Stedenbouw 720 2014 by Louwers Mediagroep

EDITIE

720

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I JA ARGANG 66 I 2014

SCAN WITH

ASML Veldhoven blijft groeien | NEM-kantoor: bijzondere utiliteit | Grootschalige retail-impuls voor het Damrak 'Het Nieuwe Bouwen begint op Building Holland' | GAK-kantoor Amsterdam krijgt woonbestemming

Dinsdag 6 t/m donderdag 8 mei 2014: Building Holland, Amsterdam RAI

tie a u sit e e lk zam e r r Voon duu ssing ee koplo da EN BI

T NS

IB OE

JZ BI

Elke vakman kent de dakrollen van Troelstra & de Vries. Omdat ze al sinds 1930 tot de meest duurzame dakoplossing behoren. Maar niet iedereen weet dat Troelstra & de Vries - als onderdeel van de Soprema Group - ook 1001 andere vernieuwende dakoplossingen kan aanbieden, zoals:

A E D ER

kunststofharssystemen, warmtereflecterende daken, groendaken en zonnepanelen. Op de stand van Troelstra & de Vries maakt men u graag wijzer. Ook kunt u daar gratis een nieuwe productinformatiemap aanvragen waarin alle duurzame, kwaliteitsproducten van Troelstra & de Vries staan.

Altijd de juiste dakoplossing binnen handbereik? Vraag gratis de productmap aan via info@troelstra-devries.nl of +31 (0)515 53 30 00.

Welkom bij de Vries Troelstra & er 105, standnumm hal 8

Oplossingen voor een gezond binnenklimaat Solid Air ontwikkelt en produceert innovatieve oplossingen voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. Systemen die ruimtes voorzien van frisse

LUCHTBEHANDELING

lucht en de juiste temperatuur. Alles op het gebied van klimaatbeheersing en luchttechniek, van roosters en luchtbehandelingskasten tot en met koelconvectoren en klimaatplafonds. Producten van Solid Air onderscheiden zich door efficiënt warmte- en koudetransport, lage temperatuurverwarming, hoge lekdichtheidsklasses

LUCHTVERDEELTECHNIEK

en het gebruik van duurzame materialen. U komt Solid Air tegen in kantoorgebouwen, zorginstellingen, ziekenhuizen, scholen en in de woningbouw. Zowel nationaal als internationaal.

De kracht van Solid Air

• Alle disciplines in huis:

• Eigen productontwikkeling en

en klimaatplafonds

• Flexibel en snel bij specifieke

Luchtbehandeling, luchtverdeling

• Breed en bekend productenpakket met goede energieprestaties

• Zeer korte levertijden van zowel

standaard producten als maatwerk

KLIMAATPLAFONDS

testfaciliteiten klantwensen

• Uitstekende documentatie van al onze producten

• Gemotiveerde medewerkers

solid-air.com Solid Air maakt deel uit van de Nijburg Industry Group. De groep omvat een internationaal actieve organisatie die bestaat uit de bedrijven Solid Air (luchtbehandeling, luchtverdeeltechniek, klimaatplafonds) , Velu klimaattechnische groothandel, Nijburg Klimaattechniek (engineering,

Tel +31 20 696 69 95 mail@solid-air.com

installatie en montage) en Nijburg Products (productie/fabricage)

NIG_SA_1/1 pag. Duurzaam gebouwd.indd 1

17-03-14 12:40

Trillingsarme werkomgeving voor optimale prestaties

foto: van aken architecten | Stijn Poelstra

Gebouwen met uitstraling. DGMR realiseert ze, voorkomt schade door trillingen, hinder van personen of verstoring van processen.

Meting, prognose en advies voor een trillingsarme werkomgeving.

Adviseurs in structuurdynamica, geluid en stroming, (brand)veiligheid, duurzaamheid en klimaatbeheersing Arnhem | Den Haag | Drachten | Sittard

www.dgmr.nl

EDITIE

Voorwoord

720

KEERT DE WAL HET SCHIP? In de volgende edities van Stedenbouw zullen wij aandacht besteden aan de situatie op de woningmarkt. Zet de voorzichtige groei in de verkoop van woningen door? Zullen de huurhervormingen van het kabinet effect hebben? Volgens de Hervormingsagenda Woningmarkt van minister Blok zijn de eerstkomende tien jaar jaarlijks nog gemiddeld 73.000 nieuwe huur- en koopwoningen nodig, terwijl de NVB, de branchevereniging voor ontwikkelende bouwers, becijferde dat het aantal verleende bouwvergunningen voor huur- en koopwoningen in 2013 slechts 26.000 bedroeg, een ‘all-time-low’. Keert de wal het schip? Op dit moment kunnen we - wat het herstel van de koopwoningmarkt betreft, hoogstens spreken van één zwaluw die lente maakt: mooie verkoopcijfers over het eerste kwartaal.

De bedreigingen over de gehele lijn zijn niet weg, en misschien wel van structurele aard. Het aantrekken van de koopwoningbouw, daar geloven wij in. Economisch herstel doet kopen in een stabiele samenleving als de onze, ook na de crisis van 2008-2013. Strategische woningbouwlocaties zijn op Almere na opgebruikt, maar het vertrouwen zal terugkeren; de koopwoning is en blijft de droom van elk gemiddeld gezin. Het woningtekort op de huurmarkt moet daarentegen door investeringen van structureel krimpende woningcorporaties worden gerealiseerd, terwijl de door het kabinet beoogde particuliere initiatieven uitblijven. En hoewel de patstelling op de huurmarkt zeker een stimulans zal zijn voor de koopmarkt, niet iedereen kan of wil een huis kopen.

Werkende dertigers die uit nood een eengezinswoning delen in een gribusachtige buitenwijk: onNederlandse toestanden zou ik zeggen, maar in wereldstad Londen al jaren bittere realiteit. De Nederlandse samenleving moet een dusdanig verborgen woningtekort niet willen accepteren. De stijging van het aantal huishoudens is een onmiskenbaar feit. Kijk ook naar maatschappelijke ontwikkelingen van de laatste jaren - ontwikkelingen die iedereen aangaan zoals de vergrijzing, de scheiding van wonen en zorg, afgestudeerden die verplicht hun studentenwoning moeten verlaten, de toename van het aantal gebroken gezinnen, en u weet genoeg. Zeventigplussers in een gekraakt kantoorpand, ziet u het al gebeuren? Nu de juiste aantallen woningen nog.

Wij wensen u veel bouw-, woon- en leesplezier,

Jan-Kees Verschuure

5 | STEDENBOUW |717 5

720

SINDS 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en monumenten Jaargang 66 | 2014 Verschijnt 9 x per jaar ISSN 0165-3997

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECÖORDINATOR

Jan-Kees Verschuure

REDACTIEMEDEWERKERS

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Henk Geist, Jac Buchholz, Fiona de Heus, Sjoerd Meuleman, Martijn van den Bouwhuysen, Liliane Verwoolde, Marcia van Wensveen "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure.

BLADMANAGEMENT

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl

BLADMANAGER

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Niek Oostendorp E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: https://louwersuitgevers.wetransfer.com o.v.v. naam en project

ABONNEMENTSPRIJS

€ 81,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Tessa van Gameren

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

UTILITEITSBOUW AMSTERDAM Hoofdkantoor Deloitte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 VELDHOVEN ASML. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 ZOETERWOUDE NEM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 AMSTERDAM Tuinstadhuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 BRUSSEL NAVO-hoofdkantoor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 HAAKSBERGEN Unipro.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 BERKEL EN RODENRIJS Sligro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 UDEN-VEGHEL Hotel Van der Valk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 HOOFDDORP Huis van de Sport. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 WINSCHOTEN Old Wolde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 ROTTERDAM Grafisch Lyceum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 ROTTERDAM The Student Hotel.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 AMSTERDAM Nowadays. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 ZEEWOLDE Wolter Koops. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 UTRECHT Hoog Catharijne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

RUBRIEKEN THEMA Building Holland .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 THEMA Sloop & Asbest. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 JOURNAAL.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 WIE DOET WAT.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

Inhoud

130 116

150 132

x 165 154

EDITIE

720 TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I JA ARGANG 66 I 2014

WONINGBOUW

SCAN WITH

24-04-14 15:47

Coverbeeld | Nowadays, Amsterdam

AMSTERDAM De Studio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 MIDDELBURG Driewegenhof. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 HAARLEM Slachthuisbuurt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 AMSTERDAM De Staatsman-Wicherskwartier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 AMSTERDAM Kwintijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 UTRECHT KwaZeGa.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 TILBURG Piusplaza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 LELYSTAD De Ankerplaats. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 VALKENSWAARD Elcomapark. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 AMSTERDAM Java-eiland.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 ARNHEM Doeffstraat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 ROTTERDAM De Lo's. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 AMSTERDAM Kleiburgflat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 DRIEBERGEN De Groene Tuinen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 ADVERTORIAL Gerco Brandpreventie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Restauratie Jachthuis Sint Hubertus afgerond Berlages Gesamtkunstwerk straalt weer

Oostelijk Zwembad ademt sfeer van vroeger Restauratie Gemeenlandshuis in Amsterdam:Terug in de tijd Stedenbouw 720.indd 149

Coverbeeld | Oostelijk Zwembad, Rotterdam

24-04-14 15:51

DE HOGE VELUWE Restauratie Jachthuis Sint Hubertus .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 ROTTERDAM Oostelijk Zwembad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 SPRUNDEL Heilige Joannes de Doperkerk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 AMSTERDAM Gemeenlandshuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 DEN HAAG Radio Holland Gebouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 AMSTERDAM Metamorfose zes panden Nieuwe Prinsengracht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 BREDA Koepelgevangenis.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 AMSTERDAM-WEST Knijtijzer-panden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

UTILITEITSBOUW

Drie Amsterdamse locaties Deloitte/ AKD samengevoegd tot één

Tekst: Het tekstbureau Beeld: OVG Real Estate SCAN WITH

Duurzaam bouwen aan de Zuidas

‘We gaan voor het

hoogst haalbare’

Aan de Zuidas in Amsterdam verrijst het nieuwe iconische hoofdkantoor van Deloitte en AKD, ‘The Edge’. De toekomstige gebruiker Deloitte/AKD en ontwikkelaar OVG Real Estate gaan in alles voor het hoogst haalbare. Zelfs BREEAM-NL Outstanding is dus niet genoeg. The Edge moet het hoogst gecertificeerde BREEAM-gebouw van Europa worden.

AMSTERDAM | Hoofdkantoor Deloitte Aan de noordzijde is een atrium ingericht, waardoor daglicht diep in het gebouw binnendringt

Eerdere projecten – waaronder de Maastoren in Rotterdam - hebben al uitgewezen dat Deloitte/AKD en OVG Real Estate een sterk team vormen. Dat is de reden dat Deloitte/ AKD rechtstreeks met OVG in zee gaat, zonder de competitie met collega’s in te bouwen. “Deloitte/AKD en OVG waren dus al oude bekenden”, vertelt Cees van der Spek, directeur Duurzaamheid en Marketing van OVG Real Estate. “Bovendien is OVG gespecialiseerd in het bedienen van grote multinationals.”

INNOVATIEF EN DUURZAAM De wensen van Deloitte/AKD zijn aanvankelijk nog geformuleerd op visieniveau. De drie Amsterdamse locaties, waarin Deloitte/ AKD nu nog gehuisvest zijn, moeten worden samengevoegd tot één. De uitgekiende plek hiervoor is de Zuidas in Amsterdam. Die keuze is niet toevallig. De laatste jaren ontwikkelt de Zuidas zich tot the best place to work voor grote financiële gebruikers en de ligging ten opzichte van het openbaar vervoer is er gunstig. Verder moet het kantoorgebouw innovatief en duurzaam zijn. Een goede klimaatbeheersing moet leiden tot een hogere productiviteit van de medewerkers en een verminderd ziekteverzuim.

TOEKOMSTBESTENDIG Op bouwkundig gebied zien Deloitte en AKD een gebouw voor zich dat toekomstbestendig is. Volledig afgestemd op de werkzaamheden van Deloitte/AKD, maar (installatie)technisch al voorbereid op meer en/of andere gebruikers. De voorzieningen voor een tweede entree zijn al aanwezig. Om het moderne flexibele werken te faciliteren, zijn er grote vloeren waarop veel mensen tegelijk kunnen werken en een goede communicatie mogelijk is. Bij dit alles is ‘duurzaam’ het sleutelwoord, of beter gezegd: de grote uitdaging. Deloitte/AKD gaat voor BREEAM-NL ‘Outstanding’.

ONTWIKKELEN “Dit Request for proposal was het vertrekpunt van een intensieve ontwikkelingsperiode”, blikt Van der Spek terug. “Sinds 2010 hebben we bijna wekelijks met elkaar aan tafel gezeten om het project gestalte te geven. Daarnaast hebben we allerlei procedures doorlopen. Onderhandelingen met de gemeente, bezwaarperiodes en milieunormen – om er maar enkele te noemen - vragen veel tijd.” Maar eind 2011 gaat de eerste spade dan toch in de grond.

BOUWKUIP De tweelaagse ondergrondse parkeergarage met 363 plaatsen vraagt om een diepe bouwkuip met nagenoeg hetzelfde oppervlakte als het per-

ceel. “Dat baarde ons zorgen”, vertelt projectleider Wouter Blom. “Evenals het aanwezige water op het perceel, dat wees op een hoge grondwaterstand en vroeg om een goede bronbemaling. Door deze ‘ongemakken’ bleek de planning voor de bouwkuip iets te optimistisch. Grond- en heiwerk liepen uit, maar door een goede (werk)voorbereiding is deze achterstand boven het maaiveld weer ruimschoots ingelopen. In plaats van de geplande tien dagen per verdieping voor de ruwbouw schoten we met zeven werkdagen per verdieping de hoogte in.” ›

Bouwinfo OPDRACHT Deloitte/AKD ONTWIKKELING OVG Real Estate ONTWERP PLP Architecture UITVOERING G&S Bouw ADVIES Deerns Raadgevende

INSTALLATIES DUURZAAMHEID BOUWPERIODE PROGRAMMA

Ingenieurs B.V. HBC Combinatie BREEAM-NL ‘Outstanding’ eind 2011 – oktober 2014 40.000 m2 SCAN WITH

Deuren bv Nijverheidsstraat 1 7482 GZ Haaksbergen Tel: +31 53 57 357 35 Fax: + 31 53 57 357 00

www.reinaerdt.nl info@reinaerdt.nl

AMSTERDAM | Hoofdkantoor Deloitte

Projectinfo 'DUURZAAM EN INNOVATIEF' Stapje voor stapje wordt het kantoorgebouw The Edge gevuld met REINÆRDT-deuren. "De 620 utiliteitsdeuren in dit gebouw zijn bepaald geen standaard deuren. Naast dat wij ook brandwerende en inbraakwerende deuren voor dit project leveren, voldoen alle deuren aan de duurzaamheidsprestaties van BREEAM. Het is een project in de utiliteitsbouw, de realisatie van het duurzaamste gebouw van de Benelux. Een mooie opdracht, een prestigieus gebouw waarbij wij toegevoegde waarde hebben." "Het blijft onze opdracht om een gezond bedrijf te zijn dat waarde toevoegt op economisch, sociaal, ecologisch en maatschappelijk gebied. Bij ontwikkelingen denken wij continu aan de mogelijke gevolgen voor het milieu. Zo nemen we in de ontwikkelingen, daar waar mogelijk, alternatieven op die het milieu niet schaden. Bamboe is hier een mooi voorbeeld van. REINÆRDT levert dan ook deuren met bamboe waar wij tot voor kort tropisch hardhout gebruikten. Ervaringen, brandtesten en duurtesten hebben ons de kennis opgeleverd hoe bamboe zich gedraagt in onze deuren. REINÆRDT Deuren bv is één van de grotere deurenfabrikanten in Europa, met recente referentieprojecten in de zorg, woningbouw, cultuur, overheid, leisure, educatie en kantoren. In dertig jaar hebben wij ons ontwikkeld tot een specialist in het ontwerpen, produceren, leveren en monteren van maatwerkdeuren en –kozijnen voor uiteenlopende utiliteits-, combi-, en woningbouwprojecten. Met kwalitatief hoogwaardige en speciale deuren en kozijnen in verschillende uitvoeringen biedt REINÆRDT haar opdrachtgevers een entree naar onbegrensde mogelijkheden."

'Met zeven werkdagen per verdieping schoten we de hoogte in'

DUURZAAM AMSTERDAM Om het energieverbruik tot een minimum te beperken is de zuidgevel van het gebouw bekleed met 700 m2 zonnepanelen, fraai geïntegreerd in de bouw. Op het dak liggen nog eens 1.100 m2 zonnepanelen. Aan de noordzijde is een atrium ingericht, waardoor het daglicht binnendringt tot diep in het gebouw. Samen met een slim LED-verlichtingssysteem kunnen de medewerkers straks plezierig werken met een minimum aan kunstlicht. De scherpe hoek in de atriumgevel bezorgt het gebouw de naam ‘The Edge’. Van der Spek: “De gemeente Amsterdam keek aanvankelijk met enige reserve naar onze plannen. Maar nu zijn ze trots op onze ambities. Ook Amsterdam zet zich met deze ontwikkeling als ‘duurzame stad’ op de kaart.”

MENSELIJKE MAAT Deze aanstekelijke werking wordt enigszins begrijpelijk als Van der Spek de CO 2-reductie niet enkel benoemt als ‘42.000.000 kilogram per tien jaar’, maar deze omzet in menselijke maten vertaald. “De hoeveelheid is vergelijkbaar met de uitstoot van een oude auto die 6.500 keer de wereld rondrijdt. Het is ook de CO 2uitstoot van een vliegtuig dat 65.000 vluchten maakt van Amsterdam naar New York. En voor degene die er nog steeds geen beeld bij heeft: om deze CO 2-uitstoot te elimineren is een bos nodig dat dertig keer zo groot is als het Central Park.” ❚

HALOGEENVRIJE BEKABELING VOOR NIEUWBOUW DELOITTE Eldra B.V. heeft voor dit veertien verdiepingen tellende gebouw in goed overleg met de engineers van De Bosman Bedrijven de types toe te passen kabels bepaald. In het kader van veiligheid en duurzaamheid is binnen de BREEAM 'Outstanding'-certificering gekozen voor halogeenvrije, moeilijk brandbare bekabeling. Deze kabels bieden als voordeel dat in geval van brand geen schadelijke halogeenhoudende en corrosieve gassen vrijkomen, zoals bij conventionele PVC-kabels. Deze corrosieve gassen zijn schadelijk voor mens, constructies, apparatuur en andere voor corrosie gevoelige materialen. 'Door toepassing van de halogeenvrije, moeilijk brandbare bekabeling van Eldra worden risico’s voor mens en omgeving aanzienlijk beperkt'. Eldra B.V. ontwikkelt, produceert en levert al meer dan vijftig jaar innovatieve kabeloplossingen voor industriële, elektrische en communicatiesystemen en -toepassingen in markten als industrie, machinebouw, infra, duurzame energie, utiliteit en woningbouw. Als onderdeel van de wereldwijd actieve TKH Group kan Eldra eenvoudig gebruik maken van meerdere disciplines en systemen binnen de kabel- en systeemtechnologie.

STALEN TRAPPEN EN GLAZEN BALUSTRADES EeStairs is internationaal actief als specialist in maatwerkoplossingen voor trappen en balustrades onder architectuur. Glas en staal hebben daarin een belangrijk aandeel, zoals ook in het geval van het nieuwe hoofdkantoor van Deloitte aan de Zuidas, waarin het interieur een grote zichtwaarde heeft, mede vanwege de prominente glazen gevel. Eestairs wordt vaak ingeschakeld voor custom-designprojecten, die bekend staan om een intensieve begeleiding van ontwerp tot oplevering. EeStairs fungeert in dit project als engineer, producent, leverancier en monteur. “Onderdeel daarvan is een uitgebreide service richting opdrachtgever en architect”, vertelt Operational Director en projectleider Dick Cluistra, wiens team de montage dit voorjaar afrondt. De glazen balustrades, die verschillende verdiepingen verbinden en driehonderd strekkende meters omvatten, zijn uitgevoerd met 21 millimeter dik veiligheidsglas uit de TransParancy-range en voorzien van KOMO-certificering. Daarnaast voorziet Eestairs het transparante gebouw aan de Amsterdamse Gustav Mahlerlaan van vier trappen, waaronder de grote stalen atriumtrap, die taps toeloopt van 8,5 meter breedte naar een breedte van drie meter en het atrium verbindt met de eerste verdieping. “Hierin is zo'n 26 ton staal verwerkt.” SCAN WITH

| 11

for beauty between levels

CUSTOM DESIGN STANDARD DESIGNS ENGINEERED www.eestairs.com

Halogeenvrije kabels van Eldra Klaar voor de toekomst • • • •

Meer dan 40% van ons portfolio is halogeenvrij Uit voorraad leverbaar Duurzamer voor het milieu Voorzien van KEMA-Keur

www.eldra.nl

T +31 (0)475 566 767 | verkoop@eldra.nl

we support you in creating stairs into a thing of beauty

SPECIALISTEN IN DUURZAME GEVELTECHNIEK

K&A Gevelgroep Samen op z’n sterkst!

Drie gerenommeerde specialisten in gevelconstructies bundelen hun krachten: Kolf & Molijn, Alpro en Kiba werken voortaan samen binnen de K&A Gevelgroep. Zo beschikt u over alle gewenste gevelexpertise in één hand. Bovendien versterkt deze verbintenis niet alleen de marktpositie en slagvaardigheid van de afzonderlijke bedrijven; gezamenlijk garanderen ze u betrouwbaarheid en continuïteit. Deze samenwerking stelt ons in staat nog gerichter te werken aan kwaliteit en innovatie met een duurzaam karakter. Voor u en samen met u.

TOT DE K&A GEVELGROEP BEHOREN: Postbus 1075 I 8300 BB Emmeloord I T 0527 615 551

www.kenagevelgroep.nl

VELDHOVEN | ASML

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Veldvast BV e.a.

ASML Veldhoven

blijft groeien

ASML breidt zijn productiecapaciteit uit. De hoofdvestiging in Veldhoven wordt uitgebreid met drie nieuwe ruimtes, met een totale footprint van 12.200 m². De totale bouwmassa van de nieuwbouw bedraagt circa vijftig miljoen kilo. Daarmee is het pand vijf keer zo zwaar als de Eiffeltoren. Eind maart 2015 dient de nieuwbouw gereed te zijn. “ASML is bezig met de ontwikkeling van een nieuwe EUV-machine, die nog groter is dan de voorgaande generaties NXT- en NXE-machines. Er zijn grotere cabines en meer vermogen nodig om met deze machines te kunnen werken. De nieuwbouw betreft dan ook uitbreiding en vernieuwing van de bestaande productiefaciliteiten”, begint Raymond Selier, DGA Brabavast BV, het moederbedrijf van projectontwikkelaar Veldvast BV. ASML heeft Veldvast BV, waar de directie wordt gevormd door de heren Mar-

14 |

seille, Selier & Wartenbergh, verantwoordelijk gesteld voor de aankoop van de gronden voor de nieuwbouw, het begeleiden van het ontwerpproces, het zorgen voor de benodigde vergunningen en het selecteren van de juiste bouwpartijen.

de productie plaats van de eerdere generatie machines, die ook nog steeds worden verkocht. Bovendien, de oudere gebouwen zijn qua afmeting, hoogte en vloerbelasting eigenlijk niet geschikt voor de nieuwste machines, die weer groter en zwaarder worden.”

“We hebben natuurlijk eerst gekeken of aanpassing in de bestaande gebouwen mogelijk was, maar dit bleek niet het geval”, aldus Selier. “In deze gebouwen vindt namelijk nog

In totaal beslaat de nieuwbouw drie nieuwe ruimtes, vertelt Frits Adriaans, projectmanager bij hoofdaannemer BMV. “Gebouw 5H bestaat uit twintig cleanroomcabines, met een totale

'De constructie kent grote overspanningen, waardoor we de kantoren waarin de onderzoekers werken, bovenop de cleanrooms kunnen plaatsen'

VELDHOVEN | ASML

footprint van ongeveer 9.200 m². Het gebouw bestaat uit een begane grond met een beloopbaar systeemplafond op 5.5 meter. Hierboven komt een tussenruimte van 2.5 tot drie meter, waar de installaties voor de luchtvoorzieningen in de individuele cabines worden voorzien. Daarboven komt een roostervloer, waar de luchtbehandelingskasten en dergelijke bovenop worden geplaatst, evenals de installaties, die direct gerelateerd zijn aan de cleanrooms. Het Central Utility Building (CUB-gebouw) 5I met een footprint van ongeveer 1.000 m² en assembly-gebouw 5J, met een footprint van ongeveer 2.000 m², zijn ondersteunend aan dit gebouw.” Bjorn Schepens, projectcoördinator bij BMV vult hem aan: “In het CUB-gebouw staan alle installaties die nodig zijn om de cleanrooms goed te laten functioneren. Hierin worden onder andere het cv-ketelhuis, de koelmachines, de stroomvoorzieningen voor de verschillende cabines en een deel van de bedrijfsgassen die ASML gebruikt, geïnstalleerd. Het CUB-gebouw bestaat uit twee verdiepingen en een dakvloer, plus nog enkele tussenvloeren. De totale bouwhoogte van dit pand bedraagt dertig meter.” Gebouw J, het assembly-gebouw, wordt straks door ASML gebruikt voor het bouwen van de machines. ›

| 15

ASML stelt zeer hoge eisen aan inzet, creativiteit, kwaliteit alsmede de integriteit van bedrijven en hun medewerkers die zij als Partner inschakelt in haar continue strijd om marktleider te kunnen blijven. Volledige transparatie, veranderingen beschouwen als uitdagingen en echte onderlinge kennisdeling en krachtenbundeling zijn enkele van de tools die wij bij de ASML-nieuwbouwprojecten inzetten om de gestelde targets te halen. Voor de kritische doch coöperatieve opstelling van zowel de ASML-directie als de medewerkers van de diverse ASML afdelingen (o.a. Facility Management, Legal, Finance) zijn wij dankbaar. Veldvast alsmede alle betrokken bedrijven en hun medewerkers, zijn er trots op om op deze wijze onze bijdrage aan ASML te kunnen en mogen leveren, beseffend dat een succesvol ASML van groot regionaal en nationaal belang is. Aad Marseille

Teun Wartenbergh

BMV, uw partner voor ontwikkeling en realisatie van hoogwaardige utiliteitsbouwwerken

Raymond Selier

BMV • De Plank 120 • 5504 ED Veldhoven T 040 - 2941194 • info@bmv.nl • www.bmv.nl

Staal speelt hoofdrol in nieuwbouw ASML

Het klantproces centraal

720090_bmv opm.indd 1

Staal maakt snel bouwen mogelijk. Bovendien kunnen met staal grote overspanningen worden gecreëerd. Volgens constructeur ARCADIS Nederland BV en staalbouwer Moeskops Staalbouw BV is het dan ook niet verwonderlijk dat de nieuwbouw van ASML is opgebouwd uit staal. ASML bestaat dit jaar dertig jaar. Ongeveer twintig jaar geleden is de eerste nieuwbouw opgeleverd. Sindsdien is ARCADIS Nederland BV vaste bouwpartner van ASML. ARCADIS sleepte in 2012 met de nieuwbouw van ASML cleanroomgebouw 5D in Veldhoven de Nationale Staalprijs in de wacht in de categorie Industriebouw.

...brengt ideeën tot leven

Deerns zorgt naast het ontwerp en de ontwikkeling van duurzame cleanrooms en de hiervoor benodigde energieopwekkinginstallaties ook voor ontwerpspecificaties voor high purity gassen en di-ionized- en ultrapuur-waterinstallaties inclusief de benodigde veiligheidssystemen.

www.arcadis.nl

Imagine the result

14-356 adv Staal speelt hoofdrol in nieuwbouw ASML.indd 1

www.cleantechnology.deerns.com

14-04-14 16:31

10-04-14 15:47

VELDHOVEN | ASML

MAATWERK “Alles wat we maken, wordt in bouwteamverband ontworpen”, aldus Schepens. “ASML is continu in ontwikkeling. Het bedrijf kan vandaag niet voorspellen, waar morgen behoefte aan is. Werken met bestekken is dan ook niet aan de orde. We hebben een andere manier van aanpak moeten kiezen en bieden te allen tijde maatwerk. De insteek hierbij is dat we de opdrachtgever zo lang mogelijk de tijd geven om beslissingen te nemen, om bouwfouten te voorkomen en om kosten te besparen. We hebben een uitvoeringsplanning gemaakt waarin verschillende startmomenten zijn opgenomen voor onder andere het ontwerp, de productie en de levering van alle benodigde bouwmaterialen en installaties.” Selier: “Om het gebouw geschikt te maken voor de toekomst, hebben we bepaalde marges ingebouwd, bijvoorbeeld met betrekking tot de vloerbelasting, maar ook aangaande de installaties.” Ten opzichte van de bestaande panden van ASML, ondergaat de nieuwbouw nogal wat veranderingen. “De plafondhoogte is verhoogd van vijf meter in de bestaande gebouwen naar 5.5 meter in de nieuwbouw”, aldus Selier. “Daardoor is het gebouw in zijn geheel ook hoger geworden. In de nieuwbouw worden aparte energiehuizen gebouwd voor de individuele cleanrooms. Bovendien is de constructie vele malen zwaarder. In de oudbouw is het niet mogelijk iets op het dak te plaatsen, in de nieuwbouw hebben we hier wel rekening mee gehouden. De constructie kent grote overspanningen, waardoor we de kantoren waarin de onderzoekers werken, bovenop de cleanrooms kunnen plaatsen. Hierdoor kunnen de onderzoekers zich snel verplaatsen tussen hun kantoor en de cleanrooms.” ›

Projectinfo PROJECTDEFINITIEPLAN VOOR 'GROTE EN COMPLEXE' INSTALLATIES Ingenieursbureau Deerns is, als adviseur voor de technische installaties, betrokken bij de nieuwbouw van ASML. “Op basis van de eisen van ASML hebben wij een projectdefinitieplan opgesteld, waarin alle uitgangspunten voor de energievoorzieningen voor technische installaties zijn vastgelegd; van de verwarming, koeling en bevochtiging tot de high purity bedrijfsstoffen en alle beveiligingsvoorzieningen, de elektrotechnische opwekking en distributie”, vertelt Carlo Pöttgens, senior projectmanager bij Deerns. Naar aanleiding van het projectdefinitieplan heeft Deerns een basisontwerp gemaakt, dat door installateur Cofely verder is uitgewerkt in het detailontwerp. “De installaties voor ASML worden steeds groter en complexer”, vertelt Pöttgens. “Ze moeten steeds meer vermogen leveren. Echter, al dat vermogen wordt niet van meet af aan benut. Het is de uitdaging om alle installaties ook bij deellast en in de opstartfase fatsoenlijk te laten functioneren. Daarnaast streven we ernaar om zo duurzaam mogelijk te ontwerpen, door zoveel mogelijk energie te besparen door hergebruik van schone proceslucht, reclaim van DI-water en hergebruik van condensorwarmte.” Tijdens de uitvoering is de rol van Deerns verschoven naar een controlerende rol. “Wij bewaken of het detailontwerp en de uitvoering door de installateurs niet afwijkt van het basisontwerp. Tenslotte voorzien wij in kwaliteitsbewaking en -borging van de installaties.”

| 17

Samen met haar partners binnen het bouwproces zorgt Mebin voor een ecoverantwoorde aanpak. Van informatieverstrekking tot het opbouwen van een gezamenlijke duurzaamheidsstrategie en het verlenen van ondersteuning bij projecten en processen.

Meer brandveiligheid met Hebel wandplaten. Hebel is hét merk in de utiliteitsbouw dat toegevoegde waarde biedt wanneer het gaat om brandveiligheid. Hebel platen zijn gemaakt van cellenbeton en beschikken hierdoor over uitstekende eigenschappen op het gebied van verwerkbaarheid, geluidsisolatie, warmteaccumulatie én brandwerendheid. Door compartimenten te scheiden met brandwanden van Hebel krijgt vuur geen kans om over te slaan. Maar ook dakplaten en buitenwanden van Hebel zorgen ervoor dat brandschade beperkt blijft. Meer weten? Bel 0183 – 67 12 34. www.xella.nl Beheers de brand met een Hebel wand.

www.mebin.nl

VISIE OP KWALITEIT IS ONZE TOEKOMST Samen met onze nieuwe partners BMV en ASML gaan we voor een succesvolle samenwerking

Hebel® is a registered trademark of the Xella Group.

Mebin uw onmisbare partner in de duurzame bouwketen

Het weren van een brand begint al bij de wand

VELDHOVEN | ASML

Projectinfo CELLENBETON VEILIGHEID OP DE BOUWPLAATS De bouwtijd voor de nieuwbouw is vrij scherp opgezet, vertelt Adriaans. “De bouwmedewerkers werken hierom in drie ploegen. Zes dagen per week, 24 uur per dag zijn mensen actief op de bouwplaats. Tijdens piekmomenten kan het aantal medewerkers oplopen tot ruim vijfhonderd.” Veiligheid op de bouwplaats is één van de belangrijkste speerpunten tijdens de realisatie van de nieuwe ASML-gebouwen, vertelt Schepens. “We hebben verschillende maatregelen genomen om de veiligheid te waarborgen. Zo hebben en handhaven we een helder protocol. Alle bouwplaatsmedewerkers dienen een veiligheidsinstructie te hebben gevolgd. Zij zijn verplicht om persoonlijke beschermingsmiddelen te dragen en dienen VCA-gecertificeerd te zijn. Er is constant minimaal één veiligheidsdeskundige op de bouw aanwezig. Bouwdelen waar niet wordt gewerkt, worden afgesloten. En we creëren veilige looproutes.”

VIJF KEER DE EIFFELTOREN Op 16 augustus 2013 is de eerste funderingspaal geslagen. “In totaal zijn 213 funderingspalen met een lengte van 25 meter en een dikte van zeshonderd millimeter per stuk voorzien”, aldus Schepens. ›

“ASML heeft een jarenlange ervaring met de bouwoplossingen die Xella Nederland BV biedt. Deze bouwoplossingen gaan veel verder dan het fysieke product. De bouwkundige oplossing is namelijk betrekkelijk eenvoudig: bouw en compartimenteer met prefab Hebel cellenbeton-wandplaten. Cellenbeton is onbrandbaar en in staat een brand meer dan 360 minuten te weerstaan.” “De meerwaarde zit ‘m in de toegevoegde waarde die Xella zelf in huis heeft. Wat te denken van de eigen bouwafdeling die de montage voor haar rekening neemt. Flexibel en just-in-time. Rekening houdend met de eisen die een wereldspeler als ASML stelt. Flexibiliteit betekent bijvoorbeeld alert reageren op bouwkundige vragen, een productie- en/of montageplanning kunnen bijstellen en nog veel meer. Redenen genoeg voor Bouwbedrijf BMV om voor Xella te kiezen.” “Brand is de schrik van elke ondernemer. De gevolgen kunnen ingrijpend zijn, niet alleen voor het bedrijfsgebouw, maar ook voor de continuïteit van de onderneming. Jaarlijks gaan vele tientallen bedrijven failliet door brand, ondanks dat ze verzekerd zijn. Voorkomen is dan ook hier beter dan genezen. Xella heeft de kennis om de klant wegwijs te maken in de ingewikkelde materie van brandveiligheid: de eisen aan een ontwerp, de eisen van regelgever en verzekeraar en (bouw)methodes om de schade te beperken.”

ZEKERHEID EN CONTINUÏTEIT VAN BETONMORTELLEVERING Mebin streeft een duurzame samenwerking met haar klanten na. Belangrijke uitgangspunten zijn daarbij partnership, proactief handelen en het leveren van een toegevoegde waarde voor alle partijen. Voor het ASML-project in Veldhoven levert Mebin just-in-time 15.000 m3 hoogwaardige betonmortel van verschillende samenstellingen voor boorpalen, funderingen, poeren en vloeren. Het lopende ASML-project heeft een zeer korte bouwtijd. Mebin zorgt bij grote storten voor een continue levering van betonmortel vanuit de centrales van Eindhoven, Tilburg en ’s-Hertogenbosch. De belevering van het werk is een ware logistieke uitdaging. Avond- en nachtleveringen kunnen verzorgd worden dankzij een dubbel ploegensysteem. Service, constante kwaliteit, veiligheid en zorg zijn prioriteiten voor Mebin. Het project ASML wordt gebouwd door Bouwbedrijf BMV waarmee Mebin een langlopend partnership heeft. Ook bij eerdere ASML-werken verzorgde Mebin de betontoelevering.

| 19

VELDHOVEN | ASML

Projectinfo 'STOF EN VUIL KRIJGEN GEEN KANS' Binnen de nieuwbouw van ASML is Total Project Service verantwoordelijk voor het coaten van de vloeren. De monolithisch gestorte betonvloeren worden afgewerkt met een tweecomponentencoating op waterbasis, van de firma Arturo. “De coating is speciaal voor de ASML-cleanrooms ontwikkeld”, vertelt projectleider Wilbert Weltje. “Normaal gesproken dampen coatings enige tijd na het aanbrengen uit, bij dit product is dat niet het geval. Met betrekking tot de machines die ASML bouwt, was dit een absolute must.” De coating is voorzien zodra aannemer BMV de nieuwbouw gesloten heeft. “De werkzaamheden worden in vier fases uitgevoerd. Per fase hebben we een dag of drie, vier nodig om de coating aan te brengen. Vervolgens worden computervloeren op de gecoate vloer gemonteerd.” In cleanrooms ontstaat steevast overdruk, waardoor alle stof en vuil naar onderen toe worden weggeblazen. “Door dat de monoliet afgewerkte vloeren worden voorzien van een coating, zijn deze nadien goed te reinigen. Stof en vuil krijgen geen kans om zich in de vloer te nestelen.” Naast de coatingvloeren is Total Project Service verantwoordelijk voor het aanbrengen van de cementdekvloeren en de marmoleum vloerafwerking in de gangen en overige ruimtes van de ASML-nieuwbouw. Total Project Service is al meer dan 26 jaar First Supplier voor de vloerafwerkingen bij ASML, waaronder stroomgeleidende gietvloeren en coatings.

W: www.mjvanriel.nl E: info@mjvanrielbv.nl T: +31(0)13 458 21 21

Industriepark 9 Tel.: (040) 2863076 Fax.: (040) 2801262

720082_tilborghs Betonstaal.indd 1

5663 PG Geldrop info@tilborghs.nl www.tilborghs.nl

CERTIFIED

ISO

10-04-14 14:46 1 720074_riel_2.indd

CERTIFIED

ISO

MVO MAATSCHAPPELIJK

900 1

1400 1

VERANTWOOR D

COMPANY

ONDERNEME N

10-04-14 09:58

VELDHOVEN | ASML

Projectinfo “Iedere paal is voorzien van zeven m³ beton. Daarnaast zijn 1.398 vloerpalen toegepast, met een lengte van 25 meter, een dikte van vierhonderd millimeter en drie m³ beton per paal. Er zijn 29 poeren voorzien van veertig ton staal per poer. Het gewicht van de stalen spanten varieert van dertig tot 61 ton. Het totaal aantal kilo’s staal dat alleen al nodig is voor de hoofddraagconstructie van de nieuwbouw bedraagt circa 5.6 miljoen kilo. De totale bouwmassa bedraagt circa vijftig miljoen kilo, ongeveer vijf keer zoveel als de Eiffeltoren.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ASML Netherlands BV

PROJECTONTWIKKELAAR Veldvast BV, Veldhoven, gedelegeerd opdrachtgever/projectontwikkelaar BOUWDIRECTIE Facta Bouwmanagement, Veldhoven

ADVIES Van Aken Architecten, Eindhoven; ARCADIS, ‘s-Hertogenbosch; Deerns, Eindhoven; DGMR Arnhem

UITVOERING BMV, Veldhoven

INSTALLATIES Cofely Zuid Nederland, Oisterwijk

START BOUW

ASML STELT HOGE EISEN AAN CLEANROOMCABINES Mullerafbouwgroep heeft begin 2014 het contract getekend voor de realisatie van de twintig cleanroomcabines in ASML-gebouw 5H. De opdracht, waarmee een bedrag van circa € 10 miljoen gemoeid is, wordt in onderaanneming van BMV uitgevoerd. “De opdracht bestaat uit de levering en montage van ruim 9.000 m² cleanroomplafonds, 15.000 m² cleanroom-glaswanden en vier verschillende soorten deursystemen”, vertelt Freddy Muller, algemeen directeur van Mullerafbouwgroep. “De deursystemen bestaan uit flush gemonteerde stalen kozijnen en deuren, elektrische schuifdeuren, snelroldeuren en vouwwanden.” Het bedrijf is in februari gestart met de voorbereidingen van het project. In april is begonnen met de uitvoering. “De oplevering gebeurt in deelfases van vijf cleanroomcabines”, aldus werkvoorbereider Gijs Verhulst. “Eind dit jaar worden de eerste cleanroomcabines opgeleverd. Tien weken later volgt deelfase twee. Rond de zomer van 2015 moeten de laatste cabines gereed zijn.” ASML heeft specifieke eisen gesteld ten aanzien van de cleanroomcabines. De wanden en beloopbare plafonds worden opgebouwd uit een aluminium frame en afgewerkt met aluminium honingraatpanelen. Voor de akoestiek worden stalen panelen in het systeem verwerkt. “Het grootste verschil ten opzichte van de andere cleanrooms, is dat in gebouw 5H ons eigen systeem wordt toegepast”, vertelt Verhulst. “Een wanden plafondsysteem dat we speciaal voor het ASML-project ontwikkelen, maar dat we ook kunnen toepassen in andere projecten. Mullerafbouwgroep bouwt regelmatig cleanrooms, bijvoorbeeld in ziekenhuizen.” Muller geeft aan erg blij te zijn met het vertrouwen dat BMV heeft in zijn bedrijf. “Het project verlangt kwaliteit, een goede logistiek en een goede samenwerking met alle bouwpartners. Juist daarom past dit project goed bij ons.”

SPANTEN VERVOEREN EN INHIJSEN Binnen drie maanden tijd maar liefst 82 stalen spanten met een breedte van 6.60 meter en lengtes tot dertig meter vervoeren en inhijsen. Dit alles als onderdeel van de uitbreiding van ASML in Veldhoven.

augustus 2013

EERSTE DEELOPLEVERING maart 2015

Bedrijfsleider Bas Timmers van M.J. van Riel trekt aan de bel. Het Tilburgse bedrijf heeft 'een uniek project' lopen. Het gaat om de uitbreiding van de ASML-chipfabriek in Veldhoven, een nieuwe hal van 90x120 meter met extreme eisen aan de stevigheid. De geringe producttoleranties waaronder de zware machines moeten werken stellen hoge eisen. Zo is er een betonvloer van één meter dik gestort en zijn er heipalen 24 meter de grond in gegaan. Om de dakconstructie te dragen zijn 82 robuuste stalen spanten nodig. De afmetingen zijn 6.6x16-30 meter. De langste spanten brengen een gewicht van 55 ton op de weegbrug. Al deze stalen spanten moeten binnen een tijdbestek van drie maanden zijn gefabriceerd en op de bouwlocatie zijn gemonteerd. Dat stelt hoge eisen aan de planning van de staalbouwers en van het transport. M.J. van Riel heeft de interne en externe transportbewegingen op zich genomen, alsmede het hijswerk op de bouwlocatie.

LEVEREN EN AANBRENGEN VAN WAPENING Tilborghs Betonstaal BV bestaat sinds 1960. Sinds lang verricht Tilborghs in onderaanneming voor BMV het leveren en aanbrengen van beton- en bouwstaal waaronder ook grote projecten die vragen om een strakke planning en maatwerk. Zo ook de complete uitvoering van de wapening op het project ASML-gebouw 5 H.I.J. te Veldhoven. Door de zeer korte bouwperiode is zeven dagen en 24 uur per dag gewerkt. De werkzaamheden voor Tilborghs bestaan uit het aanleveren van prefabelementen die in eigen werkplaats zijn vervaardigd. Deze bestaan uit plusminus 2.000 heipalen, poeren van 8x6x3.5 meter en balken van 14x1.2x1.75 meter die met speciaal transport naar de bouwplaats vervoerd zijn. "Naast het verwerken van geknipt en gebogen wapening en de speciaal voor deze bouw ontwikkelde pasnetten is het een grote uitdaging voor onze buitenmedewerkers om de prefabelementen te plaatsen. Door de ontwikkeling van ASML komen op het laatste moment nog wijzigingen voor, die voor de stort nog aangepast moeten worden. Dit alles vereist traditioneel vlechtwerk, vakmanschap en flexibiliteit van Tilborghs."

| 21

Onderdeel van

GS Staalwerken Groep

Toonaangevend in

staal

Moeskops Staalbouw Kennedylaan 12 5771 KC Bergeijk T. +31 (0)497 - 55 22 55 E. info@moeskops.com

www.moeskops.com

VELDHOVEN | ASML

Staal speelt hoofdrol in nieuwbouw ASML Staal maakt snel bouwen mogelijk. Bovendien kunnen met staal grote overspanningen worden gecreëerd. Volgens constructeur ARCADIS Nederland BV en staalbouwer Moeskops Staalbouw BV is het dan ook niet verwonderlijk dat de nieuwbouw van ASML is opgebouwd uit staal. “Wat dit project bijzonder maakt, is dat bovenop de cleanroom de kantoren worden gebouwd”, vertelt Jean-Paul Kuypers, adviseur constructies bij ARCADIS Nederland BV. “Hierdoor krijg je een opeenstapeling van functies.” Om kantoren bovenop een productiehal te bouwen, is een zware staalconstructie nodig. “Bovendien wilde ASML een hal zonder kolommen, want die staan eigenlijk altijd in de weg. Door te kiezen voor staal, konden grote overspanningen worden gecreëerd”, aldus Wil Moeskops, directeur van Moeskops Staalbouw BV. “Op een oppervlakte van 9.200 m² zijn slechts twaalf betonkolommen in het gebouw voorzien.” Om de cleanroom volledig trillingsvrij te houden, staat de halve meter dikke betonnen vloer met bijbehorende fundering los van de rest van het pand. De constructeur en staalleverancier hebben samen de grenzen opgezocht van wat qua maakbaarheid én transport mogelijk was. Moeskops: “Het grootste element dat we hebben gemaakt en vervoerd was 28.5 meter lang, 6.6 meter hoog en woog 57 ton.”

SNEL BOUWEN De bouwtijd voor ASML’s nieuwste cleanroomgebouw is kort. Dit betekent dat snel ontworpen, geëngineerd en geproduceerd moest worden. “In slechts vijf maanden tijd hebben we alle stalen constructie-onderdelen geëngineerd, geproduceerd en gemonteerd”, vertelt Moeskops. “We hebben 24 uur per dag productie gedraaid.” Moeskops Staalbouw BV is lid van de GS Staalwerken Groep. In totaal telt deze groep zo’n vijfhonderd werknemers. “Vijf vestigingen van de Groep zijn met de productie bezig geweest. Hierdoor hebben we het staal zo snel kunnen aanbieden.” Ook de uitwerking van alle ontwerpen in BIM maakte snel bouwen mogelijk. “Door alles 3D uit te werken in BIM, konden we voortijdig controle-

De bouwtijd voor ASML’s nieuwste cleanroomgebouw is kort. Dit betekent dat snel ontworpen, geëngineerd en geproduceerd moest worden

ren of alle onderdelen op elkaar pasten”, vertelt Peter-Paul Brans, 3D-engineer in opdracht van Moeskops Staalbouw BV. “Hierdoor kon efficiënter gebouwd worden. Bovendien werden faalkosten op deze manier voorkomen.” In de nieuwbouw is ongeveer 4.700 ton staal gebruikt. “We hebben 31.000 bouten gemonteerd en hebben 62.000 gaten moeten boren”, aldus Moeskops. “Ongeveer 27 gaten hebben we in het werk moeten verboren. Dat geeft wel aan hoe nauwkeurig de uitwerking in BIM is.”

HORIZONTALE BRANDSCHEIDING In verband met het grote kapitaal dat straks in de cleanroom staat, zijn de brandwerendheidseisen in de nieuwbouw groot, aldus Kuypers. “We hebben hierom een speciale constructie ontwikkeld, waardoor in geval van brand de kantoren op het dak geen schade kunnen veroorzaken aan de onderbouw. We hebben een horizontale brandscheiding voorzien. Bovendien worden de kantoren gebouwd op zogenaamde kantelnokken.” Het hoofdgebouw van ASML is bijna voltooid. De staalconstructie is gereed. Op dit moment is Moeskops Staalbouw BV bezig met aanvullende werkzaamheden, waaronder de productie van alle hulpstaal voor installateur Cofely Zuid Nederland, om alle installaties te kunnen inbouwen.

NATIONALE STAALPRIJS ASML bestaat dit jaar dertig jaar. Ongeveer twintig jaar geleden is de eerste nieuwbouw opge-

leverd. Sindsdien zijn ARCADIS Nederland BV en Moeskops Staalbouw BV vaste bouwpartners van ASML. Met de nieuwbouw van cleanroomgebouw 5D hebben beide bedrijven de Nationale Staalprijs 2012 gewonnen in de categorie Industriebouw. ❚

| 23

VELDHOVEN | ASML

Installaties ASML steeds complexer Wie een tijd niet op de Run in Veldhoven is geweest, kent het industrieterrein bijna niet terug. Aan de achterzijde van de ASML-campus stond eens een veelvoud aan kleine bedrijfsgebouwen. Nu is het gebied één grote bouwplaats. Achter de groene bouwnetten verrijst de nieuwbouw van ASML, waarin twintig cleanroomcabines, een Central Utility Building en een assembly-gebouw zullen komen, ten behoeve van de bouw van een nieuwe EUV-machine. De nieuwbouw van ASML wordt gerealiseerd door een bouwteam, bestaande uit Van Aken Architecten, Deerns, Veldvast, Facta Bouwmanagement, ARCADIS, BWV en Cofely Zuid Nederland. Laatstgenoemde partij is verantwoordelijk voor alle installatie in het pand, waaronder de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. “We verzorgen niet alleen de luchtbehandeling, verwar-

'De inpassing van de installaties is echt passen en meten'

24 |

ming en koeling in het pand, maar zijn ook verantwoordelijk voor de regeltechniek”, aldus Maurice Adriaans, projectmanager bij Cofely Zuid Nederland BV. “Daarnaast verzorgen we de elektrische leveringen en de levering van alle technische gassen, waaronder stikstof, waterstof, argon en helium. Hierbij nemen we ook een stukje beveiliging mee, omdat sommige gassen bijzonder explosief zijn.”

In de nieuwbouw worden onder andere vijf cvketels voorzien van 1.3 MW, acht koelinstallaties 10-16C van 4.2 MW en een koelinstallatie 6-10C van 1.0 MW, evenals zestien koeltorens van 2.76 MW. Daarnaast zijn 41 luchtbehandelingskasten voorzien, met een vermogen van 2.500 m3/h tot 85.483 m3/h. “Op het gebied van de procesgebonden installaties hebben we onder andere machine- en laserkoeling toegepast. Hierdoor wordt elke seconde 4.200 liter water verpompt.” Vanwege de complexiteit en omvang van de nieuwbouw, werkt Cofely Zuid Nederland BV tijdens dit project samen met ongeveer veertig tot vijftig onderaannemers. “Onder andere het bouwen van de luchtkana-

VELDHOVEN | ASML

Noodzakelijk transport van water en gassen zorgt voor uitgebreide installatievoorzieningen

len, de isolatiewerkzaamheden en de montage van railkokers en bekabeling wordt uitbesteed aan derden.”

JUST-IN-TIME BOUWEN Enige tijd geleden is Cofely Zuid Nederland BV begonnen met het plaatsen van de eerste installaties in het pand. “We zijn nu fysiek aan het bouwen”, aldus Adriaans, “maar dat betekent niet dat we klaar zijn met de engineering. Sterker nog, een groot deel van de engineering moet nog gebeuren. Dat is echt typerend voor de projecten van ASML. Omdat het bedrijf continu in ontwikkeling is, worden beslissingen just-in-time genomen. Hier moeten wij op anticiperen.” Een extra moeilijkheid is dat de machine waarvoor de nieuwbouw wordt ontwikkeld, nog niet is uitontwikkeld. “Tijdens de bouwfase worden geregeld extra voorzieningen toegevoegd aan het ontwerp. Reeds geïnstalleerde voorzieningen worden soms gewijzigd of uitgebreid. Denk hierbij bijvoorbeeld aan aanvullende technische gassen die voorzien moeten worden of aan de opwaardering van bepaalde vermogens.” Om zeker te weten dat alle installaties straks in het gebouw passen, wordt het ontwerp 3D uitgewerkt in BIM. “Hierbij wordt elke centimeter benut. De nieuwbouw omvat namelijk de overtreffende trap van groot en veel”, aldus Adriaans. “De projecten voor ASML zijn de afgelopen jaren

steeds groter geworden, de installaties steeds complexer. We moeten, in ruimtes van vergelijkbare grootte, steeds meer en grotere installaties inpassen. Daarom kunnen we niet zonder uitwerking in BIM. De inpassing van de installaties is echt passen en meten.”

PRETTIGE SAMENWERKING Adriaans ervaart het als heel prettig dat de ASML-projecten steeds worden uitgevoerd door een vast team van bouwpartners. “Doordat we lean bouwen, zijn het bouwtechnische en installatiegedeelte van het project met elkaar verweven. Hierom moeten we nauw samenwerken. Doordat we elkaar al goed kennen vanuit eerdere projecten en doordat we weten wat we van elkaar kunnen verwachten, zijn de lijnen steeds kort en kan er snel en soepel geschakeld worden. Dat komt het bouwproces ten goede.” ❚

AWARD Cofely heeft in april 2013, tijdens het Project Excellence Award Gala, de IPMA Project Excellence Award 2013 en de Project Excellence Prijs in ontvangst mogen nemen voor haar dienstverlening in het ‘NC5D Clean Room-project' bij ASML in Veldhoven, een eerder nieuwbouwproject dat Cofely voor ASML heeft gerealiseerd. Deze awards worden jaarlijks uitgereikt door IPMA-NL, de beroepsvereniging van wereldwijd ruim 2.200 projectmanagers die staat voor professionalisering van het projectmanagement in Nederland. De jury sprak zijn waardering uit voor de manier waarop in dit project is samengewerkt tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer. Bij de IPMA international is hetzelfde project als ‘Silver Winner’ geëindigd

| 25

VELDHOVEN | ASML

Een trillingsarme werkomgeving voor ASML Op diverse locaties in Nederland worden laboratoria opgezet voor onderzoek en productiedoeleinden op sub-micronschaal. Deze (nano)technologie wordt onder andere toegepast in de fijnmechanische en halfgeleiderindustrie, bij de fabricage van hoogwaardige optische instrumenten en in de biotechnologie.

Productiemachines, maar vooral bijzondere onderzoeksinstrumenten in deze branche, zijn gevoelig voor trillingen. Deze ontstaan bij bouwactiviteiten, verkeer (intern en extern) en in de gebouwtechnische installaties. Er treden continu trillingen op in gebouwen waar gewerkt en geleefd wordt. DGMR levert een belangrijke bijdrage aan de realisatie van trillingsarme werkomgevingen.

HET WERK VAN DGMR Bart van der Graaf en Reinoud Fennema zijn als adviseurs in structuurdynamica, geluid en stroming al enkele jaren betrokken bij de ontwikkeling van nieuw- en verbouwprojecten bij ASML in Veldhoven.

Reinoud Fennema

Bart van der Graaf

26 |

Deze organisatie ontwikkelt en bouwt productiemachines voor de halfgeleiderindustrie en heeft voortdurend bouwprojecten onder handen. De eisen voor de ‘wafersteppers’, maar vooral voor de onderzoeksinstrumenten, vormen voor het ontwerpteam een ware uitdaging. Van der Graaf: “Trillingsgevoelige apparatuur kan vanuit de ondersteunende constructie, of zelfs door trillingen in de omringende lucht, worden verstoord. Voor elektronenmicroscopen kan de toelaatbare trillingsterkte een factor dertig lager liggen dan de voelbaarheidsdrempel van de mens. De realisatie van een trillingsarme werkomgeving vraagt om specialistische kennis en ervaring ten aanzien van de bouwkundige constructie, waarbij geavanceerde metingen en dynamicaberekeningen verricht moeten worden.”

Fennema vult aan: “Er zijn veel invloeden die het bereiken van een goed eindresultaat compliceren. Denk hierbij aan de verdichting in de bebouwde omgeving en de intensivering van het verkeer, maar ook aan de economische noodzaak tot sneller en lichter bouwen. Ook steeds uitgebreidere gebouwtechnische installaties vormen een potentiële bedreiging voor het trillingsmilieu in het gebouw. De isolatiesystemen voor proefopstellingen worden wel geavanceerder, maar door de ontwikkelingen in de sub-microntechnologie worden de aan gebouwen gestelde eisen steeds strenger. Van der Graaf: “Hierbij kijken we ook naar de toekomst. De onderzoeksmiddelen verfijnen veel sneller dan de vernieuwing van de gebouwen, waardoor het verstandig is om enige ‘marge’ aan te houden.”

