningsche Berg, Wageningen) Kolpa Architecten, Rotterdam De Vries Konstruktieburo BV, Gouda M3E BouwKosten Management B.V., Capelle aan den IJssel Klimaatservice Holland, Hardinxveld-Giessendam Bouwonderneming Stout, Hardinxveld-Giessendam circa € 8 miljoen september 2012 – eind 2013 Nieuwbouw hotel met kelder (1.135 m² BVO) , begane grond (1.800m² BVO) en drie verdiepingen (3.900m² BVO).

Totale oppervlakte: 6.835 m² BVO

67 | STEDENBOUW 716

Alphen a/d rijn | Brugbedieningscentrale Steekterpoort

‘De meest duurzame brugbedieningscentrale van Europa’ Tekst | Irene Teunissen Beeld | Bouwbedrijf Nobel

Brugbedieningscentrale Steekterpoort, die in december in Alphen a/d Rijn in gebruik genomen wordt, gaat dertig bruggen in de regio aansturen. De centrale is voorzien van de meest geavanceerde technieken en volledig duurzaam. Dit betekent dat het bedieningscentrum in de eigen energiebehoeften voorziet en bijna geen CO2-uitstoot heeft. Uiteindelijk moet de centrale bijdragen aan een snelle en veilige begeleiding van de beroeps- en recreatievaart in de regio.

In december 2013 wordt de nieuwe bedieningscentrale in gebruik genomen

Dit laatste was een van de uitgangspunten bij het ontwerp waarvoor Provincie Zuid-Holland een Europese aanbesteding uitschreef. In februari 2011 verwierven Blok Kats van Veen Architecten (BKVV) in Amsterdam in combinatie met Pieters Bouwtechniek Holding BV de total engineeringopdracht. Deze bestond uit het bouwen van een nieuwe brugbedieningscentrale die niet alleen een aantal provinciale bruggen, maar ook bruggen van gemeentes in de omgeving moest gaan bedienen. Tegelijk zou de nieuwe centrale enkele bedieningsgebouwen in de regio vervangen en moesten ge-

68 | STEDENBOUW 716

bouw en omringend terrein een voorbeeld van ecologisch verantwoord bouwen worden.

Inmiddels is de bouw bijna voltooid en wordt de nieuwe bedieningscentrale in december 2013 in gebruik genomen. Het gebouw ligt op het terrein van de provincie naast de plek waar de Gouwe uitkomt in de Oude Rijn ten zuiden van Hefbrug Gouwesluis. Een brug die nog van voor de Tweede Wereldoorlog dateert. “Het nagenoeg volledig stalen pand oogt futuristisch en vormt een mooi geheel met de ernaast gelegen oude hefbrug. Zo zijn in de staalcon-

structies van beide bouwwerken bijvoorbeeld precies dezelfde schoren terug te zien”, merkt projectleider Marco Nobel van Bouwbedrijf Nobel uit Bodegraven op.

Opvallende staalconstructie Nobel: “Ook opvallend is de vorm van het gebouw dat – heel toepasselijk - lijkt op een schip en waarvan de hoofdmoot uit een bijzondere staalconstructie bestaat. Het complex van veertig bij tien meter wordt verder gevormd door één transparante verdieping. Met aan de ene zijde de ‘cockpit’ met acht werk- en twee

Alphen a/d rijn | Brugbedieningscentrale Steekterpoort

Projectinfo Milieuvriendelijk interieur met strakke uitstraling Niet alleen het gebouw is energiezuinig, ook de inrichting van Steekterpoort is milieubewust uitgevoerd. In de keuze voor de materiaalsoort en de afwerking van de wandpanelen, kastenwand en keukenopstelling is daar zoveel mogelijk rekening mee gehouden.

coördinatieplekken voor de brugwachters die er met behulp van ultramoderne bedieningshard- en software voor zorgen dat het weg- en vaarwegverkeer beter en veiliger doorstroomt.

Aan de andere zijde ligt een multifunctionele ruimte die onder andere dienst doet als kantine. Daar tussenin bevinden zich onder meer twee kantoren en een installatieruimte. De verdieping rust op vier stalen kolommen met een overkraging van veertien meter. Daaronder zijn er vijf parkeerplaatsen en daarnaast onder andere een technische ruimte en een botenloods.”

Er zijn slimline dak- en verdiepingsvloeren aangebracht, voorzien van stalen liggers die aan de staalconstructie zijn gelast. Hierdoor kan al het installatiewerk in de vloeren worden verwerkt. Aan de buitenzijde is het gebouw verder uitgevoerd met schoren en stalen kozijnen met daarin triple isolatieglas. Aan deze kozijnen zijn lamellen van colt aangebracht. In de stalen gevels zijn tussen het glas en de lamellen screens gemonteerd die zorgen voor zonwering en privacy voor de medewerkers.

Energieneutraal gebouw Het nieuwe gebouw is ontworpen volgens het Trias Energetica-model, ecologisch verantwoord en energieneutraal. Dit betekent dat tijdens de bouw zo min mogelijk energie

verbruikt wordt. Bovendien zal het complex uiteindelijk zoveel mogelijk in de eigen energiebehoefte gaan voorzien en nauwelijks CO 2uitstoot hebben. Op de informatieschermen in de entreehal is precies af te lezen hoe het is gesteld met de duurzaamheid en het energieverbruik. Om aan het duurzaamheidsconcept te kunnen voldoen is bij het kiezen van de materialen het cradle-to-cradleprincipe toegepast en is het gebouw voorzien van een sedumdak en 96 PV-zonnepanelen. En dan is er ook nog de WKO, waarvan de monobron op 120 meter diepte ligt, onder de technische ruimte op de begane grond, naast het oplaadpunt voor elektrische auto’s.

Niet alleen aan de buitenzijde, ook aan de binnenzijde is alles zo duurzaam mogelijk.

Nobel: “Wand- en vloerafwerking, en meubels zijn voor een groot deel van milieuvriendelijk en snelgroeiend bamboe, het liftinterieur, de traptreden, zijn er eveneens mee bekleed. Omdat het plafond onbewerkt blijft, en dit van invloed op de akoestiek kan zijn, worden op de verdieping verschillende wanden bekleed met natuurvilt en komt er in de multifunctionele kantineruimte een lamp van datzelfde materiaal met een doorsnede van twee meter. Dit alles moet ervoor zorgen dat bedieningscentrum Steekterpoort het meest energiezuinige en duurzame van Europa wordt.” ►

“We hebben bamboe, FSC-gekeurd plaatmateriaal en voor de afwerking lijnolie gebruikt”, vertelt Ruben van Maurik, werkvoorbereider/projectleider bij interieurbouwbedrijf Kovac. Hij is content met het resultaat. “Het gebouw is rondom helemaal van glas en in het midden vind je een kern van bamboe waarin de kastenwand is verwerkt.”

In tegenstelling tot andere kasten die veelal machinaal gemaakt worden, zit in deze kastenwand veel handwerk.

“De kast is onderverdeeld in horizontale lijnen die uitsteken ten opzichte van de deuren. Ze springen twee centimeter naar voren en ze zijn mooi afgerond. Ondanks dat de kast uit vaste delen en draaideuren bestaat, loopt de belijning helemaal door. Dat maakt het geheel bewerkelijker.” In het midden zijn twee grote open vakken waarin apparatuur komt te staan.

De details van de kastenwand komen terug in de keuken, met dat verschil dat de kastenwand overloopt in de wandbekleding en de keuken vrij in de ruimte staat. Ook loopt de bamboewandbekleding van de begane grond, langs de trap mee omhoog naar de eerste verdieping. “Een mooi strak geheel”, vindt Van Maurik. Om dat te bereiken is Kovac wel van het idee van de architect afgestapt om de wandbeplating op de muur te plakken. “Wij hebben ze met een haaksysteem gemonteerd, zodat we ze netjes kunnen stellen.”

Bouwinfo Opdracht Ontwerp

Provincie Zuid-Holland Blok Kats van Veen Architecten (BKVV) Advies Ingenieursbureau Knipscheer BV Uitvoering Nobel Bouwbedrijf BV Installaties DME Installatietechniek (E); LOK

Installatietechniek (W) Directievoering Grontmij Bouwkosten circa € 2,2 miljoen, exclusief BTW Bouwperiode maart 2013 - februari 2014

69 | STEDENBOUW 716

Alphen a/d rijn | Brugbedieningscentrale Steekterpoort

Ecologische omgeving Het gebouw staat centraal op het terrein dat eveneens ecologisch wordt ingericht en zo goed mogelijk in de omgeving wordt ingepast.

Daar zorgen de landschapsarchitecten van B+B voor. In februari 2014 is de terreininrichting klaar en zijn er een picknickplek, bankjes op de kade en een watergeul met eigen biodiversiteit te vinden. Dan is het vroegere afgesloten gebied voortaan een voor iedereen toegankelijk openbaar park geworden.

Eind 2013 staat er een fraai, ultramodern en milieuvriendelijk gebouw waarvan het bouwproces redelijk vlotjes verliep. “De samenwerking met architecten, provincie, adviseurs en andere bouwpartijen is goed gegaan. Af en toe was er wat vertraging, bijvoorbeeld omdat de afstemming in de engineering tussen staalconstructie en lamellen tijdens de bouw nog moest plaatsvinden. Maar de einddatum gaan we halen. De oplevering is immers afgestemd op de aansturing van de bruggen, en dát kan niet wachten”, besluit Nobel. ❚

Toepasselijkerwijze lijkt het gebouw op een schip

Kovac B.V. is opgericht in 1995.

Vanaf deze tijd hebben wij ons gespecialiseerd in het vervaardigen van meubelen op maat.

Projectinrichting Door de veelzijdige productiefaciliteiten en de bekwaam- en gedrevenheid van onze medewerkers, zijn wij in staat in praktijk te brengen wat door architecten en vormgevers op papier is gezet. Onze medewerkers hebben de kennis van het traditionele meubelmakersvak, dit in combinatie met een geavanceerd machinepark, maakt bijna alles mogelijk.

Toelevering Kovac BV functioneert ook als toeleveringsbedrijf voor de wandenindustrie, meubelindustrie en andere plaatverwerkende bedrijven.

Pottenbakkersweg 9, 3449 HZ Woerden Telefoon 0348 - 485040 Fax 0348 - 485049 info@kovac.nl www.kovac.nl 71 | STEDENBOUW 716

assen | Wegensteunpunt

Tekst | Hilda Bosma Beeld | 24H Architecture (Boris Zeisser)

Complexe houten constructie voor Wegensteunpunt Assen In januari 2014 wordt de architectonische hoogwaardige nieuwbouw van Wegensteunpunt Assen opgeleverd. Door de organische houten constructie in fijne en grove houttoepassingen wordt het een opvallend gebouw, aan de A28.

Ruwe boomstammen In de overkappingen van de stallingen, bestaande uit twee poten van ongeveer negentig meter lang, zie je duidelijk de visie van de architect.

De constructie wordt naar boven toe steeds fijner. Ruwe boomstammen, afkomstig van het terrein, zijn de kolommen van de stallingen.

Daarboven liggen de gelamineerde liggers die een grove en ruwe structuur hebben. Vervolgens wordt de constructies steeds fijner: van gladde liggers naar fijn verdeelde balken.

Visitekaartje Bosveld: “We zijn ontzettend trots op het gebouw. Dit project is voor ons echt een visitekaartje. Pieters Bouwtechniek laat zien wat ze kan met hout. De complexe constructie is heel goed zichtbaar in dit project.” ❚

Architectenbureau 24H Architecture ontwierp in opdracht van de Provincie Drenthe en Rijkswaterstaat het Wegensteunpunt Assen. Het gebouw is een zoutopslag voor strooizout en een ondersteuningspunt voor Rijkswaterstaat en Provincie Drenthe. Het kantoor van Rijkswaterstaat staat naast het Wegensteunpunt.

Zoutloods en stallingen Het ontwerp bestaat uit twee bouwdelen: de zoutloods en de overkappingen met stalling en kantine. In nauwe samenwerking met constructieadviesbureau Pieters Bouwtechniek Delft werd het ontwerp constructief uitgewerkt.

Constructeur Chris Bosveld: “We hebben onderzocht of de functies en de vorm die de architect voor ogen had, ook constructief haalbaar zou zijn. Wij hebben het constructief ontwerp voor de zoutopslag en de stallingen gemaakt.

72 | STEDENBOUW 716

Daarnaast hebben we voor beide bouwdelen de hoofdberekeningen en tekeningen gemaakt.

Tenslotte controleren we de detailberekeningen van de hoofdaannemer Geveke en van de houtleverancier.”

Houten overkapping De zoutopslag van 50x35 meter heeft een grote houten overkapping. Bosveld: “We moesten alles uit de kast halen om de door de architect bedachte vorm constructief haalbaar te maken.

Het dakvlak, gevormd door hoofdliggers en secundaire liggers in één vlak, vormt een schijf.

Deze wordt ondersteund door vlakliggende Vkolommen. Hierdoor ontstaat in het dakvlak een complexe krachtwerking. Aan de details zoals de ronde hoeken, de in hoogte verlopende liggers en de verbindingen tussen de verschillende onderdelen is veel aandacht besteed.

Ruwe boomstammen in combinatie met fijne afwerking

assen | Wegensteunpunt

Projectinfo E- en W-installaties

GELAMINEERDE HOUTCONSTRUCTIES Woodteq houtconstructies heeft oplossingen voor: Loodsen, zwembaden, industriehallen, kerken, kantoren, zoutloodsen, scholen, zorgcentra, aula’s, woningbouw, etc.

Het Wegensteunpunt in Assen is een locatie die voor een groot gedeelte kan voorzien in haar eigen energie, door het toepassen van duurzame technieken.

Op de overkappingen van de nieuwbouw is een PV-installatie van 38 kWp gemonteerd waardoor aanzienlijk wordt bespaard op de energiekosten en wordt bijgedragen aan een beter milieu.

Bijzonder voor dit project is volgens Aalbers Installatietechniek de grote mate van betrokkenheid van de installatie-adviseur en architect. “Over bijna elk detail werd met ons meegedacht met betrekking tot de door ons gerealiseerde E- en W-installaties. Deze betrokkenheid kwam weer ten goede aan de algehele uitvoering en planning van onze werkzaamheden. Ook de samenwerking met onze opdrachtgever Geveke Bouw ging zoals wij van Geveke gewend zijn. Geveke had de algehele coördinatieverplichting en was verantwoordelijk voor het in goede banen leiden van alle partijen in het bouwteam. Ik durf te stellen dat het gehele bouwteam hierin ruimschoots is geslaagd.”

Het Wegensteunpunt biedt onder meer opslagruimte voor strooizout

Bezoekadres Jutestraat 22, 7461 TR Rijssen Postadres Postbus 43, 7460 AA Rijssen T +31 (0)548 70 13 61 F +31 (0)548 70 13 41 E info@woodteq.nl

www.woodteq.nl

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Advies

Uitvoering Installaties Bouwperiode

Provincie Drenthe en Rijkswaterstaat 24H Architecture Pieters Bouwtechniek, Delft (constructies); AMIC Installation Consultancy, Zaandam (installaties) Geveke Bouw, Groningen Aalbers Installatietechniek, Nieuw-Buinen (E en W) april 2013 - januari 2014

73 | STEDENBOUW 716

vlaardingen | Stadsleven

Kleurrijke centrumontwikkeling Tekst | Patricia van der Beek Beeld | 01-10 Architecten

Aan de Afrol in Vlaardingen verrijst ‘Stadsleven’. Dit multifunctionele gebouw, dat gedeeld wordt door basisschool ’t Palet, Stichting Kinderopvang Vlaardingen en cliënten van Middin, zorgt letterlijk en figuurlijk voor een kleurrijke boost van het centrum van Vlaardingen.

Basisschool ’t Palet had al in 2002 nieuwbouwplannen, maar kreeg deze niet rond. 01-10 Architecten, destijds betrokken bij de ontwikkeling van het naastgelegen project Hemels Wonen, bood een alternatief dat beter aansloot bij de stedenbouwkundige plannen van de gemeente. Nico Brouwer, algemeen directeur van 01-10 Architecten, geeft uitleg: “We stelden een integrale ontwikkeling voor die naast de school ruimte bood aan Stichting Kinderopvang Vlaardingen en een programma van 28 woningen. De extra functies dienden zodanig extra inkomsten te genereren, dat aan de financiële voorwaarde van de gemeente kon worden voldaan: de nieuwe school mocht niet tot extra lasten voor de gemeente leiden. Zo kwamen we bij Waterweg Wonen, dat als eigenaar van het complex de verschillende eenheden verhuurt.”

Passend ontwerp

Win-winsituatie

De bouw is in handen van aannemer Van Zanten Bouw. In februari 2013 ging de spreekwoordelijke eerste paal de grond in. “Gezien de binnenstedelijke locatie en de historische bebouwing staat het complex op trillingsarme boorpalen”, vertelt projectleider Jan Peter Treur van Van Zanten Bouw. “Verder bouwen we dit complex vrij traditioneel, met een skelet van kalkzandsteenwanden en ter plaatse gestorte vloeren. Voor de fundatie is gebruik gemaakt van een tempex funderingsbekisting. Waar grotere sparingen moesten worden gemaakt, zijn stalen kolommen en lateien voorzien. Voor de ophanging van balkons en galerijplaten passen we isokorven toe, die een grotere ontwerpvrijheid geven. De gevels worden gesloten met houtskeletbouw gevelelementen en afgewerkt met metselwerk, hout, aluminium kozijnen en glas.”

“Met dit project sloegen we meerdere vliegen in één klap”, voegt projectleider Mark Bekink van Waterweg Wonen toe. “De school kreeg een voor modern onderwijs passend gebouw en de gemeente een aaneengesloten centrumontwikkeling. Bovendien voldeed dit project ook aan onze maatschappelijke doelstellingen. Deze woonlocatie bleek namelijk uitermate geschikt voor cliënten van Middin, een stichting voor mensen met een beperking.” In september 2007 gaf het bestuur van Waterweg Wonen de officiële ‘go’ voor de realisatie van Stadsleven.

Voordeurdelers Het multifunctionele complex is uitgevoerd als carrévormig ensemble. De basisschool en kinderopvang bevinden zich in de kleurrijk vormgegeven plint, met daarboven de 28 woningen en een dakterras met balspelkooi en diverse zitjes.

“De eindgebruikers zijn zogenoemde voordeurdelers”, aldus Brouwer. “Zo stimuleren we de integratie tussen de bewoners en de schoolgebruikers.” Bekink voegt toe: “Vanuit deze gedachte wordt ook het dakterras gedeeld en voeren de bewoners werkzaamheden uit in en rond het complex.”

74 | STEDENBOUW 716

Wat het exterieurontwerp betreft, sluiten de naar buiten gerichte gevels aan op het metselwerk en de houten delen van de naastgelegen bebouwing. De galerijgevels, met extra brede galerijen die ontmoeting stimuleren, worden uitgevoerd in duurzaam Western red cedar. Voor de meest kwetsbare cliënten van Middin zijn de galerijen voorzien van glazen schermen. “Het gebouw reageert aan elke zijde op zijn omgeving”, aldus Brouwer. “Zo hebben we het profiel aan de Afrol-zijde bewust ruimer gemaakt door de bovenste twee bouwlagen terug te leggen.” Gezien de complexiteit van het gebouw is het ontwerp in BIM uitgewerkt. Architect, constructeur, installateur en houtskeletbouwleverancier werken in dit 3D-model samen.

Traditionele bouw

Logistieke uitdaging Op de vraag waar de uitdaging ligt, antwoordt Treur: “We bouwen binnenstedelijk op een zeer kleine locatie. Alle leveringen moeten dus just-in-time plaatsvinden en mogen niet te veel hinder veroorzaken voor omwonenden en nabijgelegen winkels.

Wat de planning betreft, liggen we mooi op schema.” De oplevering moet voor de zomervakantie plaatsvinden, maar – zo besluit Bekink: “Het ziet ernaar uit dat we voor de meivakantie al klaar zijn.” ❚

vlaardingen | Stadsleven

Projectinfo

vetotaal

W-installaties

AANNEMINGS- EN TIMMERBEDRIJF

’

‘Alles aanpakken

Van Dijnsen Installatiewerken Breda B.V. verzorgt alle werktuigbouwkundige installaties in dit project. “Van Dijnsen is een ervaren en dynamische totaalinstallateur, realiseert ontwerp, begeleiding, coördinatie en uitvoering van technische, elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties, en is expert in inbraakbeveiliging, brandmeldinstallaties, toegangscontrole, warmtepompen, airconditioning en zonnepanelen. Daarnaast zijn wij dé partij voor service en onderhoud, gespecialiseerd in nieuwbouw en renovaties.”

Van Dijnsen bestaat sinds 1965 en heeft dus een halve eeuw ervaring, maar is tegelijkertijd een jong en dynamisch bedrijf. “Zo lopen wij voorop wat duurzame installatietechniek betreft en is de groene gedachte voor ons altijd een leidraad.

De 140 medewerkers zijn vakbekwaam, gedreven en klantgericht. Zij streven naar passend advies, uitstekende producten, perfecte uitvoering, een zo laag mogelijke prijs en open communicatie. Kortom: de ‘Van Dijnsen-kwaliteit’. Wij zijn onder meer ISO 9001-, VCA** en BRL 6000-gecertificeerd.”

Voorwillenseweg 75, 2806 ZD Gouda telefoon 0182 - 700600 email info@vetotaal.nl

www.vetotaal.nl Gebundelde kracht in installatie

Ontzorgen ‘Alles aanpakken’, dat is het credo van Vetotaal. En dat bewijst het bedrijf bij het combinatiegebouw Stadsleven. Hiervoor verzorgt Vetotaal het betonwerk en plaatst de houten binnenspouwbladen met Western red cedar-gevelbekleding.

Vetotaal levert en monteert de houten dakranden en stelkozijnen. En voor het gevelmetselwerk neemt Vetotaal het stelwerk voor haar rekening en de kalkzandsteen binnenmuren.

Aris Verduijn startte Vetotaal in 2010. “Een lastige tijd. Maar met de juiste instelling en motivatie moet het kunnen, meenden wij. Wij pakken gewoon alles aan.”

Dit is terug te vinden in de bedrijfsnaam. De ‘Ve’ is van Verduijn en ‘totaal’ staat voor de instelling. Inmiddels heeft Verduijn vier vaste medewerkers. Bij grotere projecten werkt hij met zzp’ers. Voor Stadsleven zijn elke dag ongeveer vijf medewerkers aan het werk.

In de royale werkplaats, compleet met spuitcabine, vervaardigt Vetotaal stelkozijnen, dakranden, dakgoten, overstekken, dakkapellen en meer, alles in eigen beheer. Verduijn: “Door de productie en montage compleet in eigen beheer uit te voeren, zijn wij flexibel en ontzorgen wij onze opdrachtgevers.”

Bouwinfo Of het nu gaat om elektrotechniek, centrale verwarming, sanitair, airconditioning, beveiligingen of brandmeldinstallaties. Van Dijnsen heeft de specialisten. Door bundeling van kennis zijn wij in staat uw behoeften te vertalen in een totaaloplossing.

Opdracht Waterweg Wonen, Vlaardingen (eindgebruikers: SIKO, Schiedam; SKV, Vlaardingen; Middin, Rijswijk)

Ontwerp 01-10 Architecten bv, Rotterdam

Uitvoering Van Zanten Bouw bv, Vlaardingen

Bouwsom € 5,2 miljoen euro, inclusief installaties (excl. BTW)

Bouwperiode 175.11.608

februari 2013 – april 2014 Takkebijsters 58 I Breda I Tel. (076) 572 81 81 info@vandijnsen.nl I www.vandijnsen.nl

Bouwprogramma Nieuwbouw multifunctioneel complex met basisschool, kinderopvang en 28 zelfstandige huurwoningen (5.731 m² BVO)

24 uur per dag, 7 dagen per week 75 | STEDENBOUW 716

utrecht | Muziekpaleis

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Heijmans Utiliteit

Muziekpaleis met 'hangende' zalen vraagt grote inzet van bouwers

Hybride hoogstandjes aan het Vredenburg

Stedenbouw bracht in 2011 een reportage over de bouw van Muziekpaleis Utrecht, inmiddels TivoliVredenburg gedoopt. De verwondering over de constructie van het gebouw, met twee stabiliteitskernen waaraan verschillende zalen komen te hangen, wordt anderhalf jaar later ingenomen door ontzag voor de uitvoerders. De buitengevels van composiet, beton en glas zijn in maart 2013 bijna afgewerkt; aan de binnenzijde is het complexe gebouw juist een wespennest van maatwerkactiviteiten.

Wat opvalt tijdens een rondje buitenom, is dat het voor zijn omgeving volumineuze gebouw (45x68x46 meter) minder massief overkomt dan je zou verwachten. De gevelmaterialisatie speelt daarin een be-

langrijke rol. Projectleider werkvoorbereiding Patrick Verspuij van hoofdaannemer Heijmans: “Wat geldt voor de constructie en gebouwlogistiek geldt ook voor de gevel: het Muziekpaleis is overal anders. Aan

de noordgevel vind je veel grote glasoppervlakken en betonelementen; aan de zuidzijde een teruglopende glazen gevel met een zaal die deels uit de gevel steekt en is afgewerkt met RaficladÂŽ-beplating, en aan de

De 'poffertjespangevel' is al gereed

76 | STEDENBOUW 716

utrecht | Muziekpaleis

oost- en westzijde vind je de twaalf bij vier meter grote composietelementen die het beeldmerk vormen van dit gebouw.” Vanwege de opvallende ronde inkrozingen in deze elementen – deels beglaasd en 1,20 meter in doorsnee, worden deze geveldelen ook wel met een poffertjespan of ponskaart vergeleken.

Zalen boven en naast elkaar Vanaf de centrumzijde bezien gaat de gevel deels schuil achter het reeds opgeleverde woon-winkelgebouw De Vredenburg. Op de hoek met de Catharijnebaan, waar het Muziekpaleis een gebouwhoog atrium krijgt, staat de composietgevel juist vol in de schijnwerpers, en is het gebouw een halfjaar voor oplevering al een baken voor het Utrechtse verkeer. “In december 2012 waren we wind- en waterdicht, wat met het koude weer van de afgelopen lange winter een prettige bijkomstigheid was. De gevelafwerking en vooral de afbouw en inrichting hebben onze volle aandacht nodig. Wij voorzien oplevering tegen het eind van 2013, maar het gaat uiteraard niet vanzelf”, zegt Verspuij. “Vijf zalen met hoge akoestische eisen, deels naast en boven elkaar opeengepakt in een gebouw. Wij kunnen de weg hierbinnen prima vinden, maar de logistieke complexiteit is groot. De popzaal met 2.000 plaatsen heeft bijvoorbeeld een tribune, en de zaal voor kamermuziek steekt deels buiten de zuidgevel uit. In het laatste geval loopt het trappenhuis zelfs buitenom; de twee genoemde zalen zijn sowieso ieder zo’n vijftien meter hoog.”

Tivoli en de Stichting Jazz Utrecht (SJU), maar wordt ook nog eens uitgebreid met een kamermuziekzaal en een cross-overzaal voor de nieuwe organisatie, die TivoliVredenburg gaat heten. Aan de in totaal vijf ‘biotopen’ werken verschillende architecten, onder supervisie van architectuurstudio Herman Hertzberger. De voormalige grote zaal van het Muziekcentrum bevindt zich aan de zuidgevel en wordt momenteel gerenoveerd en door middel van een nieuwe glazen opbouw verbonden met het nieuwe bouwdeel, met in het hart daarvan de popzaal en kamermuziekzaal.

De kleinere cross-overzaal en jazz-zaal bevinden zich bovenin het nieuwe gebouw.

Bouwmateriaal via liften De liften en (rol)trappen zijn voorafgaand aan de gevelsluiting al geïnstalleerd. De grote liften in de stabiliteitskernen, die straks voor de aanvoer van concertattributen gaan dienstdoen, worden nu door de bouwers gebruikt voor de aan- en afvoer van bouwmateriaal. Verspuij: “Het afbouwmateriaal wordt veelal na vier uur ‘s middags aangevoerd, waardoor we overdag efficiënt van tijd en ruimte gebruik kunnen maken. Alles voor de afbouw en inrichting gaat binnendoor, waarbij wij dankbaar gebruik maken van twee grote doorsteken in het hart van het gebouw, ►

Meerdere gebruikers Voorafgaand aan de bouwstart in januari 2010 werd de schil van het oude Muziekcentrum van Herman Hertzberger gesloopt tot aan het centrale blok met grote zaal en foyers, dat nu wordt omringd door vier nieuwe zalen. Het Muziekpaleis krijgt daarbij niet alleen zalen voor de nieuwe huurders, popcentrum

Bouwinfo Opdracht Gemeente Utrecht

Samenwerkende partijen Tivoli, Stichting Jazz Utrecht en Muziekcentrum Vredenburg Ontwerp architectuurstudio Herman Hertzberger (coördinatie en supervisie), Jo Coenen & Co Architects (popzaal Tivoli), architectuurcentrale Thijs Asselbergs (jazz-zaal), nl architects (cross-overzaal)

Uitvoering en installaties Heijmans Utiliteit

Bouwperiode januari 2010 – eind 2013 Bouwprogramma hxbxd 45x68x46 meter; 5 zalen met 5.500 stoelen

Projectinfo HPL-utiliteitsdeuren voor geluidsisolatie en brandwering Een gebouw geschikt voor verschillende soorten muziek, met diverse biotopen die tegelijkertijd gebruikt worden voor het geven van concerten, vraagt om een goede geluidsisolatie met een groot bereik in frequenties. Westag Nederland is specialist op het gebied van geluidsisolerende houten binnendeuren.

De eisen die gesteld worden aan de deuren in het Muziekpaleis variëren van 0 tot 50dB praktijkwaarde, al dan niet in combinatie met dertig en zestig minuten brandwerendheid en vluchtwegen. Deze combinatie vraagt binnen dit project om een custom made-oplossing. Westag heeft jarenlang ervaring met het leveren van deuren voor theaters, bioscopen en evenementenlocaties. “De uitdaging bij het Muziekpaleis ligt in het feit dat geen enkele deur hetzelfde is. Vanwege de eisen en de variatie in afmetingen en wandaansluitingen, levert Westag voor het Muziekpaleis 224 stuks unieke complete elementen: dubbele en enkele deuren inclusief kozijnen, scharnieren, valdorpels en ingebouwde sloten. Afmetingen tot 3.000x1.280 millimeter zijn daarbij geen probleem. Het afhangen op de bouw is gemakkelijk omdat al het hang- en sluitwerk reeds is voor gemonteerd. De aansluiting tussen deur en kozijn is gegarandeerd zodanig uitgevoerd dat de gewenste geluidsisolatie gehaald wordt. Ook de kanten van de deur zijn in de fabriek afgewerkt – met Getaform-kanten in de kleur van de deur, waardoor op het werk geen bewerkingen meer uitgevoerd hoeven worden.”

77 | STEDENBOUW 716





        

utrecht | Muziekpaleis

Projectinfo En de opzet maakt het Muziekpaleis niet alleen qua constructie, maar ook installatietechnisch ingewikkeld. Het gehele gebouw wordt straks verwarmd en gekoeld op basis van een WKO-installatie; iedere zaal krijgt zijn eigen technische ruimtes en die zitten straks tot de nok toe vol.”