RISICOBEHEERSING EN KOSTENBESPARING Een trillingsarme werkomgeving hoeft niet altijd tot hoge kosten te leiden. Fennema: “Een voorwaarde is wel dat de klanteisen en mogelijkheden in een zo vroeg mogelijk stadium worden geïnventariseerd. Vanuit ontwerptechnisch en financieel oogpunt bezien, is het treffen van maatregelen op basis van een trillingsonderzoek aan te bevelen. Zo kunnen de optimale locatie en de meest efficiënte constructieve voorzieningen gekozen worden. (Ver)bouwwerkzaamheden en infrastructurele wijzigingen achteraf kunnen dan worden voorkomen.” ❚

Is uw orderportefeuille gevuld of geveld?

Met een abonnement op Bouwberichten heeft u toegang tot onze website waarop u jaarlijks de aankondiging van 35.000 nieuwbouw- en onderhoudsprojecten vindt. U kunt zelf het soort projecten selecteren dat voor u interessant is, en de provincies waarin u aan de slag wilt. Dagelijks ontvangt u de updates in uw mailbox. Een abonnement op Bouwberichten. Wie serieus aan zijn orderportefeuille wil werken, kan eigenlijk niet zonder. Bel voor meer informatie (070) 378 03 42.

Bouwberichten. Weet werk voor u.

cobouw.nl/bouwberichten

ZOETERWOUDE | NEM

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: IBB Kondor

NEM-kantoor: bijzondere utiliteit

28 |

Wegens een zowel versnipperd als verouderd Leidens kantoorbestand resideert NEM Energy vanaf mei 2014 in een gloednieuwe kantoorhuisvesting in het Zuid-Hollandse Zoeterwoude. Het pand is zeer functioneel ingericht.

terwoude. In april 2014 wordt het gebouw definitief opgeleverd.

Het van oorsprong Nederlandse NEM Energy BV (nu onderdeel van het Duitse Siemens) is een belangrijke speler in de wereld van afgasketels en boilers. Met hun voornaamste product - zogeheten Heat Recovery Steam Generators, afgekort HRSG’s - worden in energiecentrales afgassen verwerkt, waardoor vanuit turbines extra elektriciteit vrijkomt. Het bedrijf geldt hierin als marktleider - niet alleen in Nederland, maar over

Voor bouwer IBB Kondor uit Oegstgeest was het een werk dat de aannemer paste. Want, legt projectleider Steffan Haver uit, “projecten die in bouwteam geschieden, bieden ruimte voor inbreng van eigen expertise. IBB Kondor is een bouwbedrijf dat graag wil meedenken: wat is de gebruikersvraag, welke mogelijkheden liggen er en hoe kan een-en-ander worden gecombineerd tot het beste resultaat. Wij werken graag in

de hele wereld staan in energiecentrales de HRSG’s van NEM Energy. De productie ervan werd al lang geleden overgeheveld naar het Groningse Scheemda. In tegenstelling tot kantooractiviteiten, want die bleven gehandhaafd in de oorspronkelijke thuisbasis Leiden - in verouderde kantoorgebouwen, die bovendien verspreid lagen over meerdere locaties. Reden voor NEM om te verhuizen naar een nieuw pand in Zoe-

EXPERTISE

ZOETERWOUDE | NEM

bouwteam, omdat je ontwikkelingen kunt bijsturen. Dat is een wezenlijk verschil met bijvoorbeeld aanbestedingen.” Dat IBB Kondor het werk in handen kreeg, is niet toevallig. Opdrachtgever en gebouweigenaar is namelijk ontwikkelmaatschappij Rijssenmolen uit Rijssen, eveneens een Volker Wessels-werkmaatschappij. Hun vraag aan IBB Kondor was op basis van een technische omschrijving met DO-schetsen een prijs te maken, die zou passen binnen het beschikbare budget. Uiteindelijk werden in augustus 2012 de handtekeningen gezet.

UITKISTEN Het project met de naam Meerburg maakt deel uit van gebiedsontwikkeling W4 langs de snelweg A4. Het NEM-complex start met een tweelaagse parkeergarage van 7.000 vierkante meter. Hiervan is de onderste laag deels ondergronds, de laag erboven ligt op maaiveldniveau. Omwille van snel starten, onregelmatige vormen en enkele constructieve complexiteiten koos Haver voor een andere keldermethodiek dan gewoonlijk. › Het project met de naam Meerburg maakt deel uit van gebiedsontwikkeling W4 langs de snelweg A4

Projectinfo AUDIOVISUELE SYSTEMEN NIET MEER WEG TE DENKEN UIT DE BEDRIJFSINRICHTING Het nieuwe kantoor van NEM Energy wordt door AVEX voorzien van moderne audiovisuele in-stallaties. Het betreft de audiovisuele inrichting van alle ruimtes, waaronder het centrale atrium en twaalf vergaderzalen, waarvan één boardroom. Zeven vergaderzalen zijn voorzien van een videoconferentiesysteem. Een aantal van deze systemen zijn voorzien van 4K-schermen. Deze speciale hogeresolutie-schermen zorgen ervoor dat content, zoals ontwerpen bouwtekeningen, haarscherp getoond kunnen worden. De boardroom is voorzien van een opstelling met twee 65”-schermen voor vi-deoconferentie. Een centrale locatie voor het delen van informatie is ook van belang. AVEX heeft het atrium daarom voorzien van een vidiwall, bestaande uit zestien 55”-schermen. Tevens zijn in het atrium de audiosystemen zo aangebracht dat het geluid in de gehele ruimte goed hoorbaar is. AVEX heeft de geluidssystemen tot in het restaurant geïntegreerd. Op deze manier wordt de volledige ruimte benut. De afgelopen jaren heeft AVEX vele gebouwen mogen inrichten met moderne audiovisuele oplossingen, zoals presentatiesystemen, videoconferentiesystemen, audiosystemen en digital signage.

MAATWERKMEUBILAIR De laatste jaren heeft Coors Interieurbouw veel ervaring opgedaan met kantoorconcepten volgens Het Nieuwe Werken. Zo heeft Coors Interieurbouw een raamcontract met het UWV, dat teruggaat in het aantal kantoren en deze nieuw inricht volgens Het Nieuwe Werken-principe. Ook het nieuwe kantoor van de NEM, gelegen langs de A4 bij Leiden met een grootte van 10.000 m2, is een voorbeeld van Het Nieuwe Werken. Architectenbureau Graziosi Progetti ontwierp het spraakmakende interieur. Het gehele afbouwproject is binnen de lean-methode uitgevoerd, zo ook de vaste interieurelementen en specials. Coors Interieurbouw heeft alle maatwerkonderdelen ontwikkeld, geproduceerd en binnen de strakke, leanplanning van IBB Kondor geleverd en gemonteerd. Dit betreft zo’n 138 interieurelementen, zoals reproruimten, pantry’s, restaurantmeubilair, garderobes, de boardroomtafel, de receptiebalie, een indrukwekkende espressobar (zeven meter hoog), AV-meubelen, akoestische wandpanelen, (bibliotheek)kasten, speciale verlichtingselementen, plantenbakken en nog veel meer speciale maatwerkoplossingen.

| 29

Verde Vista Meerburg fase 1 - Zoeterwoude

Wij denken graag met u mee! Snel en doeltreffend. Een project dat helemaal bij ons past.

Het resultaat? Een gloednieuwe kantoorhuisvesting vol luxe en functioneel ingericht. Onder leiding van IBB Kondor, in samenwerking met De Groot Vroomshoop (houtskeletbouw elementen), Westo (prefab beton- en gevelelementen), Reinaerdt (deurenleverancier) en De Mors (binnenkozijnen) is een puik stuk werk afgeleverd. Dit team kan elke uitdaging aan. Wij informeren u hierover graag.

www.ibbkondor.nl

ZOETERWOUDE | NEM

De bulk van het gevelwerk bestaat uit aluminium sandwichpanelen

“Normaal maak je kelderwanden met hollewandelementen, waarna je ze volstort met beton. Maar prefab kon niet voldoen aan de constructieve eisen. Genoeg redenen om de wanden met paneelkisten uit te kisten.” Bovenop de parkeergarage begint het eigenlijke werk. Dit bestaat uit een H-vormig bouwwerk met acht lagen (inclusief parkeergarage), waarvan het buitengebied (parkeerdek) is bedekt met mos/sedum. In totaal beschikken de werknemers hierbinnen over ruim 10.000 vierkante meter vloeroppervlak. Het naastgelegen en doorlopende parkeerdek is eveneens gedekt met mos/sedum.

Coors realiseert... • engineert • produceert • monteert

STADSKANTOOR VENLO

..... uw ontwerp. ENECO HOOFDKANTOOR TE ROTTERDAM

Constructief werd voor de bovenbouw gekozen voor een betonnen casco van prefab kolommen, balken en kanaalplaatvloeren. Ook de liftschacht- en trappenhuiskernen zijn gemaakt van prefab beton. Snel en doeltreffend, zegt Haver: “Wanneer snelheid geldt, bouw je utiliteit bij voorkeur in prefab beton. Want mits goed voorbereid wordt bouwen feitelijk niet veel meer dan een kwestie van door stapelen.” Afwijkend aan de constructie is het dak. Niet zoals gewoonlijk bij utiliteit plat met kanaalplaten, maar bestaande uit een schuine kap met aan de Stadhouderslaanzijde nog een extra knik. Het dak is gemaakt van flauw geschuinde stalen spanten met dakplaten en boven het atrium grote lichtstraten. Ook de gevels ogen voor utiliteitsbouw bovengemiddeld. Rond het atrium bestaan ze uit vliesgevels, met als vulling sterk zonwerende beglazing. De overige gevels bestaan uit houtskeletbouwelementen met een afwerking van aluminium sandwichpanelen en kozijnen (eveneens aluminium). Die laatste zijn voorzien van zogeheten gecenterde (ruw afgewerkte) keramische dorpels in een roodbruine kleur.

HUURDERSWENSEN

Coors is koploper in cradle to cradle toepassingen. ZORGHOTEL UDENS DUIJN TE UDEN

Coors Interieurbouw Nikkelstraat 17 | 2984 AM RIDDERKERK | Tel. 0180-802100 E info@coors.nl | W www.coors.nl

720085_Coors.indd 1

BOVENGEMIDDELD

Eenmaal binnen valt direct de luxe afwerking op. Via een forse tourniquet betreedt de bezoeker het voorportaal. Van hieruit leidt een met Travertin-natuursteen en massief eiken delen beklede trap naar niveau 1, de entree van het pand. Hier bevinden zich onder meer een ontvangstbalie met lamellenplafond, ontmoetingsfaciliteiten en de toegang tot het restaurant. Vanaf het tweede niveau beginnen de eigenlijke kantoorruimten, waaronder op verdieping vijf een aparte directievleugel. Bijzonder in de kantoren zijn vooral de vloeren: geen zandcement met tapijt of marmoleum, ›

03-04-14 16:21

| 31

Rijndijk 130a 2394 AK Hazerswoude-Rijndijk tel. 071-3419128 info@pget.nl

fax. 071-3413134 www.pget.nl

PV Panelen op het dak (foto: Randstad Solar)

It’s not easy being green... Groen denken is vaak makkelijker dan groen doen. Bij het bouwen van een “groen” kantoor, komen allerlei factoren kijken. Aan de buitenkant moet alles estethisch correct zijn, maar uitvoeringstechnisch moet het ook haalbaar zijn en vergeet ook moeder natuur niet. Binnen in een kantoor moet comfort samen met design afgestemd zijn op de gebruiker. Binnen die grenzen worden oplossingen zoals digitale lichtregeling en aansturing van lichtwering toegepast. Stroomverbruik wordt vanaf het energiebedrijf tot aan de verbruikers digitaal uitleesbaar gemaakt. It’s not easy being green, but we keep trying.

Railkoker systeem voor het transport van de energie door het gebouw om de spanningsverliezen te beperken

LED schijnwerper in het atrium. Meer licht met minder vermogen

Noodstroom aggregaat in geluid dempende behuizing

Parkeerplaatsen voor het opladen van elektrische auto’s

ZOETERWOUDE | NEM

Ontdek de audiovisuele wereld

maar een verhoogd vloersysteem voor maximale flexibiliteit (overal data- en elektra aansluitpunten). En hoewel die net als andere inventarissen buiten de opdracht vielen (casco-contract), werd IBB Kondor sterk betrokken bij de inrichting. Zodanig zelfs dat werd besloten tot verlenging van het coördinatiecontract. Een compliment, meent Haver: “Invullen van huurderswensen is altijd complex. Maar we zullen goed werk hebben geleverd. Anders waren we hiervoor niet gevraagd.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP CONSTRUCTIE UITVOERING INSTALLATIES

• Videoconferentiesystemen

• Inrichten boardroom

• Digitale bewegwijzering

• Presentatiesystemen

• Audiosystemen

• Digitale signage

• Inrichten vergaderzalen

• Evenementen en verhuur

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Rijssenmolen, Rijssen Meyer Van Schooten Architecten, Amsterdam Van der Vorm Engineering, Delft IBB Kondor, Oegstgeest Schulte & Lestraden, Lisse (W); Parallel Groep Energie Techniek, Hazerswoude-Rijndijk (E) € 18 miljoen, incl. directieleveringen september 2012 - april 2014

Installatietechniek

TOTAAL, OP EIGEN KRACHT

AVEX B.V. Breukelen • Tel. +31(0)346 - 259 259 • www.avex.nl

Verhoogde vloeren op elke kantoorlaag

Projectinfo ELEKTRA ONDER VLOEREN: MAXIMAAL FLEXIBEL Het nieuwe NEM Energy-kantoor oogt niet alleen mooi, het is tegelijkertijd bijzonder functioneel. Een voorbeeld zijn de verhoogde vloeren, waaronder de elektrotechnische voorzieningen tot aan de laatste kabel zijn weggewerkt. In veel utiliteitsgebouwen is vrije indeelbaarheid tegenwoordig een kernbegrip. Zo ook in de nieuwe NEM Energy-kantoorhuisvesting, met op elke kantoorlaag verhoogde vloeren. Een groot voordeel, zegt Bart van den Barselaar, directeur Parallel Groep Energie-Techniek BV, omdat “er nu ongehinderd van werkplek kan worden gewisseld. Door de opkomst van Het Nieuwe Werken zie je vaste werkplekken steeds vaker verdwijnen. Verhoogde vloeren zijn dan ideaal. Want waar personeel ook gaat zitten: op elke plek bevinden zich data- en elektrapunten.” De verhoogde vloeren waren een uitdrukkelijke wens van gebouweigenaar Rijssenmolen. Met als achterliggende gedachte ook voor toekomstige huurders maximale flexibiliteit. Parallel Groep Energie-Techniek installeerde de complete inpandige elektrotechnische installatie, vanaf de traforuimte tot aan de laatste wandcontactdoos. Ook plaatste het bedrijf zonnepanelen met een geschatte opbrengst van 24.540 kWh per jaar. Iets dat overigens nogal wat aandacht vroeg. Van den Barselaar: “De complexiteit van zonnepanelenmontage is sterk afhankelijk van de locatie. Hier moest het op een behoorlijke hoogte tegen de schuine dakvlakken in een open terrein: veel windbelasting dus. Maar al met al ligt het er prima bij.” Van den Barselaar verkreeg de opdracht in bouwteam, samen met hoofdaannemer IBB Kondor. Niet toevallig, want de bedrijven werken al meer dan 25 jaar samen. “Een luxe positie inderdaad. Maar vergis je niet: elke keer moeten we het waarmaken.” | 33

AMSTERDAM | Tuinstadhuis

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Fokkema & Partners Architecten (fotograaf: Horizon Photoworks, Rotterdam)

STADSDEEL NIEUW-WEST OPTIMALISEERT KANTOORFUNCTIES MET RENOVATIE TUINSTADHUIS

Van kantoorcellen naar openheid

Het Amsterdamse Stadsdeel Nieuw-West brengt kantoorfuncties samen in het Tuinstadhuis, een naoorlogse kantoorflat aan het Plein '40'45. Daartoe wordt het interieur geheel gestript en een inrichtingsontwerp geïntegreerd volgens de richtlijnen van Het Nieuwe Werken. Vanaf deze zomer kijken transparante kantoortuinen uit op de Westelijke Tuinsteden, en verbetert een nieuwe plintgevel de relatie met de directe omgeving. Een samenwerking in twee stappen, van Stadsdeel Nieuw-West, Fokkema & Partners Architecten en BAM Gebouwservices. wij omgeschakeld van een gasgestookte installatie naar stadsverwarming. Bij elkaar een flink pakket aan maatregelen.”

'LICHT EN LUCHT'

Transparante kantoortuinen verbinden gebouw en omgeving

Het Tuinstadhuis is ontworpen door Lucas & Niemeijer (o.a. Rijkswaterstaatgebouw Westraven), als oriëntatiepunt aan een centraal in de wederopbouwwijk Slotermeer gelegen winkelplein. Vanaf de ingebruikname in 1962 deed de kantoorflat dienst als hoofdkantoor van de vakvereniging NVV en later het FNV, dat in het begin van deze eeuw naar elders trok. In het Tuinstadhuis is tegenwoordig kantoorpersoneel van het Stadsdeel Nieuw-West gehuisvest, deels afkomstig van andere locaties in het stadsdeel. De huidige renovatie betreft het mogelijk maken van deze vastgoedreorganisatie en het in goede staat brengen van het Tuinstadhuis. In september werden de kantoorverdiepingen 2 t/m 9 al compleet heringericht opgeleverd; begin april gaat de apart aanbestede tweede fase van de renovatie van start, met de herinrichting van de begane grond en eerste verdieping.

34 |

DUURZAAMHEIDSINGREPEN “Wij brengen met deze renovatie de kantoorfuncties van drie locaties, waaronder het Tuinstadhuis zelf, samen in één gebouw”, vertelt Paul Mooij, projectleider van opdrachtgever Stadsdeel Nieuw-West. “Het gebouw wordt volledig heringericht in dienst van de huidige behoefte aan kantoorfuncties van het stadsdeel; loketfuncties voor burgers – de zogenoemde 'stadsloketten' - bevinden zich elders in NieuwWest. Er zijn nu zo'n 330 mensen werkzaam in het Tuinstadhuis; die blijven tijdens beide renovatiefasen actief in het gebouw.” De buitengevel wordt op de gebouwplint na ongemoeid gelaten, en duurzaamheidsingrepen worden vooral toegepast in maatwerkvorm. “Zo wordt een nieuwe luchtbehandelingsinstallatie aangelegd, een WTW-installatie, LED-verlichting, daglichtregeling, natuurlijke ventilatie en zijn

Doelstelling van het ontwerp van Fokkema & Partners Architecten, dat eerder de kantoren van het Stadsdeel Centrum herinrichtte, is meer 'licht en lucht' in het gebouw te brengen, waardoor een comfortabele, gezonde werkomgeving ontstaat. Het nieuwe interieur legt de betonstructuur bloot, en optimaliseert zodoende de ruimtelijke mogelijkheden van de tien verdiepingen tellende kantoorflat. Project architect Marieke van Schaaijk: “Het Tuinstadhuis was een donker gebouw met verlaagde plafonds en kantoorcellen. Die zijn vervangen door flexibele open ruimtes gescheiden door glazen wanden. Alle kantoorverdiepingen hebben een lounge en een pantry gekregen en zijn voorzien van heldere bewegwijzering en kleurige prints, verwijzend naar het wederopbouwverleden van Nieuw-West. De luchtbehandelingskanalen en de constructie zijn in het zicht gelaten, waardoor het interieur een industriële uitstraling krijgt.”

LEAN-AANPAK Voor projectleider Vincent van Breemen van hoofdaannemer BAM Gebouwservices, een zelfstandig onderdeel van BAM Utiliteitsbouw, is vooral het 'bouwen met de winkel open' een forse uitdaging. “Zeker als je het hebt over de combinatie met sloopwerkzaamheden en een strakke planning. Er gaat meer het gebouw uit dan erin en je komt bij renovaties veel onverwachts tegen”, weet Van Breemen sinds de succesvol uitgevoerde renovatie van de verdiepingen 2 t/m 9. “Het oude Tuinstadhuis was door de jaren heen helemaal volgezet met onder

AMSTERDAM | Tuinstadhuis

meer gasbetonwanden en verlaagde plafonds; die gaan er allemaal uit.” De in het Tuinstadhuis gehuisveste medewerkers van Stadsdeel Nieuw-West verhuisden in 2013 in gedeelten een aantal weken naar andere verdiepingen. De vrijgekomen gebouwlagen werden in die korte periode compleet gerenoveerd. “Dat hield in dat vrijwel iedere onderaannemer de gehele renovatieperiode op de bouwplaats actief was, met alle logistieke consequenties van dien. Wij hebben het project dan ook lean

aangestuurd, met dagelijkse bijeenkomsten van de verschillende uitvoerders.”

PLINTGEVEL Eind maart was de kick-off voor de afrondende, tweede bouwfase. Van Breemen: “Een voordeel is dat de tweede fase met vrijwel dezelfde bouwpartijen wordt uitgevoerd.” De begane grond wordt voorzien van een restaurantplaza en bestuurlijke vergaderruimte. In de vernieuwde, met HR++ glas uit te rusten plintgevel wordt een bestaand glas-

kunstwerk geïntegreerd als identiteitsdrager. In de plint worden drie sparingen aangebracht, waarvan twee aan de pleinzijde en één aan de waterrijke oostzijde. Deze open structuur wordt de kroon op het werk, zegt Van Schaaijk. “De vernieuwde plint verbindt het gebouw eindelijk goed met het plein en de waterzijde. De kwaliteiten van dit wederopbouwpand worden met deze renovatie binnen een relatief beperkt budget versterkt. De donkere kantoorruimten worden getransformeerd tot een op samenwerking gerichte werkomgeving.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT

Stadsdeel Nieuw-West ONTWERP Fokkema & Partners Architecten (ontwerpteam: Marieke van Schaaijk, Bram van Hooren, Amarinske Douma en Ruud Hoppenbrouwers) UITVOERING BAM Gebouwservices Amsterdam

INVESTERINGSKOSTEN totaal circa € 1,8 miljoen

BOUWPERIODE februari 2013 – medio 2014 Installaties in het zicht beogen een industriële uitstraling

Kleurrijke prints verwijzen naar het wederopbouwverleden van Nieuw-West

| 35

Dak

Gevel

Comfort

Energie

Verduurzaam n煤 je pand! Verduurzamen, wat betekent dat nu voor u? Hoe maakt u uw duurzaamheidsambities waar? Door het duurzaam verbeteren van uw vastgoed neemt niet alleen de waarde van uw pand toe, maar kunnen de huurders ook het duurzame karakter van hun onderneming onderstrepen. Concreet hebben wij het over het verduurzamen van uw dak, uw gevel, uw comfort en het opwekken van (eigen) duurzame energie. Uw project wordt echter pas 茅cht concreet, meetbaar en haalbaar duurzaam, wanneer u ons er vroeg bij betrekt. GreenUp Tool is een uniek, door BAM ontwikkeld model, waarin wij al onze kennis en ervaring met

duurzaam ontwikkelen en bouwen hebben samengebracht. Met dit model kunnen wij u optimaal over duurzaamheid adviseren. En vervolgens waardevast vastgoed ontwikkelen en realiseren. De GreenUp Tool is inzetbaar bij de ontwikkeling van een nieuw pand, maar 贸贸k bij het verduurzamen van bestaande gebouwen. Hoe vroeger u ons inschakelt, des te groter is voor u de opbrengst van de combinatie van ons denken, ontwikkelen en bouwen. Verduurzaam integraal en maak gebruik van onze ervaring. Ga naar www.verduurzaamjepand.nl of bel Rienk Oosterhof, vestigingsleider BAM Gebouwservices, (020) 574 53 25.

BRUSSEL | NAVO-hoofdkantoor

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: SOM/ASSAR

Nieuw NAVO-hoofdkantoor 'veilig en duurzaam'

vormgegeven

In de Brusselse deelgemeente Evere verrijst het nieuwe hoofdkantoor van de NoordAtlantische Verdragsorganisatie (NAVO). De bouw, door een consortium onder leiding van het Nederlandse bouwbedrijf BAM, neemt meer dan vijf jaar in beslag. De nieuwe NAVO-campus aan de Leopold III Laan/Haachtsesteenweg wordt naar verwachting in 2016 opgeleverd. Veiligheid en duurzaamheid spelen een belangrijke rol in het ontwerp.

'Vingers die in eenheid samen grijpen'

in het ontwerp, met een op het gebied van energieverbruik 'geoptimaliseerd' gebouw. Onderdelen zijn een goede thermische isolatie en zonwerende beglazing, het gebruik van geothermische en zonne-energie, natuurlijke ventilatie, meervoudig gebruik van elektriciteit en verwarming, groendaken en innovatieve verlichting. Hergebruik van sloopmaterialen, effectief watermanagement en toenemend gebruik van video-/teleconferencing moeten de ecologische impact tijdens de uitvoering en exploitatie verder verkleinen. De ontwerpers hebben veel aandacht besteed aan automatisering van beveiligingsprocessen; er moet maximale veiligheid geboden kunnen worden, maar het ongemak van gebruikers moet zoveel mogelijk worden geminimaliseerd.

NEDERLANDSE PARTIJEN Het bouwconsortium BAM Alliance bestaat uit de BAM-dochterbedrijven Interbuild, CEI-De Meyer, Galère, BAM Utiliteitsbouw, Wayss & Freytag Ingenieurbau en BAM Construct UK. Architect van het nieuwe NAVO-hoofdkantoor is een combinatie van het Amerikaanse Skidmore, Owings & Merrill (SOM), dat onder meer de Burj Khalifa in Dubai en het Time Warner Center in New York ontwierp, en het Belgische ASSAR Architects.

die in eenheid samen grijpen'. Dit symboliseert de veranderde rol van de NAVO sinds het einde van de Koude Oorlog. De verdragsorganisatie ontwikkelt zich sindsdien steeds meer in de richting van 'eenwording' en 'vereniging', met 28 permanente leden en negentien partnerstaten. De bouw van het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO startte in oktober 2010, onder bouwheerschap van het Belgische Ministerie van Defensie.

Het complex wordt gebouwd op het 41 hectare grote terrein van de Koning Albert 1-kazerne in het noordoosten van het Brusselse gewest, in de nabijheid van het huidige hoofdkantoor van de NAVO. Naast kantoorruimte worden op het terrein een conferentiecentrum, mediafaciliteiten, een streng beveiligd datacentrum, een personeelscentrum, restaurants, magazijnen, werkplaatsen en een gebouw voor de energievoorziening gerealiseerd. Het wigvormige nieuwe hoofdkantoor, dat zeven verdiepingen telt, laat zich volgens SOM lezen als 'vingers

DUURZAAMHEID Het nieuwe hoofdkantoor moet een veilig en energiezuinig gebouw worden en generaties lang meegaan. Flexibiliteit is dan ook een belangrijk uitgangspunt. Het kantoorgedeelte zal daarom met veel gestandaardiseerde ruimten worden uitgevoerd en mogelijkheden bieden voor expansie. De kantoorruimten worden 'sober en functioneel' ingericht met moderne faciliteiten, ter optimalisatie van de werkomgeving en werkomstandigheden. Daarnaast krijgt energetische duurzaamheid ruim baan

Daarnaast speelt brandveiligheid een belangrijke rol. Zo levert het Nederlandse Theuma 2.700 brandwerende deuren voor het NAVOhoofdkantoor, naast circa 2.500 HPL-binnendeuren. De Nederlandse combinatie NedZink/ Ridder Skins for Buildings produceert en levert circa 35.000 m² aan zinken felsdaken. De NAVO-campus beschikt na oplevering over 250.000 m² bruikbaar gebouwoppervlak, waarvan ongeveer de helft kantoorruimte betreft. Het gebouw gaat circa 4.500 medewerkers, afgevaardigden en militairen huisvesten en biedt straks plaats aan de 28 ambassades van de NAVO-lidstaten, 1.550 afgevaardigden, 1.700 NAVO-medewerkers en achthonderd medewerkers van de NAVO-agentschappen. Verder is er ruimte voor vijfhonderd dagelijkse bezoekers. Oplevering wordt verwacht in 2016, waarna het gebouw door België wordt overgedragen aan de NAVO. In 2023 wordt het nieuwe hoofdkantoor volgens planning aangesloten op het Brusselse metronet, na het gereedkomen van de lijn Noord-Bordet. ❚

| 37

Brucoral HPL-deuren Toegepast in het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO

Brucoral HPL-deuren Stijlvolle binnendeuren in een eindeloze hoeveelheid kleuren en trendy dessins. • • • •

Plaatsklaar Kras- en stootvast Onderhoudsvriendelijk Ook in brand-, geluid- en/of inbraakwerende uitvoering

Altijd een sluitende oplossing!

www.theuma.nl

www.kinderfonds.nl

NAVO onder dak met NOVA

www.skinsforbuildings.com 38 |

91609-NZ-Adv NAVO NOVA 197x130.indd 1

www.nedzink.com 04-03-14 11:57

BRUSSEL | NAVO-hoofdkantoor

Projectinfo 'GROOTSTE ZINKPROJECT VAN EUROPA' Het nieuwe NAVO-hoofdkantoor in Brussel krijgt het grootste zinken dak van Europa. Ridder Skins for Buildings is verantwoordelijk voor de complete dakopbouw vanaf de staalconstructie tot en met de afwerking in zinken felsbanen. Het project beslaat een oppervlakte van in totaal liefst 35.000 m² aan 'nieuwe NedZink Nova-felsbanen' in ogenschijnlijk onhanteerbare lengtes van 26 meter. Een uitdagend project in vele opzichten. De dakopbouw bestaat uit een steeldeck met profielplaten toegepast als dragende structuur en vervolgens een laag Foamglas van honderd millimeter met daarop de zinken felsbanen, zo verduidelijkt Richard Verlijsdonk van Ridder de opbouw. “Omdat in de aanbesteding gevraagd werd het complete dakpakket aan te bieden, zijn we een tijdelijke vereniging (Belgische VOF; red.) opgestart met Zolderse Dakprojecten uit Lummen België, een partij gespecialiseerd in Foamglas en platte daken. Samen is het werk als één partij aangeboden, waarna ons in 2011 de opdracht werd gegund door hoofdaannemer BAM. De grootste uitdaging zat hem vervolgens in de engineering van het zinken dak en de gigantisch hoge veiligheidsmaatregelen. Begrijpelijk, want er worden in het gebouw straks documenten opgeslagen van de 28 NAVO-landen die natuurlijk zeer geheim dienen te blijven,” vertelt Verlijsdonk. Gecertificeerd Het nieuwe NedZink Nova neemt volgens Erwin Smeets van NedZink een unieke positie in de markt in. “Nieuwe Nova is procesmatig gepatineerd titaanzink dat ontstaat door een chemische oppervlaktebehandeling na het walsproces. Het resultaat is een mat geborsteld oppervlak in een natuurlijke grijze kleur". Ridder stond met dit project wel voor een uitdaging, want het goedgekeurde ATG-verwerkingsvoorschrift voor zinken felsbanen op Foamglas schrijft een dakhelling vanaf drie graden voor, terwijl een deel van de daken van het NAVO-hoofdkantoor volledig vlak ligt. Richard Verlijsdonk: “Het verwerkingsvoorschrift dat er lag, was gebaseerd op aannames uit het verleden. We hebben vervolgens BDA Dak- en Geveladvies en KIWA ingeschakeld om aan de hand van proefopstellingen onderzoek te doen. Uiteindelijk is er een certificering afgegeven voor gebruik van Foamglas en zink op dakhellingen tussen nul en drie graden. We zijn daarin nu het enige bedrijf dat deze daken gecertificeerd kan maken.” Aangezien op een hoogte van 38 meter wordt gewerkt, levert NedZink het nieuwe Nova op coils aan op de bouwlocatie. Vervol-

gens worden hiervan door Ridder Zuid op de begane grond felsbanen geprofileerd in lengtes van 26 meter, die met een kraan op het dak worden gehesen en met klangen bevestigd. “Begin 2013 zijn we begonnen op de bouwlocatie en volgens planning is het dak medio 2015 gereed. Al met al een zeer uitdagend project, dat zowel Ridder Zuid als NedZink naar een hoger niveau heeft gebracht.”

RUIM 5.200 BRUCORAL HPL-DEUREN Voor het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO in Brussel levert Theuma ruim 5.200 FSC®-gecertificeerde Brucoral HPL-deuren. Meer dan de helft daarvan wordt geleverd in dertig en zestig minuten brandwerende uitvoering. "Brucoral HPL-deuren zijn bij uitstek geschikt voor utiliteitsbouw. Dankzij de kras- en stootvaste HPL-deklaag hebben de deuren een lange levensduur. Bovendien zijn ze naast de standaard uitvoering ook leverbaar in brand-, geluid- en/of inbraakwerende uitvoering. De deuren worden daarom vaak toegepast in kantoren, scholen, hotels en ziekenhuizen. De HPL-deuren zijn verkrijgbaar in een vrijwel eindeloze hoeveelheid UNI-kleuren en trendy dessins. Voor een hoogwaardige, stijlvolle afwerking worden de deuren naar keuze voorzien van houten kantlatten of ABS-stootranden, passend bij de kleur van de HPL-deklaag."

Bouwinfo OPDRACHT NAVO AFGEVAARDIGD BOUWHEER Ministerie van Defensie (B) ONTWERP tijdelijke vereniging SOM/ASSAR UITVOERING BAM Alliance (Interbuild, CEI-De Meyer,

BOUWPERIODE PROGRAMMA

Galère, BAM Utiliteitsbouw, Wayss & Freytag Ingenieurbau en BAM Construct UK) oktober 2010 – 2016 224.580 m²

| 39

HAAKSBERGEN | Unipro Tekst: Hilda Bosma Beeld: Aannemersbedrijf Niehof B.V.

'DE GROENSTE FABRIEK VAN NEDERLAND' Op het nieuwe bedrijventerrein Stepelerveld in Haaksbergen heeft Unipro 'de groenste fabriek van Nederland' laten bouwen. Door een combinatie van duurzame materialen en een duurzaam ontwerp haalt het bedrijfsgebouw een zeldzaam hoge GPR-score van 8,66. Kantoor en bedrijfshal onder één dak

Unipro, een internationaal opererend bedrijf op het gebied van het leggen, onderhouden en renoveren van alle soorten vloertoepassingen, heeft ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen. Het bedrijf werkt al jaren zonder oplosmiddelen en heeft ‘gezond werken’ hoog in het vaandel staan. “Vanzelfsprekend moest ook de nieuwe fabriek het milieu zo min mogelijk belasten”, aldus architect Henk te Kiefte. Te Kiefte Architecten ontwierp het markante gebouw, dat bestaat uit een kantoor en een bedrijfshal. Architect Henk te Kiefte: “Unipro wilde een energiezuinig pand met een uitstraling passend bij de groene bedrijfscultuur. Andere belangrijke uitgangspunten waren: 'alles-onder-één-dak' en 'de gescheiden werelden van kantoor en productie verenigen'. Daarnaast wilde het bedrijf ook veel daglicht in het gebouw.”

TRANSPARANT Het nieuwe pand kenmerkt zich door ronde, organische vormen, die goed passen in het Twentse landschap. Glazen puien en ramen rondom dragen bij aan het open, transparante karakter van het pand en zorgen voor een prettige werkomgeving. Schuine daklijnen zorgen voor een dynamisch gevelbeeld en optimaal natuurlijk licht. In het ontwerp zijn gerecyclede en te recyclen materialen meegenomen, zoals gerecycled beton, bitumen, aluminium en ijzer. Daarnaast is zoveel mogelijk gekozen voor natuurlijke materialen als FSC®-hout, sedum, mos en Olivijn. Voor de hoofddraagconstructie werd FSC®-gecertificeerd larikshout gebruikt.

40 |

HAAKSBERGEN | Unipro

GROENE DAK Het gebouw heeft een sedumdak dat zorgt voor een goede biodiversiteit, isolatie en filtering van fijnstof. Door de grote overstekken ontstaat een 'natuurlijke' zonwering. Een warmtepomp, gecombineerd met een WKO-installatie en op biomassa gestookte pelletkachels, zorgen ervoor dat een gasaansluiting overbodig is en dat Unipro volledig CO2-neutraal opereert, zowel in de kantooromgeving als tijdens het productieproces. Aannemersbedrijf Niehof BV kreeg de opdracht voor de bouw van het fabriekspand. Projectleider Erwin Weusthof: “In een extern bouwteam met Te Kiefte Architecten, BBD Bouwmanagement, Aannemersbedrijf Niehof B.V. en Winkels Installatietechniek, zijn we aan de slag gegaan om de ambities van Unipro waar te maken. Door de goede samenwerking is dit gelukt.”

EEN BEWEZEN BESTE BOUWER VOOR NIEUWBOUW, VERBOUW EN ONDERHOUD IN WONING-, UTILITEITS-, EN AGRARISCHE BOUW

CONSTRUCTIE Het casco is een constructie van hoofdzakelijk FSC®-hout. Weusthof: “Tussen deze droogbouwconstructie zijn wanden en puien geplaatst. Het gebouw is modulair opgebouwd in stramienen van 5x5 meter en daarmee toekomstbestendig. De binnenwanden van de fabriek zijn van gasbeton; de binnenwanden van het kantoor zijn van metalstud. De puien en raampartijen zijn van gerecycled aluminium. De houtskeletbouw-buitenwanden zijn afgewerkt met Isotone. De fundering en de vloeren zijn zoveel mogelijk van het keurmerk Beton Bewust, het keurmerk dat de duurzame productie van betonmortel garandeert. De vloeren zijn afgewerkt met Arturo gietvloeren of cradle-to-cradle-tapijttegels. Ook alle tegels van de sanitaire ruimtes zijn C2C. Het is op alle fronten een duurzaam gebouw." DISSEROLTWEG 52 T. 0541 - 55 49 22 E: INFO@NIEHOFBV.NL

● ● ●

7635 NG LATTROP F. 0541 - 22 94 55 I: WWW.NIEHOFBV.NL

Weusthof: “We zijn trots op dit prachtige CO2-neutrale gebouw. Het is een inspiratiebron voor iedereen die geïnteresseerd is in groene oplossingen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES

UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

Unipro BV, Haaksbergen Te Kiefte Architecten, Borne Lucassen Bouwconstructies, Hengelo (constructies); DWA Installatie en Energieadvies BV (installaties); BBD Bouwmanagement, Oldenzaal (bouwmanagement) Aannemersbedrijf Niehof B.V., Lattrop Winkels Installatietechniek Enschede B.V. mei 2012 –oktober 2013

Projectinfo 'GROOTSTE GROENE DAK VAN NEDERLAND'

B.V. Tolstraat 26h 7482 DB Haaksbergen Postbus 104 7480 AC Haaksbergen Telefoon : 053 - 436 60 77 Fax : 053 - 436 60 76 www.bosdakbedekkingen.nl

Tolstraat 26h Postbus 104 Telefoon: 053 - 436 60 77 s

7482 DB Haaksbergen 7480 AC Haaksbergen B.V. - 436 60 76 Fax: 053 n

Bij Unipro waren drie uitgangspunten vanaf het eerste stadium essentieel en stonden prominent in het Programma van Eisen: milieuvriendelijkheid, duurzaamheid en energiezuinige oplossingen. Het dak bestaat derhalve uit vier lagen. De eerste laag is een zware dampremmende laag die mandragend en tijdelijk waterdicht is. Vervolgens is er een isolatielaag aangelegd met een RC-waarde van 3.5 ter plaatse van de bedrijfshal, en 4.5 voor het kantoor. De toplaag wordt wortelwerend uitgevoerd. “Door toepassing van een mos-sedum-vegetatiedak op de onderliggende dakbedekking heeft deze een levensduur die circa twee keer zo lang is als de normale daken, en dan praat je over dertig tot veertig jaar. Tevens werkt een groendak als waterbuffer, bindt het fijnstof en draagt het bij aan een gezonder leefklimaat.”

www.bosdakbedekkingen.nl | 41 718005_Bosdakbedekkingen_2.indd 1

03-04-14 12:22

BERKEL EN RODENRIJS | Sligro

Tekst: Liliane Verwoolde (Het Tekstbureau) Beeld: Sligro Food Group

Het nieuwe bouwen: duurzaam en maatschappelijk verantwoord

Food-groothandel Sligro is eind vorig jaar begonnen met de bouw van een professioneel en duurzaam distributiecentrum op het nieuwe Bedrijvenpark Oudeland 2 in Berkel en Rodenrijs. Met een totaaloppervlakte van 20.000 m2 is het pand onder meer uitgerust met een vrieshal, koelcel, kantoorruimtes, opslagruimtes voor droge kruidenierswaren en een expeditieruimte. Aan de voorzijde van het pand komen twee laadkuilen met in totaal 32 complete docks. Rondom het gebouw liggen ruim tweehonderd parkeerplaatsen voor het personeel en een kleine honderd parkeerplaatsen voor vrachtwagens. Door maatschappelijk verantwoord te bouwen sleept Sligro met dit pand een welverdiend BREEAM-certificaat binnen. Over de locatie van het nieuwe distributiecentrum is goed nagedacht. Adrie Verlouw, Hoofd Bouw en Techniek bij Sligro Food Group vertelt: "Uiteindelijk is besloten dat we, logistiek gezien, het gebouw het beste in de driehoek Rotterdam, Den Haag en Zoetermeer kunnen plaatsen. Hiermee vormt ons nieuwe distributiecentrum een ideale uitvalsbasis. Met een uitstekende ontsluiting naar de A12, A13 en A20 zitten we binnen tien minuten op de snelweg. Bijkomend voordeel is dat we, in het kader van ons MVO-beleid, dicht bij de klant zitten. Een kortere afstand tussen ons en de klant betekent minder CO2-uitstoot en minder energieverbruik. Twee vliegen in één klap."

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ALS BASIS Zowel voor, tijdens als na de bouw heeft Sligro duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord bouwen hoog in het vaandel staan. "Door ons uitgebreide vooronderzoek weten we precies wat hier allemaal bij komt kijken. En dat is niet mis: naast ecologische onderzoeken moet rekening gehouden worden met het scheiden van bouwafval. Belangrijk is welk afval recyclebaar is en welk afval niet. Zelfs de meterstanden worden opgenomen zodat we ook in de bouwperiode het energieverbruik kritisch bewaken en waar mogelijk verminderen. Een zeer tijdrovende klus, maar wel heel belangrijk met het oog op de toekomst."

ENERGIEZUINIG GEBOUW "Het pand dat we bouwen is in de basis zeer energiezuinig. Ten eerste kent het pand geen gasaansluiting voor een cv-installatie. Uit onze

42 |

koelen vriesinstallaties winnen we veel restwarmte terug die vervolgens gebruikt wordt om de kantoren en de hal te verwarmen. Ten tweede hebben we, in plaats van chemische koudemiddelen, gekozen voor toepassing van de natuurlijke variant. Het gebruik van natuurlijke koudemiddelen biedt namelijk als enige een gegarandeerde langetermijnoplossing waarbij de ozonlaag niet wordt aangetast. Ten derde heeft het gebouw door haar dikke wanden een hele hoge isolatiewaarde. Ten vierde maken we gebruik van zuinige LED-lichtlijnen met bewegingssensoren. Dit relatief nieuwe product hebben we in ons pas gebouwde distributiecentrum in Venray voor het eerst toegepast en is zeer goed bevallen. Met een energiebesparing van zeventig procent ten opzichte van traditioneel licht hebben we deze extra investering snel terugverdiend."

CONTINUÏTEIT BIEDT ZEKERHEID Met een jaarlijkse bouwportefeuille tussen de dertig en veertig miljoen euro is Sligro een graag geziene opdrachtgever. "Doordat wij continuïteit kunnen bieden aan onze toeleveranciers blijven zij optimaal presteren. Met een netwerk van tachtig verschillende bouwen technische partners kunnen wij dan ook snel en efficiënt bouwen. Voordat wij een opdracht uit handen geven kijken wij eerst goed wie het best in het plaatje past. Voor deze opdracht heeft hoofdaannemer Fraanje B.V. zelfs een aanvullende ISO-certificering behaald aangezien zij anders niet BREEAM-gecertificeerd mochten bouwen."

BERKEL EN RODENRIJS | Sligro

Projectinfo Het creëren van toekomstbestendige bouwwerken vraagt volgens Adrie Verlouw om veel kennis en een behoorlijke dosis creativiteit. "De beslissing die ik vandaag neem is gebaseerd op de wetenschap van vandaag. Als ik de bouw over een jaar opnieuw moet doen kan het best zijn dat ik het anders zou vormgeven. Alhoewel ik iedere keer iets neer wil zetten voor ons bedrijf dat redelijkerwijs kopieerbaar is, blijf ik steeds alert op verbeterpunten." ❚

Bouwinfo OPDRACHT Sligro Food Group

ONTWERP Omni Architecten Schijndel

ADVIES

Ingenieursbureau Verhoeven en Leenders B.V. (constructie); Sparkling Projects (energie); Grontmij (BREEAM)

UITVOERING Fraanje Aannemingsbedrijf Lewedorp

INSTALLATIES Veld Koeltechniek (koeling en wtw); A.B.B.S. (sprinklers); Philips Lighting (LED-verlichting); Gedo Veghel (E); Mucon Etten-Leur (isolatiepanelen)

BOUWKOSTEN € 9 miljoen, aankoop grond € 8 miljoen

BOUWPERIODE januari 2014 - augustus 2014

GECONDITIONEERDE RUIMTES Speciale aandacht vragen het vrieshuis, de koelcel en de gekoelde expeditie binnen. “Deze zogenaamde ‘geconditioneerde ruimtes’ moeten zodanig worden geïsoleerd, dat zij de beoogde temperatuur kunnen vasthouden”, vertelt Kees de Jong, bedrijfsleider van Mucon. “Ook als deze temperatuur -25°C is bij een buitentemperatuur van +30°C.” Sligro, Mucon en de andere bouwpartners werken als een team en zijn op elkaar ingespeeld. Mucon is hierbij steeds de partner die de geconditioneerde ruimtes bouwt in de DC’s, bezorgservices en winkels van Sligro. “Omdat we al meerdere bouwprojecten samen hebben uitgevoerd, zijn we vertrouwd met de wensen van Sligro. Bij grote uitdagingen, zoals het vrieshuis in Berkel en Rodenrijs, weten we precies welke weg we moeten bewandelen.” Onderscheidend aan het vrieshuis in Berkel en Rodenrijs is de achtergevel, die is opgebouwd in verschillende grijstinten. “Dit vroeg van onze projectleider, Hans Jongenelis, extra aandacht. Er moest een goed bouwplan liggen, voordat we aan de slag konden. Verder is het vrieshuis negen meter hoog en telt het twee buitenmuren. Dan moet ook het isolatiepakket zorgvuldig worden opgebouwd.” Buiten de isolatiepanelen levert Mucon de geïsoleerde koelen vriesdeuren en de snelloopdeuren op de scheiding van gekoelde en ongekoelde ruimtes. “Bij projecten als deze is Mucon de coördinator”, vertelt De Jong. “We doen de werkvoorbereiding, het tekenwerk, de inkoop en de begeleiding op de bouw. Voor de uitvoering werken we samen met vakmensen.”

| 43

UDEN-VEGHEL | Hotel Van der Valk

Drie maanden eerder opgeleverd dan gepland ^ Het hotel heeft drie verdiepingen en biedt ruimte voor 105 kamers en elf multifunctionele zalen, waaronder een conferentiezaal voor driehonderd personen < De kamers beschikken over moderne faciliteiten, kennen een luxe afwerking en bieden een comfortabel binnenklimaat

van Van der Valk. Dit gebeurde in opvolging van een succesvol hotelbouwproject voor dezelfde opdrachtgever nabij het vliegveld van Brussel.

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Beeld: Pellikaan Bouwbedrijf

Drie maanden voor de oorspronkelijke opleverdatum opende Hotel Van der Valk Uden-Veghel haar deuren: het honderdste hotel van het horecaconcern. De goede samenwerking tussen de familiebedrijven Van der Valk en Pellikaan Bouwbedrijf zorgde met de pull planning voor een versnelde uitvoering in 35 weken. De moderne accommodatie heeft 105 kamers, elf multifunctionele zalen, een restaurant en een opvallende skybar. De ligging nabij de A50 zorgt voor optimale bereikbaarheid. Het viersterrenverblijf beantwoordt de regionale behoefte aan hotelkamers en stimuleert de bedrijvigheid. Van der Valk Hotels & Restaurants is Nederlands grootste horecaconcern. Ruim 150 jaar lang bouwen generaties Valken aan het familiebedrijf. Ook de ontwikkeling en exploitatie van het hotel in Uden is een familiezaak. Marijke Heinrichs-Van der Valk en haar man Harry Heinrichs vormden de drijvende krachten. Door de betrokkenheid van Marijke, die ook voor de hotelinrichting en -styling tekende, herkennen gasten de kwaliteit en het

44 |

serviceniveau. De dochter van Marijke, Boukje van der Valk, leidt nu het hotel. De drie andere dochters en de zoon van Marijke en Harry zijn ieder in een eigen rol betrokken bij het hotel.

PULL-PLANNINGSESSIES Pellikaan Bouwbedrijf, dat al jaren hotels bouwt in Nederland en daarbuiten, raakte eind 2012 bij het Udense bouwproject betrokken op voorspraak

Ook bij deze bouwkundige aannemer werkten twee generaties van het bedrijf mee aan de hotelbouw in Uden. Pellikaan Bouwbedrijf voerde de coördinatie van het project uit. “We hanteerden een pull planning om efficiënt en kwalitatief goed te bouwen”, zegt directeur Roy Pellikaan. “We hielden twee extra planningssessies voor alle nevenen onderaannemers: een sessie voorafgaand aan de ruwbouw en een sessie voorafgaand aan de afbouw. De uitvoerende partijen maakten op dagniveau een draaiboek voor de activiteiten, die naadloos in elkaar overliepen. Het hotel werd drie maanden eerder opgeleverd dan gepland, geheel binnen budget en volgens specificaties. Er waren bovendien minder bouwplaatskosten en, door de korte doorlooptijd, konden we net zoals de nevenen onderaannemers eerder aan een volgende bouwopdracht beginnen.”

UDEN-VEGHEL | Hotel Van der Valk

Harry Heinrichs kijkt terug op het succesvolle project en zegt: “Indien je kunt bouwen op en met gepassioneerde teamspelers, is de kwaliteit op ieder gebied gegarandeerd!”

MODERN EN LUXE HOTEL Het hotel heeft drie verdiepingen en biedt ruimte voor 105 kamers en elf multifunctionele zalen, waaronder een conferentiezaal voor driehonderd personen. Het restaurant, de skybar en de zalen bevinden zich voorin, achterin zijn de hotelkamers over twee vleugels verdeeld. De kamers beschikken over moderne faciliteiten, kennen een luxe afwerking en bieden een comfortabel binnenklimaat. Aan de voorzijde grenzen ruime terrassen aan een vijver. Gelegen op een locatie tussen de A50 en het natuurgebied De Maashorst belooft het hotel een centrale functie te vervullen in de Brabantse regio. Uitvoerder Ben van Berkel zegt over de bouwtechniek: “Bovenop een fundering op staal realiseerden we de draagconstructie, die grotendeels bestaat uit prefab betonnen elementen. Door te bouwen met kant-en-klare kolommen, wanden en vloeren verrees snel een solide draagconstructie. Een bijzonderheid betreft de skybar, een losse staalstructuur die is verankerd aan de betonnen constructie.”

De buitengevel en dakopbouw is gevarieerd. Van Berkel zegt: “De gevel aan de voorzijde bestaat uit metselwerk met relatief grote stenen en een dunbedmortel, afgewisseld door raampartijen. De gevel aan de achterzijde bestaat uit stucwerk bovenop isolatie dat op de binnenspouwbladen is bevestigd, eveneens afgewisseld door raampartijen. Een deel van het gebouw heeft een groen mos-sedumdak en een deel is bedekt met PV-panelen. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Van der Valk Hotels & Restaurants

ONTWERP

Rutten & Rooze Architecten

ADVIES CONSTRUCTIE Ingenieursbureau Verhoeven en Leenders b.v.

UITVOERING Pellikaan Bouwbedrijf

INSTALLATIES

Hometec (W); Techval (E)

BOUWPERIODE

mei 2013 – januari 2014

BOUWKOSTEN € 18 miljoen

PROGRAMMA

Boven: Het viersterrenverblijf beantwoordt de regionale behoefte aan hotelkamers en stimuleert de bedrijvigheid

8.200 m2 BVO

Onder: De luxe skybar biedt een bijzonder uitzicht

Door de betrokkenheid van Marijke van der Valk, die ook voor de hotelinrichting en -styling tekende, herkennen gasten de kwaliteit en het serviceniveau

| 45

MBS dé betonspecialist in prefab-systeembouw:

SCOBOU W.MBSCA

W.NL

ontwerp, constructie en fabricage.

WWW.MULTIBETON.NL

MultiBouwSystemen BV T. +31 (0)35 - 588 18 88 info@multibouwsystemen.nl www.multibouwsystemen.nl

WWW.AFZINKKELDER.NL

WWW.BETONTRAPPEN.NL

132005-MBS-advertentie-197x130mm_DEF.indd 1

Samen met Pellikaan creëert u een perfecte omgeving voor recreëren, werken en leren

09-09-13 15:50

Je komt ze overal tegen ...

Om uw ideale ruimte voor prestatie of ontspanning te creëren levert Pellikaan een unieke combinatie van Design, Build, Finance, Maintain en Operate diensten. Zo realiseerden we honderden sportaccommodaties, utiliteitsgebouwen en scholen.

Ook Sportcomplex Koning Willem-Alexander kiest voor Herbokern® sanitaire cabines, Herbolock® garderobekasten en Gardelux® zitbanken en garderobes.

Voor meer inspiratie bezoek www.pellikaan.com of bel 013 465 76 00.

Hermeta e-mail: info@hermeta.nl internet: www.hermeta.nl

HOOFDDORP | Huis van de Sport

Tekst: Jac Buchholz Beeld: Sprangers Bouwbedrijf

‘VOORTVAREND’ NIEUWBOUWPROJECT HUIS VAN DE SPORT HOOFDDORP

duurzame impuls breedteen topsportbeoefening

Om de breedteen topsport te stimuleren koos de gemeente Haarlemmermeer voor de bouw van een zogeheten Huis van de Sport. De accommodatie in Hoofddorp bestaat uit een sporthal met 1.500 tribuneplaatsen, een turncentrum, vier zwembaden en aanvullende voorzieningen zoals horeca en fitness, kantoren en kinderopvang. Vaessen Algemeen Bouwbedrijf en Sprangers Bouwbedrijf zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de bouw van het 150 meter lange en zestig meter brede pand.

›

| 47

HOOFDDORP | Huis van de Sport

Veel aandacht in de nieuwbouw met hybride constructie gaat uit naar maatregelen voor beperking van het energie- en waterverbruik. De bouwers lopen voor op schema. Zo verrijst, volgens planning, een toekomstbestendige sportaccommodatie.

vijf bouwcombinaties, de verantwoordelijkheid om het sportcomplex te ontwerpen en te bouwen op basis van een Programma van Eisen van de gemeente Haarlemmermeer en kinderopvang BORUS. Hierna werkten wij het ontwerp uit tot werktekeningenniveau. In januari van 2012 begonnen wij met bouwen. Het pro-

ject verloopt voorspoedig. Naar verwachting leveren wij het sportcomplex in de aankomende winter op.” Het Huis van de Sport is grotendeels onderheid met funderingspalen. “Waar de zwembaden kwamen zijn trekpalen in de grond gemaakt om te voorkomen dat

De gemeente Haarlemmermeer, waartoe Hoofddorp behoort, stimuleert de breedte– en topsportbeoefening in het kader van de volksgezondheid, sociale cohesie en naamsbekendheid. De lokale breedtesport had al een tijdje behoefte aan een nieuw sportcomplex; de bestaande accommodaties groeiden uit hun jasje. Dat Haarlemmermeer ook in topsport investeert, lijkt logisch, want de gemeente geldt als een van de grotere talentgebieden in Noord-Holland. Het sportcomplex is straks geschikt voor nationale en Europese turn-, zwem- en ritmische gymnastiekwedstrijden.

HYBRIDE CONSTRUCTIE Sprangers Bouwbedrijf vormt samen met Vaessen Algemeen Bouwbedrijf de VOF Huis van de Sport. De ervaring van Vaessen Algemeen Bouwbedrijf met sportcomplexen gecombineerd met de capaciteit van Sprangers Bouwbedrijf maakt ze geschikt voor een dergelijk groot bouwproject. Directeur Kees Franse van Sprangers Bouwbedrijf zegt: “Op 24 juni van 2010 kregen wij, na een selectie uit

Welkom bij Bartels!

Welkom bij Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra! Met ongeveer 200 medewerkers met een passie voor techniek en meer dan 40 jaar ervaring, leveren wij praktisch iedere adviesdienst op ingenieursgebied die u zich kan bedenken. Van ontwerp tot en met uitvoering. BIM Onze ervaring en kennis op gebied van BIM is van grote meerwaarde voor ieder project. Het draait bij ons om communicatie, coördinatie en synergie tussen ontwerp en uitvoering.

Interesse in onze ideeën? Benieuwd wat Bartels kan toevoegen aan uw project? Kijk voor meer informatie op onze website www.bartels.nl en neem contact op met een van onze vestigingen in Nederland.

www.bartels.nl 48 |

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

HOOFDDORP | Huis van de Sport

Projectinfo de zwembadkuipen zouden bezwijken door grondwaterdruk”, licht Franse toe. “Boven de grond gebruikten we eveneens diverse constructiemethoden. Staalbouw wordt afgewisseld met betonbouw, geprefabriceerd of in-het-werk gestort. Zo creëren we op efficiënte wijze een stevige draagconstructie.”

pen, zelfsluitende kranen, kranen met volumestroombegrenzers en traploos regelbare circulatiepompen voor de waterbehandeling.

EFFICIËNT OMGAAN MET ENERGIE EN WATER

Franse zegt: “Het vuilwater van douches en overloopgoten wordt straks tijdelijk opgeslagen in bufferputten, gereinigd en hergebruikt. Dit bespaart water, maar vooral energie omdat water niet opnieuw hoeft te worden opgewarmd.”

Door duurzame maatregelen zal het Huis van de Sport een EPC krijgen van 1,2. Naar verwachting zal het energiegebruik dertig procent lager zijn dan de wet voorschrijft. Jaarlijks wordt straks 220 ton CO2 minder uitgestoten, in vergelijking met een meer traditioneel sportcomplex.

In het gebouw komt energiezuinige LED-verlichting, die functioneert op basis van aanwezigheidsdetectie. Ook op het parkeerterrein komt zoveel mogelijk energievriendelijke LED-verlichting. Daarnaast komen er laadpunten voor elektrische auto’s. ❚

“Het dak, de vloer, de gevel en de kelder krijgen een hoge isolatiewaarde”, zegt Franse. ”Vijftig procent van de gevels voeren we uit met zonwerend glas met een lage warmtetransmissie. Ook hebben we de vuilwaterbufferputten geïsoleerd. Hiermee beperken we de energievraag. Er komt daarnaast een hoogrendement warmteopwekking en een hoogrendement warmteterugwinning, onder andere door toepassing van warmtepompen en zonnecollectoren voor de opwekking van warm tapwater.” Om water te besparen krijgen de toiletten een instelbaar spoelreservoir en spoelonderbreker. De douches worden voorzien van waterbesparende douchekop-

Bouwinfo OPDRACHT gemeente Haarlemmermeer

ONTWIKKELING EN UITVOERING VOF Huis van de Sport (Vaessen Algemeen Bouwbedrijf en Sprangers Bouwbedrijf) ONTWERP Koppert + Koenis Architecten BOUWPROGRAMMA 37.000 m² kavel; 20.000 m² BVO; 675 parkeerplaatsen

KONING WILLEM-ALEXANDER IN SPORTIEF HOOFDDORP Op 7 maart jongstleden opende Koning Willem-Alexander het nieuwe Huis van de Sport in Hoofddorp. "Naar hem genoemd als verjaardagscadeau; als waardering voor zijn grote betrokkenheid bij de sport; een koninklijk gebaar voor een 'vorstelijk' sportcentrum. En hoewel Hermeta de afgelopen vijf jaar bij de verbouw en nieuwbouw van meer dan vijftig Nederlandse zwembaden betrokken is geweest, blijkt het telkens weer mooier en beter te kunnen." "Met 78 zwevende toilet- en kleedcabines, hardglazen doorkijkwanden voor een optimale routing, 266 garderobekasten en 120 strekkende meters aan zogenoemde postforming zitbanken en garderobes, met toegangsdeuren, make-upbladen en volledig in de bouwkundige wand geïntegreerde babybladen, heeft de architect opnieuw weten te inspireren vakwerk af te leveren. Met lockers voorzien van een ultramodern elektronisch sluitsysteem met heuse vingerscandetectie. Kortom: een sportcomplex waar eenieder zich 'de koning te rijk' voelt, met een gepassioneerd Hermeta als dankbare en trotse 'hofleverancier' van de Haarlemmermeer."

3D-MODEL VANWEGE VEELHEID AAN BESTEMMINGEN Vanwege de diverse bestemmingen binnen Sportcomplex Koning Willem-Alexander was het ontwerpen in 3D door Bartels een grote pre. Op deze manier konden bijvoorbeeld de aansluitingen tussen de gebouwen snel inzichtelijk worden gemaakt, en konden de leveranciers, bijvoorbeeld die van de gelamineerde houten liggers, met dit 3D-model als uitgangspunt werken.

Het multifunctionele sportcomplex heeft inmiddels een koninklijke naam

Voor de constructie van het zwembad heeft Bartels een zodanige constructie ontworpen, dat overspanningen tot 35 meter worden gehaald. De prefab betonkolommen en wanden dragen de gelamineerde houten dakliggers, waardoor deze overspanning wordt gerealiseerd. In de sporthal wordt zelfs een vrije overspanning van vijftig meter bereikt, door de toepassing van slechts één vakwerk. Hierdoor is het zicht vanaf de tribune (van 1.500 zitplaatsen) geheel vrij voor het publiek, ongeacht waar iemand zit. “Met een jarenlange ervaring in de bouw van zwembaden sportcomplexen, onder andere samen met architect Slangen + Koenis, heeft Bartels ook bij dit project weer een constructie weten te realiseren die perfect past bij het doel van het gebouw. De installaties, in dit geval met zeer duurzame maatregelen, zijn in een zwembad van levensbelang en hieromheen wordt de constructie gemaakt. Bij het Sportcomplex Koning Willem-Alexander is dat met alle partijen uit het bouwteam ook nu weer perfect gelukt.”

| 49

WINSCHOTEN | Old Wolde

Tekst: NNK Concept Beeld: VastGoud Ontwikkeling

Old Wolde Winschoten: nieuw revalidatiecentrum met kleinschalig wonen In het Groningse Winschoten wordt de huidige locatie Old Wolde van Zorgstichting Oosterlengte op de schop genomen. In de komende drie jaren wordt hier een nieuw revalidatiecentrum gerealiseerd gecombineerd met kleinschalig wonen voor complexe PG-cliënten. Het nieuwe complex van circa 19.000m2 wordt in drie fases van een jaar gebouwd. Verantwoordelijk voor deze herontwikkeling is VastGoud Ontwikkeling uit Groningen.

Bas de Vries, als projectontwikkelaar bij VastGoud verantwoordelijk voor het project: “VastGoud ontwikkelt voor Zorgstichting Oosterlengte het complete verzorgingshuis met revalidatiecentrum op basis van Design & Construct. Deze locatie is één van drie locaties uit het Masterplan huisvesting van Oosterlengte waarbij we betrokken zijn als ontwikkelaar.” Het huidige verzorgingshuis zal worden gesloopt. Op de footprint en fundering van dit gebouw wordt de nieuwe huisvesting voor onder andere 186 kamers gerealiseerd. Het project wordt turnkey gerealiseerd.

LOGISTIEKE PUZZEL “Een enorme logistieke puzzel”, zo omschrijft De Vries de opgave. “Mensen moeten verhuisd worden

50 |

WINSCHOTEN | Old Wolde

en sommige afdelingen blijven operationeel. En daartussendoor mogen wij ons werk doen.” In het nieuwe gebouw is sprake van een royale opzet met veel aandacht voor de beleving van de cliënten. Rondom de ruime woonkamers van 100 m2, bevinden zich acht verblijfunits. De kamers hebben een oppervlakte van 32 m2 met eigen sanitair. Brede gangen van vijf meter zorgen dat bedden en scootmobiels elkaar probleemloos kunnen passeren. De Vries: “Deze ruime maatvoering is deels het gevolg van de huidige stramienmaat. De bestaande fundatie en vloeropbouw wordt hergebruikt.”

KLIMAAT Het gebouw wordt verwarmd en gekoeld met aardwarmte. Vloerverwarming en koelplafonds zorgen voor een energiezuinige klimaatbeheersing. Maar dat is niet de hoofdreden. “In elke kamer is de temperatuur individueel regelbaar”, vertelt De Vries. “Zieke en oude mensen zijn zeer vatbaar voor tocht. Slecht regelbare ventilatie moet daarom vermeden worden. Met de keuze voor vloerverwarming en koelplafonds voorkomen we ongewenste luchtstromen.”

REVALIDATIE Het revalidatiecentrum heeft een BVO van 1.900 m2. Het biedt plaats aan veertig patiënten die een orthopedische ingreep of behandeling hebben ondergaan. Daarnaast zijn er tien neuro-revalidatie plaatsen. Er zijn drie grote oefenzalen met een totale oppervlakte van 600 m2. Daarnaast zijn er twintig behandelkamers voor verschillende therapieën en hebben de behandelaars beschikking over een speciaal toegankelijk zwembad met beweegbare bodem

voor hydrotherapie. In hetzelfde bouwdeel bevindt zich een orangerie van 1.000 m2.

MOCKUP Het nieuwe bouwdeel valt op door de karakteristieke ronde gevel uitgevoerd in een roodbruine baksteen. Binnen blijkt dat het een ruim en licht gebouw is geworden. “Een verdienste van Team 4 Architecten uit Groningen”, aldus De Vries. “Zij hebben veel ervaring met ouderen- en zorghuisvesting. En dat zie je hier terug; grote ramen, ruime kamers met een goede routing. Tijdens de uitwerkingsfase naar het DO hebben we met behulp van een proefkamer alle details met de opdrachtgever en haar personeel kunnen bespreken. In deze mockup zijn alle voorzieningen nagebouwd, van de pantry tot de badkamer, zelfs de tillift.”

KANT-EN-KLARE BADKAMER Tijdens een rondgang door de bouw valt op dat de badkamers al helemaal klaar zijn. Zelfs de spiegels en wc-borstelhouders hangen al op hun plaats. “De badkamers zijn uitgevoerd in kant-en-klare prefab units”, vertelt De Vries. De keuze voor dit systeem motiveert hij als vooral tijdbesparend. “In de afbouwfase verlies je veel tijd in de sanitaire units. Omdat verschillende vakmensen gelijktijdig in dezelfde (kleine) ruimte aan het werk moeten. Vaak staan ze op elkaar te wachten en dat wordt met dit systeem voorkomen.” In de zomer van 2016 zal het hele Masterplan huisvesting van Oosterlengte afgerond worden en is Old Wolde volledig operationeel. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Zorgstichting Oosterlengte, Winschoten

ONTWIKKELAAR VastGoud Ontwikkeling, Groningen CONTRACTVORM Design & Construct ONTWERP Team 4 Architecten, Groningen CONSTRUCTIE Ingenieursbureau Dijkhuis, Groningen UITVOERING Aannemingsbedrijf Eurodam, Groningen BOUWPERIODE augustus 2011 – maart 2016 PROGRAMMA 19.000 m²

Projectinfo ALS BOUWPARTNER WERKEN IN DE REGIO Als bouwpartner van VastGoud verzorgt de Kuurman Groep voor vele projecten al het schilderwerk, sauswerk, beglazing en behangwerk. Vertrouwen, kwaliteit en elkaar aanvullen zijn de belangrijkste kenmerken van de samenwerking. Bij Revalidatiecentrum Winschoten zal Kuurman verschillende soorten wandafwerkingen aanbrengen, sauswerk uitvoeren, al het schilderwerk uitvoeren en diverse soorten beglazing aanbrengen. Dochteronderneming Kumbo Noord Totaal Projectinrichting verzorgt het aanbrengen van het glasweefsel, de harde wandafwerking in de gangzones en de verschillende fotoprints. Plusminus 15.000 m2 glasweefsel, 4.200 m2 harde wandafwerking en 225 m2 aan fotoprints zijn enkele kengetallen van het project. De vele manuren worden strak gepland. Met eigen vakkrachten zorgen Kuurman en Kumbo ervoor dat de planning per gebouw bewaakt en gehaald wordt. Door de planning wekelijks te bewaken met de aannemer en andere onderaannemers is het mogelijk om dit grote project in relatief korte bouwtijd te realiseren.

Links en boven: 'een ruim en licht gebouw' | 51

WINSCHOTEN | Old Wolde

kuurman groep schilderwerken

Projectinfo MAATWERK IN REGELTECHNIEK RE3COM is gespecialiseerd in meet- en regeltechniek en klimaatbeheersing. Op het project herontwikkeling verzorgingshuis en revalidatiecentrum Old Wolde te Winschoten zijn zij betrokken door VastGoud/Eurodam voor het ontwerpen, leveren en gebruiksklaar inregelen van de gebouwen automatisering. “Elke van de 186 kamers is individueel bedienbaar qua temperatuur, maar ook qua verlichting en zonwering”, vertelt commercieel directeur Arno Spelt. “We bieden hier een op de gebruiker afgestemde web-based regelinstallatie, aangesloten op de zorginstallatie. Zodat het personeel profiteert van het bedieningsgemak.” Bijzonder aan dit project vindt Spelt: “We zijn in het bouwteam volwaardig partner voor de regeltechniek. Omdat we rechtstreeks betrokken zijn bij het project, zijn de communicatielijnen kort en kunnen we onze meerwaarde maximaal inzetten. Zorgstichting Oosterlengte beschikt straks over het allernieuwste systeem op basis van Blue ID-hardware dat de markt biedt. Daarmee leveren we meer dan kwaliteit alleen. Het is een oplossing op maat.”

Schilderwerken Metaalconservering Polymeertechnieken Brandvertraging

Kuurman Noord bv Industrieweg 26 9601 LJ Hoogezand T. 0598 380 174 F. 0598 380 175 www.kuurman.nl

akoestiek / bouwfysica / installatietechniek

bureau

‘n goed geregeld klimaat RE3COM Solutions, realiseert oplossingen voor klimaat installaties en energie monitoring. ‘Het creëren van een optimaal werken leefklimaat binnen gebouwen, is ons streven’

• Advies, ontwerp, software en hardware engineering van regelsystemen voor gebouwgebonden installaties. • Energie dashboards en energie management systemen. • Service en onderhoud van gebouwbeheersystemen.

W W W . R E 3 C O M . N L 52 |

ROTTERDAM | Grafisch Lyceum

Van casco tot creatief bolwerk in 21 weken Het Grafisch Lyceum Rotterdam breidt uit door een naastgelegen pand bij de huidige locatie te betrekken. Met dit grootschalige verbouwingsproject versterkt het lyceum zijn status als het grootste media-instituut van de Benelux. Een architectonisch, maar zeker ook uitvoeringstechnisch kunststukje, waarbij het behalen van de planning de nodige creativiteit vereist. De verbouwing begon met het strippen van het aangekochte pand en omvat twee bouwfasen. In de eerste fase wordt het gestripte pand bouwkundig ingericht en voorzien van een uitgebreid installatiepakket. In de tweede fase, die naar verwachting na de bouwvak start, wordt het bestaande schoolgebouw verbouwd. Ook komen er fysieke verbindingen tussen de gebouwen, in de vorm van een loopbrug en een roltrap. Het bouwkundige deel van dit project is in handen van Dura Vermeer Bouw Heyma BV, de installatietechniek ligt bij Unica Rotterdam.

OPEN, INDUSTRIËLE UITSTRALING Van den Berg Architecten ontwierp het vernieuwde Grafisch Lyceum als transparante omgeving die inspireert tot interactie, creativiteit en samenwerking. Dit leidde tot diverse bouwkundige ingrepen, waarbij het creëren van een open, industriële uitstraling centraal staat. Projectleider Norbert Lansbergen van Dura Vermeer Bouw Heyma BV: “We begonnen met het stralen van de constructieve delen, die volledig in het zicht blijven, en het realiseren van enkele vides. Verder moderniseren we één lift; de andere lift vernieuwen we en toppen we op tot

de bovenste laag. Op de verdiepingen plaatsen we metalstud- en glazen wanden, we monteren voorzetkozijnen met dubbelglas, egaliseren de vloeren, leggen vloerbedekking en brengen tegelwerk aan in de nieuwe sanitaire ruimten. We zijn nu bezig op de vierde verdieping en zakken laag-voor-laag naar de begane grond. De vijfde verdieping, met kantoorruimtes, en de zogenoemde tussenlaag boven de begane grond wijken af van de rest en nemen we op het laatst mee.”

DERTIG KILOMETER DATAKABEL Het installatiepakket dat Unica aanbrengt, omvat het geheel aan E-, W-, ICT- en sanitaire installaties. En ook hierbij geldt: alles blijft in het zicht omwille van de industriële uitstraling. “Een behoorlijke uitdaging”, aldus directeur Fons Muskiet van Unica Rotterdam. “Omdat kanalen en kabelgoten niet boven het plafond weggewerkt worden, moeten we alles perfect en kaarsrecht monteren.” Frans van de Roer, projectleider namens Unica, voegt toe: “Bijzonder is het enorme datanetwerk dat we hier aanleggen. Op deze school, waar veelvuldig met audio/video en internet gewerkt wordt, is ontzettend veel dataverkeer. ›

Constructieve delen blijven volledig in het zicht.

Projectinfo INDUSTRIËLE UITSTRALING VOOR GRAFISCH LYCEUM De renovatie van het Grafisch Lyceum werd mede verzorgd door VEGA Projects. Architect Jaap van Es van Van den Berg Architecten uit Rotterdam betrok de projectafbouworganisatie al vroegtijdig bij het ontwerpproces. Harry Berbée van VEGA Projects: “Als specialist in binnenafbouwprojecten hebben we in samenwerking met de architect gezocht naar de juiste oplossing passend binnen het ontwerp en budget. Daarbij is het gelukt het maximale uit het ontwerp te halen. Het gebouw heeft een robuuste en industriële uitstraling gekregen, zoals de architect voor ogen had." "In opdracht van Dura Vermeer Heyma hebben we alle binnenwanden en plafonds geleverd en gemonteerd. Het zijn eigen systeemwanden van VEGA Projects. Hoofdzakelijk in de gangen van het pand zijn VEGA Line-systeemwanden van glas toegepast. Deze wanden hebben een hoog afwerkingsniveau, eigentijdse uitstraling en een goede geluidsisolatiewaarde - wat wenselijk is binnen een onderwijsgebouw. De glazen VEGA Line-wanden zorgen voor licht en transparantie in het gebouw. De combinatie van strakke systeemplafonds waarbij deels kanalen van installaties zichtbaar blijven, resulteert in een uitstraling die past bij het Grafisch Lyceum, dat opleidt tot creatieve beroepen."

| 53

Onze expertise verschaft u zekerheid. De Sanitas-bedrijven zijn de specialisten op het gebied van alle mogelijk denkbare asbestonderzoeken. Van gerichte asbestinventarisaties en risico-onderzoeken tot het in kaart brengen van een geheel vastgoedbezit. Tevens kan Sanitas Milieukundig Adviesbureau BV volledig voorzien in het uitvoeren van blootstelling- en risicoonderzoeken conform NEN 2991, besmettingsonderzoeken, het opstellen van beheersplannen en saneringsadviezen. Sanitas Milieukundig Adviesbureau BV kan voor u het gehele traject vanaf inventarisatie en aanbesteding tot en met oplevering voor u verzorgen. Dit alles uiteraard volledig discreet en met een hoge kwaliteit en korte levertijden. Ook onder hoge druk en grote maatschappelijke belangstelling blijven wij deze normen garanderen. Wij verschaffen u zekerheid, zodat u de juiste stappen kunt ondernemen!

Onze diensten op het gebied van asbest: SANITAS MILIEUKUNDIG ADVIESBUREAU B.V. • Inventarisaties en begrotingen • Advies en projectbegeleiding • Risicobeoordeling (NEN 2991)

SANITAS GROEP ZUIDEINDE 68, 2991 LK BARENDRECHT, T 010-29 22 940 F 010-29 22 944 INFO@sanitas-groep.nl www.sanitas-groep.nl

SANITAS METINGEN & INSPECTIES B.V. • Inspecties • Eindmetingen • Omgevingsmetingen

SANITAS LABORATORIUM SERVICES B.V. • Asbestanalyses van grond & puin • Asbestidentificatie • Analyses met Elektronenmicroscopie

MEER INFORMATIE OP WWW.SANITAS-GROEP.NL

ROTTERDAM | Grafisch Lyceum

Dit komt tot uiting in twee imposante MER-ruimtes, in elk gebouw één, en op elke verdieping een SERruimte vanwaar we de werkplekken bekabelen. In totaal hebben we het over circa tweeduizend werkplekken en zo’n dertig kilometer datakabel!”

LEAN PLANNEN EN WERKEN Een ander belangrijk aandachtspunt is de planning. Eind mei 2014, na een bouwtijd van slechts 21 weken, moet de eerste fase gereed zijn. Volgens Lansbergen is deze ambitieuze deadline alleen haalbaar door lean te plannen en werken: “Met alle betrokken partijen tackelden we in de engineeringsfase allerlei struikelblokken, om verrassingen tijdens de uitvoering te voorkomen. Bovendien houden we de voortgang continu in de gaten. Onze hoofduitvoerder Jan van der Linden houdt bijvoorbeeld elke ochtend startgesprekken met de aanwezige partijen.” Het projectteam maakte – ook al in de engineeringsfase – een mockup van een lokaal. Dit verschafte in dit vroege stadium veel duidelijkheid en bespoedigde de voortgang.

CONSTRUCTIEVE SAMENWERKING

In een eerste fase wordt het gestripte pand bouwkundig ingericht en voorzien van een uitgebreid installatiepakket

Van de Roer benadrukt dat ook de constructieve samenwerking met de architect en installatieadviseur de werkzaamheden bevordert: “Zij zijn zeer betrokken en houden de uitgangspunten nauwlettend in de gaten. Ook de communicatie met de eindgebruikers en de klankbordgroep van de school verloopt prima.” Muskiet besluit: “Zo’n gezamenlijke aanpak is cruciaal voor het slagen van dit project. Bovendien leggen we een stevige basis voor de tweede fase, die medio 2015 gereed moet zijn.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Grafisch Lyceum Rotterdam

PROJECTMANAGEMENT Hevo BV, ‘s-Hertogenbosch

ONTWERP Van den Berg Architecten, Rotterdam CONSTRUCTIE Van Rossum Raadgevende Ingenieurs, Rotterdam INSTALLATIEADVISEUR De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs BV, Rotterdam UITVOERING Dura Vermeer Bouw Heyma BV, Rotterdam INSTALLATIES Unica Rotterdam BOUWPERIODE eerste fase: januari 2014 – juni 2014 PROGRAMMA Uitbreiding en verbouwing Grafisch Lyceum (totale omvang: ca. 30.000 m2 BVO); http://youtu.be/rcFwFmt2eNE

Projectinfo WANDBEKLEDING IN STAAL In de loop van haar 83-jarige bestaan heeft Coors Interieurbouw veel ervaring opgedaan met het verwerken van alle soorten materialen. Naast allerlei houtsoorten verwerkt Coors Interieurbouw ook veel kunststof, glas, Corian, aluminium en metaal. In opdracht van Dura Vermeer Bouw Heyma BV heeft Coors Interieurbouw het ontwerp van Van den Berg Groep voor de wandbekleding van de liftkernen op zeven niveaus van het Grafisch Lyceum Rotterdam geëngineerd en geplaatst. Door gebruik te maken van een speciale zettechniek ontstaat een stabiele opbouw van de verzinkte stalen platen op de multiplex draagpanelen. Door het zetten van de verticale kanten ontstaan ook 'mooie en veilige' naden. Het industriële uiterlijk, dat door het gehele pand met de renovatie doorgevoerd is, wordt nadrukkelijk versterkt door deze verzinkte stalen wandbekleding. In totaal is ruim zevenhonderd vierkante meter aan wanden bekleed met deze 'hufterproof' verzinkte stalen wandbekleding.

ASBESTINVENTARISATIE GRAFISCH LYCEUM Het Grafisch Lyceum Rotterdam gaat de komende tijd verbouwen. De hoofdlocatie aan de Heer Bokelweg wordt in twee fases volledig gerenoveerd. In de zomer van 2014 is de eerste fase klaar, een jaar later volgt het tweede deel. Omdat de renovatie een wat ouder pand betreft, is alvorens het werk kon starten een asbestonderzoek uitgevoerd. “Onze onderzoekers hebben, conform de normen die hiervoor gelden, monsters genomen van aanwezige asbestverdachte materialen”, vertelt Jasper Kosters, teammanager bij Sanitas Milieukundig Adviesbureau B.V., een onderdeel van de Sanitas Groep. “Deze monsters zijn door een ander bedrijf uit de Sanitas Groep, namelijk Sanitas Laboratorium Services B.V., geanalyseerd. Daarnaast hebben onze onderzoekers omvangonderzoeken uitgevoerd en het te saneren gebied in het Grafisch Lyceum in kaart gebracht. Aan de hand van de onderzoeksresultaten en de visuele bevindingen van de projectleider is een advies opgesteld, dat vervolgens is gecommuniceerd richting de hoofdaannemer en de asbestsaneerder.” De Sanitas Groep is een onafhankelijk ontzorger op het gebied van asbestonderzoek en -advies. Het bedrijf verzorgt niet alleen inventarisaties en laboratoriumanalyses, maar ook metingen en inspecties. De Sanitas Groep beschikt hiervoor over een volledig uitgerust asbestlaboratorium en mobiele laboratoria voor de dagelijkse uitvoer van luchtmetingen op locatie. Hierdoor kan steeds snel geschakeld worden.

| 55

ROTTERDAM | The Student Hotel

Tekst: Marcia van Wensveen (Het Tekstbureau) Beeld: Van Omme & de Groot

HIP HOTEL VOOR STUDENTEN EN ROTTERDAMMERS Het oubollige kantoorgebouw van de Sociale dienst Rotterdam stond al een tijdje leeg. Hiermee bleef een groot aantal vierkante meters onbenut. Aan de andere kant kampt Rotterdam met een tekort aan studentenwoningen. Als Van Omme & De Groot deze twee feiten aan elkaar koppelt, is het rekensommetje snel gemaakt. Zij transformeert het gedateerde kantoorpand tot een 'waanzinnig hip' studentenhotel. Van Omme & De Groot is als risicodragend ontwikkelaar en aannemer sinds 2012 eigenaar van het voormalige SoZaWe-gebouw. Vanaf dat moment zoekt zij naar een sprankelende nieuwe bestemming voor het pand. Eind 2013 ligt er een turnkey-overeenkomst met The Student Hotel om het al operationele hotel naast het SoZaWe-gebouw uit te breiden met 232 kamers, restaurant, fietsenberging en een nieuwe hoofdentree. Het totale aantal kamers komt hiermee op 485. Als Van Omme & De Groot de hotelkamers oplevert, hoeven de toekomstige bewoners enkel nog hun koffertje mee te nemen. De rest is in de hotelkamers aanwezig.

Gestoffeerde studentenkamers aan de Oostzeedijk

56 |

LIJNENSPEL Over de toekomstige uitstraling van het nieuwe pand zijn de meningen eerst nog verdeeld. Het Student Hotel aan de Oostzeedijk en Van Omme & De Groot willen de panden dezelfde uitstraling geven, zodat onmiddellijk duidelijk is dat de panden iets met elkaar te maken hebben. Maar dit idee wordt afgeketst door de Welstandscommissie, die het oorspronkelijke lijnenspel wil behouden. Een compromis wordt gevonden in dezelfde afwerkmaterialen, waardoor de panden toch een link hebben.

ROTTERDAM | The Student Hotel

STRIPPEN Om het gedateerde pand geschikt te maken voor haar nieuwe bestemming, maakt Van Omme & De Groot het pand kaal tot op het betonnen casco. Op sommige plaatsen worden hiervoor de later aangebrachte tussenvloeren verwijderd. “Deze hadden tot gevolg dat de plafonds te laag waren om aan de gewenste kwaliteit te voldoen”, vertelt Olivier Hoogveld, projectleider van Van Omme & De Groot. “In de nieuwe ruimte die hierdoor is ontstaan, met de aantrekkelijke hoogte van zo'n vijf meter, is de entree met receptie en het restaurant ‘The Kitchen’ gevestigd.” Waar de vloeren niet aansluiten, zorgen trappen en hellingbaantjes voor de verbinding.

EXTRA ISOLATIE Omdat het gebouw stamt van voor 1994 is asbestcontrole een verplicht onderdeel van het proces. Asbest wordt aangetroffen in een deel van de dakconstructie. Als dit verwijderd is, wordt op de achtste verdieping de gevel op één lijn gebracht met de rest van de gevel. De betonnen borstwering wordt verstopt achter een nieuwe isolatieplaat met gevelstucwerk. Verder worden alle puien vervangen door stalen puien. Hoogveld: “We moesten het pand twee stappen laten stijgen op de energieprestatieladder. Dat is onder andere gelukt door het dak en de puien extra te isoleren.”

'Oorspronkelijk lijnenspel gehandhaafd'

HOOG BOUWTEMPO

Van leeg kantoor...naar vol studentenhuis

Bectro Installatietechniek maakt het mogelijk!

RIANT “Over enkele maanden bieden wij internationale en Nederlandse studenten een nog betere uitvalsbasis in Rotterdam", vertelt Charlie MacGregor, oprichter van The Student Hotel. "We zitten precies tussen het centrum en de universiteit, met aansluiting op het openbaar vervoer voor de deur. Studenten vinden hier een volledig ingerichte kamer met alle faciliteiten van deze tijd. Zelfs een fiets is part of the deal." Maar ook de rest van Rotterdam is welkom. "Het restaurant The Kitchen biedt gezonde maaltijden tegen een eerlijke prijs. Ouders en toeristen kunnen een hotelkamer boeken voor één nacht of een weekend." ❚

Studentenkamers compleet met sanitaire voorzieningen, internet en tv, en een keuken op elke etage … in uw kantoorpand. Het kan! Zo’n herontwikkeling is meer dan een wand plaatsen. Het draait vooral om het slim aanpassen en aanleggen van alle technische installaties. Dat begint met een gedegen advies, een geïntegreerd ontwerp en de vakkundige aanleg van alle elektrotechnische en werktuigbouwkundige

Bectro Installatietechniek ontwerpt, installeert en onderhoudt: ■ Elektrotechnische installaties en datanetwerken ■ Werktuigbouwkundige installaties

installaties.

■ Beveiliging- en brandmeldinstallaties

Bectro Installatietechniek heeft inmiddels

■ Energiebeheer en verlichtingsplannen

veel expertise opgedaan in het technisch herontwikkelen van kantoorpanden. Bectro integreert technieken en ontwikkelt creatieve op maat oplossingen, mede dankzij uitstekende prefab-faciliteiten. Kortom, met Bectro worden onbekende mogelijkheden voor u ongekende kansen!

■ Liftinstallaties Bovendien is bij Bectro het logistieke (ver-) bouwproces in vakkundige handen, zowel tijdens de voorbereiding als de uitvoering.

Bouwinfo OPDRACHT UITVOERING ONTWERP

Bectro Installatietechniek B.V. Heliumweg 36 3812 RE Amersfoort Tel.033-4560805 Fax.033-4561013 info@bectro.nl www.bectro.nl

BECTRO_ADV_235x310_DEF.indd 1

Als het pand klaar is voor de herinrichting gaat het snel. De transformatie wordt uitgevoerd als lean-project, waardoor een strakke planning zegeviert. “De vele herhaling in het project – de plattegronden van de kamers zijn nagenoeg identiek – maakt het Student Hotel uitermate geschikt voor 'lean'. Hierdoor is alles tot in de finesses voorbereid en ligt het bouwtempo indrukwekkend hoog. De badkamers worden bijvoorbeeld in één keer aangeleverd, tot en met de doucheschermen compleet. Ze worden vanaf een tijdelijk platform met een pompwagen naar binnen gereden. Zodra de aansluiting geregeld is, zijn ze klaar voor gebruik.”

INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Oostzeedijk bv, Amsterdam Van Omme en de Groot, Rotterdam Architectenbureau Karina Benraad, Zeist; ...,staat creative agency Bectro Installatietechniek, Amersfoort circa € 10 miljoen oktober 2013 - augustus 2014

02-10-12 16:45

| 57

AMSTERDAM | Nowadays

Tekst: Henk Geist

Beeld: Rijnboutt Architecten; Robert A. M. Stern

GROOTSCHALIGE RETAIL-IMPULS VOOR HET DAMRAK

Op een steenworp afstand van de Dam is eind vorig jaar begonnen met een van de grootste retail-herontwikkelingen van Nederland in dit decennium. Onder de naam Nowadays worden de twee voormalige C&A-panden aan het Damrak en de Nieuwendijk getransformeerd tot bijna 27.500 vierkante meter winkelruimte en wordt de passage tussen beide straten vernieuwd. De blikvanger van dit project van vastgoedvermogensbeheerder Bouwinvest en projectontwikkelaar Top Vastgoed vormt Damrak 70, het warenhuis en voormalig hoofdkantoor van C&A. Met een luchtbrug was Damrak 70, een karakteristieke schepping uit de jaren zestig, verbonden met het daarachter gelegen pand Nieuwendijk 196. In dit laatste pand waren onder meer ook kantoren van C&A ondergebracht. Daarna betrok de Rijksgebouwendienst het gebouw van vijf kantoorverdiepingen met op de begane grond nog een strook winkelruimte. "Na het vertrek vorig jaar van de Rgd vroeg deze locatie om een nieuwe impuls. We zijn toen na gaan denken wat we met de twee panden op deze A1-locatie moesten doen", zegt Wim-Jaap Eising,

58 |

assetmanager winkels bij Bouwinvest. "Herontwikkeling bleek het handigst, de vele vierkante meters kantoor waren niet meer in te vullen; het verkeerde product op deze locatie. Voor de planvorming hebben we een team met specialisten van onder meer Top Vastgoed en FiMek Estate ingeschakeld. We hebben onderzocht wat er moest gebeuren om de panden te laten voldoen aan de eisen van de tijd en om retail mogelijk te maken. Wij willen vooral de grote internationale retailers hiernaartoe halen. Zij zoeken al jaren in Amsterdam naar voor hen geschikte winkelruimte. In Amsterdam heb je vooral kleinere winkelruimtes, maar de internationale ketens willen in de hoofdstad grote ruimtes voor hun flagship stores, het liefst ook nog in een herkenbaar Amsterdams pand."

FUNDERING Het onderzoek resulteerde in een verschillende bouwaanpak van beide panden. Eising: "Het gebouw aan de Nieuwendijk was qua verdiepingshoogte niet geschikt voor retail. Daarom brengen we hier de vijf verdiepingen terug tot drie winkelverdiepingen met een grote vrije hoogte." Het pand wordt daarvoor grotendeels gesloopt, op de zijmuren, de beganegrondvloer en fundering na. "De schil naar de belendingen laten we intact", zegt Han Fijen van FiMek, het bureau dat het projectmanagement van Nowadays voor haar rekening neemt. "Dat is wel zo verstandig gezien de staat van de naastgelegen panden, ook al vraagt het speciale stut- en sloopmaatregelen. De structuur van het nieuwe gebouw is geĂŤnt op de bestaande fundering. We plaatsen op de huidige fundering een stalen constructie, met als voordeel dat we ook snel en licht kunnen bouwen." Het pand Damrak 70 kan binnen het bestaande casco worden herontwikkeld. Tijdens de verbouwing kun je in het warenhuis van C&A blijven winkelen. Fijen:

AMSTERDAM | Nowadays Beurspassage blijft 'verlichte en veilige doorgang'

"Dat is een enorme logistieke puzzel, waarvoor we een uitgebreid stappenplan hebben gemaakt. Om te kijken welke stappen we moeten maken hebben we het gebouw eerst helemaal met 3D-modellen in kaart gebracht. Dankzij het stappenplan houdt C&A altijd een acceptabele winkelruimte over tijdens de verbouwing." De tien roltrappen worden verwijderd, er komen er 25 terug. Daarvoor moeten nieuwe sparingen in de vloeren worden aangebracht, hetgeen aanvullende staalconstructies noodzakelijk maakt. Het aantal liften wordt uitgebreid van drie naar acht, de plattegronden worden gewijzigd en alle installaties vervangen. Naast C&A vestigt zich hier straks de Primark. Met 8.800 vierkante meter winkelvloeroppervlak wordt het de grootste vestiging van deze keten in Nederland. De winkelruimte strekt zich uit van de kelder tot de vijfde verdieping, de zesde en zevende verdieping worden als secundaire ruimte gebruikt (o.a. opslag, kantoor en technische ruimten).

PASSAGE Aanvankelijk was het de bedoeling om de Beurspassage, die het Damrak door het gebouw heen verbindt met de Nieuwendijk, op te heffen. Na overleg met omwonenden, die veel gebruik maken van deze verlichte en veilige doorgang, is besloten de passage te handhaven. De passage wordt wel verlegd naar de zijkant van het gebouw, wordt veel hoger (minimaal acht meter) en krijgt een chique uitstraling dankzij ronde bogen en grote lampen. Een van de drie entrees van de Primark ligt aan deze passage. Beide panden krijgen een geheel nieuw uiterlijk. Eising: "De herontwikkeling stelde ons voor de bijzondere opgave om binnen de bestaande percelering in de historische binnenstad iets nieuws te maken. Naar een ontwerp van Rijnboutt Architecten krijgt het pand aan de Nieuwendijk grote glazen puien over de gehele gevelhoogte. Het refereert aan een pand dat hier begin vorige eeuw heeft gestaan.

Het pand aan de Nieuwendijk krijgt grote glazen puien over de gehele gevelhoogte

Daarmee laten we de historie van de plek terugkeren." Modeketen Zara gaat het grootste deel van dit pand huren. De Amerikaanse architect Robert A. M. Stern is verantwoordelijk voor de nieuwe, zestig meter brede voorgevel van het gebouw aan het Damrak. Hij ontwierp een rijk gedetailleerde bakstenen gevel met een verticale geleding, geïnspireerd op de Amsterdamse School.

Nowadays sluit ook aan bij de ambitie van de gemeente Amsterdam om het entreegebied van de stad vanaf het Centraal Station een nieuw gezicht te geven. De herontwikkeling gaat gelijk op met de aanleg van de Rode Loper, de nieuwe inrichting van het Damrak. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Bouwinvest, Amsterdam

ONTWIKKELAAR Top Vastgoed, Utrecht

PROJECTMANAGEMENT FiMek Estate, Zaltbommel

ONTWERP Rijnboutt Architecten, Amsterdam (Nieuwendijk) en Robert A. M. Stern, New York (Damrak)

ADVIES Huisman en Van Muijen, Den Bosch (installaties); IMd Raadgevende Ingenieurs, Rotterdam (constructies)

UITVOERING Bouwcombinatie De Nijs/Dura Vermeer

BOUWPERIODE Nieuwendijk 196: november 2013 – januari 2015; Damrak 70: maart 2014 – november 2015

| 59

ZEEWOLDE | Wolter Koops Tekst: Fiona de Heus Beeld: Slingerland Bouw

Drie gebouwen, drie functies, één geheel In het najaar van 2012 legde een felle brand Wolter Koops, dienstverlener in geconditioneerd transport en opslag, in Zeewolde in de as. Het bedrijf ging verder vanuit tijdelijke kantoren en om de bedrijfsactiviteiten weer volledig te kunnen uitoefenen was op korte termijn een nieuw complex met kantoren, werkplaats en koelvrieshuis gewenst. In plaats van op dezelfde circa 4,5 hectare grote locatie te bouwen, zocht het bedrijf naar een locatie met uitbreidingsmogelijkheden. Naar verwachting worden het nieuwe kantoor en de werkplaats half juni opgeleverd en het koelvrieshuis medio oktober. Slingerland Bouw in Nijkerk beschikt nog over een stuk grond aan de afrit bij Nijkerk en bedacht hier samen met Bronsvoort Blaak Architecten een plan voor Wolter Koops. De oppervlakte bleek gaandeweg het traject toch te klein, maar de samenwerking leidde ertoe dat Wolter Koops wel met dezelfde architect verder ging op een andere locatie. Met hulp van de gemeente, die niet graag zag dat het bedrijf met meer dan zevenhonderd vrachtwagens op

de weg zou vertrekken, kon een nieuwe terrein worden aangekocht van 8,5 hectare met een optie op nog eens 3,5 hectare om in de toekomst te kunnen uitbreiden. De gemeente kocht de voormalige locatie aan en verleende de vergunningen snel. Daardoor was het mogelijk om binnen een jaar na de brand te starten met de bouw. Op 22 oktober 2013 ging de eerste paal de grond in voor het kantoor met een paviljoen en de werkplaats, op 3 februari 2014 de eerste paal voor het koelvrieshuis.

EENHEID Hoewel de gebouwen zeer verschillend in afmeting en functie zijn, heeft de architect wel gezocht naar een eenheid. Deze is gevonden in een antracietkleurige omranding die op elk gebouw terugkomt.

Kantoor en werkplaats worden half juni opgeleverd

60 |

“Het eerste idee was om het gebouw op basis van 'Engineer & Build’ te realiseren, maar dat leverde totaal verschillende offertes op. Omdat de opdrachtgever geen appels met peren wilde vergelijken, is toen toch een bestek beschreven”, vertelt projectleider Teunis van de Pol van Slingerland Bouw.

ZEEWOLDE | Wolter Koops

Het kantoor ligt half verdiept in het maaiveld en de bovenste (derde) laag, is als een soort ‘petje’ op het gebouw bedacht, beschrijft Van de Pol. “Het beslaat ongeveer twee derde van de oppervlakte, heeft een luifel en een dakterras.” Op deze verdieping, met een aluminium vliesgevel en twee zijden afgewerkt met tegels, bevinden zich onder meer de directiekantoren en een technische ruimte. De eerste verdieping is bestemd voor de administratie, de begane grond voor de ontvangst en planning. Er zijn aan weerszijden van het gebouw entrees, één voor bezoekers en één voor de chauffeurs. Ook is er een verbinding met een eenlaags paviljoen. In totaal telt het 2.700 vierkante meter bruto vloeroppervlak. “In eerste instantie was gekozen voor een staalconstructie met een kalkzandwand, maar dat hebben we omgezet in prefab beton. Kwalitatief krijg je daardoor een beter gebouw en je kunt door bouwen bij winters weer”, legt Van de Pol uit. Omwille van de planning was dat gewenst, hoewel achteraf gezien het weer deze winter niet gehinderd zou hebben. De werkplaats in het midden van het terrein is volledig ‘selfsupporting’. Aan de voorzijde bevindt zich over twee lagen een klein kantoor en de rest van de 4.500 vierkante meter is bestemd voor het onderhoud van de vrachtwagens. Er bevinden zich binnen onder andere een incheckplaats en twee wasstraten.

Zorg

Onderwijs

Het laatste deel is het koelvrieshuis, dat nu uit vier hallen van elk 2.500 vierkante meter wordt opgebouwd met daarvoor een koeldeel voor de expeditie van 4.500 vierkante meter. In de engineering en constructie is eventuele uitbreiding in de toekomst met twee hallen al voorbereid.

FM-APPROVED EN BREEAM Van de vier hallen zijn er twee specifieke vrieshallen, de andere twee zijn koel-vrieshallen, waarvoor later nog een keus kan worden gemaakt. Om de ruimte optimaal te benutten is gekozen voor verrijdbare stellingen, die bevestigd worden op in de vloer verankerde rails. Voor de wanden aan de lange zijden is gekozen voor een binnendoosconstructie, aan de kopse kanten voor sandwichpanelen. Ze zijn ‘FM-approved’, volgens Amerikaanse verzekeringsnormen, waarmee onder andere de brandwerendheid bevestigd wordt. De wandpanelen voor deze hallen zijn 22 centimeter dik. In tegenstelling tot de panelen van twintig centimeter geldt voor deze panelen nog een subsidie, die het extra interessant maakt om voor de beter isolerende panelen te kiezen. Het past ook bij de wens om een BREEAM-certificaat te krijgen op de gebouwen. “De gebouwen zijn al vrij duurzaam door deze panelen, door de toepassing van LED-verlichting en door het gebruik van de restwarmte van het koelvrieshuis voor de werkplaats en het kantoor. Hiermee wordt ook het water in de wasinstallatie voorverwarmd. In principe zou dit voldoende moeten zijn, maar voor de zekerheid wordt ook een back-up-cv-ketel geplaatst”, aldus Van de Pol. “Het kan zijn dat we voor de certificering nog extra voorzieningen aanbrengen, zoals het plaatsen van tussenmeters, waterbesparende kranen, extra fietsenhokken of - vanuit ecologisch oogpunt, vogelhuisjes ophangen.” ❚

Betonconstructie in prefab

Utiliteitsbouw Kantoren

Slingerland Bouw b.v. is een dynamische bouworganisatie, die gevestigd is in het centraal gelegen Nijkerk, nabij de A28. Met een Slingerland Bouw b.v. team van enthousiaste is een dynamische medewerkers is bouworganisatie, Slingerland Bouw

die gevestigd in het actief in zowelisde centraal gelegen utiliteitsbouw alsNijkerk, de

Bedrijfsgebouwen Showrooms Utiliteitsbouw

Projectinfo

Maatschappelijk Woningbouw Showrooms

WANDEN EN PLAFONDS IN GROTE HOEVEELHEDEN

nabij de A28. Met een woningbouw. Onze team van enthousiaste opdrachtgevers medewerkers bestaan uit is Slingerland Bouw particulieren,

actief in zowel de bedrijven, utiliteitsbouw als deen overheidsinstanties woningbouw. Onze projectontwikkelaars. opdrachtgevers bestaan uit

Agrarisch

Zorgsector Woningbouw

Appartementen

Slingerland Bouw b.v. particulieren, Postbus 203 bedrijven, 3860 AE Nijkerk overheidsinstanties en Tel. 033 - 246 21 21 projectontwikkelaars. Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Onderwijssector Zorgsector

Slingerland Bouw b.v. Postbus 203 3860 AE Nijkerk Tel. 033 - 246 21 21 Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Kerkbouw Onderwijssector

Woningen

Renovatie en Onderhoud

Slingerland Bouw www.slingerlandbouw.nl

www.slingerlandbouw.nl

UwKerkbouw bouw Onze zorg!

Slingerland Bouw www.slingerlandbouw.nl

De volledige binnenafbouw van Wolter Koops in Zeewolde wordt uitgevoerd door CBA Tiel. Deze afbouwspecialist neemt in alle gebouwen de systeemwanden en systeemplafonds voor haar rekening. In het kantoorgebouw met paviljoen plaatst CBA Tiel meer dan 2.000 m2 systeemplafonds en 1.100 m2 metalstudwanden. Verder plaatst zij in de kantoren nog de benodigde glaswanden. In de werkplaats gaat het om nog eens 250 m2 systeemplafonds en 450 m2 systeemwanden. “Het plaatsen van wanden en plafonds is voor ons routinewerk”, vertelt René Kiezenberg, werkvoorbereider en calculator van CBA Tiel. “Het zijn de hoeveelheden en de klinkende naam van de opdrachtgever die het werk bijzonder maken. Voor de meeste klanten verrichten we alle afbouwwerkzaamheden die nodig zijn om een gebouw klaar te maken voor gebruik.”

Uw bouw Onze zorg! | 61

BisoTON heeft voor de utiliteits- en industriebouw een ruime keuze aan prefab wandelementen. Ge誰soleerde en onge誰soleerde elementen met diverse afwerkingen van de stortzijde en/of kistzijde. Zo is het mogelijk de stortzijde te voorzien van een baksteenmotief in bisosteen en uitgewassen grind. We kunnen ook de stortzijde vlinderen, spanen of andere afwerkingen toepassen.Voor een exclusief uiterlijk kunnen we de kistzijde voorzien van een ruime keuze in uitgewassen grind. In de utiliteitsbouw hebben we te maken met elementen welke voor veel toepassingen bruikbaar zijn. Wij produceren deze naar specifieke wensen van onze klant. Voor een snelle verwerking van het tekenwerk maken wij gebruik van een 3D tekenpakket. Curiestraat 4-6 6716 AR Ede Tel.(0318) 300070 info@bisoton.nl

mail@vandalen-installatie.nl

www.vandalen-installatie.nl

Techniek gaat prima samen.

Vestiging Twello Engelenburgstraat 21 7391 AM Twello 0571 - 279 000

Vestiging Nijkerk Watergoorweg 83 3861 MA Nijkerk 033 - 4560160

ZEEWOLDE | Wolter Koops

Projectinfo PREFAB BETONELEMENTEN "BisoTON opereert vanuit de bruisende stad Ede. Door onze gunstige logistieke ligging, nabij de snelwegen A12 en A30, kunnen wij opdrachtgevers vanuit hartje Nederland snel en efficiënt van dienst zijn. Wij produceren onze producten met een zeer geavanceerd machinepark, middels een automatische carrousellijn en een eigen betoncentrale. Met deze machines kunnen wij een breed assortiment prefabelementen leveren voor de markt op eigen bodem en buiten onze landsgrenzen." "BisoTON combineert de twee vereisten duurzaamheid en energiebesparing in een kwalitatief robuust, sterk en hoogwaardig geïsoleerd product. Tevens produceren wij massieve elementen. Samen met de geïsoleerde producten bieden wij een breed scala aan mogelijkheden. Door onze geavanceerde productielijn zijn gevraagde eisen – zoals hoge isolatiewaardes, verschillende steenmotieven, kleurbeton en speciale afwerkingen – eenvoudig te verwerken. Tevens is er een enorme maatvrijheid voor elementafmetingen en sparingen. Door gebruik te maken van de laatste 3D-BIM-tekensoftware ter aansturing van onze machines, kunnen we zeer snel en flexibel onze klanten bedienen." "Wij bedienen de markt vanuit fabriek en kantoor met kwalitatief hoogwaardige elementen. De snelle levertijden, grote maatvrijheid, de brede productrange en no-nonsense-instelling zijn de sterke eigenschappen van ons bedrijf. Ervaar de kracht van BisoTON!"

TOTAALINSTALLATEUR

Grotere elementen en betere Uf waarde met STV® beglazing Voor de grote elementen van het project Pius Plaza in Tilburg heeft Transcarbo de nieuwe STV®techniek toegepast.

STV® staat voor Statische-TrockenVerglasung en is een nieuwe lijmtechniek voor de raamproductie. Deze verlijming zorgt voor een dusdanige stijfheid dat hierdoor grotere elementen geproduceerd kunnen worden. Bij de profiel-extrusie wordt een speciaal ontwikkeld band op het profiel aangebracht waar het glas later aan wordt verkleefd. De combinatie van deze STV®-techniek met de gebruikelijke staalversterking maakt het mogelijk grotere elementen te produceren die nog steeds voldoen aan de statica-eisen. Standaard elementen waarbij deze STV®-techniek wordt toegepast en daardoor zonder staal geproduceerd kunnen worden, krijgen een verhoogde warmte-isolatie en daarmee een betere Uf waarde. De verlijming verbetert tevens de inbraakwering.

www.transcarbo.nl

Wolter Koops wil dat alle gebouwen op het complex het BREEAM-certificaat 'Very Good' krijgen. Daarom is er veel aandacht voor het energieverbruik. Om die reden wordt de restwarmte die ontstaat bij het koelen en vriezen ingezet om de kantoren en werkplaatsen te verwarmen. De laagtemperatuur-restwarmte wordt via zwaar geïsoleerde terreinleidingen van het koel-vrieshuis naar de kantoren en de werkplaats getransporteerd. Als het bedrijf ‘normaal’ draait, is restwarmte voldoende om de gebouwen te verwarmen. In het kantoor met paviljoen kiest Wolter Koops voor een comfortinstallatie. Om ook hier de restwarmte optimaal te gebruiken, bestaat het afgiftesysteem uit vloerverwarming, aangevuld met inductie-units in het plafond. Daarnaast krijgen alle ruimtes een ruimteregeling. “De gebruikers kunnen zelf de temperatuur én de zonwering instellen”, vertelt Roetert Steenbruggen, technisch directeur van Van Dalen Installatietechniek. Ook het verwarmingssysteem in de werkplaats draait op restwarmte. Overal is vloerverwarming, zelfs in de smeerputten. En ook in de uitgebreide washal wordt het waswater voorverwarmd door de restwarmte uit de koelvriesinstallatie. In de koelcellen verzorgt Van Dalen Installatietechniek duurzame LED-verlichting, gekoppeld aan aanwezigheidssensoren. Vanaf meerdere trafo’s naast het koel-vrieshuis wordt uitgekiende elektra-voeding aangebracht voor alle gebruikers. Veiligheid en gebruikersgemak staan hierbij voorop. En tenslotte verzorgt Van Dalen installatietechniek de infrastructuur op het buitenterrein. Hier worden voorzieningen aangebracht om de ladingen in de trailers milieuvriendelijk te koelen met elektra-voedingen. In alle ruimtes regelt zij inbraakdetectie, brandbeveiliging en data-infrastructuur. Steenbruggen: "Soms worden tijdens het werk nog nieuwe technieken geïntroduceerd. Wolter Koops wil altijd mee met de laatste mogelijkheden.”

| 63

UTRECHT | Hoog Catharijne

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Cório

Hoog Catharijne

bouwt unieke positie in hart van Nederland uit Hoog Catharijne vierde in 2013 het veertigjarig bestaan. In die periode is de naam van het winkelcentrum onverbrekelijk verbonden geraakt met de stad Utrecht, niet in het minst omdat de hoofdas de belangrijkste verbinding vormt tussen Utrecht Centraal en de historische binnenstad. Dat unique selling point wordt de komende jaren door eigenaar Cório uitgebouwd, met een verdubbeling van het aantal winkelassen, 50% extra winkelruimte en een betere relatie met de buitenwereld, vertelt directeur Hoog Catharijne Menno Overtoom.

het nieuwe, verhoogde Stationsplein Oost komt een aantrekkelijke, overdekte entree.” En waar tot voor kort het autoverkeer nog onder Hoog Catharijne doorging, komt een transparant overgangsgebied – Stadskamer genoemd. “Vanaf het Entreegebouw loop je straks op beganegrondniveau richting de Stadskamer, een overdekt 24-uursplein met horeca voor alle dagdelen en ruimte voor culturele evenementen.” De gemeente brengt tijdens de verbouwing het water terug in de Catharijnesingel, die onder de Stadskamer door gaat lopen.

POORTGEBOUW

'Het Vredenburg wordt een echt plein'

'Goed functionerend, maar gedateerd', zo omschrijft de projectsite van het Utrechtse Stationsgebied het huidige Hoog Catharijne. “Dat is correct geformuleerd”, zegt Overtoom, die zowel voor het beheer als de ontwikkeling van het winkelcentrum verantwoordelijk is. “Bij de bouw was Hoog Catharijne een unicum in Nederland, en het is uiterst succesvol met bijvoorbeeld 26 miljoen bezoekers per jaar, maar de tijdgeest op het gebied van ruimtegebruik is veranderd.” Hoewel in de tussenliggende jaren enkele opknapbeurten zijn uitgevoerd, voldoet het winkelcentrum zowel kwantitatief als kwalitatief niet meer aan de eisen des tijds. “Utrecht is de afgelopen jaren sterk gegroeid, met het aantal passanten. De hoofdroute van Hoog Catharijne is te krap geworden en er is veel meer vraag naar goede horeca en prettige verblijfsgebieden. Daarnaast zien wij de aantrekkingskracht van de binnenstad groeien. De noodzakelijke

64 |

verbouwing van Hoog Catharijne, waaraan met omgevingspartners als de gemeente, ProRail en NS al sinds de negentiger jaren wordt gewerkt, wordt nu eindelijk uitgevoerd.”

BETERE AANSLUITING MET OMGEVING Hoog Catharijne is onlosmakelijk verbonden met de omgeving, een relatie die volgens Overtoom een flinke boost gaat krijgen. Het winkelcentrum wordt lichter en ruimer, en op locaties waar de verbinding met de buitenwereld het sterkst is vinden de meest zichtbare ingrepen plaats, te beginnen met de entree aan de binnenstadszijde. “Het nieuwe Entreegebouw aan het Vredenburg, een winkelgebouw met zestig appartementen en een onderliggende parkeergarage met 1.300 plaatsen, wordt het begin van twee winkelassen die naar het andere uiteinde van Hoog Catharijne leiden, bij de OV-terminal. Aan

Bij de overkluizing van het water komt ook het tien verdiepingen hoge Poortgebouw, dat naast winkels onder meer een hotel met skybar gaat huisvesten. Vanaf hier krijgt de verdubbelde hoofdroute richting OV-terminal stijgpunten naar niveau +1, waardoor de winkelmogelijkheden nog worden vergroot. De backbone van Hoog Catharijne wordt hiermee robuuster gemaakt. “En in het hele gebied ontstaat meer variatie; Hoog Catharijne wordt veel meer een verblijfsgebied.” Cório breidt daarbij haar vastgoedbezit uit, maar neemt tegelijkertijd haar verantwoordelijkheid voor de omgeving, zegt Overtoom. “Onderdeel van de twee ontwikkelovereenkomsten voor de vernieuwing van Hoog Catharijne, is dat wij bezittingen afstoten voor andere projecten in het Stationsgebied. Zo maakt de sloop van de Jaarbeurstraverse ruimte vrij voor de OV-terminal, Stationsplein West en het nieuwe Stadskantoor. En het nieuwe winkelen woongebouw De Vredenburg maakt van het Vredenburg eindelijk een echt plein.”