Bierpomp De logistieke structuur van het gebouw vraagt om meerdere maatwerkoplossingen. “Het tapbier en de frisdrank voor de bars wordt straks met leidingen naar de plaats van bestemming gepompt. Daarnaast is de akoestische en esthetische afwerking in iedere ‘leefsfeer’ anders”, vervolgt Verspuij. “Telkens moet zowel rekening worden gehouden met interne akoestiek als geluidsisolatie ten opzichte van de andere zalen én de buitenomgeving. In de popzaal, die voorzien is van dubbele betonnen wanden en afgewerkt wordt met absorberend materiaal en een eindlaag van dun aluminium, luistert dat bijvoorbeeld zeer nauw.

De popzaal krijgt daarbij een vandalismebestendige gietvloer, terwijl andere zalen weer een parketvloer krijgen. Wij hebben niet voor niets op elke zaal een aparte uitvoerder gezet. Vooral aan de binnenzijde van het Muziekpaleis maken wij dit halfjaar de grote laatste sprint richting oplevering.” ❚

Ovale dagkantbekleding voor TivoliVredenburg Oskomera Projecten BV gaf gevelspecialist Aldowa de opdracht zeer complexe ovale dagkanten van 1100 x 990 millimeter te vervaardigen. Hiervoor moest Oskomera het glas leveren. Commercieel manager Alwin Versluis: “Doordat Aldowa reeds de complexe, dubbel gekromde beplating van de ‘hamerhaaikop’ van TivoliVredenburg had gemaakt, werd de vraag gesteld of we deze bijzondere vorm ook konden ontwikkelen en monteren.

“Zo hebben we 74 stuks unieke ovale dagkanten in verschillende kleuren gemaakt. Aldowa heeft deze gevelelementen in samenwerking met aannemer, architect en Oskomera ontwikkeld.” Versluis: “Het bijzondere aan de gevel is dat de buitenschil van kunststof is gemaakt en de ovalen akoestisch losgekoppeld moesten worden van de buitengevel. Er mocht dus niet aan de buitengevel gemonteerd worden. Daarom is een speciaal ontwerp van houten blokken gemaakt.”

Een van de specialismen van Aldowa is het rond walsen van de verschillende ovale dagkanten. Versluis: “Hier hebben wij ons 3D-tekenpakket ingezet, om perfecte uitgeslagen ovalen te kunnen produceren. Vervolgens zijn door onze productie de verschillende ovalen schuin gewalst, gelast en is de lasnaad afgewerkt.

Voor de montage zijn speciale houten bokken gefreesd waar de ovalen als het ware zijn ingesloten - aan de boven- en onderzijde.”

“De schuine dagkanten zijn technisch zeer moeilijk te vervaardigen”, aldus Versluis. “Tevens moest hier tijdens de montage de staalconstructie van derden zeer precies staan, om de ovale dagkanten erdoor te kunnen steken. Dit is door een gedegen voorbereiding en soepele samenwerking met alle partijen uiteindelijk goed verlopen.”

Ahoy Rotterdam

WESTAG NEDERLAND B.V. SPECIAAL IN GELUIDSISOLERENDE DEUR/KOZIJNCOMBINATIES De Doelen Rotterdam

QUALIT Y

WES T

• 5 YEA R AG

Y•

Amphion Theater Doetinchem

• Totaaloplossing door afhangklare deur/kozijncombinaties: deur inclusief kozijn, scharnieren, slot en valdorpels.

• Geluidisolatie + brandwerendheid 30/60/90 minuten.

Compleet getest.

• Aansluiting dubbele deuren door sponning/contrasponning.

M Bespaart aluminium deurnaald en is esthetisch fraai.

FRO • Hoogste geluidsisolatiewaarde in (houten) binnendeuren: tot 60dB in combinatie met 90 minuten.

• Kleurkoppeling met Getalit platen en panelen bijvoorbeeld vensterbanken, HPL en gemelamineerd spaanplaat.

ARRAN T SW

Leverbetrouwbaarheid en kwaliteit spreken voor zich!

WWW.WESTAG.NL | WESTAG@WESTAG.NL | T 0348 - 55 81 81

Adv Westag 197x130.indd 1

10-10-13 14:02 79 | STEDENBOUW 716

Zwolle | Van der Valk Hotel

Tekst | Ronald Schalekamp Beeld | Dura Vermeer

Van der Valk Zwolle

bouwt voor de toekomst Wie in Zwolle de bouwplaats oploopt van de nieuwbouw voor het Van der Valk-hotel/restaurant en vergadercentrum, ziet direct dat er bijzondere dingen gebeuren. Er wordt al aan vliesgevels gewerkt terwijl men nog in de ruwbouwfase zit. Luchtkanalen hangen aan de plafonds en terwijl men nog aan de wapening werkt, is de installateur al bezig met het leidingwerk. “Wij hanteren een strakke planning met alle disciplines dicht op elkaar”, zegt projectleider René Evers van Dura Vermeer Bouw Hengelo koelbloedig.

Op een toplocatie, vlak naast de A28 bij de entree van Zwolle, wordt momenteel het duurzaamste Van der Valk-hotel van Nederland gerealiseerd. Projectmanager Matthijs de Pater van Linthorst Installatietechniek vertelt: “Wij gaan hier ver voorbij de gedachte van de energieprestatienormering (epc). Het hotel wordt gerealiseerd volgens de duurzaamheidseisen van het internationale Green Key Goldcertificaat. Met zo’n keurmerk toon je als ondernemer aan dat je meer rekening wilt houden met milieuvriendelijkheid dan de wetgeving voorschrijft. Het vergt een integrale én creatieve aanpak in het voortraject, vanaf het eerste ontwerp, maar ook tijdens de bouw en in de exploitatiefase. Deze inspanningen leveren een zodanig lage epc-score op, dat het project tevens in aanmerking kwam voor een provinciale subsidie.”

Uitzonderlijke milieuprestatie Projectleider René Evers van Dura Vermeer Bouw Hengelo: “Naast duurzame bouwkundige maatregelen, waaronder driedubbele beglazing en het gebruik van uitsluitend hout met FSC-keurmerk, zorgt state-of-the-art installatietechniek voor een uitzonderlijke milieuprestatie. Dat resultaat is alleen mogelijk dankzij een integrale aanpak, waarmee wij maximaal voordeel putten uit de bouwteamsamenwerking tussen Van der Valk, Teunissen, Dura Vermeer Bouw Hengelo, Linthorst en Benschop.” Technisch directeur Gijs Linthorst van het gelijknamige installatiebureau haakt aan: “Wij realiseren onder meer warmte-koudeopslag met een capaciteit van vijftig kuub per uur, die zorg draagt voor lagetemperatuurverwarming en hogetemperatuurkoeling. Totaal wordt aan 90% van de koelvraag voldaan.

80 | STEDENBOUW 716

Een warmtekrachtkoppeling zorgt voor de hogetemperatuurverwarming én voorziet een deel van de keukenapparaten van energie. Daarnaast wordt er gewerkt met een Swill-systeem voor GFT-verwerking en -hergebruik. Het groenafval wordt omgezet in groene stroom en aan het hotel terug geleverd. Voorts maken we gebruik van centraal gestuurde koel- en vriestechniek, met het duurzame koelmiddel R410A. De warmwatervraag wordt voor 40% voldaan uit de energie die vrijkomt bij koelen en vriezen. Een duurzaamheidprestatie staat of valt met de inspanningswens van de opdrachtgever. Ruime ervaring op het gebied van duurzame technieken en de grote betrokkenheid van de partners in het bouwteam maken de gezamenlijke prestatie een succes. Daarbij speelt mee dat Van der Valk het vastgoed in eigendom heeft. Die situatie zie je niet veel bij de bouw van hotels.

Van der Valk bouwt voor de toekomst – letterlijk voor de komende generaties van kinderen in de familie. Het concern heeft ook een complete website opgericht om de duurzaamheidgedachte uit te dragen: www.hotelvoordetoekomst.nl.”

Hotelkamers in prefabbeton Prefab is hét kernwoord tijdens de bouw. Dankzij systeembouw kan er verrassend snel worden gebouwd. Zo worden ook de betonnen binnenwanden van de hotelkamers kant en klaar - inclusief alle sparingen voor de techniek - op de bouw aangeleverd. Opdrachtgever Paul van der Valk kijkt goedkeurend naar de vorderingen op de bouwplaats. Waar het in het verleden gewoon was dat de Van der Valk-hotels in eigen beheer werden gebouwd, vertrouwt men tegenwoordig op de beste aannemers van Nederland.

Zwolle | Van der Valk Hotel

Beeldbepalend op toplocatie Het Van der Valk-concern is altijd op zoek naar de beste locatie voor haar hotels. In Zwolle is dat zeker gelukt, met de ligging aan de Nieuwleusenerdijk naast de A28. Het hotel opent medio 2013 de deuren en biedt dan – over 18.600 m² - ruimte aan 180 hotelkamers, een restaurant, wellnessfaciliteiten, congresaccommodatie/vergaderzalen, grootkeuken, live cooking, bar en een ruime kelder van 1.600 m². De eigen parkeerplaats biedt ruimte aan 800 auto’s. Dankzij de unieke locatie (op een kavel van 12 hectare) en de bijzondere vormgeving wordt het nieuwe Van der Valk Hotel een beeldbepalend gebouw aan de belangrijkste invalsweg naar Zwolle. De gevelafwerking in stootvoegloos rood, zwart en beige metselwerk geeft het geheel een luxe cachet en een krachtige uitstraling. Gasten van Van der Valk kunnen straks kiezen uit een twintigtal verschillende kamertypes, van standaard comfortabel tot luxe suites met gashaard en sauna.

Zwevend op 28 kolommen Het hoogste punt van de nieuwbouw torent als landmark bijna veertig meter boven het maaiveld uit en kijkt over de snelweg ver het Zwolse buitengebied in. Aan de hotelkamertoren (elf bouwlagen) is een vleugel gekoppeld met kamers over vijf verdiepingen. Deze vleugel reikt tot dertig meter hoog en steunt op 28 betonnen kolommen van tien meter hoog en tachtig centimeter doorsnede. Het biedt elke hotelgast een fraai uitzicht en de beschouwer vanaf de snelweg een doorkijkje naar het achterliggende industrieterrein Hessenpoort. Evers vertelt: “Interessant detail is dat de vloer van deze vleugel gerealiseerd is zonder onderstempeling. Dat werd mogelijk door het gebruik van een geprefabriceerd balkenvloersysteem.” ❚

Projectinfo

Gasten kunnen kiezen uit een twintigtal kamertypes

Van der Valk Hotel Zwolle voorzien van kunststof stelkozijnen In samenwerking met Dura Vermeer Bouw Hengelo is gekozen voor toepassing van kunststof stelkozijnen van Recystel voor de nieuwbouw van het nieuwe Van der Valk Hotel te Zwolle. “In nauw overleg met Peter Beijleveld en Wilfred Schuurman, organisatiedeskundigen bij Dura Vermeer Bouw Hengelo, is in de uiteindelijke detaillering van de gevels het Recystel R-2004 stelkozijn opgenomen.”

Uitmuntende isolatiewaarde 0,38 (W/m2K)

De argumenten voor deze materiaalkeuze van aannemer en opdrachtgever zijn legio, aldus Recystel. “De Recystel-stelkozijnen zijn gemaakt van gerecycled kunststof waarmee perfect isolerende profielen worden gerealiseerd: Recystel R-2004 U-stelkozijn [W/(m².K)] = 1,48. Maar ook het geringe gewicht bij de montage en de handling van dergelijke grote elementen, als ook de robuustheid van het materiaal hebben aangenaam verrast; daarnaast bestaat bij eventuele oppervlaktebeschadiging van het stelkozijn geen enkel risico op vochtopname. Recystel-profielen kunnen immers niet rotten of schimmelen en trekken ook niet krom. De maatvastheid van de Recystel-stelkozijnen was ook voor Rollecate, leverancier van de aluminium gevelelementen, een belangrijk argument. Direct na de montage van de waterslagen op het Recystel-stelkozijn konden de volledig beglaasde gevelelementen middels montageclips exact geplaatst en winden waterdicht verankerd worden. Wij kijken terug op een uiterst plezierig en zonder faalkosten verlopen samenwerking met alle betrokken projectpartners.”

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Advies Uitvoering

Bouwperiode Bouwkosten

Van der Valk Hotel, Hengelo P.A.M. Teunissen Architectenburo, Voorschoten Schreuders Bouwtechniek, Hengelo Dura Vermeer Bouw Hengelo BV (bouwkundig aannemer); Linthorst Installatietechniek, Apeldoorn (W-installaties); Benschop Installatietechniek, Benschop (E-installaties) september 2011 - medio 2013 € 20 miljoen

Recystel \ T +31 (0)229 265170 \ info@recystel.nl \ www.recystel.nl 81 | STEDENBOUW 716

zwolle | Beweegcentrum Windesheim

Sportieve voorzieningen voor

studenten én Zwollenaren Tekst | NNK Concept Beeld | Broekbakema

Op de campus van Hogeschool Windesheim in Zwolle krijgt een nieuw sportcomplex vorm. Het Beweegcentrum Windesheim vormt een waardevolle stedenbouwkundige verbinding tussen de bestaande functies en gebouwen op de campus. Maar het biedt ook nieuwe mogelijkheden voor sport en bewegen voor zowel studenten als Zwollenaren.

Doelmatig en modern op basis van lichte bouwmaterialen

“Architect Broekbakema heeft het 7.752 m² grote gebouw als het ware opgedeeld in twee delen”, vertelt Jeroen Schrage, projectleider bij bouwer BAM Utiliteitsbouw regio Oost uit Zwolle. “Een groot centraal middendeel scheidt het deel voor de ‘natte sport’ van de sport- en therapieruimten aan de andere zijde van het gebouw.” In het nieuwe beweegcentrum wordt een zwembad gerealiseerd met twee instructiebaden (25 x 12,5 meter en 20 x 10 meter) en een therapiebad (15 x 10 meter). Verder biedt het ruimte aan een judozaal, fitnesszaal, klimmuur en een behandelcentrum. Het bad wordt ook opengesteld voor doelgroep-, instructie-, school- en banenzwemmen. Bijzonder is het therapiebad, dat naast het onderwijs en onderzoek van de hogeschool ook zwemscholen, gezondheidsinstellingen en fysiotherapiepraktijken in de regio zal faciliteren.

Optimalisaties BAM is als bouwkundig aannemer verantwoordelijk voor de realisatie van de nieuwbouw en de coördinatie van de werkzaamheden van de nevenaannemers zoals zwembadinstallateur Hellebeek uit Nunspeet. In het proces wordt gebruik gemaakt van vernieuwende en kwaliteitverhogende oplossingen. “Om tot een haalbaar project te komen, hebben

82 | STEDENBOUW 716

we na de aanbesteding samen met de opdrachtgever een aantal optimalisaties doorgevoerd”, vertelt Schrage. “Zo is de hele dakconstructie herzien. Met als resultaat een lichtere dakopbouw en daarmee een fikse kostenbesparing. Het dak wordt uitgevoerd als een staaldak met bitumen dakbedekking. Tevens is de oorspronkelijke betonnen dakomlijsting vervangen door een lichtere aluminium versie.”

“We hebben alle constructieve elementen van dit gebouw in een 3Dmodel getekend”, vervolgt Schrage. “Hiermee borgen we de kwaliteit van de afzonderlijke onderdelen en kunnen zo op overzichtelijke wijze controleren op clashes in het ontwerp. In de fundering zijn naast de constructieve delen ook de zwembaden in-het-werk gestort. Verder is constructie uitgevoerd in prefab wanden, een staalconstructie en kanaalplaatvloeren. De dak overspanning van veertien meter is uitgevoerd in houten gelamineerde liggers. Een ideale toepassing voor zwembaden.”

Watergolf Het gebouw krijgt een doelmatige maar moderne uitstraling, zowel qua exterieur als interieur. “De gevel wordt over de verdiepingen grotendeels uitgevoerd als vliesgevel. De plint op het maaiveld is een ware eye-

zwolle | Beweegcentrum Windesheim

Zwembad met beweegbare bodem

catcher geworden met spouwbladen die een in pixels gestileerde watergolf tonen. In het gebouw wordt de strakke en doelmatige belijning doorgezet in witte schoon-betonnen wanden. De glazen gevels zorgen voor daglicht in de ruimten. De zwembaden zijn uitgevoerd met beweegbare bodems en betegeld met zo’n 75.000 Buchtal-zwembadtegels.” De glazen gevelelementen zijn uitgevoerd in tripleglas en hebben een duurzame RC waarde van 6,5. Samen met de hoge RC–waarde van het dak van 8,5, zorgt de bouwkundige schil voor een gering energieverlies. Voor de verwarming zal het gebouw worden aangesloten op het stadswarmtenet van Zwolle. Van het nabijgelegen industrieterrein zal zo de restwarmte op duurzame wijze worden hergebruikt. Begin 2014 zullen de baden gevuld worden met 1.935.000 liter water en is het beweegcentrum klaar voor gebruik. ❚

Projectinfo Een integrale aanpak

Keukens worden in de showroom van Teunissen & Becking als kunstwerken gepresenteerd. En dat moet ook. Want ook in uw woning staat de keuken voortdurend bloot aan kritische aandacht. Van vrienden en kennissen die vooral de vormgeving en de kleuren beoordelen maar niet minder van u als gebruiker...

De schoonheid van badkamers. De tijd dat de badkamer een ruimte was waar je alleen maar kwam voor de dagelijkse hygiëne ligt al ver achter ons. Steeds meer wordt de badkamer een ruimte waar men zich ontspant, tot rust komt en zich oplaadt voor de tijd die komt. Er is volop keuze in stijlvol sanitair, badkamermeubels, badkamertegels, etc.

Industrieterrein Wendelgoor ■ Het Wendelgoor 1 7604 PJ Almelo telefoon +31 (0)546-574000 ■ fax +31 (0)546-576785 email info@teunissen-becking.nl ■

www.teunissen-becking.nl ■

Van den Berg Bouwkundigen is onderdeel van Van den Berg Groep, een landelijk werkende organisatie voor vastgoedadvisering, stedenbouw, architectuur en bouwkunde. Het ontwerp van het beweegcentrum is gemaakt door Broekbakema uit Rotterdam. Van den Berg Bouwkundigen is na de DO-fase ingestapt en verantwoordelijk voor de uitwerking van plannen met bouwkundig technisch tekenwerk, het geschreven bestek, de bouwbesluittoetsing, de toets toegankelijkheid en het bijwonen van vergaderingen.

Door de integrale aanpak bij de uitwerking van het ontwerp zijn meerdere wensen en eisen gelijktijdig verwerkt in de bouwkundige stukken. Hierbij spelen, naast materialisering en detaillering, kosten een belangrijke rol. “Goede en weloverwogen keuzen in de investeringsfase kunnen gedurende de levensduur van het gebouw tot significante bezuinigingen leiden. Daarnaast wordt het bouwproces meer en meer opgeknipt in verschillende specialismen. Belangrijk aspect is om overzicht te houden over het geheel. Daarom werkt Van den Berg Groep met BIM. Dit vraagt om beslissingen op het juiste moment en van het juiste niveau.

Wij hebben vastgesteld dat dit meer capaciteit vraagt van onze organisatie en van de individuele architect of bouwkundige. Inmiddels kunnen we stellen dat onze processen daarop zijn afgestemd. Van den Berg Groep wil samen met de klant de voordelen van BIM optimaal gebruiken. Van ons kan de klant kennis en ervaring verwachten om een proces in te richten dat aansluit bij alle mogelijkheden die BIM op dit moment biedt.”

83 | STEDENBOUW 716

“CREËREN VAN PASSENDE OPLOSSINGEN VOOR RUIMTELIJKE OPGAVEN WAARIN IDENTITEIT, LEEFBAARHEID EN DUURZAAMHEID CENTRAAL STAAN”

www.witpaard.nl +31 38 421 68 00 Witpaard is onderdeel van Van den Berg Groep

ONTWERPEN

|

BESTEMMEN

|

ADVISEREN

|

OPLEIDEN

|

ONDERZOEKEN

emmeloord | Bosbadhal

Geïntegreerd sportcomplex Tekst | Irene Teunissen Beeld | Dirk Verwoerd

‘Ontwerp een nieuwe entree, een extra sporthal naast de oude, en zorg ervoor dat het sportcomplex een voorbeeld van duurzaamheid wordt’, luidde de opdracht. Dat hebben de architecten van atelier PRO in Den Haag gedaan. De nieuwe Bosbadhal in Emmeloord bestaat uit twee sporthallen en vormt een geheel met het bestaande zwembad. Het is een geïntegreerd complex, opvallend, eigentijds, duurzaam en op de toekomst voorbereid.

Vanaf de pitch voor de Europese tender die in 2010 door Gemeente Noordoostpolder uitgeschreven werd, werken architect-directeur Dorte Kristensen en senior architect Menno Roefs van Atelier PRO samen aan ontwerp en uitvoering van dit project.

“Het was een samenraapsel van gedateerde gebouwen, maar met een mooie dakopbouw”, vertelt Kristensen. “De opdrachtgever wilde een verdriedubbeling van het areaal. Bovendien was stedenbouwkundig al vastgelegd waar de nieuwe hal en de hoofdentree moesten komen.” De architecten gingen aan het werk en smeedden de bestaande hal, het zwembad en de nieuwe sporthal tot één architectonisch geheel.

Buiten

Om eenheid te creëren werd rondom de sporthal een nieuwe gevel opgetrokken

Ze creëerden een gekeimde metselwerkplint met twee volumes erop; het zwembaddak en een bundeling van beide sporthallen. Van dit laatste volume bestaat het nieuwe gevelbeeld uit ‘gepotdekselde’ vezelcementplaten van verschillende afmetingen en in grijstinten. Om meer eenheid te krijgen werd rondom de oude sporthal een nieuwe gevel van dezelfde platen opgetrokken om de bestaande heen.

Kristensen: “Tussen de platen ligt een verticale naad die gevuld is met gele, gepoedercoate aluminium profielen, een bijzonder ontwerp van collega-bouwtechnisch specialist Allard de Goeij. ►

85 | STEDENBOUW 716

emmeloord | Bosbadhal

vdp projecten

Projectinfo Meerdere uitdagingen

Vdp projecten BV staat voor kennis en ervaring in het leveren en monteren van verschillende gevel en dakproducten op maat.

Hamer B.V. is een familiebedrijf dat sinds 1938 bestaat. Kernactiviteit van de onderneming is het ontwerpen, installeren en onderhouden van technische installaties en dienstverlening. Met 350 medewerkers en vestigingen in Nederland en België is het bedrijf werkzaam in sectoren als utiliteit, industrie, automotive, brandstofvoorziening en chemische en voedingsindustrie. Klant, service, daadkracht, veiligheid en zorg voor het milieu staan bij alle werkzaamheden centraal.

Doordat Hamer een totaalaanbieder is met alle disciplines in huis, heeft de klant maar één aanspreekpunt. In de nieuwe Bosbadhal in Emmeloord was Hamer verantwoordelijk voor vernieuwing en aanpassing van alle technische installaties: brandmeldinstallatie, klimaatinstallaties, sanitaire installatie, verlichtings- en krachtinstallatie, geluidsinstallatie, datanetwerk en beveiliging. Oud- en nieuwbouw moesten geïntegreerd worden en het sportcomplex moest een voorbeeldfunctie gaan vervullen op het gebied van duurzaamheid. “Dat vergde extra maatregelen in het kader van warmteterugwinning, ledverlichting en inzichtelijke regelstrategie”, vertelt commercieel directeur John Dijkman. “Bovendien moesten we technisch ingrijpen in installaties die al aanwezig waren en voor een deel niet buiten bedrijf gesteld konden worden. Dit vroeg veel voorbereiding. Denk bijvoorbeeld aan een gefaseerde uitvoering van de brandmeldinstallatie waarbij ingrijpen in de bestaande meldcentrale buiten de normale openingstijden en in overleg met het bevoegd gezag moest plaatsvinden. Dat de bedrijfsvoering niet in gevaar mocht komen, maakte het naast een technische ook een logistieke uitdaging”, besluit Dijkman.

Brandbeveiliging

Werktuigbouwkunde

We realiseren elk project met vakmensen die ervaren zijn in het aanbrengen van dak- en gevelconstructies in verschillende sectoren van de bouw.

De Vecht 14e, 8253 PH Dronten telefoon +31 321 31 94 93 mail info@vdpprojecten.nl

Brandstofoplossingen

www.vdpprojecten.nl

Elektrische Installaties

Klimaatbeheersing

Service & Onderhoud

AANDACHT VOOR TECHNIEK www.hamer.net Stadhoudersmolenweg 23, 7317 AV Apeldoorn, 055 577 72 00

emmeloord | Bosbadhal

Deze profielen brengen leven en kleur in de gevel.”

Boven de hoofdingang valt daglicht via bredere naden naar binnen door eveneens gele ruiten.

Binnen Binnen wordt het verbindende element gevormd door de nieuwe, gebouwhoge centrale ruimte. Deze leidt alle bezoekers vanaf de hoofdentree naar de verschillende bestemmingen. In die centrale ruimte voeren twee opvallende rode trappen naar de entresol met de sportkantine. Roefs: “Daar liggen aan de ene zijde de skybox en tribunes van de grote hal en aan de andere de tribunes van de kleinere hal. Je hebt vanuit de kantine dus zicht op beide sporthallen.”

Ook het interieurontwerp is door atelier PRO gemaakt. Gekozen werd voor de kleuren rood, oranje, grijs, zwart en wit. Geprobeerd is een esthetisch geheel te maken, fris maar stoer. Zo zijn beide sporthallen voorzien van bamboe lambrisering van drie meter hoog, met daarboven een witte, lichtreflecterende muur. Door het zwarte plafond vallen de installaties die daar bevestigd zijn minder op. Het meubilair is uitgevoerd in wit, eiken en grijs.

Voorbeeldfunctie De nieuwe sporthal moest een voorbeeld van duurzaamheid worden. Daarom zijn extra maatregelen toegepast. “De geïsoleerde gevels bevatten houtskeletbouwelementen in plaats van staal”, legt Kristensen uit. “De buitenbekleding is van duurzaam en onderhoudsvriendelijk vezelcementplaat.

De dakbedekking is wit waardoor het binnen koeler blijft.” Roefs voegt toe dat verlichting en ventilatie eveneens bijdragen aan energiebesparing. “In de sporthallen reageert de verlichting op daglicht, is er bewegingsdetectie en een ventilatieconcept waar-

Interieurontwerp: ‘fris en stoer’

mee de meeste warmte uit de lucht wordt teruggewonnen. Het combineren van geluidsabsorptie en thermische isolatie (Rc-waarde 5) in de gevel van de sporthal bleek tijdens de uitvoering de grootste uitdaging.”

De vernieuwde Bosbadhal is in november 2013 geopend. Hiermee is de sportcampus van Emmeloord verder uitgebreid en heeft een centrale regionale functie gekregen. De gemeente kan de kleinere verouderde sporthallen in de omgeving nu slopen. ❚

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Advies

Gemeente Noordoostpolder atelier PRO Deerns (adviseur installaties &

bouwfysica), Jansen Wesselink

(constructies) Uitvoering Draisma Installaties Hamer Bouwkosten € 6.248.000,- exclusief btw Bouwperiode 2010-2013

Projectinfo Eternit-gevel voor Bosbadhal VDP projecten BV staat voor kennis en ervaring in het leveren en monteren van verschillende gevel- en dakproducten op maat. Elk project wordt gerealiseerd met vakmensen die ervaren zijn in het aanbrengen van dak- en gevelconstructies in verschillende sectoren van de bouw.

Om de Bosbadhal tot een referentieproject te maken was 2.600 m² maatwerk nodig. Eternit Equitone Natura is CNC-voorgeboord in de standaard en in de graffitibestendige uitvoering. Zeven tinten grijs werden verwerkt in tachtig verschillende afmetingen voor zes verschillende geveldelen.

87 | STEDENBOUW 716

Rotterdam | Campus Hoogvliet

Campus Hoogvliet is een plek waar leerlingen kunnen leren, wonen, recreëren en werken

‘Ideale leeromgeving’

in Rotterdam

Tekst | Karl Bijsterveld Beeld | Wiel Arets Architects

Een plek waar leerlingen kunnen leren, wonen, recreëren en werken: dat is de nieuwe Campus Hoogvliet in Rotterdam. In een groene en veilige omgeving nabij metrostation Zalmplaat zijn de voorzieningen op loopafstand van elkaar te vinden.

Tot voor kort volgden jaarlijks circa 1.100 leerlingen uit Hoogvliet onderwijs in Spijkenisse en Albrandswaard. De Campus Hoogvliet maakt het mogelijk dat de Hoogvlietse jeugd in de eigen deelgemeente breed zijn talenten kan ontwikkelen, tijdens maar ook na schooltijd. “Jongeren kunnen hier op één plek leren, recreëren, werken en wonen”, licht Patrick Weggeman toe. Hij is projectleider BAM Utiliteitsbouw, dat samen met BAM Woningbouw in opdracht van woningcorporatie Woonbron de campus realiseerde.

88 | STEDENBOUW 716

Woonstudio’s De Campus, begin oktober opgeleverd, beslaat in totaal 40.000 m2 en bestaat uit een zestal gebouwen waarin een drietal scholengemeenschappen zijn gevestigd. Dit zijn ROC Zadkine, Einstein Lyceum en Penta College CSG. De resterende gebouwen doen dienst als Veiligheidsacademie, Sportgebouw, Woongebouw en Art-studio. Het Sportgebouw is een grote sportvoorziening met onder meer een grote sportzaal, een turnzaal en klimwand. Het Woongebouw bestaat uit 94

energiezuinige woonstudio’s van 25 tot 44 m2 en zestien kamers van circa tien vierkante meter, alle bestemd voor jongeren. In de plint van het Woongebouw bevindt zich een wijkrestaurant, dat ook dient als stage- en bijverdienplek. In de Art-Studio vinden we geluidsstudio’s, opnameruimtes en toneel- en dansoefenruimtes. Weggeman: “Deze extra voorzieningen geven de campus een echte buurtfunctie. Zo is er in het gebouw van Penta en Zadkine ook nog een kookstudio waar je kookcursussen kunt volgen.”

rotterdam | Campus Hoogvliet

Projectinfo Geluid- en brandwerende deuren Campus Hoogvliet is voorzien van zestien stuks stalen deuren met een geluidsisolatiewaarde van 56 dB. Deze deuren zijn tevens dertig minuten brandwerend. In het sportgebouw zijn nog een aantal van deze deuren geplaatst, met een brandwerendheid van zestig minuten. BAM Utiliteitsbouw regio Rotterdam heeft de productie en montage van deze geluidsisolerende en brandwerende deuren voor Campus Hoogvliet en het Sportgebouw gegund aan Alara-Lukagro.

Alara-Lukagro verzorgde het complete traject, van engineering en productie, tot conservering en montage. Hierdoor kan het bedrijf de kwaliteit van de deuren garanderen, tegen een concurrerende prijs. Naast Campus Hoogvliet, leverde Alara-Lukagro ook al geluidsisolerende (en brandwerende) deuren voor onder meer Ziggo Dome, Jaarbeurs Utrecht Media Plaza, ECI Cultuurfabriek, De La Mar Theater, FOX Park 20|20, Cultuurhuis Winschoten en Ahoy Rotterdam.