OPLEVERING 2019 BAM Utiliteitsbouw leverde laatstgenoemde ontwikkeling, die bouwkundig losstaat van Hoog Catharijne, eind 2012 op. De aannemer is met partner BAM Civiel nu druk met de aanleg van de parkeergarage onder het toekomstige Entreegebouw, waardoor de bezoeker van Hoog Catharijne zichtbaar deelgenoot wordt van de operatie. Met de transformatie van de binnenzijde van het winkelcentrum wordt medio dit

PLAATSNAAM UTRECHT | Hoog | Projectnaam Catharijne Het tien verdiepingen hoge Poortgebouw overkluist straks de Catharijnesingel

jaar gestart, terwijl ProRail bij de huidige Stationstraverse bezig is met de uitbreiding van de OV-terminal. Op deze plek, waar Stationsplein Oost komt te liggen, is de noodzaak van de in 2019 af te ronden operatie het best zichtbaar, aldus Overtoom. “Waar de relatie met de omgeving het meest verrommeld was, creëren wij met de genoemde omgevingspartners één van de mooiste verblijfsgebieden, een levendig, overkapt plein met horeca en winkels.” En wie naar de historische binnenstad wil, gebruikt daarvoor ook na 2019 – zoals vertrouwd - Hoog Catharijne. ❚

Het nieuwe Entreegebouw aan het Vredenburgplein

Bouwinfo OPDRACHT Cório ONTWERP Altoon + Porter Architects en Oeverzaaijer UITVOERING BAM Utiliteitsbouw en BAM Civiel (Entreegebouw en parkeergarage) BOUWPERIODE 2010 – 2019 PROGRAMMA o.a. 35.000 m² extra winkeloppervlak (nu 67.000 m²); parkeergarage

1.300 plaatsen en 60 appartementen Entreegebouw; 76 appartementen De Vredenburg

| 65

THEMA | Building Holland

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Building Holland

'Het Nieuwe Bouwen begint op

Building Holland'

Op zoek naar de laatste ontwikkelingen in het kader van co-makership, financieringsvormen of juist klassiek netwerken? Building Holland ‘nieuwe stijl’ voorziet van 6 tot en met 8 mei 2014 in Amsterdam RAI in al deze mogelijkheden. Het beursteam, gevormd door de driehoek Amsterdam RAI, kennisplatform Duurzaam Gebouwd en de exposanten (partners), zet dit jaar in op een sterk inhoudelijk programma. “Building Holland is net als toekomstige bouwprojecten het resultaat van hecht co-makership”, zegt beursmanager Nynke Lipsius.

De bouwbranche maakt op dit moment volgens Lipsius een belangrijke transitie naar een duurzame bouwindustrie, met op de eindgebruiker gerichte totaalconcepten en garanties op eindkwaliteit. “Wij zien en horen in de voorbereidende sessies met onze partners (exposanten; red.) dat ontwikkelingen die al enige tijd gesignaleerd werden, nu in hoog tempo geïmplementeerd worden. Wij bieden daar als Building Holland een platform voor, en stemmen ons programma daar ook volledig op af”, aldus Lipsius.

GREEN TIE GALA

'De nadruk ligt in de bouwbranche steeds meer op intensieve samenwerking, netwerkopbouw en kennisdeling' 66 |

Met een beursteam dat is samengesteld uit organiserende (Amsterdam RAI), inhoudelijke (Duurzaam Gebouwd) en markttechnische expertise (Event Partners) is daaraan in de beursorganisatie gevolg gegeven, binnen een intensieve samenwerkingsvorm. Lipsius: “Wij zien de exposant niet alleen als klant, maar als inhoudelijk partner. Wij ontzorgen de exposant, maar betrekken hem of haar daarnaast in het programma van het vakevenement, waardoor wij elkaar nog beter kunnen aanvullen. Ook zijn onze exposanten medeverantwoordelijk voor het aantrekken van de juiste bezoekers.” Meer betrokkenheid dus van zowel organisator als deelnemer. “Dat zie je ook in de bouwbranche zelf terug, en net als in de bouw gebruikelijk is noemen wij dat als beursteam graag co-makership.” Naast een beurseditie als brandpunt van de bouwactualiteit biedt Building Holland de bezoeker een doelmatig en aantrekkelijk programma. De Building Hollandawards worden deze editie bijvoorbeeld vervangen door één award-ceremonie: de bekendmaking van de Duurzame 50 Vastgoed NL, een lijst met de vijftig meest invloedrijke personen op het gebied van duurzaamheid (in 2013 Coert Zachariasse). De Dutch Green Building Council, Duurzaam Gebouwd en Amsterdam RAI presenteren daartoe op 7 mei een nieuw

gala voor de top van de vastgoed- en bouwwereld: het Green Tie Gala. “Een chique manier om excellentie op het vlak van duurzaamheid te belonen”, zegt Lipsius. “De dress code voor de circa driehonderd genodigden van het gala bestaat uit het dragen van een groene stropdas.”

KEYNOTE-SPREKERS Het inhoudelijke programma van Building Holland wordt nog meer dan voorheen centraal aangepakt, en is geïnspireerd op het succesvolle voorbeeld van TEDx, waarbij keynote-sprekers uit de branche kort en bondig aan het woord komen. “Wij hebben daarvoor drie podia, met op het hoofdpodium elke beursdag een gespreksleider van formaat, achtereenvolgens Frénk van der Linden, Pernille La Lau en Inge Diepman. Onder de circa zeventig sprekers bevinden zich onder meer Bouwend Nederland-voorzitter Maxime Verhagen, oud-minister Jan Kees de Jager, ondernemer Hennie van der Most, managementcoach Ben Tiggelaar en architect Ellen van Loon (OMA). Het programma wordt strak geregisseerd; elke spreker is maximaal zeventien minuten aan het woord.” Het centrale beursprogramma wordt op deze manier optimaal gecombineerd met de corebusiness van het vakevenement: netwerken en kennis delen. Lipsius: “De nadruk ligt in de bouwbranche steeds meer op intensieve samenwerking, netwerkopbouw en kennisdeling. Onze exposanten –een honderdtal afkomstig uit de gehele bouwketen - vertellen graag dat co-makership in de bouw goede resultaten oplevert en willen dat ook laten zien aan opdrachtgevers. Dat kan van 6 tot en met 8 mei nergens beter dan op Building Holland.” ❚

Meer informatie is te vinden op www.buildingholland.nl.

THEMA | Building Holland

Beursmanager Building Holland Nynke Lipsius

| 67

THEMA | Building Holland

TOEKOMSTVAST RENDEMENT Hoe krijgt een investering langdurig rendement? Door te zorgen dat een gebouw over een lange termijn aantrekkelijk blijft voor de investeerders, bewoners of gebruikers. Dan komt het aan op functievrije gebouwen die aanpasbaar zijn aan de veranderende behoeften van de markt.

“Om aan de veranderende behoefte van de eindgebruiker te voldoen, moeten gebouwen in de toekomst steeds aanpasbaar zijn”, vertelt Martin Koppenhol, manager New Business Development bij VBI. ‘‘Een draagstructuur met zo min mogelijk dragende muren en kolommen verhoogt de mogelijkheid om vrij indeelbare vloeren aan te passen aan de veranderende wensen van de gebruikers. Zo kunnen niet alleen appartementencomplexen gemakkelijk worden getransformeerd naar zorgwoningen, maar zelfs kantoren of scholen kunnen hierdoor in de toekomst dusdanig worden aangepast. Daarbij zijn de kosten voor de draagstructuren die nodig zijn in zorgwoningen slechts marginaal hoger dan de standaard gehanteerde structuren binnen appartementencomplexen. Kortom: gebouwen met het aanpassingsvermogen van een kameleon, waar de bewoners van nu, theoretisch, de rest van hun leven kunnen wonen.”

68 |

niveau van het individuele appartement maar ook de functie van het geheel. Het resultaat is een modern woonzorgcentrum waar de bewoners op een prettige wijze beleven dat ze nog volop meetellen in de maatschappij. En een gebouw dat over vijftig jaar nog steeds aangepast kan worden aan de toekomstige gebruikers of de veranderende wensen van de huidige gebruikers. Functievrij bouwen zorgt kortom voor blijvend rendement, maar zorgt er tevens voor dat bij één functieverandering in vijftig jaar de investering alweer is terugverdiend.’’

TOTAL COST OF OWNERSHIP

FUNCTIEVRIJHEID DOOR VRIJE OVERSPANNINGEN

De discussie over renderend bouwen verschuift van de stichtingskosten naar het controleren van de Total Cost of Ownership (TCO). Daarin draait het om nieuwe uitdagingen: hoe zorg ik dat een gebouw duurzaam toegevoegde waarde biedt? Het gaat niet meer om het pand als drager van economische waarde, maar om welke waarde er in een gebouw wordt gecreëerd.

‘‘Met innovatieve draagconstructies kunnen we tegenwoordig functievrij bouwen. Hierdoor zijn gebouwen aanpasbaar aan de wensen van de veranderende eindgebruiker. Dit noemen wij Flexibel comfort. Kijken we niet alleen naar de productiekosten, maar naar de volledige levensduur, dan is flexibele inzetbaarheid cruciaal. Zo bouwen wij met onze partners aan woon- en werkomgevingen met toekomstbestendige waarde’’, aldus Koppenhol.

Door in de financieringsfase vanuit de eindgebruiker te denken, zijn tijdens de volledige levensduur de exploitatiekosten van het gebouw lager. De eisen van alle toekomstige gebruikers worden voor een blijvend rendement meegenomen in de stichtingskosten en het ontwerp. Met Flexibel comfort als uitgangspunt voor een functievrij ontwerp staat de eindgebruiker centraal.

FLEXIBEL COMFORT IN DE PRAKTIJK

'IS UW GEBOUW FLEXIBEL GENOEG?'

Een goed voorbeeld waarbij de huidige zorgwoningen aanpasbaar zijn, is het wooncentrum Hagedonk in het Brabantse Prinsenbeek. Het huidige ontwerp is flexibel indeelbaar op appartementsniveau. Koppenhol: ‘‘Bij dit project waren zorg op maat en levensloopbestendigheid belangrijke uitgangspunten. Daarnaast moest het complex gemakkelijk aan te passen zijn. Niet alleen op het

Met de Flexibel-comfort-scan kan een eigenaar/beheerder in één oogopslag zien of een gebouw in de toekomst makkelijk aanpasbaar is. Aan de hand van vijf parameters is voor elk project te bepalen of het functievast is en met welke ingrepen in de draagconstructie gezorgd kan worden voor flexibiliteit. “Benieuwd? Doe de Flexibel-comfort-scan op www.vbi.nl of kom langs bij onze stand.” ❚

THEMA | Building Holland

'Om aan de veranderende behoefte van de eindgebruiker te voldoen, moeten gebouwen in de toekomst steeds aanpasbaar zijn'

| 69

THEMA | Building Holland

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: TONZON

'BASIS VERDUURZAMING IS BLOKKERING VOCHTSTROOM EN VLOERISOLATIE'

'Meer comfort en minder energieverbruik'

'De Thermoskussens zorgen ervoor dat de warmte in de kamervloer blijft'

70 |

THEMA | Building Holland

“In de isolatie van gebouwen zijn de kruipruimte en de bovenliggende vloer vaak vergeten onderdelen, terwijl zij samen een bron van ergernis vormen. Wij laten daardoor veel kansen liggen in de verduurzaming van gebouwen”, zegt directeur Ton Willemsen van TONZON. De 'dubbele TONZON-aanpak', met bodemfolie op de kruipruimtebodem en Thermoskussens tegen de onderkant van de vloer, leidt volgens hem tot een forse energiebesparing, de grootste comfortwinst en een besparing op de onderhoudskosten. “Vocht moet je als eerste tackelen.”

Het TONZON-systeem werkt tweeledig: de stevige bodemfolie stopt de voortdurende verdamping van vocht uit de kruipruimtebodem en remt het radioactieve radongas. De Thermoskussens isoleren de bovenliggende vloer van de koude grond. Optrekkende kou en vochtproblemen behoren daardoor tot het verleden, met als resultaat: geen schimmel en minder huisstofmijt. “Het systeem is behalve zuiniger en comfortabeler dus ook gezonder. Bovendien gaan de in de kruipruimte aanwezige installatieleidingen langer mee”, zegt Willemsen, die na dertig jaar nog steeds werkt aan de bekendheid van zijn isolatiesystemen. De afgelopen maanden nog in de programma's 'Kassa Groen' (VARA) en RTL Z's 'Zo Kan Het Ook'. Dat is nog steeds nodig, zegt Willemsen. “Nog steeds bouwen we woningen en andere gebouwen boven een vies, vochtig gat in de grond en vinden dat normaal, hoewel veel van het vocht naar binnen wordt gezogen.”

'WARMTE BLIJFT IN TE VERWARMEN RUIMTE' De Thermoskussens zijn gemaakt van een dunne, zeer sterke kunststoffolie die op een speciale manier veredeld is. Dit innovatieve systeem wordt in de kruipruimte aan de onderkant van de vloer aangebracht. Het principe van de vloerisolatie met Thermoskussens is vergelijkbaar met dat van de thermosfles: de kussens voorkomen dat er uitwisseling van warmte is tussen de onderkant van de vloer, de koude

kruipruimte en de funderingsmuren, waardoor de warmte in de kamervloer blijft. Willemsen: “Het is een misvatting dat de warmte die opstijgt naar het plafond daar ook blijft. Het plafond onttrekt warmte aan de lucht en straalt het naar beneden naar de koudere vloer. Daar verdwijnt het via geleiding naar de onderkant, waar het weer wordt uitgestraald naar de koude grond en funderingsmuren. Dit systeem blokkeert de uitstraling aan de onderzijde. Daardoor wordt de vloer praktisch net zo warm als het plafond en ontstaat een gelijkmatiger temperatuurverdeling.”

'GEEN BOUWKUNDIGE AANPASSINGEN' “TONZON-vloerisolatie is in elk gebouw met een kruipruimte toe te passen, en eenvoudig en op economische wijze aan te brengen, ook in krappe ruimtes”, vervolgt Willemsen. “Dit systeem is het meest effectief, en zonder bouwkundige aanpassingen aan te brengen. De materiaal- en montagekosten zijn bovendien laag, net als de belasting van het milieu. De materialen nemen weinig ruimte in beslag: er zijn geen grote transportmiddelen nodig en de materialen kunnen door elk luikje waar ook een mens door past. Wij leveren een garantie van tien jaar.” Gezien de resultaten van de toepassing in eerdere gebouwrenovaties, richt TONZON zich dan ook niet alleen op particuliere woningeigenaren, maar ook op (semi-) institutionele vastgoedbezitters.

Warmteontwikkeling in kruipruimte veroorzaakt door het transport van warmte

NO-NONSENSE De investeringskosten van de TONZON-systemen sluiten aan op de huidige investeringsmogelijkheden van veel woningcorporaties en overheidspartijen, denkt Willemsen. De gewenste verduurzaming hoeft immers niet uitsluitend te worden uitgevoerd door middel van bouwkundige aanpassing van de gebouwschil en/of het aanbrengen van duurzame energieinstallaties. “Het is een no-nonsensesysteem, en geen 'sexy bouwen'. TONZON-vloerisolatie zie je niet, je voelt het alleen maar.” Binnenkort gaat de firma uit Enschede acht gebouwen van de gemeente Nijmegen – gymzalen en wijkcentra – volgens deze methode verduurzamen. “Met behulp van ons systeem valt snel veel winst te boeken; vervolgens kun je gaan denken over verdere verduurzaming, waarvoor nu een gezonde basis is gelegd.” ❚

| 71

Hoe toekomstbestendig is een appartement?

Over 20 jaar heeft een bewoner andere wensen dan vandaag. VBI bouwt daarom mee aan duurzame, flexibele en comfor足 tabele woon足 en werkomgevingen die steeds aan te passen zijn aan de wensen van de eindgebruiker. Flexibel comfort noemen we dat. Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of kijk op VBI.nl

www.vbi.nl

THEMA | Building Holland

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Troelstra & de Vries

'Betrouwbaar en vernieuwend sinds 1930' Met de toegenomen rol van duurzaamheid en ketenintegratie in de bouw – inhoudelijke speerpunten tijdens de komende editie van Building Holland (6-8 mei) – neemt de vraag naar meervoudige daksystemen toe. Troelstra & de Vries levert bijvoorbeeld lang niet alleen meer de bekende bitumineuze dakrollen, maar complete daksystemen, groendaken, kunststof dakbanen en kunstharsproducten. Op Building Holland zal Troelstra & de Vries deze producten presenteren als betrouwbare partner en onderdeel van de innovatieve SOPREMA GROUP.

Sinds 1930 produceert Troelstra & de Vries, een familiebedrijf uit het Friese IJlst, bitumineuze dakrollen, onder het motto: 'topkwaliteit is het continue streven naar het hoogst haalbare. Door elke dag te kijken of het niet nóg beter kan'. “Bitumineuze dakbedekking heeft een lange levensduur en is niet alleen een economisch verantwoorde keuze; bitumen is als residu van aardolie ook nog eens bijzonder duurzaam en milieuvriendelijk te noemen”, vertelt salesmanager Pieter Roos. “Er zijn echter door de jaren heen ook andere producten ontwikkeld voor waterdichting, zoals kunststof (TPO en PVC) en vloeibare (kunststofhars) afdichting. En ook voor bijzondere daksystemen, zoals groendaken en de combinatie van een bitumendak met zonnepanelen, kan Troelstra & de Vries oplossingen bieden. Wij kunnen bijvoorbeeld een uniek bevestigingssysteem voor de zonnepanelen met de dakafdichting meeleveren.”

WERELDMARKTLEIDER Building Holland is een uitstekende gelegenheid dit aan de bouwpartner te tonen, vervolgt Roos. “Door de aansluiting bij de SOPREMA GROUP is Troelstra & de Vries in staat de laatste eisen en wensen vanuit de markt te beantwoorden. SOPREMA is immers wereldmarktleider op het gebied van waterdichtingssystemen voor bouwobjecten.” De van oorsprong Franse multinational beschikt over tientallen fabrieken met eigen R&D-afdelingen en is actief in zo'n negentig landen. SOPREMA produceert diverse hoogwaardige producten op het gebied van afdichting, die door Troelstra & de Vries aan Nederlandse dakbedekkingsbedrijven worden geleverd. “Daarbij zijn zowel onze organisatie als onze producten op hoog niveau gecertificeerd. Troelstra & de Vries is bijvoorbeeld in het bezit van belangrijke duurzaamheidscertificaten als ISO 14001, kwaliteitslabels als ISO 9001 en KOMO en technische normeringen als ETA.”

GROENDAKEN EN ZONWERENDE DAKSYSTEMEN Opdrachtgevers in de bouw vragen steeds meer om meervoudige oplossingen, en dat kan in combinatie met Troelstra & de Vries tot win-winsituaties leiden, zegt Roos. “Een groendak uit de Sopranature-range bijvoorbeeld, zorgt in combinatie met bitumineuze afdichting niet alleen voor CO2-reductie en een goede waterdichting, het groendak reguleert ook nog eens de afvoer van regenwater op piekmomenten; het heeft een vertragende werking waardoor het als waterbuffer fungeert.” Dit product werd bijvoorbeeld toegepast op het dak van het Aegon-hoofdkantoor in Den Haag, waar bewust werd gekozen voor een lichtgewicht groendaksysteem dat weinig daglicht nodig heeft. “Een ander topmerk uit de SOPREMArangen is SopraStar, een toplaag voor bitumineuze afdichting die zonregulerend werkt, op basis van een sterk membraan die warmte weert door zonlicht te reflecteren. Hierdoor is de binnentemperatuur van een gebouw beter te beheersen, en kunnen de energiekosten voor het koelen worden gereduceerd.”

VLOEIBARE WATERDICHTING ALSAN is dan weer een op zichzelf staande productgroep. Alsan PMMA-kunstharsen worden toegepast als afwerklaag en bescherming voor onder andere balkons, galerijen en parkeergaragevloeren. “De systemen kunnen worden afgewerkt met een antislipeffect en zijn in iedere gewenste kleur leverbaar. Zowel in nieuwbouw- als renovatieprojecten perfect toepasbaar.” Alsan PMMA-hars en Alsan PU Flashing worden in de dakenbranche ook toegepast, veelal als afdichtingsmateriaal bij complexe en moeilijke detailaansluitingen. ALSAN-producten beschikken over een ETA-duurzaamheidscertificaat voor vloeibare materialen.

Bevestigingssysteem voor zonnepanelen kan met dakbedekking worden meegeleverd

“Op de komende editie van Building Holland zullen wij bovengenoemde producten graag aan de bezoekers tonen. Als gezond bedrijf met een lange historie, een solide partner sinds 1930, en altijd met vernieuwende producten voor de moderne marktvraag.” ❚

| 73

THEMA | Building Holland

De hoogste standaard voor goed geklimatiseerde ruimtes De Nijburg Industry Group levert innovatieve oplossingen voor een gezond binnenklimaat met frisse lucht en de juiste temperatuur. De producten van de Nijburg Industry Group worden onder meer toegepast in kantoorgebouwen, zorginstellingen, ziekenhuizen, scholen, sportaccommodaties, retail, horeca en in woningen. Kortom, overal waar het belangrijk is dat mensen zich prettig voelen. De Nijburg Industry Group streeft naar een maximale kwaliteit voor klanten, tegen een minimale belasting van het milieu. De Nijburg Industry Group is nationaal en internationaal actief. Het nieuwe hoofdkantoor is gevestigd in Westerbroek. Daarnaast zijn er verkoopkantoren in Amsterdam, Parijs en Devon (GB). De Solid Air-producten worden geproduceerd in de

eigen fabriek in Sappemeer. Door de eigen fabricage en testfaciliteiten is de groep zeer flexibel en kan alle producten snel en efficiënt leveren en desgewenst ook monteren. Veel producten zijn standaard, maar ook het meest ingewikkelde

maatwerk is mogelijk. De diensten van de groep bestaan uit het ontwerpen, engineeren, produceren, verkopen, adviseren en monteren/installeren van hoogwaardige lucht- en klimaattechnische producten. Eigenlijk kun je stellen, dat de Nijburg Industry Group van rooster tot rooster levert.

'WIJ WACHTEN NIET OP DE MARKT, WIJ CREËREN DE MARKT!' De Nijburg Industry Group investeert, ondanks de economische crisis, fors in nieuwe producten en services. Zo heeft de groep fors geïnvesteerd in haar fabriek te Sappemeer. Binnen de groep is

Luchtbehandelingskast

74 |

THEMA | Building Holland

Opengewerkt klimaatplafond

men van mening dat het nu de juiste tijd is om de positie in de markt te versterken met het ontwikkelen van innovatieve producten en productiemethodes. "Wij moeten niet wachten op de markt, wij moeten de markt creëren", merkt algemeen directeur Bert Jan Bruning op. De Nijburg Industry Group heeft het afgelopen jaar dan ook voor meer dan anderhalf miljoen euro geïnvesteerd in haar fabriek en in moderne ICT-systemen. Daarnaast zijn diverse nieuwe en innovatieve producten ontwikkeld.

VOOROPLOPEN “Er is al veel gebeurd en er gaat nog veel meer gebeuren”, aldus Bruning. “Wij zijn een bouwgerelateerde organisatie. Als je in deze sector wilt overleven en tot de besten behoort, moet je vooroplopen.” De fabriek in Sappemeer is nu volledig ingericht volgens het lean-principe. Hierdoor is meer ruimte ontstaan, maar ook meer productiecapaciteit. Deze extra capaciteit heeft ervoor gezorgd dat de productie van klimaatplafonds, die eerst vanuit Son & Breugel werd verricht, én de totale productie van onze Britse vestiging in Devon nu door de fabriek in Sappemeer worden overgenomen.

“Door deze positieve veranderingen kunnen wij onze klanten nóg beter bedienen dan zij al van ons gewend zijn. Ook zijn de kosten nu weer in lijn met het economisch klimaat. Het nieuwe, moderne ERP-bedrijfsinformatiesysteem geeft ons beduidend meer inzicht in onze bedrijfsprocessen. En met de opgefriste huisstijl worden onze ambities onderstreept.”

NIEUWE PRODUCTEN

De Nijburg Industry Group heeft veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van tal van nieuwe producten. Zo is in eigen beheer een range nieuwe dakkappen ontwikkeld en een serie brandkleppen, voor vrijwel ieder formaat luchtkanaal, zowel vierkant als rond. Onlangs is de jongste generatie gepatenteerde plafondroosters onder de naam Solid Air Cleanrooster CTVM op de markt gebracht. 'Hiermee wordt een grote voorsprong genomen op alle in de markt zijnde producten. Door toepassing van een uniek inductie-effect behoort de hinderlijke vervuiling van plafondroosters tot het verleden. Door het speciaal ontworpen binnenwerk wordt de luchtstroom zodanig gereguleerd, dat de vermen-

ging van lucht in de ruimte en de verse lucht onder het rooster en plafond plaatsvindt. Dit draagt bij aan een schoon en attractief beeld van plafondroosters, in alle ruimten waar deze worden toegepast'. Er zijn vijf modellen, geschikt voor systeem- en klimaatplafonds.

KLIMAATTECHNIEK STEEDS BELANGRIJKER Bruning geeft aan dat klimaattechniek steeds belangrijker wordt. “Wij bieden oplossingen voor installateurs, zodat zij in staat zijn om installaties te ontwerpen die, naast duurzaamheid, bijvoorbeeld ook de performance van de gebruikers van deze ruimtes positief beïnvloeden. Het is bewezen dat een goed klimaat met de juiste luchtverversing een positieve bijdrage levert aan de prestaties van de gebruikers van deze ruimten. Niet voor niets is de slogan van de Nijburg Industry Group dan ook: 'Good Climate, better Performance'.” De Nijburg Industry Group is bekend en actief in de markt onder de merknamen: Solid Air® Climate Solutions Velu® Klimaattechnische Groothandel Nijburg® Klimaattechniek Klimaattechnisch Installateur & Dienstverlener ❚

Brandklep rond en vierkant

Cleanrooster CTVM

| 75

THEMA | Building Holland

Gepatenteerd verhogingssysteem galerijen en balkons PAM is al jaren een gevestigde speler op de markt voor het verhogen van galerijen balkonvloeren. Als deze vloeren worden verhoogd voldoet het bestaande hekwerk vaak niet meer aan het Bouwbesluit. Mits in goede staat kan het bijna altijd op verantwoorde wijze verhoogd worden. Hiervoor heeft PAM een (gepatenteerd) leuningverhogingsysteem.

AFWERKINGEN PAM heeft voor de afwerking drie mogelijkheden, te weten: 1.PAM-buitentapijt Voor toepassing op galerijen en balkons heeft PAM een speciale kwaliteit naaldvilttapijt ontwikkeld. Hierdoor is dit tapijt geschikt om buiten, ook in natte situaties, toegepast te worden. Het tapijt kenmerkt zich door de bijzondere slijtvastheid, waardoor een levensduur van tien tot vijftien jaar geen enkel probleem is. Het tapijt geeft een goede stroefheid van R12, ook als het nat is. Doordat er altijd een zekere flexibiliteit in het tapijt zit heeft het product zelfs in bevroren toestand een goede grip.

Buitentapijt kenmerkt zich door een grote slijtvastheid

De verhogingssystemen van PAM zijn alle zogenoemd droge systemen. Dit betekent dat de systemen worden aangebracht en dat zij meteen betreden kunnen worden. Tijdelijke maatregelen, die kostenverhogend werken én tijdrovend zijn, om toch toegang tot de woningen te verkrijgen kunnen dus achterwege blijven. Alle vloeren van PAM zijn opgebouwd uit de Systeem Constructie. Deze Systeem Constructie bestaat uit kunststof steunen en kunststof tegels. De steunen zijn in diverse lengtes te leveren en kunnen gestapeld worden maar ook op lengte

76 |

gezaagd. Door op deze wijze de juiste lengte te creëren wordt een maatvaste steunhoogte gerealiseerd die zich dus niet als gevolg van beweging kan verstellen, wat bij veel steunen na verloop van jaren een probleem is gebleken. In de steunen komen dempertjes te liggen die het contactgeluid absorberen. Op de steunen met dempertjes komen dan de kunststof tegels te liggen. Deze tegels hebben om de vijf centimeter een perforatie zodat hemelwater goed afgevoerd kan worden. Hier komt dan de afwerking overheen.

2.PAM PAS-antislipbekleding De antislipbekleding uit de PAS-serie heeft een bijzondere opbouw. De in de PVC omsloten glasvezelversterking maakt dat het product zeer sterk is en nagenoeg vrij van rek. Het kan daardoor prima onverlijmd op de PAM Systeem Constructie worden aangebracht. Het product heeft een kunststof coating met ingestrooide kunststof korrels. Door de kleur van de coating en de kleur van de korrels te variëren is het product in totaal negen kleuren te verkrijgen. Standaard is het 120 centimeter breed maar enkele kleuren zijn in breedtes van 185 centimeter te verkrijgen. Door het geheel af te werken met plastisol-profielen is een zeer hoogwaardige en esthetisch fraaie galerijverhoging te realiseren. Het product heeft een stroefheid van R13 en daarmee is het zeer geschikt in situaties waar stroefheid belangrijk is. Mede door de structuur van het oppervlak straalt het product ook deze stroefheid uit. 3.De DRM rubber tegel Deze rubberen tegels geven een heel andere uitstraling aan galerijen en balkonvloeren. De

THEMA | Building Holland

tegels zijn net als bijvoorbeeld stoeptegels voorzien van een vellingkant. Hierdoor wordt een uitstraling zoals die van een bouwmateriaal gerealiseerd. De rubberen tegel heeft een toplaag van EPDMrubbergranulaat. Dit granulaat bestaat uit een mix van diverse kleuren. De kleur is ingebracht

in de granulaatkorrels, het granulaat is dus door-en-door gekleurd. Door de keuze van de kleuren en de verhouding in de mix te variĂŤren ontstaan verschillende kleurmixen. De basislaag van de tegel is een granulaat van gerecycled RBR rubber of, afhankelijk van de gekozen kleurmix, gerecycled EPDM. De tegel heeft een stroefheid van R12, een zeer goede waarde.

Galerijen zijn per definitie vluchtwegen, en aan vloeren worden strenge brandveiligheidseisen gesteld

De bedekkingen genoemd onder 2 en 3 zijn ook direct op beton te plaatsen waardoor ze zijn toe te passen als geluidsreductie of als bestrijding van gladde galerijvloeren.

Alle vloeren van PAM zijn opgebouwd uit de Systeem Constructie. Deze Systeem Constructie bestaat uit kunststof steunen en kunststof tegels. Al deze producten zijn getest op stroefheid, zoals per product aangegeven, maar ook op brandveiligheid. Galerijen zijn per definitie vluchtwegen, waarbij speciaal voor vloeren strenge eisen zijn gesteld aan de brandveiligheid. Vanzelfsprekend voldoen al deze soorten aan de in het Bouwbesluit gestelde eisen. De gestelde eis voor vluchtwegen en bijzondere vluchtwegen is Cfl en voor rookontwikkeling de klasse S1. Alleen producten die aantoonbaar aan deze specifieke klasse voldoen kunnen en mogen op deze vluchtwegen toegepast worden. â?&#x161;

| 77

THEMA | Building Holland

'EEN DUURZAME RENOVATIEPARTNER' Op de Building Holland beurs in de Rai presenteert Sigma Coatings zich als een duurzame renovatiepartner. Dat is mede te danken aan het nieuwe product Sigma S2U Allure, een geavanceerde verf, die unieke bescherming biedt. Met deze coating geeft Sigma een garantie van 10 jaar op het schilderwerk, waarmee huizenbezitters en vastgoedeigenaren voor jรกren klaar zijn.

78 |

THEMA | Building Holland

Sigma in Uithoorn maakt jaren deel uit van PPG Industries, wereldwijd een van de grootste coating leveranciers en een bedrijf dat voorop loopt als het om innovatieve ontwikkelingen gaat. ‘Met onze merken zijn wij in Nederland de leidende producent met de beste verfproducten, zowel voor de doe-het-zelf markt als voor de professionele bouwsector’, zegt marketing manager Patrick Heynen. ‘Ook op het gebied van duurzaamheid ontplooien wij veel activiteiten om onze leidende positie te behouden en te versterken. Sigma S2U Allure lak levert daar op meerdere manieren een bijdrage aan.’ Een van de grote voordelen van deze nieuwe buitenlak is dat het grotere onderhoudsintervallen mogelijk maakt. ‘Een onderhoudsbeurt kan van vijf naar tien jaar worden gebracht, dat levert een aanzienlijke besparing op voor vastgoedeigenaren’, stelt Gerard van der Worp, technical manager van Sigma Coatings. ‘Voor hen zijn de totale exploitatiekosten van hun bezit tijdens de levensduur van een gebouw van belang. Elke eigenaar wil daarbij zijn rendement verbeteren. Het verlengen van de onderhoudscyclus, minder vaak schilderen, betekent niet alleen minder milieubelasting maar ook een groter kostenvoordeel.’

het onderwijs. Hoe kun je in een ziekenhuis een omgeving creëren waarin patiënten het beste herstellen? In resultaat gerichte samenwerking met universiteiten onderzoeken wij de psychologische en wetenschappelijke aspecten van kleurgebruik. Met kleurspecialisten zoeken wij naar integrale oplossingen en uitwerkingen. Het resultaat daarvan is te zien in onze Colours of Life filosofie.’ Sigma S2U Allure is het product van een jarenlang innovatief proces. De lange levensduur van deze coating is te danken aan het zogeheten Dual Guard System, een technologie waarbij aan de verf een extra bindmiddel is toegevoegd. Van der Worp: ‘Dat geeft een betere bescherming van het hoofdbindmiddel, dat samen

met pigmenten zorgt voor duurzaamheid, kleur en glans. Door de DGS-technologie breekt het hoofdbindmiddel langzamer af. Dat verbetert de duurzaamheid en glansbehoud tot wel 50 procent.’ De manier van verwerken is daarbij van groot belang, benadrukt Van der Worp. ‘Het vakmanschap van de schilder is essentieel.’ Daarnaast is Sigma S2U Allure voorzien van het DUBO-keur van het onafhankelijke instituut Nibe. Dat keurmerk wordt alleen toegekend aan producten die voldoen aan een groot aantal aspecten die garant staan voor een lage milieubelasting. Van der Worp: ‘Met Sigma S2U Allure leveren wij de meest duurzame lak, die in kleuren glansbehoud onovertroffen is.’ ❚

Daar kunnen volgens Heynen bijvoorbeeld woningcorporaties baat bij hebben. ‘Corporaties richten zich minder op nieuwbouw en steeds meer op hun kerntaak: het onderhoud en de instandhouding van de sociale woningvoorraad. Met Sigma S2U Allure bieden wij ze een fantastische oplossing voor een langdurige bescherming van houten kozijnen. Hout is een natuurlijk materiaal dat als je het goed beschermt de hele levensduur van een gebouw mee kan. Onze kennis en expertise maken zo een duurzame en kosten efficiënte exploitatie van het vastgoed mogelijk.’ Voor Sigma kent duurzaamheid niet alleen deze technische component maar ook een esthetische en sociale invalshoek. Heynen: ‘Een goede leefomgeving is meer dan goed geschilderde kozijnen. Ook de esthetische kant, zoals de kleurbeleving, is van belang. Zo kunnen bewoners met trots naar hun huis kijken. Met onze filosofie Sigma Care beogen wij de leefbaarheid van een wijk voor bewoners te verhogen. Door het juiste kleurgebruik kun je de leefbaarheid en het welzijn van mensen beïnvloeden, je woonomgeving kan veiliger aanvoelen. Die filosofie geldt ook voor de zorg en

'Kleurbeleving beïnvloedt leefbaarheid en welzijn'

| 79

* Mits toegepast en onderhouden volgens voorgeschreven verfsysteem. Kijk op sigma.nl/voorjarenklaar voor de voorwaarden.

VERLAAG EXPLOITATIEKOSTEN MET SIGMA S2U ALLURE. Kostenbeheersing. Dáár draait het om bij vastgoedonderhoud. Geen wonder dat steeds meer woningcorporaties kiezen voor Sigma S2U Allure. Een verf zo geavanceerd, dat ze voor jááááren klaar zijn. 10 jaar om precies te zijn, want Sigma garandeert een onderhoudsinterval van 10 jaar! Daarmee verlaagt u de exploitatiekosten van vastgoed aanzienlijk. En de robuustheid en het glansen kleurbehoud zijn beter dan ooit. Als dat geen aantrekkelijke propositie is ... Ga voor meer informatie naar sigma.nl/voorjarenklaar

Uw resultaat telt. Sigma.

Met 10 jaar garantie*

Comfor tVentilatie MEER DAN EEN VITAAL BINNENKLIMAAT

nze Bezoek o 0 1 stand 08.3 g op Buildin Holland

Verwarming

Koeling

Ventilatie

ComfortVentilatie is prestatiegarantie. Een prestatiegarantie voor een vitaal binnenklimaat. Een prestatiegarantie op geluid, energie, luchtkwaliteit en luchthoeveelheid. We hebben een aantal comfortoplossingen voor u samengesteld. Kom naar onze stand op Building Holland en wij vertellen u graag alles over ComfortVentilatie.

Zehnder Group Nederland ∙ Lingenstraat 2 ∙ 8028 PM Zwolle ∙ T 038 429 69 11 www.zehnder-jestorkair.nl

Filtering

THEMA | Building Holland

Gezamenlijk sturen op 'gezond, comfortabel en energiezuinig binnenklimaat' Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Zehnder-J.E. StorkAir

Building Holland is dit jaar tussen 6 en 8 mei een platform voor samenwerking in het kader van totaaloplossingen. Co-makership is daarbij het sleutelwoord. “Wij groeien toe naar een gezamenlijke bouwindustrie, waarin het eindproduct centraal staat”, zegt algemeen directeur Erik van Heuveln van specialist in binnenklimaatoplossingen Zehnder-J.E. StorkAir, een van de twintig Event Partners. “Wij nemen daarom op de beurs uitgebreid de tijd in gesprek te gaan met onze stakeholders over hoe wij ons gezamenlijk in de klantvraag kunnen verdiepen.”

Geen productpresentaties, maar inhoudelijke ontmoeting, dat is de focus van Zehnder-J.E. StorkAir op de komende editie van Building Holland in Amsterdam RAI. “Wij hebben een groot aantal van onze relaties uitgenodigd. Onze stand op de beurs zal dan ook voornamelijk zijn gericht op ontmoeting. Met productpresentatie is niets mis, laat dat helder zijn. Wij onderscheiden ons als Zehnder-J.E. StorkAir echter met samenwerkend vermogen, startend vanuit de vraagstukken van de klant”, stelt Van Heuveln. “In alles wat wij doen geloven wij in een gezond, comfortabel en energiezuinig binnenklimaat. Daarbij zijn onze medewerkers en onze relaties de belangrijkste resources. De techniek kunnen wij allemaal leveren; op de beurs horen wij graag hoe wij met onze stakeholders gebouwen en woningen zo efficiënt mogelijk met een perfect binnenklimaat kunnen realiseren.” Die stakeholders, zoals ontwikkelaars, architecten, adviseurs, bouwkundig aannemers, installateurs en de groothandel, vinden elkaar steeds vaker – en steeds vroeger in het bouwproces – op 'uitkomstniveau', zegt Van Heuveln. “Niet vanuit het aanbod, maar vanuit de klantvraag. En dat vraagt om intensievere samenwerking en nieuwe businessmodellen. Wij hebben inmiddels een goed referentiekader op dit gebied.”

GARANTIE OP EINDKWALITEIT Een landelijk voorbeeld is het in 2013 opgestarte project De Stroomversnelling, waarin bouwpartijen en woningcorporaties bruikbare renovatieconcepten ontwikkelen in het kader van 'nul-op-

82 |

de-meterwoningen'. “Het belang van ventilatie in duurzame concepten als deze kan niet worden onderschat en wordt door de betrokkenen in De Stroomversnelling ook onderkend”, zegt Van Heuveln over dit specialisme. “Hoe beter de gebouwisolatie, hoe belangrijker goede ventilatie is voor het binnenklimaat.” Zehnder-J.E. StorkAir is dan ook intensief betrokken bij De Stroomversnelling, met meerdere pilotprojecten. “Zo'n innovatief proces vraagt om nieuwe, transparante samenwerkingsvormen. Die hoeven de traditionele zoektocht naar de beste prijs-kwaliteitverhouding absoluut niet te bijten. Beide aspecten van het bouwproces kunnen naast elkaar bestaan.” Het gaat er volgens Van Heuveln om de klantvraag te bedienen met het beste eindresultaat als oogmerk. “De nadruk ligt niet langer op het leveren van producten, maar het gaat om garantie op eindresultaat. In de auto-industrie is deze trend jaren geleden al succesvol ingezet. Voor Zehnder-J.E. StorkAir betekent dit, naast productlevering: meer nadruk op integrale oplossingen. De klantvraag staat voor ons altijd centraal.”

LEVENSDUURCOMFORT Levensduurcomfort, zou je dat kunnen noemen. “Wij scharen al onze ventilatie-oplossingen niet voor niets onder de noemer Comfortventilatie, omdat het doel is: maximaal comfort voor de directe klant én de eindgebruiker.” Hetzelfde geldt voor het bedrijfssegment Verwarming, dat onder meer elektrische, design- en maatwerkradiatoren ontwikkelt, en de Clean Air Solutions

THEMA | Building Holland

van Zehnder. “Onze luchtzuiveringsinstallaties voor overslag- en distributiegebouwen worden bijvoorbeeld geleverd met één servicecontract, waarbinnen huur en onderhoud zijn geregeld en de techniek niet meer aangeschaft hoeft te worden.” Dit zijn business-to-usercontracten die

je je ook in de toekomstige samenwerking met woningcorporaties en particuliere gebouweigenaren zou kunnen voorstellen als het gaat om installaties. Maatwerk is derhalve het sleutelwoord. “Met welke partijen, contractvormen en producten wij genoemde doelen bereiken is vers

twee, maar dat wij het kunnen en het samenwerkend vermogen bezitten, vertellen wij graag op 6, 7 en 8 mei op de beurs. Onze mensen hebben dit jaar op Building Holland niet alleen veel te vertellen, daarbij nemen wij ook uitgebreid de tijd om te luisteren.” ❚

'Wij onderscheiden ons met samenwerkend vermogen', stelt algemeen directeur Erik Van Heuveln

| 83

GEWOON EENVOUDIG.

De nieuwe GEZE raamaandrijvingen.

BE W E GUNG M IT S YST E M

GEWOON FLEXIBEL

GEWOON VEILIG

GEZE heeft het productassortiment waarbij het gaat om Automatische Raamoplossingen aangepast. Op deze manier wordt het nóg eenvoudiger om de juiste RWA aandrijving te kiezen. De allrounder Slimchain, de krachtige Powerchain en de E920-E990 aandrijving welke wordt geïntegreerd in het raamprofiel zijn een belangrijk onderdeel van de nieuwe range aan kettingaandrijvingen. De compacte Spindel aandrijving E250 NT biedt ook verschillende mogelijkheden. Verschillende slagvarianten zorgen ervoor dat de aandrijvingen flexibel kunnen worden aangepast aan ieder raam. Samen met de sluitsystemen creëer je één totale systeemoplossing.

De geïntegreerde controle technologie staat aandrijvingen toe om geschakeld te worden, bijvoorbeeld wanneer bij grotere ramen extra vergrendeling noodzakelijk is. De Slimchain , Powerchain en E 250 NT vormen in combinatie met de robuuste aandrijving Power Lock een complete systeemoplossing.

B E W E GUNG M IT SYST E M

De geïntegreerde ketting aandrijving E 920 – E 990 wordt gecombineerd met de vergrendelingsaandrijving E 905 / E 906. De intelligente aandrijving garandeert een veilige opening en sluiting van de ramen.

GEWOON DISCREET Less is more: architecten vinden naast gebruiksvriendelijkheid het minimalistische design van groot belang! De nieuwe aandrijvingen hebben een discrete en universele uitstraling. De kleur kan worden aangepast aan die van de gevel, dit zorg ervoor dat ze discreet verwerkt kunnen worden. De Slimchain is de “slimste” en meest compacte van de nieuwe GEZE kettingaandrijvingen. Puur raamdesign kan worden bereikt door de inzet van de E 920 – E 990 kettingaandrijving. De aandrijf- en beslagtechniek is geïntegreerd in het raam en onzichtbaar vanaf de buitenzijde.

GEWOON INTELLIGENT De nieuwe aandrijvingen zijn intelligent. Het slimme geïntegreerde besturingssysteem maakt flexibele en traploze instellingen mogelijk, zoals de openingsgrootte- en snelheid bij ventilatie en rookafvoer. Dit betekent dat aandrijvingen eenvoudig kunnen worden aangepast aan de verschillende raamafmetingen en openingsvereisten. Hun flexibiliteit vergroot de gebruiksmogelijkheid en maakt gebouw specifieke oplossingen mogelijk. Solo of synchroon: een geïntegreerde synchroon module garandeert een synchronisering tot 3 ramen en tot 2 vergrendelingsaandrijvingen.

Einfach VErnEtzt GEWOON VENTILATIE

GEWOON EENVOUDIG GEÏNSTALLEERD 1

GEZE biedt ook automatische ventilatie “met design” voor eenvoudige Der trend zur gebäudeautomation setzt sich auch in der Fenstertoepassingen voor bijvoorbeeld en technik fort. mit denwoonhuizen. neuen AntriebenToegankelijkheid können Fenster über Busgemak spelen hier meersysteme en meer eenwerden. belangrijke rol. De ventilatie vernetzt Objektspezifische, intelligente aandrijving ECdrive is het krachtige dat ook gebruikt Lüftungskonzepte sind instapmodel damit einfach und mühelos umsetzbar. kan worden inSchnittstellen combinatie kleine bovenlichten. De geïntegreerde zur met gebäudeleittechnik und zu gängigen Bussystemen slaginstelling ermöglichen van de aandrijving laatder het toe in dat kan worden die einbindung Fenster diedeze gebäudeautomation. aangepast aan de verschillende ventilatie eisen.

Einfach lüftEn Automatisierte Lüftung „mit Design“

bietet geZe auch für einfachere Met het innovatieve Smart Fix installatie systeem kunnen de Slimchain en Anwendungen, z.B. für De das Zuhause. de Powerchain snel en eenvoudig worden gemonteerd. aandrijving Barrierefreiheit und Komfort spielen zijn geen wordt gewoon op de console geklikt. Bouwkundige aanpassingen hier eine immer größere Rolle. kan worden. probleem omdat de kabel t.b.v. stroomvoorziening verwijderd Der Lüftungsantrieb ist der garanDe platte bekabeling bij de geïntegreerde E 920 – E 990eCchain aandrijving leistungsfähige einsteiger, derMet auch dank aan deert een snelle en eenvoudige installatie in de raamvleugel. an kleinen Oberlichtern de vertrouwde console is de Spindel aandrijving E 250 NTeingesetzt zonder problewerden kann. Die integrierte Hubeinmen te installeren. stellung dieses Kettenantriebs ermöglicht die Anpassung an verschiedene Lüftungsanforderungen.

GEWOON IN EEN NETWERK De trend in het automatiseren wordt doorgevoerd op het gebied van raamtechnologie. De nieuwe aandrijvingen kunnen worden gekoppeld via een bus systeem. Object specifieke, intelligente ventilatie concepten worden daarmee moeiteloos geïmplementeerd. Interface met gebouwbeheertechniek en de meest gangbare bussystemen geven de mogelijkheid de ramen te koppelen met de automatisatie van het gebouw.

GEWOON GOED! Ongeacht de vereisten van uw project, GEZE zal voorzien in deskundige ondersteuning en advies gedurende de levenscyclus van uw toepassing. In een compleet planningsproces realiseren wij met u samen de optimale oplossing: het calculatie programma WinCalc voert complexe berekeningen uit die nodig zijn voor uw raamontwerp. WinCalc zal u snel en eenvoudig verder helpen om de beste aandrijfoplossing te vinden voor uw ramen.

Einfach gut

wie immer die Anforderungen ihres Projektes sein mögen – von geZe erhalten Sie kompetente unterstützung und Beratung über den gesamten Lebenszyklus ihrer Anwendung. in einer ganzheitlichen Planung realisieren wir mit ihnen gemeinsam die optimale Lösung. innovative Service-tools helfen dabei: Das Berechnungsprogramm winCalc führt die komplexen Berechnungen bei der Systemauslegung eines Fensters für Sie durch. mit winCalc finden Sie einfach und komfortabel die beste Antriebslösung für ihr Fenster.

Die neuen Fensterantriebe von GEZE

Einfach dEzEnt Einfach intElligEnt De nieuwste raamaandrijvingen van GEZE Einfach SichEr GEWOON DISCREET Einfach gEzE

GEWOON INTELLIGENT GEWOON VEILIG GEWOON GEZE 0413 iD no. 155021

GEZE GmbH GEZE BENELUX BV Reinhold-Vöster-Str. Steenoven 36 21-29 71229 5626Leonberg DK Eindhoven Deutschland Nederland

WWW.GEZEBENELUX.NL

tel.: Tel: +49 (0)7152 203-0 +31 (0)40 2629080 Fax: Fax: +49 (0)7152 203-310 +31 (0)40 2629085 e-mail: vertrieb.services.de@geze.com E-Mail: benelux.nl@geze.com www.geze.com www.gezebenelux.com

Be wegung mit SyStem

PLAATSNAAM THEMA | Sloop |&Projectnaam Asbest

Secretaris van de Vereniging van Aannemers in de Sloopbranche (VERAS) Arjan Hol

86 |

THEMA | Sloop & Asbest

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: VERAS

VERAS BESTAAT VIJF JAAR

'Sloopaannemer is volwaardig onderdeel bouwketen' Met circa negentig leden en zo'n dertig donateurs behartigt de Vereniging van Aannemers in de Sloopbranche (VERAS) de belangen van een misschien wel onderschatte beroepsgroep in de bouw. De sloopbranche heeft de laatste jaren grote stappen gemaakt, zegt secretaris Arjan Hol. “Wij zijn als sloopaannemers altijd gewend geweest vraaggericht te werken en ons flexibel op te stellen, eigenschappen die steeds vaker gevraagd worden in het hedendaagse bouwproces.”

Op 25 maart vierde de jonge branchevereniging het eerste lustrum, met een congres in de Utrechtse Fabrique voor (potentiële) leden en donateurs en beleidsmakers en opdrachtgevers in de sloopbranche. De sloopbedrijven zijn dan ook sterk verweven met de bouwketen – hetzij als contractaannemer, hetzij als onderaannemer. Over verantwoord opdrachtgever- en opdrachtnemerschap in de sloopsector presenteerde de branche op 25 maart een 'Code'. “Deze beschrijft wat professionele opdrachtgevers, opdrachtnemers en andere betrokken partijen van elkaar mogen verwachten bij de aanbesteding en uitvoering van een sloopproject.” De Code is opgesteld op initiatief van VERAS en een aantal in sloop gespecialiseerde advies- en ingenieursbureaus, met inbegrip van bestekschrijvers en directievoerders.

RICHTLIJNEN EN OPLEIDINGEN VERAS is een branchevereniging waarin naast lobbywerk ook richtlijnen worden (mee) ontwikkeld en opleidingen worden aangeboden. VERAS promoot bijvoorbeeld certificatie volgens de Beoordelingsrichtlijn Veilig en Milieukundig Slopen, en biedt middels de Stichting Vakopleidingen Sloopbedrijf onderwijs aan voor uitvoerders en voormannen in de sloopbranche. Daarnaast wordt gewerkt aan de introductie van een opleiding 'handsloper' in het reguliere MBO. Er bestaat al een specialisatie slopen in de opleiding voor machinisten. De genoemde Beoordelingsrichtlijn (BRL SVMS-007) wordt niet alleen gehanteerd in het kader van de kwaliteit van de sloopactiviteiten zelf, maar dient de professionaliteit van het gehele bouwproces, zegt Hol. “Vragen aangaande

de verdeling van verantwoordelijkheden in het sloopproces zijn dan gemakkelijker te beantwoorden. In de BRL staat bijvoorbeeld dat informatie over de werken goed moet zijn vastgelegd; er moet een sloopplan zijn en het sloopproces moet reproduceerbaar zijn.” Uiteraard maakt ook duurzaamheid een belangrijk onderdeel uit van kwaliteitsontwikkeling in de branche. Het Dutch

inzichten en technieken. De sloopkogel heeft als beeldmerk van de branche allang afgedaan, zegt Hol. “Werken met de sloopkogel is een prachtig ambacht, maar is vandaag nauwelijks nog aan de orde.” Bouwkundige sloop wordt in de regel opgedeeld in totaalsloop en renovatiesloop. Vooral de laatste tak is sterk in ontwikkeling. “Precisieslopers zijn met speciaal materieel tegenwoordig in

"VERAS is een branchevereniging waarin naast lobbywerk ook richtlijnen worden (mee) ontwikkeld en opleidingen worden aangeboden" Green Building Council ontwikkelt bijvoorbeeld met een groot aantal marktpartijen een Duurzaam Sloopcertificaat (BREEAM-NL Sloop). Het bestuur van VERAS steunt dit initiatief en participeert in de ontwikkeling. “Als branchevereniging pleiten wij daarnaast voor een goed basispakket aan regels op het gebied van arbeidsomstandigheden en milieu.” Arbeidsomstandigheden mogen bijvoorbeeld niet als concurrentiefactor worden ingezet, is een beleidspunt van VERAS. “Dat is al goed geregeld in de Nederlandse arbowetgeving. Controle en handhaving is daarbij een belangrijk aandachtspunt.”

INNOVATIES VERAS ziet ook grote mogelijkheden voor technische ontwikkelingen en innovaties in de sloopsector. De toename van het aantal hoogbouwprojecten in Nederland vraagt bijvoorbeeld om nieuwe

staat om trillingvrij te slopen naast gebouwdelen waar hoogwaardige apparatuur wordt gebruikt. En totaalsloop behelst, naast het verwijderen van bouwkundige en funderingswerken, tegenwoordig vaak de volledige sanering van het werkgebied. Sloopwerk is geen restonderdeel van het bouwproces. Het inschakelen van een gecertificeerd sloopaannemer betekent zelfs dat je met een bouwpartij werkt die aan meer regels, voorwaarden en kwaliteitseisen voldoet dan welke ook.” Niet zonder reden spreekt Hol hierboven over een 'basispakket' aan regels. “Regelgeving moet niet zonder reden worden ingezet, vinden wij. Regelgeving is goed en nodig voor het bevorderen en in stand houden van veilig en duurzaam slopen. Maar het moet wel een duidelijk doel hebben en werkzaam zijn, anders werkt het teveel door in de prijsvorming.” ❚

| 87

PLAATSNAAM THEMA | Sloop |&Projectnaam Asbest

Tekst: Het tekstbureau, Liliane Verwoolde Beeld: Oskam Groep

ASBEST SANEREN EN SLOPEN IN DE DORPSKERN VAN ARKEL

Er is de laatste tijd veel veranderd in Arkel. De ‘Kroon van Arkel’ – 44 woningen in totaal – is veranderd in een grote, lege vlakte. Alle woningen zijn gesloopt. Ook ‘Odina’ staat er niet meer, het zalen- en partycentrum waar veel bewoners van Arkel memorabele momenten beleefden. Aannemersbedrijf Oskam sloopte de woningen in opdracht van woningbouwvereniging Kleurrijk Wonen, samen met Bloeii Advies en Ontwikkeling en Boot Organiserend Ingenieursburo. Een deel van de bewoners is tijdelijk verhuisd naar een wisselwoning en komt terug als de nieuwbouw is gerealiseerd. Andere bewoners hebben vervangende huisvesting gekregen via Kleurrijk Wonen. Party- en zalencentrum Odina is gesloopt in opdracht van gemeente Giessenlanden. De tien woningen aan de Prinses Marijkestraat fungeren nog even als wisselwoningen en worden gesloopt als de nieuwbouw gereed is. Peter Kreukniet, Marketing Manager van de Oskam Groep, begrijpt dat. “Het gaat hier om een wijk met een rijk sociaal leven. Veel bewoners zijn hieraan gehecht.” Voor Oskam een extra reden met zorg te werk te gaan.

PLAN VAN AANPAK Deze zorg begint met het opstellen van een Plan van Aanpak, waarin alle factoren aan bod komen die het sloopproces kunnen beïnvloeden. “Arkel

88 |

heeft bijvoorbeeld maar één weg waarover de bewoners het dorp kunnen verlaten. Tel daarbij op de verkeersbewegingen om materialen en materieel aan- en af te voeren en je komt op zo’n 5.000 verplaatsingen per dag. Rekening houdend met onder andere verkeersspitsen, omwonenden, geluidsoverlast en stof was een verkeersplan dus onderdeel van ons Plan van Aanpak.”

COMMUNICEREN Een informatieavond - georganiseerd in samenwerking met Bloeii Advies & Ontwikkeling, de gemeente en Kleurrijk Wonen – informeert de bewoners over de dingen die komen gaan. “We wilden veel aandacht besteden aan de communicatie met omwonenden”, vertelt Kreukniet “Wijkcentrum Odina was tientallen jaren de plek waar het dorp bij elkaar kwam. Dat gooi je niet zomaar plat. Gelukkig is de informatieavond – voor de laatste keer in Odina - goed bezocht. Zo konden we uitleggen dat sloop echt de enige weg was om plaats te maken voor nieuwe, eigentijdse en duurzame woningen.”

VLEERMUIZENVERHUIZING Maar niet alleen bewoners moesten tijdelijk naar een ander onderkomen, ook een aantal vleermuizen moest verhuizen. Veel afgevaardigden van deze beschermde diersoort hadden zich genesteld in de te slopen woningen. Om de diertjes te beschermen, plaatste de gemeente vleermuiskasten in de directe omgeving van het sloopgebied. ”Niet alle vleermuizen hadden zich laten verleiden”, vertelt Kreukniet. “In het eerste blok bleken er nog enkele te zitten. Deze zijn zorgvuldig verwijderd. In de nieuwbouw krijgen ze weer vaste verblijfplaatsen.”

ASBESTSANERING Ook asbestsanering is onderdeel van het sloopproces. Asbest is aanwezig in de golfplaten op de schuren en in de woningen. Voor de verwijdering ervan heeft Oskam zelf de specialisten in huis. “De Oskam Groep bestaat uit vijf divisies: Oskam Sloopwerken & Infra, Oskam Asbestverwijdering, Oskam Groenvoorziening, Oskam Recycling en OskamWeg- en Watertransport. Bij dit project zijn vooral de eerste twee divisies actief geweest.”

THEMA | Sloop & Asbest

Bouwinfo PROJECT OPDRACHT PROJECTCOÖRDINATIE ADVIES PROJECTPERIODE

GESCHEIDEN AFVOEREN Het sloopwerk gebeurt stap voor stap. Goten worden gedemonteerd, dakpannen worden verzameld, hout wordt gesorteerd. “Bijna 98% van de materialen wordt gescheiden afgevoerd”, vertelt Kreukniet. “Pas daarna zetten we de sloopkraan in, waarmee we als het ware de huizen in kleine stukjes knippen. Om de overlast en het aantal transporten te beperken, hebben we zo vaak mogelijk twee containers tegelijk afgevoerd. Maar soms reden we ook in colonnes met ondersteuning van verkeersregelaars.”

54 woningen, Arkel Woningbouwvereniging Kleurrijk Wonen Bloeii Advies & Ontwikkeling, Deil Boot Organiserend ingenieursburo, Veenendaal fase 1: november 2013 – januari 2014; fase 2: laatste kwartaal 2014

PROJECT OPDRACHT PROJECTCOÖRDINATIE ASBESTSANERING EN SLOOP

Odina Zalen- en Partycentrum, Arkel Gemeente Giessenlanden, Hoornaar ADCIM, Sliedrecht 2014

NAAR EEN HOGER PLAN In Arkel is het sloopproces uitstekend verlopen. “Maar we zien dat in de markt wel eens anders”, weet Kreukniet. “Om die reden zijn we lid van VERAS. Deze branchevereniging pleit voor milieukundig en duurzaam slopen. Zij is voor scheiding aan de bron, ketengerichte regelgeving en landelijke sloopregels. Dat past ook bij Oskam. Meewerken aan het constant verhogen en verbeteren van het kwaliteitsniveau en het ontzorgen van onze opdrachtgevers. Samen met VERAS brengen we slopen op een hoger plan.” ❚

Odina Zalen- en Partycentrum, Arkel v r de sloop

3 Sloopwerken 3 Infrastructurele werkzaamheden 3 Bodemsanering 3 Opsporen van conventionele explosieven

3 Groenvoorziening 3 Asbestverwijdering 3 Recycling 3 Weg- en watertransport

Samen voor het beste resultaat! www.oskam.nl OSKAM ADV (STEDENBOUW).indd 1

030 - 666 66 66 06-01-14 12:06

| 89

THEMA | Sloop & Asbest

Tekst: Het tekstbureau, Liliane Verwoolde Beeld: Van der Zanden Milieu

VOGELTJESBUURT TILBURG

Je kunt met traditioneel bouwen niet opboksen tegen 'lean'

'We zijn goed op ons vakgebied'

In Tilburg wordt een gedeelte van de woningen in de Vogeltjesbuurt gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Voor Van der Zanden Milieu is dit het eerste lean-project. Na de voorbereidingsperiode is het voor Henk van der Zanden al volkomen duidelijk. “Met traditioneel bouwen kun je niet meer opboksen tegen 'lean'.” De dertigerjarenwoningen in de Vogeltjesbuurt van Tilburg zijn eigendom van Woningbouwvereniging Tiwos. Deze vraagt diverse marktpartijen de economisch meest voordelige begroting uit te werken voor de sloop en wederopbouw van de woningen. Hierop stelt Bouwmaatschappij Van der Weegen een bouwteam samen – nog voor de aanbesteding - en volgt een intensief voorbereidingstraject. “We zijn goed op ons vakgebied”, durft Henk van der Zanden, directeur van Van der

90 |

Zanden Milieu BV, te stellen. “Maar 'lean' was nog nieuw voor ons. Soms bekroop me het gevoel dat de euro’s al waren uitgegeven, voordat we aan de slag konden. Anderzijds moet die voorbereiding juist besparingen opleveren.”

GROEIEND VERTROUWEN Het bewijs wordt geleverd als het appartementengebouw wordt aangepakt met een planning van zeventig dagen. Na 69 dagen wordt er opgeleverd.

Vervolgens worden drie pilotwoningen gebouwd. De planning van 25 dagen per woning wordt dan nog niet gehaald, maar wel benaderd. “Ondanks de zorgvuldige voorbereiding deden zich calamiteiten voor; deze worden nu bijgeschaafd”, vertelt Van der Zanden. “Maar 'lean' heeft me nu al verrast. We hebben bijvoorbeeld samen gezocht naar oplossingen voor de logistieke problemen. Hoe moeten de enorme hoeveelheden puin en de kolossale betonelementen straks door de smalle straten van

THEMA | Sloop & Asbest

de Vogeltjesbuurt worden vervoerd? Hierover lopen nu afspraken met de transporteurs, leveranciers en partners van het bouwteam. Ook wegafzettingen zijn al geregeld. Mijn vertrouwen in 'lean' groeit.”

SANEREN EN SLOPEN De activiteiten van Van der Zanden Milieu BV lopen als een trein. Omdat de werkzaamheden aanvangen tijdens de broedperiode van de vogels dekt het bedrijf voor de broedperiode de schoorstenen af met gaas. Het regelt een onafhankelijk bureau voor de asbestinventaris en gaat vervolgens over tot het verwijderen van het asbest. De sloop wordt geregeld met een sloopkraan die in de huizenrij wordt opgesteld, zodat deze geen belemmering vormt voor de transporten. Met de sorteerknijper worden dakpannen, gordingen, sloophout en puin gesorteerd en gescheiden afgevoerd. Tenslotte stort het bedrijf de boorpalen en stelt hierop de prefab betonfunderingen. “De tijdwinst die wordt geboekt door deze vorm van samenwerken is enorm. De woningbouwvereniging kan de sleutels van de nieuwe woning al na anderhalve maand aanbieden aan haar bewoners. Zo blijft de huurderving beperkt tot het absolute minimum. 'lean' is beslist de toekomst.” ❚

Proefboringen

Bouwinfo OPDRACHT BOUW ASBESTSANERING EN SLOOP ELEKTROTECHNIEK INSTALLATIETECHNIEK METSELWERK PREFAB BETON PREFAB DAKEN BOUWPERIODE

Woningbouwvereniging Tiwos, Tilburg Bouwmaatschappij Van der Weegen Bouwgroep, Tilburg Van der Zanden Milieu, Moergestel Hoppenbrouwers Elektrotechniek, Udenhout Van Hoften installatietechniek, Hardinxveld - Giessendam Van Engelen metselwerken, Gilze CRH Heembeton, Veenoord De Mar Houtconstructies, Grou april - november 2014

Zandstraat 14a Postbus 52 5066 ZH Moergestel

T : 013 - 513 13 37 F : 013 - 513 29 10 E : info@vanderzanden.nl I : www.vanderzanden.nl Uw specialist voor ontwerp en uitvoering op het gebied van: − grond-, wegen waterbouw − sloopwerken − natuurbouw − cultuurtechniek − asbestsanering − bodemsanering − tanksanering 720031_vanderzanden.indd 1

03-04-14 10:45

| 91

THEMA | Sloop & Asbest

Tekst: Het tekstbureau, Liliane Verwoolde Beeld: Amovatiebedrijf Aalsmeer

DE WAAG KRIJGT NIEUW FUNDAMENT

Historische gebouwen als De Waag maken Amsterdam. Geen wonder dat de gemeente Amsterdam geen moment heeft geaarzeld om dit vijftiende-eeuwse monument te beschermen en te behouden. Maar enig idee wat erbij komt kijken om bijvoorbeeld de fundering te versterken? Ruben Putter geeft tekst en uitleg. De Waag is van oorsprong een stadspoort en onderdeel van de zware middeleeuwse stadsommuring. Hiermee zal het niemand verbazen dat het fraaie gebouw aan de Nieuwmarkt in de loop der eeuwen flink is verzakt. “Bij sommige torens van het gebouw gaat het om centimeters”, weet Ruben Putter, projectleider van Amovatiebedrijf Aalsmeer. “Eén van de zes torens is zelfs ondersteund uit angst dat deze zou loskomen van het gebouw.” Op dit moment wordt het fundament van De Waag integraal hersteld. Daarna is het gebouw voor de toekomst gewaarborgd.

BEPERKTE UREN De operatie is enorm en moet worden uitgevoerd op een locatie die uiterst lastig te bereiken is. De kleine bruggetjes in de directe omgeving lenen zich niet voor zwaar transport, waardoor De Waag slechts aan één kant bereikbaar is. Daarnaast bevinden zich op de Nieuwmarkt talloze terrasjes, waar de gasten willen genieten van hun rust. En ook de horecaondernemer die in De Waag is gevestigd, wil tijdens de ingreep doordraaien. “IJs en weder dienende moeten alle luidruchtige werkzaamheden plaatsvinden tussen 7.00 en 9.00 uur ’s ochtends”, vat Putter samen. “Met een 'max' van

92 |

De Waag is van oorsprong een stadspoort en onderdeel van de zware middeleeuwse stadsommuring

THEMA | Sloop & Asbest

85 decibel. Dat is de geluidssterkte die twee mensen produceren als ze een stevig gesprek hebben met elkaar.”

DE ONDERGROND IN KAART Belangrijk onderdeel is de voorbereiding. Amovatiebedrijf Aalsmeer brengt eerst in kaart wat er rondom De Waag allemaal in de grond zit. Dit gebeurt met behulp van proefsleuven. “We moesten vooral weten waar de leidingen en kabels lopen. Maar behalve deze leidingen en kabels stuitten we op een oude stadsmuur en een enorme beerput. In samenwerking met archeologen en constructeurs is bepaald wat moet blijven zitten en wat weg mag. Daarna konden we beginnen.”

SLEUF GRAVEN Om bij de fundering te komen, graaft Amovatiebedrijf Aalsmeer rondom het gebouw een sleuf, vanwaaruit alle partijen kunnen werken. Dit betekent niet alleen een risico voor de stabiliteit van De Waag, maar ook voor de omliggende gebouwen. Daarom plaatst zij eerst een berlinerwand met staanders van negen meter in de grond. Zo blijft de bouwput droog en kan de grondwaterstand worden gereguleerd.

BOREN Dan is de tijd rijp om de fundering aan te pakken. “Dit gebeurt door het boren van 85 gaten in de bestaande fundering. Elk met een doorsnede van vijftig centimeter en lengtes tot 2.20 meter”, vertelt Putter. “Met trillingsmeters houden we in de gaten of deze werkzaamheden geen verplaat-

Om bij de fundering te komen, groef de aannemer rondom het gebouw een sleuf

singen of scheuren veroorzaken. Tot nu toe is dat niet gebeurd. Hierna kunnen de andere partners het staal aanbrengen, de palen slaan en het beton verwerken.”

OPNIEUW WATERKEREN Een extra uitdaging is de duiker die onder de Waag loopt, van de Kloveniersburgwal naar de Geldersekade. Als deze wordt doorboord, dreigt opnieuw het gevaar dat de waterhuishouding wordt verstoord. Deze ligt immers onder het waterpeil van

de grachten. Putter: “Om dit risico te keren hebben we damwanden in de grachten geplaatst en het waterpeil zover mogelijk naar beneden gebracht. Hierdoor kunnen we de duiker dilateren en komt het kanaal los te staan van De Waag. Het kan nu buiten de gebouwgrenzen verder zakken, zonder dat het aan het nieuwe fundament gaat hangen.” Het herstel van de fundering heeft wat voeten in de aarde. Maar het behoud van De Waag is weer voor eeuwen geregeld. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Gemeente Amsterdam GRONDSANERING, DAMWANDEN EN BOORWERK Amovatiebedrijf Aalsmeer in opdracht van

BOUWSOM BOUWPERIODE

BAM Civiel | Schakel & Schrale, Amsterdam € 5,1 miljoen 2013-1014

| 93

Journaal Koop- en huurwoningen op locatie voormalig sportpark Houten

Huisduiners bouwen zelf wijk in duinomgeving

Begin maart ondertekenden de gemeente Houten, Bouwfonds Ontwikkeling, Syntrus Achmea Real Estate & Finance en Roosdom Tijhuis (Rotij Projecten) de ontwikkelovereenkomst voor het nieuwbouwproject De Steenen Poort in Houten. Tevens werd een intentieovereenkomst getekend met woningbouwvereniging Lekstede voor de afname van diverse woningen ten behoeve van sociale verhuur.

Een groep ondernemers uit Huisduinen bij Den Helder gaat zo’n vijftig woningen bouwen op een bijzondere locatie tussen de duinen en het dorp. Op het terrein staan drie rijksmonumenten uit de Tweede Wereldoorlog die in het plan worden geïntegreerd.

Op het voormalige sportpark - op loopafstand van het oude dorp Houten, worden in totaal honderd woningen gerealiseerd. De woningen zijn bestemd voor zowel koop als verhuur. In april wordt gestart met de verkoop van de eerste woningen. Naar verwachting kan eind 2014 gestart worden met de bouw. In het plan is rekening gehouden met inpassing in de huidige omgeving en wordt het bestaande groen en water grotendeels behouden of uitgebreid. De woningen worden gerealiseerd in een architectuurstijl met kenmerken van de jaren dertig en 'Engelse cottages'.

Naast het schilderachtige dorp Huisduinen ligt in de duinen al jaren een terrein te wachten op een nieuwe toekomst. Anderhalf jaar na het afhaken van de laatste projectontwikkelaar tekenden de ondernemers (verenigd in de Huisduiner Ontwikkel Maatschappij) in maart een kooprealisatieovereenkomst met de gemeente. Begin april wordt de grond overgenomen. De plannen kunnen nu verder worden uitgewerkt en de omgevingsvergunningen aangevraagd. Op de locatie, bekend als het voormalige OS&O-terrein, staan drie rijksmonumenten uit de Tweede Wereldoorlog: een toegangspoort, een ontspanningsgelegenheid en een loods. Deze worden gerestaureerd. In de loods komen appartementen en tussen de drie gebouwen een plein. De woningen op het terrein rond de gebouwen en tussen de duinen worden 'divers van opzet en passend in de omgeving'.

'Meer prestaties met systeemoplossingen' Dit is het motto waaronder systeemleverancier voor deur-, raam- en veiligheidstechnologie GEZE een complete innovatieve systeemoplossing presenteerde op de afgelopen editie van vakbeurs FENSTERBAU in Neurenberg. “Deze oplossing combineert individuele veiligheidseisen, zoals preventieve brandbeveiliging, gecontroleerde ventilatie, de controle van nooduitgangen en vluchtwegen en het openen en sluiten van ramen en deuren, in één systeem.” GEZE biedt 'expliciete probleemoplossende competentie, montagecomfort, technologische servicetools en een nieuw serviceconcept voor grootschalige systemen'. GEZE toonde eind maart op de beurs systeemoplossingen uit haar uitgebreide productportfolio. 'Intelligente' aandrijvingen voor ramen werden gepresenteerd van de productrange RWA (brandventilatie; red.) en andere ventilatietechnologie. “Daarnaast presenteerden we een nieuwe RWA-controle-unit die een nog groter scala aan toepassingen mogelijk maakt. Vanuit de productgroep Automatische deursystemen en deurtechniek werd getoond hoe bij deursystemen barrièrevrijheid en veiligheid gecombineerd kunnen worden. Comfort en efficiency werden op de beursstand gedemonstreerd met eenvoudige installatie, inbedrijfstelling door meettechnieken en configuratietools.” 'Nieuw design in glazen schuifdeuroplossingen' rondde de beurspresentatie af.

Gespecialiseerd in betonbouw, eventueel inclusief: • grondwerk • wapeningswerkzaamheden • damwand constructies • hei- / boorpalen Telefoon 0251 232390 De Trompet 1570, 1967 DB Heemskerk

E: info@bouwbedrijfzonneveld.nl

Telefoon 0251 232390

I: www.bouwbedrijfzonneveld.nl

| 95

WONINGBOUW Tekst: Karl Bijsterveld Beeld: Luuk Kramer e.a.

GAK-kantoor Amsterdam krijgt woonbestemming SCAN WITH

Een woning met een eigen keuken en douche, een plantsoen om de hoek en de binnenstad op fietsafstand. Er zijn studenten die het slechter treffen. Het is in een notendop project De Studio in Amsterdam, een omvangrijke transformatie van het voormalige GAK-gebouw. In totaal bevat het straks 651 huur- en koopappartementen. Onlangs startte de tweede fase. Het oude GAK-gebouw was een blinde vlek in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer. De kantoorkolos van bijna 40.000 m² langs de A10 stond al sinds 2005 leeg. Hoe anders was de situatie bij de opening in 1960 en decennia daarna, toen het gebouw onderdak bood aan duizenden medewerkers van het Gemeenschappelijk Administratiekantoor. Het gebouw gold in de beginjaren als een van de grootste en modernste kantoorgebouwen van Nederland en vormde het hoogtepunt in het oeuvre van stadsbouwmeester Ben Merkelbach. Als architect van Het Nieuwe Bouwen ontwierp hij een ultramodern geklimatiseerd gebouw met onder andere roltrappen. Bij de bouw zijn uitsluitend moderne materialen en constructietechnieken toegepast zoals staalskeletbouw, betonvloeren en aluminium vliesgevels met groen dubbelglas.

De eerste succesvolle fase met koop- en huurappartementen in de noordvleugel werd in april vorig jaar afgerond. Alle appartementen zijn inmiddels verkocht of verhuurd. HSB Bouw uit Volendam tekent voor de omvorming van de zuidvleugel, de tweede fase. "Die krijgt in totaal 331 woningen", licht projectleider Eric Koning van HSB Bouw toe. "In totaal realiseren we 170 koopwoningen en 161

'Nieuwe gevel doet recht aan oorspronkelijk beeld'

TWEEDE LEVEN

96 |

Dit markante gebouw verdiende een tweede leven en krijgt dat nu ook. Ontwikkelaar AM Vastgoed en woningcorporatie Stadgenoot besloten, na verschillende haalbaarheidsstudies, in 2011 in te zetten op een woonbestemming voor studenten en starters. Met een mix van koop- en huur tegen betaalbare prijzen. De begane grond en het souterrain moeten onderdak gaan bieden aan commerciële bedrijfsruimten.

huurwoningen." De eenkamerappartementen in de zuidvleugel hebben een oppervlakte van 28 m² of 37 m² met een eigen keuken en badkamer. De tweekamerappartementen van 47 m² beschikken daarnaast over een aparte slaapkamer. Werkvoorbereider Bert de Reus: "Alle appartementen worden voorzien van vloerververwarming, aangevuld met gebalanceerde ventilatie."

Om een goed beeld te krijgen van de specifieke woonwensen van studenten en starters hield AM Vastgoed tijdens het ontwikkelingsproces een enquête waaraan circa 1.500 respondenten deelnamen. De uitkomsten werden gebruikt om het aanbod beter af te stemmen op de wensen van toekomstige bewoners.

UITDAGINGEN De transformatie kent voor HSB Bouw verschillende uitdagingen. "De grootste uitdaging is het hoge bouwtempo", zegt Koning. "De normale doorlooptijd bij een renovatie is tien tot twaalf appartementen per week. Voor De Studio doen

AMSTERDAM | De Studio

we er maar liefst 28 per week. Op piekmomenten lopen hier wel 150 man rond." Werkvoorbereider Kees de Hoop vult aan: "Ook de logistiek is een uitdaging. Het gebouw telt elf verdiepingen en er moet veel materiaal verplaatst worden. Verder krijgt het gebouw twee nieuwe liften waarvoor een travee wordt opgeofferd." De Hoop noemt verder de eisen uit het Bouwbesluit, zoals brandwerendheid. "Door het hele gebouw is brandwerende bekleding aangebracht. Denk aan brandwerende kolommen, liggers en plafonds." De Koning, wijzend op de gevel: "Fijnstof en geluidsbelasting spelen eveneens een grote rol. Aan de A10-zijde was een 'dove gevel' zonder open ramen vereist. Hiervoor is een gelijkwaardig alternatief ontwikkeld door middel van een dubbele gevel met serres. De tussenruimte kun je met buitenlucht ventileren." Aan de andere zijde van De Studio kunnen de ramen gewoon open. Vanwege esthetische eisen zijn zogeheten PAF-ramen toegepast die rechtstandig horizontaal circa honderd millimeter naar buiten bewegen. Doorpratend over de gevel blijkt hoe zorgvuldig recht is gedaan aan het oorspronkelijke beeld van Merkelbach. In nauwe samenwerking tussen de architect, IBS Consultants en Blitta werd een aluminium elementengevel ontworpen die nagenoeg identiek is aan de oude gevel. De strakke ritmiek van afwisselende stroken glas en borstwering springt meteen in het oog. Koning: "De kleur van het oorspronkelijke groene glas bleek zelfs nog verkrijgbaar, waardoor de gevel opnieuw toegevoegde waarde geeft aan het gebouw."

stand liggen ook het Erasmuspark en het Rembrandtpark. Voor bewoners die nog meer ontspanning zoeken is het een kwartiertje fietsen naar de Amsterdamse binnenstad. De verwachte oplevering van de Zuidvleugel is eind 2014/begin 2015. Met De Studio wordt het oude GAK-gebouw en omgeving weer een bruisende plek. Bos en Lommer, een wijk in opkomst, krijgt er een markante plek bij. â?&#x161;

Bouwinfo OPDRACHT AM Vastgoed en Stadgenoot ONTWERP Wessel de Jonge architecten i.s.m. Zecc Architecten (plint) ADVIES DPA; Cauberg Huygen; IBS Consultants; ABT UITVOERING J.M. Deurwaarder (fase 1); HSB Bouw Volendam (fase 2) INSTALLATIES TBG Techniek; Feenstra; P.C. van der Horst GEVEL Blitta BOUWPERIODE 2011-2014

De Studio met Bos en Lommerplantsoen

BRUISENDE PLEK Voor De Studio vinden bewoners het nieuw aangelegde Bos en Lommerplantsoen met het originele beeldenpaviljoen van architect Hartsuyker. Op loopaf-

betrokken bouwers

3D BIM

Het markante gebouw van Merkelbach krijgt een tweede leven

Nieuwbouw

Kleinbouw

Renovatie

HSB Volendam Slobbeland 10 1131 AB Volendam Telefoon 0299-398900 info@hsb-volendam.nl www.hsb-volendam.nl

SCAN WITH

| 97

AMSTERDAM | De Studio

Aluminium gevel De Studio Amsterdam 'tot in detail dezelfde' SCAN WITH

Het vroegere GAK-gebouw in de wijk Bos en Lommer (Amsterdam-West) heet tegenwoordig De Studio. In die hoedanigheid biedt het onderdak aan studenten. Daarvoor moest het gebouw wel worden gerenoveerd. Onder meer met een volledig nieuw ontwikkelde klimaatgevel, afkomstig van Blitta in Venray.

98 |

AMSTERDAM | De Studio

'Een belangrijke vereiste was dat het uiterlijk exact hetzelfde moest blijven, tot in het detail' had dan op de oorspronkelijke tekening zichtbaar was – waarschijnlijk aangepast tijdens de bouw destijds.” De oplossing, zegt hij, werd onder meer gevonden in goed isolerend glas en isolerende panelen. Met de mogelijkheid de ramen rechtstandig te openen, is de zichtbaarheid van bewegende delen voorkomen. Zijdelingse geluidsoverdracht is aangepakt via de verankering en een dubbele gevelopbouw zorgt voor permanente ventilatie. Verder is gekozen voor woning-grote elementen van 4,80 bij 3,60 meter. Die zijn dusdanig verwerkt dat de vroegere uitstraling van een vliesgevel is behouden. Deze elementen, aldus hoofd projectbureau Tonny Cuppen, werden prefab aangeleverd. “Onze specialiteit; het biedt de nodige voordelen. Je hebt bijvoorbeeld niet te maken met weersinvloeden, er is sprake van een kortere bouwtijd en daarmee van kostenreductie. Bij hoogbouw, zoals hier, kun je op hoogte veel efficiënter werken en verhoog je tijdens het werk tevens het veiligheidsaspect. We bouwen dan ook het liefst prefab en bij De Studio is opnieuw gebleken hoeveel pluspunten dat heeft. Op het oog ziet het er eenvoudig uit, maar geloof me, het was een heel complex project.” ❚

Met de mogelijkheid de ramen rechtstandig te openen, is de zichtbaarheid van bewegende delen voorkomen

Het voormalige GAK-gebouw, gebouwd in 1959, is weliswaar geen monument maar wordt wel gezien als een beeldbepalend gebouw in Amsterdam-West. En dat had zo zijn consequenties, vertelt Henk Schaminee, directeur van Blitta. “Een belangrijke vereiste was dat het uiterlijk exact hetzelfde moest blijven, tot in het detail. Voor ons was het dus een uitdaging om een gevel te produceren die aan die voorwaarde voldeed en tevens aan de hedendaagse eisen van comfort. Die oorspronkelijke gevel, een van de eerste van aluminium in ons land, was gemaakt voor een kantooromgeving en moest nu worden afgestemd

op een woonomgeving. Waarvoor dus de hoogste eisen gelden.” Hoofd Productontwikkeling Richard van Galen geeft aan waar zoal rekening mee moest worden gehouden: “Isolatie, geluidwering, pui-ventilatie en het voorkomen van zijdelingse geluidsoverdracht. En dat dus met een product dat qua uiterlijk overeenkomt met dat uit de jaren vijftig. Waarin dus geen scharnieren mochten zitten of andere zichtbare bewegende delen. Een complexe uitdaging, temeer omdat gaande het project bleek dat het bestaande profiel meer onderdelen SCAN WITH

| 99

U wilt faalkosten voorkomen. Wij bieden PreSets. Professionele hangen sluitwerkproducten voor ramen en deuren, in drie voorselecties: Basic: het bekende BUVA hangen sluitwerk dat zijn waarde in de bouwpraktijk heeft bewezen. Total Control: voor blijvende en volledige nastelbaarheid van hangen sluitwerk van ramen en deuren. Full Proof: Zelfstellend en corrigerend hangen sluitwerk, voor het opvangen van nagenoeg alle in de praktijk voorkomende bouwtoleranties. Meer informatie? Bel BUVA, vraag de brochure aan of download deze op buva.nl

0180 - 69 75 00 | buva.nl

AMSTERDAM | De Studio

SCAN WITH

Vrijdragende plafonds in De Studio Amsterdam

Boven en rechts: Met dit project heeft MAT Afbouw de Nationale Gyproc Innovatieprijs 2013 gewonnen

102 |

AMSTERDAM | De Studio

Het beleid van de Gemeente Amsterdam is erop gericht om leegstand in de stad terug te dringen en schaarse ruimte beter te benutten. Met de transformatie van het plusminus 36.000 m² grote, monumentale GAK-kantoor langs de A10 wordt hierop ingespeeld. In het voormalige kantoor zijn 320 studenten- en starterswoningen voorzien, alle studio’s van 28 tot 35 m². MAT Afbouw heeft de metalstudwanden en metalstudplafonds in dit project voorzien. “Met betrekking tot het plafond hebben we een alternatieve oplossing geadviseerd, namelijk om het plafond middels een vrijdragende constructie te bevestigen”, aldus directeur Marco Mooren. De draagconstructie van het ruim vijftig jaar oude gebouw bestaat uit een stalen skelet van kolommen in een stramien van steeds vier meter, met stalen balken en een dunne prefab betonnen cassettevloer van krap veertig millimeter dik. “De vanuit het bestek omschreven trillingsvrij ontkoppelde PlaGyp-D-constructie, met een dubbele laag brandwerende gipskartonbeplating, was kostbaar en vanwege de vele ophangpunten tijdverslindend en risicovol met betrekking tot geluidslekken. Vrijdragend, van wand tot wand, was een beter alternatief.” Ook het stalen skelet uit de jaren zestig, gevuld met een prefab cassettevloer die bijzonder maatvast is, werkte mee in de keuze voor

een compleet andere aanpak. “De maatvoering van het plafond van iedere unit werd gedaan aan de vloerkant van de verdieping erboven. De ophanging van het plafond kon zo door de vloer heen rechtstandig naar beneden statisch worden bevestigd, los van overige constructiedelen”, aldus Mooren. “Slechts zes ophangpunten dragen het complete plafond, dat op geen enkele andere wijze constructief met de rest van de unit is verbonden. Onder de vloer kon, met behulp van een letterlijk op gewicht uitgebalanceerde verende ontkoppeling, een losdragende constructie worden aangebracht. Er zijn slechts zes ophangpunten toegepast in plaats van 36, met een afveerfrequentie afgestemd op het hogere gewicht per afhanging.” De herindeling van het oude GAK-kantoor is opgedeeld in twee fasen. De eerste helft van de verbouwing is in april 2013 opgeleverd. Eind dit jaar is de totale verbouwing gereed. Met dit project heeft MAT Afbouw de Nationale Gyproc Innovatieprijs 2013 gewonnen. ❚

SCAN WITH

| 103

AMSTERDAM | De Studio

SCAN WITH

104 |

'BRANDWERING DE STUDIO VOOR NEGENTIG MINUTEN GEGARANDEERD'

AMSTERDAM | De Studio

Boven en onder: Alle kolommen en liggers worden bekleed met een mineraalgebonden, vezelversterkte calciumsilicaat-plaat

De eerste fase van De Studio, de herontwikkeling van het voormalige GAK-kantoor in Amsterdam-West, was een groot succes. Binnenkort wordt gestart met fase twee, die eind dit jaar gereed moet zijn. Heijberg Brandwering BV is gevraagd om de brandwering in de tweede fase van het project te verzorgen. In opdracht van HSB Bouw bekleedt het bedrijf de hoofddraagconstructie van De Studio met brandwerende platen. In de gangen zijn brandwerende plafonds voorzien. Een CNC-gestuurde zaagmachine zaagt de platen in de zagerij van Heijberg Brandwering BV nauwkeurig en stofvrij op maat. Alle doorvoeringen worden brandwerend afgedicht, middels een steenwol, voorzien van brandwerende pasta en verf. De kunststof leidingen worden voorzien van een wurgmanchet. “Het pand is opgebouwd uit een staalconstructie, waarvan de kolommen zijn volgestort en omhuld met beton. Alle kolommen en liggers worden bekleed met een Promatect 200-plaat, een mineraalgebonden, vezelversterkte calciumsilicaat-plaat”, vertelt directeur Andor Soontiëns. “Deze plaat is onbrandbaar, goed isolerend en stabiel bij blootstelling aan vuur en gemakkelijk bewerkbaar.” De plaat is getest volgens de nationale en Europese normen NEN, NBN, NF, BS, DIN, Nordtest en NT-Fire 021, is onbrandbaar

volgens EN ISO 1182 en geklasseerd volgens EN 13501-1: A1. “We hebben gekozen voor de toepassing van vijftien tot 25 millimeter dikke platen, met een brandwerendheid van negentig minuten”, aldus projectbegeleider Bart Jansen. Naast Promatect past Heijberg Brandwering BV ook de Promapyr-plaat toe in het pand, een lichte, brandwerende, mineraalgebonden isolatieplaat. “Deze plaat monteren we op niet in het zicht vallende plekken.” Het dertien bouwlagen tellende gebouw telt per verdieping zeshonderd meter liggers, zeventig kolommen en tweehonderd meter plafond. “Per week kunnen wij de brandafwerking in één bouwlaag voorzien.” Heijberg Brandwering BV is veertig jaar geleden opgericht. Het familiebedrijf heeft vestigingen in Hapert, Rotterdam en over de grens. Opvallende referenties van het bedrijf zijn de renovaties van het Kavel G-gebouw in Amsterdam, het Ministerie van Landbouw en Visserij in Den Haag en het Paleis van Justitie en De Nederlandsche Bank in Amsterdam. ❚ SCAN WITH

| 105

MIDDELBURG | Driewegenhof

RENOVEREN MET EEN DYNAMISCH VERDIENMODEL Tekst: Het tekstbureau, Liliane Verwoolde Beeld: Woongoed e.a.

Als 126 gezinnen ontregeld worden door de renovatie van hun woning, dan heeft dat veel impact. Daarom besteden Woongoed Middelburg en De Kok Bouwgroep veel aandacht aan de communicatie. Met een uitgebreide

informatiebrochure,

een koelkastplanning en een voorbeeldwoning weten de bewoners van de Driewegenhof in Middelburg precies wat hen te wachten staat.

Opdrachtgever is Woongoed Middelburg. Zij wil de 126 portiekwoningen in Middelburg een gedegen renovatieslag geven, maar uiteraard tegen de gunstigste prijs. Daarom vraagt zij het bouwteam dat zij heeft samengesteld om een ‘dynamisch verdienmodel’ aan te gaan. Partijen worden niet alleen samen verantwoordelijk voor het resultaat, maar ook voor het budget. Blijkt tijdens de rit dat de prijs naar beneden kan, dan geldt dat ook voor de prijs van Woongoed Middelburg.

KLANKBORDGROEP DENKT MEE Om het proces voor alle partijen zo plezierig mogelijk te laten verlopen, besluit De Kok Bouwgroep de bewoners niet alleen te informeren, maar hen ook echt te betrekken bij het renovatieproces. Hiertoe formeert zij een klankbordgroep die actief meedenkt over de aanpak. Dat leidt tot goede ideeën. “Op hun advies pakken we de woningen niet aan in één shift van tien dagen, maar in twee shifts van zeven dagen”, vertelt Robbert van de Sande, bedrijfsleider De Kok Bouwgroep. “Nu we eerst de voorzijde en later de achterzijde van de woning aanpakken, blijft het appartement leefbaar. Verder worden sommige bouwdelen beter beschermd tegen vervuiling en komt er wel extra verlichting, maar niet voor de slaapkamerramen, zoals we eerst van plan waren.”

VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN Als de plannen definitief zijn, worden alle bewoners geïnformeerd. Tijdens voorlichtingsbijeenkomsten krijgen zij de informatiebrochure en de ‘koelkastplanning’. In de brochure zijn alle werkzaamheden beschreven, in de koelkastplanning kunnen bewoners lezen wanneer hun woning aan de beurt is en welke ruimtes dan beschikbaar moeten zijn. Van de Sande: “De opkomst bij de voorlichtingsmiddagen was meer dan zestig procent. De een ziet er meer tegenop dan de ander, maar iedereen is het erover eens dat de woningen aan verbetering toe zijn.” Een compleet ingerichte voorbeeldwoning zorgt voor het broodnodige enthousiasme. Het merendeel van de bewoners kijkt dan uit naar de nieuwe woning.

DE WERKZAAMHEDEN Voorafgaand aan de renovatiewerkzaamheden wordt het asbest verwijderd. Daarna krijgen de woningen kunststof kozijnen, dubbelglas en nieuwe voordeuren. Op de balkons worden de deuren en de hekken vernieuwd. Als ook de gevels zijn aangepakt en voorzien van extra isolatie en gevelpanelen in eigentijdse grijstinten hebben de woningen weer een eigentijdse look & feel. Ook de entrees krijgen een smaakvolle upgrade. ›

| 107

Hulp bij calamiteiten Asbestsanering Specialistische reiniging (Bouwkundig) herstel

24 / 7

Altijd ĂŠĂŠn aanspreekpunt en 24 uur per dag, 7 dagen per week bereikbaar. Voor vragen en calamiteiten bel: 0800-4448732

MIDDELBURG | Driewegenhof

Deze worden ranker en slanker van vorm en krijgen door de royale glaspartijen een open uitstraling. Elke entree krijgt zijn eigen accentkleur.

ASBEST Asbest blijkt aanwezig in de portalen, in de paneeltjes onder de ramen en in de topgevels waar de portalen tegenaan staan. In enkele woningen bevindt zich ook asbest in de kitrandjes op het balkon. “Woongoed hanteert een ‘breed asbestbeleid’”, vertelt Henri Willemsen, manager Woongoed. “In dat kader hebben we de bewoners de afgelopen jaren al geïnformeerd over de aanwezigheid van asbest in hun woning en de manier waarop zij daarmee moeten omgaan. Nu is het moment aangebroken om het daadwerkelijk aan te pakken.” De asbestsanering is in handen van Ureco, die hierbij werkt met speciale technieken. “Bij het verwijderen van het asbest werken we met containments met onderdruk. Hierdoor wordt fijn gruis en asbesthoudend stof meteen afgezogen”, ›

Een van de vier te renoveren galerijflatgebouwen

Projectinfo LUXE GEVELPANELEN VOOR EEN BETERE ISOLATIE De ruime gezinswoningen in de vier galerijflatgebouwen aan het Driewegenhof in Middelburg worden opgeknapt. Onder meer door de borstweringen aan de galerijen te vervangen om zo tot een betere isolatie te komen. Dat gebeurt met sandwichpanelen van GBP uit het Noord-Limburgse Wanssum. In totaal gaat het om 126 woningen, vertelt Tom Willems van GBP, met een oppervlakte van zo’n honderd m2. “Qua omvang aantrekkelijk, maar enigszins verouderd. Naast de gevelrenovatie zullen de woningen ook aan de binnenzijde worden aangepakt.” Op het vlak van gevelpanelen is GBP één van de toonaangevende producenten in Europa. Het bedrijf werd in 1906 opgericht en heeft zich sinds 1950 gespecialiseerd in het produceren van klantspecifieke panelen en plaatwerk. De uitgebreide ervaring en kennis worden ingezet voor maatwerkoplossingen, bij projecten in Nederland, maar ook elders ter wereld. “Maatwerk is inderdaad onze specialiteit, niets is standaard. We kijken per project naar wat nodig is, spelen met ons advies dus tevens een rol in het voortraject.” Zo ook in Middelburg, maakt Willems duidelijk. “Er werd hier gevraagd om een paneel met een wat luxere uitstraling. Daarom geen basis gevelplaat, maar een afwerking met gekleurde glasplaat. Daar werd een specifieke RAL-kleur voor uitgekozen, iets waarbij de bewoners ook zijn betrokken. Achter die glasplaat zit het isolatiemateriaal. Daarmee wordt het milieulabel naar niveau B gebracht, met een RC-waarde van 2.5.” Na het nemen van de maten werd een paneel van GBP in de gevel van een proefwoning geplaatst. Op dit moment bevindt het project zich in de opstartfase. Omdat de woningen bewoond blijven, is een zorgvuldige logistieke planning noodzaak, merkt Tom Willems op. “Dat hebben we met de aannemer zeer zorgvuldig afgestemd, de woningen moeten zo snel mogelijk weer wind- en waterdicht zijn. De verwachting is dat het gehele project over een jaar kan zijn afgerond.”

De vertrouwde kwaliteit en service vanaf een nieuw adres: Schouwersweg 100 • 4451 HT Heinkenszand Tel.: +31(0)113 - 230 145 www.bootschilders.nl | 109

CONSTRUCTIES

Partner voor bouwers en beheerders www.lukasse.nl

De vertrouwde kwaliteit en service vanaf een nieuw adres: Schouwersweg 100 â&#x20AC;˘ 4451 HT Heinkenszand Tel.: +31(0)113 - 230 145 www.bootschilders.nl

MIDDELBURG | Driewegenhof

vertelt Niek Donselaar, projectleider Asbest van Ureco, “en zijn de werkzaamheden volkomen veilig.”

LEAN Omdat de complete renovatie is ingericht als lean-project, zijn alle activiteiten zorgvuldig op elkaar afgestemd. De planning - een indrukwekkend blokjesschema met aanzienlijke afmetingen – geeft aan wie op welke plaats zijn werkzaamheden verricht. Zo sluiten alle werkzaamheden naadloos op elkaar aan en ontstaat nergens tijdverlies. “Door de gemeenschappelijke voorbereiding kwamen we tot de ontdekking dat sommige werkzaamheden beter gebundeld konden worden”, vertelt Van de Sande van De Kok Bouwgroep. “Zo moesten drie partijen ergens frezen. Dat wordt nu door één partij gedaan. De schoonmaakwerkzaamheden hebben we ingepland direct na de asbestsanering. Dat scheelt zowel de schilder als de kozijneninstallateur in het werk. Door de samenwerking verbetert de teamprestatie. Alle partijen assisteren nu elkaar en hanteren gelijke werktijden."

MEER LICHT VOOR MINDER Hoewel het complex geen grote stap maakt op het gebied van energieverbruik, genieten de bewoners van de Driewegenhof straks aanmerkelijk meer wooncomfort. Hun woningen zijn dan beter geïsoleerd en de galerijen, gangen en trappenhuizen zijn permanent verlicht en dus veiliger. Van de Sande: “Hier wordt milieuvriendelijke ledverlichting aangelegd met bewegingssensoren. ’s Nachts gaat de verlichting automatisch in de schemerstand. We hebben dus meer licht voor minder energie.” De Kok Bouwgroep begint met de ruwbouw aan de buitenzijde van de woonblokken en pakt daarna de appartementen aan. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Woningcorporatie Woongoed, Middelburg KAW Architecten en adviseurs, Rotterdam De Kok Bouwgroep, Bergen op Zoom H&R Installatie, Koudekerke; Walcheren elektrotechniek, Vlissingen € 3 miljoen april 2014 – november 2014

Projectinfo 'VERTROUWDE SPARRINGPARTNER' Voor de renovatie van de 126 woningen is FEK Metaal gekozen als bouwpartner voor de stalen balkon- en galerijhekken. “Vroegtijdig werden wij toegevoegd aan het projectteam om De Kok Bouwgroep en Woongoed Middelburg te voorzien van deskundig advies. Na advisering zijn wij gestart met de engineering van het project en hebben wij het ontwerp volledig in 3D uitgewerkt. Gevolgd door de productie van de balkon- en galerijhekken. Vervolgens is gestart met het slopen van de bestaande balkon- en galerijhekken en montage van de nieuwe hekwerken. Dit conform de samen opgestelde lean-planning. Tijdens het gehele proces wordt door alle betrokken partijen op basis van vertrouwen met elkaar samengewerkt. Transparantie en open communicatie zorgen voor een optimaal werkproces. Wilt u de krachten bundelen met een teamplayer op wie u kunt bouwen? Wij gaan graag met u om tafel!”

'RESULTAATGERICHT VASTGOEDONDERHOUD' “Boot schilders maakt sinds 2013 deel uit van de onderhoudsgroep bestaande uit Meesters de Koeijer en Glashelder Roegiers. Met behoud van ieders eigen identiteit, maar vooral door de mix van ruim tachtig jaar ervaring per bedrijf en een intensieve samenwerking leidt dit tot een hoog niveau van kennis en kunde, wat je van een allround onderhoudsbedrijf van onze omvang mag verwachten.” “Door resultaatgericht vastgoedonderhoud en dan het liefst in ketensamenwerking op de lean-wijze, willen we de zeer uitgebreide kennis van ons aandeel in de bouwketen inzetten om tot zo laag mogelijke onderhouds-, exploitatie- en beheerskosten te komen. Door de inzet van onze HBO- en MBO-geschoolde bouwkundigen en onze gedreven vaklieden kunnen we juist vanaf ontwerp tot en met langdurig beheer, in zowel advies als uitvoering aan elke onderhoudsvraag voldoen. En kunnen we het niet alleen, dan uiteraard samen met de partners uit de keten.”

| 111

HAARLEM | Slachthuisbuurt

Tekst: Henk Geist Beeld: UBA Bouw

NIEUWE HOVEN GEVEN HAARLEM STEDELIJKE ENTREE Een van de belangrijkste toevoerwegen van Haarlem, de Schipholweg, ondergaat de komende jaren een metamorfose. Om van de Schipholweg een waardige stadsentree te maken verrijzen aan weerszijden nieuwe gebouwen, zoals de robuuste en fraaie woonblokken Hof van Dumont en Hof van Sevenhuijsen.

112 |

HAARLEM | Slachthuisbuurt

De Schipholweg vormde tot voor kort een entree van de stad die weinig samenhang vertoonde. De invalsweg moet wat betreft de gemeente Haarlem een meer herkenbare en grootstedelijke uitstraling krijgen. Volgens een door de gemeenteraad goedgekeurd masterplan van het bureau BDP Khandekar kan er aan beide zijden van de weg een stedelijke wand van ongeveer zeven lagen hoog komen. Aan de noordkant van de Schipholweg is de grond in eigendom van drie in Haarlem actieve corporaties, Ymere, Pré Wonen en Elan Wonen. Het Hof van Dumont en het Hof van Sevenhuijsen worden door UBA Bouw gerealiseerd in opdracht van corporatie Ymere. De nieuwbouw vervangt portiekflats in de sociale huursector die in de jaren vijftig werden gebouwd.

Kühne & Co. “Het eerste hof telt elf eengezinswoningen, gelegen aan de zijde van de Slachthuisbuurt, en 88 appartementen aan de kant van de Schipholweg”, zegt Frank Mulder, bedrijfsleider bij UBA Bouw. “Het appartementengebouw telt negen verschillende woningtypen, met drie- en vierkamerappartementen en oppervlakten tussen circa 86 en circa 120 m². Opvallend zijn hier de meegemetselde balkons die doen denken aan de Amsterdamse School. Het Hof van Sevenhuijsen telt 64 appartementen aan de Schipholweg en 24 eengezinswoningen daarachter langs de Hannie Schaftstraat.” Ook hier zijn het de balkons die in het oog springen, wat vooral te danken is aan de Franse balkonhekken die rijkelijk en uitbundig zijn voorzien van ornamenten van bladmotieven, ontworpen door de kunstenares Ineke Hans.

DIFFERENTIATIE

BINNENTUIN

Beide hoven markeren de grens van de Slachthuisbuurt, een karakteristieke Haarlemse volksbuurt uit het begin van de vorige eeuw met relatief veel sociale woningbouw. De betrokken corporaties willen in deze wijk een grotere woningdifferentiatie tot stand brengen. De twee nieuwe hoven kennen dan ook een gevarieerd aanbod van eengezinswoningen in de koop- en huursector, van koopappartementen en van huurappartementen in de sociale en vrije sector. De twee woningcomplexen vormen een soepele overgang tussen de grootschalige en stedelijke Schipholweg en de kleinschalige Slachthuisbuurt.

Beide hoven krijgen in de plint langs de Schipholweg kantoor-, bedrijfs- of commerciële ruimten. De woningen omsluiten een binnenterrein, waar zich de parkeervoorziening bevindt. Op het dak daarvan worden door UBA Bouw straks de gemeenschappelijke binnentuinen aangelegd.

De hoven hebben duidelijk een eigen identiteit. Het Hof van Dumont is ontworpen door Ritzen Architecten, het Hof van Sevenhuijsen door

Bouwinfo OPDRACHT Ymere, Amsterdam

ONTWERP Kühne & Co, Rotterdam (Hof van Sevenhuijsen), Ritzen Architecten, Maastricht (Hof van Dumont)

CONSTRUCTIE

De nieuwe woonhoven, het uitgebreide voorzieningenaanbod en de herinrichting van de openbare ruimte geven dit deel van Haarlem-Oost een geheel nieuwe uitstraling. Waarbij het sociale karakter van de Slachthuisbuurt behouden blijft en het kwaliteitsniveau flink wordt verhoogd.

Projectinfo GEVELSTEENSPECIALIST DRAAGT STEENTJE BIJ Het aangezicht van ieder pand wordt voor een groot gedeelte bepaald door de gevel en de materialen die daarvoor gebruikt zijn. Daarmee kan de juiste sfeer en uitstraling gecreëerd worden die wenselijk is voor het soort pand en de omgeving. "Het is daarom enorm belangrijk om hier in ieder project aandacht aan te besteden om een prachtig eindresultaat te bereiken. Bouwcenter Goedhart is de specialist in gevelsteen. Voor dit authentieke project in Haarlem is een zeer specifieke steen gekozen die een hoogwaardige uitstraling geeft." "In samenspraak met de architect, opdrachtgever en aannemer is zorgvuldig gekeken naar de juiste materialen. Met aandacht voor de authentieke uitstraling, maar ook de mogelijkheid tot zagen van de stenen voor prefab toepassingen. Daarnaast is ook bij de verwerking van de stenen een zorgvuldig samengestelde mortelsamenstelling enorm belangrijk om de stenen perfect tot hun recht te laten komen en in goede staat te houden. Door nauwe samenwerking met de betrokken partijen kan een optimaal resultaat behaald worden: deze prachtige nieuwe buurt in Haarlem." Opvallend zijn de meegemetselde balkons die doen denken aan de Amsterdamse School

Het Hof van Dumont wordt aangesloten op een WKO-installatie. Mulder: “Daarvoor is een warmtebron tot ruim honderd meter diep geboord. Ook het nog te bouwen naastgelegen blok wordt op deze installatie aangesloten. Dumont krijgt een energiedak met lamellen, waar het water voor opwarming wordt doorgevoerd. De gevels zijn ook extra geïsoleerd om het energieverbruik zo laag mogelijk te houden. De woningen worden luchtdicht gebouwd, we hebben een bedrijf ingeschakeld om dat te laten testen.” Alle woningen, ook die van het Hof van Sevenhuijsen, krijgen vloerverwarming en balansventilatie.

Pieters Bouwtechniek, Haarlem

ADVIES Wolf Dikken Adviseurs, Wateringen

UITVOERING UBA Bouw B.V., Uithoorn

INSTALLATIES Technische Installatie- en Handelsonderneming Schijf & Schouten Techniek B.V.

BOUWKOSTEN € 27 miljoen

BOUWPERIODE november 2012 – eind 2014

De appartementengebouwen zijn in tunnelgietbouw gerealiseerd, bij de eengezinswoningen zijn wandbreedplaten toegepast. Complicerende factor bij de bouw was vooral de geringe breedte van de bouwkavel en de logistiek. Mulder: “We mochten de Hannie Schaftstraat niet gebruiken voor de bouwwerkzaamheden. We moesten werken vanaf het binnenterrein, maar de doorgang naar het binnenterrein was te smal voor de bouwkraan. Daarom hebben we de hoekwoning bij de doorgang pas later kunnen bouwen.” ❚

| 113

HAARLEM | Slachthuisbuurt

'Bijzonder prefab betonwerk' 'ronde' prefab balkons

Alle prefab betonproducten die zijn gebruikt bij de bouw van het Hof van Sevenhuijsen (blok 3) en het Hof van Dumont (blok 4) langs de Schipholweg in Haarlem zijn afkomstig van Riboton. Dan gaat het om de balkons, galerijplaten, bordestrappen, kolommen, wanden, banden en dorpels. In totaal zijn voor blok 3 475 elementen geleverd, en voor blok 4 2.083 stuks. Naast de standaardproducten zijn door het prefab betonbedrijf uit Woerdense Verlaat ook een aantal bijzondere prefab elementen geleverd. “De balkons van blok 4 hebben een hele bijzondere vorm, met ronde hoeken en een borstwering”, zegt directeur Rino Bodt. “Ronde balkons zijn 'maltechnisch' gezien redelijk complex om te maken. De balkons zijn bevestigd door middel van een constructieve koudebrugonderbreking. Normaal gesproken wordt het betonwerk uitgevoerd in grijs hoogovencement, maar bij het Hof van Dumont is in de buitengevels op verzoek van de architect wit cement toegepast. Door het toevoegen van titaandioxide is het cement nog lichter van kleur geworden, waardoor het gebouw een andere uitstraling krijgt.” Op de borstweringen zijn door Riboton ook nog steenstrips aangebracht, waardoor de balkons aansluiten op het metselwerk van de gevels. Ook het

EEN GOEDE SAMENWERKING DRAAGT EEN STEENTJE BIJ AAN EEN PRACHTIG BOUWRESULTAAT. Bouwcenter Goedhart is dé specialist in bouwmaterialen. Onder andere met een breed aanbod op het gebied van stenen en dakpannen. Wij laten u graag kennismaken met de vele mogelijkheden.

Tankval 23, 2408 ZC Alphen aan den Rijn Telefoon: 0172 431 081, www.bouwcenter-goedhart.nl

Hof van Sevenhuijsen heeft bijzonder balkons. Bodt: “De vorm van het balkon is hier wat simpeler, maar de randen zijn bewerkt, waardoor ze een wat grovere structuur hebben gekregen. We gebruiken daarvoor een speciale productiemethode waarbij in de bekisting een kunststofmat wordt aangebracht.” Deze balkons zijn door industrieel ontwerpster Ineke Hans voorzien van opvallende balustrades, waarbij het hekwerk is voorzien van een bladmotief. Riboton beschikt over een goed uitgeruste eigen mallenmakerij met zeer ervaren medewerkers die hun vak verstaan. Dat stelt het bedrijf in staat tot het maken van een grote variëteit aan betonproducten. Bodt: “Ambachtelijk vakmanschap en een flexibele instelling is onze kracht. Wij maken en leveren voornamelijk klantspecifieke houten mallen voor de meest uiteenlopende projecten. Daarnaast maken we ook stalen mallen, in samenwerking met derden. De kennis en ervaring die Riboton in huis heeft op het gebied van prefab beton en maatwerkproductie is breed en divers. Wij kunnen daardoor ongebruikelijke producten en vormen maken. Wij zijn goed in bijzondere dingen.” ❚

| 115

AMSTERDAM | De Staatsman-Wicherskwartier

Nieuwe stedelijke invulling voor verpauperd gebied Tekst: Hilda Bosma Beeld: ADD Architecten

De driehoek tussen de Buyskade, de Donker Curtiusstraat en de Visseringstraat dichtbij de Jordaan was al jaren verpauperd. Met de nieuwbouw van de appartementencomplexen De Staatsman en Het Wicherskwartier krijgt het gebied een passende stedelijke invulling.

TURNKEY Sinds 2004 is BAM Woningbouw mede-eigenaar van de grond waar nu De Staatsman komt. Boelens de Gruyter is eigenaar van de grond van het Wicherskwartier. Projectleider Paul Spaargaren vertelt: “BAM Woningbouw kreeg de turnkeyopdracht voor de nieuwbouw van 135 appartementen voor het Wicherskwartier en 45 appartementen voor De Staatsman. We leveren alle appartementen kant-en-klaar op. De huurders hoeven alleen maar de sleutel om te draaien.” Beide complexen bestaan uit vijf bouwlagen met daaronder een stallingsgarage en vormen samen een stedelijk ontwerp. Het Wicherskwartier bestaat uit twee bouwvolumes met daartussen een binnenstraat boven de stallingsgarage. Alle appartementen op de begane grond beschikken over een eigen of gemeenschappelijke tuin. De woningen zijn hoogwaardig afgewerkt om bewoners een prettige woning te bieden.”

BINNENSTEDELIJK

Het Wicherskwartier

Door de recessie en de complexe grondverdeling duurde het een aantal jaren, voordat de nieuwbouw van beide appartementencomplexen van de grond kwam. Vastgoedbelegger a.s.r. werd in 2012 benaderd om appartementen af te nemen in het project Wicherskwartier. BAM Woning-

116 |

bouw heeft MN Services (Pensioenfonds Metaal en Techniek) benaderd als belegger voor project De Staatsman. Beide plannen zijn in goede onderlinge samenwerking tussen de ontwikkelaar, het stadsdeel, de bouwer en de belegger afgestemd op de behoefte van de klant.

Alvorens te bouwen, heeft eerst een bodemsanering plaatsgevonden. Spaargaren: “Deze bodemsanering is door BAM Milieu geheel begeleid en uitgevoerd en het heeft veel tijd gekost om dit zorgvuldig te doen. Om bouwtijd en de overlast voor de omgeving te beperken, hebben we in de bouwvak drie weken doorgewerkt.”