Ook een deel van de glazen gevels is voorzien van een lijnrastermotief

Lean plannen

Lijnrastermotief

De realisatie van de Campus vormde volgens Weggeman een flinke uitdaging. “Het tempo lag hoog. In januari 2012 begonnen we en in oktober 2013 moest de Campus gereed zijn.

Dat is gelukt.” Om processen te optimaliseren, werkzaamheden gedetailleerder af te stemmen en te verkorten werd gebruikgemaakt van lean planning. Dit is een techniek binnen het brede begrip lean bouwen dat oorspronkelijk afkomstig is uit de auto-industrie. Weggeman: “Belangrijke voorwaarde bij de lean planningen was dat de voormannen en uitvoerders dagelijks bij elkaar kwamen om de voortgang te bespreken en te bewaken. Daardoor waren de lijnen kort en konden we snel schakelen bij vertragingen en problemen.” Volgens Weggeman ervoeren alle partijen op de bouw deze werkwijze als zeer positief. Ook zorgde het voor een beter teamgevoel.

De betonnen binnenwanden van de Campus Hoogvliet zijn voorzien van een lijnrastermotief dat is aangebracht met structuurmatten. Het motief verwijst naar esdoorns die op het campusterrein worden geplant. Weggeman: “De architect was zo tevreden over het resultaat dat hij besloot de wanden niet te laten schilderen, maar het beton schoon te houden.” De fraaie wanden zijn door glazen gevels van buitenaf te zien, die op hun beurt ook deels van hetzelfde lijnrastermotief zijn voorzien.

Inmiddels heeft de gemeente Rotterdam het maatschappelijk vastgoed (de scholen, de Art-Studio en het Sportgebouw) van Woonbron afgenomen. De oplevering van de Campus Hoogvliet, een totale investering van zeventig miljoen euro, is het laatste project in de herstructurering van Hoogvliet. ❚

Bouwinfo Opdracht Projectdirectie Ontwerpteam Uitvoering

Woonbron Brink Groep Wiel Arets Architects; ABT bv; WRI bv BAM Utiliteitsbouw; BAM Woningbouw; Wolter & Dros TBI Techniek (WT); Croon TBI Techniek (ET) Bouwperiode januari 2012 - oktober 2013

De betonnen binnenwanden zijn voorzien van een lijnrastermotief

89 | STEDENBOUW 716

De La Mar Theater Amsterdam

Ahoy Rotterdam

Kilden Theater Noorwegen

ECI Cultuurfabriek Roermond

Ziggo Dome

Amphion Theater Doetinchem

Geluidsisolerende deuren met hoge vormgevingsvrijheid en gegarandeerde kwaliteit.

Engineering, productie, conservering en montage. ISO 14001, ISO 9001 en VCA.

......................................................................................................................

Alara-Lukagro bv | Huijgensweg 3 | 2964 LL Groot-Ammers T 0184 661 700 | E info@alara-lukagro.com | I www.alara-lukagro.com

Uw partner voor gevelconstrUcties Van woningbouw tot utiliteitsbouw, in BelgiĂŤ en Nederland

www.vorsselmans.be

rotterdam | Campus Hoogvliet

Projectinfo Hoofdrol voor hightech plaatmateriaal In 2010 werd INTOS interieurmakers benaderd voor een bijzonder project: speciaal meubilair leveren voor een nieuw te realiseren campus in Rotterdam: Campus Hoogvliet. Een project waarbij in de binnen afbouw een hoofdrol toebedeeld was voor Corian®. Voor Campus Hoogvliet was 900 m² Corian-plaatmateriaal nodig. Dit om alle gevraagde elementen, balies, banken, kasten en pantry’s in dit materiaal te kunnen leveren. “Een uitdagende opdracht die wij graag aangingen.”

Corian®, een product van DuPont, is een massief hightech oppervlaktemateriaal met zeer veelzijdige ontwerpmogelijkheden. “Het is een zeer functioneel en buitengewoon duurzaam materiaal, met een innovatieve designuitstraling. Er zijn balies van wel twaalf meter lang geleverd en verschillende monolithische balieblokken van zes bij vijf meter. Bij alles gold dat de meubels naadloos op locatie moesten worden verlijmd en afgepolijst. Niet alleen een uitdaging bij de aflevering, maar ook in de voorbereiding. De verregaande expertise van INTOS in complexe projecten kwam hierbij goed van pas. Net als de ervaring van onze engineers waar het de grote hoeveelheid details, detailleringen en aansluitingen betrof. De goede samenwerking en het veelvuldig overleg tussen Wiel Arets Architects, BAM Utiliteitsbouw en INTOS heeft uiteindelijk geleid tot een prachtig eindresultaat waar alle betrokken partijen en niet in de laatste plaats INTOS zelf trots op kunnen zijn. INTOS is één van de drie interieurbouwers in Nederland die zich lid mag noemen van het DuPont™ Corian® Quality Network. Daarnaast beschikt INTOS over de grootst mogelijke Corian-oven, waardoor wij in staat zijn zeer grote oppervlakten Corian in elke gewenste vorm te gieten.”

INTOS interieurmakers is dé full service specialist voor interieur afbouw en inrichting van gebouwen van nationale en internationale bedrijven. “INTOS interieurmakers streeft ernaar klanten de beste integrale oplossingen te bieden voor bouw- en inrichtingsprojecten waarbij een hoog kwaliteitsniveau een belangrijke rol speelt.”

INTOS biedt de volgende diensten: • Projectmanagement • Conceptontwikkeling • Productontwikkeling • Engineering • Productie / Installatie • Logistiek • Onderhoud & Service

Fitnessgebied,

Campus Hoogvliet, Ministerie van Rotterdam EL&I, Den Haag

www.intos.nl intos@intos.nl 060_80 Intos Adv Stedenbouw-3.indd 1

22-03-2012 11:59:40 91 | STEDENBOUW 716

pesse | Green Planet

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | HuneBouw

‘Eerste groene tankstation’ is futuristische blikvanger aan A28 Het multi-fuel tankstation Green Planet doet in niets denken aan het traditionele tankstation. Het is dan ook het eerste duurzame tankstation van Europa. Automobilisten kunnen er - naast de reguliere brandstofsoorten - zes soorten duurzame brandstof tanken. En ook voor het overige ademt het koepelgebouw duurzaamheid.

De bolvorm was een expliciete wens van opdrachtgever Edward Doorten van Green Planet. Zo zou ook de vorm van het tankstation, begroeid met sedumplanten, uitstralen dat er meer valt te halen dan standaardbenzine. Het ontwerp werd gemaakt door de inmiddels gepensioneerde ingeDe constructie bestaat uit stalen spanten en houten liggers

92 | STEDENBOUW 716

nieur Roeloef Oosting uit Beilen. Aannemer HuneBouw uit Hoogeveen voerde de bouw uit.

Hoge duurzaamheidsambitie “Het is een project met een lange voorgeschiedenis”, vertelt Klaas Greveland, projectleider Hune-

Bouw. “De hoge duurzaamheidsambitie van Green Planet vroeg om een bijzondere constructie en de toepassing van duurzame bouwmaterialen zoals FSC- en PEFC-hout en bakstenen met de kwalificatie ‘hergebruik’. Daarnaast moest het bestaande tankstation verhuizen naar de overkant van de

pesse | Green Planet

snelweg, waardoor het kwam te liggen voor een oud bosperceel. Tenslotte moest het station in alle opzichten gericht zijn op de toekomst. Dat vroeg om innovatieve oplossingen.”

De koepelconstructie Innovatief is zonder meer de constructie van de koepel. Deze moet niet alleen voldoende draagkracht hebben, ze moet binnen het budget vallen en voldoen aan de hoge duurzaamheidseisen.

Voor deze uitdaging bundelt HuneBouw haar krachten met B+O Architecten. Samen ontwikkelen ze een constructie die bestaat uit stalen spanten en houten liggers. “De stalen spanten liggen evenwijdig aan elkaar over het bollende oppervlak”, vertelt Graveland. “Ze hebben allemaal een andere ronding. De houten liggers hebben dezelfde ronding, omdat ze radiaal lopen.” Drie sparingen in de kap zorgen voor ontluchting.

vloeren. Bijzonder is de gasleiding naar afvalverwerker Attero in Wijster, waar groen gas wordt geproduceerd. Het biogas wordt op aardgaskwaliteit gebracht en daarna via een 4bar-leiding naar Green Planet getransporteerd. De automobilist is verzekerd van 100% puur en lokaal geproduceerd groen gas.

De duurzaamheid wordt nog versterkt door twee micro-windmolens die dwars door het dak steken, samen goed voor een energieopbrengst van 10 kWh. Energiezuinige installaties, ledverlichting, zonnepanelen en een afwateringssysteem dat het hemelwater afvoert naar het riool, zorgen voor het predicaat ‘GPR-gebouw Very Good’. ❚

100% groen Halfronde openingen geven de bestuurders toegang tot de tankstations midden onder de dome.

Zij hebben de keuze uit vier eilanden met 28 brandstofslangen, geplaatst op vloeistofdichte Micro-windmolens steken door het dak

Projectinfo Dakdekkers Nederland is goed onder dak en het is zo vanzelfsprekend, dat praktisch niemand er bij stil staat dat een goed dak veel vakmanschap vergt. Niet alleen wat betreft de constructie; juist ook wat betreft de dakbedekking.

Nederland is goed onder dak en het is zo vanzelfsprekend, dat praktisch niemand er bij stil staat dat een goed dak veel vakmanschap vergt. Niet alleen wat betreft de constructie, maar juist ook wat betreft de dakbedekking.

Dat laatste facet, dakdekken, is absoluut een vak apart, ons vak. Maak kennis met:

“De ruim dertigjarige ervaring van Dakdekkersbedrijf Jalving gaat hand in hand met een voortdurend actuele kennis van zaken. En dit gaat wat ons betreft verder dan alleen de technische kennis van producten en toepassingen. We zijn ook alert op relevante ontwikkelingen op het gebied van milieu en veiligheid. Vanuit onze vestiging in Emmen bedienen wij tal van opdrachtgevers in Drenthe, Groningen, Friesland, Overijssel en ook elders in het land. Wij werken voor aannemers, woningbouwverenigingen en institutionele beleggers, voor pensioenfondsen en overheden, voor het bedrijfsleven en non-profitinstellingen. Wij bieden om te beginnen een deskundig advies in de meest uiteenlopende vragen in ons vakgebied. Waarbij wij altijd borg staan voor een oplossing op maat.”

Dakdekkersbedrijf Jalving

Bouwinfo Dakdekkersbedrijf Jalving BV Roald Amundsenstraat 4 7825 AT Emmen

Telefoon Fax Internet E-mail

: : : :

(0591) 66 81 20 (0591) 66 81 21 www.jalving.nl info@jalving.nl

Opdracht Ontwerp

Uitvoering Constructie Bouwperiode

Green Planet, Pesse B+O Architecten – P. Brink en ingenieur R. Oosting, Beilen HuneBouw, Hoogeveen Bouwtechnisch adviesbureau ABT, Velp november 2012 – oktober 2013

93 | STEDENBOUW 716

terneuzen | Woonzorgcomplex Maxima

Een koninklijk woon-zorgcomplex In Terneuzen, op een unieke plek aan de Westerschelde, bouwt Aannemersbedrijf Van der Poel het Woonzorgcomplex Maxima. Dit bevat zestig appartementen voor senioren en 56 zorgkamers van de Zeeuwse zorginstelling SVRZ. De aannemer verwacht dat de bewoners aan het einde van het jaar hun intrek kunnen nemen in de nieuwbouw.

Het bouwbedrijf, dat tevens opdrachtgever is, speelt met Maxima in op de veranderende vraag van senioren. Aannemersbedrijf Van der Poel heeft het project begin vorig jaar van een regionale ontwikkelaar overgenomen.

Marco de Raad, projectleider bij het bedrijf, legt uit: “We waren als aannemer betrokken bij het project en toen de ontwikkelaar geen mogelijkheden meer zag, hebben wij het overgenomen. Wel hebben we het plan iets aangepast om het financieel haalbaar te maken. In plaats van een Uvormig gebouw hebben we gekozen voor een kubusvormig gebouw, zodat er ruimte was voor meer appartementen.” Het woon-zorgcomplex wordt gerealiseerd op de locatie van het voormalige verpleeghuis Ter Schorre, midden in een nieuw aan te leggen wandelpark.

Zorgsteunpunt in Maxima In het complex, dat is ontworpen door RDBM Architecten uit Terneuzen, kunnen senioren tot op hoge leeftijd zelfstandig wonen. Niet alleen zijn er veel voorzieningen zoals een fysiotherapeut en bushalte in de buurt; ook is er een zorgsteunpunt van zorginstelling SVRZ in het gebouw aanwezig.

De Raad: “En heeft iemand zorg nodig, dan verleent het zorgteam 24 uur per dag zorg. Dat varieert van huishoudelijke hulp tot intensieve zorg thuis.” De zorginstelling, die een derde van het gebouw in beslag neemt, heeft acht groepswoningen voor in totaal 56 bewoners. Daarnaast hebben ze op de begane grond een ontmoetingsplaats voor alle bewoners. SVRZ organiseert daar verschillende activiteiten, van koffieochtenden, creatieve

94 | STEDENBOUW 716

workshops tot gezellige diners. “Ook kan de ruimte door de bewoners gebruikt worden voor bijvoorbeeld een verjaardag”, vult De Raad aan.

Ontmoetingsplaats Het hart van het gebouw is het atrium, met veel licht en groen. Het is een plek waar mensen samen kunnen komen, uitkijkend op de galerijen.

Totaal twintig van de zestig ruime appartementen worden verhuurd door woonstichting Clavis. Van de veertig koopappartementen zijn er inmiddels 32 verkocht. “Daar zijn we tevreden mee in deze tijd”, laat De Raad weten.

“De appartementen hebben grote ramen met veel lichtinval. Tevens hebben ze een mooi uitzicht op de Westerschelde of op de omgeving.” Op de begane grond van het zeven verdiepingen tellende nieuwbouwcomplex komen commerciële ruimtes, voor bijvoorbeeld een huisarts, fysiotherapeut, pedicure of kapper. Onder het complex is een parkeergarage in twee lagen gerealiseerd.

Uiteenlopende projecten Het aannemersbedrijf, gevestigd in Terneuzen en dochteronderneming van VolkerWessels, heeft Zeeland als werkgebied. De Raad: “We kennen de omgeving heel goed. Ook werken we graag met vaste partners, het liefst lokaal. Zo weten we precies bij wie we voor wat moeten zijn en leveren we kwaliteit.” Naast projectontwikkeling van de meest uiteenlopende projecten is het bouwbedrijf ook actief in nieuwbouw en renovatie. ❚

terneuzen | Woonzorgcomplex Maxima

In de realisatie van Maxima werd gebruik gemaakt van EPS-funderingskisten

Projectinfo

EPS-Standaardkist Perfect isolerende funderingskist

www.dehoop-pekso.nl

Prefab betonelementen In opdracht van Aannemersbedrijf Van der Poel leverde De Hoop Pekso voor Maxima de EPS-Standaardkist, holle wanden, balkbodems en breedplaatvloeren. Begin september 2012 is Van der Poel begonnen met het plaatsen van de EPS-Standaardkist. Nog geen maand later stonden de holle wanden recht. Vervolgens zijn de balkbodems en breedplaatvloeren per verdieping geleverd. De laatste prefabelementen voor dit zes verdieping tellende gebouw zijn geleverd in maart 2013.

De combinatie van balkbodems en breedplaatvloeren wordt als één geheel berekend en getekend, waardoor in de uitvoering de bovenwapening vanaf één tekening gelegd kan worden. Door het toepassen van holle wanden, kolommen, (holle) balkbodems en breedplaatvloeren ontstaat na het afstorten een monoliet, een stabiele constructie. Doordat de balkbodems rondom de kolommen aansluiten, en de holle wanden alleen een kleine stelruimte hebben, moeten alleen de naden afgewerkt worden. Alle zichtzijden zijn prefab, dus strak en glad afgewerkt (afwerkingsklasse A).

• Telt positief mee in de EPC berekening • Hogere drukvastheden • ARBO-vriendelijk

Bouwinfo Opdracht

Ontwerp Uitvoering Bouwperiode

Aannemersbedrijf Van der Poel B.V. Terneuzen; SVRZ, Middelburg; Clavis, Terneuzen RDBM Architecten, Terneuzen Aannemersbedrijf Van der Poel B.V., Terneuzen juli 2012 – december 2013

95 | STEDENBOUW 716

goes | Sportpunt Zeeland

Tekst | Fiona de Heus Beeld | Aannemingsbedrijf Fraanje

Licht en isolatie dankzij EFTE-luchtkussens

Topsporthal en tropisch regenbos Ruimtegebrek en de wens om topsportevenementen te kunnen organiseren leidden tot de sloop van een aantal hallen van het gedateerde complex Sportpunt Zeeland in Goes, om plaats te maken voor nieuwbouw van een topsporthal en uitbreiding van het zwembad.

Tijdens de sloop en de bouw waren de overige hallen en het zwembad gewoon toegankelijk.

“Op zich niet zo heel spannend”, vindt Marcel Beenhakker van aannemingsbedrijf Fraanje. Ware het niet dat de beschikbare tijd wel een grote druk op de bouwers legde: eind maart 2013 startte de sloop en op 15 oktober werd de sporthal opgeleverd. Het zwembad wordt naar verwachting in april 2014 opgeleverd.

Plan van aanpak Dat Fraanje de opdracht gegund kreeg heeft onder andere te maken met hun plan van aanpak inclusief presentatie. Om de bouwdelen die niet gesloopt wer-

den te kunnen blijven gebruiken waren namelijk tijdelijke voorzieningen en veel overleg nodig om onder andere de veiligheid te kunnen garanderen. Alleen deze zomer, toen ook diverse installaties vervangen moesten worden, ging het zwembad drie weken dicht. Een behoorlijke opgave voor zo’n kort tijdsbestek. “Maar het is gelukt, dus het was reëel”, denkt Beenhakker nu.

Op de plek waar een van de oude hallen gesloopt werden (het oudste deel al 35 jaar oud), is een grote topsporthal gebouwd. De hal voldoet aan alle eisen

Na sloop van een bestaande hal is een grote topsporthal gebouwd, voorzien van scheidingswanden

96 | STEDENBOUW 716

goes | Sportpunt Zeeland

voor topsportevenementen, zowel qua afmetingen als voorzieningen, maar de hal kan tevens met behulp van Trenomat-scheidingswanden opgedeeld worden in vijf kleinere zalen. De constructie van de hal is van staal, met een stalen dak en een metalen gevelsysteem, en aluminium kozijnen. Voor de eindafwerking zijn verschillende soorten gevelplankprofielen en golfbeplating gekozen.

Upgrade zwembad Een andere hal heeft plaatsgemaakt voor uitbreiding van het zwembad. Op de begane grond hiervan komt een ‘Lazy River’ en daarboven komt een regenbos met diverse attracties. Van het bestaande zwembad is het dak gerenoveerd om de isolatiewaarde op te waarderen. Behalve nieuwe dakbedekking heeft het zwembad ook nieuwe gevels gekregen. Dit had twee grote voordelen: het zwembad is flink geüpgraded en de energiezuinigheid is flink verbeterd.

Voor de Lazy River en het tropisch regenbos wordt een ‘kas’ gebouwd met een oppervlakte van 3.100 vierkante meter en een hoogte van achttien meter. De delen worden gescheiden door getrapte verdiepingsvloeren. De Lazy River wordt opgebouwd uit een constructie van prefab betonnen wanden, kolommen in combinatie met Omnia-vloeren. Bovenop de betonnen constructie komt een gelamineerde constructie met daarin EFTE-folie-elementen – een soort kunststof kussens. Deze elementen bezitten isolerend vermogen en ze brengen met hun lichtdoorlatendheid een behoorlijke transparantie met zich mee.

Voor Fraanje is de gelamineerde constructie met luchtzakken nieuw. “We hadden zoiets nog niet meegemaakt. Het is uniek, omdat dit in Nederland heel weinig voorkomt.” Vooral de afstemming met een houten gelamineerde constructie vraagt om extra aandacht. Behoudens boven omschreven bouwdelen, worden ook de entree en de horeca vernieuwd. ❚

Projectinfo Vuren wandpanelen in indoor-regenbos De nieuwe sporthal van Sportpunt Zeeland voldoet aan de nieuwste akoestische richtlijnen die NOC*NSF heeft opgesteld. Hiervoor zijn de vlakke wandpanelen geperforeerd.

“In een sporthal heb je een behoorlijke absorptiewaarde van het geluid nodig, omdat je te maken hebt met veel verschillende tonen en frequenties. Als je daar niets aan doet, kan het ziekmakend zijn”, weet Walter van der Weijden van Steward Design Panels. Dit bedrijf heeft de wandpanelen voor de sporthal, de gangen en het indoor-regenbos van Sportpunt Zeeland geleverd.

“De panelen zijn gemaakt van vuren multiplex. In de panelen in de sporthal en een deel van de gangen hebben we een perforatiepatroon aangebracht, zodat de nagalm gereduceerd wordt.” De vuren multiplexpanelen zijn voorzien van een whitewash-afwerklaag. “Dit is een esthetische keuze, die niet van invloed is op de akoestiek. De gaten zijn dusdanig groot dat die niet worden dichtgelakt.” De wandbekleding in het regenbos is puur decoratief zonder akoestische functie. De panelen worden op maat geleverd, volgens de tekeningen van de architect. “Wij produceren zelf in Nederland. Wij leveren op maat en perforeren ook op maat, zodat je niet zelf door de geperforeerde gaten heen hoeft te zagen.”

T. 0183 589099 E. info@designpanels.com www.designpanels.com

Wij produceren en leveren :

HOUTEN AKOESTISCHE PANELEN Voor school, sporthal en kantoor.

Geperforeerd en gesleufd in vele varianten en afwerkingen.

Betrouwbaar, betaalbaar en op tijd

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Advies constructies Uitvoering Installaties Bouwkosten Bouwperiode

Sportpunt Zeeland, Goes Slangen + Koenis architecten, IJsselstein Bartels, Utrecht Aannemingsbedrijf Fraanje, Lewedorp Van Galen Klimaattechniek, Rotterdam circa € 10 miljoen maart 2013 - april 2014

Neem contact met ons op voor info, monsters of een bezoek.

www.designpanels.com

97 | STEDENBOUW 716

rotterdam | Rotterdam Centraal

Bouw nieuw Rotterdam Centraal verloopt vlot dankzij logistiek

'Een internationaal station met allure'

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | ProRail, Ridder Metalen Dak- en Wandsystemen, Glasdesign

Het nieuwe Rotterdam Centraal zal – naar alle waarschijnlijkheid als eerste van de NSP's - eind 2013 worden opgeleverd. Daarmee doet Rotterdam de naam als werkstad wederom eer aan. Toch is het bouwen van een geheel nieuwe OV-terminal ook hier een uitdaging. In de door architectencombinatie Team CS ontworpen terminal ligt bijvoorbeeld een ingewikkelde projectknip tussen sporen en hal. Mobilis realiseert het 'spoorse deel' in opdracht van ProRail, inclusief kap, passages, noordelijke entree en aansluiting op de hoofdhal.

Het stalen casco van die nieuwe hal aan de centrumzijde wordt gebouwd in opdracht van de Gemeente Rotterdam en is afzonderlijk aanbesteed, vertelt projectmanager Eric van der Meer van ProRail.

“ProRail is momenteel bezig met de grootste stationsverbouwing sinds het bestaan van de spoorwegen.

Vanwege de groei van het treinverkeer de afgelopen jaren en de komst van de HSL, heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu geld beschikbaar gesteld voor de verbouw van stations. De stations op de grote spoorknooppunten zijn veelal uit hun jasje gegroeid en worden klaargestoomd voor de toekomst.

Daarvoor is ProRail onder meer in Den Haag, Breda, Rotterdam, Amsterdam, Utrecht, Arnhem, Zwolle en Delft aan het werk. Stations worden omgebouwd tot moderne OV-terminals, waarin lokaal verkeer moeiteloos aansluit op (inter)nationale treinverbindingen.

98 | STEDENBOUW 716

In Rotterdam doen we dat met de gemeente Rotterdam.” Aan de spoorse kant vordert de aangroei van de stationskap met vernieuwde perrons op niveau 1 gestaag. De bouw is in april 2012 ruim over de helft. “De planning verloopt soepel, op basis van de zogenoemde ‘bak-en-dakfasering’. Wij sluiten telkens een perronbak af en bouwen die in een vast aantal weken inclusief kap bijna volledig af, op het perronmeubilair na. Dit doen we zes keer in totaal, waarna de afwerking in één keer wordt vervolmaakt middels de installatie van liften, kiosken, verlichting, bankjes en borden.”

Regie Hoofdaannemer Mobilis, infra-specialist binnen TBI en in 2008 geselecteerd op basis van een design & constructmodel, is tevens coördinator van de

bijna drie jaar in beslag nemende bouw van de OVterminal. Ook de voorbereidende fase was intensief.

“Voordat je hieraan begint moet je zowel op het vlak van verantwoordelijkheden als aanpak letterlijk en figuurlijk veel ‘op de rails’ zetten”, vertelt Mobilis-projectmanager Jaap den Butter. “Logistiek gezien is het enorm belangrijk dat we gebruik kunnen maken van het spoor voor de aanvoer van materieel en de afvoer van puin. Daarvoor hebben wij een opslagterrein tot onze beschikking op het goederenemplacement Noord (‘Boezembocht’), waarvan ook de leveranciers en onderaannemers gebruik maken. Aan de kap hebben verschillende partijen samengewerkt met een prachtig resultaat, een licht, hoog en rank perrondak dat goed presteert op het gebied van comfort en klimaat, maar wij houden de regie.” Tegelijkertijd wordt op maaiveldniveau onder de sporen gewerkt

rotterdam | Rotterdam Centraal

Glazen vloer zorgt voor daglicht in onderliggende passage

aan een nieuwe passage, de noordelijke stationsentree en het vernieuwen van de Provenierstunnel, de bestaande interwijkverbinding voor fietsers. “Die is straks voorzien van dakvensters, waardoor een veilige route ontstaat.”

Optimisme

Vouwwanden

De nieuwe, centraal gelegen reizigerspassage is 49 meter breed, voorzien van winkels en komt in de plaats van de veel te krappe, nu gesloopte stationstunnel uit de naoorlogse periode. Vroeger lagen de sporen op maaiveld en ook daar vind je nu nog materiaal van terug. Dat lijkt weinig uitzonderlijk, maar wie weet nog dat Diergaarde Blijdorp ooit op deze locatie was gevestigd? “Wij hebben zelfs fundamenten van dierenverblijven gevonden.” In november 2012 werd een deel van de nieuwe passage en de noordelijke hal in gebruik genomen. Wat overheerst in Rotterdam is het optimisme over de deelopleveringen en het functioneren van de bouwlogistiek; de bak-en-dak-fasering verloopt volgens schema, wat de planning van de resterende fasen vergemakkelijkt.

Van der Meer: “In Rotterdam is bewust gekozen voor bouwen met behoud van dienstregeling. Wat voorop staat voor ProRail is dat er veilig gebouwd wordt en reizigers zo weinig mogelijk hinder ondervinden.” ❚

Projectinfo Slopen terwijl de treinen rijden Struijk Groep verricht sloop- en grondwerk in diverse grote stationsprojecten. De specialist in zware betonsloop werd in Rotterdam ingeschakeld voor de afzonderlijke projecten hal en sporen, alsmede de verbouw van metrostation CS. Het bedrijf uit Krimpen aan de Lek sloopte onder meer de perronkappen en de stationstunnels voor ProRail, Gemeentewerken Rotterdam en Mobilis. “Centraal stond de logistiek, want alles ging hier gefaseerd en de treinen blijven rijden”, vertelt bedrijfsleider Hans Lievaart. Ook asbest- en bodemsaneringen werd door de Struijk Groep uitgevoerd.

Projectvoorbereiding is voor een sloopbedrijf tegenwoordig even belangrijk als voor andere bouwpartners.

“Ons materieel werd aangevoerd met spoorwagons en ons puin ook weer afgevoerd via het spoor (‘CO2gunstiger’), naar een speciaal ingericht bouwterrein aan de Boezembocht. Het meest complexe was het verwijderen van de perronkappen, toentertijd één van de eerste ranke betonconstructies in Nederland, met treinenloop aan beide zijden.”

99 | STEDENBOUW 716

Projectinfo Glas in passage maakt Rotterdam CS transparant De transparantie van het nieuwe Rotterdam CS is bereikt door de tunnel te verbreden en veel glas toe passen. De winkels in de passage onder de sporen zijn allemaal voorzien van glazen vouwwanden en deuren en ook de liften vanaf de passage naar het perron zijn aan de buitenkant omkleed met glas.

Glasdesign was al vroegtijdig bij het project betrokken om mee te denken over de technische mogelijkheden en oplossing. “Dat is onze kracht”, vertelt Sander Pieters. “De productkeuze is enorm belangrijk. De glazen vouwwanden onder de sporenbakken, met name ook de deuren, moeten trillingen kunnen opvangen, want zeker als er drie treinen tegelijk doorheen gaan, kan de sporenbak tot twee centimeter zakken. We hebben de wanden daarom aan de onderkant rollend gemaakt en ze aan de bovenkant voldoende speling gegeven. Doordat we dit hebben weggewerkt in het profiel, is dit onzichtbaar.”

Om de acht liftinstallaties transparant te maken is gekozen voor de punthoudermethode, waarbij het glas zo onzichtbaar mogelijk aan een stalen frame wordt bevestigd door ronde gaten in het glas. Glasdesign paste deze methode ook toe bij bijvoorbeeld het nieuwe De La Mar Theater in Amsterdam.

Als je vervolgens uit de lift stapt, dan stap je op de glazen vloer, die gelijkvloers is met het plafond. “Deze vloer zorgt voor veel licht in de passage. We hebben een speciale glazen anti-slipvloer bedacht, zodat je niet met natte schoenen uitglijdt.”

Tussen de winkels leiden ook trappen naar de perrons. De zijkanten hiervan zijn eveneens uitgevoerd in glas, maar in plaats van transparant zijn deze wanden uitgevoerd in een bruine kleur met een structuur. De perronnummers zijn erin geëtst.

“Door het reliëf zijn ze niet spiegelend. Ze zijn enorm onderhoudsvriendelijk en ze hebben een mooie uitstraling”, vindt Pieters.

• • • • • •

ISO 9001:2000 VCA ** BTR SVMS-007 SIKB 7001 SC-530

deest | scheepswerf Ravestein

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | Hardeman & van Harten – MCB

Scheepsbouwhal Ravestein

Voor de bouw van nog grotere pontons Scheepswerf Ravestein heeft een dubbele wens. Zij wil nog grotere pontons bouwen en zij wil dit in de toekomst binnen doen. Als zij weersonafhankelijk kan werken, komt dit zowel het productieproces als de medewerkers ten goede. Om beide wensen te realiseren bouwt zij in het Gelderse Deest een immense bedrijfshal.

Met een grondoppervlakte van 55 x 70 meter en een hoogte van bijna 26 meter is de scheepsbouwhal op de scheepswerf van Ravestein opvallend aanwezig.

De voorzijde van de hal kan helemaal open. Hierdoor kunnen de pontons die klaar zijn voor transport via twee immense portaalkranen worden overgeheveld naar de Waal.