AMSTERDAM | De Staatsman-Wicherskwartier

Spaargaren vervolgt: “Het binnenstedelijk bouwen maakt het plannen en afstemmen nog belangrijker dan in elk ander project. Dat betekent dat we met just-in-timeleveringen werken. Alle materialen worden direct verwerkt in de bouw. De onderlinge samenwerking met alle betrokken diensten is erg goed. Voor het Stadsdeel is deze ontwikkeling van dit stedelijk gebied belangrijk. Dat maakt dat de Gemeente Amsterdam echt betrokken is en met ons en de bewoners meedenkt." Spaargaren: “We zijn heel trots dat we onze bijdrage leveren aan een nieuwe bestemming van een verpauperd deel van Amsterdam. Door deze nieuwe invulling gaat de kwaliteit van de gehele buurt omhoog.” ❚

'Bijdrage aan opwaardering Stadsdeel West'

Appartementen op begane grond beschikken over eigen of gemeenschappelijke tuin

Bouwinfo OPDRACHT Wichers B.V. (Boelens de Gruyter), Amsterdam (afnemers: a.s.r., Utrecht en MN, Den Haag)

PROJECTMANAGEMENT EN UITVOERING BAM Woningbouw, Alkmaar

ONTWERP ADD Architecten, Limmen

ADVIES Constructiebureau Tentij; Hiensch Engineering b.v.; BAM Woningbouw Engineering & Consulting

INSTALLATIES Bogro; Blom Elektrotechniek; Steboma; SEV installatietechniek; Peereboom installatietechniek; Comfort Partners; Stam Elektro

BOUWKOSTEN circa € 25 miljoen

BOUWPERIODE De Staatsman (oktober 2013 – december 2014); Wicherskwartier (januari 2013 - oktober 2014)

| 117

PLAATSNAAM||Kwintijn AMSTERDAM Projectnaam

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Van Wijnen Projectontwikkeling West B.V.

Wonen, werken en genieten in Amsterdam-West Op een prachtige locatie langs de Bilderdijkkade in Amsterdam-West verrijst op dit moment een plek waar wonen, werken en genieten samenkomen. Kwintijn omvat een aantal bouwblokken rond een binnentuin, gelegen pal naast rijksmonument ‘Tramremise De Hallen’, met alle voorzieningen om de hoek. Het centrum van de stad en het Vondelpark liggen op loopafstand. Het totale project omvat de bouw van 306 ondergrondse parkeerplaatsen, 174 appartementen en 700 m² commerciële ruimte. De Alliantie koopt hiervan 56 appartementen voor de sociale sector en 500 m² commerciële ruimte. Altera Vastgoed N.V. koopt 69 appartementen plus parkeerplaatsen. De Gemeente Amsterdam neemt 180 parkeerplaatsen af. Bouwblok E wordt verhuurd aan De Blijf Groep voor de huisvesting van een Oranje Huis, een opvanghuis waar mensen die te maken hebben met huiselijk geweld terecht kunnen voor advies, hulpverlening en tijdelijke opvang. De overige appartementen en parkeerplaatsen zijn bestemd voor de vrije verkoop. Op 19 juni vorig jaar is de eerste paal van het nieuwbouwproject geslagen, ten behoeve van de bouw van de parkeergarage. Voor de zomer moet de parkeergarage gereed zijn. “De parkeergarage betreft een tweelaagse, ondergrondse parkeergarage waarin ook de bergingen voor de bovengelegen woningen worden voorzien”, vertelt Egbert Verweij, adjunct-directeur van bouwbedrijf Van Wijnen Haarlemmermeer B.V. “In juni moet het kelderdek gestort zijn, dan kunnen we starten met de bovenbouw, bestaande uit drie bouwblokken met in totaal 174 appartementen.”

118 |

BIM Van Wijnen neemt een belangrijk deel van de nieuwbouw voor zijn rekening. Projectontwikkelaar van het project is Van Wijnen Projectontwikkeling West B.V. De bouw wordt verzorgd door Van Wijnen Haarlemmermeer B.V. en Wijcon draagt zorg voor de constructies. Kwintijn wordt geheel gebouwd volgens het lean-bouwenprincipe. “We hebben samen met alle betrokken bouwpartijen een planning gemaakt, waar we samen voor verantwoordelijk zijn”, aldus Verweij. “De betrokken bouwpartners zijn door onszelf geselecteerd. Eén van de voorwaarden was dat de partijen vertrouwd moesten zijn met uitwerking in BIM, een hulpmiddel om nog beter invulling te kunnen geven aan het leanbouwenprincipe. Doordat alle partijen, dus ook de installateurs en toeleveranciers hun ontwerp in BIM integreren, kunnen we beter op elkaar inspelen. Problemen worden tijdig ondervangen. Op de bouw kan men gericht aan de slag. En faalkosten worden voorkomen.” Ook het constructiedeel wordt uitgewerkt in BIM. “Wijcon verzorgt de complete tekeningen, inclusief de wapeningen voor alle prefab beton- en staal-

AMSTERDAM | Kwintijn

constructies”, vertelt Verweij. “De verantwoordelijkheden voor de constructie worden niet traditioneel bij de toeleveranciers neergelegd, we houden dit bewust in eigen hand. Zo kunnen geen misverstanden ontstaan tussen de constructeurs van de verschillende disciplines.” Nu de start van de bovenbouw nadert, moeten de definitieve afspraken en planningen worden gemaakt. “Binnen de lean-sessies die wij op dit moment houden, worden met alle partijen afspraken gemaakt over welke bouwmaterialen wanneer worden geleverd. Het bouwperceel bevindt zich middenin de stad en dat zorgt op logistiek vlak voor de nodige uitdagingen”, aldus Verweij. “We kunnen niet continu vrachtwagens met materiaal ontvangen. Alles wordt dan ook just-in-time geleverd.”

KOPERS Zoals de planning er nu uitziet, worden de eerste woningen in het derde kwartaal van 2015 opgeleverd. “In oktober starten we met de bouw van het laatste blok. De woningen van dit blok gaan binnenkort in de verkoop.” Op www.kwintijn.nl kunnen geïnteresseerden de bouw volgen. Op deze site kunnen potentiële kopers zich bovendien aanmelden voor een voorpublicatie van de koopwoningen. “Inmiddels hebben we al 1.100 aanmeldingen ontvangen”, aldus Verweij. “De interesse voor deze locatie is groot. En dat is niet verwonderlijk, want Kwintijn wordt gebouwd op een stukje Amsterdam dat jarenlang braak heeft gelegen. Op dit moment wordt ook de Tramremise opgeknapt. Hierin worden onder andere een hotel, een bibliotheek en een passage met allerlei winkels voorzien. Op het moment dat de bewoners intrek nemen in hun woningen, kunnen zij van al deze faciliteiten gebruikmaken.” ❚ 'Het bouwperceel bevindt zich middenin de stad en dat zorgt op logistiek vlak voor de nodige uitdagingen'

Bouwinfo

Lean&Duurzaam

OPDRACHT ONTWERP CONSTRUCTIE UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

Van Wijnen Projectontwikkeling West B.V. Faro Architecten BNA, Lisserbroek Wijcon BV Van Wijnen Haarlemmermeer B.V. Trijselaar Vermeer; Van der Pol; Comfort Partners; Excel Air juni 2013 – derde kwartaal 2015

Projectinfo E-INSTALLATIES Middenin het oude westen van Amsterdam verzorgt Van den Pol Elektrotechniek de elektrotechnische installatie voor woningcomplex Kwintijn. Verdeeld over drie woonblokken worden 171 appartementen gerealiseerd met daaronder een parkeergarage in twee lagen. In een blok is ook een kantorenverdieping voorzien.

www.vandenpol.com

Het complex is onderdeel van een groter herontwikkelingsproject aan de Bilderdijkkade. Deze herontwikkeling van Tramremise De Hallen tot levendig wijkcentrum met een hotel, een bibliotheek, een filmtheater, een horeca- en foodcourt, tvstudio’s, een kinderdagverblijf en een ambachtenhal, ligt direct naast Kwintijn en maakt het een zeer aantrekkelijke woonlocatie. Ook in De Hallen verzorgt Van den Pol alle elektrotechnische installaties. Net als voor De Hallen geldt voor Kwintijn dat duurzaamheid belangrijk is. Van den Pol levert een belangrijke bijdrage aan een goede energieprestatienorm voor de woningen, onder meer door de daken van de drie gebouwen van zonnepanelen te voorzien.

| 119

UTRECHT | KwaZeGa

Tekst: Het tekstbureau, Liliane Verwoolde Beeld: Plegt-Vos

KwaZeGa maakt flinke sprong op energieprestatieladder De appartementen aan de Utrechtse Kwangodreef, Zebradreef en Gambiadreef dateren uit de zestiger jaren. De uitstraling is dus niet meer van deze tijd. Om die reden is drie jaar geleden de binnenkant van de appartementengebouwen onder handen genomen. Nu is de buitenzijde aan de beurt. Eind 2014 is ‘KwaZeGa’ weer helemaal van nu.

STURING Als het over bouwen en mensen gaat, liggen BoEx en Plegt-Vos uitstekend op één lijn. “Plegt-Vos wil met haar werken mensen verder helpen”, vertelt Dolfin. “We willen oplossingen bieden die het woon-, werken leefplezier van onze klanten duurzaam versterken. Met deze zelfde ‘groene’ gedachte staat Bo-Ex in het werk. Dat merk je aan alles. BoEx geeft sturing vanuit visie, waardoor zij snel en resoluut beslissingen neemt. Bij twijfel over twee materialen, zal de keuze altijd vallen op het meest duurzame materiaal.”

KOPGEVEL EN VOORAANZICHT Hoogbouwflats langs dreven kenmerken de wijk Overvecht

De Kwangodreef bestaat uit twee gebouwen met twee portieken. De Zebradreef en Gambiadreef bestaan beide uit één gebouw met vier portieken. De appartementengebouwen worden gelijktijdig aangepakt onder de projectnaam ‘KwaZeGa’. Woningcorporatie en opdrachtgever Bo-Ex wil dat de gebouwen een flinke sprong maken op de energieprestatieladder. De uitdaging is ‘van label D/E naar B’. Om dit voor elkaar te krijgen wordt de dakbedekking overlaagd. De gevels worden voorzien van nieuwe kozijnen met dubbelglas. De liften worden energiezuinig gemaakt en de kopgevels en plafonds van de kelders worden extra geïsoleerd.

120 |

DAK EN KOZIJNEN Op het dak blijft de oude laag bitumen liggen. Plegt-Vos overdekt deze met een nieuwe laag en dekt deze af met gerecycled grind. Zo wordt bespaard op uren en materiaal. De nieuwe kunststof kozijnen zijn waar mogelijk van gerecycled kunststof. Alle kozijnen hebben HR++ glas en worden aan de zonzijde voorzien van zonwerend glas. “Zonwerend glas maakt zonwering en koelinstallaties overbodig”, vertelt Marcel Dolfin, projectleider van Plegt-Vos. “Ook bij de houten kozijnen kijken we eerst of het hout nog goed is. Alleen als het aan vervanging toe is, wordt het vervangen.”

De betonnen platen op de kopgevels worden verwijderd en vermalen tot puingranulaat. Zo kan het worden hergebruikt in de wegen waterbouw. Isolatiemateriaal en zwart metselwerk maken de kopgevels weer klaar voor de toekomst. Aan de voorgevel gebeurt veel. De portieken komen twee meter naar voren, worden twee-aan-twee gekoppeld en krijgen hetzelfde zwarte metselwerk. In combinatie met de antracietgrijze natuursteenplaten ontstaat een strak en eigentijds geheel.

ACHTERAANZICHT Aan de achterzijde worden nieuwe entrees gemaakt, waardoor de bewoners in de toekomst vanaf twee kanten het gebouw in kunnen. De betonnen balkons worden gesaust, de balkonhek-

UTRECHT | KwaZeGa

ken worden vernieuwd, de houten kozijnen worden voorzien van nieuw glas en donkergrijs geschilderd en alle overige gevelkozijnen van de woning worden vervangen door kunststof kozijnen. Al deze werkzaamheden vinden plaats terwijl de woningen bewoond zijn. “Het vraagt behoorlijk wat organisatietalent om de woningen onder deze omstandigheden veilig bereikbaar te houden”, vertelt Dolfin. “We hebben bijvoorbeeld complete noodentrees gemaakt. Door slimme oplossingen kunnen de bewoners gebruikmaken van de lift in het naastliggende portiek. Maar ze moeten ook bezoek kunnen ontvangen, dus de bel moet vindbaar blijven en de intercom moet functioneren. Dit lukt alleen met de juiste voorzieningen en goede voorlichting voor de bewoners.” De portieken komen twee meter naar voren, worden twee-aan-twee gekoppeld en voorzien van zwart metselwerk

INFORMEREN Om de informatievoorziening goed te regelen, heeft Bo-Ex een externe partij ingeschakeld. Hakvoort Communicatie speelt niet alleen de informatie van Bo-Ex door aan de bewoners, maar ook die van Plegt-Vos. Dolfin: “Zo komt de informatie steeds van hetzelfde adres en kan geen verwarring ontstaan.” Maar ook op de werkvloer krijgen de bewoners veel informatie. “Onze uitvoerder – Jos Pel – en onze voorlieden zijn nog bekende gezichten uit de periode dat de binnenzijde werd gerenoveerd.

Zij zijn de hele dag op de bouw aanwezig en kunnen de mensen helpen en eventueel vragen beantwoorden.”

SOCIAAL CONTACT Inmiddels zijn bij honderd woningen de kozijnen vervangen en Dolfin is meer dan tevreden over de gang van zaken. “Het is mooi om te zien hoe onze mensen helemaal worden opgenomen in de samenleving. Laatst was er brand op een tweede etage.

Gespecialiseerd aannemer in tegelwerk Openingstijden: ma t/m do 09.00 - 17.00, vrijdag 09.00 - 15.00, zaterdag op afspraak info@oostborg.nl

Toen hebben onze mensen de kinderen opgevangen. Het is ook gebeurd dat een jongen door een oudere broer werd overmand. Onze mensen hebben deze jongen toen opgevangen tot de politie er was. We leren de mensen ook beter kennen in de 'kluscontainer'. Hier kunnen zij gratis boormachines, hamers en schroevendraaiers lenen voor het ophangen van gordijnen en andere zaken. Als het nodig is helpen we zelfs een handje. Zo draagt de renovatieslag ook een steentje bij aan het sociale contact.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES UITVOERING BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Woningcorporatie Bo-Ex, Utrecht MEX Architects, Bilthoven Atriensis, Eindhoven Plegt-Vos, Vleuten € 9,5 miljoen januari 2014 – november 2014

Projectinfo TEGELWERK: STIJLVOL EN KLEURRIJK Het tegelwerk levert een belangrijke bijdrage aan de nieuwe uitstraling van de KwaZeGadreef in Utrecht. In de trappenhuizen worden de wanden en vloeren opnieuw betegeld. De entreegebouwen krijgen door het tegelwerk weer een frisse en eigentijdse uitstraling.

www.oostborg.nl 030-6772421

Het tegelwerk wordt uitgevoerd door Tegelzettersbedrijf Oostbörg. “Voor de wanden in de trappenhuizen is gekozen voor Mosa Murals Lines, een lichte tegel van 30x30 centimeter”, vertelt Jeroen de Goeij, directeur van Tegelzettersbedrijf Oostbörg. “De vloeren van de begane grond en het onderhuis worden betegeld met een donkere Mosa Terra Maastricht 216V van 30x60 centimeter. Die combinatie geeft de trappenhuizen een chique uitstraling. Bij de entrees is gekozen voor tegels van 15x15 centimeter in opvallende kleurschakeringen. Hierdoor heeft elke entree een eigen identiteit gekregen.” Tegelzettersbedrijf Oostbörg heeft in de trappenhuizen het wandtegelwerk bijna afgerond en begint half mei aan het tegelwerk van de entrees.

| 121

INSTALLATIEWERKEN DAKBEDEKKINGEN

Uw klimaat-, sanitair- en daktechnisch installateur. Voor aanleg, renovatie en onderhou d van kwalitatieve en duurzame installaties en daken. www.bosgroep.com | tel: 030 â&#x20AC;&#x201C;288 24 88 | info@bosgroep.com

030 - 688 73 06 | info@stigho.nl | www.stigho.nl

voor service en kwaliteit

Einsteinweg 21 | 3404 LH IJsselstein

w.nl 00

UTRECHT | KwaZeGa

Projectinfo 'BEWONERSDIENSTEN EEN SUCCESFACTOR'

Energielabel en –advies inmeten

energie

inspectie

De basis voor uw begroting

Duurzaam advies voor nu en later

De juiste conditie voor uw onderhoudsplan

Meetmij bv Specialist in sociale woningbouw

info@meetmij.nl 030 - 214 29 01

www.meetmij.nl

Op papier is het maar een kil getal: 348 woningen. Maar wie zoveel woningen renoveert, heeft te maken met minstens evenveel bewoners. Draagvlak en medewerking zijn dan ook kritische succesfactoren voor projecten als deze. “Daarom heeft de corporatie ons bij dit project betrokken voor de bewonersbegeleiding”, zegt Klaas Jelle Hakvoort van Hakvoort Mens en Gebouw. “We zijn de spil tussen corporatie, aannemer en bewoner. We luisteren, sturen, onderhandelen, bemiddelen en koppelen terug. We voeren warme opnames uit, trekken weigeraars over de streep, zijn betrokken bij de oplevering en bieden praktische hulp.” Dat de projectconsulenten van Hakvoort Mens en Gebouw hun taak breed opvatten, is wel duidelijk. Bij alles wat ze doen in Utrecht, hebben ze oog voor de bewoner als mens. “We zitten aan tafel bij een huilende dame, die haar man onlangs verloor en zich schaamt dat ze onze hulp nodig heeft. Maar we brengen ook een oude bewoner over de trap naar boven omdat de lift tijdelijk niet functioneert. Een traan en een opgestoken duim liggen in dit complex dichtbij elkaar”, glimlacht Hakvoort. Aandacht voor mens én gebouw is volgens hem aantoonbaar een succesfactor. “De aannemer kan zijn werk doen volgens planning. De corporatie kan rekenen op een tevreden huurder. En de bewoners? Die hebben niet om de overlast van een renovatie gevraagd. Maar ze waarderen onze rol enorm en merken dat er aandacht voor hen is. Zo werken we ook bij het project KwaZeGa samen aan een geslaagde renovatie.”

'ALUMINIUM BALKONHEKKEN GEVEN RENOVATIE EXTRA GLANS' Het project KwaZeGa in Utrecht bestaat uit 348 huurwoningen die momenteel aan de buitenzijde grondig gerenoveerd worden. MBR Hekwerken levert voor dit project aluminium balkonhekken uit haar nieuwe productlijn MBR Design.

Woon- en projectconsulenten corporaties

aannemers

bewoners

De schakel tussen bewoners, corporatie & aannemer

Sneller en efficienter renoveren

Meer draagvlak, minder weigeraars

Hakvoort Mens en Gebouw bv Specialist in bewonersdiensten

info@mensengebouw.nl 030 - 214 29 00

www.mens en gebouw.nl

MBR Hekwerken heeft bij de aanbesteding uitgebreid de voordelen van aluminium balkonhekken op een rijtje gezet voor hoofdaannemer Plegt-Vos. Erwin Both, directeur MBR Hekwerken, vertelt: "Ten eerste is aluminium onderhoudsarm aangezien het niet geschilderd hoeft te worden en niet gaat roesten. Ten tweede is aluminium zeer prettig in het gebruik, vanwege een relatief laag gewicht in combinatie met een hoge sterkte. Ten derde is aluminium, op esthetisch vlak, zeer geliefd vanwege de strakke afwerking. Blinde bevestigingstechnieken maken lassen, zichtbare onderdelen en bouten overbodig. Ten vierde is het aluminium productieproces financieel voordelig en tijdbesparend, aangezien aluminium wordt geperst ininmeten plaats van gelast." energie inspectie

Energielabel en –advies

Zoals de meeste kende ook dit project de nodigeDeuitdagingen. "DoorDeprojecten basis Duurzaam juiste voor uwpartijen op diverse advies voor voor uwwerken is dat we met meerdere hoogtes op conditie een hefsteiger begroting later onderhoudsplan overleg, een goede planning, begripnueneneen harmonieuze samenwerking onontbeerlijk. Pas als alle partijen deze belangrijke punten in acht nemen kan de uitvoering van het project soepel verlopen." In samenspraak met alle meewerkende partijen heeft de hoofdaannemer een strakke planning opgezet volgens het lean-principe. "Daar waar in het verleden de planning alleen door de hoofdaannemer werd opgesteld komen nu alle parMeetmij bv info@meetmij.nl tijen samen om tot een goed werkbare planning te komen. Door een ruime inSpecialist in sociale woningbouw 030 -situaties 214 29 01 spraak en de mogelijkheid tot meedenken worden onverwachte in de praktijk hiermee tot een minimum beperkt."

www.meetmij.nl

| 123

UTRECHT | KwaZeGa

DAKBEDEKKEN EN INSTALLEREN VANUIT DEZELFDE FILOSOFIE Bo-Ex hanteert een uitgebreide selectieprocedure om het juiste team van onderaannemers te verzamelen. Al in 2012 verzoekt zij Plegt-Vos om ook Stigho Electro en Bos Dakbedekkingen uit te nodigen voor een prijsopgave. Als Plegt-Vos in 2013 vaststelt dat deze prijzen marktconform en concurrerend zijn, behoren Stigho en Bos definitief tot het bouwteam.

Dankzij 'voorjaar van de eeuw' zit het werktempo er goed in

AANTREKKELIJK ALTERNATIEF

Beide organisaties voldoen dan ook aan het onderaannemersprofiel dat Bo-Ex voor ogen heeft. Stigho Electro is geen partij die klakkeloos volgt, maar juist vragen stelt en meedenkt. En ook Bos Groep heeft de juiste bedrijfsfilosofie. “We gaan niet voor een éénmalig maximaal rendement”, vertelt Rogier Bos, directeur Bos Dakbedek-

124 |

kingen. “Maar voor een duurzaam resultaat en continuïteit.” Toevallig kunnen de bedrijven ook samen uitstekend door één deur. “We hebben meerdere gemeenschappelijke opdrachtgevers. Daarom zullen we in de toekomst de samenwerking intensiveren. Samen kunnen we immers complete technische installaties aanbieden.”

In de KwaZeGa verplaatst Stigho Electro de bestaande intercompanelen tijdens de renovatiewerkzaamheden. Daarna vervangt zij de panelen door een modern en vandaalbestendig digitaal codepaneel. Ze vervangt de verlichting in het complex en brengt de elektrische installaties aan in de nieuwe entrees. Vervolgens zorgt zij ervoor dat in de trappenhuizen de opbouwbuisleidingen onzichtbaar worden weggewerkt. Om de veiligheid te verhogen brengt zij extra IP-camera’s aan. “Voor de verlichting hebben we aantrekkelijke alternatieven kunnen aandragen”, vertelt John van Wolfswinkel, projectleider bij Stigho Electro. “Dankzij energiezuinige

UTRECHT | KwaZeGa

armaturen hebben de bewoners straks meer licht voor relatief minder geld. Door de hogere luxwaarde neemt bovendien het gevoel van veiligheid in de algemene ruimtes toe.”

Een project als KwaZeGadreef is Bos & Stigho op het lijf geschreven. “We zijn vertrouwd met werken in en op een bewoonde omgeving. Onze mensen realiseren zich dat zij werken

in het leefdomein van de bewoners. Zij zullen zich dus altijd netjes voorstellen, zorgvuldig omgaan met de eigendommen van de bewoners en vertellen waar zij mee bezig zijn.” ❚

HOOG TEMPO Bos Dakbedekkingen is verantwoordelijk voor de renovatie van het dak. Zij verwijdert het oude ballastgrind, brengt een nieuwe laag bitumen aan en dekt deze af met nieuw gerecycled ballastgrind. “De aan- en afvoer van het grind was nogal een uitdaging door de enorme hoogte van het gebouw”, vertelt Bos. “Uiteindelijk hebben we de afvoer geregeld met een zuiger, de aanvoer met een kubel die het grind over het dak heeft verspreid.” Vervolgens brengt Bos Dakbedekkingen nieuwe dakranden aan in antracietgrijs. Ze monteert nieuwe toegangsluiken en zorgt voor permanente valbeveiliging. “We zijn pas gestart in februari, maar gelukkig hebben we het mooiste voorjaar van de eeuw”, vertelt Bos blij. “We zijn nu al bezig op het derde gebouw. Het tempo zit er dus goed in.”

| 125

TILBURG | Piusplaza Tekst: Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld: Bouwbedrijf Van de Ven

Van vervuild en braakliggend terrein tot 'prachtig

appartementencomplex' In hartje Tilburg verrijst aan het Piusplein in snel tempo een groot appartementencomplex. Opdrachtgever STUworld heeft Bouwbedrijf Van de Ven ingeschakeld om de bouw te realiseren van 112 appartementen en een grote commerciĂŤle ruimte op de begane grond. Met voldoende parkeergelegenheid op eigen terrein en alle uitgaansgelegenheden als overburen is dit voor starters en studenten dĂŠ ideale woonbasis.

126 |

TILBURG | Piusplaza

De gevel wordt voorzien van donkere en gemêleerde gevelstenen. Een gedeelte van het metselwerk wordt verticaal uitgevoerd

Appartementencomplex ‘Piusplaza’, gelegen in het bruisende centrum van Tilburg, zal in november 2014 worden opgeleverd. "Een transformatie waar veel Tilburgers op gewacht hebben", aldus Otto Janssen, projectleider bij Bouwbedrijf Van de Ven. "Op het moment dat opdrachtgever STUworld ons inschakelde lag er al een kant-en-klare bouwvergunning. Omdat wij niet tevreden waren over de indeling van het complex hebben wij een optimalisatieslag gemaakt door veel verloren ruimtes, zoals gangen, te betrekken bij de appartementen. Hierdoor kunnen wij nu zeer ruime appartementen realiseren, voorzien van een eigen badkamer en een eigen keuken. Met afmetingen variërend van veertig m² tot zestig m² vallen de appartementen onder de categorie ruime (studenten)woningen. Het gebouw is uitgerust met een centraal verwarmingssysteem in combinatie met individuele warmteunits voor de wooneenheden. Daarnaast heeft de opdrachtgever gekozen voor een zeer veilig systeem voor het hangen sluitwerk. Deze punten leveren een absolute meerwaarde op voor dit project."

GRONDVERDRINGENDE PALEN Voordat gestart kon worden met de bouw van het appartementencomplex zou in eerste instantie een grondsanering worden uitgevoerd. "De grond was namelijk dusdanig vervuild dat hiervoor veel extra maatregelen moesten worden getroffen. De oorspronkelijke bedoeling was om met boorpalen de vervuilde grond omhoog te halen waarna deze kon worden afgevoerd. Vanwege de korte bouwtijd voor dit project is echter gekozen voor het toepassen van grondverdringende palen. Met behulp van deze boortechniek wordt geen verontreinigde grond naar de oppervlakte gehaald. Een veilige en tijdbesparende oplossing waarbij geen vervuilde grond hoeft te worden afgevoerd."

LUXUEUZE UITSTRALING Het braakliggende terrein was een doorn in het oog van de Tilburgers. "Het nieuwbouw-appartementencomplex vormt, qua esthetiek, een hele mooie aanvulling op de bestaande bebouwing in het hart van de gemeente Tilburg. Doordat het middengedeelte van het gebouw bestaat uit acht verdiepingen en aan beide zijkanten trapsgewijs naar beneden loopt, ontstaat een speelse piramidevorm." De architect heeft bij dit project gekozen om de laagbouwelementen te voorzien van een donkere gevelsteen. ›

| 127

Grotere elementen en betere Uf waarde met STV® beglazing Voor de grote elementen van het project Pius Plaza in Tilburg heeft Transcarbo de nieuwe STV®techniek toegepast.

www.transcarbo.nl

Engineering, productie en montage van aluminium, kunststof en stalen ramen, deuren, vliesgevels en lichtstraten

Jenaplan school Metameer Boxmeer

Thermo Konstrukties ontwerpt, produceert en bouwt kozijnen, ramen, deuren, vliesgevels, serres, veranda’s en overkappingen. Onze gespecialiseerde medewerkers leveren maatwerk en bieden een totaalpakket voor ieder project. Uitgangspunt is steeds de wens van de cliënt. Elke maatvoering en vrijwel iedere vorm is mogelijk! Meerwaarde door vakwerk en ervaring al meer dan 25 jaar in aluminium, staal en kunststof.

Alles in één hand! Het motto wat wij u bieden. Of het nu gaat om een kozijn, serre, overkapping, uitbreiding of aanbouw. Thermo neemt alle zorgen uit uw hand. Omdat wij van alle markten thuis zijn. Thermo Konstrukties bouwt geheel volgens uw eisen en wensen. We zijn vakkundig, creatief, snel en ervaren. Onze gespecialiseerde medewerkers leveren u maatwerk, zodat uw keuze een ware verrijking is van uw woning.

Kantoor Raben Oss

Movianto Oss

Keurmerken:

TILBURG | Piusplaza

Bij het middelste, hoger gelegen gedeelte is gekozen voor een gemêleerde steen met een gelige ondertoon. "Deze combinatie zorgt voor een mooi contrast. De grote gevelopeningen met veel glas maken het gebouw transparant en creëren veel lichtinval voor de bewoners. En door de toepassing van de vele details krijgt het gebouw een luxueuze uitstraling."

BOUWEN OP EEN POSTZEGEL Omdat het complex in het centrum van de stad ligt zijn veel voorzieningen nodig om de bouw te kunnen realiseren. "Er moet tegen een bestaand appartementencomplex aangebouwd worden met gebruikmaking van een gedeelte van het terrein van de buren. In goed overleg is hen een alternatieve parkeerplaats aangeboden zodat zij toch in de nabije omgeving kunnen parkeren. Vanwege de beperkte bouwruimte is de torenkraan in het gebouw geplaatst. Er is geen ruimte op het terrein voor de auto’s van het personeel en alle platte daken die beschikbaar zijn worden gebruikt voor opslag. Ook het fietspad is omgelegd en wordt nu gebruikt als laaden losterrein. Dit alles heeft veel teweeggebracht bij de Tilburgers, aangezien het Piusplein een heel druk gebied is voor fietsers die vanuit de stad richting het spoor fietsen. Vanzelfsprekend proberen wij te allen tijde passende oplossingen te vinden voor de tijdelijke overlast die veroorzaakt wordt door de bouwwerkzaamheden." ❚

Bouwinfo OPDRACHT STUworld

ONTWERP Forum Architecten

ADVIES

Projectinfo ALUMINIUM KOZIJNEN EN GEVELS Thermo Konstrukties ontwerpt, produceert en assembleert kozijnen, ramen, deuren, vliesgevels en lichtstraten. “Aluminium kozijnen of vliesgevels zijn vaak het visitekaartje van een gebouw. Denk hierbij aan kantoorpanden, entrees, appartementencomplexen en winkelpanden. Al onze systemen zijn onderling compatibel, zodat raam-, deur-, gevel- en daksystemen probleemloos samengevoegd kunnen worden.” “Bovendien kiest de klant voor een zorgeloos systeem met een lange levensduur, wegens de duurzaamheid van aluminium als bouwmateriaal. Kiest de klant voor aluminium kozijnen, dan heeft dat vele voordelen, omdat zij onderhoudsvrij zijn en een krachtige isolatiewaarde hebben. Het slanke profiel garandeert daarbij een maximale lichtinval. Daarbij is een aluminium kozijn altijd een lust voor het oog.” “Samen met onze relaties, Bouwbedrijf Van de Ven en Nieuwenhuizen Daandels, realiseren wij momenteel twee opdrachten op het Piusplein te Tilburg. Het betreft twee appartementencomplexen met winkels op de begane grond. Thermo Konstrukties mag bij één opdracht de aluminium kozijnen leveren van de winkelpanden die worden uitgevoerd in Reynaers CS 77. Thermo Konstrukties levert bij het andere appartementencomplex de gehele gevel in aluminium. Ook hier worden de kozijnen uitgevoerd in Reynaers CS 77. Kiezen voor Thermo Konstrukties is kiezen voor kwaliteit en vertrouwen. Wij produceren, leveren en monteren door heel Nederland.”

VERTICAAL EN HORIZONTAAL METSELWERK Het metselwerk van Piusplaza is werk voor specialisten. Een gedeelte van het metselwerk wordt verticaal uitgevoerd en het totale metselwerk wordt ‘doorgestreken’. “Beide technieken zijn bij ons regelmatig aan de orde”, vertelt Marcel Hobbelen, directeur Bouwbedrijf Hobbelen. “Het verticale metselwerk is een uitgekiende manier om panden met nagenoeg hetzelfde budget meer uitstraling te geven.”

Snoeren Bouwmanagement

UITVOERING Bouwbedrijf Van de Ven

BOUWKOSTEN € 5,9 miljoen

BOUWPERIODE november 2013 – november 2014

Vanaf april gaan de metselaars van Bouwbedrijf Hobbelen aan de slag op de toplocatie van Tilburg. Zij werken dan ongeveer vier maanden lang met zes tot zeven mensen tegelijk. “We hebben veertig mensen in vaste dienst”, vertelt Hobbelen. “Daarnaast hebben we een groep van vaste zzp’ers, met wie we regelmatig samenwerken. Deze kennen onze medewerkers en onze werkwijze. In de praktijk werken ze als een doorgewinterd team. Dat past ook bij Bouwbedrijf Hobbelen. Dit jaar bestaan we 32 jaar, dan rekenen je opdrachtgevers erop dat het werk plezierig en deskundig wordt uitgevoerd.”

| 129

LELYSTAD | De Ankerplaats

Tekst: Henk Geist Beeld: 19 het atelier architecten

De Ankerplaats geïnspireerd op Willem Dudok In de nieuwe woonwijk Hanzepark vlakbij het NS-station Lelystad is in opdracht van woningcorporatie Centrada het nieuwe complex De Ankerplaats verrezen. Net als bij het gehele Hanzepark is het ontwerp van De Ankerplaats geïnspireerd op de architectuur van Willem Dudok. De Ankerplaats omvat twee bouwfasen, die zijn gerealiseerd door Aannemersbedrijf Bramer uit Vriezenveen. Eén bouwfase betreft een complex met 59 levensloopbestendige appartementen in de huursector, bestemd voor 55-plussers. Zij wonen hier zelfstandig in een appartement met een woonkamer met keuken, twee slaapkamers, een badkamer en een berging. De bewoners kunnen indien gewenst een beroep doen op de zorgvoorzieningen in de nabijgelegen Hanzeborg. Dit woon-zorgcomplex van Woonzorg Flevoland biedt een breed spectrum aan zorg, diensten en welzijnsactiviteiten voor met name ouderen en chronisch zieken in Lelystad en omgeving. Het genoemde appartementencomplex telt vier bouwlagen en is gebouwd in een u-vorm rond een binnenplaats. Deze binnenplaats wordt afgesloten door twee blokjes met elf grondgebonden koopwoningen voor starters, die als eerste gebouwd werden en allemaal zijn verkocht. Aan het binnenterrein liggen de galerijen van de appartementen, de achtertuinen van de starterswoningen en hier is ook de parkeervoorziening in het groen aangelegd. Op de begane grond zijn een aantal oplaadpunten voor scootmobiels aangebracht. Het gaat volgens projectleider Koen Wierts van Aannemersbedrijf Bramer om traditionele bouw. "De beganegrondvloer bestaat uit kanaalplaten. Die vloer ligt ongeveer een meter boven het maaiveld, dat geeft het gebouw een wat statiger aanzien en de bewoners hebben daardoor een beter zicht op de omgeving. Het gebouw is verder opgetrokken uit kalkzandsteen, woningscheidende wanden en breedplaatvloeren. De voor- en achtergevel van het appartement is opgevuld met houtskeletbouwelementen. De buitengevels bestaan uit metselwerk met kunststofkozijnen. Een bijzonder element vormt de met een groot overstek uitkragende luifel boven het trappenhuis. Die zweeft als het ware boven het gebouw en accentueert de entree."

130 |

Beide gebouwen vormen een onderdeel van een grotere ontwerpopgave in de wijk Hanzepark

LELYSTAD | De Ankerplaats

FAMILIEBEDRIJF

HANZEPARK

Aannemersbedrijf Bramer was ook verantwoordelijk voor de bouw van De Bolder, gelegen naast De Ankerplaats. De Bolder is een complex met zes groepswoningen voor begeleid wonen. De groepswoningen zijn verhuurd aan twee plaatselijke zorginstellingen, Kwintes en Woonzorg Flevoland. Ze bieden elk plaats aan zes bewoners met lichte psychische problemen. De Bolder telt drie bouwlagen, op de bovenste verdieping bevinden zich tien seniorenappartementen, die door Centrada worden verhuurd.

Zowel De Ankerplaats als De Bolder zijn ontworpen door het bureau 19 het atelier architecten uit Zwolle, als prijswinnend ontwerp van een architectencompetitie. Beide gebouwen vormen een onderdeel van een grotere ontwerpopgave in de wijk Hanzepark. Deze wijk, gelegen nabij het NS-station en het stadshart van Lelystad, kent een hoogwaardige architectonische afwerking die geïnspireerd is op Dudok.

Het familiebedrijf Bramer bestaat ruim negentig jaar en is actief op diverse fronten. Wierts: "Wij zijn van alle markten thuis, doen renovatie, restauratie, utiliteitsbouw en woningbouw. Ons bedrijf kent een hele platte organisatie. Wij zijn ook een erkend leerbedrijf en in 2005 uitgeroepen tot het beste leerbedrijf van Nederland. Wij werken veel met jongeren die bij ons aan hun loopbaan beginnen en doorgroeien in de organisatie." Naast het aannemersbedrijf met een eigen timmerfabriek, kent de holding ook een afdeling projectontwikkeling en beheer van onroerend goed.

19 het atelier architecten heeft gekozen voor een sculpturale vorm van De Ankerplaats, waarbij het gebouw zich in maat en schaal aanpast aan de omgeving. Het is een gebouw geworden met meerdere gezichten, enerzijds grootschalig en met duidelijke horizontale en verticale lijnen, anderzijds ook kleinschalig en met overhangende balkons in het groen. In de vormgeving en detaillering is met grote zorgvuldigheid gewerkt aan metselwerkverbanden, kleurgebruik, luifels, verschillende typen balkons en horizontale en verticale belijning. Details die ook terug te vinden zijn in de kenmerkende architectuur van Dudok. ❚

De Ankerplaats is gebouwd in een u-vorm rond een binnenplaats

Beheer - en Exploitatiemaatschappij Projectontwikkeling Aannemersbedrijf

Horizontale en verticale belijning volgens Dudok

Hoofdvestiging: Almeloseweg 36 Postbus 53 7670 AB Vriezenveen

Tel. 0546 - 562555 Fax. 0546 - 565505 www.bramerbv.nl info@bramerbv.nl

Bouwinfo OPDRACHT DIRECTIEVOERING ONTWERP CONSTRUCTIE UITVOERING E&W-INSTALLATIE BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Woningcorporatie Centrada, Lelystad Hevo, 's-Hertogenbosch 19 het atelier architecten, Zwolle Krabbendam Boerkoel, Soest Aannemersbedrijf Bramer BV, Vriezenveen adviesbureau Sijperda-Hardy, IJlst € 7,6 miljoen maart 2012 – juli 2013

| 131

VALKENSWAARD | Elcomapark

'Crisisbestendige alternatieven zonder concessies aan ontwerp en uitstraling' De eerste plannen voor de nieuwbouw van 64 appartementen en zeventien woningen van Elcomapark in Valkenswaard dateren van voor de economische crisis. Dat zegt Jack Stofmeel, projectleider van Bouwbedrijf van Montfort BV uit Bergeijk. â&#x20AC;&#x153;KdV Architectuur had een prachtig complex voor ogen, ingevuld met bepalende gevelmaterialen van een wat hoger prijs- en uitstralingsniveau. Gezien de recessie en huidige marktontwikkeling zijn we voor opdrachtgever Bouwvereniging Woningbelang Valkenswaard op zoek gegaan naar alternatieven, zonder al te veel water bij de wijn te doen qua ontwerp en uitstraling. En dat is aardig gelukt, zo blijkt na oplevering van het eerste bouwdeel.â&#x20AC;?

132 |

VALKENSWAARD | Elcomapark

Elcomapark wordt gebouwd op het voormalig terrein van Rede aan de Waalreseweg in Valkenswaard. “Aanvankelijk was het idee om 36 seniorgeschikte appartementen in de categorie van betaalbare huur te realiseren, 28 seniorgeschikte appartementen in de klasse duurdere huur en zeventien grondgebonden koopwoningen”, zo licht projectleider Jack Stofmeel het project toe. “De grondgebonden koopwoningen zijn wegens tegenvallende verkoopresultaten komen te vervallen. Hier wordt momenteel door Bouwvereniging Woningbelang een andere invulling voor ontwikkeld. De seniorgeschikte appartementen zijn verdeeld over twee bouwblokken met elk een eigen parkeerkelder. Het eerste deel van het project (bouwblok A) is inmiddels opgeleverd en we verwachten bouwblok B in april van dit jaar op te leveren.”

ALTERNATIEVE MATERIALEN Qua structuur zijn beide bouwblokken volgens Jack Stofmeel vergelijkbaar, alleen is het totaalvolume van bouwblok B iets groter omdat hierin meerdere appartementen zijn gelegen. “Op verzoek van Woningbelang hebben we bezuinigingsmogelijkheden gezocht en gevonden in toepassing van alternatieve materialen. Zo heeft de architect voor de galerij een glazen lamellengevel voor ogen met een doorkijk op de houten gevelafwerking. De schil van beide complexen is uitgevoerd met een gevelsteen in een donkere tint, een glazen lamellengevel voor de galerij in combinatie met een afwerking van houten lariks gevelbekleding aan de binnenzijde en een Eternit Operal-gevelbekleding aan de buitenzijde. We hebben Vabo Aluminium uit Oosterhout ingeschakeld voor het leveren en monteren van de aluminium lamellengevel en lichtstraten. De houten binnengevelbekleding ter plaatse van de galerijen is uitgevoerd in Safewood Siberisch Lariks van de firma Foreco uit Dalfsen. Safewood is het brandvertragende hout van Foreco. Een product dat bijdraagt aan een grotere veiligheid in gebouwen en tijdens calamiteiten zijn waarde bewijst. SafeWood zorgt ervoor dat vlammen zich nauwelijks uitbreiden. Verder vermindert het vuur en rook. Daardoor blijven vluchtwegen langer en veiliger begaanbaar. De houten geveldelen, in drie verschillende breedtes, zijn door eigen timmerlieden van Bouwbedrijf van Montfort BV met RVS-bolkopspijkers tegen de achterliggende houtconstructie bevestigd.”

GLAZEN KOKER De balkons van de appartementen aan de achterzijde vormden een uitdaging op zich, zo blikt Jack Stofmeel terug. “De balkons verspringen namelijk per verdieping, waardoor we

De binnengevelbekleding is uitgevoerd in brandvertragend larikshout

in de uitvoering niet eenvoudig konden doorstempelen. We hebben zodoende ontzettend veel stempels moeten inzetten. De balkons en boeiboorden zijn bekleed met een beplating in Eternit Operal, vormvast en water- en rotbestendig plaatmateriaal, uitgevoerd in een witte kleur. De beplating is geleverd en aangebracht door Timmerbedrijf Meulenbroeks BV uit Hooge Mierde.” Ook aan het metselwerk is de nodige aandacht besteed. Stofmeel: “CRH en Bouwcenter van Hoppe uit Eersel, de producent en leverancier van de gevelsteen, hebben er alles aan gedaan om uitbloei (witte kalkvlekken) tot een minimum te beperken. En dat lijkt te zijn gelukt. Samen met de aluminium kozijnen van Reynaers wordt een mooi en strak gevelbeeld verkregen.” De liften vormen een ware eyecatcher en bewegen zich in een glazen koker in de gevel. “Het oorspronkelijke idee van de architect met transparante liftcabines is overigens wel enigszins aangepast. Uit onderzoek blijkt namelijk dat senioren zich niet prettig voelen in transparante cabines. Daarom is gekozen voor een dichte liftkooi in een transparante koker.” Bouwbedrijf Van Monfort BV is op 23 april 2012 gestart met de uitvoering van de 64 appartementen van Elcomapark en verwacht volgens planning in april dit jaar te kunnen opleveren. Nu het einde van het project nadert kijkt Bouwbedrijf van Montfort BV terug op een 'prettig bouwproces en een prachtig eindresultaat, dat van toegevoegde waarde is voor Valkenswaard'. ›

| 133

VALKENSWAARD | Elcomapark

Ti m m e r b e d r i j f Ti m m e r b e d r i j f

GLAZEN AFSCHERMING GALERIJ ELCOMAPARK De galerij aan de seniorgeschikte appartementen van Elcomapark in Valkenswaard wordt afgeschermd met een vliesgevelsysteem geleverd door VABO Aluminium. Tevens heeft VABO een aantal lichtstraten geleverd van het type Allure, eveneens een eigen ontwikkeling. Volgens Sander de Volder van VABO Aluminium liet het bestek redelijk wat ruimte voor een eigen invulling. In opdracht van Woningbelang Valkenswaard heeft Bouwbedrijf Van Montfort Elcomapark gestalte gegeven. “Ons is vervolgens de opdracht gegund voor de invulling van de galerijafscherming”, vertelt Sander de Volder. “De uitdaging zat hem vooral in een mooie en degelijke oplossing tegen een beperkt budget. We hebben met ons vliesgevelsysteem een passende invulling weten te bereiken. Het vliesgevelsysteem bestaat uit een aantal standaardartikelen van verschillende leveranciers, die wij in onze productiefaciliteit hebben bewerkt en samengevoegd tot één systeem, afgestemd op de maatvoering van de achterconstructie.” ❚

Meulenbroeks BV BV Meulenbroeks Houtskeletbouw - Gevelbekleding

Houtskeletbouw - Gevelbekleding

St. Cornelisstraat 28 • 5095 AZ Hooge Mierde 013-509 1028 13 •• 5095 Mobiel: St.Tel.: Cornelisstraat AZ 06-22148949 Hooge Mierde Btw nr.: NL8175.99.897.B01 Tel.: 013-509 10 13 •• E-mail: Mobiel:info@meulenbroeks.info 06-22148949 Btw nr.: NL8175.99.897.B01 • E-mail: info@meulenbroeks.info

Ti m m e r b e d r i j f

Projectinfo

Meulenbroeks BV

LUXE ELEKTROTECHNISCHE VOORZIENINGEN

Houtskeletbouw - Gevelbekleding

De appartementen in het Elcomapark in Valkenswaard behoren tot het hogere segment. Dat is zichtbaar aan de fraaie afwerkmaterialen, maar ook merkbaar aan de elektrotechnische voorzieningen. Edwin Markhorst, technisch directeur van Markhorst Elektro vertelt er meer over.

St. St. Cornelisstraat Cornelisstraat 28 28 •• 5095 5095 AZ AZ Hooge Hooge Mierde Mierde Tel.: Tel.: 013-509 013-509 10 10 13 13 •• Mobiel: Mobiel: 06-22148949 06-22148949 Btw Btw nr.: nr.: NL8175.99.897.B01 NL8175.99.897.B01 •• E-mail: E-mail: info@meulenbroeks.info info@meulenbroeks.info

“De algemene voorzieningen - gangen, buitenterreinen en parkeerkelders - hebben overal ledverlichting met intelligente geïntegreerde sensoren”, vertelt hij. “Deze sensoren reageren al als iemand nog maar voor de deur staat. Op dat moment klikt vanzelf het licht aan in de looprichting van de bezoeker.” En ook de voorzieningen voor warmte en warmwater zijn comfortabel, energiezuinig en Meulenbroeks .indd eigentijds. Markhorst: “Elke woning heeft een eigen luchtwarmtepomp op het dak. Deze wordt aangedreven door een zonneboiler. Dat betekent dat de volledige energievoorziening is geregeld zonder gas. Een groot voordeel voor de toekomstige bewoners.”

LICHT OP TECHNIEK 1

24-04-14 15:41

GEVELBEKLEDING MET UITSTRALING De luxe, moderne uitstraling van de woonblokken in het Elcomapark wordt grotendeels bepaald door de vrijhangende balkons. Maar ook de gevelbekleding – aangebracht door timmerbedrijf Meulenbroeks – is sterk beeldbepalend. Timmerfabriek Meulenbroeks heeft eerst het regelwerk aangebracht en vervolgens de isolatie, het folie en de rachels. “Toen was de gevel klaar om bekleed te worden met witte Eternit-platen van het type Operal”, vertelt meewerkend directeur Mari Meulenbroeks van timmerbedrijf Meulenbroeks. “Een slimme keuze. Operal is waterbestendig, vormvast, onderhoudsvriendelijk en rotbestendig, dus uitermate geschikt voor de bekleding van plafonds en gevels.” Meulenbroeks heeft de platen verlijmd, waardoor ze perfect op elkaar aansluiten en geen schroeven in het zicht komen. De combinatie van glas, hout en Eternit zorgt voor een luxe uitstraling van het gehele project. Meulenbroeks heeft ook de plafonds van de balkons voorzien van Eternit Operalplaten. “In totaal ging het om zo’n 1.600 m2. Het bekleden van de woningscheidende muren was even lastig, omdat op de muur ook twee HWA-leidingen liepen. Maar in overleg met de hoofdaannemer is een fraaie oplossing gevonden. Het resultaat is prachtig. Aan zo’n werk wil je graag je naam verbinden.”

MARKHORST B.V. Elektrotechniek Beveiligingstechniek Communicatietechniek Kerver 4 • Eersel T. 0497-514064

134 |

info@markhorstelektro.nl www.markhorstelektro.nl

PLAATSNAAM AMSTERDAM| Projectnaam | Java-eiland

Tekst: Karl Bijsterveld Beeld: Hecon

UP-TO-DATE IN VIJF DAGEN

De woningen krijgen up-to-date keukenblokken

Dat ketensamenwerking en leanplanning hun meerwaarde bewijzen, blijkt wel uit een groot woningrenovatieproject op het Amsterdamse Java-eiland. Door een strakke planning en optimale samenwerking duurt de renovatie van een woning in bewoonde toestand slechts vijf aaneengesloten dagen. Het Java-eiland in Amsterdam maakt deel uit van het Oostelijk Havengebied. In opdracht van Bouwinvest renoveert Hecon hier samen met zijn partners 560 huurwoningen. De eerste fase van 310 woningen startte februari vorig jaar en kwam eind vorig jaar gereed. "De woningen zijn zo'n zeventien jaar oud", vertelt Wouter Ebbing, projectleider bij Hecon. "Normaliter wordt een woning na circa 25 jaar gerenoveerd, maar eigenaar Bouwinvest wilde ze vervroegd upgraden." Zowel de keukens, badkamers als toiletten krijgen daarom een grondige opknapbeurt. Ebbing: "We vervangen bijvoorbeeld de keukenblokken voor een eigentijdse variant. De badkamers en toiletten krijgen nieuw sanitair met zwevende toiletten en thermostaatdouches. De wanden krijgen grote witte tegels, de vloeren zwarte.

BEWOOND Een uitdaging is dat de renovatie in bewoonde toestand moet plaatsvinden. Om het project snel, efficiĂŤnt en tegen een zo laag mogelijke prijs uit te voeren, werkt Hecon met vaste partners. Ebbing: "We gingen al in een vroeg stadium met ze om tafel om een strakke planning met een naadloze afstemming te maken." Henry Stroet van loodgietersbedrijf Gebr. Sneeboer, een van de partners: "We hadden de complete planning al gereed zonder te weten of we de opdracht ook kregen. Dat was voor Bouwinvest erg aantrekkelijk."

In het bestek stond voor elke woningrenovatie maximaal vijftien dagen. Ebbing: "De proefwoning wisten we in acht dagen te renoveren. Na nog wat kinderziektes in de eerste week, â&#x20AC;ş

De woningen op het Java-eiland

| 135

Wij hebben in opdracht van Bouwgroep Hecon B.V. op het Java-eiland in Amsterdam 556 woningen gerenoveerd. Op dit project hebben wij de volgende disciplines geïnstalleerd:  Riolering  Waterleidingen  Gasleidingen  Sanitair

Ook kunt u voor andere werkzaamheden bij ons terecht zoals nieuwbouw projecten, bungalow bouw, utiliteit en onderhoud. Tevens zijn wij op het gebied van zink werkzaamheden zeer ervaren. Wij staan dagelijks met 24 enthousiaste vaste medewerkers voor u klaar.

Wervershoof Amsterdam

Nijverheidsweg 20 Windroosplein 102-104

www.loodgietersbedrijfsneeboer.nl info@loodgietersbedrijfsneeboer.nl

0228-581929 020-6841927

AMSTERDAM | Java-eiland

is een woning nu in vijf dagen klaar. Elke dag starten we met twee woningen." Stroet: "Het zijn vijf aaneengesloten dagen. Bewoners weten daardoor waar ze aan toe zijn. Bij traditionele renovaties gaat het meestal anders. Dan komt bij wijze van spreken de ene dag de loodgieter een uurtje, een paar dagen daarna de stukadoor en de week daarop pas de tegelzetter. Bewoners zitten daardoor onnodig lang in de rommel." De bewoners op Java-eiland zijn dan ook erg tevreden. Ebbing: "We werden vooraf een beetje gewaarschuwd voor hoogopgeleide bewoners met hoge eisen. Maar het valt honderd procent mee. We krijgen alleen maar positieve reacties." Stroet: "Al snel na de eerste renovaties kwamen bewoners onze jongens met appeltaart bedanken."

KWALITEIT Grote bouwtechnische problemen zijn de partijen nog niet tegengekomen. Ebbing: "De woningen verkeren gemiddeld in dezelfde staat. Alleen de kwaliteit van de keukens loopt erg uiteen. Ook heeft bijna elke woning een andere indeling." Stroet: "Het enige euvel waar wij op stuitten is dat we bij het vastboren van het toiletframe de waterleiding raakten. Maar dat konden we snel verhelpen."

Modern sanitair

Al met al zijn de ervaring die Hecon en partners opdoen met ketensamenwerking en leanplanning een groot pluspunt bij deze omvangrijke renovatieopdracht. Ebbing: "Bouwinvest is zo tevreden dat we ook een tweede fase van 250 woningen mogen realiseren. De verwachte oplevering is juni 2014."

Om de ketensamenwerking te benadrukken lopen alle medewerkers in hetzelfde tenue rond met daarop de namen van alle partners. Stroet: "Iedereen herkent ons dus meteen. Deze aanpak is echt voor herhaling vatbaar." Ebbing: "Ik kan dat alleen maar onderstrepen." ❚

Projectinfo LEAN ELEKTROTECHNIEK Lean bouwen was voor De Best Elektrotechniek al vertrouwd, maar een lean aanbesteding was nieuw. “Ongelooflijk. Na twee middagen vergaderen lag er een strakke planning op tafel en daarop aansluitend een perfect kloppende calculatieprijs, omdat alles vooraf tot in details besproken is.” De planning voor alle werkzaamheden op het Java-eiland is zo aansluitend, dat tijdverlies bijna niet kan optreden. Jan Oorthuis, projectleider van De Best Elektrotechniek, schetst hoe een dag eruitziet: “De afkoppel- en demontagewerkzaamheden vinden plaats van 7.00–9.00 uur; de elektrotechnische werkzaamheden van De Best van 9.00-13.00 uur en aansluitend - 's middags van 13.00-16.00 uur - de afmontage van een voorgaande woning.” De Best Elektrotechniek maakt voor de keukens in alle woningen van het Java-eiland aangepaste en nieuwe aansluitingen met extra eindgroepen en aardlekbeveiligingen in de verdeelkast. De badkamers en toiletten worden voorzien van de daarvoor bestemde aardingsvoorzieningen.