Constructie Croes Bouwtechnisch Ingenieursbureau heeft eerst de mogelijkheden tot uitbreiding van de bestaande scheepshal onderzocht. Dat bleek technisch echter zeer complex. De bestaande hal staat immers voor de helft in de Waal. Als zeker is, dat de bouw van een nieuwe scheepsbouwhal de beste oplossing is, ontwerpt Croes Bouwtechnisch Ingenieursbureau de nieuwe scheepsbouwhal inclusief constructie. “In principe is de constructie van een rechthoekige hal eenvoudig”, vertelt Maarten Braem, constructeur van Croes Bouwtechnisch Ingenieursbureau, hierover.

“Maar de hal van Ravestein moet aan de noordzijde helemaal open kunnen. Dan mis je één gevel om je stabiliteit uit te halen.”

Stabiliteit

‘Met groen- en grijstinten past de hal in zijn omgeving’

Om de stabiliteit in de dwarsrichting van de hal te waarborgen worden aan de linkerkant schuine schoren geplaatst. Deze kunnen de trek- en drukkrachten die door het weer worden veroorzaakt afdragen naar de fundering. In de langsrichting wordt het probleem traditioneel opgelost, met windverbanden. De constructie wordt gesloten met stalen binnendozen en afgedekt met staalplaat. Omdat de vorm van de hal voor het overgrote deel wordt bepaald door de afmetingen en de toekomstige functie van de hal, blijft de rol van de architect beperkt. Toch kijkt deze over de schouders van de constructeurs mee. ►

101 | STEDENBOUW 716

project:

Ravestein te Deest

Voor de bedrijfsbouw worden er in de basis 2 soorten metalen bouwsystemen toegepast, namelijk het metalen opbouwsysteem en het prefab systeem.

Elk systeem heeft zijn eigen voordelen. Functionele eigenschappen als isolatie waarde, brandveiligheid en bouwsnelheid zijn belangrijke elementen in de bedrijfsbouw.

Metalen opbouwsysteeM pRefab systeeM DuuRzaaM RecyclebaaR

Specialisten in dak en gevelbeplating

100 jaar ervaring in staalverwerking

Lage Veldweg 10, 6741 JL Lunteren T 0318 46 1551 F 0318 46 2116 E info@hardeman-vanharten.nl S www.hardeman-vanharten.nl

Moors Constructie en Machinebouw Bergharen BV. is een meer dan 100 jaar jong familiebedrijf met een enorm actieve vierde generatie Moors aan het roer. MCB is een dynamische, innovatieve en vooral toonaangevende factor in de staalverwerkingsbranche.

Staal- en constructiebouw Schoorstenen en drogerijwagens Machinebouw Constructies voor bruggen, wegen, waterbouw, silo’s en bedrijfshallen.

Zeer specifieke oplossingen voor de keramische industrie.

Specials zoals transportbanden en stuwen en kleppen voor waterschappen.

Breekwagen 6, 6617 KC Bergharen • Tel 0487 53 14 87 Fax 0487 53 20 31 • E-mail info@moors.nl • www.moors.nl

deest | scheepswerf Ravestein

Projectinfo 450 ton staal in productiehal De nieuwe productiehal van Ravestein is hoger dan de hal die dertig jaar geleden gebouwd werd, maar toch konden de tekeningen van dat gebouw nog als onderlegger dienen voor de nieuwe constructie.

Moors Constructie en machinebouw Bergharen had de tekeningen nog in het archief en realiseerde ook de totale constructie voor de nieuwe hal, met een gezamenlijk gewicht van 450 ton.

“Moors bestaat honderd jaar. Wij maken alles wat je van staal kunt maken en onze kracht ligt in het wat ‘exotischer’ staalwerk: grote afmetingen en grote overspanningen die niet alledaags zijn”, vertelt Barry Moors. De hal van Ravestein bijvoorbeeld: “Deze hal heeft bijzondere afmetingen, want hij is 27 meter hoog en hij heeft een vrije overspanning van 45 meter.” De veertig meter lange spanten van dertig jaar geleden werden in twee delen geleverd, maar nu heeft Moors de langere spanten (45 meter) uit één stuk vervaardigd. Alleen al aan het transport hiervan ging een grondig onderzoek vooraf.

Moors verzorgde tevens de gevelbekleding met het binnendoosprincipe in combinatie met damwandgevelplaten, de dakpanelen en de bitumen dakbedekking. Voor de sterkte van het dak zijn de langst verkrijgbare dakplaten gebruikt, met een lengte van 24 meter. Daarmee overlappen ze drie spantvakken.

Tot slot heeft Moors ook de deuren geplaatst, die eveneens bijzondere afmetingen hebben. “Het lijken qua afmeting wel vliegtuighangardeuren, met een hoogte van 23 meter en een breedte van acht meter.

Er hangen er zes op een rij, met een gezamenlijk gewicht van 70.000 kilo.” De deuren bevinden zich aan de kant van het water en door ze open te schuiven kunnen de enorme producten van Ravestein gemakkelijk naar een schip worden vervoerd voor transport. Hoewel de bouw nu maar vier maanden kon duren, in plaats van de veertien maanden dertig jaar geleden, slaagde Moors erin het pand op te leveren vóór het veertigjarig jubileum van Ravestein op 2 november 2013.

De hal is 27 meter hoog en heeft een vrije overspanning van 45 meter

Architectuur “Oorspronkelijk was het de bedoeling om de windbokken buiten de hal te plaatsen”, vertelt architect Martijn Jansen van Croes Bouwtechnisch Ingenieursbureau.

“Wij hebben deze binnen geplaatst zodat onder de schoren ruimte ontstaat voor materiaalopslag. Op het gebied van kleuren hebben we het kleurenpalet van de bestaande hal doorgetrokken. Met de groen- en grijstinten past de hal in zijn omgeving.”

Geluidsisolatie Om zeker te weten dat het dorp Deest straks niet wordt geplaagd door geluidsoverlast, wordt een gespecialiseerd bureau ingeschakeld. Deze onderzoekt of de hal kan worden voorzien van transparante geveldelen, zonder dat dit ten koste gaat van de geluidsisolatie. In de oost- en noordgevel zorgen transparante delen nu voor natuurlijke lichtinval. Aan de dorpskant is de hal gesloten met een dik steenwolpakket om overlast voor de bewoners te voorkomen.

Inmiddels verkeert de bouw in het afbouwstadium. De schuifbare noordgevel is gemonteerd en de hal is klaar voor inrichting. Twee indrukwekkende portaalkranen - elk met een hijsvermogen van 2 x 62,5 ton – zijn geplaatst en kunnen reiken tot aan de Waal. “Ravestein kan haar ambitie waarmaken en de medewerkers staan de komende winter warm en droog.” ❚

Minerale wol maakt buitenschil geluiddicht en brandwerend Om te voorkomen dat de bebouwde kom van Deest geluidsoverlast ondervindt van de nieuwbouw van Ravestein, werden door de gemeente hoge eisen gesteld aan de geluidsdichtheid. Daarom is de buitenschil geïsoleerd met minerale wol.

“Minerale wol is geluidsabsorberend, geluidsisolerend en onbrandbaar: het valt in de hoogst haalbare Brandklasse A1”, legt Jan Hardeman van Hardeman van Harten BV uit. “Wij werken met twee soorten beplating. Als het minder brandwerend hoeft te zijn, dan kiezen we voor sandwichpanelen met PIR-kern waarbij je maximaal een WBDBO van zestig minuten kunt halen. Maar wanneer er zwaardere eisen aan de brandwerendheid worden gesteld, kiezen we voor deze stalen beplating met minerale wol. Deze wordt op de bouw samengesteld door eerst een stalen binnendoos te maken, dan de wol erin te doen en verticale stalen buitenplaten ertegenaan te schroeven.” Voor de afwerking is een duurzame coating met 35 jaar garantie gebruikt. Behalve de wandbeplating heeft Hardeman van Harten BV ook het dak en de tweelaags A.P.P.-dakbedekking gemaakt met steenwolisolatie.

Door zoveel mogelijk lean te werken verliep het project snel. “In week 30 werd de constructie opgezet, in week 34 zijn wij begonnen en in week 37 was het gebouw wind- en waterdicht. Dat is, zeker voor deze omvang, snel”, benadrukt Hardeman.

De hoogte, 27 meter in het geval van Ravestein, is geen probleem voor Hardeman van Harten BV. “Daar zijn we in gespecialiseerd. We doen ook veel renovatieprojecten, zoals melkpoeder- en meelfabrieken die tussen de twintig en zestig meter hoog zijn. Op hoogte werken is windgevoelig. Als het iets harder waait, kun je niet verder. Omdat de wind ’s nachts vaak gaat liggen werken we ook veel ’s nachts door.

We beschikken zelf over de benodigde hoogwerkers en kranen en onze jongens zijn speciaal getraind om op hoogte te werken.”

103 | STEDENBOUW 716

mill | Brede School

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | Giesbers/Mecanoo en Martijn van den Bouwhuijsen

Compacte Brede School Mill scoort met GPR van 8.1

‘Uit de klei getrokken’ nieuwbouw geeft beekdal impuls

GiesbersWijchen en Mecanoo architecten zijn verantwoordelijk voor zowel het ontwerp als de realisatie van Brede School Mill. Een project dat in goed overleg met de gebruikers tot stand komt, mede door de tweewekelijkse klankbordsessies die tijdens de ontwerpfase zijn gehouden. De compacte nieuwbouw refereert aan het beekdal en de cultuurhistorische elementen. Het stenen volume met groendak rijst als het ware uit het landschap op en splitst zich aan de dorpszijde in twee vleugels, die de locatie van de basisscholen De Kameleon en De LenS accentueren. Begin 2014 gaan de deuren van de nieuwbouw open.

Het 4.200 m² tellende multifunctionele schoolgebouw wordt het nieuwe onderkomen voor basisscholen De Kameleon en De LenS, de GGD en kinderopvang en BSO IKKE. Het project is gegund aan GiesbersWijchen en Mecanoo architecten op basis van design & construct.

“Wij werkten in overleg met de gebruikers het ontwerp uit van VO naar DO”, zegt projectleider Dries Willems namens GiesbersWijchen. “De twee basisscholen kozen er bijvoorbeeld voor om een eigen indeling te maken die past bij de lesmethodes. Ook werden de gemeenschappelijke, centrale ruimtes heringedeeld tijdens de klankbordsessies. Bij de bouw ontzien we de omgeving zo veel mogelijk. Bijvoorbeeld door de geluidsproductie te beperken tijdens de middelbare schoolexamens van het nabijgelegen Merlet College.”

Dakramen zorgen samen met gevelvensters voor voldoende daglicht

104 | STEDENBOUW 716

Ontwikkel- en bouwpartner GiesbersWijchen hanteert een pull-planningsmethodiek. Willems zegt: “Leveranciers en onderaannemers trekken als co-makers op en maakten samen met ons een realistisch tijdsschema.

Mede hierdoor wordt het gebouw eerder opgeleverd dan de aanvankelijke deadline medio 2014. In de herfst van 2013 vinden afbouwwerkzaamheden plaats, zodat Brede School Mill na de kerstvakantie open kan gaan. De oplevering vindt nog voor de kerstvakantie plaats.”

Visuele verbinding met het groene beekdal De vlindervormige structuur van het dorp Mill, het beekdal, cultuurhistorische gebouwen en monumentale bomen maken de locatie van de nieuwbouw uniek. Mecanoo architecten bedacht een gebouw

mill | Brede School

Willems zegt: “Door de combinatie van groendak en in kleur verlopende baksteenlagen lijkt het compacte bouwvolume uit de Brabantse klei te zijn getrokken.

Verschillende vierkante kozijnen, afwisselend geplaatst in de gevel, geven de brede school een speels uiterlijk. Dakramen zorgen samen met deze gevelvensters voor voldoende daglicht. De verschillende entrees zijn gemarkeerd met prefab betonnen kaders.

De binnentuin benadrukt het groene karakter van de nieuwbouw.”

Excelleren in gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde

Mecanoo architecten bedacht een gebouw dat past bij het groene landschap en het dorpse karakter, met schuine kappen en robuust metselwerk

dat past bij het groene landschap en het dorpse karakter met schuine kappen en robuust metselwerk.

De toegepaste lagen met ambachtelijk geproduceerde bakstenen verlopen van donker naar licht, van beneden naar boven. Het groene dak maakt een visuele verbinding met het groene beekdal. Ook is er een ontwerp gemaakt van de openbare ruimte, dat rekening houdt met de landelijke omgeving en de gewenste bereikbaarheid.

Brede School Mill heeft een duurzaam karakter met een gemiddelde GPR-score van 8.1. Giesbers/Mecanoo scoort hiermee 1.6 punt hoger dan de vraagspecificatie. “Het gebouw excelleert op de onderdelen

gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde, terwijl de onderdelen energie en milieu ruim voldoen”, verheldert Willems. “De brede school, die in de buurt van een vliegveld ligt, heeft goede geluidsisolatie. Optimale ventilatie, volgens de norm van ‘Frisse Scholen’ klasse A – als een van de eerste scholen in Nederland – en het hoge verlichtingsniveau dragen bij aan het welzijn van de gebruikers.

De toepassing van kalkzandsteenwanden, kanaalplaatvloeren, het grasdak en metselwerk zorgen voor een hoog warmte-accumulerend vermogen en een optimaal binnenklimaat in zomer én winter.

Hiernaast is er in de materialisatie en detaillering rekening gehouden met het schoonmaakgemak.

De hoge gebruikskwaliteit uit zich onder andere in goede bereikbaarheid en toegankelijkheid. Kortom: een speels, gastvrij, duurzaam gebouw, ingebed in de groene omgeving van Mill.” ❚

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Uitvoering Advies

Installaties Bouwperiode Bouwprogramma

Gemeente Mill en Sint Hubert Mecanoo architecten, Delft GiesbersWijchen, Wijchen K & R installatieadvies en -management, Apeldoorn (installaties); Bouwtechnisch Ingenieursbureau Croes, Nijmegen (constructie) JWR Elektrotechniek, Wijchen (E); Tibo-Veen Installatietechniek, Veen (W) maart 2013 – december 2013 4.200 m² bestaande uit twee basisscholen, peuterspeelzaal, kinderdagverblijf en GGD

www.giesberswijchen.nl

Samenscholen Verschillende soorten onderwijs onder één dak. Gecombineerd met buitenschoolse opvang, zorg, welzijn, sport of cultuur. Probeer al die uiteenlopende wensen maar eens te vertalen in een aansprekend, energiezuinig gebouw met toekomstwaarde en een gezond binnenklimaat waarin elk type gebruiker zich thuis voelt.

Gelukkig lukt het ons steeds weer. Dankzij een perfect samenspel met alle betrokkenen. En ons vermogen om ons in te leven in ieders belangen. Zullen we afspreken? Bel 024 649 2811.

105 | STEDENBOUW 716

hoorn | Van der Valk Hotel

Tekst | NNK Concept

De Poort van Hoorn aan de A7 Wie over de A7 rijdt zal het niet zijn ontgaan dat bij Hoorn een nieuwe landmark verrijst: het nieuwe Van der Valk Hotel. Met een indrukwekkende hoogte van 48 meter behoort dit gebouw tot de hoogste van West-Friesland.

We spreken Eerde Schippers, architect van Inbo Architecten en Mark van der Mast, senior projectleider bij BAM Utiliteitsbouw. De betrokkenheid van zowel BAM als Inbo bij de ontwikkeling van het multifunctionele complex gaat ruim een decennium terug. Als onderdeel van het plangebied vrijetijdspark De Blauwe Berg in Hoorn, ontwikkelde AM (de ontwikkelaar binnen BAM) 225 woningen en het hotelcomplex.

“Vanaf de initiatieffase is BAM al betrokken bij dit project,” vertelt Mark van der Mast. “Na een relatief lang en intensief ontwikkelingstraject zijn we in november 2012 gestart met de realisatie van het 14.000 m² grote project. Het wordt een multifunctioneel complex voor drie gebruikers.

Het Van der Valk Hotel Hoorn met 157 kamers, twee restaurants, bar, collegezaal en tien vergaderzalen. Op de dertiende etage bevindt zich het wellnesscenter met zwembad en spectaculair uitzicht over het IJsselmeer. De JT bioscoop heeft vijf zalen en negenhonderd plaatsen en het Flamingo Casino biedt een gevarieerd aanbod aan automaatspelen. Alle functies zijn te bereiken vanuit een gemeenschappelijke centrale entree met lobby, maar het casino heeft ook een eigen entree. Bij het complex wordt een parkeerterrein aangelegd door BAM Wegen.”

Schuiven met functies “De verwachte bezoekersstromen op een gereguleerde wijze verdelen over de verschillende functies in het complex, bleek een uitdagende opgave”, aldus Eerde Schippers, “met als gevolg dat we flink hebben geschoven met functies en etages om tot de meest ideale invulling te komen. De ervaring en visie van de opdrachtgever zijn hierbij van belang geweest.

Door met één centrale entree te werken, vanwaar de bezoekers alle voorzieningen kunnen bereiken, is er samenhang gecreëerd. De verschillende functies zijn complementair aan elkaar. Zo kan bij een groot congres in het hotel gebruik worden gemaakt van de bioscoopzalen als auditorium.

De monumentale entree is het visitekaartje van het gebouw geworden.

Met een lobby met de indrukwekkende hoogte van tien meter voorzien

106 | STEDENBOUW 716

van dito kolommen en aan weerszijden grote betonnen trappen die naar de bioscoop op de eerste verdieping leiden.”

Haalbaarheid borgen Men zou verwachten dat het werken binnen de ‘Van der Valk-formule’ voor de architect de nodige beperkingen oplevert. “Omdat wij vanaf de initiatieffase met de opdrachtgever in gesprek zijn geweest, hebben we met elkaar het eindresultaat vorm gegeven. Totale vrijheid is ook een beperking,” licht Schippers toe. “De formule richt zich vooral op de haalbaarheid van het concept. In dit geval waren de 157 hotelkamers daarbij de ondergrens.” Het project is vanaf de ontwerpfase getekend in een 3D-model (BIM). “Wij hebben dit model overgenomen en uitgewerkt”, licht Van der Mast toe. BAM heeft de opdracht voor de realisatie van het casco. De installaties en het inbouwpakket voor het interieur realiseert de opdrachtgever zelf.

“De voordelen van het werken vanuit een 3D-model worden pas goed zichtbaar wanneer je de verschillende disciplines in één model bij elkaar brengt”, vervolgt Van der Mast. “De maakbaarheid, maar zeker de haalbaarheid zijn met dit systeem geborgd.” Eerde Schippers beaamt dit: “De voorgevel als focuspunt heeft een zekere bewegelijkheid in zich. Het dak gaat mee in deze dynamiek en is iets schuin. Ook de plek van de kolommen in de hal, waarbij sommige dwars door de prefab trapdelen gaan, zijn perfect naar de uitvoering gebracht. Omdat je met dit model tekent zoals je ook gaat bouwen.”

Schippers vat de stijl qua architectuur van het gebouw samen als ‘karakteristieke Nederlandse baksteenarchitectuur’. De tweekleurige gevelstenen gecombineerd met glazen elementen en de hoogbouw met dertien etages geven Hoorn een nieuw en herkenbaar gezicht: de poort van Hoorn. Naar verwachting levert BAM het casco begin 2014 op en zal het complex in juni 2014 haar deuren openen. ❚

hoorn | Van der Valk Hotel

‘Centrale entree creëert samenhang in functies’

BOUWINFO Opdracht Van der Valk Hoorn; JT Bioscoop Hoorn;

Ontwerp Constructie Uitvoering Bouwtijd Bouwprogramma

Flamingo Casino’s Hoorn (ontwikkelaar AM RED Nieuwegein) Inbo Architecten Heerenveen Berkhout & Tros Bouwadviseurs Alkmaar BAM Utiliteitsbouw regio Noordwest Amsterdam november 2012 – maart 2014 (casco) 14.000 m²

107 | STEDENBOUW 716

bedrijfspresentatie | Alusta

Gezond, comfortabel en

energiezuinig ventileren Alusta Natuurlijke Ventilatietechniek is een toonaangevend, Nederlands bedrijf met een focus op natuurlijke ventilatie. Met een gezonde kijk op ventileren bedient zij vele tevreden afnemers en gebruikers. De tevredenheid zit hem in de uitzonderlijke producten met opvallende prestaties, maar ook in de klantgerichte wijze waarmee zij hun relaties bedienen.

108 | STEDENBOUW 716

bedrijfspresentatie | Alusta

Alusta kan al haar producten in een eigen laboratorium aan praktijkproeven onderwerpen

Grootste aanbod, altijd een oplossing Wilt u het rooster verdekt wegwerken, is er sprake van zware geluidbelasting of wilt u juist een energiezuinig systeem? Bij Alusta vindt u altijd een oplossing. Het productenpakket is bijzonder compleet en bestaat uit een uitgebreid aanbod ventilatieroosters, susroosters, suskasten, zelfregelende roosters, wandventilatie en vraaggestuurde ventilatiesystemen voor zowel de woning- als de utiliteitsbouw.

Alusta heeft van alle producten de profielen op voorraad liggen. Voordeel voor de klant is een korte levertijd doordat de gewenste eindproducten snel geassembleerd en afgeleverd kunnen worden. Geanodiseerd of gemoffeld in qualicoat, het is allemaal mogelijk. Bovendien kunnen met behulp van de eigen computergestuurde elektrostatische lakstraat de producten in elke RAL-kleur worden uitgevoerd.

Custom built Over het algemeen is het uitgebreide standaard productenpakket toereikend voor ongeveer 95 procent van alle bouwprojecten. Maar wat nu als u een bouwproject ontwerpt of uitvoert waarin deze pasklare ventilatieoplossingen niet passen? Ook dan is Alusta in staat om voor specifieke projecten custom built-producten of -systemen te ontwerpen. Met een eigen R&D-afdeling is Alusta permanent met productontwikkeling bezig om zo adequaat te reageren op nieuwe behoeften in de markt. Tevens kan Alusta alle producten die zij ontwikkelt in het eigen laboratorium aan praktijkproeven onderwerpen. Bij de ontwikkeling van nieuwe producten wordt uitgegaan van de hoogste kwaliteitseisen. In het akoestisch laboratorium, gebouwd volgens de internationale norm ISO 140, beschikt Alusta over gespecialiseerde apparatuur, waarvan bijvoorbeeld ook TNO zo nu en dan gebruik maakt.

Een mooi voorbeeld vormen de 228 appartementen in de boogconstructie van Markthal Rotterdam. Specialist Alusta produceert en levert daartoe volledig op maat gemaakte Pascalle-ventilatieroosters en suskasten in de buitenschil van het gebouw, waardoor de bewoners kunnen genieten van een gezond, comfortabel en energiezuinig binnenklimaat. Deze vorm van custom built-productontwikkeling heeft de ventilatiespecialist uit Etten-Leur eerder bijvoorbeeld toegepast in het gerenoveerde Ministerie van LNV en het nieuwe gerechtsgebouw van Antwerpen.

Forse energiebesparing De klant staat bij Alusta voorop en krijgt persoonlijke aandacht. De deskundige adviseurs denken met u mee, begeleiden uw project en ontzorgen. Ook na de oplevering bent u bij Alusta in goede handen. De vriendelijke helpdesk en monteurs staan ook na oplevering voor u en uw klanten klaar.

In 1962 is Alusta in Voorschoten opgericht door de heer Zwaan Sr. In 1967 volgde een verhuizing naar Etten-Leur, waar het bedrijf zich van een handelsonderneming tot een zelf producerende ventilatiespecialist ontwikkelde. In de fabriek van ruim 17.000m² worden vrijwel alle ventilatieroosters, suskasten en systemen geproduceerd en geassembleerd.

Alusta laat zien dat met slimme natuurlijke ventilatie een forse energiebesparing is te realiseren. Dat dit mogelijk is op een gezonde en comfortabele wijze ontlokt zeer veel positieve reacties van energieadviseurs. Zo is er veel aandacht voor de Bingo & Virgo GBS ventilatieroosters & suskasten, die kunnen communiceren met vrijwel ieder gebouwbeheersysteem en hun toepassing vinden op scholen en kantoren. En er is het LogiCvent-ventilatiesysteem, dat door de modulaire opbouw voor vrijwel iedere woning of appartement in nieuwbouw en renovatie een oplossing biedt. Aan de basis van het ontwerp van deze systemen ligt het plug & play-principe. Voorop staan onderhoudsvriendelijkheid, bedieningsgemak voor de gebruiker en een eenvoudige installatie voor de installateur. â?š

109 | STEDENBOUW 716

woningbouw Q4 in Venlo krijgt vorm

“Een bijzondere binnenstadswijk” Met de oplevering van het zogenoemde Blok Bergstraat is de eerste fase van de Venlose binnenstadswijk Q4 afgerond. Een wijk met onder meer binnenhofjes en veel grondgebonden woningen. “Dat zie je wel meer, maar niet in een binnenstad”, stelt wethouder Wim van den Beucken.

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Gemeente Venlo

de rest huur.” Hij noemt het een verademing, geeft aan dat nu langzaamaan zichtbaar wordt hoe de wijk eruit zal gaan zien. Met de volgende fase is inmiddels ook een begin gemaakt: een regionaal poppodium, woningen en het realiseren van een bedrijfsverzamelgebouw in de voormalige St. Jacobskapel. Bij het invullen van de fases erna wordt nadrukkelijk naar de markt gekeken. “Er wordt dan geleidelijk richting het noorden gewerkt. De blokken die al ingevuld zijn, worden gerealiseerd zodra vijftig procent of meer is verkocht. Hoe we het meest noordelijke deel aanpakken gaan we de komende jaren bekijken.”

Dynamisch element Met het aantrekken van vijf verschillende architecten voor de diverse fases, wordt er in Q4 nadrukkelijk gestreefd naar verscheidenheid, vertelt Saskia Wittenberg, als stedenbouwkundige namens de gemeente bij het project betrokken. Dat alles uiteraard vanuit één visie, zegt ze, maar de diversiteit moet mede bijdragen aan de aantrekkelijkheid van de wijk. “Zo ontstaat een bijzondere binnenstadswijk, kleinschalig met bijzondere architectuur. Neem het poppodium, dat wordt gebouwd middels een doos-in-doosconstructie. Met gevels die doen denken aan de contouren van de pakhuizen die hier vroeger stonden. De schuine daken die daarbij horen, zullen ook in de zaal te zien zijn – heel uniek.” Ze geeft aan dat het gebouw een dynamisch element in Q4 moet worden, met een popcafé en diverse oefenruimtes. “Het poppodium krijgt ook een heel open, uitnodigend karakter.” De kleinschaligheid en het gegeven dat er in een klein gebied intensief wordt gebouwd, vraagt er wel om dat de uitvoering nauwkeurig wordt bewaakt, aldus Wittenberg. “Neem het Blok Bergstraat: daar is historische bebouwing gecombineerd met nieuwbouw. Verder handhaven we het oude stratenplan. Door oude elementen in het plan te integreren maak je intensiever gebruik van de ruimte – oud en nieuw moeten zorgvuldig op elkaar aansluiten.”

Het was een probleemwijk, het vierde kwadrant (Q4) in het centrum van Venlo, gelegen pal aan de Maas – onder meer vanwege drugshandel op straat en in de panden.

Tot 2001, toen de gemeente Venlo resoluut ingreep met project Hector, vertelt wethouder Wim van den Beucken. “De straathandel werd aangepakt en drugspanden werden gesloten en opgekocht, uiteindelijk meer dan honderd.” In afwachting van concrete plannen om de wijk te verbeteren, werden die panden tegen een aantrekkelijke prijs verhuurd aan creatieve ondernemers, legt hij uit. “Daarmee waaide er opeens al een wat andere wind.”

Historische elementen Na een lange periode van voorbereiding besloot de gemeente, onder meer in samenspraak met woningcorporatie Woonwenz, om van Q4 een wijk met een wat volks, uitnodigend karakter te maken. Voor uiteenlopende doelgroepen: ouderen, gezinnen, maar ook met mogelijkheden voor creatieve ondernemers. AWG Architecten uit Antwerpen werd ingeschakeld om met een visie voor het gebied te komen (zie kader). Uitgangspunt was om een aantal historische elementen – diverse panden, een kapel en de structuur – te behouden. “Vanaf 2009 zijn we aan de slag gegaan”, zegt Van den Beucken, “met sloopwerkzaamheden en met het uitvoeren van archeologische opgravingen. De eerste bouwwerkzaamheden begonnen in 2012, de realisatie van het Blok Bergstraat: 28 woningen voor Woonwenz – 6 koopwoningen,

110 | STEDENBOUW 716

Dat is bij de eerste fase goed gelukt, vindt Wittenberg. De huurwoningen zijn allemaal verhuurd. Ze kijkt uit naar het moment dat de eerste bewoners zich in de wijk vestigen. Wethouder van den Beucken knikt instemmend. “Dan komt er levendigheid in de wijk en kan de stad ook hier – in navolging van de eerder gerealiseerde Maasboulevard en het opgeknapte Theater de Maaspoort in het aangrenzende gebied – gaan bruisen.” ❚

Bouwinfo Opdracht Ontwerp

Gemeente Venlo, Woonwenz, Bouwbedrijven Jongen AWG Architecten, Humblé-Martens, MH1 Architecten,

Echo Architectuur (fase 2); van Dongen-Koschuch

(poppodium); Mevissen plus partners – inmiddels Kern

architecten, Satijn+ architecten (blok Bergstraat) Supervisie AWG Architecten Uitvoering Bouwbedrijven Jongen Kozijnen De Jong Rutten Bouwtijd 2012 – 2019 (volgens huidige planning voor gehele plan)

venlo | Q4

Een klein gebied wordt intensief bebouwd

Gedifferentieerde aanpak “Omdat we vaker bij projecten in historische centra betrokken zijn, werden we door de gemeente Venlo gevraagd een visie voor Q4 te ontwikkelen”, vertelt directeur en stedenbouwkundig architect Filip DeLanghe van AWG Architecten uit Antwerpen. Hij legt uit dat er al enkele studies lagen toen ze instapten.

De twee meest extreme varianten waren om niets te doen, het verrottingsproces z’n werk te laten doen en dan de wijk vanaf de bodem weer opbouwen, of rigoureus slopen en opnieuw beginnen met een geheel ander imago. “Beide waren geen optie, ook al omdat je midden in een functionerende stad bezig bent.” AWG besloot te kijken naar de goede elementen en die als basis te gebruiken. “We willen in Q4 dingen doen waar elders in het centrum geen ruimte voor is, zoals huisvesting voor ouderen en gezinnen; dat betekent onder meer grondgebonden woningen met eventueel een tuin. We wilden karakteristieke panden behouden en de wijk weer naar de Maas richten, waar ze zich min of meer van had afgekeerd.” Er werd gekozen voor een gedifferentieerde aanpak, met zones met elk een eigen invulling. “Per zone bekijken we wat nodig is.

Soms kun je met minimale middelen iets bereiken; soms moet je krachtiger ingrijpen.” Uiteindelijk, zegt Filip Delanghe, moet Q4 als vanzelfsprekend aansluiten op het ernaast gelegen historische stadscentrum. “We kiezen daarom voor een tijdloze architectuur, op een hedendaagse manier. Wie hier over enkele jaren loopt, moet eigenlijk niet kunnen zien waar de overgang van de ene naar de andere wijk is.”