Bouwinfo OPDRACHT UITVOERING

Bouwinvest Hecon Loodgietersbedrijf Gebr. Sneeboer B.V. De Best Elektrotechniek ToekomstSchilders Tegelzetbedrijf Zwarthoed Bruynzeel Keukens BOUWPERIODE februari 2013 - juni 2014

| 137

ARNHEM | Doeffstraat

Tekst: Zutphens Persbureau, Tom Veldhuijzen Beeld: VVB Foto e.a.; MBR Hekwerken

Samen met de bewoners naar een energiezuinige flat Vier flats in de wijk Presikhaaf in Arnhem ondergaan een grootschalige renovatie. De eerste flat is inmiddels volledig gerenoveerd, het hele project moet eind 2015 zijn afgerond. Woningcorporatie Portaal zorgde voor een doordachte voorbereiding van de plannen en biedt een warme ondersteuning aan de bewoners. AANNEMER Samen met de bewoners heeft Portaal na een aantal selectierondes voor bouwbedrijf Veeneman uit Apeldoorn gekozen. "Veeneman had het beste plan en de voordeligste aanbieding. Hij kon de werkzaamheden in een woning binnen vijf dagen klaarstomen. De keuken, douche en het toilet zijn dan volledig aangepakt. De bewoners kunnen in die periode in hun woning blijven wonen, maar hebben ook de mogelijkheid om gebruik te maken van een zogenoemde wisselwoning, waar ze kunnen slapen, douchen en koken'', zegt Van Engelen. "De aannemer heeft veel disciplines zelf in huis en werkt daarnaast met vaste partners. Dat was een van onze eisen. Zo ontstaat een team van werknemers dat op elkaar is ingespeeld, en we de hele renovatieperiode terugzien. Daarnaast heeft Veeneman een bewonersbegeleider in dienst. Iedere dag is hij op het werk en kunnen mensen hem om hulp vragen. Dat is zowel fijn voor de bewoners als voor ons, want we willen de bewoners zo goed mogelijk begeleiden en zoveel mogelijk ontzorgen'', vertelt Van Engelen. Gevels, dak en vloeren worden geïsoleerd

"De meeste bewoners zijn al op leeftijd en een renovatie zorgt toch voor veel overlast. Daarom is het belangrijk dat de bewoners worden betrokken bij het hele proces van de verbouwing'', vertelt projectleider René van Engelen van Portaal Arnhem. Zelf is hij tijdens de renovatie vaak in een van de flats te vinden en maakt hij regelmatig een praatje met de bewoners. "We hebben samen met de bewoners onze ideeën en hun wensen besproken, en dat heeft vervolgens geleid tot ons plan van aanpak.''

DUURZAAMHEID In totaal ondervinden 144 woningen aan de Doeffstraat en Bethanienstraat de komende periode een grondige renovatie. De eerste flat is vorig jaar afgerond, volgens de plannen moet in 2015 de laatste flat gerenoveerd zijn. "We hebben een gedegen voorbereiding verricht. Dat is met name een van de factoren waardoor dit project zo vlekkeloos is verlopen. Met de tweede flat zijn we eind februari begonnen en dat ronden we in juni af. De hele bouwperiode van een flat duurt achttien tot negentien weken'', zegt Van Engelen.

BEWONERS Een belangrijk aspect van het werk van Portaal is de communicatie met de bewoners. "We hebben een werkgroep met bewoners in het leven geroepen. We zijn samen om tafel gaan zitten om ideeën uit te wisselen en tot een concreet plan te komen. Sommige bewoners hadden nog enkele wensen toe te voegen, zoals een videofooninstallatie. Die hebben we dan ook gerealiseerd'', zegt Van Engelen. Ondanks de onvermijdelijke overlast en de leeftijd van de bewoners is 97 procent van hen tevreden en blij met de renovatie. "We zijn erg welkom. Dit project is een voorbeeld voor hoe we het in de toekomst willen doen. Het plan voor de eerste flat rollen we nu uit over de andere flats.'' ❚

Energiekosten maken een aanzienlijk deel uit van de woonlasten. Het energielabel geeft betrouwbare informatie over de energiezuinigheid van een woning. Vandaar dat Portaal heeft gezocht naar duurzame oplossingen om de flats energiezuiniger te maken. "We wilden het energielabel verbeteren. In eerste instantie gingen we voor een B-label, maar samen met de aannemer zijn we uiteindelijk op een A-label uitgekomen. Dat was echt een succes'', vertelt Van Engelen. "We isoleren de gevels, het dak en de vloeren. Ook pakken we de installaties aan.'' Ook met de buitenkant van de flats is rekening gehouden. "Het was onze uitdrukkelijke wens om het beeld van de jarenzestiggevels terug te brengen. We hebben de architect dat voor ons uit laten werken en daarin is ze bijzonder goed geslaagd.''

138 |

'We willen de bewoners zo goed mogelijk begeleiden en zoveel mogelijk ontzorgen'

ARNHEM | Doeffstraat

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Portaal Arnhem Architect Sandra Arts van BouwhulpGroep (tevens advies) Bouwbedrijf Veeneman Loohuis-ITA € 1,8 miljoen per flat ongeveer achttien tot negentien weken per flat

Projectinfo ‘GEAVANCEERD MACHINEPARK WERPT ZIJN VRUCHTEN AF’ MBR Hekwerken heeft in opdracht van hoofdaannemer Veeneman Bouw en opdrachtgever Portaal de nieuwe balkonhekken geleverd en gemonteerd voor het flatgebouw aan de Doeffstraat. Het project is inmiddels, 'naar volle tevredenheid van alle betrokken partijen', afgerond en opgeleverd en heeft geresulteerd in een nieuwe opdracht voor MBR Hekwerken. Erwin Both, directeur MBR Hekwerken vertelt: "Wij hebben het flatgebouw voorzien van de inmiddels internationaal bekende lamelhekken met persverbinding. Dit product is voor het eerst geproduceerd in 2006 en is daardoor al geruime tijd een begrip op de markt." De eerste van vier flats is al gereed

Het 'goede resultaat' dat MBR Hekwerken heeft geboekt bij het flatgebouw aan de Doeffstraat heeft geleid tot een nieuwe opdracht om de balkon- en galerijhekken aan drie identieke flats te vervangen. "De werkzaamheden aan twee van deze flats worden in 2014 uitgevoerd, de laatste flat staat voor de eerste helft van 2015 op het programma."

055 - 542 40 79

MBR Hekwerken beschikt over een geavanceerd machinepark dat ingezet wordt voor het productieproces van de aluminium hekwerken. "De productietechnieken voor het vervaardigen van onze hekken zijn in het afgelopen jaar gemoderniseerd. Wij hebben niet alleen onze eerste trommelmachine aangeschaft maar ook onze vijfassige volautomatische freesbank met twee laadstations draait op volle toeren." De nieuwe machines van MBR Hekwerken werpen op esthetisch en financieel vlak hun vruchten af. "Door ons nieuwe machinepark zijn wij niet alleen in staat om een prachtig product te leveren, maar kunnen wij dit product ook nog eens zeer efficiënt vervaardigen. Dit is terug te zien in de uiterst concurrerende prijzen die wij kunnen aanbieden aan onze klanten."

BINNEN- EN BUITENSCHILDERWERK "Steven Jansen Onderhoud en Schilderwerk BV ontzorgt mensen en organisaties. Een goed voorbeeld hiervan is het renovatieproject aan de Doeffstraat in Arnhem. Een strakke planning en nauwe samenwerking met de aannemer zorgden ervoor dat de bewoners slechts minimale hinder ondervonden van de werkzaamheden."

www.stevenjansen.nl

In samenwerking met Bouwonderneming Veeneman heeft Steven Jansen BV het onderhoudsproject uitgevoerd. De werkzaamheden bestonden uit de renovatie van gevels, algemene ruimten, installaties en interieur van 36 flatwoningen. Het project startte in januari 2013 en nam een halfjaar in beslag. Steven Jansen BV nam zowel het binnenals het buitenschilderwerk op zich. Bouwonderneming Veeneman pakte binnen vijf werkdagen de keuken, de douche en het toilet van iedere aparte woning grondig aan. De schilders van Steven Jansen zorgden daarna voor een 'strakke' afwerking.

| 139

ROTTERDAM | De Lo's

Tekst: Het tekstbureau, Liliane Verwoolde Beeld: MBR Hekwerken

GROTER WOONOPPERVLAK VOOR DE LO’S Hoe transformeer je verouderde flatwoningen tot appartementen met een eigentijdse uitstraling en dito woongenot? Bewoners van De Lo’s in Rotterdam-Zuid krijgen niet alleen nieuwe voorzieningen, maar ook meer bewegingsruimte binnenshuis en op het balkon. De honderdtwintig portiekwoningen van De Lo’s krijgen een complete make-over. Wooncorporatie Vestia regelt een nieuwe keuken, badkamer en toilet en laat een cv-installatie en een mechanisch ventilatiesysteem installeren. Daarnaast krijgen de woningen nieuwe geïsoleerde buitenkozijnen en dakbedekking en wordt de gehele gevel opnieuw gevoegd en gereinigd. De portieken worden geheel opgeknapt en krijgen een nieuwe entree. Aan Dura Vermeer Bouw Heyma de intensieve taak om dit binnen de afgesproken tijd – twaalf dagen per woning – uit te voeren. Opvallend detail: de meeste bewoners verblijven tijdens de renovatie in hun appartement.

GROTER BALKON Een van de meest rigoureuze wijzigingen vindt plaats in de keuken. De architect betrekt het balkon aan de voorzijde bij de keuken, zodat deze ruimer in zijn jas komt te zitten. Projectleider Gert Geurts vertelt: “We hebben de balkonpui gesloopt en een extra vloeroppervlak van ongeveer 0,5 meter aangestort en deze

"Eerst waren de flats heel sober. Maar met de gereinigde gevel, het nieuwe voegwerk en de aangepaste balkons hebben de gebouwen een nieuwbouwuitstraling" rondom voorzien van een nieuwe aluminium pui. Ook aan de achterzijde krijgen de bewoners meer ruimte. Daar krijgt het bestaande balkon er zo’n drie vierkante meter loopruimte bij. “Hiervoor hebben we de nieuwe vloer over het bestaande balkon gelegd. De rand steekt hierdoor wat uit.”

TWAALF DAGEN Voor de aannemer is de korte doorlooptijd een grote uitdaging. Elk appartement moet binnen twaalf dagen worden opgeleverd. Om dit voor elkaar te krijgen, kiest Geurts voor de lean-aanpak. “We hebben met alle partijen een aantal keer moeten vergaderen om tot een passende planning te komen. Dat ging niet zonder slag of stoot.“ Maar ook met de perfecte planning in handen blijft de deadline een constante zorg. “Als je meer asbest tegenkomt dan voorzien, ben je al genoodzaakt om van de planning af te wijken. Na een stop kost het moeite om weer in het juiste ritme te komen. Toch is het gelukt om alle woningen volgens voorschrift en binnen de tijd op te leveren.”

140 |

De renovatie behelst onder meer de toevoeging van een aluminium pui

ROTTERDAM | De Lo's

COMMUNICATIE Het is de bedoeling dat vrijwel alle bewoners in hun appartement blijven tijdens de renovatie. Dura Vermeer zet daarom een noodtoilet en –keuken in elk appartement. “We vroegen aan de bewoners om op bepaalde momenten hun spullen weg te halen. Dat lukte niet altijd. Daardoor liepen we soms vertraging op.” De communicatie tussen bewoners en uitvoerders vraagt veel aandacht. “De centrale communicatievormen – brieven en informatieavonden – bleken niet altijd toereikend. Met bewoners die matig Nederlands spreken, is echt een persoonlijk gesprek nodig.”

DAGSTART Om de werkzaamheden goed op elkaar af te stemmen, roept Geurts alle onderaannemers dagelijks bij elkaar voor de ‘dagstart’. “We houden dagstarts bij alle nieuwbouwprojecten, maar ook bij grote onderhoudsprojecten hebben ze toegevoegde waarde.” De voormannen bespreken zaken als ‘Hoe liep het gisteren?’, ‘Kan iedereen vooruit vandaag?’ en ‘Waar lopen we tegenaan?’. “In eerste instantie is er vaak weerstand, omdat het tijd kost. Maar mijn ervaring is dat een dagstart een uitstekende manier is om de neuzen dezelfde kant op te krijgen. Voorwaarde is wel dat je de bespreking kort en bondig houdt.”

NIEUWBOUW Al met al is Geurts tevreden over het resultaat. “Eerst waren de flats heel sober. Maar met de gereinigde gevel, het nieuwe voegwerk en de aangepaste balkons hebben de gebouwen een nieuwbouwuitstraling. Een goed ontwerp van de architect.” Leermomenten zijn er ook. “De volgende keer zal ik na elke stagnatie – bijvoorbeeld door een asbestvondst of een miscommunicatie met een bewoner – alle partijen bij elkaar roepen om de planning aan te passen. Dat is de beste manier om verloren tijd in te halen.” ❚

Projectinfo DESKUNDIG SANEREN EN SLOPEN Keukens, toiletten en badkamers van De Lo’s worden totaal vernieuwd. Hoogvliet betonboringen & sloopwerken verricht hiervoor het voorbereidende werk. “Wij boren de gaten en frezen de sleuven in het beton voor de nieuwe waterleidingen en de bedrading voor het elektra”, vertelt Robert Koorevaar, directeur Hoogvliet betonboringen & sloopwerken. Voordat de bouwers, stukadoors, schilders en afbouwers beginnen aan de echte renovatie, maakt Mol Sloopwerken uit Vlaardingen de ruimtes bouwklaar. Zij verwijdert het asbest en sloopt de badkamers, toiletten en keukens. Dit vraagt twee dagen per woning. Ook aan de buitenzijde is zij actief. Hier verwijdert zij de schoorstenen, stript de entrees en sloopt de hekken van de balkons. “Het ging hier om een lean-project, dus het werkschema was strak”, blikt Ronald Veerman, bedrijfsleider Mol Sloopwerken, terug. “Dat was even lastig toen er ook asbest werd aangetroffen op plaatsen waar we het niet verwachtten. We hebben toen extra mensen ingezet om te voorkomen dat de partij na ons, de bouwkundig aannemer, in de problemen kwam. Onze mensen moesten even hun weg vinden in de wirwar van werkzaamheden. Soms waren er zes mensen tegelijk in een woning aan het werk. Maar alles is keurig volgens planning opgeleverd.”

www.molsloopwerken.nl www.molsloopwerken.nl www.molsloopwerken.nl www.molsloopwerken.nl

Het balkon krijgt er zo’n drie vierkante meter loopruimte bij

Bouwinfo

www.molsloopwerken.nl

OPDRACHT UITVOERING BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Wooncorporatie Vestia, Rotterdam Dura Vermeer Bouw Heyma, Rotterdam € 5.650.000,2013 - 2014

| 141

AMSTERDAM | Kleiburgflat Tekst: Het tekstbureau, Liliane Verwoolde

Beeld: XVW Architectuur

'Lelijkste plek van Nederland' wordt hypermoderne woonlocatie

Er was een tijd dat over ‘wonen in de Bijlmer’ geen goed woord te vangen viel. Woningcorporatie Rochdale is de laatste Bijlmerflat die nog herontwikkeld moet worden dan ook liever kwijt dan rijk. Of ze nu kiest voor slopen of renoveren, het zal haar handen vol met geld kosten. Maar er zijn partijen die daar anders over denken. Zij maken van de 'lelijkste plek van Nederland' een hypermoderne woonlocatie. Historisch, riant en hip. Deze partijen realiseren zich dat met de sloop van de laatste originele Bijlmerflat – de Kleiburgflat (1971) – een stuk stedenbouwkundige geschiedenis verloren gaat. Hierop bundelen zij hun krachten onder de noemer ‘Consortium DeFlat’. Met een uitdagend plan om de flat tot kluswoningen om te bouwen overtuigen ze Woningcorporatie Rochdale om Kleiburg voor het symbolische bedrag van één euro over te nemen. Kleiburg is dan gered van de sloophamer.

TRANSFORMATIE TOT KLUSHUIZEN XVW architectuur is van meet af aan betrokken bij de conceptontwikkeling en het architectonisch ontwerp. “De omgeving is inmiddels sterk verbeterd”, vertelt Xander Vermeulen, architect van XVW Architectuur. “Veel honingraatflats hebben al plaats gemaakt voor moderne eengezinswoningen met pleintjes en groen. Dat maakt het wonen in de Bijlmer al een stuk gevarieerder. Verder zal het consortium de renovatie van het casco en de gevels op zich nemen en de installaties, entrees, gangen en trappenhuizen vernieuwen. Met name de begane grond wordt aangepakt: om de levendigheid te verhogen zullen de bergingen op de begane grond worden vervangen door woningen en bedrijfsruimtes. Ook de vele kleine, onveilige onderdoorgangen zijn vervangen door één grote on-

142 |

derdoorgang per strook. De externe liften worden gesloopt en vervangen door liften in het gebouw.”

GUNSTIG GEPRIJSD Vereiste van Rochdale is wel, dat zeventig procent van de woningen per fase verkocht is vóórdat de verbouwing begint. “Dat bleek echter geen probleem”, vertelt Vermeulen. “Binnen drie maanden was die eerste zeventig procent bereikt. Voor de tweede serie moesten nog eens 110 woningen aan de man worden gebracht en ook dat verliep vlot. Zoals het er nu uitziet, wordt in ieder geval de helft van de flat gerenoveerd.” De prijs is dan ook gunstig. Met een aankoopprijs vanaf € 1.100 per m2 zijn het de betaalbaarste woningen in Amsterdam. En ook de uitstraling wordt goed. “Nu de betonnen gevels naar het idee van NL Architects zijn aangepakt, wordt weer zichtbaar hoe mooi het beton is", vertelt Vermeulen Windsant. "Zonder verf krijgt het gebouw een warmere uitstraling.”

KLUSADVIEZEN Dan is de beurt aan de bewoners. Achter de voordeur kunnen deze alles doen wat zij willen. Zij kunnen appartementen boven of onder elkaar koppelen of woningen naast elkaar samenvoegen. Er zijn ook spelregels. Zo moet de woning binnen een jaar ‘afgeklust’ zijn. Maar het Consortium laat hen niet zwemmen. Het verzorgt een reeks van informatieavonden, bioscoopavonden, dinertjes en open da-

'De laatste originele Bijlmerflat'

gen waarin de Kleiburgklussers op goede ideeën worden gebracht. Het Consortium laat zien wat er gebeurt als zij kiezen voor (vouw)schuifpuien; wat er gebeurt als zij de woninggevel een paar meter terugbrengen of de bovenverdieping voorzien van een dakterras. En natuurlijk wordt inzichtelijk gemaakt dat de klussers kunnen schuiven met de binnenwanden, waardoor de woonruimtes helemaal naar hun zin worden. “Bij elke informatiebijeenkomst was een heel team aanwezig. De bezoekers konden vragen stellen aan afgevaardigden van de bank, de Gamma, het Consortium en meer.” Het Consortium stimuleert ook de samenwerking. Via social media kunnen de klussers elkaar opzoeken, ideeën bespreken en materialen uitwisselen. Zo wordt een sociale component aangeboden die een goede basis legt voor de leefbaarheid. Vermeulen Windsant: “Het enthousiasme voor de open dagen was overweldigend. Driehonderd bezoekers was geen uitzondering. Media-aandacht deed de rest. Inmiddels zijn de eerste klussers aan de slag gegaan. Van deze klussers wordt een televisieserie gemaakt. Straks kan iedereen in dertig afleveringen zien hoe de laatste Bijlmerflat een nieuw leven kreeg ingeblazen.” ❚

AMSTERDAM | Kleiburgflat

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP

ADVIES UITVOERING INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Consortium DeFlat* NL Architects, Amsterdam; XVW Architectuur, ’s-Hertogenbosch Van Rossum KondorWessels Amsterdam Homij € 5 miljoen 2013-2014

*KondorWessels Vastgoed, Amsterdam; Hendriks Cpo, Naarden; Vireo Vastgoed, Maarssen; Hollands Licht, Amsterdam; NL Architects, Amsterdam; Rappange & Partners Architecten, Amsterdam; Bureau M.E.S.T., Rotterdam; Urbannerdam, Rotterdam; XVW Architectuur, ‘s-Hertogenbosch

Projectinfo AFBOUWWERKZAAMHEDEN MET VRIJE KEUZE Vraag Jan Kluessien, algemeen directeur van Kluessien Afbouw, wat er bijzonder is aan de afbouwwerkzaamheden in de Kleiburgflat in Amsterdam, en zijn antwoord is kort. 'Zoveel mensen, zoveel wensen'. Hiermee is in vier woorden duidelijk dat de toekomstige bewoners van de laatste Bijlmerflat veel inbreng hebben in de afbouw van hun nieuwe appartement. In de eerste honderd woningen verricht Kluessien Afbouw de standaard afbouwwerkzaamheden en in circa veertig woningen alle afbouwwerkzaamheden. Zij plaatst de scheidingswanden, spuit de plafonds, vernieuwt het tegelwerk in keukens en badkamers, restaureert de zandcementvloeren en verricht het schilderwerk. In de overige flatwoningen kiezen de bewoners zelf hoe en met welke materialen zij hun woning afgewerkt willen hebben. “Dat laatste vraagt om een zorgvuldige voorbereiding”, vertelt Kluessien. “Alle koperskeuzes moeten nauwkeurig worden vastgelegd, de materialen moeten tijdig worden besteld en de werkzaamheden moeten worden opgenomen in de planning.” “Anderzijds maakt dit het werk aantrekkelijk”, vervolgt hij dan. “We maken kennis met de meest uiteenlopende mensen. Eén van de bewoners heeft een broertje dood aan keuzes maken. Voor deze mevrouw hebben we zelfs het laminaat uitgekozen. Dat heb ik in mijn hele loopbaan nog nooit meegemaakt. Andere bewoners blijven tot op het laatste opleverpunt meedenken.” Inmiddels heeft Kluessien Afbouw de eerste fase honderd woningen opgeleverd. In vijftien weken heeft zij de woningen van fase 1 ‘strak’ gemaakt en klaar voor bewoning. Fase 2 bestaat uit 120 woningen, waarin de toekomstige bewoners zelf de keuzes maken.

720038_klussien.indd 1

17-04-14 11:03

| 143

DRIEBERGEN | De Groene Tuinen

Tekst: Hilda Bosma Beeld: Janssen de Jong

Natuurlijk

wonen

aan een hof De Groene Tuinen is een nieuwe energiezuinige en duurzame wijk in Driebergen. Aan de Lange Dreef kunnen bewoners wonen in een hofwoning in een groene omgeving. De kwalitatief hoogwaardige woningen zijn duurzaam ontwikkeld. Janssen de Jong Projectontwikkeling ontwikkelde het plan en Janssen de Jong Bouw realiseert de nieuwe wijk in Driebergen, in opdracht van woningbouwcorporatie Heuvelrug Wonen in samenwerking met Gemeente Utrechtse Heuvelrug. Heuvelrug Wonen schreef een prijsvraag uit voor de nieuwe wijk. Duurzaamheid was daarbij van groot belang. Projectleider Jurgen van het Erve van Janssen de Jong Bouw: “Ons plan scoorde goed op de GPRberekening (milieuprestatienorm/duurzaamheidsberekening). Daarnaast was het energiezuinig ontwerp afgestemd op het omliggende landschap en de integratie van de natuurzone in de woonwijk. Onder supervisie van Janssen de Jong Projectontwikkeling maakte Van Zwieten Architecten het ontwerp voor de hofwoningen.”

ZONNEPANELEN Duurzame toepassingen zijn de zonnepanelen met een vermogen van circa 2.600 kW voor het opwekken van de elektriciteit. Daarnaast worden alle woningen voorzien van een luchtwarmtepomp die in de berging achter in de tuin staat. Deze is verbonden met een boiler met warmtewisselaar in de woning. Van het Erve: “Deze luchtwarmtepomp zorgt ervoor dat de warmte aan de buitenlucht wordt onttrokken, waarna deze via een vloerverwarming het hele huis verwarmt. In de zo-

mer wordt het systeem gebruikt om het huis te koelen. Verder onttrekt een douchewarmtewisselaar warmte uit het douchewater en benut deze de restwarmte om opnieuw water op te warmen.”

VENTILATIE Voor de ventilatie van de woningen is een ventilatiesysteem geïnstalleerd op basis van natuurlijke toevoer via handmatig bedienbare roosters in de kozijnen en een mechanische afvoer in de keuken/kamer, toilet en badkamer. Van het Erve: “Voor de complete werktuigbouwkundige installaties hebben we IBB Installatietechniek uit Doetinchem betrokken. Zij voeren de installatie ook uit.”

CASCOBOUW “De woningen zijn in de basis traditioneel ontworpen met kalkzandsteen muren en een betonnen fundering”, licht Van het Erve toe. “Uiteindelijk hebben we gekozen voor prefab bouwen. Prefab producten kunnen onder geconditioneerde omstandigheden geproduceerd worden. Dit komt de kwaliteit alleen

De nieuwbouwwijk ligt in het gebied tussen de Lange Dreef en de Engwe

144 |

DRIEBERGEN | De Groene Tuinen

Het casco van de woningen is volledig prefab, inclusief kap

maar ten goede. Ook zijn de werkomstandigheden in een fabriek beter dan buiten op de bouwplaats. Door prefab bouwen is een hoge bouwsnelheid mogelijk en kan zeer maatvast gewerkt worden. Verschillende handelingen zijn in het productieproces al uitgevoerd, waardoor deze niet meer op de bouwplaats hoeven te gebeuren.”

Bouwinfo OPDRACHT Heuvelrug Wonen

PROJECTONTWIKKELAAR Janssen de Jong Projectontwikkeling, Bodegraven ONTWERP Van Zwieten Architecten UITVOERING Janssen de Jong Bouw, Hengelo INSTALLATIES IBB Installatietechniek, Doetinchem BOUWPERIODE december 2013 – september 2014

Van het Erve vervolgt: “De hoge kwaliteit en de korte bouwtijd werken kostenbesparend. Zo kan Heuvelrug Wonen eerder en sneller de woningen in verhuur geven. En we zien enthousiaste werknemers die met veel plezier aan het werk zijn.”

GROTE LUCHTDICHTHEID Het casco van de woningen is volledig prefab evenals de kap die volledig met goten en dakbedekking wordt geleverd. De kozijnen worden voorzien van glas geleverd bij de fabriek van prefab beton en op de elementen gemonteerd. Zo hebben de woningen een grote luchtdichtheid en een isolatiewaarde voor de vloeren, wanden en dak met een Rc van 5.0. Janssen de Jong Bouw werkt nauw samen met diverse bouwpartners. Mark Arends: “We zoeken bouwpartners die elkaar versterken, die qua profiel goed met ons matchen. We maken daarvoor essentieprofielen met vragen aan partners: hoe en wat ze bouwen en waarom. We werken samen op basis van de inhoud.”

LEAN-PLANNING “Door lean te plannen ontstaat een optimale samenwerking tussen de bouwpartners en is er een uitstekende werkvoorbereiding. Met 'lean' houden we iedereen scherp en controleren we de gemaakte afspraken ten aanzien van de logistiek op de bouwplaats. Daardoor is er nauwelijks opslag op de bouwlocatie en beheersen we de afvalstromen op de bouw.” Van het Erve: “Mede door de lean-planning en de goede samenwerking liggen we prima op schema. De laatste woningen zullen eind september opgeleverd worden. In het najaar zal er gestart worden met de uitvoering van 32 huurappartementen.” ❚

'De hoge bouwkwaliteit en de korte bouwtijd werken kostenbesparend'

| 145

ADVERTORIAL | Gerco Brandpreventie

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Gerco Brandpreventie

'BELANG PERIODIEKE CONTROLE IN BRANDPREVENTIE NEEMT TOE' Met de komst van het Bouwbesluit in de jaren negentig, werd regelgeving op het gebied van brandveiligheid van gebouwen geharmoniseerd, en kwam de uitvoering van bouwkundige brandveiligheidsmaatregelen in een stroomversnelling terecht. Een uitvoerend specialist als Gerco Brandpreventie innoveert continu om aan voortschrijdende regelgeving tegemoet te komen. “De nadruk verschuift de laatste jaren van nieuwbouw naar brandveiligheidsrenovatie”, vertelt directeur Danny van Goudzwaard.

Danny van Goudzwaard, directeur Gerco Brandpreventie

146 |

Gerco is inmiddels 35 jaar actief in het ontwikkelen, produceren en installeren van bouwkundig preventieve maatregelen, van coatings en kitten tot doorvoeren en installatiematerialen. “Wij houden de productie in eigen hand en lopen vooruit op de genoemde ontwikkelingen. Op dit moment dingen twee van onze producten mee naar de Innovatieprijs Brandveiligheid.” Deze Flex Tube en Flex Box zijn brandwerende kabelboxen voor respectievelijk sparingen en kabelgoten, die beide te openen zijn waarna er een nieuwe kabel doorheen gevoerd kan worden, en eventueel een bestaande kabel vervangen kan worden. “Als het gaat om het technisch uitvoerbaar maken van brandpreventie is Gerco de aangewezen partij. Wij proberen allereerst de installateur te ontzorgen in zijn werkgebied, desgewenst ondersteund door onze 160 eigen monteurs. Op de VSK Beurs in februari hebben wij onze productenlijn RED profs geïntroduceerd, waaronder al onze brandwerende afdichtingsproducten en -systemen vallen.”

ADVERTORIAL | Gerco Brandpreventie

INHAALSLAGEN

VERTROUWEN

Van Goudzwaard nam begin dit jaar afscheid als bestuurder van de Vereniging Brandveilig Bouwen Nederland (BBN) - na een periode van twintig jaar, en maakte de ontwikkeling van brandveiligheidsregelgeving van meerdere kanten intensief mee. Brandveiligheidsvoorschriften zijn sinds enkele jaren geleden geüniformeerd in het Gebruiksbesluit; dit houdt in dat het gebruik van een gebouw – en niet het gebouw zelf – bepaalt welke maatregelen nodig zijn en de gebouweigenaar/-beheerder verantwoordelijk wordt voor de brandveiligheid. “Deze laatste ontwikkeling heeft tot gevolg dat de brandveiligheid van bestaande bouw in toenemende mate aandacht krijgt, en eigenaren/beheerders de nodige inhaalslagen gaan maken om aan hun zorgplicht te voldoen. De nadruk verschuift daardoor voor ons van nieuwbouw naar brandveiligheidsrenovatie. Niet alleen kan Gerco het opwaarderen van brandscheidingen turnkey uitvoeren, de totale brandveiligheidsrenovatie kunnen wij zo nodig als hoofdaannemer oppakken.”

Verscherpte regelgeving is niet de enige reden van de toename in de vraag naar preventieve maatregelen. In gebouwen wordt door de jaren heen installatietechnisch veel gewijzigd, waardoor een brandveiligheidsupdate noodzakelijk kan worden. Periodieke controle heeft dan ook een toenemend belang, zegt Van Goudzwaard. “Die preventieve check-ups kunnen wij eveneens uitvoeren. Als marktleider op het gebied van bouwkundig preventieve maatregelen staat onze productie onder strenge externe controle. En als KOMO-gekeurd bedrijf geven wij de garantie van een koppeling tussen onze producten en het Bouwbesluit. De opdrachtgever en de handhavende partij kan ervan uitgaan dat een gebouw dat door Gerco is voorzien van brandveiligheidsmaatregelen, ook daadwerkelijk voldoet aan de voorschriften. Onze missie is: 'voldoende tijd om te vluchten; voldoende tijd om mensen te redden'. Wij hebben de kennis en expertise in huis om dat mogelijk te maken. Van technisch adviseur tot onderhoudsdeskundige: Gerco is totaalleverancier op het gebied van brandpreventie.” ❚

De brandwerendheid van gebouwen vraagt om specialisten met kennis van regelgeving en de bouwkundige oplossingen. Om gecertificeerde partners die ervaren zijn in zowel nieuwbouw als in bestaande bouw. Die garanderen dat uw gebouw veilig is en voldoet aan alle relevante regelgeving. Gerco Brandpreventie levert al meer dan 30 jaar

BRANDPREVENTIE

maatwerkoplossingen voor iedere situatie. We verzorgen desgewenst het totale traject, van advies en uitvoering tot beheer en onderhoud. Meer weten? Neem vrijblijvend contact op met onze specialisten via info@gerco.com of 0182 - 38 35 77. Of kijk op www.gerco.com.

‘PARTNER IN BRANDPREVENTIE’ BRANDPREVENTIE

| 147

Slim werken is ons gereedschap

- 10 R JAA VKP

Onder slim werken verstaan wij slagvaardig, meedenkend, flexibel en betrokken. Slim te werk gaan creĂŤert daarom een win-win situatie voor alle partijen. Door met gezond verstand (samen) te werken komen we tot efficiĂŤnte, innovatieve en kwalitatieve oplossingen. Een specialist nodig voor uw HSB-fabricage- en montage, ruwbouw timmerwerk en/of gevelbekleding? VKP: omdat slim werken ons gereedschap is.

www.vkpbouw.nl +31 (0)113 - 33 08 55

Restauratie Jachthuis Sint Hubertus afgerond Berlages Gesamtkunstwerk straalt weer

Oostelijk Zwembad ademt sfeer van vroeger Restauratie Gemeenlandshuis in Amsterdam:Terug in de tijd

PLAATSNAAM DE HOGE VELUWE | Projectnaam | Restauratie Jachthuis Sint Hubertus

Fotografie: hoge veluwe

Restauratie Jachthuis Sint Hubertus afgerond

BERLAGES GESAMTKUNSTWERK STRAALT WEER Projectleider Eddy de Veer van Aannemingsbedrijf Nico de Bont omschrijft de restauratie van Jachthuis Sint Hubertus al terugblikkend als “minutieus en chirurgisch”. Waarmee hij wil aangeven dat er geen detail onbelicht bleef. Het gebouw heeft weer de allure die architect Berlage zo’n honderd jaar geleden met zijn ontwerp voor ogen had.

150

BOUWEN AAN MONUMENTEN

DE HOGE VELUWE | Restauratie Jachthuis Sint Hubertus

De restauratie van het jachthuis werd in twee fasen uitgevoerd en de tweede fase is nu nagenoeg afgerond. Het werk begon in 2012, na een jarenlange voorbereiding, aldus Jeroen van Asseldonk van de Rijksgebouwendienst. “In 2007 lagen er plannen voor onderhoud aan het gebouw, maar na inventarisatie bleek dat er zoveel aan de hand was dat regulier onderhoud niet zou voldoen. In het bijzonder de technische installaties, dakbedekking en het metselwerk waren toe aan een grondige opknapbeurt.” Met name het vervangen van de leidingen voor de diverse installaties, die in muren en vloeren waren weggewerkt, bleek een hele opgave, geeft hij aan. De monumentale waarde van het interieur, onderdeel van Berlages Gesamtkunstwerk, mocht niet aangetast worden. “Verder heeft de Rijksgebouwendienst een uitgebreid restauratieplan opgesteld, in samenspraak met de architect en specialisten van diverse adviesbureaus.” Uiteindelijk waren in februari 2012 de diverse bestekken gereed en kon in september van dat jaar met het werk worden begonnen. Een werk waarbij tal van specialisten waren betrokken, geeft Van Asseldonk aan, wat om een nauwgezette coördinatie en aansturing vroeg, met het oog op de planning en beschikbare budgetten. “Veel partijen betekent evenzoveel meningen en ideeën. Die moeten uiteindelijk op elkaar worden afgestemd. Dat vraagt om veel overleg.” Een van de belangrijkste discussiepunten, zegt hij, was in hoeverre latere aanpassingen aan het jachthuis zichtbaar moesten blijven. “De architect wilde zo veel mogelijk het oorspronkelijke beeld reconstrueren, maar er was ook een stroming die de diverse verstoringen zichtbaar wilde laten, de geschiedenis zo in beeld wilde brengen. Uiteindelijk is ervoor gekozen het beeld leidend te laten zijn, omdat dit het beste past bij dit Gesamtkunstwerk.” Berlage als uitgangspunt en daarmee tevens Helene KröllerMüller, samen met echtgenoot Anton Müller opdrachtgever voor de bouw van hun buitenhuis, die een nadrukkelijke rol speelde bij de bouw. Zoals architect Maarten Fritz bij een eerdere gelegenheid vertelde, rondde daarom niet Berlage maar Henry van de Velde het gebouw uiteindelijk af. “Berlage was van 1915 tot 1920 bij de bouw betrokken. Hoewel hij de vrije hand had gekregen, werd hij voortdurend geconfronteerd met de inmenging van zijn opdrachtgeefster, die zich tot in detail met allerlei zaken bemoeide. Na vijf jaar had Berlage er dan ook genoeg van en beëindigde de samenwerking.” Fritz vertelde destijds dat niet alleen het ontwerp van Berlage, maar vooral ook de ideeën van Helene Müller een rol hebben gespeeld bij zijn ontwerpplan voor de restauratie. ›

bouwen voor de eeuwigheid met leisteen

Natuurleien voor restauratie en nieuwbouw Wij leveren de juiste kwaliteit met een betrouwbaar en deskundig advies.

Battenweg 12, 6051 AD Maasbracht • Tel: +31 (0) 475 - 436439

www.lei-import.nl 'Ideeën Helene Müller speelden rol in restauratie-ontwerpplan'

BOUWEN AAN MONUMENTEN

151

Voor de toekomst van ons verleden.

Restauratie en herbestemming van monumenten is bij Nico de Bont in vertrouwde handen. Dat bewijzen de 90 vaklieden van ons bedrijf elke dag weer. Ook bijvoorbeeld bij de recente restauratie van het dikhuidenverblijf in Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Fotografie: Roos Aldershoff

Minutieus vakmanschap, voor de toekomst van ons verleden...

Aannemingsbedrijf Nico de Bont B.V.

tel. 073-518 94 80

Postbus 76

fax 073-518 94 90

5260 AB Vught

www.nicodebont.nl

loodgieters leidekkers koperslagers

JOBSE bv is een landelijk werkend bedrijf dat gespecialiseerd is in het verwerken van loden, koperen en zinken bekledingen en natuursteenleien bedekkingen op o.a monumentale gebouwen alsmede nieuwbouwprojecten.

NIEUWBouw

ONDERHOUD

RESTAURATIE

13880330_jobse.indd 1

05-09-13 16:56

DE HOGE VELUWE | Restauratie Jachthuis Sint Hubertus

Hoofdaannemer tijdens de werkzaamheden was Aannemingsbedrijf Nico de Bont. Projectleider Eddy de Veer vertelt dat er om tot een goede, efficiënte samenwerking te komen zorgvuldig naar de juiste partners werd gezocht. Het project zelf, zegt hij, kende vijf belangrijke uitdagingen: leien loodwerk, technische installaties, metsel- en voegwerk, het tegelwerk en het schilderwerk. Om aan het herstel ervan op een optimale manier invulling te geven, conform de wens het gebouw zo authentiek mogelijk te restaureren, waren naast de juiste partners eveneens de beste materialen en een zorgvuldige aanpak noodzakelijk, stelt De Veer. “Daarom is er eveneens veel aandacht besteed aan het voorbereiden en testen. Het zoeken naar de juiste klei voor de stenen, het uitvoeren van tientallen voegmonsters om per gevel het oorspronkelijke beeld terug te brengen, het qua samenstelling en kleur uitkomen bij de juiste verf en noem maar op. Daar is veel tijd en energie in gaan zitten, veel overleg ook met onder meer architect, diverse specialisten en de Rijksgebouwendienst.” Hij merkt op dat de minutieuze aanpak van fase 1 zijn weerslag had in fase 2. “Fase 2 betrof onder meer het interieur van de toren, de biljartzaal en de eerste verdieping van de zuidvleugel en het inregelen van de installaties. Veel werkzaamheden zijn zoals in fase 1 en dan merk je dat alle partijen inmiddels op elkaar zijn ingespeeld en precies weten hoe ze het een en ander moeten aanpakken. Daarmee hebben we de werkzaamheden soepel kunnen afronden.” ❚

Projectinfo HOOGSTAAND RESTAURATIEWERK Het project Sint Hubertus is onderverdeeld in vijf grote uitdagingen waarvan het lei,en loodwerk er een is. Bij de voorbereidingen bleek al snel dat het geen eenvoudige doorsnee klus zou worden voor Jobse Leidekkers. Er diende in “de geest van Berlage” te worden gewerkt. Dit betekende dat ieder detail uitgewerkt moest worden en dat de belijningen van de leien over het gehele dak van te voren moest worden uitgewerkt en uitgetekend. Als materiaal werd gekozen voor de Engelse CWT-lei, een vrij harde robuuste lei uit Wales. Daarnaast werd ook de nodige tonnage aan lood verwerkt voor de gootbekledingen en dakaansluitingen. "Na het uitwerken en uittekenen van alle dakvlakken en schuiven met belijningen konden we aan de slag. Duidelijk is dat de kwaliteit naar een hoger plan werd getild. De opzichter en directievoering stelden hoge eisen aan het uitvoerend personeel, wat in het begin wel eens als lastig werd ervaren. Doch door hun constante betrokkenheid en daarbij ook oog en oor hebbende voor het vakmanschap op de werkvloer werd met alle betrokkenen in de uiteenlopende disciplines een hecht team gevormd." "Al met al mag het resultaat gezien worden en is er een hoogstaand stukje restauratiewerk gerealiseerd. Alles bij elkaar opgeteld was dit project een maatpak voor ons bedrijf. Kwaliteit leveren zonder concessies. Klus geklaard, missie geslaagd."

PRECISIEWERK De bij de restauratie van Jachthuis Sint Hubertus te vervangen natuursteen is afkomstig van Lei Import B.V. uit Maasbracht. Directrice Johanna Gruijthuijsen vertelt dat het ging om de dakbedekking van leisteen, traptreden, balkonafwerkingen en muurafdekplaten. “Bij de bouw is waarschijnlijk leisteen uit Frankrijk of Oost-Duitsland gebruikt en wij moesten op zoek naar een product met dezelfde uitstraling en vooral ook met dezelfde kwaliteit.” Dat werd gevonden, zegt ze, in Wales, in de Cwt-y-bugail groeve. “Qua kleur is het nagenoeg gelijk aan de oorspronkelijk gebruikte lei en het is van een hoogwaardige kwaliteit. De garantieperiode bedraagt 100 jaar.”

Lei- en loodwerk belangrijk aspect in herstelwerkzaamheden

Lei Import werd al vroeg bij het project betrokken, onder meer met het oog op de zoekperiode en het keuren en controleren van proeven, samen met de Rijksgebouwendienst en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Met name naar de muurafdekplaten ging veel aandacht uit. “Die moesten tot op de millimeter overeenkomen met de oude, precisiewerk dus. De oude platen zijn naar Wales gebracht om ze daar te laten namaken. Het was een bijzonder onderdeel van een project waar we veel van hebben geleerd.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

153

ROTTERDAM | Oostelijk Zwembad

OOSTELIJK ZWEMBAD

ADEMT SFEER VAN VROEGER UNIEK TEGELHERSTEL De gemeente Rotterdam besloot enkele jaren geleden over te gaan tot de restauratie van twee sportfondsenbaden in de stad, beide gevestigd in monumentale gebouwen. Het een, het Oostelijk Zwembad, is inmiddels klaar en weer open. Met de sfeer van vroeger en het comfort van nu.

Het enorme aantal van de tegelrestauratie, 200.000 stuks, is voor Nederland uniek

154

BOUWEN AAN MONUMENTEN

ROTTERDAM | Oostelijk Zwembad

Een lang proces, zo omschrijft Thieu Knibbeler van het Bureau monumenten en cultuurhistorie van de gemeente Rotterdam, het traject voorafgaande aan de restauratiewerkzaamheden van het Oostelijk Zwembad. “We waren al enkele jaren met de directie van de zwembaden in gesprek. Dat leidde in 2011 tot een eerste vergunningaanvraag.” Een van de gesprekspunten, zegt hij, was in hoeverre de authenticiteit bewaard moest blijven. “Neem het Oostelijk Zwembad, een rijksmonument gebouwd in 1932 waar in 1952 een nieuwe ingangsvleugel aan is toegevoegd en in 1962 een revalidatiebad. Het gebouw is daardoor een bijzonder samenspel van vormen en architectuurstijlen. Besloten werd om het oorspronkelijke karakter te behouden en het comfort af te stemmen op deze tijd.” In 2012 was alles in kaart gebracht en konden de vergunningen worden toegekend. Het behoud van het bijzondere lichtdoor-

"Het behoud van het bijzondere lichtdoorlatende schaaldak en het tegelwerk waren twee belangrijke aspecten van het werk"

latende schaaldak en het tegelwerk waren twee belangrijke aspecten van het werk. Dolf ten Velden, projectleider namens de gemeente, legt uit dat vooral het behoud van het tegelwerk problematisch bleek. “In eerste instantie was er van uitgegaan dat het merendeel van de tegels behouden kon worden. Het bleek dat water en chloor een dusdanige invloed hebben gehad, dat veel meer tegels dan verwacht slecht waren. We moesten dus veel meer vervangen.” Ten Velden geeft aan dat het Oostelijk Zwembad samen met het andere zwembad, het Van Maanenbad, in één aanbesteding werd ondergebracht. “Om zo de opstartkosten omlaag te brengen. Verder hebben we bij de aanbesteding het emvi-systeem gehanteerd, om naast de financiën eveneens de kwaliteit mee te laten wegen in de aanbesteding. Met als resultaat dat de partij met de meeste kwaliteitspunten ook de financieel voordeligste inschrijving had. Vervolgens hebben we gekeken hoe de post onvoorzien zo veel mogelijk op te rekken. Tijdens het werk zijn we als gemeente daar voortdurend alert op gebleven, zodat de grenzen van het budget niet al te ver werden overschreden.” Bij de uitvoering van de werkzaamheden was de tegelrestauratie de grootste uitdaging voor aannemer Koninklijke Woudenberg, stelt projectleider Wibo van der Jagt. “De tegelontwikkeling was een hele strijd, heeft zich uiteindelijk grotendeels overlapt met de uitvoering. " "Uitgangspunt was onder andere dat zo’n 20 procent van de bassintegels moest worden vervangen, dat bleek echter veel meer te zijn. Met name het glazuur bevond zich in slechte staat. In het bassin hebben we vrijwel alles moeten vervangen, bij de perrons grotendeels. Alleen tegen de wanden zitten veelal de bestaande tegels.” In augustus 2012 werd met de werkzaamheden begonnen, zegt hij, bijna gelijktijdig met de ontwikkeling van de vervangende tegels. “Een van de uitdagingen was de grote variatie: diverse kleuren tegels met reliëf, vlak, rondingen, blokken, geglazuurd en ongeglazuurd, noem maar op. Omdat bepaalde grondstoffen niet meer gebruikt mogen worden, moesten we op zoek naar alternatieven om tot een zelfde kleurenpalet te komen. Bovendien, stel je een oven net iets te hoog of te laag in, dan krijg je niet de juiste kleur. We moesten dus nogal wat proeven doen. ›

Projectinfo KLEUR GROOTSTE UITDAGING Bouwmag leverde en verwerkte de karakteristieke glazen bouwstenen in het Oostelijk Zwembad. Een hele opgave, vertelt sales manager Jaap van den Heuvel. “We hadden te maken met verkleuring en met het vervangen van stenen die niet meer worden gemaakt. Zoals de oranje stenen omdat daar onder meer het tegenwoordig verboden cadmium in zit.” Het gevolg was een lange zoektocht, aldus Van den Heuvel. Om bijvoorbeeld glazen bouwstenen te vinden die aansloten bij de door uv-straling verkleurde stenen in de gevels. En stenen ter vervanging van de stenen die waren gebruikt voor het herstel van oorlogsschade. “Dat was niet goed gebeurd.” Een van de oplossingen was het maken van een handgemaakte mal, helemaal op maat. Een tijdrovende klus, zegt Van den Heuvel. “Zeker omdat er een exacte kopie van het origineel moest worden gemaakt. Vervolgens zagen we tijdens de productie dat de kleur afweek omdat ovens tegenwoordig minder vervuilen. Dat kun je niet opzettelijk doen, maar het bleek dat de ovens ongeveer een keer per kwartaal door verval de gewenste kleur produceren. Daarnaast kwamen we uit bij een Engels bedrijf dat ons na een aantal proeven aan een glascoating voor de gewenste kleur kon helpen. Zo hebben we toch aan de eis kunnen voldoen om de authentieke situatie nagenoeg te kopiëren. Met secuur werk, maar vooral door heel lang naar de juiste kleuren te zoeken.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

155

Asona, voor een wereld zonder lawaai! Asona, voor akoestisch comfort! Asona, brengt rust en een aangename sfeer waarin leven en werken plezierig worden. Sonacoustic® naadloze plaster-look plafond-en wandafwerking in vele variaties. Sonaspray® naadloze geluidabsorberende afwerking voor low-budget oplossingen.

Postbus 554, 1420 CB Uithoorn T: 020-643 58 50 info@asona.nl www.asona.nl

Welkom op onze website: www.asona.nl !

The finest acoustic ceiling in the world! MHB 75 PMS_Opmaak 1 12-12-13 13:00 Pagina 1

14880320_Asona.indd 1

Classic-ISO® voor Oostelijk Zwembad Rotterdam

MHB advertentie 3 regels NAW Classic Iso_MHB advertentie 14-04-14 13:12 Pagina 1

Het Oostelijk Zwembad is het oudste zwembad van Rotterdam, het stamt uit 1932 en is sinds 1993 een Rijksmonument. Om het authentieke karakter van de oude stalen gevelpuien te behouden is bij de renovatie gekozen voor MHB Classic-ISO®. Het stalen stoeltjesprofiel van weleer maar nu met thermisch gescheiden profielen, prima isolatiewaarden en volkomen wind-en waterdicht. Dankzij Classic-ISO® voldoet het zwembad aan de hedendaagse bouwfysische eisen.

Voor meer informatie over Classic-ISO® kunt u contact opnemen met: MHB b.v. Postbus 6, 6674 ZG Herveld 0488 - 45 19 51 www.mhb.nl Roland Werring rw@mhb.nl Ernst Mahler em@mhb.nl

17-04-14 10:08

ROTTERDAM | Oostelijk Zwembad

Monumentaal tegelwerk werd grotendeels vervangen

Projectinfo VERBETERDE AKOESTIEK

Het gebouw biedt een bijzonder samenspel van vormen en architectuurstijlen

” Hij wijst vervolgens op het enorme aantal van de tegelrestauratie: 200.000 stuks. “Die omvang is voor Nederland uniek.” Ander aspect van het werk van Koninklijke Woudenberg was het plaatsen van een van binnenuit niet zichtbare polycarbonaat kap net boven het dak. Daarmee blijven de mooie lichteffecten van de heldere en oranje prisma-tegels gehandhaafd. De nieuwe installaties werden ondergebracht in de kelders, waar voldoende ruimte was, en in de plenums tussen de vloeren. Van der Jagt: “In de kelder was dat in principe gemakkelijker dan in de luchtkanalen tussen de dubbele vloeren, die vooraf geheel moesten worden schoongemaakt en die lastig bereikbaar waren. Maar het is allemaal gelukt, met weliswaar wat uitloop. Op het resultaat kan echter iedereen trots zijn.” ❚

Met het aanbrengen van akoestisch spuitwerk, Sonaspray FCX-TR, zorgt Asona voor een aangenaam geluidsklimaat in het Oostelijk Zwembad. Het materiaal werd, nagespaand en op kleur gebracht, zowel op het plafond van het zwembad zelf als in de entreehal verwerkt, vertelt projectleider Astrid van Trier. “Vanwege de hoogte was geluidsabsorptie ook in de entree gewenst. Voorheen waren er geen akoestieke voorzieningen; het zwembad is gebouwd in de jaren dertig en toen waren er op dat vlak nauwelijks eisen. Nu wel en aan die huidige eisen voldeed de akoestiek dus niet.” Er is gezocht, zegt ze, naar een oplossing die het karakter van het zwembad eer aan doet. Zo werd uiteindelijk gekozen voor een product met een zeer fijne structuur, dat niet alleen uit esthetische overwegingen maar ook vanuit financieel oogpunt het meest geschikt was. “Het is een product dat in uiteenlopende diktes en in allerlei kleuren kan worden toegepast. Hier is dus gekozen voor een bij het gebouw passende oplossing. Reversibel aangebracht zodat het in de toekomst eventueel kan worden verwijderd. Geheel conform de wensen van de klant.”

HEDENDAAGS COMFORT, MONUMENTALE UITSTRALING Het gebouw van het Oostelijk Zwembad in Rotterdam moest zijn authentieke uitstraling behouden. Klimaat en comfort moesten echter op de hedendaagse eisen worden afgestemd. Dat is gelukt, mede dankzij de Classic-Iso® buitenpuien van MHB. Project manager Serjoscha Vierstraete legt uit dat het hierbij gaat om puien in de jaren dertig-stijl. “Dus met de klassieke stalen stoeltjesprofielen van weleer en met toepassing van stopverf. Maar wel thermisch geïsoleerd zodat op het gebied van warmte-isolatie topprestaties kunnen worden geleverd.” Hij vertelt dat de puien met dus geïsoleerde profielen en voorzien van paniekbalken – maximaal 25 millimeter dik – aan alle moderne eisen voldoen. Verder zijn ze voorzien van drie lagen poedercoating en daarna afgeschilderd. “Dat laatste is door de aannemer gedaan. De puien hebben zo precies de gewenste uitstraling, monumentaal, maar met hedendaags comfort. Een passende oplossing, conform de wensen van de opdrachtgever en architect.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

157

SPRUNDEL | Heilige Joannes de Doperkerk

Kerk Sprundel wordt tevens gemeenschapshuis

“EEN BEELDBEPALEND GEBOUW VOOR HET DORP BEHOUDEN” Het naast de kerk gelegen gemeenschapshuis in Sprundel (gemeente Rucphen) was dusdanig verouderd dat opknappen een kostbare zaak zou worden. De oplossing werd gevonden in de ernaast gelegen Heilige Joannes de Doperkerk. Die krijgt een multifunctionele bestemming. De problematiek rondom het niet meer in goede staat verkerende gemeenschapshuis kwam ter ore bij corporatie Thuisvester, onder meer actief in Rucphen. Dat was zo’n vijf, zes jaar geleden, vertelt toezichthouder bouwprojecten Ton Vugts. “We zijn toen met gemeente en Stichting SKW (gebruiker van het gebouw) om de tafel gaan zitten. Met als resultaat dat wij de kerk zouden kopen en herbestemmen. We zijn vervolgens in overleg gegaan over de invulling en in 2010 was er groen licht.” Met de werkzaamheden zelf, aldus Vugts, werd na de bouwvak van 2013 begonnen. Hij geeft aan dat er een verdiepingsvloer over het hele oppervlak van het schip in de kerk wordt geplaatst. “De beleving van de kerk blijft, zeker op de bovenverdieping die een heel open, transparant karakter krijgt. Daar kunnen allerlei bijeenkomsten worden gehouden, ook nog kerkdiensten tot 500 personen. Met vouwwanden kunnen we de situatie afstemmen op de behoefte.” Hij noemt het een bijzonder interessant en voor Thuisvester niet alledaags project. “Het mooie is dat SKW een prima nieuw onderkomen heeft en dat tevens een beeldbepalend gebouw voor het dorp is behouden.”

De kerktoren is een overblijfsel van de vroegere kerk

158

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Bijna 100 jaar oud is de huidige Heilige Joannes de Doperkerk (bouwjaar 1922). Ze staat op een plek waar voorheen ook al eeuwenlang kerken stonden. De kerktoren, waarvan de historie teruggaat tot de vijftiende eeuw, is daar een overblijfsel van. Uitgangspunt was dan ook het gebouw te respecteren bij de herbestemming. “Een hele opgave”, stelt architect Erik Simonse van Dhondt Stedenbouw en Architectuur. “De functie als gemeenschapshuis vraagt nogal wat ruimtes van uiteenlopende omvang. Het was een hele zoektocht dat goed in te passen.” Dat is gelukt, zegt hij, door op de begane grond, onder de vier meter hoge verdiepingsvloer, met name de wat kleinere ruimtes te situeren. Daar is ook ingegrepen in de gevels. “Om voldoende daglicht binnen te krijgen hebben we ramen in de gevels gemaakt, qua vormgeving exact hetzelfde als de ramen bovenin. De bovenverdieping wordt heel transparant, met veel glas. Daar is de kerk

De activiteiten variëren van woningbouw en utiliteitsbouw renovatie tot projectontwikkeling. Service, kwaliteit en ve SPRUNDEL | Heilige Joannes de Doperkerk binnen onze werkwijze een belangrijke rol.

en zijn de gewelven nog volop te beleven.” De maatvoering, merkt Simonse op, was een uitdaging. “We hebben de hele kerk ingemeten, maar niets was hetzelfde.” Voor de installaties werd een tweeledige oplossing bedacht, zegt hij. “Een deel is in de loze ruimtes tussen de gewelven verwerkt, een deel bevindt zich buiten. De kanalen uit het zicht houden was daarbij een huzarenstukje op zich.”

adv

Die werkzaamheden worden uitgevoerd door Aannemersbedrijf Van Agtmaal. Begonnen werd, zo geeft projectleider Danny Vermeer aan, met het verwijderen van de bestaande kerkvloer en trillingsvrij aanbrengen van de palen voor de fundering van de van agtmaal A4 (broch) 03-03-2005 09:59 Pagina 1 dat het kerkgebouw nauconstructie. “Sowieso was uitgangspunt welijks mocht worden aangetast, het is dus een box-in-boxconstructie; bovendien was niet duidelijk wat het bestaande gebouw In een zijwand is een grotere doorgang naar een aanbouw aan de buitenzijde nog zou hebben kunnen dragen. We hadden als voordeel dat er in gerealiseerd. Daarin komen horeca en een foyer een zijwand een grotere doorgang komt naar een aanbouw aan de buitenzijde. Daarin komen horeca en een foyer. Die doorgang hebben wij gebruikt om materialen en bijvoorbeeld een shovel werd uitgevoerd door glazeniersbedrijf GBB uit Tilburg met als naar binnen te brengen.” Vermeer maakt duidelijk dat er VAN bij hetAGTMAAL AANNEMERSBEDRIJF BV uitgangspunt behoud gaat voor herstel. Wat inhoudt dat veel in de grond gaan, geen grote problemen ontstonden. “Je weet ramen opnieuw zijn verlood en voorzien van nieuw brugstaven. nooit wat je tegenkomt, hier viel het mee, op wat oude fundeOf hetlaatste nu gaat om seriematige woningbouw, de bouw van Tevens enkele villa’s of er voorzieningen aangebracht ter bescherming van zijn ringsresten en botresten na. Die zijn netjes herbegraven.” appartementen, een kantorencomplex of een bedrijfshal; Aannemersbedrijf de glas-in-loodramen. Vermeer: “De uitstraling van de kerk blijft Van Agtmaal draait er haar hand niet voor om. Wij hebben in de loop der behouden, buiten maar ook binnen met de muurschilderingen en Van Agtmaal voert verder ook restauratieve werkzaamheden aan jaren al heel wat prestigieuze projecten in onze regio gerealiseerd. het mozaïek. Ze kan nu alleen voor meerdere doeleinden en dus de kerk uit. Zoals het herstellen van voegen metselwerk en de intensiever worden gebruikt.” ❚ coördinatie over het restaureren van de glas-in-loodramen. Dat Aannemersbedrijf Van Agtmaal maakt deel uit van het VolkerWessels concern. U kunt bij ons terecht voor alle disciplines op bouwgebied. De activiteiten variëren van woningbouw en utiliteitsbouw, onderhoud en renovatie tot projectontwikkeling. Service, kwaliteit en veelzijdigheid spelen binnen onze werkwijze een belangrijke rol.