Projectinfo Kleurrijke kunststof kozijnen maken blok levendig

Maak nu kennis met Cube Alliance®. Dit vaak gekopieerde, maar nog nooit geëvenaarde kozijn combineert alle positieve eigenschappen van kunststof, met de uitstraling van hout.

De Jong Rutten ontwerpt, produceert en monteert kunststof, houten en aluminium gevelelementen voor renovatie- en nieuwbouwprojecten in woning- en utiliteitsbouw. Door de jarenlange ervaring profiteert u van expertise; van basisidee tot gerealiseerd eindresultaat.

www.dejongrutten.nl Postbus 7095, 5980 AB Panningen | Maasbreeseweg 5, 5981 NZ Panningen | T 077-326 99 99

Zowel de appartementen als de grondgebonden woningen van het blok Bergstraat zijn uitgevoerd met kunststof kozijnen. “Gezien de optimale inpassing van de nieuwe woningen in het bestaande straatbeeld niet de meest voor de hand liggende keuze. Het K-Vision Cube profiel, in de Alliance®-uitvoering van De Jong Rutten uit Panningen, biedt echter de perfecte designoplossing voor dit soort situaties. De robuuste profilering van het kozijn met rechte dagkant en rechte hoekverbinding gecombineerd met houtnerf, maken dit kunststofkozijn nauwelijks van echt hout te onderscheiden. Bovendien is het onderhoudsvriendelijk en duurzaam.”

Doordat De Jong Rutten de elementen volledig geautomatiseerd produceert, is men in staat snel en zorgvuldig te werken en zijn de elementen individueel volgbaar in het productieproces. Binnen de 27 woningen zijn vier kleuren kozijnen toegepast. Binnen ieder blok komen diverse kleuren voor, wat een strakke bouworganisatie vergt. In combinatie met een korte aan- en doorlooptijd van het project, stelt dit ook aan de productie en montage van de kunststofkozijnen zijn eisen.

“Geen probleem voor een gespecialiseerd bedrijf als De Jong Rutten, dat een jarenlange ervaring combineert met een brede expertise, en in haar aanpak veel aandacht heeft voor esthetica en duurzaamheid.”

111 | STEDENBOUW 716

amsterdam | Campus Diemen Zuid

Tekst | Henk Geist Beeld | Snippe Projecten B.V.

SCAN WITH

Schoolvoorbeeld van herbestemming Het grootste transformatieproject van Nederland op dit moment. Zo kun je de realisatie van de Campus Diemen Zuid volgens Marcel Mulder, directeur ontwikkeling bij Van Wijnen Projectontwikkeling Midden B.V. in Harderwijk, omschrijven. Vijf verouderde kantoorgebouwen van het complex Diemervijver, met in totaal 50.000 vierkante meter bvo, worden getransformeerd tot de enige Nederlandse studentencampus naar Amerikaans model.

Drie van de vijf gebouwen zijn inmiddels opgeleverd. De 537 zelfstandige wooneenheden in deze gebouwen zijn in vijf weken tijd allemaal al verhuurd. Na de afronding van het project in juni 2014 telt de campus 936 studentenwoningen, waarbij de bewoners gebruik kunnen maken van een groot aantal voorzieningen op het terrein.

Met de ongeveer 1.000 nieuwe inwoners moet de campus dan een impuls geven aan het hele gebied rond het trein- en metrostation Diemen Zuid.

112 | STEDENBOUW 716

Keuken en badkamer Elk appartement, met een gemiddelde grootte van 27 vierkante meter, heeft een eigen keuken met ingebouwde koelkast en keramisch fornuis.

Daarnaast beschikt de bewoner over een volledig ingerichte badkamer met douche en toilet.

De woningen hebben een aparte tv- en internetaansluiting en een eigen energiemeter. De kleinste studio kan voor ruim 650 euro per maand (all-inclusive) worden gehuurd. Studenten van 23 jaar en ouder komen in aanmerking voor huur-

toeslag. Desgewenst kunnen de woningen ook gemeubileerd worden gehuurd, hetgeen vooral voor buitenlandse studenten die tijdelijk in Amsterdam of omgeving studeren aantrekkelijk is.

Voorzieningen Op de begane grond zijn tal van campusvoorzieningen te vinden. In totaal gaat het om ruim 4.700 vierkante meter aan maatschappelijke en

amsterdam | Campus Diemen Zuid

commerciële voorzieningen, die niet alleen gericht zijn op de studenten maar ook voorzien in de behoefte van bewoners en kantoorgebruikers in de omgeving van de campus. Zo is er een Albert Heijn-supermarkt, een wasserette, een fietsenmaker, een pizzeria, een selfservicerestaurant, een coffeecorner, een kapsalon, een huisartsenen fysiotherapiepraktijk, een studentenuitzendbureau en wellicht later een wijnbar voorzien.

Er zijn daarnaast sportvoorzieningen zoals een fitnesscentrum, een klimmuur, een basketbalveld en een tennisbaan. Rond de campus en in het naastgelegen park is een trimroute uitgezet. Het complex moet daarmee een ClubMed-achtige uitstraling krijgen. Daar moeten ook de speciale klinkers aan bijdragen die zijn toegepast bij de inrichting van de openbare ruimte. Op het terrein is 24 uur per dag beveiliging aanwezig, evenals een politiewijkpost. Op diverse plekken rondom de gebouwen zijn loungeplekken gemaakt, waar studenten met hun laptop, smartphone of tablet kunnen internetten. Daarvoor zijn op het campusterrein wifi-hotspots geïnstalleerd.

borduren”, zegt Mulder. “De hoogte van de aankoopsom maakt ook een kostendekkende exploitatie mogelijk.”

De locatie van de campus is volgens Mulder perfect. “De campus ligt pal naast metro- en treinstation Diemen Zuid, met directe OV-verbindingen naar Schiphol, Amsterdam-Zuid of Utrecht. Je bent in korte tijd op de universiteit of hogeschool.

Met de metro ben je in tien minuten in het centrum van Amsterdam of bij het ArenA-gebied ►

Perfecte locatie “Een groot voordeel was dat de vijf gebouwen al een soort campusomgeving vormden. Ze liggen gegroepeerd rond een plein, de sfeer van een campus was er al, daar konden we op voort Op beganegrondniveau zijn tal van campusvoorzieningen te vinden

Projectinfo SYSTEEMVLOEREN VOOR ELK DOELEINDE All-in Project en Interieur is toonaangevend in sport- en projectvloeren. Voor de nieuwe vestiging van Full Of Life in Campus Diemen Zuid leverde zij alle vloeren.

Dit bracht meteen het balletje aan het rollen. Hierna kozen ook de vastgoedontwikkelaar en andere ondernemers voor All-in-systeemvloeren.

De eigenaren van grand café ‘Meet Berlin’, de Bike shop en Louffee Coffee kozen voor het Deco Beton systeem. “Een geschuurde microcementvloer, afgewerkt met diverse laksoorten”, vertelt Coolen. “We kiezen de toplaag, waarmee de vloer aan de wensen kan voldoen.

De ene keer moet de vloer ‘antislip’ en functioneel zijn, de andere keer vooral sfeervol. De Deco Betonvloer ziet eruit als echt beton; de prijs is aanzienlijk lager dan die van de PU ‘betonlook-vloer’.”

Het meetingcenter ‘Together’ koos voor de kunststof betonlook-vloer, leverbaar in trendy interieurkleuren.

De vloer wordt laag voor laag handmatig opgebouwd, waardoor deze naadloos en gesloten is. De cateringkeuken is voorzien van een functionele ‘troffelvloer’. In de ‘Gemaks- en tabakshop’ van de Campus realiseerde All In Project een PU-confettivloer, waarbij de gewenste kleur ontstaat door een mengsel van gekleurde vlokken. Coolen: “Zodra we de wensen van de klant kennen, denken we mee. Voor iedereen is er een vloer die creatief en functioneel is, en die past binnen het budget en de bouwplanning.”

Schilderwerk “Studentenhuisvesting realiseren in leegstaande kantoorgebouwen is een nieuw concept, waarbij wij als schildersbedrijf J.J. Vreeker BV uit Harderwijk in de gelegenheid zijn gesteld door Van Wijnen om een mooie bijdrage te leveren.”

Het werk bestond grotendeels uit het afwerken van metalstudwanden met glasweefsel en muurverf; hierbij zijn in de gangen diverse kleuren toegepast om meer herkenbaarheid te krijgen in aansluiting met het tapijt; het beglazen en afschilderen van bestaande en nieuwe kozijnen behoorde eveneens tot de werkzaamheden. “Wij zijn bijzonder trots met dit omvangrijke project en gaan binnenkort met fase 2 aan de slag.”

SCAN WITH

113 | STEDENBOUW 716

signed by OLL AND M A D E IN H LITY 100% QUA ED

GUARANTE

56 mm

Méér dan een studentendeur Een voordeur is het gezicht van een woning. Maar naast een fraai uiterlijk moet een deur aan een aantal eisen voldoen, zeker wanneer het gaat over inpandige woningtoegangsdeuren. Denk bijvoorbeeld aan studentenhuisvesting.

Geluidsoverlast is probleem nummer 1 bij dit soort woningen. En daarom ontwikkelden wij een speciale deur. De Kega Silent Base.

Deze 56 mm dikke deur scoorde in de onafhankelijke praktijktest 42db geluidswering, is 30 minuten brandwerend en is volledig toepasbaar binnen de concepten van Kegro Deuren.

Kega Silent Base. Dé deur voor studentenhuisvesting.

www.kegro.nl

amsterdam | Campus Diemen Zuid

De eerste woningen werden in augustus van dit jaar opgeleverd

Projectinfo 45 designkeukens per week “Het leveren van keukens kun je aan ons overlaten”, vertelt Pieter Hartman van Bribus. “Maar 45 keukens per week op locatie aanleveren en installeren, dat had best vast kunnen lopen.”

met de Heineken Music Hall, Ziggo Dome en het Pathé-theater. De ring A10, de A9 en de A1 liggen vlakbij.” De Hogeschool InHolland met ongeveer 5.000 studenten ligt op een steenworp afstand van de campus.

Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met Snippe Projecten B.V. en de Chalet Group. Mulder: “Snippe is de initiator, zij hebben het concept bedacht en ontwikkeld. De Chalet Group is vooral verantwoordelijk voor de fiscale en juridische aspecten en wij hebben de plannen technisch uitontwikkeld en ervoor gezorgd dat ze op een zo efficiënt mogelijke manier kunnen worden uitgevoerd.”

Beukmaat De verbouw van de vijf kantoorgebouwen, in hoogte variërend tussen de drie en tien verdiepingen, is in handen van Van Wijnen Weesp B.V. Volgens projectleider Ton van Sprang is de campus een schoolvoorbeeld van herbestemming van verouderde kantoorgebouwen. “Een kantoorpand moet qua hoogte en stramienmaat wel geschikt zijn voor hergebruik. Deze vijf gebouwen zitten strak in de beukmaat; we hebben hier te maken met een stramienmaat van 5.50 meter. Die afmeting leent zich prima voor het maken van appartementen van ruim

vijf bij vijf meter. Bovendien waren de installaties aangebracht boven het plafond in de gangen. De installaties zijn grotendeels vervangen, maar we hebben wel weer gebruik gemaakt van dezelfde installatiezones. Zo is het luchtbehandelingssysteem volledig vernieuwd, maar zijn de hoofdkanalen in de gangen intact gebleven. Voor de verlichting zijn in de woningen nieuwe kabels getrokken. In de trappenhuizen zijn de bestaande verlichtingsinstallaties blijven zitten; we hebben daar alleen de armaturen vervangen.”

Grote constructieve ingrepen om de panden voor bewoning geschikt te maken waren dan ook niet nodig. Van Sprang: “We hebben wel de technische en toiletruimtes grotendeels gesloopt en daar ook kamers gemaakt. Bij de nieuwe metalstud-binnenwanden hebben we veel aandacht besteed aan de geluidsisolatie en ook de entreedeuren van de appartementen voldoen aan de geluidseisen. De studenten kunnen ongestoord studeren of hun muziek draaien. De buitengevels zijn schoon gespoten en het voegwerk is waar nodig hersteld. Alleen de puien op de begane grond hebben we aangepast vanwege de voorzieningen die hier komen. We hebben onder meer een prefab betonrand afgezaagd, waardoor er extra verdiepingshoogte ontstond. ►

Een slimme planning zorgt ervoor dat dat niet gebeurt. Door de kracht en de snelheid van Bribus, uitgerust met het modernste machinepark, staat er binnen twaalf werkdagen een maatwerkkeuken klaar, gereed voor levering en montage. De grootte van de order zet Bribus in om bij ATAG een uitstekende apparatuurgarantie te bedingen. Bij calamiteiten kunnen de studenten rechtstreeks contact opnemen met ATAG. En dan kan het echte werk beginnen. Tenminste, binnen de gegeven omstandigheden. “Aanleveren moest gebeuren tussen 16.00 en 7.00 uur. Daarbuiten was de lift voor andere leveranciers. Ook het aantal aanvoerritten moest tot een minimum beperkt blijven.”

Hartman: “Hierop hebben we voorgesteld om de plinten, vensterbanken en kozijnaftimmeringen te laten leveren door ons zusterbedrijf Wiggers Lijstprofielen en de montage over te laten aan de monteurs van Bribus Extra. Dat scheelde vrachtwagenritten en mensen op de werkvloer.” Zo werden 534 designkeukens geheel volgens planning opgeleverd.

Dertig units per week In hoog tempo, met dertig units per week, worden de installatiewerkzaamheden van de tweede fase (402 studentenunits plus commerciële ruimtes) van Campus Diemen Zuid uitgevoerd. Het productiematig creëren van de units is goed beheersbaar, maar de logistiek vraagt om veel aandacht.

“In de eerste fase waren we met drie panden tegelijk bezig en realiseerden we 45 units per week: vijftien per gebouw. Nu zijn het twee gebouwen, dus doen we er dertig per week”, vertelt Bertus de Zwaan van Breman Harderwijk. De units zijn allemaal identiek en ze worden voorzien van een badkamer met een prefab vloer, mechanische ventilatie, luchtbehandelingskasten en CV. De CV wordt hergebruikt, maar de radiatoren worden wel opnieuw gespoten en voorzien van een nieuwe thermostaatknop. Er is zoveel mogelijk gedacht aan energiezuinigheid. Daarom zijn bijvoorbeeld ook alle kranen en douchekoppen waterbesparend. De oude installaties en schachten zijn zoveel mogelijk intact gebleven. “We bekijken alles ter plekke en installatietechnisch is het gebouw helemaal opnieuw op tekening gezet. We maken onder andere een heel nieuw voedingsnet voor de hoofdwaterleiding, van hydrofoor tot bovenste appartement. Het is een uitdaging, en echt een prachtige teamprestatie”, vindt De Zwaan.

SCAN WITH

115 | STEDENBOUW 716

Hanze Luchttechniek B.V.

Hanze Luchttechniek B.V.

Hanze Luchttechniek B.V. HanzeLuchttechniek Luchttechniek B.V. Hanze B.V. Hanze Luchttechniek B.V.

Russenweg 6, 8041 AL Zwolle, Postbus 190, 8000 AD Zwolle Telefoon +31 (038) 421 26 31, Fax +31 (038) 422 74 76 E-mail: mail@hanze-luchttechniek.nl

www.hanze-luchttechniek.nl

Russenweg 6, 8041 AL Zwolle, Postbus 190, 8000 AD Zwolle Telefoon +31 (038) 421 26 31, Fax +31 (038) 422 74 76 E-mail: mail@hanze-luchttechniek.nl

Tegelzetbedrijf Betting Ressing

Tegelshowroom Betting Ressing

Wij richten ons op zowel de zakelijke markt, utiliteit- en woningbouw, als op de particuliere markt. Betting Ressing is al geruime tijd een vaste partner voor het tegelwerk bij Van Wijnen.

Campus Diemen zuid hebben wij dan ook weer met de grootste zorg de juiste kwaliteit geleverd!

Met honderden soorten wand- en vloertegels op voorraad, heeft u in onze showroom de keuze uit een enorm aanbod tegels tegen stuntprijzen. Door tegels van een prima kwaliteit rechtstreeks te betrekken vanuit Italië en Spanje wordt de tussenhandel geheel uitgeschakeld. Dat scheelt de klanten veel geld. Kom zelf maar eens kijken in onze nieuwe showroom te Groenlo!

www.hanze-luchttechniek.nl Russenweg 6, 8041 AL Zwolle, Postbus 190, 8000 AD Zwolle Russenweg 6, 8041 AL Zwolle, Postbus 190, 8000 AD Zwolle Telefoon +31 (038) Fax+31 +31(038) (038) 74 76 Telefoon +31 (038)421 421 26 26 31, 31, Fax 422422 74 76 E-mail: Russenweg 6, 8041 AL Zwolle, Postbus 190, 8000 AD Zwolle E-mail:mail@hanze-luchttechniek.nl mail@hanze-luchttechniek.nl Russenweg 6, 8041 AL Zwolle, Postbus 190, 8000 AD Zwolle Telefoon +31 (038) 421 26 31, Fax +31 (038) 422 74 76 Telefoon +31 (038) 421 26 31, Fax +31 (038) 422 74 76 E-mail: mail@hanze-luchttechniek.nl www.hanze-luchttechniek.nl E-mail: mail@hanze-luchttechniek.nl

www.hanze-luchttechniek.nl www.hanze-luchttechniek.nl www.hanze-luchttechniek.nl

U vindt altijd de juiste tegel

Batterij 12 Groenlo Tel. 0544 - 476170 Fax 0544 - 476179 • verkoop@bettingressing.nl

www.bettingressing.nl

De specialist voor installaties in de woningbouw

Breman Harderwijk werkt voornamelijk in de seriematige woningbouw en appartementenbouw.

Een goed, doordacht product maken van een perfecte kwaliteit. Daar staan wij voor.

• • • • •

Centrale verwarming Warm- en koudwatervoorziening Riolering Sanitair Ventilatiesystemen

Breman. Samen bijzonder 116 | STEDENBOUW 716

Breman Harderwijk BV Celsiusstraat 43 3846 BK Harderwijk T 0341 - 41 48 44 E harderwijk@breman.nl www.bremanharderwijk.nl

amsterdam | Campus Diemen Zuid

En er zijn hier nieuwe luifels aangebracht. De entrees van de gebouwen met de liften zijn gehandhaafd en geschikt gemaakt voor de nieuwe woonbestemming. We hebben hier extra tussenpuien geplaatst met deuren die werken met een pasjessysteem. Daardoor kan niet zomaar iedereen naar binnen wandelen.”

Bouwstromen Opmerkelijk bij het project is het snelle ontwikkelings- en bouwtraject. Het complex werd in juni 2012 aangekocht; in februari 2013 ging de verbouw van start en de eerste woningen werden in augustus van dit jaar opgeleverd. “Voor een dergelijke succesvolle aanpak hebben we de goede partijen aan boord”, zegt Mulder, “waarmee we veel structureel overleg hebben gehad. Ook de soepele opstelling van de gemeente Diemen bij de wijziging van het bestemmingsplan was heel belangrijk.” De gemeente Diemen wil het kantorengebied Bergwijkpark Noord, waar nu veel leegstand is, ontwikkelen tot een gemengd gebied met naast kantoren ook ruimte voor wonen en voorzieningen, met een groene uitstraling.

Van Sprang: “In die korte bouwtijd lag voor ons een grote uitdaging, want er zaten ook nog een paar huurders in een deel van de panden. Gezien de locatie was het onder meer de vraag hoe je het ►

Projectinfo Deuren Deuren leveren voor een complex als Campus Diemen Zuid lijkt een voor de hand liggend verhaal. Maar dat is een te snelle conclusie. Kegro Deuren heeft de deuren voor dit grote project speciaal ontwikkeld.

Sander Klemans, commercieel directeur van Kegro Deuren, licht dit toe. “Appartementengebouwen voor studenten zijn compact gebouwd. Waar normaal gangen en halletjes een geluidsbuffer vormen tussen de kamers, grenzen de kamers nu direct aan de gangen. Deze situatie vraagt om deuren met een hogere geluidsisolatie.”

Als Van Wijnen bij Kegro Deuren aanklopt, stelt deze eerst voor om in plaats van binnendeuren buitendeuren in te zetten. Metingen wijzen echter uit dat ook de buitendeuren niet voldoen aan de gestelde geluidseisen. “Daarop hebben we binnen vier dagen een compleet nieuwe deur ontwikkeld”, vertelt Klemans. “Uitgangspunt was een gestabiliseerde buitendeur. Omdat buitendeuren zijn ontwikkeld om grote temperatuurverschillen op te vangen, konden we hieruit de stabiliserende inlagen verwijderen. Daarnaast hebben we de sandwichbeplating vervangen door wat dikkere enkelvoudige dekplaten. Dit heeft de deur flexibeler gemaakt, waardoor hij beter geluidsgolven kan opvangen. Met een HPL-kunststofbeplating kunnen de deuren tegen een stootje. Beschadigingen kunnen nagenoeg onzichtbaar worden hersteld.”

Maar dan de hamvraag. Hoe waren de metingen? “Dit nieuwe deurtype is bestand tegen 42 decibel. Dat is een geweldig resultaat. Campus Diemen Zuid heeft ons dus veel gebracht. Om te beginnen is het een mooie grote opdracht. Daarnaast schieten de studentenhuisvestigingen als paddenstoelen uit de grond. En iedere keer duikt hetzelfde probleem op. Kegro Deuren heeft hiervoor nu de oplossing.”

UW SOLIDE PARTNER VOOR FLEXIBELE OPLOSSINGEN

Bekijk nu onze animatie op de homepage

LEIDINGKOKERS DAGKANTAFTIMMERING STELKOZIJNEN BORSTWERINGSPANELEN TOILETWANDEN SYSTEEMPLAFONDS VENSTERBANKEN

WWW.RENOVERENOPMAAT.NL 117 | STEDENBOUW 716

TOTALE ONTZORGING IN KEUKENS Mogen wij u van dienst zijn?

Dan doen we dat met meer aandacht voor u en de eindgebruiker. Alles voor uw project perfect geregeld: van advies, planning, logistiek en levering tot en met montage en nazorg. Dat is Bribus: één aanspreekpunt voor het hele traject van keuze tot keuken. www.bribus.nl

Tennis – sport – fitness – kunststof en projectvloeren

Compleet in vloeren voor uw project n Gietvloer- en kunststofsystemen n PVC vloersystemen

n Sport- en speelvloeren n Tennis- en fitnessvloeren

Edisonweg 21C 4207 HE Gorinchem Nederland info@allin-project.nl 716102_All in.indd 1

Telefoon: 0183-621777 Telefax: 0183-617881 Mobiel: 06-23429760 www.allin-project.nl 27-11-13 13:37

amsterdam | Campus Diemen Zuid

bouwmateriaal moest aanvoeren en op de goede plek binnen kon krijgen. Daarvoor hebben we strakke werkschema’s gemaakt met onze onderaannemers; die schema’s werden streng bewaakt. We hadden bijna wekelijks overleg om te kijken of het schema klopte en of er aanpassingen nodig waren.

Er was afstemming nodig over welke aannemer wanneer, waar en wat kon uitvoeren, want je moet elkaar in die gangen niet in de weg lopen. Alle bouwmaterialen moesten goed op de plek komen, niet te vroeg, maar zeker ook niet te laat. In de eerste fase zijn we met drie bouwstromen gaan werken, waarbij elke bouwstroom was gekoppeld aan de entree van een gebouw. Sommige panden hebben twee entrees; die konden we ook nog gesplitst aanpakken. De aanvoer van bouwmaterialen was alleen toegestaan tussen 16.00 en 23.00 uur; ook het afvalmateriaal moest in dezelfde periode worden afgevoerd. Daardoor konden onze mensen overdag doorwerken. Soms werd de zaterdag nog ingezet als reservedag. Door onze aanpak konden we in de eerste fase 45 appartementen per week realiseren. In de tweede fase werken we met twee bouwstromen waarbij per bouwstroom vijftien appartementen per week worden opgeleverd. De logistiek van de aanvoer was en is de kracht van dit project.” ❚

Projectinfo Prefab demontabele toiletwanden Voor de afbouw van de studentenappartementen in het prestigieuze project Campus Diemen Zuid is gekozen voor prefab toiletachterwanden. Naast de fraaie uitstraling is het bijkomende voordeel dat hiermee de montagesnelheid wordt verhoogd en de strakke planning kan worden gehandhaafd.

“Hiermee wordt de vertaalslag van de meubelindustrie naar de bouw gemaakt”, aldus Martijn de Zoeten van MTH Bouwproducten.

“Door gebruik te maken van geavanceerde CNC-technieken kunnen de wanden volledig machinaal voorbereid worden. Het gaat om een opbouw van watervast multiplex voorzien van krasbestendig HPL. De randen zijn voorbereid met kantenband en hoeksponningen als overlap van het tegelwerk. Verder hebben de panelen een gatentracé voor het afhangen en de montage van het closet en de spoelknop.

Speciaal op kleur geproduceerde schroeven met boorpunt maken het geheel demontabel omdat de verscholen CV-installatie toegankelijk moet blijven. MTH Bouwproducten biedt op deze manier projectmatige oplossingen die altijd gericht zijn op kostenbesparing en het verhogen van montagesnelheid. Andere productgroepen die zich hiervoor uitstekend lenen zijn bijvoorbeeld leidingomkokeringen, borstweringspanelen, plafonds, prefab stelkozijnen, boeirekken en kozijnafwerking.”

!! !! ! !!

Voegwerkrenovatie!

Metselwerkrenovatie!

Stofarm hakken!

Renovatie spouwankers!

Stalen steigers

Zekerheid van

kwaliteit en duurzaamheid

Gespecialiseerd in metsel- en voegwerkrenovatie www.vanderhaargevel.nl!

-!

www.vanderhaarsteigers.nl 119 | STEDENBOUW 716

Professional LED lighting Professional LED lighting

ARCHITECTUUR - ENTERTAINMENT - INDUSTRIE ARCHITECTUUR - ENTERTAINMENT - RETAIL- -RETAIL INDUSTRIE - OEM

Het Scheepvaartmuseum

CitizenM Hotel

UW PARTNER Het Scheepvaartmuseum

Sheraton Hotel

Holland Casino

VOOR PROJECT GERICHTE LED OPLOSSINGEN CitizenM Hotel Sheraton Hotel

Hollan

WWW.TDE-LIGHTTECH.NL

Verrijn Stuartweg 11A

UW1112 PARTNER VOOR PROJECT GERICHTE LED OPLOSSINGEN AW Diemen T: 020-6973849 F: 020-6971775 info@tde-lighttech.nl WWW.TDE-LIGHTTECH.NL

CitizenM Hotel

Het Scheepvaartmuseum

Verrijn Stuartweg 11A

1112 AW

Diemen

Holland Casino

T: 020-6973849

F: 020-6971775

Professional LED lighting ARCHITECTUUR - ENTERTAINMENT - RETAIL - INDUSTRIE - OEM

Sheraton Hotel

Theater de Doelen

Het Scheepvaartmuseum

CitizenM Hotel

Theater Speelhuis Sheraton Hotel

Holland Casino

UW PARTNER VOOR PROJECT GERICHTE LED OPLOSSINGEN WWW.TDE-LIGHTTECH.NL Verrijn Stuartweg 11A

1112 AW

Diemen

T: 020-6973849

F: 020-6971775

info@tde-lighttech.nl

info@tde

amsterdam | Campus Diemen Zuid

VERLICHTING: SFEERVOL EN VEILIG De verlichting in de gangen en het Fitness Centre van Campus Diemen Zuid is strak en eigentijds, maar vooral slim en doordacht. Esthetiek, duurzaamheid en besparing gaan hier hand in hand.

Waar lange gangen doorgaans worden verlicht met een lichtpunt bij elke deur, is het licht in de gangen van Campus Diemen Zuid geregeld met een LEDlijn. De ononderbroken lijn produceert warm wit licht (2.700K), waardoor een plezierige en veilige sfeer wordt gecreëerd. Bij stroomuitval treedt de noodstroomvoorziening in werking, die nog 10% van de reguliere output genereert. “Voldoende om op een veilige manier de nooduitgangen te bereiken”, weet Stefan Mooij, algemeen directeur van TDE–Lighttech.”

De LED-lijn is in een aluminium profiel gemonteerd, dat koud aan het plafond is geschroefd.

De bekabeling loopt in het profiel mee. Aan de onderzijde is de strip afgedekt met een halfronde opalen kunststof afdekkap. “Het voordeel is enorm”, vertelt Mooij. “De exploitatiekosten van de LED-lijn liggen vele malen lager dan die van traditionele verlichting. Omdat de LED-lijn slechts op 60% van het maximale vermogen brandt – bij 100% uitsturing is het licht te fel – is het verbruik per strekkende meter slechts 6W. Dat betekent

een besparing van zo’n 35% ten opzichte van conventionele verlichting.” Ook in levensduur laat de LED-lijn haar voorgangers ver achter zich. “Na ruim vijf jaar (50.000 uur), waarbij de LED 24/7 dienst doet, is de lichtopbrengst nog zo’n 70% van het oorspronkelijke niveau. Door simpelweg het dimniveau op te schroeven naar 80%, wordt de oorspronkelijke output gehandhaafd.” Inmiddels zijn ook de binnenpleinen voorzien van LED-verlichting. Bij de studenten valt dit in de smaak: “altijd licht en een veilig gevoel.”

121 | STEDENBOUW 716

zoetermeer | Futura

Tekst | Henk Geist Beeld | Klunder Architecten

Nieuw woongebouw op weg naar ‘Very Good’

‘Zo gaan we wonen in de toekomst’ Het appartementencomplex Futura in Zoetermeer moet het eerste woningcomplex in Nederland worden dat voldoet aan de BREEAMnorm ‘Very Good’. Futura is dan ook allesbehalve een traditioneel ontwikkeld wooncomplex.

Futura bestaat uit 69 terrasappartementen rond een groot atrium. Het gebouw is ontworpen door Rien de Ruiter van Klunder Architecten in Rotterdam. “Het streven naar de BREEAM- norm was voor ons een extra uitdaging”, zegt De Ruiter. “Het gaat daarbij niet alleen om het energieverbruik, maar ook om zaken als waterbeheersing, flexibiliteit van het gebouw, een goed beheer na oplevering en om wat het gebouw met zijn omgeving doet. Daar hebben we met ons ontwerp op ingespeeld.”

‘Terrasbouw is beter als het gaat om het menselijke aspect, de woonbeleving’

122 | STEDENBOUW 716

Het hele ontwerp is erop gericht om wat betreft energie, licht, lucht, geluid, of watergebruik zo spaarzaam mogelijk om te gaan met natuurlijke bronnen. De Ruiter: “De warmtekoudeopslag is daar een voorbeeld van. In de woningen wordt vloerverwarming toegepast.

Het water daarvoor hoeft niet tot tachtig graden te worden verwarmd, zoals bij een cvinstallatie, maar tot 35 graden. We gebruiken daarvoor warmte uit de grond en in de zomer kun je met koud water juist koelen. Ook wordt

hemelwater niet op het riool geloosd, maar in de naastgelegen watervijver geborgen. Het ontwerp kent tal van dit soort duurzame en spaarzame oplossingen.”

Een van de opvallendste elementen in het gebouw is het grote atrium. Dat heeft meerdere functies, stelt De Ruiter. “Er is sprake van geluidsbelasting op het gebouw; dankzij het atrium wordt het geluid gereduceerd. In het atrium is sprake van een aangenaam over-

zoetermeer | Futura

BREEAM-norm vereist onder meer extra aandacht voor inpassing

Projectinfo E-installaties Als installatiepartner van Ballast Nedam helpt BarendrechtElektra b.v. uit Hellevoetsluis mee aan de bouw van het wooncomplex Futura te Zoetermeer. Barendrecht-Elektra B.V. levert en installeert de complete elektrotechnische installaties, de algemene verlichting en noodverlichtingsinstallaties, de brandmeld- en ontruimingsinstallatie van de parkeergarage op de begane grond en de video-intercominstallatie.

Tevens zijn alle gebouwgebonden installaties van Barendrecht-Elektra b.v. onder de eerste verdiepingsvloer uitgetekend in Revit en volgens de BIM-methodiek ontworpen. De elektrotechnische installaties worden compleet gemonteerd en opgeleverd volgens de huidige installatievoorschriften NEN1010 2007+C1:2008. “Wooncomplex Futura is voor Barendrecht-Elektra b.v. een mooi project waarin het kan laten zien wat het kan. Omdat het wooncomplex naar verwachting het eerste woongebouw in Nederland zal zijn dat voldoet aan de ambitieuze BREEAM-duurzaamheidsnorm ‘Very Good’ is Futura een project waar wij als bedrijf erg trots op zijn.”

In het atrium is sprake van een ‘aangenaam overgangsklimaat’

Bouwinfo gangsklimaat, het vormt een buffer tussen het klimaat in de woningen en het buitenklimaat.

Er is een temperatuurverschil van vijf graden Celsius met buiten.”

Dankzij de terras-achtige opzet van het complex beschikken de woningen over grote buitenruimtes. “Terrasbouw is beter als het gaat om het menselijke aspect, de woonbeleving”, meent De Ruiter. “Mensen hebben liever een patio-achtige buitenruimte dan een balkon.

We hebben ook brede woningen gemaakt met veel glas in de buitengevels, dat zorgt voor

licht, lucht en ventilatie. De appartementen kennen een flexibele indeling en er is sprake van veel differentiatie.”

Het voldoen aan de BREEAM-norm vraagt extra investeringen, stelt De Ruiter vast. “BREEAM kost geld. Eigenlijk is het een te duur gebouw geworden. We hebben er als bouwteam allemaal ons steentje aan bijgedragen om de norm te realiseren. We hebben voor een superscherp budget gewerkt, dat was een ambitieuze inspanning. Maar het sprak ons enorm aan, want zo gaan we wonen in de toekomst.” ❚

Opdracht Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling West

Ontwerp Klunder Architecten

Uitvoering Ballast Nedam Infra West

Advies CAE Nederland (constructie); DGMR Raadgevende Ingenieurs (bouwfysica)

E-installaties Barendrecht-Elektra

Bouwperiode oktober 2012 – maart 2014

123 | STEDENBOUW 716

zoetermeer | Futura

Elektrotechnische Installaties

Projectinfo Ontwerp glasconstructie Met bijna 25 jaar ervaring in innovatieve glasconstructies, heeft Allicon zich ontwikkeld tot een ‘zeer gerenommeerd’ bedrijf voor glasdaken en glasgevels. “Niet alleen op het gebied van staal, aluminium en glas is Allicon de juiste partner; ook wanneer het gaat om complexe constructies voorzien van rook- en warmteafvoerinstallaties, zoals bij project ‘Futura’ in Zoetermeer.”

Allicon is in een zeer vroeg stadium gevraagd haar expertise in te brengen voor het duurzame project ‘Futura’, door deel te nemen als ketenpartner. “Allicon heeft voor dit project een waardevolle bijdrage kunnen leveren met het ontwerp van het schitterende atrium en bijzondere glasgevels.” De grote ventilatieramen, zowel in dak als gevels, hebben een dubbele functie. Zij zorgen met name in de zomermaanden voor een goede klimaatbeheersing en zijn tevens onderdeel van de gecertificeerde rook- en warmteafvoerinstallatie. Voor de dagelijkse ventilatie worden zowel de ramen als de zonwering geheel automatisch gestuurd door een klimaatregeling die werkt op temperatuur, windrichting, windsnelheid, regen en lichtintensiteit. “De combinatie van een glasconstructie met grote ventilatiemogelijkheden, geïntegreerde zonwering en complete elektrische installaties zorgt voor een zeer aangenaam leefklimaat in een schitterend atrium.”

Beveiligingsinstallaties Communicatiesystemen Mechanische Ventilatiesystemen Systeemplafonds

DISTELSTRAAT 19A - TEL (0181) 31 34 88 - HELLEVOETSLUIS E-MAIL: INFO@BARENDRECHTELEKTRA.NL WEBSITE: WWW.BARENDRECHTELEKTRA.NL

bedrijfspresentatie | Koninklijke Hibin

Tekst | Harry Bijl Communicatie Beeld | Koninklijke Hibin

Koninklijke Hibin:

cruciale rol in de bouwketen De professionele bouwmaterialengroothandel is de verbindende schakel tussen fabrikanten en verwerkers. De branche heeft een belangrijke rol in de totale bouwketen. Van oudsher in de rol van distributeur en in de overdracht van kennis. Anno 2013 is brancheorganisatie Koninklijke Hibin ook van betekenis in de gewenste ketensamenwerking binnen de bouw en in de daarmee samenhangende onderwerpen als belangenbehartiging, lobby, verduurzaming, ICT en slimme logistieke oplossingen.

Kwaliteit, vernieuwing, efficiency en duurzaamheid kunnen naar de vaste overtuiging van Koninklijke Hibin worden versterkt door nauwer samen te werken in de keten. Sterker nog, Hibin ziet ketensamenwerking als noodzaak om aan de wensen van de markt (beter, klantgerichter, sneller en goedkoper bouwen) tegemoet te komen. Hibin-directeur Peter van Heijgen: “Sinds 2009 roepen we al dat we te maken hebben met een nieuwe werkelijkheid. Alle onderzoeken en ontwikkelingen laten zien dat we een periode ingaan van beperkte groei, en dat de nieuwbouw in woningbouw en utiliteit niet meer op het niveau van voor de crisis zal komen. Tegelijkertijd ligt er wel een enorme renovatie- en verduurzamingsopgave. Die nieuwe werkelijkheid vergt niet alleen andere keuzes van individuele ondernemers, maar ook meer samenwerking op brancheniveau.”

Koninklijke Hibin vertegenwoordigt negentig procent van de bouwmaterialengroothandel in Nederland, variërend van breedpakketbedrijven tot specialisten en van familiebedrijven tot de grote concerns. Het ledenbestand omvat 370 groothandelsvestigingen. Er zijn tevens ruim veertig fabrikanten van A-merken aangesloten.

Hibin richt zich op belangenbehartiging, advisering, arbeidsvoorwaarden en pensioenregelingen en dient als servicecentrum voor leden.

De in 1905 opgerichte brancheorganisatie is het laatste decennium meer veranderd dan in de eeuw ervoor. De branche is professioneler en marktgerichter geworden. Dat betekende voor Hibin dat de van oudsher sterke sociale factor en de individuele ondersteuning aan belang hebben ingeboet. Daarvoor is een veel sterkere rol in belangenbehartiging in de plaats gekomen.

Initiatiefrijk In de ondersteuning van leden beperkt Hibin zich nadrukkelijk tot preconcurrentiële onderwerpen. Zo heeft de brancheorganisatie het afgelopen decennium bijgedragen aan het bewustzijn en de kennisontwikkeling van individuele leden op het gebied van logistiek, duurzaamheid en uniforme artikelcodering (BouwDatapool). Peter van Heijgen: “De BouwDatapool is typisch een ontwikkeling waarin onze verbindende rol tot uiting komt. De BouwDatapool is een standaard voor productinformatie, naar voorbeeld van de technische groothandel. Deze standaard zorgt ervoor dat elk product een unieke basiscode heeft. Het is feitelijk een voorwaarde voor succesvolle automatisering. Individuele bedrijven kunnen

hiermee veel geld besparen. Voor de gehele branche loopt het voordeel in vele tientallen miljoenen euro’s. De BouwDatapool, waarin we inmiddels samenwerken met onder andere Koninklijke VVNH, Bouwend Nederland en UNETO-VNI, ontwikkelen we zonder winstoogmerk.

De hele sector wordt er beter van. Voor onze eigen achterban betekent het dat wij hun positie in de keten kwalitatief kunnen versterken, zonder dat we op het terrein van het individuele ondernemerschap komen. Voor de hele branche betekent het dat we een instrumentarium ontwikkelen dat leidt tot minder faalkosten, meer efficiency en een betere kwaliteit. Als totale bouwmaterialengroothandel dragen we bij aan het antwoord van de hele bouwketen op de veranderende marktomstandigheden.” ❚

Hibin-directeur Peter van Heijgen

125 | STEDENBOUW 716

bedrijfspresentatie | Saint-Gobain Weber Beamix

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Saint-Gobain Weber Beamix

‘Op maat van de bouw, voor de vraag van morgen’ Saint-Gobain Weber Beamix is een begrip op het gebied van industrieel vervaardigde premix mortels en lijmen. Het internationaal actieve bedrijf ontwikkelt, maakt en levert producten en oplossingen voor de professionele bouw, waarbij duurzaamheid, arbeidsomstandigheden en gebruikerswensen een voorname rol spelen. Daarnaast levert Saint-Gobain Weber Beamix producten onder de merken Weber en Beamix aan bouwmarkten en doe-het-zelfzaken. “Wij zijn er voor iedereen in de bouw, van architect tot particulier”, zegt marketingmanager Marco Vonk.

De meeste Nederlanders zullen Saint-Gobain Weber Beamix kennen van de geelgroene bulksilo’s op de bouwplaats, waarmee het bedrijf sinds begin jaren zeventig een grote zichtbaarheid heeft weten te verwerven onder de merknaam Beamix. Dat is niet alleen een handige marketingtool, zegt Vonk. “De kleurstelling van onze productverpakkingen is al tientallen jaren een begrip in de bouwwereld en dient het gemak van de gebruiker.” Die ziet meteen of hij met zandcement-, metsel- of betonmortel te maken heeft. “De basiskleur van ons nieuwe moederbedrijf Weber past gelukkig naadloos in dit kleurenpalet.”

een geringe CO2-footprint, lichtgewicht mortels die het werk aan fundering, vloer of gevel minder zwaar maken en een aantal kant-en-klare oplossingen voor architectonische trends of specifieke projecten op het gebied van metselwerk.” Denk daarbij aan lijm en metselmortels ten behoeve van dunne voegen of grote overspanningen, maar ook aan mortels die voegwerk lichter en schoner houden. “Van groot belang is in deze gevallen, dat wij zo vroeg mogelijk in het ontwikkelproces aanschuiven. Op het gebied van ketensamenwerking valt nog veel te winnen, zowel kwalitatief als kostentechnisch.”

De uitgebreide naam zegt het al: Saint-Gobain Weber Beamix is meer dan metselmortels alleen.

“Weber – wereldwijd marktleider op het gebied van tegellijm - produceert bijvoorbeeld een veelvoud aan innovatieve producten van hoge kwaliteit op het gebied van tegels, buitengevelisolatiesystemen, cementgebonden gietvloeren, civiele techniek, waterdichting, reparatie en hulpstoffen.”

Beter in balans

Duurzaam en gebruiksvriendelijk Het samengaan van meerdere merken in één concern middels de overname door Saint-Gobain in 2008, geeft Saint-Gobain Weber Beamix een belangrijke kwalitatieve meerwaarde, zegt Vonk. “Onze ambitie is een totaalassortiment droge mortelproducten en lijmen dat voldoet aan de vraag van morgen.”

Daarin spelen duurzaamheid, arbeidsomstandigheden en gebruikerswensen een centrale rol. “Ik noem enkele voorbeelden: de duurzame Ecomortel met

126 | STEDENBOUW 716

“Het spreekt voor zich dat Saint-Gobain Weber Beamix daarin vanuit de leverancierskant een voortrekkersrol kan spelen”, vervolgt Vonk. “Onder meer als participant in Manesco, een samenwerkingsverband van partijen als leveranciers en installateurs, en Made, een kenniscentrum voor metselwerk.” Daarbij brengt een veranderende afzetmarkt nieuwe kansen.

Saint-Gobain Weber Beamix faciliteert nog altijd traditionele nieuwbouw- en renovatieprojecten, maar levert meer en meer ook producten voor nichemarkten in de afbouw en civiele techniek. “Innovatieve producten en systemen voor meerdere deelmarkten brengen onze onderneming beter in balans. Je vindt ons overal, van monumentale restauraties tot civiele projecten op de Maasvlakte. Wij staan met beide benen in het werkveld en kunnen de marktvraag daardoor snel oppikken; tegelijkertijd blijven wij het assortiment verbreden met vernieuwende producten. Op maat van de bouw, voor de vraag van morgen.” ❚

bedrijfspresentatie | Saint-Gobain Weber Beamix

De vestiging aan de Eindhovense Hastelweg

127 | STEDENBOUW 716

IJZERSTERK IN METAAL SKELETBOUW! Profielen van 60 tot 300 mm.

Tot maximaal 2 mm dik.

lichtgewicht constructieve elementen www.leeframe.nl

Sinds 1936 uw partner voor al uw audiovisuele techniek

J A C O T A u d i o v i s u e e l | W e s t e r d r e e f 7 | 2 1 5 2 C S N i e u w - Ve n n e p | T 0 2 5 2 - 6 7 6 0 0 4 | s a l e s @ j a c o t . n l | w w w. j a c o t . n l

Journaal ABC Nova nieuwe naam Smitshoek Melles & Partners/ABC Management Groep Afgelopen zomer fuseerden Smitshoek Melles & Partners en ABC Management Groep. Zij gaan verder als ABC Nova. De nieuwe naam en het nieuwe logo van het managementbureau werden gepresenteerd op het congres Duurzaam Gebouwd, bij de uitreiking van de Gouden Kikker Award die door ABC Nova mogelijk wordt gemaakt. Daarnaast ging de nieuwe website www.abcnova.nl in de lucht.

fab badkamerunits, praktisch alles is met LeeFrame® profielen mogelijk. Tevens vormen de LeeFrame® profielen dé oplossing in aardbevingsgevoelige gebieden. LeeFrame® profielen zijn tevens duurzaam – volledig recyclebaar en zelfs herbruikbaar.”

Voor informatie en voorbeelden: www.leebo.nl of www.leeframe.nl (referentiepagina)

Eerste Nationaal Bouwdebat Nederland krijgt een Nationaal Bouwdebat. De eerste editie hiervan wordt gehouden op maandag 3 februari 2014 in Media Plaza in Jaarbeurs Utrecht.

Verschillende spelers in de bouw bediscussiëren in drie rondes actuele thema’s en hot issues. Het Nationaal Bouwdebat wordt georganiseerd door VNU Exhibitions in samenwerking met Cobouw.

Het Nationaal Bouwdebat is een ‘openbaar en transparant discussieplatform dat een bijdrage levert aan vernieuwing van de bouwsector’. Het debat kent drie rondes. De eerste ronde is een discussie tussen een panel met opinieleiders uit bouw, vastgoed, beleid, politiek en wetenschap en de zaal over een actueel thema dat op dat moment de gemoederen in politiek en de media bezighoudt.

“ABC Nova bouwt voort op wat nu al sterk is en we gaan vernieuwen. De naam is daarvan een directe vertaling. Met ABC laten we zien dat we niet van gisteren zijn; we beschikken over een solide basis van expertise en een team van gedreven, professionele mensen. Nova staat voor vernieuwing, inspiratie en synergie. Onderdeel van ons logo is een hexagon, een honingraatcel. Het is een natuurlijk bouwelement, omdat deze vorm met beperkte middelen zorgt voor maximaal resultaat. Het levert in onze ogen niet alleen een aantrekkelijk beeldmerk op, het refereert tegelijkertijd aan leefomgeving, interactie en samenwerken. Het groene vlakje, dat zijn wij, als schakel in de dynamische keten om te komen tot oplossingen.

Samen met opdrachtgevers en partners staan we sterker, door in een open proces kennis te delen en elkaar te inspireren. Tenslotte is het ook een lens: we zijn iedere dag gefocust op mens en omgeving. We organiseren optimale woon-, werk- en leefomgevingen. Dat doen we steeds met de belangen van morgen en overmorgen op ons netvlies. Samenwerken is daarbij onze basis om creatieve en concrete resultaten te behalen.”

Multifunctionele dragende lichtgewichtprofielen LeeFrame® is als zogenoemd ‘intelligent bouwsysteem’ ontwikkeld als alternatief op prefab methodieken als houtskeletbouw en prefab beton en inmiddels succesvol toegepast in bouwprojecten als Schiphol Lounge 4, Toverland Sevenum, CSG Ede, hoogbouw Blaak 31 Rotterdam en ziekenhuizen in Zutphen en Roosendaal. LeeFrame® wanden, vloeren en daken worden in 3D-techniek op de millimeter nauwkeurig geproduceerd en zijn daardoor zeer eenvoudig te assembleren, zelfs door mensen zonder enige bouwervaring, aldus de leverancier. “Zeer exclusief én productief aan LeeFrame® profielen zijn de unieke voorverwerkte verdiepte schroefgaten in combinatie met slimme verbindingen, zodat de snelle montage maar op één manier mogelijk is, met één schroeftype. Dat geldt ook voor de gewenste verwerking van leidingen, doorvoeren en isolatie. Er kan tot maximaal twaalf meter lengte uit één stuk geproduceerd worden, in profielen tussen de zestig en driehonderd millimeter, in maximale plaatdikten van twee millimeter. Of het nu gaat om nieuwbouw, renovatie, dakopbouw, voorzetgevels, architectonische hoogstandjes, gevellijnen of pre-

In de tweede ronde interviewt BNR-Nieuwsradiopresentator Rens de Jong kopstukken uit de bouw- en andere sectoren, waarmee hij ‘out-of-the-box’ ideeën bespreekt. De derde ronde staat in het teken van de vraag of na de crisis daadwerkelijk veranderingen zullen optreden die de sector ‘broodnodig’ zullen vernieuwen. Ook hier gaat een panel met opinieleiders in discussie met de zaal en vice versa.

Het Nationaal Bouwdebat wordt jaarlijks georganiseerd. De tweede editie staat gepland tijdens de Week van de Bouw in februari 2015. Tijdens deze week worden gelijktijdig de BouwBeurs, Material Xperience, Gevel, Renovatie, Het Vakman Event, Interior Innovations en het Transformatie Festival gehouden.

Lighthouse Club wil bouw weer aantrekkelijk maken voor jongeren Een commissie van de Lighthouse Club Utrecht is officieel van start gegaan met een educatief scholenproject. Het project heeft tot doel met name HAVO 4- en VWO 5-leerlingen kennis te laten maken met burgerlijke en utiliteitsbouw, civiele techniek en installatietechniek. Niet alleen om het gat tussen theorie en praktijk te dichten in de bouwsector, ook om te voorkomen dat in de toekomst te weinig gekwalificeerde mensen te vinden zijn. Na een succesvolle pilot in Culemborg en Schoonhoven wordt het project nu landelijk uitgerold.

De HAVO- en VWO-leerlingen krijgen de opdracht een huis van Lego te bouwen. Het huis wordt gebouwd op basis van tekeningen. Na eerst een aanbesteding te hebben gedaan, kan de bouw beginnen. Daarbij moeten de verschillende groepen hun best doen als eerste op te leveren.

Begin dit jaar werden de twee pilots van het Lighthouse-scholenproject succesvol afgerond. Initiatiefnemers waren Ad van Luijt van Koop Bronbemaling B.V., Fleur van Tol van de Advocaten van Van Riet, Cees van Dillen van Bouwbedrijf Van Dillen en Pieter Weerd van riz bouw. De vier zijn lid van het departement Utrecht van de Lighthouse Club, de vereniging van leidinggevenden in de bouw.

129 | STEDENBOUW 716

bedrijfspresentatie | Vendrig International

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Vendrig International

‘Architect van restauratieve voorzieningen’ kan opdrachtgever volledig ontzorgen Het huidige tijdvak biedt bouwpartijen vele uitdagingen, vooral als het gaat om de realisatie van een goed gevulde orderportefeuille. Tegelijkertijd neemt de integrale kwaliteitsbehoefte van opdrachtgevers toe; hoogwaardig opererende, specialistische partijen als Vendrig International kunnen daaraan bijdragen. Vanuit Woerden bestiert Bart Kerssen met een klein team, geheel onafhankelijk van leveranciers en fabrikanten de complete advisering en ondersteuning van opdrachtgevers bij de ontwikkeling van een grootkeuken en/of restauratieve voorzieningen.

Als het gaat om hoogwaardige horeca-oplossingen is Vendrig International meestal en liefst een integrale bouwpartner voor de opdrachtgever, zegt Kerssen. Vendrig International kan de klant in dat traject volledig ontzorgen. “De architect is er voor het design, wij zorgen voor de rest, van conceptontwikkeling via technisch tekenwerk tot oplevering.” Het is geen toeval dat Vendrig International vooral voor vaste klanten opereert, zoals Hilton Worldwide en Holland Casino. “Vaak komen wij bij incidentele klanten pas in beeld wanneer er een probleem moet worden opgelost; liefst denken wij vooraf mee over de goede oplossing. Zo inventariseren wij alle beoogde functies, en integreren wij die in een ontwerp; wij begeleiden de uitvoering, onderhouden het contact met de leveranciers, doen kwaliteitsbewaking en controleren de oplevering.” Of een opdrachtgever volledige invulling vraagt of precies weet wat hij wil maakt in principe geen verschil. “Wij staan in beide gevallen voor een hoogwaardige begeleiding.

Niet alleen op het gebied van advies en ontwerp, maar op basis van complete ontzorging op maat. Daarbij houden wij rekening met aspecten als investeringsbudget, exploitatiekosten, energieverbruik, efficiBart Kerssen ency, duurzaamheid, logistiek, beleving, veiligheid en de geldende wet- en regelgeving, inclusief vergunningaanvragen.”

Grootste atriumhotel van Europa Vendrig International staat als zodanig voor bewezen diensten voor klanten die hoge eisen stellen – opdrachtgevers die de mensen van

130 | STEDENBOUW 716

Vendrig International door-en-door kennen. “Die ervaring nemen wij in elk nieuw project mee.” De Hilton-keten kan wereldwijd al decennia rekenen op de specialisten uit Woerden. In de bouwketen van het nieuwe Hilton Amsterdam Airport Schiphol, dat in 2015 wordt geopend en één van de blikvangers wordt op de luchthaven, is Vendrig International adviseur Food & Beverage. In concrete zin: ontwerper van keukens, bars en pantry’s binnen het gewenste concept van de klant, dat onder meer een all day diningrestaurant en een banketzaal omvat. “Het Hilton Amsterdam Airport Schiphol wordt het grootste atriumhotel in Europa, en zal niet alleen worden gebruikt voor overnachtingen, maar ook voor congressen en evenementen.” Dat laatste is een trend in de branche, en tevens een ontwikkeling die zich voornamelijk concentreert in wereldsteden. “In Nederland zie je het alleen in Amsterdam, een stad met een groeiend aantal kamers in het hogere segment. Hotels met complete horeca-oplossingen vind je helaas steeds minder.” De rol van integraal ontwerp in bouwprojecten blijft echter groeien – alsmede de roep om ontzorging, en in de driehoek met opdrachtgever en architect kan een partij als Vendrig International onmisbaar zijn, zegt Kerssen. “Wij kennen en herkennen de belangen van de opdrachtgever, zijn medewerkers én de uitvoerende partijen. Noem ons een architect in dienst van opdrachtgever en hoofdontwerper. Niet als concurrent van de laatste partij – integendeel. Een goed ontworpen, goed functionerende en duurzaam opererende restauratieve voorziening is een absolute meerwaarde.” ❚

Nieuwe fundering voor Amsterdamse Waag Restauratie Hof van Ittersum, Zwolle Torens Rotterdamse Paradijskerk kunnen weer 100 jaar mee

Amsterdam | De Waag

Beeld | Jane van Raaphorst

Nieuwe fundering voor

Amsterdamse Waag In mei van dit jaar werd, na een uiterst zorgvuldige voorbereidingsperiode, begonnen met het aanbrengen van een nieuwe fundering onder De Waag in Amsterdam.

Een van de uitdagingen is goed in te spelen op bijzondere archeologische vondsten.

“Flexibiliteit en samenwerking zijn hier zeker kernwoorden.”

Het monitoren van De Waag, waarvan de oudste delen uit de vijftiende eeuw stammen, gebeurt al zo’n vijftien jaar. Het is dan ook al langere tijd bekend dat het gebouw, dat op houten palen staat, ongelijkmatig aan het zakken is, vertelt David Brandwagt, projectmanager namens de gemeente Amsterdam.

“Feitelijk hebben de palen hun draagkracht verloren. Vanwege de massiviteit verkeert het nog in goede staat. Meest gevoelige delen zijn de torens.” Zoals de Metselaarstoren, zegt hij, waar de ontstane schade de aanleiding voor het huidige project vormt. In de laatste decennia was weliswaar meerdere keren partieel funderingsherstel uitgevoerd, maar dit bleek niet heel succesvol. Een uitgebreide studie naar een beter vorm van herstel was hard nodig.”

Onderdeel van het voortraject was een variantenstudie. Daar kwam een voorkeursvariant uit naar voren waar vanuit alle disciplines

132

Bouwen aan monumenten

zorgvuldig naar werd gekeken. De variant werd bovendien ter beoordeling voorgelegd aan het Delftse onderzoeksbureau Deltares.

De integrale oplossing werd gevonden in het aanbrengen van een betonnen vloer in de kelder van de hoofdpoort en die te laten steunen op schroefinjectie- en groutinjectiepalen. Onder de muren van de voorpoort, die ondergronds van het achterste deel wordt gescheiden door een duiker – worden onder de muren eveneens palen aangebracht.

Het is een oplossing die door alle partijen wordt gedragen, zegt Brandwagt. “Het lastige is natuurlijk dat we niet weten wat we tegenkomen. Daarom hebben we bepaalde marges in de planning ingebouwd. Met het oog op de veiligheid van de omgeving zijn allerlei maatregelen genomen, sommige puur preventief. Er is bijvoorbeeld een retourbemaling aangelegd. Bovendien communiceren we op allerlei manieren met omwonenden

en andere betrokkenen. Zodat we eventuele onduidelijkheden voor kunnen zijn. Communicatie heeft alle aandacht.”

Een van die betrokkenen is Timpe Tuyt, bedrijfsleider van Restaurant In de Waag.

Het is een kwestie van geven en nemen, zegt hij, van rekening houden met elkaars belangen. Van flexibel zijn dus. “We kunnen een tijdlang onze kelder niet gebruiken. Daar bevinden zich normaal de voorbereidingskeuken, personeelsvertrekken, opslag en toilettenblok. Dat is professioneel opgelost door tijdelijk twee units aan weerszijden van De Waag op te stellen.”

Tuyt geeft aan dat er vierwekelijkse hinderschema’s zijn opgesteld en dat er daarnaast veel overleg is, formeel en informeel, vrijwel dagelijks. “We hebben afgesproken dat het werk met de meeste overlast tussen 7 en 9 uur ’s ochtends wordt uitgevoerd. Vanaf 9 uur zijn we open.” Een ander aandachtspunt was het terras. De planning van het werk is zodanig aangepast dat – onvoorziene omstandigheden uitgesloten – het werk aan de voorzijde eind maart 2014 klaar is, zodat in april het terras weer kan worden gebruikt.

amsterdam | De Waag

Projectinfo “We zijn vooral in het begin en aan het eind in beeld”

“Normaal staat dat er begin maart, maar goed, we hebben nu met een uitzonderlijke situatie van doen. Dat is ook wel weer spannend want we zitten er bovenop.”

Hoofd uitvoering Tim van den Berg van BAM Civiel Noordwest, dat bij dit project samenwerkt met het in restauraties gespecialiseerde zusterbedrijf Schakel & Schrale, bevestigt dat er bij het uitvoeren van de werkzaamheden met allerlei afspraken rekening moet worden gehouden. En met de omgeving, zegt hij, want de Nieuwmarkt is nu eenmaal een van de drukste plekken van de stad. Tijdens de voorbereidingsperiode, vertelt Van den Berg, werden onder meer al een damwand in de gracht en retourbemaling aangebracht. “Verder kunnen we vanwege de beperkte ruimte en de dynamiek op het plein geen zwaar materieel plaatsen.”

Grootste uitdaging is uiteraard het ondergrondse werk, geeft hij aan. “Het is natuur-

lijk een bijzonder gebied voor archeologen.

Als er iets wordt ontdekt moeten wij daar adequaat op inspelen, zodat de planning zo goed mogelijk kan worden gehandhaafd.

De samenwerking loopt fantastisch, met alle partijen.” Naast het aanbrengen van de nieuwe vloer en fundering, is het dilateren van de duiker en de stadsmuur eveneens onderdeel van het werk, aldus Van den Berg.

“De duiker is 180 meter lang. Die zagen we los van De Waag zodat die buiten de gebouwgrenzen verder kan zakken en niet aan het nieuwe fundament gaat hangen.”

David Brandwagt geeft tot slot aan dat er bij dit werk, naast de planning, van dag tot dag naar de omstandigheden wordt gekeken. De focus ligt nu op de nieuwe fundering, zegt hij. “Aan het gebouw zelf zal ook het een en ander moeten gebeuren, maar daar gaan we in de loop van volgend jaar naar kijken.” ❚

Met de nodige kennis en een jarenlange ervaring begonnen Robert en Erik Hagen enkele jaren geleden een eigen bedrijf: Gebroeders Hagen Metselwerken. Een bedrijf dat alle disciplines van het metselwerk beheerst, dat als erkend leerbedrijf eraan bijdraagt dat ook in de toekomst voldoende kennis aanwezig is om bijzondere gebouwen in stand te houden, en waar vakmanschap voorop staat. Die specifieke kennis wordt onder meer ingezet bij restauratieprojecten (naast nieuwbouw waarbij vaak oude materialen wordt gebruikt).

Eerder al was Gebroeders Hagen Metselwerk onder meer betrokken bij het Scheepvaartmuseum en Kasteel Loenersloot.

Momenteel is het bedrijf ook actief bij De Waag.

“We zijn vooral in het begin en aan het eind in beeld”, vertelt Robert Hagen, die vervolgens uitlegt wat de werkzaamheden inhouden. “We moeten er voor zorgen dat de situatie ondergronds na het aanbrengen van de fundering dezelfde authentieke uitstraling als voorheen heeft. Daartoe hebben we oude muren gedemonteerd en de oude stenen schoongebikt voor hergebruik – in het voortraject hebben we al meegekeken en onze ideeën hierover besproken.

Als de fundering klaar is brengen we alles weer in oude staat terug, althans grotendeels. Want er wordt bij de herinrichting van de kelder wel gekeken naar de eisen van nu.

Dus er zal sprake zijn van enkele aanpassingen, maar wel zodanig dat het aansluit bij de oorspronkelijke situatie.”

De Waag is een belangrijke blikvanger op de Nieuwmarkt

Bouwen aan monumenten

133

amsterdam | De Waag

Projectinfo “Stukje Amsterdamse geschiedenis beter in kaart brengen” Voor archeologen zijn werkzaamheden zoals nu bij De Waag – de voormalige Sint Anthonispoort – worden uitgevoerd, in het oudste deel van de stad, het neusje van de zalm, stelt Ranjith Jayasena, archeoloog bij Bureau Monumenten & Archeologie. “We weten dat hier in 1466 al een stadspoort stond en dat de aarden omwalling uit 1425 vanaf 1481 op last van Maximiliaan van Habsburg is vervangen door een stenen stadsmuur. Bouwhistorisch onderzoek wees uit dat de poort in een aantal fasen is gebouwd. We hopen nu dat we onder de grond bij De Waag ontdekkingen doen waarmee we die bouwfasering kunnen preciseren.”

Dat gebeurt onder meer, zegt Jayasena, door dendrochronologisch onderzoek uit te voeren aan de houten palen van de oorspronkelijke fundering.

Een ander aandachtspunt is de vulling van de in 1614 voor de aanleg van de Nieuwmarkt gedempte gracht. “Zo vonden we de afvoer van een latrine onder in de St. Eloystoren met het daarin aanwezige afval van de poortwachters en zijn we onverwacht op een gewelfboog gestuit. Alles wordt zorgvuldig gedocumenteerd en vastgelegd en indien mogelijk behouden.

We krijgen hier een unieke gelegenheid een deel van de Amsterdamse geschiedenis beter in kaart te brengen.”

Het ontwerp van de fundering Bouwadviesbureau Strackee werd in 2010 benaderd voor een ontwerp en advisering betreffende de fundering onder De Waag. Dat gebeurde naar aanleiding van de problemen bij de Metselaarstoren, legt mede-directeur Bouwe Olij uit. “Eerst is er een noodconstructie voor de toren bedacht en vervolgens hebben we gedurende een jaar binnen een multidisciplinair ontwerpteam onderzoek gedaan naar de funderingsmogelijkheden en herstelwerkzaamheden.”

Onderdeel van de gekozen oplossing, aldus Olij, is om het gebouw zo diep mogelijk integraal op te vangen. Het gebouw stond ooit als stadspoort in het water, het huidige funderingsmetselwerk vormde toen de buitengevels, en is dus een onderdeel van het te behouden casco. Reden om voor de tafelconstructie onder de hoofdpoort te kiezen, is volgens Olij dat er onder die hoofdpoort een kelderruimte lag. “Daar kan een nieuwe betonnen vloer worden aangelegd en meer vrije hoogte worden gecreëerd waarin onder meer de installaties kunnen worden ondergebracht. Voor de voorpoort is een plan ontworpen om de palen vanuit de duiker te maken.

Om te voorkomen dat de 180 meter lange, onder de Waag doorlopende duiker aan het bouwwerk gaat hangen wordt die aan beide zijden gedilateerd. Hoewel er een uitgewerkt plan ligt, verandert dat nu de werkzaamheden zijn begonnen voortdurend, maakt Olij duidelijk. “Het plan is heel flexibel; steeds als we op archeologische vondsten stuiten of bij ontgraven grote afwijkingen constateren moeten we bijsturen. Er wordt per fase bekeken welke aanpassingen we zullen doorvoeren. We werken nauw samen met de aannemer, begeleiden en adviseren met betrekking tot de uitvoering van het werk. Die rol wordt voor ons op den duur kleiner naarmate de werkzaamheden vorderen. Het zwaartepunt ligt bij het huidige werk, we zijn dagelijks aanwezig. Over een paar maanden als de funderingswerkzaamheden grotendeels gereed zijn, zijn we weer minder in beeld.”

134

Bouwen aan monumenten

Secil!

Een verantwoorde oplossing voor het behoud van het cultureel erfgoed.

Bofimex introduceert Secil, een serie unieke restauratiemortels voor voeger, stukadoor en metselaar.

- Voorspritsmortel - Hechtmortel - EcoCork isolatiemortel - Raapmortel (ook machinaal verwerkbaar) - Afwerkmortel - Bindmiddel NHL3,5 (licht van kleur) - Bindmiddel NHL 5 (licht van kleur) Secil mortels en bindmiddelen zijn vrij van cement en gebaseerd op natuurlijke hydraulische kalk type NHL 3,5 en NHL 5 conform richtlijn EN 459-1.

Meer informatie op www.bofimex.nl

zwolle | Hof van Ittersum

Restauratie Hof van Ittersum, Zwolle

Monument met zeven eeuwen historie Foto’s: Arjan Bronkhorst Photography

Historische muurschilderingen, gewelfkelders, oude balklagen en een uitzonderlijke gevel uit de vroege renaissance: het Hof van Ittersum, met daarin het Karel V-huis, behoort tot de belangrijkste middeleeuwse woonhuizen van Zwolle. In 2011 en 2012 vond een omvangrijke restauratie plaats.

Het Hof van Ittersum, waarvan de oudste delen uit de veertiende eeuw stammen, was ooit een van de grootste en aanzienlijkste woonhuizen van Zwolle. Van het complex aan de Sassenstraat zijn tegenwoordig nog twee huizen over, waaronder het Karel-Vhuis. Beide zijn in het bezit van Vereniging Hendrick de Keyser, de vereniging tot behoud van historische huizen en architectuur in Nederland.

Met een historie van zo’n zeven eeuwen is het een van de parels in de Zwolse binnenstad en bevat het tal van unieke onderdelen. Zo is een volledig houtskelet bewaard gebleven, werden in de vijftiende-eeuwse zaal de contouren van een enorme schouw gevonden en in een van de achterkamers werd een bijzondere behangvondst gedaan: een grote border van een behang uit de vroege 19de

136

Bouwen aan monumenten

eeuw. Meest spectaculaire ontdekking was de vondst achter een betengeling van 400 jaar oude muurschilderingen. Het betrof de familiewapens van de voorouders van de toenmalige bewoners van het huis. De schilderingen zijn met zorg geconserveerd.

Tijdens de restauratiewerkzaamheden was het behouden en inzichtelijk maken van de historische gelaagdheid van het hof het uitgangspunt. De splitsing in twee panden is ongedaan gemaakt door het heropenen van oude doorgangen en ramen waardoor de open structuur met de oude balklagen van het 15de-eeuwse zaalgebouw is teruggekeerd.

In beide zijn nu drie woningen, een kantoor en vergaderruimte gerealiseerd.

Het was een traditioneel restauratiewerk, vertelt directeur Harry Klunder van aannemer Hanzebouw. Een omvangrijk werk, geeft hij

aan, dat tussen begin 2011 en eind 2012 werd uitgevoerd. “Veelal met een klein team.”

Ook hij verwijst naar de teruggevonden muurschildering. “Die is geconserveerd en zichtbaar gemaakt. Verder hebben we diverse oude bouwsporen inzichtelijk gemaakt.” Van de diverse andere werkzaamheden noemt hij onder meer het houtwerkherstel. Bij eiken balken met houtrot werd gekeken of herstel mogelijk was of dat ze moesten worden vervangen. “Dan zoek je dus naar eikenhout met eenzelfde fijne nerf.”

De diverse kamers werden opgeknapt en in het gebouw werd een nieuwe installatie aangelegd. “Altijd een uitdaging”, aldus Klunder. “Dat vraagt om een soort gevoel

zwolle | Hof van Ittersum

hoe je de installaties aanbrengt zonder de authenticiteit van het gebouw aan te tasten.

Dat betekent voortdurend inspelen op situaties en veelvuldig overleg tussen betrokken partijen, een soort bouwteamsituatie, zeg maar. Zeker het overleg met de architect is belangrijk. Die komt met de ideeën en wij moeten zorgen voor een goede uitvoering.”

Een andere uitdaging lag er op het logistieke vlak, zegt Klunder tot slot. “Het werk vond plaats in de binnenstad, in een gebouw met kleine ingangen en doorgangen. Dan is het zoeken naar een goede manier om alles af en aan te voeren. We hebben echter voldoende ervaring en zijn inventief genoeg om daar een juiste oplossing voor te vinden.” ❚

Projectinfo Stucwerk Hof van Ittersum Een van de specialiteiten van Stukadoorbedrijf De Graaf VOF is het restaureren van historisch stucwerk. Deze specialiteit werd enige tijd geleden toegepast bij het Hof van Ittersum in Zwolle. Directeur Lex de Graaf vertelt dat onder meer de lijsten van enkele schoorsteenmantels werden schoongemaakt en bijgewerkt. “Die lijsten waren beschadigd of dichtgesausd. Voor een deel hebben we herstelwerk uitgevoerd, voor een deel hebben we ze vervangen. Nu hebben ze weer de uitstraling van vroeger.”

Verder werden er eveneens restauratiewerkzaamheden aan de diverse plafonds uitgevoerd, aldus De Graaf. “Een van die plafonds was voorzien van een houtimitatie. Dat hing los.

We hebben het van bovenaf weer vastgezet. Op die manier konden we beschadiging van het schilderwerk voorkomen.”

De geschiedenis van het Hof van Ittersum gaat terug tot de veertiende eeuw

Bij het werk werden materialen (zoals traskalk in plaats van cement) en technieken gebruikt waarmee het oorspronkelijke karakter van de ruimten kon worden gehandhaafd of teruggebracht. “Dat is gebeurd op basis van het bestek, maar waar nodig kunnen we eveneens advies uitbrengen. Waarbij onze ruime kennis uiteraard van pas komt.”

Foto: Arjan Bronkhorst Photography

Deventer | Zwarte Silo

Herbestemming Zwarte Silo Deventer

Kathedraal van het platteland Beeld | BOEi/Jan van Dalen Fotografie

Het is een bekend herkenningspunt voor iedereen die Deventer nadert: de Zwarte Silo. En al is het bouwwerk niet meer als zodanig in gebruik, het maakt inmiddels onderdeel uit van ons industrieel erfgoed. Dankzij een herbestemming en restauratie in opdracht van BOEi blijft de silo nu behouden.

BOEi had de Zwarte Silo, die tot enkele jaren geleden werd gebruikt door een fabrikant van diervoeders, al enige tijd in het oog, vertelt projectleider herbestemming Rinkjan Postma. Vanwege de monumentale waarde, de markante uitstraling en fraaie ligging in het havengebied. Vanwege die interesse zocht de gemeente Deventer contact met BOEi.

138

Bouwen aan monumenten

“Onze opzet was het gebouw te restaureren en herbestemmen. Het plan is om de benedenverdieping geschikt te maken voor horeca en zo tevens toegankelijk voor het publiek.”

Een kostbaar project en tevens lastig, erkent Postma. “Zeker in deze tijd. Maar de onderhandelingen met enkele gegadigden zijn inmiddels in een vergevorderd stadium.”

Met de werkzaamheden aan de in 1923 gebouwde silo werd in het voorjaar van 2012 begonnen. Een gigantische klus, noemt Postma het, maar van groot belang want silo’s als deze zijn bijzonder, geeft hij aan. “Het zijn de kathedralen van het platteland.” De uitdaging zat onder meer in de herbestemming, vervolgt hij. “Om de silo, met steens muren en enkel glas, geschikt te maken voor zijn nieuwe functie van restaurant waren flink wat ingrepen nodig. We kijken waar we wat kunnen aanpassen zodat er een aangenaam binnenklimaat ontstaat, onder meer met dubbel restauratieglas, vloerverwarming

Deventer | Zwarte Silo

De benedenverdieping wordt toegankelijk gemaakt

Projectinfo Behoorlijke omvang Met als basis een uitgebreide kennis en een jarenlange ervaring kan Stukadoorbedrijf De Graaf VOF worden ingezet bij uiteenlopende stukadoorklussen. Het bedrijf is dan ook zowel bij afbouw- als bij renovatie- en restauratieprojecten betrokken, vertelt directeur Lex de Graaf die met de komst van zoon en opvolger Martijn de Graaf de toekomst heeft veilig gesteld. Een werk zoals aan de Zwarte Silo, vervolgt hij, is dan ook geen lastige opgave. Opvallendste aspect is de behoorlijke omvang, geeft De Graaf aan. “Nadat er betonreparaties waren uitgevoerd hebben we de betonranden rondom langs de daken opnieuw gestukadoord. Ervoor is tevens de aanslag verwijderd en voorafgaand aan het stuken is een nieuwe hechtlaag aangebracht. Vanwege de omvang van het gebouw was dat behoorlijk wat werk.”

Vooralsnog, zegt De Graaf tot slot, hebben de werkzaamheden zich beperkt tot de buitenzijde van de silo. “Wat er binnen moet gebeuren wordt bekend zodra de definitieve invulling rond is. We hopen daar ook een rol te kunnen spelen.”

Waterdicht Het dak van de Zwarte Silo wordt voorzien van een waterdichte laag. Tevens zijn er zinken afdeklijsten en zinken hemelwaterafvoer aangebracht. De werkzaamheden worden uitgevoerd door Van de Kamp Dakbedekkingen. “Degelijkheid is een van de kenmerken van dit project”, vertelt bedrijfsleider/projectleider Albert van ’t Bosch. “Dat is onder meer terug te zien in het gebruikte zink, dat is wat degelijker en wordt ook wel zink 16 genoemd. Het wordt bij restauratieprojecten regelmatig gebruikt.”

en maatregelen op plekken waar nieuwe openingen worden gecreëerd. We brengen de benedenverdieping naar deze tijd maar blijven daarbij dicht bij het oorspronkelijke ontwerp.”

Gedurende de onderhandelingen met een uitbater werden de nu bijna afgeronde werkzaamheden aan het casco gestart.

Die werden uitgevoerd door Hanzebouw uit Zwolle, een bedrijf dat vaak bij restauratie- en renovatieprojecten is betrokken, aldus directeur Harry Klunder. Hij geeft aan dat er tijdens het werk diverse onvoorziene zaken aan het licht kwamen zodat de

oorspronkelijke plannen regelmatig moesten worden aangepast. “Iets dat bij monumenten vrijwel altijd voorkomt. Er is bijvoorbeeld voor een andere aanpak gekozen wat de ramen betreft. Daarvoor is nu een lokale smid ingeschakeld. Een andere discussie was de afwerklaag. Waar in eerste instantie was gekozen voor schilderwerk is er nu een ander systeem (kristalcement graniet KCG) gebruikt. Ook wat de dakbedekking betreft is tijdens het werk voor een ander systeem (Resitrix) gekozen. Verder hebben we goed gekeken naar hoe tot een goede oplossing te komen wat betreft de aansluiting van het beton op de ramen. ►

Het verwerken van het zink bij dit project vraagt ook om het nodige vakmanschap, vervolgt Van ’t Bosch. “Het is niet rechttoe-rechtaan, maar met diverse details. Wij hebben speciaal opgeleide vakmensen in dienst die dat kunnen verwerken.” De dakbedekking van de laagbouw, zegt hij, bestaat uit een geïsoleerde afschotmortel met daar over twee bitumineuze lagen volledig verkleeft, de hoogbouw is voorzien van een bitumineuze onderlaag met een EPDM, volledig verkleeft. Het werk zit in de afrondingsfase, geeft Van ’t Bosch aan, die nog een detail niet onvermeld wil laten. “De dakbedekking heeft een antraciet-zwarte kleur die aansluit bij de uitstraling van de rest van de silo.”

Bouwen aan monumenten

139

d ijf en dr rkerbe le

Bou radius Landelijk orgaan beroepsonderwijs

Deventer | Zwarte Silo

Alles gebeurde in goed overleg, zodat er een zo optimaal mogelijke omgeving voor de nieuwe bestemming wordt gecreëerd zonder de authenticiteit aan te tasten.”

Hanzebouw straalde onder meer de mastieklaag van het gebouw en bracht het nieuwe systeem met gekleurd grind aan waardoor de kenmerkende zwarte uitstraling behouden blijft. Er werden tevens nogal wat betonreparaties uitgevoerd. “Door de toename van jonge, industriële monumenten komen we dat steeds vaker tegen. Al hebben we hier eveneens traditioneel stucwerk uitgevoerd”, zegt Klunder die tot slot nog op een opvallend aspect wijst: de werkzaamheden aan de waterzijde. “Eerst was het idee een damwand aan te brengen en een deel droog te leggen. Later hebben we ervoor gekozen vanuit een dichtgelaste container te werken.

Zo hebben we voor elke uitdaging wel een oplossing.” ❚

Projectinfo Zwarte Silo voorzien van kristal cement graniet

Uw adres voor restauratie, renovatie, stukwerk en afbouw.

Gen. van der Heydenlaan 18 • 7316 BC Apeldoorn T (055) 521 37 33 • F (055) 522 64 46 E info@stukadoorsbedrijfdegraafvof.nl

www.stukadoorsbedrijfdegraafvof.nl

Voor de betonreparaties aan de dakrand en de onderzijde van het silogebouw en voor het aanbrengen van een nieuwe afwerklaag op de buitengevels van de Zwarte Silo werd de firma Vogel BV ingeschakeld. In eerste instantie werd adviseur Hans Nooren van Vogel BV uitgenodigd om de opdrachtgever meer kennis bij te brengen over het repareren en restaureren van beton. Tijdens het gesprek gaf de opdrachtgever aan de buitengevels te willen schilderen met een zwarte verflaag waarin granulaat gespoten zou worden. De zwarte silo dankt immers zijn naam aan de zwarte afwerklaag bestaande uit teer en granulaat. De korrelgradatie van het granulaat moest in dat geval kleiner zijn dan het origineel om uitzakken van de korrels te voorkomen.

De oplossing heeft Vogel BV in huis, geeft Nooren aan. “Wij vervangen de afwerklaag nu door kristal cement graniet (KCG). Daar werken we al sinds de jaren vijftig mee, naar volle tevredenheid. Achteraf gezien gaf de opdrachtgever aan bekend te zijn met Radio Kootwijk waarop de KCG-afwerklaag al sinds de jaren zestig in prima staat verkeert. Het is een product waar echter niet zo vaak aan wordt gedacht, zo bleek ook hier weer, terwijl het erg duurzaam is en voor een heel authentieke uitstraling zorgt.”

KCG, volgens Nooren in de volksmond ook wel ‘vogeltjeszaad’ genoemd, lijkt volgens hem wat op terrazzo. Het is cementpleister waar natuursteenkorrels in worden geblazen waarna een product met een hoge beschermende werking ontstaat. “Het gaat om de zorgvuldigheid van het aanbrengen. Wij hebben daarvoor de juiste kennis in huis. Op die manier hebben we al heel wat beton en metselwerk van bouwwerken, bruggen, viaducten, gebouwen, sluizencomplexen en dergelijke behandeld.

Het resultaat is fraai en biedt een langdurige carbonatatieremmende bescherming.

Bouwen aan monumenten

141

bedrijfspresentatie | Brefu

“Voor een gefundeerde toekomst” Steeds meer woningen met houten palen hebben funderingsproblemen. Dankzij diepgaande kennis van grondmechanica en funderingstechnieken brengt Brefu inpandig nieuwe (vervangende) funderingen aan. Door te werken met het nieuwste materieel en volgens de laatste technieken kan Brefu aan specifieke wensen van opdrachtgevers voldoen.

Funderingsherstel gebeurt veelal in binnensteden, onder panden die doorgaans ‘op leeftijd zijn’. Dat werk kan variëren van het aanbrengen van wat directeur Marco Poppelaars een tafelconstructie noemt tot het herstel met volledige onderkeldering van een gebouw. “Dat moet soms gebeuren in een hele krappe omgeving, maar we hebben materieel dat daar op is afgestemd.”

Rotterdam is zo’n stad waar Brefu regelmatig actief is, onder meer in de Lisbloemstraat.

Daar waren funderingstechnisch gezien flinke problemen. Uitstel van funderingsher-

stel was geen optie. “De eerste fase betrof een rij van negen woningen. Onder de eerste woning zijn we er onder gegaan, bij de laatste woning er weer onderuit gekomen. We hebben alle panden – gebouwd in de jaren dertig – gestabiliseerd en nagenoeg alle panden van een kelder voorzien. De bedoeling is dat op termijn nog bij een aantal woningen in deze straat funderingsherstel wordt uitgevoerd.” (zie ook de website www.lisbloemstraat.nl) Ook elders in Rotterdam, bij enkele eindnegentiende-eeuwse panden is Brefu op deze manier actief. Wel met een aanpak die past bij het betreffende project, benadrukt

Maatwerk op het gebied van vervangende funderingen

142

Bouwen aan monumenten

bedrijfspresentatie | Befru

Poppelaars. “Elk herstel heeft zijn eigen verhaal. Onze sterke kant is dat we alles in huis hebben om aan specifieke eisen of wensen te voldoen. Vaak worden we al in het voortraject bij een project betrokken, om mee te denken aan de meest optimale oplossing en, niet onbelangrijk, de opdrachtgevers helder en duidelijk te informeren omtrent de daadwerkelijke werkzaamheden.

Funderingsproblemen kunnen verschillende oorzaken hebben. Er wordt veel gepraat over paalrot, maar een slechte conditie van het langshout of overbelasting van de palen kan eveneens een oorzaak zijn. Wij inventariseren de problematiek en kijken dan wat de beste aanpak is. Dit wordt vervolgens met de klant besproken.”

Brefu is heel alert op ontwikkelingen in de markt en speelt daar op in door kennis te verbreden en/of nieuwe technieken toe te passen. “Stil blijven staan doen we dus niet”, aldus Poppelaars. “We willen als bedrijf van toegevoegde waarde zijn en zijn daarom steeds op zoek naar manieren om de kwaliteit van onze producten te verbeteren.

Dat alles onder het motto: stilstand is achteruitgang.” Marco Poppelaars wil er maar mee zeggen dat innovatie en vooruitblikken

Verschillende oorzaken; totaalpakket aan oplossingen

een belangrijk aspect van de bedrijfsfilosofie van Brefu is. “Met het kunnen bieden van een totaalpakket op het gebied van funderingsherstel in combinatie met een centraal aanspreekpunt denken wij onze klanten het beste te kunnen helpen.” ❚

Brefu Funderingstechnieken b.v.

Franse Akker 9a 4824 AL BREDA tel 076 5146494 info@brefu.nl

Bouwen aan monumenten

143

Plaatsnaam Breda | Klokkenberg | Projectnaam

Klokkenberg Breda in afwachting van nieuwe bewoners

Voormalig sanatorium wordt woonzorglocatie Sinds 2006 is het landgoed met voormalig sanatorium De Klokkenberg in Breda in eigendom van Vitalis Woonzorg Groep. Nadat in 2012 de laatste, tijdelijke gebruikers van het complex waren vertrokken, volgden de restauratiewerkzaamheden aan de gebouwen. In afwachting van een beroepsprocedure op het bestemmingsplan bij de Raad van State.

de zusterverblijven, het economiegebouw en de kapel en op enige afstand daarvan twee lange verpleegvleugels die uitkijken op het zuidoosten. Sinds 2001 is het voormalig sanatorium gemeentelijk monument. Vitalis wil er nu een woonzorg-invulling aan geven, vertelt Spoelstra. “Voor mensen met en zonder zorgindicatie. Mocht die laatste groep op den duur zorg nodig hebben, dan kunnen ze hier blijven wonen.”

De functie van sanatorium heeft De Klokkenberg eigenlijk maar een aantal jaren gehad, vertelt manager Nieuwbouw en Renovatie Jan Spoelstra van Vitalis. “De bouwplannen lagen er al in de jaren dertig, maar werden pas begin jaren vijftig gerealiseerd. Na de oorlog kwam echter de penicilline uit Amerika en raakten sanatoria overbodig. Het heeft dus maar tussen tien en vijftien jaar als zodanig gefunctioneerd.”

Later kwam er in het complex een hartcentrum, in de afgelopen jaren vond de Stichting Elizabeth er tijdelijke huisvesting.

Het complex, inmiddels aangewezen als jong rijksmonument, moet wel worden aangepast voor de nieuwe functie. Dit om de exploitatie rendabel te maken. Sinds 2010 ligt er een masterplan. Vervolgens werd een bestemmingsplan opgesteld. Architect Rob Brouwers van SATIJNplus Architecten, verantwoordelijk voor het ontwerp van de uitbreidingen en nieuwe elementen: “De insteek van Vitalis was om het bestemmingsplan er zonder bezwaar door te krijgen. Bijzonder ambitieus gezien de vele belangen die ermee gemoeid zijn en de uiteenlopende partijen die erbij zijn betrokken. Er is gekozen voor een zeer zorgvuldige interactieve aanpak met bijna het gewenste doel. Er werd door één partij beroep aangetekend, niet uit vijandschap, maar vanuit een verschil van inzicht.”

Sanatorium De Klokkenberg werd ontworpen door de architecten Cornelis Hubertus de Bever en Cornelis Marie van Moorsel.

Het heeft in het hart een carrévormig pleintje met daar omheen

144

Bouwen aan monumenten

Breda | Klokkenberg

Het bezwaar gold de ‘groene kamers’, vertelt Brouwers, een groene vlek op het landgoed waar bebouwing is voorzien. “Ondanks aanpassingen vinden de bezwaarmakers dat de huidige plannen het karakter van die plek te zeer aantasten.” De andere ingrepen betreffen een van de twee boerderijen op het landgoed, die op een bij het gebouw passende wijze tot een carré wordt uitgebreid, en het

sanatorium zelf. Zo worden beide verpleegvleugels verdubbeld door aan de andere zijde van de gangen uit te breiden en zo tot tweezijdig gebruik te komen. Ook het zustershuis en het economiegebouw worden uitgebreid. De kapel, zegt Brouwers, krijgt een algemene functie, met bijvoorbeeld een restaurant, vergadermogelijkheden en andere voorzieningen.

Aangezien het bestemmingplan door gemeenteraad en provincie al is goedgekeurd, is het nu wachten op het oordeel van de Raad van State, merken Brouwers en Spoelstra op. Ondertussen worden er restauratiewerkzaamheden aan het casco uitgevoerd. Dit onder meer vanwege een eerder ontvangen subsidie. Zo is er herstel uitgevoerd aan daken en gevels en is het schilderwerk uitgevoerd in de authentieke kleuren. Niet-oorspronkelijke ingrepen zijn ongedaan gemaakt. “Het complex wordt nu in goede conditie gebracht en dan is het wachten op het definitieve bestemmingsplan. Daarna gaan we echt aan het werk en kan de Klokkenberg uitzien naar nieuwe bewoners. We hebben gemerkt dat er belangstelling genoeg is.” ❚

‘Het complex wordt in goede conditie gebracht in afwachting van het definitieve bestemmingsplan’

Projectinfo Asbestsanering Klokkenberg

Meidoornlaan Meidoornlaan 5050 SC Oosterhout 4902 4902 SC Oosterhout 0162 42 88 00

0162 42 88 00

info@vissers-oosterhout.nl

info@vissers-oosterhout.nl www.vissers-oosterhout.nl

Het komt meer en meer voor, bevestigt bedrijfsleider Henk Jan Heeffer van Vissers Asbestsanering, het verwijderen van asbest bij, veelal, jonge monumenten. Het is een verschuiving in de markt, zegt hij. “We worden steeds vaker betrokken bij de renovatie van wederopbouwmonumenten die worden opgeknapt of herbestemd. Dat kunnen uiteenlopende klussen zijn, van kleinschalig tot heel complex. Elk project vraagt om maatwerk; het is aan ons de regelgeving naar de praktijk te vertalen.”

www.vissers-oosterhout.nl

Bij De Klokkenberg, maakt Heeffer duidelijk, moest onder meer asbest uit de goten worden verwijderd. “Dat gebeurt niet zo vaak. In dit geval waren de goten echter belangrijk, ze zijn in het werk gestort en dragen bij aan de uitstraling van het gebouw. Het asbest zat verkleefd in de ondergoot. Dat hebben we eruit gefreesd en opnieuw van een bitumen laag voorzien.” Ook de rest van de bitumenlaag werd waar nodig aangepakt, geeft hij aan. “Het ene moment op een hoogte van drie meter, het andere moment op vijfentwin28-10-2011 15:01:22 tig meter. Daarbij is puntafzuiging toegepast om verwaaiing te voorkomen.

Ook bij de boerderij – het woonhuis en de schuur – verwijderen we asbest. De verwachting is dat we er nog tot het einde van het jaar bezig zijn.”

Expert in kwaltiteitswerk

Expert in kwaltiteitswerk Advertentie vissers 90X85 def liggend.indd 1

sers 90X85 def liggend.indd 1

28-10-2011 15:01:22

Bouwen aan monumenten

145

rotterdam | Paradijskerk

De Paradijskerk kijkt uit op het Rotterdamse zakencentrum

146

Bouwen aan monumenten

rotterdam | Paradijskerk

Torens Rotterdamse Paradijskerk kunnen weer 100 jaar mee De oud-katholieke parochie van de HH. Petrus en Paulus, beter bekend als het Paradijs, bestaat sinds midden zeventiende eeuw. In 1910 kwam er een nieuw kerkgebouw waarvan in de afgelopen maanden de torens zijn hersteld en gerestaureerd.

Dankzij diverse veiligheidsmaatregelen kon de Paradijskerk gewoon in gebruik blijven.

Het kerkgebouw is inmiddels dus ruim honderd jaar oud, het merendeel van het interieur is veel ouder, veelal vroeg en laat achttiende-eeuws en afkomstig uit een eerdere kerk. Zo stamt het orgel uit 1723 en werd het halverwege de negentiende eeuw grondig gerestaureerd door de gerenommeerde firma Bätz. Een ander voorbeeld is de uit jaren twintig van de achttiende eeuw stammende preekstoel.

ontstaan.” Bikker noemt nog een aantal andere problemen op: ingerotte muurplaten, schenkels en balkkoppen, waterinslag door de koud over elkaar heen liggende loodoverlappingen op de hoeken en roestende stalen liggers en balken die het metselwerk hadden beschadigd.”

Het kerkgebouw zelf werd voor het laatst rond 1990 grondig gerestaureerd, vertellen Teun van Dam, voorzitter van het kerkbestuur, en pastoor Hans de Rie. “Destijds zijn de torens echter overgeslagen op wat kleine ingrepen na.” Dat gebeurde, merkt Van Dam op, in de wetenschap dat het restaureren van de torens op den duur zonder meer op de agenda zou komen te staan. “Dus hebben we ergens in 2009 ingenieurs & architectuurbureau Lakerveld benaderd om een onderzoek naar de stand van zaken te doen.”

Naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek kwam er een PIP-plan (periodiek instandhoudingsplan) en werd de RCE benaderd voor subsidie. Teun van Dam en Hans de Rie geven aan dat er een substantieel bedrag werd toegekend. “Als parochie hadden we natuurlijk gespaard; bovendien hebben we aan fondsenwerving gedaan.” In februari van dit jaar kon met de werkzaamheden worden begonnen. Tegenvaller was dat er meer lood moest worden vervangen dan verwacht.

Gerrit Bikker: “Dat is opgevangen door verschuivingen binnen het plan en minder urgente zaken niet of minder ingrijpend aan te pakken.”

“Uit dat onderzoek bleek dat de staat van de torens slechter was dan verwacht”, aldus projectleider Gerrit Bikker van Lakerveld ingenieurs & architectenbureau. “Een van de problemen was veroorzaakt door de multiplex platen die begin jaren negentig aan de binnenkant van de torendaken waren aangebracht – die belemmerden een goede ventilatie. Bovendien waren te grote stukken lood aangebracht. Daardoor was door thermische spanningen scheurvorming

De werkzaamheden werden uitgevoerd door BURGY Bouwbedrijf. Projectleider Jeroen Wienbelt geeft aan dat onder meer het zoeken naar een goede werkvolgorde een uitdaging was. “Het werk werd grotendeels op zo’n vijftig meter hoogte uitgevoerd. Om dat efficiënt te laten verlopen is een goede planning en een flexibele benadering van belang.” Een andere uitdaging was, zegt hij, het zo goed mogelijk terugbrengen van de torens naar de vroegere staat. ►

Projectinfo Vaak voorkomend werk De medewerkers van het sinds 1880 bestaande Walter Verhoeven BV – specialist in koper-, lood- en zinkwerken en leibedekking – hebben in die lange periode dat het bedrijf bestaat al heel wat daken gezien, onder meer die van kerken. Mededirecteur Wim Verhoeven noemt de werkzaamheden aan de Paradijskerk dan ook een veel voorkomend werk. “Alleen qua omvang en detaillering komen we ze zo wat minder vaak tegen.” Het bedrijf werd ingeschakeld om aan beide torens het versleten lood te vervangen door nieuw lood. Verhoeven wijst op het belang van een goede samenwerking bij een dergelijk project. “Je bent met meerdere partijen op één plek actief, vaak werkzaamheden die op elkaar aansluiten. Om dat goed te laten verlopen is een goede planning nodig evenals regelmatig overleg. Dat is in dit geval prima gegaan.” Hij meldt tot slot dat het werk iets langer duurde dan gepland. “Omdat er meer lood moest worden vervangen dan voorzien. Dat kon binnen het budget worden opgevangen en we waren klaar voor de periode van kerkelijke feestdagen.”

Bouwen aan monumenten

147

rotterdam | Paradijskerk

“Zeker gezien het vele rondwerk, dat vraagt om vakwerk. We hebben het slechte hout ook zo veel mogelijk vervangen en hersteld met nieuw hout, vuren en oregon pine, en nauwelijks epoxy gebruikt. En ervoor gezorgd dat de torendaken weer ventileren, waarmee het eerdere probleem is opgelost.” BURGY Bouwbedrijf richtte de bouwplaats zodanig in dat ze tevens kon functioneren als leerlingwerkplek.

Wat bij restauratie vooral ook belangrijk is, vervolgt Wienbelt, is dat alle partijen goed samenwerken. “Dat is een stokpaardje van ons.

Kijk naar elkaars problemen, stem dat af en zorg dat er een uitkomst komt waarmee iedereen kan omgaan en die in het belang is van het monument.” Het werk is nu afgerond en de torens moeten weer zo’n honderd jaar vooruit kunnen. Teun van Dam: “Er was een kleine uitloop, maar we zijn op tijd klaar voor de advent- en kerstperiode.” ❚

Kassencomplex Hortus Botanicus

Kassencomplex Hortus Botanicus

148

Bouwen aan monumenten

Châtelet Kasteel de Haar

enkhuizen | Zuiderkerk

Kerkcentrum in monumentale Zuiderkerk Enkhuizen

Oud en nieuw in herkenbare harmonie De Zuiderkerk in Enkhuizen, ook bekend als Sint-Pancraskerk, is een tweebeukige, laatgotische hallenkerk die tussen het midden van de vijftiende en het midden van de zestiende eeuw werd gebouwd. Later in de zestiende eeuw kreeg de kerk tevens een kruiskapel.

Daarin is nu op een passende wijze een eigentijds kerkcentrum ondergebracht.

De bouw van het zalencomplex is een gevolg van de fusie in 2012 tussen de Hervormde Gemeente en Gereformeerde Kerk die leidde tot de Protestantse Gemeente Enkhuizen, begint Jos Snoek, projectleider bij Van Hoogevest Architecten. Hij legt uit dat in het traject naar die fusie de vraag ontstond hoe de kerk breder kerkelijk te kunnen gebruiken. “Daarom is er in 2011

een prijsvraag uitgegaan waarin twee architectenbureaus die vraag kregen voorgelegd. Er moest worden gekeken naar zowel het voortgezette gebruik van de kerk anno nu en het toevoegen van extra facilitaire voorzieningen en zaalruimte binnen de kerk. Zo is een plan voor herinrichting van de kerk en een ‘inbreiding’ met een nieuw kerkcentrum ontstaan.”

In de visie van Van Hoogevest Architecten bleven de hoofdfuncties in de zuidelijke (liturgie) en noordelijke (ontmoetingsplek) beuk gehandhaafd en werden ze geoptimaliseerd. In de kruiskapel plande het architectenbureau een centrum met diverse ruimten. Op de begane grond liggen een ruime foyer en een keuken en op de verdieping twee gemeentezalen. ►

De bouw van het zalencomplex is een gevolg van de fusie tussen Hervormde Gemeente en Gereformeerde Kerk

Bouwen aan monumenten

149

enkhuizen | Zuiderkerk

Nieuw kerkcentrum in historische omgeving

Schilder- en glaswerken voor alle: • utiliteitsbouw • verbouw • nieuwbouw • particulieren

www.schilderbedrijfklaver.nl

Schilder- en glaswerken voor alle: • utiliteitsbouw • verbouw • nieuwbouw • particulieren

www.schilderbedrijfklaver.nl Oosterwijzend 5, 1616 LE Hoogkarspel Telefoon: 0228-561991 Fax: 0228-563636

www.schilderbedrijfklaver.nl 150

Bouwen aan monumenten

Schilder- en glaswerken voor alle:

enkhuizen | Zuiderkerk

Bovenop de inbouw, onder de fraaie historische kapconstructie, heeft de cantorij een eigen plek gekregen. De zerkenvloer in de kapel is gehandhaafd en zichtbaar gebleven, aldus Snoek. “De uitdaging was om het kerkcentrum op reversibele wijze in de kapel onder te brengen, de zerkenvloer te handhaven en een samenhangend geheel van oud en nieuw te creëren. Dat is gelukt door het kerkcentrum een heel eigen, strakke uitstraling te geven die toch op harmonieuze wijze samengaat met de historische omgeving. Belangrijke elementen zijn onder meer het veelvuldig gebruik van glas en wit gestuukte wanden en een imposante trap aan de achterzijde.”

Een uitdaging was volgens Snoek ook het handhaven van de zerkenvloer. Want er moest wel een fundering voor de inbouw komen, zegt hij. Willem Boeder van Enkhuizer Aannemersbedrijf BV maakt duidelijk dat het geheel bestaat uit een staalconstructie van slanke, met voor dit werk speciaal geproduceerde kolommen, geplaatst op een betonvloer die onder de zerkenvloer is aangebracht. Daartoe werd de zerkenvloer, onder archeologisch toezicht, verwijderd waarbij alles zorgvuldig is gedocumenteerd, en later weer teruggebracht. Hij legt uit dat het complex los in de kerk staat waardoor het zetten van het

kerkcentrum geen problemen voor de kerk oplevert.

Boeder noemt vervolgens een aantal zaken waar zorgvuldig over moest worden nagedacht. “Tijdens de gecompliceerde bouw gaan de kerkdiensten gewoon door, de veiligheid van de kerkbezoekers en van de bouwvakkers mag natuurlijk niet in gevaar komen. Verder hebben we naar allerlei bouwkundige en installatietechnische aspecten gekeken. Het bouwwerk wordt namelijk onafhankelijk van de kerk verwarmd. De vraag was hoe verwerk je de installaties, pijpen en dergelijke zodanig dat ze niet of nauwelijks zichtbaar zijn.

Dat was een echt kunststukje.” Momenteel wordt, met het plaatsen van het glas, de laatste hand aan het kerkcentrum gelegd.

“Waarbij we veel aandacht hebben voor details zodat er sprake is van een goede afsluiting.”

Met deze bijzondere oplossing, geeft Jos Snoek tot slot aan, heeft de kerkgemeente een onderkomen waarin alle kerkelijke activiteiten binnen de kerk kunnen plaatsvinden en niet uitgeweken hoeft te worden naar bijvoorbeeld een wijkgebouw. “Het is voor de kerst klaar een dan kan het in het nieuwe jaar volop in gebruik worden genomen.” ❚

Projectinfo Kerk en kerkcentrum zitten elkaar niet in de weg Constructiebureau De Prouw BV is ingeschakeld om advies uit te brengen betreffende het realiseren van een moderne inbouw/kerkcentrum in de eeuwenoude kerk. Één van de uitdagingen hierbij was de fundering voor het kerkcentrum, maakt projectleider/constructeur Martien van Leeuwen duidelijk. “Er is uiteindelijk gekozen voor een fundering op schroefinjectiepalen met als uitgangspunt zo weinig mogelijk schade te veroorzaken aan de bestaande zerkenvloer. In eerste instantie was de gedachte om, net als bij het kerkgebouw, een fundering op staal te creëren. Vanwege de aangetroffen veeninsluitingen in de ondergrond is er echter in een later stadium gekozen voor een op palen gefundeerde betonplaat voorzien van ribben aan de onderzijde.”

Verder is er gebruik gemaakt van slanke samengestelde stalen kolommen in de glaswand tussen kerk en het kerkcentrum om een zo transparant mogelijk uiterlijk te realiseren. Dit om de bestaande zerken zoveel mogelijk in het zicht te houden en de vloer als het ware door te laten lopen in het kerkcentrum. Een ander belangrijk punt is de stabiliteit van de ‘losse’ inbouw; hiervoor wordt een horizontale verankering aangebracht aan het bestaande kerkgebouw. Aan de exacte detaillering van deze verankering wordt momenteel de laatste hand gelegd.

Niets standaard Het kerkcentrum, de inbouw in de Zuiderkerk, werd van glas voorzien door Schildersbedrijf Klaver. Ook voerde dit bedrijf het schilderwerk uit aan onder meer alle trappen, wanden en plinten. Werkzaamheden zoals ze zo vaak voorkomen. Dat gold echter niet voor het glas, vertelt Erwin Klaver. “Daar was niets standaard aan. We hebben diverse glassoorten geleverd, hard glas, glas voor de wanden en voor de trappen. Vanwege de transparantie en uitstraling is er veel glas in het bouwwerk verwerkt.”

Klaver wijst onder meer op de balustrade bovenin het kerkcentrum, met glaspanelen die van verdiepingsvloer tot aan de onderkant van het historische kerkdak reiken.

“Geen enkel raam is hetzelfde, niets is helemaal recht. De architect heeft het bovendien zodanig berekend dat kerk en inbouw los van elkaar blijven en dat er rekening is gehouden met het feit dat het kerkcentrum gaat werken.”

Schildersbedrijf Klaver is onlangs met de werkzaamheden begonnen. Ondanks het gegeven dat het geen alledaags project is, verwacht Erwin Klaver dat de deadline van 5 december zonder meer gehaald wordt. “Geen probleem, dat gaat goed komen.”

Bouwen aan monumenten

151

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

Aannemers

Advies en Realisatie Historische Interieurs

BURGY BOUWBEDRIJF BV Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN AANNEMINGSBEDRIJF NICO DE BONT B.V. Molenstraat 2, 5262 ED VUGHT Postbus 76, 4611 5260 AB VUGHT T ...................................... +31 (0)73 5189480 F ...................................... +31 (0)73 5189490 E info@nicodebont.nl W www.nicodebont.nl

Postbus 140, 2300 AC LEIDEN T......................................... +31 (0)71 5322405 F......................................... +31 (0)71 5318907 E info@burgy.nl W www.burgy.nl

Ruys Interieurs Utrechtseweg 89, 3702 AA ZEIST T ..................................... +31 (0)30 6922860 F ..................................... +31 (0)30 6916655 E info@ruys-zeist.com W www.ruys-zeist.com

Architecten Koninklijke Woudenberg Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE AKERBOUW BV Geesterweg 6, 1911 NB UITGEEST Postbus 19, 1920 AA AKERSLOOT T ..................................... +31 (0)251 315817 F .................................... +31 (0)251 315909 E info@akerbouw.nl W www.akerbouw.nl

T .......................................+31 (0)183 606606

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T .......................................+31 (0)346-262344 F .......................................+31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W info@bouwbedrijfvanschaik.nl

ADEMA ARCHITECTEN

F .......................................+31 (0)183 602667 ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

E info@koninklijkewoudenberg.nl W www.koninklijkewoudenberg.nl

Adviesbureaus

Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

groot gunneweg

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT T ..................................... +31 (0)33 4631705 F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

DE BONTH VAN HULTEN BV Postbus 115, 5250 AC VLIJMEN T .......................................+31 (0)73 5119022 F .......................................+31 (0)73 5117387 E info@debontvanhulten.nl W www.bonthvanhulten.nl

Bouw – restauratiebedrijf van de Burgt en Strooij Amsterdamseweg 155 3812 RR AMERSFOORT T......................................... +31 (0)33 4450100 F......................................... +31 (0)33 4450101 E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

152

Bouwen aan monumenten

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG T ...................................... +31 (0)6 10061050 E info@grootgunnewegdelft.nl W www.grootgunnewegdelft.nl

NIBAG B.V. Postbus 75, 7570 AB OLDENZAAL T ...................................... +31 (0)541 585858 F ...................................... +31 (0)541 585859 E info@nibag.nl W www.nibag.nl

JORISSEN SIMONETTI ARCHITECTEN DOETINCHEM LEIDEN MAARSSEN RIJSSEN STEENWIJK Postbus 203, 7460 AE RIJSSEN T......................................... +31 (0)548 518888 E info@jsagroep.nl W www.jorissensimonettiarchitecten.nl

TAK ARCHITECTEN Zocherweg 2a, 2313 ZV DELFT Van Oldenbarneveldtstraat 92-2, 6827 AN ARNHEM T ...................................... +31 (0)15 2125903 E info@takarchitecten.nl W www.takarchitecten.nl

Bakstenen

STEENFABRIEK BIEZEVELD B.V. Lange Weistraat 25, 5331 LH KERKDRIEL T .......................................+31 (0)418 631719 E info@brickburgers.com W www.biezeveld.nl BRICKBURGERS B.V. St. Jozefweg 66b, 5953 JP REUVER T .......................................+31 (0)77 4742920 F .......................................+31 (0)77 4745170 E info@brickburgers.com W www.brickburgers.com

Betonrestauratie

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Constructie

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T.................................. +31 (0) 30 254 08 88 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

Constructie/straalbedrijf

Lilian Fopma

Gevelonderhoud

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Gevelreiniging

CONSTRUCTIE & STRAALBEDRIJF LILIAN FOPMA Industrieweg 22, 8861 VH HARLINGEN T......................................... +31 (0)517 431011 F......................................... +31 (0)517 431031

Dakbedekking

W.H. VAN DE KAMP DAKBEDEKKING BV Wattstraat 4, 3771 AG BARNEVELD T ........................................+31 (0) 342 405060 W www.vandekampdakbedekkingen.nl

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

Duivenwering

VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

Beurzen

Evenementenhal Venray De Voorde 30, 5807 EZ VENRAY T....................................... +31 (0)478 519 790 F....................................... +31 (0)478 519 780 E venray@evenementenhal.nl W www.evenementenhal.nl

Bladgoud

Gerdon Duivenwering Postbus 43, 6720 AA BENNEKOM T........................................ +31 (0)6 53189373 F........................................ +31 (0)31 8419949 E info@gerdon.nl W www.gerdon.nl

Funderingstechnieken

P. VAN ‘T WOUT FUNDERINGSTECHNIEKEN bv Exportweg 50, 2742 RC WADDINXVEEN Postbus 431, 2740 AK WADDINXVEEN T.........................................+31 (0) 182 617767 T......................................... +31 (0)182 611376 E info@pvantwout.nl W www.pvantwout.nl

Glas

E.V.M. NV Westkaai 6, B-8930 MENEN T....................................... +32 (0) 56 5113 97 F......................................... +31 (0)30 2722220 E info@evmglass.com W www.evmglass.com

Gevel

MEER LICHT LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 F .......................................+31 (0)575 542311 E info@linova.nl W www.linova.nl

SUPERLOOK BV De Gevelreiningsexpert en meer Postbus 8791, 4820 BB BREDA T .......................................+31 (0)76 5874207 M ....................................... +31 (06) 55327598 E info@superlook.nl W www.superlook.nl

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

MHB bv Onderstalstraat 3, 6674 ME HERVELD Postbus 6, 6674 ZG HERVELD T..........................................+31 (0)488 451951 F..........................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

STOLKER GLAS Wijde wade 2, 3439 NP NIEUWEGEIN T ................................................ 030 2855400 F ................................................ 030 2672902 E info@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl STOLKER GLAS Galvanistraat 88, 6716 AE EDE T .............................................. 0318 64 12 14 F .............................................. 0318 63 22 89 E ede@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl

Bouwen aan monumenten

153

Vanaf â‚Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

Hoveniers VAN KEULEN B.V. Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T......................................... +31 (0)164 672387 F........................................ +31 (0)164 672069 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

ISOGLAS HAARLEM BV Jan Tademaweg 19, 2031 CT HAARLEM T .......................................+31 (0)23 5319036 F .......................................+31 (0)23 5341022 E info@isoglas.nl W www.isoglas.nl

Glas in Lood

Glas in lood

JILLEBA Amphoraweg 5, 2332 ED LEIDEN T.........................................+ 31 (0)71 5318323 F..........................................+31 (0)71 5313443 E info@jilleba.nl W www.jilleba.nl

VAN DER TOL GROEP BV Postbus 9349, 1006 AH AMSTERDAM T..........................................+31 (0)20 6677777 F..........................................+31 (0)20 6677778 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nlRegio Zuid-Holland Van der Tol Groep BV Morsestraat 12, BERKEL EN RODENRIJS T..........................................+31 (0)10 4400822 F..........................................+31 (0)10 4400829 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl Regio Utrecht Van der Tol Groep BV Tolakkerweg 18, HOLLANDSCHE RADING T.........................................+31 (0) 35 5248920 F.........................................+31 (0) 35 5248929 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl

Kalk LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Glasateliers

ARTE CONSTRUCTO Molenberghei 18, B-2627 SCHELLE T........................................... +32 (0)3 8807373 F........................................... +32 (0)3 8807370 E Info@arteconstructo.be W www.arteconstructo.be

Hydraulische Kalkmortels GLASATELIERS STEF HAGEMEIER Hoefstraat 199, 5014 NL TILBURG T .........................................+31 (0)13 5360818 F .........................................+31 (0)13 5358655 E info@glasinloodnet.nl W www.glasinloodnet.nl

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T........................................ + 31 (0)492 512164 F........................................ + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

RIDDER METALEN DAK- WANDSYSTEMEN Vestiging Ridder Noord Marowijne 41, 1689 AR ZWAAG Postbus 4149, 1620 HC HOORN T .........................................+31 (0)88 8111888 F .........................................+31 (0)88 8111800 E info@riddersystems.nl W www.riddersystems.nl Vestiging Ridder Zuid Dommelstraat 31, 5347 JK OSS F .........................................+31 (0)412 658397

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T......................................... +31 (0)316 524050 F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

g

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Leidekkers

loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat Postadres

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

Postbus 14 14 oper-, zinkwerken Postbus 5253 ZG00 Nieuwkuijk Koper-,loodlood- en en zinkwerken 073 - 513 49 5253 ZG Nieuwkuijk WALTER VERHOEVEN BV Telefoon Lei bedekkingen loodenzinkwerken zinkwerken 073Telefax Koper-, lood- en LeiKoper-, bedekkingen - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 Loodgieters073 511 Loodgieters werken & Leidekkersbedrijf Telefax Leibedekkingen bedekkingen Nieuwkuijksestraat AE NIEUWKUIJK Lei - 511 76 Loodgieters werken 103, 5253073Internet 073 73 - 511 76 73 www.walterverhoeven.nl Telefoon

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Telefoon

Internet

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Loodgieters Postbus 14,werken 5253 ZG NIEUWKUIJK Internet www.walterverhoeven.nl E-mail Loodgieters werken www.walterverhoeven.nl Internet

info@walterverhoeven.nl T.........................................E-mail +31 (0)73 5130049 info@walterverhoeven.nl E-mail E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl

Leisteen Importeurs

Houthandel

HOUTHANDEL HOUTEX BV Willem de Zwijgerstraat 1, 2741 DA WADDINXVEEN T..........................................+31 (0)182 615933 F..........................................+31 (0)182 610105 E info@houtex.nl W www.houtex.nl

154

Bouwen aan monumenten

Bogaerts-Van Nuland BV Walstraat 3-5, 5371 AL RAVENSTEIN Postbus 15, 5370 AA RAVENSTEIN T......................................... +31 (0)486 411586 F......................................... +31 (0)486 413722 E info@bogaerts-van-nuland.nl W www.bogaerts-van-nuland.nl

LEI-IMPORT B.V. Postbus 7015 6050 AA MAASBRACHT T........................................ +31 (0)475 436439 F....................................... +31 (0)475 436882 E info@lei-import.nl W www.lei-import.nl

... vak

Steenhouwerij

Meubelstoffering Meubelstoffering

... vakma n in to taalo nderh

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

Natuurlijke hydraulische kalk

REYNCHEMIE NV Industrieweg 25B, 8800 ROESELARE T............................................+32 (0)51 242527 F............................................+32 (0)51 229892 E reynchemie@skynet.be W www.reynchemie.com

Ongediertebestrijding

oud

Schults Schilders Deltastraat 4, 4301 RC ZIERIKZEE T......................................... +31 (0)111 414065 F......................................... +31 (0)111 417295 E info@schultsschilders.nl W www.schultsschilders.nl

Restauratiesloop

Steenhouwerij Zederik Hogewaard 6, 4235 VS TIENHOVEN T .........................................+31 (0)183 606635 F..........................................+31 (0)183-601144 E info@zederik.biz W www.zederik.net

Steigerbouw VAN RIJSWIJK PRECISIESLOOP BV Veldweg 12, 5061 KJ OISTERWIJK Postbus 80, 5060 AB OISTERWIJK T......................................... +31 (0)13 5283934 F......................................... +31 (0)13 5216349 E info@precisiesloop.nl W www.restauratiesloop.nl, www.precisiesloop.nl

Smederijen VAN LIEROP CONSERVEERT & HERSTELT HOUT | VERDRIJFT VOCHT Regio Noord Postbus 52, 2400 AB ALPHEN A/D RIJN T..........................................+31 (0)172 433514 E info@vanlierop.nl W www.vanlierop.nl Regio Zuid en Belgie postbus 48, 5298 PB LIEMPDE T..........................................+31 (0)411 632647 E info@vanlieropzuid.nl W www.vanlierop.nl

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP T........................................ +31 (0)182 501340 F........................................ +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

DEJO STEIGERS BV Havenstraat 7-1, 3861 VS NIJKERK T........................................ +31 (0)33 2571390 F........................................ +31 (0)33 2544250 E info@dejosteigers.nl W www.dejosteigers.nl

Stukadoors

Restauratoren

VAN MILT RESTAURATEURS BV Kauwenhoven 38, 6741 PW LUNTEREN T ...................................... +31 (0)318 482256 F ...................................... +31 (0)318 484189 E info@vanmiltrestaurateurs.nl W www.vanmiltrestaurateurs.nl stau

Restauratiemortels

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Restauratieschilders

STUKADOORS- EN AFBOUWBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN T........................................ +31 (0)343 551426 F......................................... +31 (0)343 551686 E gennissenbv@planet.nl SMEDERIJ LEMSTERHOEK Uitheijing 11, 8531 XJ LEMMER T .........................................+31 (0)514 533100 F..........................................+31 (0)514 533005 E info@smederijlemsterhoek.nl W www.smederijlemsterhoek.nl

SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN T......................................... +31 (0)575 551428 F......................................... +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

Tegels

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

ALBARELLO BV Berltsumerdyk 35, 9036 MT MENALDUM T......................................... +31 (0)518 481923 F......................................... +31 (0)518 482081 E info@albarello.nl W www.albarello.nl

Timmerfabrieken

Energieweg 19

Studio Kei

4231 DJ Meerkerk

STUDIO KEI Postbus 4 Noord Bevelandstraat 17, 1025 NP AMSTERDAM T .........................................+314230 (0)20BA 6364121 Meerkerk M ........................................+31 (0)6 55166349 E mail@studiokei.nl W www.studiokei.nl

Tel. 0183-358777

SMEED- EN CONSTRUCTIEBEDRIJF VAN DER VEGT BV Energieweg 19, 4230 BA MEERKERK T......................................... +31 (0)183 358777 F......................................... +31 (0)183 358787 E info@vandervegt.nl W www.derestauratiesmid.nl

TIMMERFABRIEK GEBRS BOS BV Zuidzijde 152, Postbus 4, 2977 ZG GOUDRIAAN T......................................... +31 (0)183 583583 F......................................... +31 (0)183 582678 E info@tifabos.nl W www.tifabos.nl

Fax 0183-358787 • Alle voorkomende info@vandervegt.nl

staalconstructies, trappen, hekwerken zowel in staal, aluminium en roestvrijstaal

Bouwen aan monumenten

155

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

156

Verzekeringen

Wandspanning

specialist in timmerwerken oude stijl

monumentaal en modern

Veilingstraat 56 HENK ALFERINK BV T:0591 392270 TIMMERFABRIEK 7833 HN Nieuw-Amsterdam M:06 22780846 Veilingstraat 56, 7833 HN NIEUW-AMSTERDAM www.henkalferink.nl E:info@henkalferink.nl Postbus 36, 7833 ZG NIEUW-AMSTERDAM T..........................................+31 (0)591 392270 F..........................................+31 (0)591 552263 E info@henkalferink.nl W www.henkalferink.nl

Verf fabrikanten

DONATUS VERZEKERINGEN Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

Vochtbestrijding

HERSFT & HELDER B.V. Bouwweg 19, 8243 PJ LELYSTAD Postbus 2074, 8203 AB LELYSTAD T......................................... +31 (0)320 260616 F......................................... +31 (0)320 261184 E info@herfstenhelder.nl W www.herfstenhelder.nl

KÖSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN BV Postbus 432, 3840 AK HARDERWIJK T......................................... +31 (0)341 467090 F......................................... +31 (0)341 467099 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl\

Zonwering

SCHERMNED Grote Woerdlaan 36c, 2671 CL NAALDWIJK T......................................... +31 (0)174 622214 F......................................... +31 (0)174 622687 E info@schermned.nl W www.schermned.nl

VerVerf producten

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

Bouwen aan monumenten

r Hieg ? o o l w u

Neem contact op met Niek Oostendorp voor alle informatie: T +31 (0)495 450095 E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

Creatief in oplossingen Met passie voor historie werken onze beste vakmensen aan het cultureel erfgoed van Nederland. Hillen & Roosen bouwt en restaureert. Met ruim 70 medewerkers zijn we altijd op zoek naar slimme en innovatieve oplossingen.

1

2

1. Het DeLaMar Theater aan de Amsterdamse Marnixstraat.

2. Rokin 84 Amsterdam; verbouwing rijksmonument tot hoogwaardige winkel- en kantoorruimte.

3. Academiegebouw van de Universiteit Utrecht; restauratie gevels en kappen.

Hillen & Roosen is als Erkend Restauratiebedrijf lid van de Vakgroep Restauratie.

3

T +31 (0)20 541 95 41 E info@hillen-roosen.nl I www.hillen-roosen.nl

OOSTENDORP Interieur- en meubelstoffering B.V.

Oostendorp Interieur- en meubelstoffering is een ambachtelijk bedrijf. Wij restaureren en reconstrueren onder andere wandbespanningen, gordijnen, traplopers en meubelstoffering. Hierbij maken wij gebruik van originele materialen en technieken.

In onze showroom hebben wij een uitgebreide collectie stoffen en tapijten uit diverse stijlperiodes.

MAKING BUILDINGS BEAUTIFUL

Lid van Restauratoren Nederland en Restauratieconvergent. Voor meer informatie hierover kunt u terecht op: www.restauratieconvergent.nl

RIJKSMUSEUM, AMSTERDAM

Ridder Leidekkers en Koperslagers heeft afgelopen jaar alle ornamenten van het Rijksmuseum gerestaureerd.

Kijk voor meer informatie over restauratie van leistenen daken en metalen ornamenten op onze nieuwe website:

Vlasakker 12 T (0348) 47 19 21 3417 XT Montfoort F (0348) 47 44 67

E info@skinsforbuildings.com T +31 (0)888 111 888 www.ridderleidekkers.com

ADVRidder.indd 1

10-12-12 12:08

E info@oostendorp.biz I www.oostendorp-stoffering.nl

Op de foto: “In het park van Huize Middenburg staan eeuwenoude kastanjes, eiken en beuken.

Er zijn vijvers en aan de achterkant stroomt de Vliet. Het huis zelf staat hoger; dat geeft een statige, imposante aanblik.”

“Mijn vader is gepensioneerd aannemer, met een voorliefde voor oude gebouwen. Hij wordt al lyrisch bij het zien van een authentieke steen of tegel. Na twee boerderijen in oude staat te hebben hersteld, kocht hij dit huis en restaureerde het. De groene luiken waren totaal verwaarloosd. Alle houtjes zijn stuk voor stuk door zijn handen gegaan. Het koetshuis, waarin ik zelf woon, hebben we samen verbouwd.”

“Het eerste huis - Oud Middenburg - stamt uit 1659; het werd aangelegd door een schepen uit Delft. Huize Middenburg zoals we het nu kennen werd in 1917 grondig gerestaureerd. Aan het gebouw en het park is sindsdien nooit meer iets veranderd. Het gebouw vertoont een mix aan stijlen, wat het extra mooi maakt. Ik vind het een prachtig huis op een prachtige plek.”

J.E. Vink, medebeheerder (46) Huize Middenburg

D

onatus verzekert vertrouwd sinds 1852

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Monumenten worden met veel zorg omgeven door hun eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig.

Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.

117711

ALS IDEEËN WERKELIJKHEID WORDEN …

De Rotterdam - Rotterdam

BOUWEN MET VISIE VRAAGT EEN VOORUITZIENDE PARTNER Een idee in de praktijk omzetten, vraagt tijd en visie. Er is diepgravende kennis, creativiteit en een intense samenwerking tussen verschillende partijen voor nodig. De weg is dus lang, maar als vakbekwame en vooruitziende gids brengt Züblin zulke complexe bouwprojecten altijd tot een goed einde. We kunnen dan ook steunen op meer dan een eeuw ervaring in utiliteitsbouw, industriebouw en civiele werken. Onze technische competentie staat als een huis en onze integrale aanpak maakt elke professionele projectrealisatie mogelijk; vanaf het ontwerp, de financiering en de bouw tot en met de ingebruikname. Züblin is daarin wereldwijd toonaangevend, een competente partner die sterke ideeën werkelijkheid laat worden.

ZÜBLIN Nederland B.V. Burgemeester Van Lierplein 65 3134 ZB Vlaardingen Tel. +31 (0)10 445 1222 Fax +31 (0)10 445 1299 info@zueblin-nederland.com www.zueblin-nederland.com

Slim werken is ons gereedschap

- 10 R JAA VKP

Onder slim werken verstaan wij slagvaardig, meedenkend, flexibel en betrokken. Slim te werk gaan creĂŤert daarom een win-win situatie voor alle partijen. Door met gezond verstand (samen) te werken komen we tot efficiĂŤnte, innovatieve en kwalitatieve oplossingen. Een specialist nodig voor uw HSB-fabricage- en montage, ruwbouw timmerwerk en/of gevelbekleding? VKP: omdat slim werken ons gereedschap is.

www.vkpbouw.nl +31 (0)113 - 33 08 55