Telefoon: +31 (0)165 31 90 00 Internet www.vanagtmaal.nl

O O S T EVeilingweg NDORP 1 Interieur- en meubelstoffering B.V.

Tel. 016 Fax 016 www.va

Postbus 1 4730 AA OUDENBOSCH

“Bouwen is wensen vervullen. Of u nu een particulier bent met plannen voor een verbouwing, een woningcorporatie met ideeën voor een nieuwbouwproject-verbouw en/of renovatie, een belegger die wil investeren in een uitdagend woon-werkproject of een gemeente die met een toekomstgerichte kijk projecten realiseert voor haar burgers. Wij hebben in de loop der jaren al heel wat prestigieuze projecten in onze regio gerealiseerd. Aannemersbedrijf van Agtmaal speelt al meer dan 70 jaar een toonaangevende rol in de regio West Brabant en daar buiten. ”

Oostendorp Interieur- en meubelstoffering is een ambachtelijk bedrijf. Wij restaureren en reconstrueren onder andere wandbespanningen, gordijnen, traplopers en meubelstoffering. Hierbij maken wij gebruik van originele materialen en technieken. In onze showroom hebben wij een uitgebreide collectie

Veilingweg 1 Postbus 1 4730 AA OUDENBOSCH

Tel. 0165-31 90 00 stoffen en tapijten uit diverse stijlperiodes. Fax 0165-31 18 60 www.vanagtmaal.nl Lid van Restauratoren Nederland en Restauratieconvergent. Voor meer informatie hierover kunt u terecht op: www.restauratieconvergent.nl

Aannemersbedrijf Van Agtmaal speelt al meer dan 70 jaar een toonaangevende rol in de regio West-Brabant.

Veilingweg 1 Van Agtmaal speelt al meer dan 70 jaar Aannemersbedrijf toonaangevende rol in de regio West-Brabant. Postbus 1, 4730eenAA Oudenbosch telefoon 0165 - 31 90 00 fax 0165 - 31 18 60

Vlasakker 12 T (0348) 47 19 21 3417 XT Montfoort F (0348) 47 44 67

E info@oostendorp.biz I www.oostendorp-stoffering.nl

www.vanagtmaal.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN 14880315_Aannemersbedrijf van Agtmaal.indd 1

Naamloos-6 22-04-14 110:07

159

16-03-2011 17:01:48

AMSTERDAM | Gemeenlandshuis

Restauratie Gemeenlandshuis in Amsterdam

TERUG IN DE TIJD

Het Gemeenlandshuis op de Diemerzeedijk, tussen Zeeburg en Diemen, is een historisch monument van de Hollandse strijd tegen het water. Het Gemeenlandshuis werd door het bestuur van het hoogheemraadschap gebruikt als secretarie, vergaderruimte en uitvalsbasis bij dijkbewaking. In 2008 werd het gebouw in eigendom overgedragen aan Vereniging Hendrick de Keyser. De vereniging laat het nu restaureren en herstelt grotendeels de vroegere functie. De werkzaamheden worden uitgevoerd en gecoördineerd door Aannemersbedrijf Scheurer, het in restauraties gespecialiseerde onderdeel van VIOS Bouwgroep. Het in 1727 gebouwde Gemeenlandshuis deed tot enkele jaren geleden dienst als kantoor- en vergaderlocatie voor het waterschap, de opvolger van het hoogheemraadschap, vertelt Karianne Vandenbroucke, restauratie-architect bij Vereniging Hendrick de Keyser. “Naast die functies herstellen we ook het interieur in zijn oorspronkelijke karakter.” Zo zullen, legt ze uit, in de twee zalen weer allerlei bijeenkomsten gehouden worden. “Je kunt

160

BOUWEN AAN MONUMENTEN

denken aan zakelijke bijeenkomsten, maar een bruiloft is eveneens mogelijk. Het Gemeenlandshuis is een officiële trouwlocatie. De vroegere overnachtingskamers worden nu kantoren.” Het terugbrengen van het interieur naar het oorspronkelijke karakter, vervolgt Vandenbroucke, betekende onder meer dat in een van de zalen een tussenwand is teruggebracht. “Die was in

AMSTERDAM | Gemeenlandshuis

de jaren zeventig verwijderd, maar stond wel in het bestek uit 1727 en er was een foto bewaard. Verder hebben we bijvoorbeeld uitgebreid kleuronderzoek gedaan en zijn we tijdens de werkzaamheden op oude sporen gestuit die ons nog een beter beeld van de vroegere situatie gaven.” Bij het zo veel mogelijk in ere houden van het pand, was het een uitdaging te voldoen aan het duurzaamheidsstreven van Vereniging Hendrick de Keyser, geeft ze aan. Dat is gelukt, mede dankzij De Groene Paal, het energiedak en een waterbuffer. “De Groene Paal is een funderingspaal

"Aannemersbedrijf Scheurer verzorgt verder ook de restauratieen herstelwerkzaamheden" met enerzijds een constructieve functie, die daarnaast dient als energiebron voor de warmtepomp. Tevens hebben we het niet zichtbare platte dak voorzien van een energiedak (combinatie van pv-panelen en zonnecollectoren), is de zoldervloer geïsoleerd met reversibele isolatieplaten en gebruiken we de historische waterkelder voor warmteopslag. En wordt er gebruik gemaakt van een intelligent beheersysteem voor de energie.” Het isoleren van de nieuwe begane grondvloer, op de vernieuwde fundering, droeg eveneens bij aan het verduurzamen van het pand, stellen directeur Dirk Hoekmeijer en senior uitvoerder Herman Spithoven van Aannemersbedrijf Scheurer. “Met die fundering begon het feitelijk. Het gebouw, dat tegen de oude zeedijk is gebouwd op een paalfundering met 178 ‘masten’ en 46 ‘juffers’ onder de muren, was aan het zakken. In de jaren zeventig heeft men dat proberen op te lossen met het plaatsen van een betonwand en constructieve kering. Maar door het toegenomen gewicht bleken de verzakkingen alleen maar te verergeren.” Dus, zo geven beide heren aan, is de vloer er in segmenten en trillingsvrij uitgezaagd en is, met onder meer toepassing van 30 schroefinjectiepalen (voorzien van het al genoemde Groen Paalsysteem) een nieuwe fundering tot op de tweede zandlaag – 20 meter diep – aangebracht. Die werd voorzien van een construc-

Modern comfort in de ambiance van vroeger

tieve betonvloer. Bij die werkzaamheden werden ook de historische kelder en waterput gevonden die voor de warmteopslag gebruikt gaan worden. Aannemersbedrijf Scheurer verzorgt verder ook de restauratieen herstelwerkzaamheden. Dat gebeurt bij het erkende leerbedrijf onder meer met een meester-leerling aanpak. Dirk Hoekmeijer: “We onderstrepen daarmee het belang dat we hechten aan goed opgeleide vakmensen. Alleen zo kun je kwaliteit bieden.” Die vakmensen, vertelt hij, verzorgen onder meer het schilderwerk. Vanwege de authenticiteit zijn daarvoor 35 monsterborden gemaakt. Later ingebrachte elementen, zoals scheidingswanden en zwevende vloeren, zijn verwijderd, oorspronkelijke delen zoals het stucwerk en de lambriseringen zijn gerestaureerd of zelfs teruggebracht (zoals de eerder genoemde scheidingswand). Ten behoeve van de constructieve draagkracht zijn bovendien waar nodig balken verstijfd met kunstharsankers. Op het vervangen van het zink na, hoefde er aan de buitenzijde niet veel te gebeuren, merkt Hoekmeijer op. “Gevels en dergelijke zijn in de jaren zeventig al met zorg opgeknapt.” Zoals zo vaak, zegt hij tot slot, was het niet in het zicht aanbrengen van leidingen en dergelijke een flinke uitdaging. “We zoeken daarbij altijd op een flexibele en creatieve manier naar de juiste oplossing. Dus zonder het karakter van het gebouw aan te tasten. Zodat deze bijzondere locatie modern comfort biedt, maar wel in de ambiance van vroeger.” ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN

161

DEN HAAG | Radio Holland Gebouw Tekst: Hilda Bosma Beeld: Bouwbureau Bakels en Ouwerkerk

NIEUWE JAS VOOR RADIO HOLLAND GEBOUW IN SCHEVENINGSE HAVEN

Het voormalige bedrijfspand van ‘Radio Holland’ aan de Dr. Lelykade aan de Scheveningse haven uit 1950, was rijp voor de sloop. Doordat het nieuwe ontwerp veel gelijkenissen heeft met het bestaande pand, blijft het pand aan de Dr. Lelykade 68-70 ‘behouden’ in een kopie van het oorspronkelijke gebouw.

Rabobank was al jaren op zoek naar een onderscheidende locatie voor het samenbrengen van een bankwinkel en een rayonkantoor en het oog viel op het karakteristieke pand aan de Scheveningse haven. SENS ontwikkelde de visie voor de herontwikkeling van het gebouw.

SLOOP

'Piepschuimblokken worden gebruikt als bekisting en vervolgens volgestort met beton'

162

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Archipel Architecten maakte het 'herbouwontwerp'. Bouwkundig aannemer Bakels en Ouwerkerk kreeg de opdracht voor de sloop, herbouw en uitbreiding van het gebouw. Jack Verbeek, projectleider bij Bakels en Ouwerkerk: “We zijn de hoofdaannemer. Op 6 janu-

DEN HAAG | Radio Holland Gebouw

Projectinfo ASBESTSANERING, SLOOP-, GROND- EN STRAATWERK BIJ ÉÉN PARTIJ Bouwbureau Bakels & Ouwerkerk gaf Aad Molenaar Sloopwerken de opdracht voor de asbestsanering, de sloop-, het gronden het straatwerk voor het Radio Holland Gebouw in Scheveningen. Jelle Molenaar van Aad Molenaar Sloopwerken: “Het is een leuk project waarbij we als specialist in slopen met alle facetten te maken hebben. Zo zorgen we ook voor de terreininrichting. Naast de asbestsanering was er sprake van een olietank in de grond. Deze was niet bekend en dus moest er snel een onderzoek plaatsvinden. Ook dit regelen wij voor onze klanten. Daarna is de tank alsnog keurig verwijderd conform de geldende norm.”

ari zijn we gestart met de sloopwerkzaamheden. Vervolgens lag het werk al snel vijf weken stil, vanwege een ondergrondse olietank. Uit het verkennend bodemonderzoek bleek echter dat de grond en het grondwater niet vervuild waren. Vervolgens hebben we de werkzaamheden direct weer opgepakt. Het werk is complex, omdat het gebouw in twee fasen wordt gesloopt en gebouwd. De huidige gebruiker van het pand, Hengelsport Albatros, kon niet elders gehuisvest worden. Albatros verhuist mee met deze fasering. Verbeek: “Het gebouw bestaat uit twee bouwlagen en krijgt circa 905 m2 (BVO) aan kantoorruimte en commerciële ruimtes. Het bestaande plein loopt over het dak van de begane grond. Daarvan bevinden zich links en rechts twee commerciële ruimtes.”

'LEGOBLOKKEN' “Bijzonder aan dit project is het gekozen bouwsysteem”, aldus Verbeek. “Het gebouw wordt opgebouwd uit E-blocks, vergelijkbaar met grote legoblokken. E-Block is een duurzaam en modulair bouwsysteem. Eén E-Block

bestaat uit een dubbel geïsoleerde bekisting, die na het plaatsen gevuld wordt met gewapend beton. Het voordeel is dat daardoor zowel de binnenals de buitenkant direct zijn geïsoleerd. Dit bouwsysteem - Insulated Concrete Form (ICF) - is in het buitenland al meer dan dertig jaar een beproefd alternatief voor traditioneel bouwen. Voor ons is het de eerste keer dat we ermee bouwen. De architect heeft dit bouwsysteem echter vaker gebruikt in een aantal ontwerpen. Vanuit een Nederlandse dealer worden de blokken geleverd; men geeft ook advies en ondersteuning bij de bouw.” Verbeek: “Het nieuwe gebouw wijkt in een aantal opzichten af van het oude gebouw. Het nieuwe gebouw is groter dan het oude. In de oude situatie waren er twee buitenruimtes. Deze worden nu volgebouwd, waarbij de perceelgrenzen van het oude gebouw gevolgd worden. Het oorspronkelijke gebouw had alleen stucwerk als gevelafwerking. In het nieuwe ontwerp is gekozen voor vier verschillende gevelafwerkingen, namelijk: metselwerk, steenstrips, ›

De sloop verloopt in twee fasen, zodat de gebruiker, een hengelsportzaak, van het ene deel van het gebouw naar het andere kan verhuizen. “We slopen tot de bestaande keerwand/fundering. Dat vraagt om maatwerk. De keerwand wordt waar nodig vrij gezaagd en geboord door ons zusterbedrijf Nederlandse Boor Centrale. De werklocatie is niet groot en heeft veel hoogteniveaus; dit maakt het voor de uitvoering niet makkelijker. Door goed overleg en samenwerking met de projectleider en uitvoerder verloopt het project naar wens.”

RONDGEWALSTE STALEN LUIFEL EN RONDINGEN Het Radio Holland Gebouw krijgt als eyecatcher een stalen luifel en ombouw. De vele en mooie rondingen van rondgewalst staal maken het een bijzonder gebouw. JD Staal levert en monteert de staalconstructie, de luifelconstructie en de ombouw voor de technische ruimten op het dak. Daarnaast monteert het bedrijf de opdekvloeren. Naast het leveren en monteren, denkt JD Staal mee in het ontwerp van de te produceren constructie. In totaal levert de staalspecialist 22 ton staal voor het gehele project. Peter van der Geest van JD Staal: “Het productieproces is door het gebogen staal wat complexer. Daarnaast wordt er een alternatieve bouwmethode toegepast. Deze neigt naar de Amerikaanse stijl: piepschuimblokken worden gebruikt als bekisting en vervolgens volgestort met beton. Het gebruik van alternatieve bouwmethoden maakt het een bijzonder project voor ons.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

163

DEN HAAG | Radio Holland Gebouw

emalitglas en stucwerk. De voorgevel krijgt een plint steenstrips met daarboven stucwerk. Beide zijgevels links en rechts worden opgebouwd uit metselwerk. De gevels op de eerste verdieping worden voorzien van stucwerk en van emalitglas - ondoorzichtig en gekleurd glas.”

COMPLEX In het oorspronkelijke gebouw zaten veel rondingen. Deze zie je ook terug in het nieuwe ontwerp. Zo komt er weer een ronde opbouw op het dak. In de nieuwe situatie is dat een stalen constructie die fungeert als installatieombouw. Daarnaast keren de rondingen in de kozijnen terug. Ook de luifel van strekmetaal aan de achter- en pleinzijde heeft ronde bochten. Verbeek: “Al dit soort details in het ontwerp maken het bouwen tezamen met de faseringen redelijk complex, maar ook een hele mooie uitdaging.” ❚

Rijndijk 300 2331 AN Leiden Tel: 071-2600900 info@jdstaal.nl www.jdstaal.nl

Bouwinfo OPDRACHT DIRECTIEVOERDER ONTWERP

Rabobank Den Haag en omgeving Terrena bouwmanagement, Rotterdam Archipel Ontwerpers, Scheveningen (interieurarchitect: Ideal Projects, Voorschoten) CONSTRUCTIE IBT Veenendaal b.v. ADVIES Wolf Dikken adviseurs, Wateringen UITVOERING Bouwbureau Bakels en Ouwerkerk b.v., Leidschendam INSTALLATIES Van Dorp Installaties, Zoetermeer (W); Elektrotechnisch bureau Vennik, Wateringen (E) BOUWPERIODE januari 2014 - oktober 2014

720016_JD Staal.indd 1

www.gesloopt.nl

Renovatiesloop Straat- en grondwerk Bodemsanering

Totaalsloop Asbestsanering

Sleuven zagen en frezen

Boren en zagen met diamant 164

BOUWEN AAN MONUMENTEN

03-04-14 11:46

AMSTERDAM | Metamorfose zes panden Nieuwe Prinsengracht

WEER STEVIG OP DE BENEN, STRAK IN HET PAK In opdracht van Stadsherstel Amsterdam is Aannemersbedrijf Scheurer, het in restauraties gespecialiseerde onderdeel van de VIOS Bouwgroep, bezig met restauratieen verbouwingswerkzaamheden aan zes naast elkaar gelegen monumentale panden aan de Nieuwe Prinsengracht in Amsterdam. De funderingen en het casco zijn inmiddels hersteld en momenteel worden in de panden woningen met een eigentijdse uitstraling gerealiseerd. â&#x20AC;ş

BOUWEN AAN MONUMENTEN

165

AMSTERDAM | Metamorfose zes panden Nieuwe Prinsengracht

Projectinfo HONDERD JAAR ERVARING IN VLOEREN Een van de specialiteiten van Granietzuil is het aanbrengen van lichtgewichtvloeren (magnesiet) in bijvoorbeeld monumentale panden. Het bedrijf – dat ambachtelijke kennis combineert met eigentijdse technieken – werd vanwege die specialiteit gevraagd de magnesietvloeren in de natte ruimten van de panden aan de Nieuwe Prinsengracht aan te brengen. “Omdat de panden in de loop der tijd waren verzakt, waren de vloeren niet meer waterpas – dat was wel een uitdaging”, geeft directeur Romeo Hartog aan. “Er moest bovendien vloerverwarming in worden aangebracht.” Hij wijst ook op het logistieke vraagstuk dat werken in hoge, diepe panden met zich meebrengt. “Een woning biedt niet veel ruimte voor het materieel. Vandaar dat we buiten een vrachtwagen met een dieselpomp hebben geplaatst om het materiaal naar binnen te pompen.” Daarnaast, vertelt hij, is Granietzuil eveneens verantwoordelijk voor de realisatie van diverse terrazzo- en zandcementvloeren. “Werken in monumenten vraagt altijd om een specifieke aanpak, maar we bestaan al honderd jaar en staan niet snel ergens Het 'Groene Grachten-principe' heeft als doel de Amstervan te kijken.” damse binnenstad te verduurzamen

Voor méér dan alleen een product Restauratie, stalen ramen, hekwerken, smeedwerk, constructie, trappen in (roestvrij)staal, al dan niet in combinatie met hout. adviseren, produceren en begeleiden, van ontwerp tot en met uitvoering:

Ontzorgen is ons motto!

Scheurer maakt deel uit van de VIOS Bouwgroep uit Utrecht.

Ruim 75 jaar ervaring, gecertificeerd als “Erkend Restauratie Bouwbedrijf” en lid van de Vakgroep Restauratie. Dan kun je ons gerust een specialist noemen in restauratie en renovatie van oude en jonge monumenten. Zoals het restaureren van 6 monumentale panden aan de Nieuwe Prinsengracht te Amsterdam. Een pilotproject voor de Groene Grachten in opdracht van Stadsherstel Amsterdam, en naar ontwerp van Emma. Maar ook in voor- en naoorlogse woningrenovaties, vernieuwbouw of funderingsherstel hebben wij een uitstekende reputatie.

Met respect voor het verleden, en een duurzame toekomst Kamerlingh Onneslaan 40 • 1097 DH Amsterdam • T 020 - 693 09 05 • www.vios-bouw.nl

166

14880321_schreuder.indd 1 BOUWEN AAN MONUMENTEN

24-04-14 09:38

AMSTERDAM | Metamorfose zes panden Nieuwe Prinsengracht

Eigentijds ja, maar wel met accenten die verwijzen naar de historie van de uit de 18e en 19e eeuw stammende panden, vertellen directeur Dirk Hoekmeijer en uitvoerder Theo Blom van Aannemersbedrijf Scheurer. Die zijn op allerlei plekken zichtbaar. Zoals de houten balken van de dakconstructie en de balkenplafonds. Buiten zijn de gevels in ere hersteld, onder meer met voegen metselwerkherstel en ook de 19e-eeuwse daklijsten zien er weer authentiek uit. “De daken verkeerden in slechte staat maar de dakconstructie was nog relatief goed. Die hebben we ook zo veel mogelijk zichtbaar gemaakt. In de daken zat bovendien asbest, die moesten dus worden gesaneerd.” “Het is een omvangrijk project dat we gefaseerd hebben aangepakt”, vertelt Dirk Hoekmeijer. “Eerste stap was het vervangen van de fundering. Die was enorm verzwakt, de panden zweefden meer dan dat ze nog steun hadden. We hebben op de begane grond alle vloeren eruit gehaald, trillingsvrij schroefinjectiepalen ingebracht en de dragende muren verstevigd. De fundering bereikt nu het niveau van de tweede zandlaag, zo’n 20 meter diep. Dat was eerst 7 à 8 meter.” Daarna, merkt Theo Blom op, kon met het restaureren en verbouwen van de woningen worden begonnen. Twee panden werden samengevoegd om daar op horizontaal niveau woningen in te creëren, in de andere vier panden zijn de woningen verticaal ingedeeld. “In de muren zaten forse scheuren door de verzakkingen. We hebben flink wat inboetwerk moeten uitvoeren. Verder stonden we voor de keuze rotte balken te vervangen of herstellen. Waar het mogelijk was ze met epoxy uit het zicht te herstellen, hebben we dat gedaan.” Een forse uitdaging was het inbrengen van moderne installaties in panden die daar niet op gebouwd zijn. Een puzzel, zo omschrijven Hoekmeijer en Blom het. “Duurzaamheid is hier uitgangspunt, als pilotproject van “de Groene Grachten”, dat als doel heeft de Amsterdamse binnenstad te ver-

duurzamen. Daarbij is het doel onder meer de panden van energielabel F-G naar A-C te brengen.” De installaties, waaronder een warmteterugwinsysteem, luchtwarmtepomp en de vloerverwarming, moesten op een passende manier in de panden worden aangebracht, geven beide heren aan. “Dan is het zoeken naar ruimte, naar mogelijkheden ook om bijvoorbeeld te nauwe schachten iets te vergroten. Vanwege het verloop in de panden, soms tot 20 centimeter, zijn er rechte vloeren aangelegd en afstapjes gecreëerd. Onder meer onder die vloeren was dan weer ruimte voor leidingen.” Er werd dus veel creativiteit gevraagd. Maar dat is bij vrijwel elk project het geval, aldus Dirk Hoekmeijer. “Dat zijn we gewend, we werken veel in Amsterdam en

de Amsterdamse binnenstad. Je hebt bij het aanbrengen van de fundering bijvoorbeeld weinig ruimte. Daar hebben we specifieke machines voor. Het betekent wel dat er een wat ander werktempo is dan normaal.” Qua ruimte en logistiek is het ook zoeken naar passende oplossingen, geeft hij aan. “Er is weinig ruimte voor opslag en parkeren voor de deur is heel beperkt. Dus stemmen we het aan- en afvoeren van materialen heel goed af.” De werkzaamheden vorderen zo gestaag, zegt hij, en in de eerste panden is het eindresultaat al goed zichtbaar. Een combinatie van strak en modern met oude details. “Het uitgangspunt was om oude elementen waar mogelijk te behouden. Dat is ook zo veel mogelijk gebeurd. Met woningen met ieder een unieke en aparte sfeer als resultaat.” ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN

167

PLAATSNAAM BREDA | Koepelgevangenis | Projectnaam

Foto's: Studio Leeman Amersfoort.

VEELZIJDIG PROJECT

MET ONGEKENDE VEILIGHEIDSMAATREGELEN Zo’n twee jaar geleden begon Heilijgers Bouw met het uitvoeren van restauratiewerkzaamheden aan penitentiaire inrichting (PI) De Boschpoort, beter bekend als de Koepelgevangenis in Breda. Een project met veelal voor een restauratie reguliere werkzaamheden. Dat geldt echter niet voor de veiligheidsmaatregelen. Het meest markante onderdeel van de PI in Breda, de koepel zelf (Nederland kent drie van zulke gevangenissen, de andere twee staan in Haarlem en Arnhem, red.), is enkele jaren geleden al hersteld, vertelt architect Maichel Bessems van SatijnPLUS Architecten. Nu gaat het om de buitenschil, legt hij uit. SatijnPLUS werd in 2007 na een prijsvraag voor het project geselecteerd. Bessems maakt duidelijk dat de opname en inventarisatie in de loop van 2008 werden uitgevoerd. In die periode werden tevens de oorspronkelijke bestekken van de drie koepelgevangenissen en een bouwhistorisch rapport bestudeerd. Dat onderzoek vormt de basis van het restauratieplan waarmee twee jaar geleden werd begonnen en dat over ongeveer een jaar moet zijn afgerond. “De werkzaamheden zijn heel uiteenlopend: aan de daken, natuursteenherstel, schilderwerk, stucwerk, metsel- en voegwerkherstel, alles wat bij een restauratie komt kijken, zeg maar. Het gaat ook om verschillende gebouwen met diverse functies.” Een flinke ingreep, aldus Bessems, vond plaats aan de kopgevel van de voormalige vrouwenvleugel. Deze gevel, met glas in beton, bevond zich in slechte staat. Er werd gekozen voor een vervanging met een meer eigentijdse uitstraling, veelal glas met daarin het patroon van de oude gevel gestraald. Bijzonder zijn verder de grote houten deuren in de toegangstoren, vindt Bessems. “Die zijn vervangen door deuren met dezelfde uitstraling als de oorspronkelijke, tot in het detail.” Meer

168

BOUWEN AAN MONUMENTEN

praktisch is het aanbrengen van een lodenstrip onder de betonnen randen van de ringmuur. “Daarmee voorkomen dat de muren te zeer door regenwater worden belast.” Een project met uiteenlopende werkzaamheden dus. “Veelzijdig inderdaad, en met ongekende veiligheidsmaatregelen”, vullen projectleider Casper Helms en uitvoerder Gerard Pellikaan van Heilijgers Bouw aan. Niet vreemd, bij werkzaamheden in een PI, maar daarom niet minder apart. Zo moeten alle steigers bijvoorbeeld worden ingepakt en beschot, vanwege het vluchtgevaar. Alle medewerkers moesten een VOG kunnen overleggen en er was en is intensief overleg over alles wat met veiligheid heeft te maken. Pellikaan: “Ik heb veelvuldig overleg met de facilitair manager van de PI en er is ook vrijwel altijd iemand van hun bij de bouwvergaderingen aanwezig.” “We kunnen niet zo maar iets in de planning of aanpak wijzigen, niet zo maar even in en uitlopen”, vervolgt Helms. “Over iedere handeling moet worden nagedacht. En gecommuniceerd.” Beide heren noemen als voorbeeld de werkzaamheden bij het sportveld. “Op het moment dat wij er bezig zijn, kan dat niet worden gebruikt. En als bijvoorbeeld de planning voor bepaalde werkzaamheden dreigt uit te lopen, dan moeten we dat zo snel mogelijk overleggen.” Vooral in het begin, zo maken Helms en Pellikaan duidelijk, was dat wennen, maar inmiddels zijn de partijen aardig op elkaar

BREDA | Koepelgevangenis

ingespeeld. De werkzaamheden zelf, vertellen ze, zijn zoals gezegd veelzijdig en veelvoorkomend bij restauratieprojecten. Maar wel met enkele bijzondere aspecten. “Natuursteenherstel, voegen metselwerkherstel, schilderwerk en het repareren of vervangen van kozijnen en traliewerk komen bij vrijwel ieder gebouw terug. We zijn twee jaar geleden begonnen met de kerk, daarvan is ook de dakconstructie hersteld vanwege houtrot.” Het volgende onderdeel, leggen Pellikaan en Helms uit, was het poortgebouw met de grote deuren. “In het begin stonden we voor de vraag: hoe krijgen we die er eigenlijk uit. Bleek er een speciale pin in te zitten waarmee we ze makkelijk vrij konden maken.” Het administratiegebouw achter het poortgebouw leverde weer een andere uitdaging op, het steigerwerk. “Daarvoor hebben we een steigerbouwer ingeschakeld die een hangende constructie heeft gemaakt.” De voormalige vrouwenvleugel had als apart aspect de al door Maichel Bessems aangehaalde kopgevel; bij de nabij gelegen woningen, nu kantoren, was het veiligheidsaspect weer een belangrijk issue

omdat die aan de straat en dus het gebied buiten de PI grenzen. Het naastgelegen gebouw R, zeggen Helms en Pellikaan, heeft een aantal decoratieve aspecten zoals tegeltableaus en roosters die bij de andere gebouwen niet of nauwelijks voorkomen. De diverse torens zijn inmiddels in de oude luister hersteld, waarbij de westelijke toren van zijn opbouw werd ontdaan. ” Momenteel zijn de medewerkers bezig met Gebouw C, het dienstgebouw. “Veiligheid en logistiek zijn bij dit project sleutelwoorden. Die vullen we hier in op een manier zoals we dat niet eerder hebben gedaan. Maar zoals gezegd, we weten inmiddels wat we aan elkaar hebben, er is voldoende vertrouwen en daar zullen we de rest van het project profijt van hebben.” ❚

Deuren poortgebouw werden hersteld

Projectinfo VASTGOEDONDERHOUD MET EEN VISIE Liebreks Schilderwerken B.V. legt de lat hoog. De eerste fase van de monumentale gebouwen van P.I. De Koepel in Breda is inmiddels in oude luister hersteld. "De prachtige gebouwen vereisen traditioneel schilderwerk en onze schilders kunnen hier echt nog hun vakmanschap laten zien." "Onderhouden en renoveren van vastgoed is waar wij voor staan. Wij zijn een totaalaanbieder op het gebied van schilderwerken en prestatie- en resultaatgericht gevelonderhoud. Resultaatgericht samenwerken met opdrachtgevers garandeert een betrouwbare dienstverlening en geeft bovendien een stimulans om verder in elkaar te investeren en (proces) verbeteringen door te voeren om het gezamenlijk resultaat te optimaliseren. Vanuit onze vestigingen in Roosendaal (hoofdkantoor) en Eindhoven streven wij ernaar een betrouwbare en strategische partner te zijn in resultaatgericht, maar vooral ook duurzaam vastgoedonderhoud. Onze zeer goede reputatie is ontstaan door professioneel en met veel toewijding te werken en al ruim 65 jaar bewegen wij mee met een dynamische markt en spelen wij in op nieuwe technieken en producten."

BOUWEN AAN MONUMENTEN

169

AMSTERDAM-WEST | Knijtijzer-panden

GEVELRENOVATIE TER VERBETERING WOONCOMFORT KNIJTIJZER-PANDEN BEELDBEPALENDE BOUWWERKEN IN AMSTERDAM-WEST

Eerder waren de centrale verwarming en mechanische ventilatie in de 364 woningen van de Knijtijzer-panden in Amsterdam-West al verbeterd, momenteel wordt er gewerkt aan het isoleren van de gevels. Daarbij worden de gevels in de oorspronkelijke staat teruggebracht. De acht woonblokken met de naam Knijtijzerpanden, gebouwd eind jaren vijftig en genoemd naar de architect Herman Knijtijzer, zijn een gave en karakteristieke invulling van de tuinstadstructuur en onderdeel van een stedenbouwkundige verbinding van de Jan Evertsenstraat, Rozengracht en de De Clercqstraat tot aan de Dam. Voor Amsterdam zijn de panden van belang vanwege hun stedenbouwkundige en architectuur- en cultuurhistorische waarde. Reden voor de gemeente om ze in 2012 de status gemeentelijk monument toe te kennen. “Beeldbepalend voor Amsterdam-West”, zo omschrijft Donald de Graaff, directievoerder namens woningstichting Rochdale, de acht woonblokken. Een tijdlang waren ze in het bezit van Far West, de naam waaronder de collectieve woningbouwverenigingen in Amsterdam-West actief waren, maar nadat het collectief werd opgeheven in 2011, kwamen ze terug in het bezit

170

BOUWEN AAN MONUMENTEN

van Rochdale. Dat voorkwam dat ze tot sloop werden veroordeeld. “Dat zou ook zonde zijn vanwege hun karakteristieke uitstraling. Bovendien is het een prettige woonomgeving met mooie tuinen en voldoende parkeergelegenheid.” Met de renovatie, geeft hij aan, werd in november 2013 begonnen. “Van de balkons worden de kenmerkende hekjes in ere hersteld. De architect heeft door onderzoek, onder meer op locatie, de oorspronkelijke kleuren weten te herleiden. Die brengen we terug. Verder renoveren we de voor- en achtergevels en de kopgevels. We verbeteren de isolerende werking van de panelen en in de kozijnen komt nu dubbel in plaats van enkel glas. Om een koudebrug naar de woningen te voorkomen isoleren we eveneens de bergingen.” De verwachting is, zegt De Graaff, dat het project halverwege het jaar, in juni, kan worden afgerond. Het eerste blok werd in

AMSTERDAM-WEST | Knijtijzer-panden

februari opgeleverd. “Het gaat inderdaad snel, per dag wordt er aan zes, zeven woningen gewerkt en per woning duren die werkzaamheden gemiddeld vijf à zes dagen. De ene dag worden de kozijnen in de voorgevel geplaatst, de andere dag de kozijnen in de achtergevel, daarna volgen de afwerkwerkzaamheden.” Een nauwe samenwerking met de bewoners is bevorderlijk voor dat vlotte verloop van het project, onderstreept De Graaff. Hij geeft aan dat de bewoners goed zijn geïnformeerd, dat er regelmatig overleg is en dat er voorzieningen zijn waar de bewoners hun spullen kunnen opslaan. Bovendien worden tijdens de werkzaamheden stofschotten in de woningen geplaatst. “Dankzij goede communicatie zit iedereen op één lijn en lopen we tegen weinig obstakels aan. En dan is ook het zachte weer de afgelopen maanden een voordeel geweest. Al met al vordert het werk gestaag en liggen we op schema.” ❚

De acht woonblokken, gebouwd eind jaren vijftig, zijn genoemd naar architect Herman Knijtijzer

Projectinfo BESTAANDE SPONNINGEN, NIEUW GLAS Onderdeel van de gevelrenovatie aan de Knijtijzerpanden is het vervangen van het enkel glas door HR++-dubbelglas. Dat wordt geplaatst door Ajax Glashandel, dat daartoe eerst de sponningen van de bestaande kozijnen moest verbreden, vertelt eigenaar Ron Castermans. “Omdat het om een gemeentelijk monument gaat zijn de kozijnen waar mogelijk behouden. Daarvan frezen we de sponningen dus uit. Het erin geplaatste glas moet bijdragen aan een betere isolatie en fungeert op sommige plekken ook geluidwerend.” Met name op de hogere verdiepingen konden veel kozijnen worden behouden, op de lagere was wat meer sprake van vervanging, aldus Castermans. Daar werd dan gekozen voor nieuwe kozijnen zonder middenspijl; die is wel optisch teruggebracht door middel van wienersprosse profielen, zodat het toch lijkt of de ruit in tweeën is gedeeld. “Het is voor ons een omvangrijk werk, maar niet complex. We liggen dan ook op schema. We werken met eigen timmermensen voor het uitfrezen, waarna de aannemer het houtrot herstelt. Begin mei verwachten we klaar te zijn.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

171

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Aannemers

Advies en Realisatie Historische Interieurs

BURGY BOUWBEDRIJF BV Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN AANNEMINGSBEDRIJF NICO DE BONT B.V. Molenstraat 2, 5262 ED VUGHT Postbus 76, 4611 5260 AB VUGHT T ...................................... +31 (0)73 5189480 F ...................................... +31 (0)73 5189490 E info@nicodebont.nl W www.nicodebont.nl

Postbus 140, 2300 AC LEIDEN T......................................... +31 (0)71 5322405 F......................................... +31 (0)71 5318907 E info@burgy.nl W www.burgy.nl

RUYS INTERIEURS Utrechtseweg 89, 3702 AA ZEIST T ..................................... +31 (0)30 6922860 F ..................................... +31 (0)30 6916655 E info@ruys-zeist.com W www.ruys-zeist.com

Architecten KONINKLIJKE WOUDENBERG Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE AKERBOUW BV Geesterweg 6, 1911 NB UITGEEST Postbus 19, 1920 AA AKERSLOOT T ..................................... +31 (0)251 315817 F .................................... +31 (0)251 315909 E info@akerbouw.nl W www.akerbouw.nl

T .......................................+31 (0)183 606606

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T .......................................+31 (0)346-262344 F .......................................+31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W www.bouwbedrijfvanschaik.nl

ADEMA ARCHITECTEN

F .......................................+31 (0)183 602667 ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

E info@koninklijkewoudenberg.nl W www.koninklijkewoudenberg.nl

Adviesbureaus

Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

groot gunneweg

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT T ..................................... +31 (0)33 4631705 F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

DE BONTH VAN HULTEN BV Postbus 115, 5250 AC VLIJMEN T .......................................+31 (0)73 5119022 F .......................................+31 (0)73 5117387 E info@debontvanhulten.nl W www.bonthvanhulten.nl

BOUW – RESTAURATIEBEDRIJF VAN DE BURGT EN STROOIJ Amsterdamseweg 155 3812 RR AMERSFOORT T......................................... +31 (0)33 4450100 F......................................... +31 (0)33 4450101 E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

172

BOUWEN AAN MONUMENTEN

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG T ...................................... +31 (0)6 10061050 E info@grootgunnewegdelft.nl W www.grootgunnewegdelft.nl

NIBAG B.V. Postbus 75, 7570 AB OLDENZAAL T ...................................... +31 (0)541 585858 F ...................................... +31 (0)541 585859 E info@nibag.nl W www.nibag.nl

JORISSEN SIMONETTI ARCHITECTEN DOETINCHEM LEIDEN MAARSSEN RIJSSEN STEENWIJK Postbus 203, 7460 AE RIJSSEN T......................................... +31 (0)548 518888 E info@jsagroep.nl W www.jorissensimonettiarchitecten.nl

TAK ARCHITECTEN Zocherweg 2a, 2313 ZV DELFT Van Oldenbarneveldtstraat 92-2, 6827 AN ARNHEM T ...................................... +31 (0)15 2125903 E info@takarchitecten.nl W www.takarchitecten.nl

Bakstenen

STEENFABRIEK BIEZEVELD B.V. Lange Weistraat 25, 5331 LH KERKDRIEL T .......................................+31 (0)418 631719 E info@brickburgers.com W www.biezeveld.nl BRICKBURGERS B.V. St. Jozefweg 66b, 5953 JP REUVER T .......................................+31 (0)77 4742920 F .......................................+31 (0)77 4745170 E info@brickburgers.com W www.brickburgers.com

Betonrestauratie

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Constructie

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T.................................. +31 (0) 30 254 08 88 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

Constructie/straalbedrijf

Lilian Fopma

Gevelonderhoud

Gevelreiniging

CONSTRUCTIE & STRAALBEDRIJF LILIAN FOPMA Industrieweg 22, 8861 VH HARLINGEN T......................................... +31 (0)517 431011 F......................................... +31 (0)517 431031

Dakbedekking

W.H. VAN DE KAMP DAKBEDEKKING BV Wattstraat 4, 3771 AG BARNEVELD T ........................................+31 (0) 342 405060 W www.vandekampdakbedekkingen.nl

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

Duivenwering

VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

Beurzen

EVENEMENTENHAL VENRAY De Voorde 30, 5807 EZ VENRAY T....................................... +31 (0)478 519 790 F....................................... +31 (0)478 519 780 E venray@evenementenhal.nl W www.evenementenhal.nl

Bladgoud

GERDON DUIVENWERING Postbus 43, 6720 AA BENNEKOM T........................................ +31 (0)6 53189373 F........................................ +31 (0)31 8419949 E info@gerdon.nl W www.gerdon.nl

Glas

Funderingstechnieken

P. VAN ‘T WOUT FUNDERINGSTECHNIEKEN bv Exportweg 50, 2742 RC WADDINXVEEN Postbus 431, 2740 AK WADDINXVEEN T.........................................+31 (0) 182 617767 T......................................... +31 (0)182 611376 E info@pvantwout.nl W www.pvantwout.nl

E.V.M. NV Westkaai 6, B-8930 MENEN T....................................... +32 (0) 56 5113 97 F......................................... +31 (0)30 2722220 E info@evmglass.com W www.evmglass.com

Gevel

MEER LICHT LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 F .......................................+31 (0)575 542311 E info@linova.nl W www.linova.nl

SUPERLOOK BV DE GEVELREININGSEXPERT EN MEER Postbus 8791, 4820 BB BREDA T .......................................+31 (0)76 5874207 M ....................................... +31 (06) 55327598 E info@superlook.nl W www.superlook.nl

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

MHB bv Onderstalstraat 3, 6674 ME HERVELD Postbus 6, 6674 ZG HERVELD T..........................................+31 (0)488 451951 F..........................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

STOLKER GLAS Wijde wade 2, 3439 NP NIEUWEGEIN T ................................................ 030 2855400 F ................................................ 030 2672902 E info@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl STOLKER GLAS Galvanistraat 88, 6716 AE EDE T .............................................. 0318 64 12 14 F .............................................. 0318 63 22 89 E ede@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

173

Vanaf â&#x201A;Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Hoveniers

Leidekkers

ISOGLAS HAARLEM BV Jan Tademaweg 19, 2031 CT HAARLEM T .......................................+31 (0)23 5319036 F .......................................+31 (0)23 5341022 E info@isoglas.nl W www.isoglas.nl

Glas in Lood

Glas in lood

JILLEBA Amphoraweg 5, 2332 ED LEIDEN T.........................................+ 31 (0)71 5318323 F..........................................+31 (0)71 5313443 E info@jilleba.nl W www.jilleba.nl

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Glasateliers

VAN DER TOL GROEP BV Postbus 9349, 1006 AH AMSTERDAM T..........................................+31 (0)20 6677777 F..........................................+31 (0)20 6677778 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nlRegio Zuid-Holland VAN DER TOL GROEP BV Morsestraat 12, BERKEL EN RODENRIJS T..........................................+31 (0)10 4400822 F..........................................+31 (0)10 4400829 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl Regio Utrecht VAN DER TOL GROEP BV Tolakkerweg 18, HOLLANDSCHE RADING T.........................................+31 (0) 35 5248920 F.........................................+31 (0) 35 5248929 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl

Kalk

ARTE CONSTRUCTO Molenberghei 18, B-2627 SCHELLE T........................................... +32 (0)3 8807373 F........................................... +32 (0)3 8807370 E Info@arteconstructo.be W www.arteconstructo.be

Kathodische bescherming GLASATELIERS STEF HAGEMEIER Hoefstraat 199, 5014 NL TILBURG T .........................................+31 (0)13 5360818 F .........................................+31 (0)13 5358655 E info@glasinloodnet.nl W www.glasinloodnet.nl

Hydraulische Kalkmortels

BOGAERTS-VAN NULAND BV Walstraat 3-5, 5371 AL RAVENSTEIN Postbus 15, 5370 AA RAVENSTEIN T......................................... +31 (0)486 411586 F......................................... +31 (0)486 413722 E info@bogaerts-van-nuland.nl W www.bogaerts-van-nuland.nl

VAN KEULEN B.V. Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T......................................... +31 (0)164 672387 F........................................ +31 (0)164 672069 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T........................................ + 31 (0)492 512164 F........................................ + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

RIDDER METALEN DAK- WANDSYSTEMEN Vestiging Ridder Noord Marowijne 41, 1689 AR ZWAAG Postbus 4149, 1620 HC HOORN T .........................................+31 (0)88 8111888 F .........................................+31 (0)88 8111800 E info@riddersystems.nl W www.riddersystems.nl Vestiging Ridder Zuid Dommelstraat 31, 5347 JK OSS F .........................................+31 (0)412 658397

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T......................................... +31 (0)316 524050 F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

Houthandel

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103

loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat Postadres

HOUTHANDEL HOUTEX BV Willem de Zwijgerstraat 1, 2741 DA WADDINXVEEN T..........................................+31 (0)182 615933 F..........................................+31 (0)182 610105 E info@houtex.nl W www.houtex.nl

174

BOUWEN AAN MONUMENTEN

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

Postbus 14 Postbus 14 oper-, zinkwerken 5253 ZG00 Nieuwkuijk Koper-,loodlooden en zinkwerken 073 - 513 49 WALTER VERHOEVEN BV 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon Lei bedekkingen Telefax LOODGIETERS&zinkwerken LEIDEKKERSBEDRIJF looden zinkwerken Koper-, looden LeiKoper-, bedekkingen 073 - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 073 511 Loodgieters werken Nieuwkuijksestraat 103, 5253 Internet AE TelefaxNIEUWKUIJK Leibedekkingen bedekkingen Lei 073 - 511 76 73 Loodgieters werken 073 - 511 76 73 www.walterverhoeven.nl Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK Telefoon

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Telefoon

Internet

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Loodgieters werken Internet www.walterverhoeven.nl E-mail (0)73 5130049 Loodgieters werken T......................................... +31 www.walterverhoeven.nl info@walterverhoeven.nl Internet

E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl

E-mail

info@walterverhoeven.nl E-mail

Leisteen Importeurs

Restauratieschilders

... vakma n in to taalo nderh

Studio Kei LEI-IMPORT B.V. Postbus 7015 6050 AA MAASBRACHT T........................................ +31 (0)475 436439 F....................................... +31 (0)475 436882 E info@lei-import.nl W www.lei-import.nl

Meubelstoffering Meubelstoffering

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

oud

STUDIO KEI Noord Bevelandstraat 17, 1025 NP AMSTERDAM T .........................................+31 (0)20 6364121 M ........................................+31 (0)6 55166349 E mail@studiokei.nl W www.studiokei.nl

... vakma n in to taalo nderh

oud

SCHULTS SCHILDERS Deltastraat 4, 4301 RC ZIERIKZEE T......................................... +31 (0)111 414065 F......................................... +31 (0)111 417295 E info@schultsschilders.nl W www.schultsschilders.nl

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP T........................................ +31 (0)182 501340 F........................................ +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

Ongediertebestrijding

VAN LIEROP CONSERVEERT & HERSTELT HOUT | VERDRIJFT VOCHT Regio Noord Postbus 52, 2400 AB ALPHEN A/D RIJN T..........................................+31 (0)172 433514 E info@vanlierop.nl W www.vanlierop.nl

SMEDERIJ LEMSTERHOEK Uitheijing 11, 8531 XJ LEMMER T .........................................+31 (0)514 533100 F..........................................+31 (0)514 533005 E info@smederijlemsterhoek.nl W www.smederijlemsterhoek.nl

Regio Zuid en Belgie postbus 48, 5298 PB LIEMPDE T..........................................+31 (0)411 632647 E info@vanlieropzuid.nl W www.vanlierop.nl SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN T......................................... +31 (0)575 551428 F......................................... +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

Restauratiemortels

STEENHOUWERIJ ZEDERIK Hogewaard 6, 4235 VS TIENHOVEN T .........................................+31 (0)183 606635 F..........................................+31 (0)183-601144 E info@zederik.biz W www.zederik.net

Steigerbouw

Smederijen

Natuurlijke hydraulische kalk

REYNCHEMIE NV Industrieweg 25B, 8800 ROESELARE T............................................+32 (0)51 242527 F............................................+32 (0)51 229892 E reynchemie@skynet.be W www.reynchemie.com

Steenhouwerij

DEJO STEIGERS BV Havenstraat 7-1, 3861 VS NIJKERK T........................................ +31 (0)33 2571390 F........................................ +31 (0)33 2544250 E info@dejosteigers.nl W www.dejosteigers.nl

Stukadoors

STUKADOORS- EN AFBOUWBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN T........................................ +31 (0)343 551426 F......................................... +31 (0)343 551686 E gennissenbv@planet.nl

Tegels

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

ALBARELLO BV Berltsumerdyk 35, 9036 MT MENALDUM T......................................... +31 (0)518 481923 F......................................... +31 (0)518 482081 E info@albarello.nl W www.albarello.nl

Timmerfabrieken

Energieweg 19 4231 DJ Meerkerk

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEERPostbus 4 T .........................................+31 (0)162 514750 4230 BA Meerkerk F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl Tel. 0183-358777

SMEED- EN CONSTRUCTIEBEDRIJF VAN DER VEGT BV Energieweg 19, 4230 BA MEERKERK T............................................. +31 (0)183 358777 F............................................. +31 (0)183 358787 E info@vandervegt.nl W www.derestauratiesmid.nl

TIMMERFABRIEK GEBRS BOS BV Zuidzijde 152, Postbus 4, 2977 ZG GOUDRIAAN T......................................... +31 (0)183 583583 F......................................... +31 (0)183 582678 E info@tifabos.nl W www.tifabos.nl

Fax 0183-358787 • Alle voorkomende info@vandervegt.nl

staalconstructies, trappen, hekwerken zowel in staal, aluminium en roestvrijstaal

BOUWEN AAN MONUMENTEN

175

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

176

Verfproducten

specialist in timmerwerken oude stijl

Vochtbestrijding

monumentaal en modern

Veilingstraat 56

T:0591 392270

TIMMERFABRIEK HENK ALFERINK BVM:06 22780846 7833 HN Nieuw-Amsterdam www.henkalferink.nl Veilingstraat 56, 7833 HN E:info@henkalferink.nl NIEUW-AMSTERDAM Postbus 36, 7833 ZG NIEUW-AMSTERDAM T..........................................+31 (0)591 392270 F..........................................+31 (0)591 552263 E info@henkalferink.nl W www.henkalferink.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN

v.d. Veldt timmertechnieken VAN DER VELDT TIMMERTECHNIEKEN Patrijzenlaan 21, 2104 BM HEEMSTEDE T..........................................+31 (0)23 5283225 F......................................... +31 (0)23 5295507 E contact@timmertechnieken.nl W www.timmertechnieken.nl

KÖSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN BV Postbus 432, 3840 AK HARDERWIJK T......................................... +31 (0)341 467090 F......................................... +31 (0)341 467099 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

Wandspanning

T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

Verzekeringen

Verf fabrikanten

Zonwering DONATUS VERZEKERINGEN HERSFT & HELDER B.V. Bouwweg 19, 8243 PJ LELYSTAD Postbus 2074, 8203 AB LELYSTAD T......................................... +31 (0)320 260616 F......................................... +31 (0)320 261184 E info@herfstenhelder.nl W www.herfstenhelder.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

SCHERMNED Grote Woerdlaan 36c, 2671 CL NAALDWIJK T......................................... +31 (0)174 622214 F......................................... +31 (0)174 622687 E info@schermned.nl W www.schermned.nl

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN

Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven! Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van ‘Stedenbouw’ tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld. Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig? Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Download de gratis layar app

Scan de pagina

bekijk de layar!

EDITIE

Interactieve Print Stap voor stap

72 0

TIJD SCHR IFT VOO R STED ENBO UW, ARCH ITEC TUU R

EN MON UME NTEN I JA ARGA NG 66 I 2014

Hoe werkt het: Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Google Play Store. Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet. Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet. Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo. Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken. Veel lees en kijkplezier!

SCAN WITH

ASML Veldhoven blijft groeien | NEM-kantoor: bijzondere utiliteit | 'Het Nieuwe Bouw Grootschalige retail-imp en begint op Build uls voor het Damrak ing Holland' | GAK -kantoor Amsterdam krijgt woonbestemmi ng Stedenbouw 720.indd 1 24-04-14 15:47

Op de foto: “Exact weten we het niet, maar aangenomen wordt dat Slot Doddendael (Ewijk) stamt uit de jaren dertig van de 14e eeuw en haar naam te danken heeft aan de lisdodden die in de omgeving groeiden. De terrassen geven een prachtig zicht op het eeuwenoude Slot, de tuinen, boomgaard en slotgracht. Maar ook binnen waan je je in vroeger tijden. De muren van de vroegere wapenkamer, het Arsenaal, zijn beschilderd met wapens door de in trompe-l’oeil gespecialiseerde schilder Willem Rutgers. De voorwerpen zijn zo levensecht geschilderd, dat gasten ze soms van de muur willen pakken. Het hele huis is gerestaureerd met authentieke materialen. De lemen vloeren hebben we vervangen door oude plavuizen en een ingebouwde vide geeft meer ruimte. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de mensen hier graag vertoeven.” Dhr. H.A.J.M. Braam, eigenaar van Slot Doddendael te Ewijk

onatus verzekert vertrouwd sinds 1852

Monumenten worden met veel zorg omgeven door hun eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig. Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.

nu verkrijgbaar

bijzonder kijken leesboek bestellen: www.160jaardonatus.nl

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

UNIEK IN DEURSLUITTECHNIEK Al meer dan 80 jaren lang

Voorkomen is beter dan genezen

Regel het met een van de vele DICTATOR oplossingen DICTATOR deuropeningbegrenzers Voor het hydraulisch afremmen en begrenzen van openslaande deuren, treedt alleen in werking als de deur met meer snelheid wordt bewogen dan normaal. Optioneel met 2-zijdige demping leverbaar. Creeër een veiligere situatie waarin mens en materiaal beschermd worden! Ook uitvoeringen leverbaar met mechanische vastzetting op 90° of 120°.

DICTATOR deuropvangers Voorkomen dat deuren hard dicht kunnen slaan. Deur wordt zachtjes opgevangen en daarna stevig gesloten gehouden. Probleemloos getest tot 1.000.000 deurbewegingen. Zeer toegankelijke sluitoplossing i.c.m. een Adjunct kettinginbouwdeursluiter. Wordt vaak aanvullend toegepast bij een deurdranger in situaties waar windbelasting een rol speelt.

DICTATOR WAB vloerveren Al vaak echte probleemoplossers gebleken! In de zwaarste uitvoering geschikt voor het zelfsluitend maken van extreem zware deuren tot maximaal 600 kg deurgewicht. Als er geen sluitfunctie benodigd zou zijn, dan ook als draailager leverbaar.

Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl

“Waarom zou je nog op die koude vloer blijven wonen?”

www.tonzon.nl

TONZON Vloerisolatie, een klasse apart! Een warme vloer, een droge kruipruimte. Het resultaat De dubbele aanpak zorgt ervoor dat de warmte niet meer wordt uitgestraald door de vloer en er geen vocht meer uit de grond de woning binnenkomt. Het milieuvriendelijke systeem maakt radicaal een einde aan de koude vloer en muffe lucht. Comfort van een warme vloer Op onze website vindt u talloze recensies en klantenreacties uit 34 jaar praktijkervaring. Ook mensen met vloerverwarming melden een warmere vloer na het aanbrengen van TONZON en merken dat de vloerverwarming nu veel beter te regelen is.

Besparing op stookkosten De woning koelt minder snel af door de goed geïsoleerde vloer. Er hoeft minder gestookt te worden omdat de woning sneller opgewarmd is. Het stookseizoen wordt zelfs verkort. Gebruikers melden een gemiddelde besparing van 15 tot 20% op de stookkosten per jaar. Bij woningen met vloerverwarming loopt de besparing op tot wel 40%. Meer weten? Kijk op www.tonzon.nl. Bellen kan ook via 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) of info@tonzon.nl

Doorsnede van een kruipruimte met TONZON Vloerisolatie.

De infrarood foto uit Vara Kassa Groen.

Niet geisoleerd

Thermoskussen

Wolisolatie Bekijk de uitzending van Kassa Groen van 11 februari via uitzending gemist om te zien dat TONZON de warmste vloer oplevert.

De duurzaamste aanpak; energiezuinig, gezond en veilig Het systeem heeft een dubbele DUBO-keur, zowel op de Thermoskussens als op de Bodemfolie. De energie die voor grondstof, fabricage, verpakking, transport en installatie is gebruikt, wordt al binnen enkele winterweken terugverdiend door de besparing op stookkosten. Door de warmere droge vloeren ontstaan er minder schimmels en huisstofmijt en daarmee een gezonder binnenmilieu. De uitvoering brengt nauwelijks overlast met zich mee. Geen grote vrachtwagens voor de deur en de bewoners kunnen gewoon in huis blijven.

TONZON BV • Postbus 1375 • 7500 BJ Enschede • T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl