Stedenbouw 721 by Louwers Mediagroep

EDITIE

721

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I JA ARGANG 66 I 2014

SCAN WITH

Tempo maken bij ziekenhuisnieuwbouw | 'OV-machine' Arnhem Centraal wordt in vloeiende vorm gegoten | 100% veilig asbest saneren | Snel bouwen aan Ravel Residence | Prestigieus project vormt visitekaartje van Dalfsen

Duurzame gevelstenen voor bouwen aan een groene toekomst

UNIEKE KENMERKEN VAN DE MBI GEVELSTEEN OP EEN RIJ: • • • • • •

de Architect.indd 1

Breukstenen met een uniek breukvlak Vele maatvoeringen en modellen Natuurlijk en kleurvast Ontwerper centraal, maatwerk in kleur en textuur op projectbasis GeoStylistix onderdeel van het GeoSteen concept Zeer maatvast, uitstekend geschikt voor slanke voegen

11-4-2014 8:37:23

FORECO Innovatief met

3 x

houten gevel producten

Uitsluitend de meest milieuvriendelijke producten binnen een bepaalde toepassing, komen in aanmerking voor het DUBOkeur®

WaxedWood

Bil tho v

Theresiasch ool in

Verduurzaamd met waterafstotende werking

• Onafhankelijke levensduur garantie • Verbeterd krimp- en zwelgedrag • Blijvend mooi en onderhoudsvrij technologie

NobelWood®

am rd

p chool Fie Westendor p in de S e r B Am ste

Gemodificeerd op basis van biopolymerisatie

• Tot in de kern gemodificeerd • Biopolymeren uit suikerriet stengels • Gelijkmatige vergrijzing en onderhoudsvrij

Aquatics Cen tre in

SafeWood® Brandvertragend voor iedere toepassing

• Gegarandeerde veiligheid op lange termijn • Waterdamp bestendig

Niet hygroscopisch, volgens ASTM 3201-94

• Onder zware omstandigheden getest

Euroklasse B, volgens SBI testen conform NEN-EN-13823

Dalmsholterweg 5, 7722 KJ Dalfsen

Postbus 73, 7720 AB Dalfsen

Telefoon

Lo en nd

technologie

0529 43 15 48

Fax

0529 43 21 98

technologie

info@foreco.nl

www.foreco.nl

Eenvoud en zekerheid

* Vraag naar onze voorwaarden.

De standaard in brandveilige sandwichpanelen

• Horizontaal en verticaal gecertificeerd (Efectis) • Heldere en transparante documentatie • Nederlandstalige certificatie (Efectis) • Geen additionele voorzieningen noodzakelijk* • FX produktengamma compleet FM approval gecertificeerd • Uitgebreid produktengamma in FX blue hardschuim en FX minerale wol

claddingpoint.nl

Veldoven 6 6826 TT Arnhem (T) +31 (0)26 - 365 0 630 (F) +31 (0)26 - 365 0 631

CLADDING POINT DUURZAME SANDWICHPANELEN

EDITIE

Voorwoord

721

EEN SCHEEPSROMP ALS INNOVATIEMODEL We gaan een mooi bouwjaar tegemoet, met verschillende aansprekende opleveringen. Zoals die van de ‘spoorkathedralen’ Den Haag Centraal, Arnhem Centraal en Delft (alle 2015). Wat steeds meer opvalt is de organisatorische complexiteit van dergelijke projecten, waardoor de uiteindelijke afbouw een soort eindsprint wordt. Een koninklijke sprint dan wel, zien wij bijvoorbeeld in het geval van de OV Terminal Arnhem, een vervoersmachine die in feite al functioneert, maar waarvan de architectonische parel – de transferhal – nu pas vorm krijgt. “Vorm volgt infrastructuur”, zegt architect Ben van Berkel (UNStudio) hierover in dit nummer, waarin de OV Terminal Arnhem uitvoerig aan bod komt. De ontwerper van onder andere de Erasmusbrug doelt daarmee niet alleen op de chronologie, maar ook op de functionele aspecten van zijn stationsontwerp, dat op basis van nauwkeurige analyse van vervoersstromen tot stand kwam. Een variant op ‘form follows function’, zonder daarbij de architectonische uitstraling ondergeschikt te maken. Functioneren én opvallen, dat is de kunst in de moderne architectuur. Die uitdaging pakken Nederlandse architecten doorgaans uitstekend op, waardoor zij ook in het buitenland veelgevraagd zijn. Zoals Ben van Berkel, die een uniek stukje stad toevoegt aan het oude Arnhem met zijn on-Nederlandse hoogteverschillen. Alle transfervoorzieningen van de OV Terminal zijn samengebald in een organisch gevormd stationsgebouw van zichtbeton en gekromd gecoat staal, dat direct grenst aan de straat – een overdekt stationsplein dus, tevens portaal naar de stad. Ook uitvoerende partijen innoveren om dit mogelijk te maken. De transferhal van Arnhem Centraal wordt voorzien van een schaaldak dat kan worden beschouwd als een omgekeerde scheepsromp. Hiervoor heeft de bouwcombinatie samenwerking gezocht met een scheepsbouwer. De natuurstenen vloer in de transferhal wordt aangelegd op een glooiing, en die combinatie betreft ook al een intensieve samenwerking tussen meerdere partijen. Vormen van integraal bouwen die ons inziens goed aangeven hoezeer de Nederlandse bouweconomie in staat is zichzelf te heruitvinden op basis van kernkwaliteiten. Deze uitingsvorm van vernieuwende Hollandse bouwkunst willen we meer zien de komende jaren. U leest het vast in dit nummer,

Jan-Kees Verschuure

721

SINDS 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en monumenten Jaargang 66 | 2014 Verschijnt 8 x per jaar ISSN 0165-3997

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECÖORDINATOR

Jan-Kees Verschuure

REDACTIEMEDEWERKERS

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Henk Geist, Jac Buchholz, Fiona de Heus, Sjoerd Meuleman, Martijn van den Bouwhuysen, Liliane Verwoolde, "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure, Lieke van Zuilekom – Bousema.

BLADMANAGEMENT

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl

BLADMANAGER

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Niek Oostendorp E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: https://louwersuitgevers.wetransfer.com o.v.v. naam en project

ABONNEMENTSPRIJS

€ 81,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl Tessa van Gameren

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

UTILITEITSBOUW DELFT Reinier de Graaf Gasthuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 ARNHEM Arnhem Centraal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 ZOETERMEER NBD Biblion. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 STAPHORST Brink Climate Systems. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 BUDEL Gemeentehuis Cranendonck. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 TIEL DC Igepa Group. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 VEENENDAAL BMW Ekris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 OSS Vos Logistics. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 VIANEN Sportcentrum Helsdingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 ANTWERPEN Woonzorgcentrum IGLO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 ALBLASSERDAM Alexport. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 AMSTERDAM BMW MINI Retail Outlet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 AMSTERDAM Wibauthuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 GOUDA Gouwedepot.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 AMSTERDAM Labtoren O|2.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 NUNSPEET Noord-Veluws Museum.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 WAGENINGEN Marin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 MAASSLUIS Koningshoek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 WARSCHAU Warsaw Spire. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 ROTTERDAM Data centrum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

RUBRIEKEN JOURNAAL .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 THEMA Architect. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 THEMA Deuren en toegangstechnieken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 BEDRIJFSPRESENTATIE Gips recycling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 BEDRIJFSPRESENTATIE De Hoop Pekso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 BEDRIJFSPRESENTATIE Topvorm Prefab. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 WIE DOET WAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

Inhoud

112 86

144 120

x 160 152

EDITIE

721 TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I JA ARGANG 66 I 2014

WONINGBOUW

SCAN WITH

Coverbeeld | NBD Biblion, Zoetermeer

UTRECHT Renovatie Kanaleneiland Zuid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 AMSTERDAM Ravel Residence.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 HEEMSTEDE Nieuw Overbos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 UTRECHT Studentenhuisvesting.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 AMSTERDAM Renovatie De Boelelaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 HARLINGEN Renovatie Het Rode Dorp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 LEEUWARDEN Studentenhuisvesting Kenniscampus.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 ANGOLA Quiminha. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 RIDDERKERK Renovatie Huygensplantsoen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 AMSTELVEEN De ontmoeting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 UTRECHT Castellum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 UTRECHT Kop van Lombok. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 DALFSEN Waterfront. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 HEILOO Appartementengebouw Blockhove. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Lang verwachte opening De Hallen, Amsterdam-West “Cadeau voor de wijk”

Schouwburg Kunstmin

Dordrecht trots op gerestaureerd theater

Deelrestauratie en aanvullende nieuwbouw Timmerhuis Rotterdam

Coverbeeld | De Krakeling, Amsterdam

AMSTERDAM De Hallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 BAAMBRUGGE Dorpskerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 DORDRECHT Kunstmin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 AMSTERDAM De Krakeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 ROTTERDAM Timmerhuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 VEERE Stadhuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 VENRAY Beurs Monument.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 EDAM Woonboot de Zwerver. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

UTILITEITSBOUW

Tekst: Henk Geist Beeld: EGM Architecten e.a.

Tempo maken bij ziekenhuisnieuwbouw Tussen de huidige gebouwen van het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft wordt sinds oktober 2013 gebouwd aan een geheel nieuw modern medisch centrum van 58.000 vierkante meter. Het door EGM Architecten ontworpen complex heeft de bijzondere vorm van een esculaap, waarbij het gebouw zich als het ware rond een centrale gang slingert, die op alle verdiepingen de verschillende afdelingen met elkaar verbindt. Die bijzondere vorm bood een belangrijk voordeel. Het stelde de bouwcombinatie Reinier de Graaf vof (bestaande uit Hurks en Kuijpers) in staat om de nieuwbouw in vier bouwstromen tegelijkertijd te realiseren. Daardoor kon de casco prefab bovenbouw in vijf maanden tijd worden opgetrokken. Ook de afbouw van het ziekenhuis komt binnen die vier bouwstromen tot stand.

Hurks en Kuijpers mogen zich specialist in de bouw van ziekenhuizen noemen. De Brabantse familiebedrijven hebben inmiddels meerdere ziekenhuizen op hun naam staan. “Opvallend bij de bouw van ziekenhuizen is dat de installatietechnische werkzaamheden net zo belangrijk zijn geworden als de bouwkundige”, zegt Frank Brekelmans, projectdirecteur namens de Bouw-

combinatie. “Dat heeft een grote impact op de hoeveelheid bewerkingen in de afbouw van het ziekenhuis. Normaal gesproken trek je tachtig of negentig dagen uit voor intervallen van de afbouw, maar bij een ziekenhuis gaat het om bijna 180 dagen. Waarmee het afbouwproces het leidende proces is geworden bij de bouwplanning.”

TIJDSDRUK Juist als het gaat om installatietechnische zaken wil een ziekenhuis pas op het laatste moment investeringsbeslissingen nemen. Brekelmans: “Een ziekenhuis kent een groot aantal specia-

DELFT | Reinier de Graaf Gasthuis

Dubbelhoge entree

Projectinfo 4.200 M² HV60-VLIESGEVEL TGM is verantwoordelijk voor 4.200 m² aan HV60-gevels. Dit hout/aluminium vliesgevelsysteem is toegepast ter plaatse van het restaurant bij de entree en de loopbruggen. Het HV60-systeem is deels gesegmenteerd en deels brandwerend uitgevoerd. Hoofdaannemer Hurks Bouw ’s-Hertogenbosch heeft TGM de opdracht gegeven voor het engineeren en realiseren van de vliesgevels in HV60. “Voor de gevel van restaurant annex entree heeft TGM het HV60-systeem op een creatieve manier gemodificeerd om binnen de technische kaders tegemoet te komen aan de wensen van de architect”, zegt Leon van Osch van TGM. Rob Nellen van TGM vult aan: “De architect beoogde zowel binnen als buiten eenzelfde en beperkte diepte van de houten stijlen. Statisch en ‘dichtingstechnisch’ is het gunstiger om de stabiliteit van de gevel aan de binnenzijde te zoeken. Er is uiteindelijk voor een oplossing gekozen waarbij de binnen- en buitenprofielen statisch samenwerken, wat resulteert in een binnenstijl van 180 millimeter en een buitenstijl met afdeklijst van 140 millimeter diep. De overspanning is bijna zeven meter.”

Looproutes worden verkort via de staf van de duidelijk herkenbare esculaap

listische ruimtes, zoals de operatiekamers of de bestralingsruimtes. Voor de medisch-technologische inrichting van die ruimtes wil een ziekenhuis zo laat mogelijk besluiten nemen, omdat ze die ruimtes met de modernste apparatuur willen inrichten. Dat betekent dat je sommige ruimtes pas kunt afbouwen als je weet welke apparatuur daar komt. Dat vraagt dus om aparte bouwstromen.” Het Reinier de Graaf Gasthuis wilde de nieuwbouw in eerste instantie in bouwteamverband realiseren. Uiteindelijk werd toch gekozen voor een aanbesteding. Brekelmans: “Toen wij de

aanbesteding hadden gewonnen wilden we gezien de tijdsdruk zo snel mogelijk beginnen. Maar tegelijkertijd moesten de installatie-onderdelen nog verder worden uitontwikkeld. Dat heeft gevolgen voor je planning. We zijn iedere dag heel strak bezig om het bouwproces te organiseren en te controleren. Gelukkig werken we hier samen met Kuijpers.” De partners in de bouwcombinatie hebben eerder samengewerkt bij de bouw van Ziekenhuis Bernhoven in Uden. “Dat was absoluut een voordeel”, meent John van Kuringen namens Kuijpers. ›

TGM is tevens verantwoordelijk voor de gevel van de loopbruggen, die eveneens zijn uitgevoerd in HV60. Aan de zuidzijde van het Reinier de Graaf Gasthuis bevindt zich een gevel in HV60, waaraan een hardglazen tweede huidgevel is toegevoegd. In de spouw van de tweede huidgevel is een zonwering geplaatst. HV60 bleek voor dit project de ideale oplossing in verband met de geldende brandeisen op de gevels. Nellen: “Het HV60-systeem is recent aan een brandtest onderworpen en met ruitafmetingen van 1.800 bij 3.000 millimeter geclassificeerd tot dertig minuten brandwerend. Op basis van deze test kon de conformiteit gegeven worden voor de brandwerendheid van de tweede huidgevel in segmenten van 1.200 bij 3.000 millimeter.”

Kies de

buitenkant die bij je past Als onafhankelijk specialist is TGM al in vroeg stadium betrokken geweest bij het ontwerpproces van de hout-aluminium vliesgevels van Reinier de Graaf Gasthuis. De synergie die door constructief samenwerken in het voortraject en tijdens de uitvoering ontstaat, zorgt niet alleen voor foutreductie en kortere doorlooptijden, maar ook voor een beter en duurzamer eindresultaat. Vanzelfsprekend neemt TGM in dit proces de volledige verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de gevel, het budget en de planning. TGM realiseert in opdracht van Hurks Bouw, alle vliesgevels van Reinier de Graaf Gasthuis te Delft.

Leveringsomvang TGM: ·

4200 m2

· · · ·

520 m 180 m

180 m2

Hv60 vliesgevels Hv60 vliesgevels brandwerend

2e huid gevel zonweringsschermen

15 stuks deuren

Reinier de Graaf Gasthuis

Delft

Reinier de Graaf Gasthuis

Technisch Gevelbouw Management Heesakkerweg 19 Asten

+31 493 32 77 22

www.tgm.nl

Delft

Reinier de Graaf Gasthuis

Delft

DELFT | Reinier de Graaf Gasthuis

Loopbruggen verbinden gebouwdelen

“Je weet wat je aan elkaar hebt en je weet hoe de ander te werk gaat. In een traditioneel bouwproces kost het tijd om elkaar te leren kennen en kan er wrijving ontstaan. Die tijd hadden we hier niet nodig en dat was een enorm voordeel gezien de tijdsdruk. We zitten ook samen in één bouwkeet, dat maakt intensief overleg over het ontwerp gemakkelijker. We hebben samen ook de uitgebreide integrale bouwplanning opgesteld.”

WATERMIST Kuijpers is verantwoordelijk voor de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Het bedrijf verzorgt onder meer de WKO-installatie, de luchtbehandeling, de speciale leidingen voor medische gassen en de gebouwbeheerinstallaties. “We verzorgen ook een heel bijzondere watermistinstallatie voor brandbestrijding. Dat is een geavanceerde sprinkler die onder hoge druk nevel produceert. Dat geeft in geval van brand veel minder wateroverlast.” De vier bouwstromen maken het mogelijk een grote tijdswinst te boeken. Brekelmans: “Elke bouwstroom kent een eigen uitvoerder, met een eigen verantwoordelijkheid voor zijn bouwdeel. Dat maakt het werk overzichtelijk.” Drie bouwdelen zijn gekoppeld aan de drie binnenhoven, ›

Projectinfo GERUISLOOS SLUITENDE BRANDWERENDE DEUREN Bij de bouw van het Reinier de Graaf Gasthuis heeft Plooijer Zaandam voor het eerst een nieuw type brandwerende deur toegepast. Het gaat om een deur die geruisloos dicht gaat en door Plooijer Zaandam is ontwikkeld en geplaatst. Plooijer Zaandam - opgericht in 1954 - is specialist op het gebied van ontwikkeling, productie, installatie en onderhoud van stalen ramen, deuren en kozijnen met een veiligheidskenmerk. "Op verzoek van EGM Architecten hebben wij deze deur ontwikkeld. De gebruikelijke brandwerende deur maakt bij het sluiten elke keer een hinderlijk geluid. Dat wordt veroorzaakt door de dranger en de stalen schoten die als vergrendeling dan uit de deur in het stalen kozijn schieten", verduidelijkt directeur Frank Kalf. "Wij hebben een deur ontwikkeld waarbij de schoten in de deur blijven zitten dankzij een smeltzekering. Bij een brand wordt die zekering verbroken en schiet de vergrendeling eruit. Maar tegelijkertijd wordt dan ook de vergrendeling van de vaste deurgreep verbroken, waardoor die beweeglijk wordt en de deur weer kan worden geopend en gesloten. De deur kan dan toch worden gebruikt, de brandweer kan makkelijk naar binnen en mensen zitten ook niet opgesloten, ze kunnen probleemloos naar buiten." De deur, die in verschillende typen verkrijgbaar is, is uitvoerig getest, verzekert Kalf. "We hebben brandproeven gedaan en de deur is voorzien van de benodigde brandcertificaten." In het Reinier de Graaf Gasthuis zijn tussen de drie- en vierhonderd van dergelijke deuren geplaatst, als onderdeel van brandwerende puien, inclusief glas en hangen sluitwerk. Daarnaast heeft Plooijer nog 2.000 plaatstalen binnendeurkozijnen geleverd.

| 11

Primeur in Reinier de Graaf Ziekenhuis Delft: Geruisloos sluitende brandwerende deuren

π π

Geruisloze sluiting ± 30 dB minder Brandveilig conform EN 1634-1:2008, 30 en 60 minuten Paniekopening bij brand Patent 2007030 NL

Sluispolderweg 44 π 1505 HK Zaandam T: 075 - 635 08 00 π info@plooijer.nl π www.plooijer.nl

Frank Brekelmans van Hurks bouw: “Wij hebben in Plooijer een goede partij gevonden die voor alle profielen plaatstalen kozijnen een oplossing heeft.”

DELFT | Reinier de Graaf Gasthuis

Projectinfo VETROTECH WAARBORGT VEILIGHEID Om de veiligheid van patiënten, bezoekers en personeel van het nieuwe Reinier de Graaf Gasthuis te waarborgen is op grote schaal de brandwerende beglazing en het veiligheidsglas van Vetrotech Saint-Gobain Benelux toegepast. In totaal heeft het bedrijf circa 2.100 vierkante meter brandwerend glas geleverd. Het brandwerende glas is toegepast zowel in de buitengevels als in de stalen binnenpuien. Het glas bestaat uit twee geharde glasplaten waartussen een brandwerende 'interlayer' is aangebracht. Het garandeert een brandvertraging van dertig tot zestig minuten. Vetrotech levert ook glas dat tot 120 minuten brandwering biedt. Het glas in de buitengevels is voorzien van een Coollite Xtreme-coating, speciaal voor de relatie tussen lichttoetreding en zonreflectie. Bij de binnenpuien wordt het brandwerende glas geplaatst ter hoogte van de (extra) beschermde vluchtwegen en compartimentscheidingen. "Het voordeel van deze brandwerende beglazing is, dat het gehard glas is - dus standaard veiligheidsglas. Het geeft extra stabiliteit en een laag breukrisico, zonder dat het zijn esthetische kwaliteit verliest. Het glas is bestand tegen een stootje van een rolstoel of ziekenhuisbed, waardoor het ziekenhuis ook minder onderhoudskosten voor de toekomst kent. Vetrotech Saint-Gobain is wereldwijd één van de meest vooraanstaande fabrikanten van brandwerende beglazing en Protect-veiligheidsglas."

ENORME LUCHTTRANSPORTWEG Als partner van Kuijpers is Schilt Luchtkanalen al bij de aanbesteding in april 2012 van het Reinier de Graaf Gasthuis betrokken geraakt, en gevraagd een begroting te maken voor de gehele luchttransportweg, inclusief luchttechnische componenten van Trox. “Na de gunning werd opnieuw gezocht naar samenwerking”, vertelt Addy Buijserd van Schilt Luchtkanalen.

Prefab gevelsysteem

met elk een eigen bouwkraan. Het vierde bouwdeel heeft betrekking op de verbindende elementen. De 'vierdeling' maakte het mogelijk om het casco in vijf maanden tijd te realiseren, waarna ook bij afbouw – van boven naar beneden – deze vierdeling wordt aangehouden. Bij de afbouw worden onder meer de door Hurks geveltechniek ontwikkelde verdiepingshoge en beglaasde gevelelementen aangebracht, waardoor het gebouw ook in korte tijd wind- en waterdicht was. Dankzij deze aanpak resteert er voor de opleveringsdatum van 1 maart 2015 volgens Brekelmans nog voldoende tijd om de installatietechnische apparatuur van het ziekenhuis in te regelen en te testen. “Bij een ziekenhuis van deze omvang heb je daar zeker een half jaar voor nodig. Wij zorgen ervoor dat daarmee op tijd kan worden begonnen.” ❚

“Het RDGG is het derde ziekenhuis op rij dat wij mogen voorzien van de luchttechnische installaties voor de combinatie Kuijpers/Hurks v.d. Linden. We maken gebruik van luchttechnische componenten van marktleider Trox, alwaar wij voorraadhouder van zijn. Dat geeft een enorm logistiek voordeel en scheelt heel veel tijd op de bouwlocatie, gezien de korte bouwtijd een pre. Net na de zomer van 2013 werden in amper zes maanden tijd circa 18.000 m² rechthoekige kanalen geïnstalleerd en op dit moment wordt er gewerkt om ruim 14.000 strekkende meter ronde kanalen te installeren. Rond de bouwvak van 2014 kan dan het afmonteren van de luchtverdeling beginnen. Alles conform de luchtdichtheidsklasse LUKA C uiteraard, maar dat is al jaren standaard bij Schilt Luchtkanalen.” De totale leveringsomvang van de luchttransportweg omvat ongeveer 20.000 m² rechthoekige luchtkanalen, de genoemde 14.000 strekkende meter ronde luchtkanalen, 20.000 m² isolatie, ruim 1.500 branden regelkleppen, 300 naverwarmers, 250 VAV/COV-regelaars en het monteren van ruim 4.000 luchtroosters.

LOGISTIEK MAATWERK "Technische Unie beschikt over de juiste mensen en middelen om de logistieke stroom op een bouwplaats of project volledig te regelen. Hierdoor kunnen monteurs hun tijd effectief besteden, zonder zich bezig te houden met het aanvoeren van onderdelen, producten of gereedschap. Dit bespaart tijd en kosten. Zo zijn bij de nieuwbouw van het Reinier de Graaf Gasthuis twee medewerkers van Technische Unie aanwezig om alle benodigde materialen tot op de werkplek van de monteur te leveren. 'Samen slimmer'."

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Stichting Reinier de Graaf Groep, Delft EGM Architecten, Dordrecht Bouwcombinatie Reinier de Graaf vof, bestaande uit Hurks, Eindhoven en Kuijpers, Helmond € 110.673.000,september 2012 – maart 2015

| 13

ontwikkelt lichtgewicht ferrocement elementen

Bij het nieuwe Reinier de Graaf Gasthuis wordt gewerkt aan het monteren van 4.4 kilometer lange microbeton balkonelementen.

Constructief voordeel is dat met microbeton dunne, ranke maar zeer sterke constructies zijn te maken. Het materiaal is volledig gesloten zodat het makkelijk te onderhouden is. Meer informatie? Bel 0164 - 274 275 of kijk op onze website microbeton.nl

A trademark of Concrete Valley

DELFT | Reinier de Graaf Gasthuis

microbeton accentueert gevels Reinier de Graaf Gasthuis De snelle bouw van het Reinier de Graaf

De luifels zijn gemaakt van ferrocement

Gasthuis is mede te danken aan de bijzondere balkonelementen die microbeton uit Bergen op Zoom voor dit project heeft ontwikkeld. Het

gepatenteerde

kokersysteem van microbeton maakt een razendsnelle bevestiging van in totaal 4,4 kilometer balkons mogelijk.

De witte balkons zijn prominent in het beeld van het nieuwe ziekenhuis aanwezig. “Ze hebben bij dit project een grote esthetische waarde”, zegt Paul Jas, commercieel manager bij microbeton. “De balkons worden bij elke verdieping aangebracht en accentueren daarmee de gevellijnen. Daarnaast hebben ze een functioneel aspect: de glazenwasser of onderhoudsman kan er namelijk overheen lopen.” De lichtgewicht balkons zijn gemaakt van ferrocement. De afzonderlijke elementen zijn ruim zeven meter lang en voorzien van twee inwendige kokers. Het element wordt over twee consoles geschoven die in de gevels opgenomen zijn. Jas: “De werking van het kokersysteem is eigenlijk heel eenvoudig en doordacht. Je hebt aan de gevels vrijwel geen extra voorzieningen nodig om de balkons te bevestigen. Het vereist van tevoren wel pas- en meetwerk bij het plaatsen van de consoles. De stalen consoles moeten heel precies op de gevel worden gepositioneerd. Daarna kun je de balkons razendsnel achter elkaar monteren. Met stelvoorzieningen in de balkons zelf kunnen de elementen worden uitgelijnd op de consoles.” Het ferrocement is met een dekking van 6 millimeter op de wapening zeer geschikt materiaal voor balkons of luifels. Het is een lichtgewicht, duurzaam en onderhoudsvriendelijk materiaal met een gegarandeerde waterdichtheid. Ferrocement-producten van microbeton zijn bovendien KOMO-gecertificeerd. ❚

| 15

Specialist

in logistiek maatwerk

Natuursteen vloerafwerking – Haga Ziekenhuis

Voor tegels en alles eromheen. En eronder. Met TGLS! over de vloer ben je volledig ontzorgd van het prilste begin tot de laatste tegel. En daarna. Meer weten? Kijk op www.tegelszonderklinkers.nl

technischeunie.com

VANDAAG VOOR 14.00 UUR BESTELD, MORGEN IN HUIS!*

TROX UIT VOORRAAD ®

Schilt Luchttechniek en TROX® een combinatie waar u op kunt bouwen

KLIMAATTECHNIEK OP MAAT

Energieweg 29 | Postbus 3 | 4230 BA Meerkerk | Telefoon (0183) 35 25 44 | info@schilt-meerkerk.nl * Informeer naar de voorwaarden

WWW.SCHILT-MEERKERK.NL

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN

Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven! Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van ‘Stedenbouw’ tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld. Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig? Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Download de gratis layar app

Scan de pagina

bekijk de layar!

EDITIE

Interactieve Print Stap voor stap

721

TIJD SCHR IFT VOO R STED ENBO UW, ARCH ITEC TUU R

EN MON UME NTEN I JA ARGA NG 66 I 2014

Hoe werkt het: Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Google Play Store. Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet. Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet. Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo. Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken. Veel lees en kijkplezier!

SCAN WITH

Tempo maken bij zieke nhuisnieuwbouw | 'OV-m achine' Arnhem Cent 100% veilig asbest saner raal wordt in vloeiende en | Snel bouwen aan vorm gegoten | Ravel Residence | Prest igieus project vormt visite kaartje van Dalfsen

ARNHEM | Arnhem Centraal

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: UNStudio, MOKA; GEZE

'OV-machine' ARNHEM CENTRAAL wordt in vloeiende vorm gegoten SCAN WITH

Eind 2015 wordt de transferhal van Arnhem Centraal opgeleverd. Daarmee is de OV Terminal definitief gereed. De volgens Engineer & Construct te realiseren transferhal is onderdeel van een vloeiende OV-machine, en voegt de doelstellingen uit het masterplan “in één helder gebaar” samen, aldus architect Ben Van Berkel. Van alle NSP's heeft Arnhem Centraal de grootste architectonische en constructieve uitdagingen. “Pas als het klaar is komen alle puzzelstukjes samen”, zegt ProRailprojectmanager Karin van Helmond.

Alle transfervoorzieningen zijn samengebald in een organisch gevormd stationsgebouw van zichtbeton en gekromd gecoat staal, voorzien van transparante stalen puien met zonwerend glas

18 |

ARNHEM | Arnhem Centraal

Architectenbureau UNStudio is sinds 1996 betrokken bij de totstandkoming van Arnhem Centraal, met de uitwerking van een masterplan voor het stationsgebied; als supervisor is het architectenbureau ook na 2015 nog operatief in het gebied. De in aanbouw zijnde OV Terminal, de gerealiseerde traverse over het spoor, de uitgang aan de Sonsbeekzijde en de perronkappen, alsmede de kantoorontwikkelingen Park- en Rijntoren, zijn integraal ontworpen door UNStudio. Stapsgewijs zijn ook civiele onderdelen van het masterplanontwerp geïntroduceerd in het Arnhemse stationsgebied: in 2001 de Willemstunnel, voor de afwikkeling van het autoverkeer; twee jaar later de aansluitende parkeergarage, waarop de OV Terminal wordt gefundeerd, alsmede het spoorviaduct de Zijpse Poort, en in 2011 en 2012 respectievelijk de perrontunnel en de nieuwe perronkappen.

KNIP IN AANBESTEDING Spoorviaduct de Zijpse Poort is voorbereidend op de eind 2011 opgeleverde emplacementsuitbreiding gerealiseerd; het laatste project wordt SIA genoemd (Sporen in Arnhem). De onderdelen van de OV Terminal die daarmee samenhangen, zoals een fietsenstalling, de perrontunnel met reizigersvoorzieningen, de perronkappen, de passerelles en de ingang aan de Sonsbeekzijde, zijn toen al in gebruik genomen. Feitelijk is er met ingang van de dienstregeling 2012 al sprake van een nieuw station. Van Helmond: “Die extra reizigerscapaciteit was hard nodig. Arnhem is een

sleutelstation in de regio met 110.000 reizigers in 2020, en zowel het regionaal als het internationaal verkeer blijft groeien, onder meer dankzij een nieuwe treindienst naar Düsseldorf. Wij hebben een knip in de aanbesteding gemaakt om SIA mogelijk te maken, en de transferhal aan de centrumzijde apart aanbesteed.”

OVERDEKT PLEIN Het grondgebied van Arnhem Centraal beslaat ongeveer 40.000 m². Op deze bouwvlek wordt maar liefst 160.000 m² gebruiksoppervlak gerealiseerd, wat inhoudt dat belangrijke bouwdelen aan de centrumzijde boven elkaar gebouwd zijn of worden. De OV Terminal overbrugt natuurlijke hoogteverschillen, intensiveert het ruimtegebruik in het stationsgebied, bundelt vervoersstromen en creëert een 'aantrekkelijk, veilig transfergebied'. Met als hart de transferhal, “een overdekt plein dat de vervoerstromen met elkaar verknoopt op basis van korte, heldere looplijnen, tevens het portaal van de stad”, zegt projectarchitect Arjan Dingsté. “Alle transfervoorzieningen zijn samengebald in een organisch gevormd stationsgebouw van zichtbeton en gekromd gecoat staal, voorzien van transparante stalen puien met zonwerend glas tot twaalf meter hoog; de betonnen panelen op het dak zijn van glasvezelversterkt hogesterktebeton.”

ENGINEERING Met de bouw van de transferhal werd in mei 2012 gestart. De bouwcombinatie OV Terminal Arnhem, ›

'VORM VOLGT INFRASTRUCTUUR' Ben Van Berkel (UNStudio) vond als hoofdontwerper van Arnhem Centraal de juiste vorm bij de in het masterplan geformuleerde doelstellingen. De constructies die nodig zijn om de infrastructuur mogelijk te maken, zijn samengevoegd in “één helder gebaar”: de transferhal, met als belangrijkste kenmerk de zogenoemde 'twist'. “De basis van het ontwerp van Arnhem Centraal is een grondige analyse van de vervoersstromen. Vorm volgt dus infrastructuur in dit ontwerp”, vertelt Van Berkel. “De centrale lounge van de transferhal is de open ruimte die overblijft te midden van de twistconstructie – een organische vorm. De reiziger, die overal altijd mensen ziet lopen en vrij doorzicht heeft naar zijn volgende bestemming, zal Arnhem Centraal hierdoor ervaren als een prettig verblijfsgebied. De architectuur is feitelijk de bewegwijzering. Vanaf de Sonsbeekzijde ervaar je de dynamiek van het station juist doordat je er vanuit een hoger gelegen positie op neerkijkt. Uniek in Nederland.” Het realiseren van infrastructuur voor groeiende mensenstromen in publieke gebouwen is een grote uitdaging voor hedendaagse architecten, zegt Van Berkel, die sinds eind jaren negentig werkt aan Arnhem Centraal. “De laatste jaren hebben wij onderdelen van dit ontwerp daarom al getoetst in andere, reeds gerealiseerde gebouwen, zoals het Mercedes Benz Museum in Stuttgart. Gezien de rol van de OV Terminal in de hedendaagse stad, kun je zeggen dat wij indertijd visionair zijn geweest, Arnhem Centraal te beschouwen als vliegwiel van stedelijke ontwikkeling. Nederlanders staan hierom in het buitenland hoog aanschreven.” SCAN WITH

| 19

LIFTEN EN ROLTRAPPEN DEURSYSTEMEN GEVELLIFTINSTALLATIES

Compleet in mobiliteitsoplossingen in en om gebouwen www.kone.nl

DRIVEN BY PERFECTION

Porsche Pavilion | Wolfsburg, Germany

SOFTWARE | ENGINEERING | PRODUCTION | ASSEMBLY WWW.CENTRALINDUSTRYGROUP.COM/ARCHITECTURE

CIG00197_ADV_architecture.indd 1

28-05-14 16:00

ARNHEM | Arnhem Centraal

De transferhal is een overdekt plein dat vervoerstromen verknoopt op basis van korte, heldere looplijnen

bestaande uit Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling bv en BAM Utiliteitsbouw bv, moest de complexe constructie op basis van een organische vorm mogelijk maken (zie ook kader). De uitvoerende partijen re-engineerden het constructief ontwerp daartoe van volledig betoncasco naar een beton-staalconstructie: de onderbouw wordt gerealiseerd op basis van in situ betonbouw; het schaaldak van de OV Terminal wordt uitgevoerd in staal. “Met een grote reductie in gewicht tot gevolg, en met behoud van de vorm en uitstraling”, vertelt Menno van Middelkoop, projectleider namens de bouwcombinatie. “De belangrijkste uitdaging was het vinden van een goede belastingverdeling in de hybride constructie die sluitend was op de reeds bestaande bouwdelen, waar de krachten op worden afgedragen. Dat komt bovenop de constructieve uitdagingen die de vorm van het gebouw al met zich meebrengt, maar vrijwaart een belangrijk deel van het bouwproces van weersinvloeden.”

OMGEKEERDE SCHEEPSROMP De betonnen onderbouw vormt na oplevering met 150 stalen elementen de stationshal van Arnhem Centraal. Om de uitstraling van het schaaldak in overeenstemming te brengen met de betonnen bouwdelen wordt een speciale metallic coating gebruikt. De stalen elementen bestaan op hun beurt weer uit honderden delen, als een omgekeerde scheepsromp. De koepel van het schaaldak wordt dan ook gebouwd in samenwerking met een scheepsbouwer die zich de laatste jaren steeds meer in architectuur specialiseert: Centraalstaal. ›

Projectinfo DAK VAN GLASVEZELVERSTERKT BETON Het dak van de nieuwe OVT in Arnhem is ongekend in z’n vorm en materialisatie. UNStudio uit Amsterdam is verantwoordelijk voor het uitdagende ontwerp. Om het ontwerp te realiseren heeft de architect gekozen voor een uitvoering in glasvezelversterkt beton. Het voordeel van dit materiaal is dat er middels mallen, maar ook door nieuwe ontwikkelingen op het gebied van 'slim' mallen maken, 'bijna grenzeloze mogelijkheden' in vormgeving zijn. Het zal duidelijk zijn dat een dergelijk ontwerp een enorme design- en engineeringscapaciteit van de uitvoerende partij vraagt. Dat was de reden voor de aannemer, Bouwcombinatie OVT Arnhem, om al vroeg met Sorba om de tafel te gaan zitten. In de aanbestedingsfase is er door Sorba al een eerste aanzet tot het latere concept ontwikkeld. Als voortvloeisel hieruit wilde de hoofdaannemer dat Sorba de verantwoordelijkheid voor het gehele dak, zowel de glasvezelversterkte bekleding als de waterdichte schil met isolatie, op zich zou nemen. Na de opdrachtverstrekking is Sorba begonnen het gehele dak in 3D uit te werken en te detailleren. Elk bevestigingspunt van ieder betonpaneel kent een individuele maatvoering. Alle 1.100 panelen op het dak zijn uniek in vorm en variëren sterk in afmeting. Vanuit dit model wordt zowel de productie van de betonnen panelen als de montage in het werk aangestuurd. Voor de fabricage van de betonnen panelen heeft Sorba in dit werk gekozen voor mbX uit Bergen op Zoom. Gezamenlijk is er een 'slim' concept ontwikkeld voor de realisatie van de mallen, inclusief de positionering van de montageconsoles daarin. De totale oppervlakte van het dak betreft ongeveer 4.200 m², waarvan ruim 65% enkel- dan wel dubbelgekromd is. Door de inzet van de gekozen maltechniek maakt het voor de productie van de panelen nauwelijks uit of deze enkel- of dubbelgekromd zijn. De montagewerkzaamheden van Sorba zullen aanvangen zodra de hoofdaannemer de bouwkundige schil daarvoor gereed heeft.

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING

BOUWPERIODE

gemeente Arnhem, NS, Ministerie van Infrastructuur & Milieu, ProRail UNStudio (Ben van Berkel e.a.) Bouwcombinatie Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling bv en BAM Utiliteitsbouw bv (transferhal) mei 2012 – eind 2015 (transferhal) SCAN WITH

| 21

Al meer dan 100 jaar specialist in het realiseren van complexe bouwwerken in natuursteen.

Dekt alles af!

DE specialist IN DoorwErkoplossINgEN

van

tokkum

projec ten in natuursteen Oud Loosdrechtsedijk 186a - Loosdrecht - T: (035) 582 05 90

www.lammertsvanbueren.nl

T 0031 (0)77 351 88 54 / E info@vanstokkum.com / www.vanstokkum.com

OVT BREDA - SPOREN IN DEN BOSCH - PERRONKAPPEN UTRECHT CS OVT ARNHEM - OVT DEN HAAG - HILTON SCHIPHOL - BERCHHIEM BURGUM DELTARES DELFT - CALYPSO ROTTERDAM - EZINGE MEPPEL

Uw partner in complete gevels en gevelbekleding!

Sorba

Projects

0543

546

700

projects@sorba.nl

www.sorba.nl

ARNHEM | Arnhem Centraal

Projectinfo “Voor deze deelconstructie is het letterlijk 'de omgekeerde wereld'. Het is alsof je met verschillende partijen een prototype van een gebouw ontwikkelt”, stelt van Middelkoop. “Ook logistiek is het puzzelen, want vanwege de complexe gebogen staalconstructie dient de bouw op verschillende plekken tegelijkertijd gereedgemaakt te worden voor een volgende fase.”

'EINDRESULTAAT ZAL OVERTUIGEN' Planningstechnisch is alles op orde. “In januari werd het hoogste punt bereikt; in maart werd het grootste stalen element van het aanliggende kantoorgebouw geplaatst en rond de bouwvak is de transferhal wind- en waterdicht”, vertelt ProRailbouwmanager Aad Otting, die verwacht tussen de bouwvak en december 2015 op te leveren. “In de tussentijd wordt her en der wat geschoven met looplijnen, maar de reiziger zal daarvan zo min mogelijk merken. De bouw heeft ook geen invloed op de dienstregeling.” “Dit project mag ontwerptechnisch en organisatorisch misschien complex zijn, de reiziger staat op één”, vult Van Helmond aan. De genoemde fasering van de bouw is achteraf een zegen. “Je moet kunnen bijsturen als projectorganisatie. Wij dienen verschillende opdrachtgevers, waaronder gemeentebesturen in wisselende samenstelling, continu te overtuigen, terwijl alleen het eindresultaat dat écht kan. Pas als Arnhem Centraal klaar is komen alle puzzelstukjes samen.” ❚

ROLTRAPPEN VOLGENS HOOGSTE GEBRUIKSEISEN KONE Nederland is verantwoordelijk voor de realisatie van de roltrappen in Arnhem Centraal, van de engineering tot en met de oplevering. Binnen hetzelfde contract werden in 2011 al acht roltrappen van het type TransitMaster™ 140 geïnstalleerd van en naar de perrons; volgend jaar komen daar nog eens twee exemplaren bij in de stationshal. De roltrappen zijn speciaal voor OV-projecten ontworpen en voldoen aan de hoogste gebruikseisen, vertelt projectmanager Danny Winter. De nog te installeren roltrappen voeren van de stationshal op maaiveld naar de eerste verdieping van de OVT. Ontwerp, engineering, installatie en afwerking zijn geen sinecure. “De basisinstallaties van deze roltrappen zijn relatief standaard te produceren. Inpassing en afwerking op locatie, alsmede de projectspecifieke situatie, vereisen echter een tweede engineeringsfase, en die wordt nu afgerond. Ook moet KONE tijdens de installatie extra rekening houden met de beperkte vloerbelasting, en wij hebben er om die reden voor gekozen de roltraponderdelen in drie segmenten aan te leveren, en ze vervolgens in te hijsen met een A-frame, een tijdelijke staalconstructie. Dat zal zijn in het voorjaar van 2015.” KONE is gewend te werken volgens de strenge ProRail-voorschriften; het bedrijf leverde recent ook installaties voor de vernieuwde middentunnel van Amsterdam Centraal en het splinternieuwe Rotterdam Centraal. “In Arnhem zijn de ontwerpeisen bijzonder hoog; wij zijn momenteel nog aan het 'engineeren' ten behoeve van een LED-oplossing in het afwerkingsmateriaal. Dat is zoals altijd een uitdaging, maar KONE werkt vrijwel altijd voor opdrachtgevers met hoge eisen.”

TIJDELIJKE OVERKAPPING “Lammerts van Bueren heeft zich de laatste jaren vooral bewezen als innovatief en creatief bedrijf. Het project OVT Arnhem is daarvan een mooi voorbeeld.” Er moet een tijdelijke overkapping komen totdat de definitieve klaar is. “Hierdoor blijft het in de onderdoorgang droog.” Het gaat om een overkapping van circa 300 m². Deze bestaat uit vijf elementen die onafhankelijk open en dicht te maken zijn. Dat is nodig om delen van het dak naar binnen te hijsen zonder dat de hele overkapping er af hoeft. Omdat alles rond loopt kan dit niet op de traditionele manier opgemeten worden. De tent wordt volledig digitaal ontworpen in 3D. De gehele omgeving moet hiervoor in kaart worden gebracht door middel van de laatste 3D-scantechniek. Vervolgens wordt de tent gesneden door een grote CNC-snijtafel. “Het resultaat is een zeer effectieve overkapping die ervoor zorgt dat het proces soepel kan doorlopen. Lammerts van Bueren is de oplossing voor maatwerk op locatie.”

MAATVOERING TOT OP DE MILLIMETER De aanleg van de natuurstenen vloeren en trappen in het stationsgebouw van OVT Arnhem heeft vanwege de bijzondere organische vorm van het gebouw alle aandacht nodig. De antracietkleurige vloer opgebouwd uit 3.500 m² Chinees graniet (Victoria Grey), wordt gelegd in samenwerking met meerdere bouwpartijen, nadat de engineers van leverancier Van Stokkum letterlijk elk onderdeel onder handen hebben gehad. Ook voorafgaand aan de montagefase zijn de specialisten uit Venlo druk met de engineering. “Alle tegels komen op maat gezaagd en nabewerkt (gebrand en gefrijnd; red.) rechtstreeks uit China; alleen de nodige uitsparingen worden ter plaatse aangebracht”, vertelt directeur Twan Smedts. “Dan heeft er uiteraard al een engineeringsproces van onze kant plaatsgevonden, met behulp van het Revit-systeem, waardoor de ontwerpen een-op-een kunnen worden uitgewerkt.” In de montagefase zal nagenoeg tot op de millimeter moeten worden gewerkt. “Daarbij zijn drie partijen actief; een onderaannemer die voor Van Stokkum werkt – van Wijlick, brengt op onze aanwijzingen een speciale vulvloer vermengd met tempexkorrels aan op de vlakke betonvloer, waardoor de gewenste glooiing ontstaat; daar sluit de natuursteenlegger op aan, in één bouwstroom.” Van Stokkum leverde eerder vloeren trapbekleding voor de tunnelbak, de passerelle en de buitenentree Noord van Arnhem Centraal. Daarnaast realiseerde Van Stokkum onlangs de natuursteenvloer op de perrons (7 stuks) van Rotterdam Centraal. SCAN WITH

| 23

ARNHEM | Arnhem Centraal

IGG-glaswanden 'dé oplossing voor strakke glazen puien' Sinds mei 2010 is GEZE betrokken bij OVT Arnhem. Het nieuwbouw project bestaat uit twee hoofdfases waarbij fase één bijna is afgerond en GEZE nu klaar staat voor het starten met fase twee. Hierin zal de stationshal een belangrijk onderdeel zijn. Fase één betekende voor GEZE het realiseren van unieke shoppuien in de perrontunnel. Diverse producten uit het GEZE-assortiment zijn verwerkt in dit project, waaronder de automatische schuifdeuren Slimdrive SL NT in bijvoorbeeld de ticket & servicebalie van de NS, Powerdrive-aandrijvingen en diverse manuele schuifdeuren (Perlan en Apoll) bij de winkels in de perrontunnel en EMDF-motorsloten in draaideuren. “Vooral de IGG-glaswanden die door het gehele project terug te vinden zijn, zijn uniek te noemen en zijn speciaal voor dit project ontwikkeld. De specifieke rondingen in de glazen panelen, geven juist die speciale look aan de puien. Door de witte coating krijgen de glaspanelen een designuitstraling. De glazen puien zoals in dit project door GEZE ingezet, zijn in geen ander project terug te vinden”, volgens Richard Stevens, accountmanager van GEZE en betrokken bij dit project. “De volledig glazen wanden hebben profielen die niet zichtbaar zijn, waardoor er een moderne strakke glasfaçade gecreëerd is, die naadloos aansluit op de wensen van de architect.”

ARCHITECTONISCH EN TOEGANKELIJK In fase twee zullen de IGG-wanden van GEZE ook terug te zien zijn in de uitloop van de perrontunnel naar de stationshal, wederom voorzien van de speciale getoogde glaspanelen. De gesegmenteerde panelen zullen op verschillende plaatsen worden toegepast voor een 'unieke en strakke uitstraling' van de beide hallen.

Gesegmenteerde glazen panelen die ook in fase 2 terug zullen komen

24 |

Toegankelijkheid is voor GEZE ook een belangrijk element. Alle mindervalide deuren zullen worden toegepast met EMD-F-aandrijvingen. “Deze zorgen voor een perfecte toegang voor zowel valide als mindervalide bezoekers van de OVT.”

MINIMALISTISCHE AANDRIJVING “De voorschrijvende architect heeft gekozen voor het gebruik van diverse GEZE-producten – vanwege de uitstraling, die naadloos aansluit op de rest van het strakke design. Dit is niet alleen terug te zien in de beide hallen, ook de perrons hebben de specifieke rondingen, waardoor alles perfect bij elkaar past. De automatische schuifdeur Slimdrive SL NT van GEZE heeft bijvoorbeeld als enige een aandrijving met een hoogte van maar zeven centimeter! Hierdoor is de automaat niet zichtbaar en wordt deze compleet in de gevel geïntegreerd.” Naast schuifdeuren, draaideuren, IGG met draaideurautomaten en de speciale IGG-geïnspireerde wanden zullen in fase twee ook op alle toegangsdeuren TS 5000-deurdrangers worden gemonteerd. De door GEZE geleverde producten van fase één en de montage hiervan zijn inmiddels afgerond. Er wordt door GEZE momenteel druk gewerkt aan de voorbereidingen van fase twee. “Wederom een uitdagend onderdeel van dit grootse project, waarbij ook in deze fase de expertise van GEZE een belangrijk onderdeel zal zijn.” ❚

ARNHEM | Arnhem Centraal

Informatie over de producten van GEZE is terug te vinden op www.geze.nl of u kunt contact opnemen met GEZE Benelux B.V. via telefoonnummer 040 â&#x20AC;&#x201C; 262 90 80 of e-mail: benelux.nl@geze.com.

IGG-glaswand bij Starbucks-filiaal met daarin verwerkt een manuele schuifdeur en getoogde glaspanelen | 25

ZOETERMEER | NBD Biblion Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau Beeld: KelvinNL e.a.

Optimaal samenwerken in een luxe en doordacht bedrijfspand NBD Biblion heeft duidelijke ideeën over haar nieuwe bedrijfspand. Zij wil een efficiëntere bedrijfsvoering met een optimalisatie van hun productielijn en een gebouw waarin alle medewerkers gestimuleerd worden beter met elkaar te communiceren. In het voormalige pand werd in verschillende gebouwen en op verschillende verdiepingen gewerkt waardoor kantoormensen en productiemensen fysiek gescheiden waren. De nieuwe huisvesting is licht en duurzaam en heeft alles in huis voor geïntegreerd werken tegen veel lagere kosten. Bij de start van het ontwerpproces maakt LIAG eerst verschillende analyses van de organisatie om zo de ins & outs van NDB Biblion te leren kennen. Samen met de opdrachtgever heeft zij een aantal referentieprojecten bezocht en workshops gehouden. Zo heeft LIAG NBD Biblion goed leren kennen. Projectarchitect Erik Schotte: “Toen de directie had aangegeven dat zij een vergaande geïntegreerde samenwerking zocht, hebben we haar aangemoedigd om deze ambitie zover als mogelijk door te zetten. Er bestond namelijk het idee dat er een ‘kop-hals-rompgebouw’ moest komen dat - marktconform, in de toekomst te splitsen was. LIAG heeft NBD Biblion ervan overtuigd om niet voor een onbekende toekomstige eigenaar te bouwen, maar juist voor de eigen ambitie: een uiterst efficiënt productieproces binnen een soepel werkende organisatie. Er kan immers nóg efficiënter gewerkt worden als kantoor en productiehal in hetzelfde volume liggen

26 |

en mensen elkaar zien.” De kantoren bevinden zich nu op de eerste en tweede verdieping en zijn door middel van vides en een grote tribunetrap visueel verbonden met de productieruimte.

“Zo kan iedereen in daglicht werken. Natuurlijk is er ook LED-verlichting aangelegd, maar de natuurlijke lichtinval is optimaal.”

COMFORTABEL WERKEN IN NATUURLIJK DAGLICHT

De zoektocht naar zo laag mogelijke beheerskosten heeft geleid tot de aanleg van een parkeergelegenheid op het dak. Door dit idee heeft NBD Biblion een aanmerkelijk kleiner perceel kunnen aankopen omdat de meerinvestering voor parkeren op het dak beduidend lager was dan de grondprijs voor parkeren op maaiveld. In de vloer van het parkeerdek

Een andere wens van de dienstverlener voor bibliotheken en mediatheken is ‘licht’. Ook de mensen die de printcontroles uitvoeren moeten dit exacte werk comfortabel kunnen uitvoeren. “Om aan deze wens te voldoen is het kantoorgedeelte voorzien van drie vides”, vertelt Schotte.

DUURZAAM EXPLOITEREN

ZOETERMEER | NBD Biblion

De witte gietvloer veroorzaakt een optimale reflectie van het daglicht

zijn slangen opgenomen, waardoor het dak werkt als een zonnecollector in combinatie met de warmtekoudeopslag. Dit verwarmings- en koelingssysteem vraagt 20% minder energie dan traditionele verwarmingssystemen. Het dak krijgt deels een sedumlaag van vetplantjes die de levensduur van de dakbedekking verlengt en het effect van temperatuurschommelingen beperkt. Tevens voorziet dit in een betere wateraccumulatie en levert het een positieve bijdrage aan flora en fauna.

NAGESPANNEN BETONVLOEREN Ook bij de materiaalkeuze is duurzaamheid leidend. De vloeren bestaan uit nagespannen beton. Schotte: “Verdiepingsvloeren van nagespannen beton kunnen met dezelfde draagkracht 20 centimeter dunner zijn dan verdiepingsvloeren van voorgespannen beton. Op de totale hoogte van het gebouw scheelt dit een halve meter en daarmee een stuk in de bouwkosten.” De gesloten verticale geveldelen zijn gepositioneerd in een optimale hoek ten opzichte van de zon. In combinatie met een groot overstek wordt hiermee de warmtelast van directe zoninval vermeden, maar kan daglicht optimaal binnenvallen. Aan de binnenzijde fungeren de grote overstekken als boekenplanken en vensterbank met informele leesplekken.

ONTWERPEN EN ENGINEEREN IN 3D Met deze vindingrijke voorzieningen is het nieuwe bedrijfspand van NBD Biblion luxe en doordacht. “Het werd bijna een uitdaging om het ontwerp bij iedereen duidelijk te krijgen”, vertelt projectleider Peter Donkers. “Gelukkig ontwerpen we al jaren in 3D. De overstekken in de gebogen, getande gevel zijn al in de ruwbouw gerealiseerd. Hierdoor was het mogelijk - met de prefab HSB-elementen, de gevel in één handeling te sluiten. Deze slimmigheden vragen veel engineeringstijd, en hebben het mogelijk gemaakt om het gebouw in veertien maanden te realiseren. Het BIM-model heeft ook hier zijn vruchten afgeworpen en faalkosten beperkt.”

INSTALLATIES Nu er in de productiehal 120 tot 140 mensen gaan werken met papier, worden er hoge eisen gesteld aan het binnenklimaat. De afstemming tussen installaties, constructie en bouwkundige schil vormde hierbij de grootste uitdaging: de vloerverwarming in de betonvloeren met spankabels, ventilatie gecombineerd met luchtbevochtiging, een goede ruimte-

akoestiek en hoge geluidwering tussen kantoren en productie en optimaal daglicht in combinatie met LED-verlichting. “Twee maanden engineering met alle betrokken partijen waren er nodig om de uitvoering voor te bereiden”, vertelt Donkers. Deze keuzes hebben echter ook logistieke gevolgen. Zo konden de vloeren pas gevlinderd worden nadat de productiehal was overkapt. Donkers: “Dat lukte niet helemaal. Een gedeelte van de vloer is gevlinderd onder de blauwe hemel, maar gelukkig bleef het droog.” De final touch is een witte gietvloer. “Hierdoor ontstaat een optimale reflectie van het daglicht dat binnentreedt door de vier sheddaken. Het maakt de sfeer iets minder industrieel en het geluid wordt aan de bron gedempt”, vertelt Donkers. Ook de opdrachtgever waardeert de lichte uitstraling en er is aan duurzaamheid gedacht. In de toekomst zal op schoonmaakkosten kunnen worden bespaard, want alle voertuigen hebben witte bandjes.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT NBD Biblion, Zoetermeer

ONTWERP LIAG architecten en bouwadviseurs, Den Haag ADVIES Bouwadviesbureau van der Ven, Ridderkerk (constructie); DGMR raadgevende ingenieurs, Drachten (bouwfysica) UITVOERING Heembouw, Roelofarendsveen

INSTALLATIES DWA installatie en energieadvies, Bodegraven BOUWSOM € 13.828.800,- excl. btw

BOUWPERIODE april 2013 – mei 2014

| 27

KelvinNL feliciteert NBD Biblion met haar prachtige nieuwe vestiging! KelvinNL is trots, dat zij in samenwerking met LIAG architecten en bouwadviseurs en installateur Martinu BV de prachtige en duurzame led-verlichting van dit project heeft mogen realiseren.

Schakel nu ook over op led-verlichting!

Met led-verlichting van KelvinNL kiest u voor: • Verlagen energieverbruik

• Kostenbesparing op uw operatie

• Verbeterde leer- en werkprestaties

• Heldere ROI en TCO calculaties

• Lichtadvies en –ontwerp op maat

• Financiering mogelijk o.b.v. operationele lease

• Volledig gecertificeerde armaturen

www.kelvin.eu • info@kelvinnl.com • 085 273 59 89

ZOETERMEER | NBD Biblion

LED-VERLICHTING, COMFORTABEL EN ENERGIEBESPAREND NBD Biblion wil haar medewerkers een nieuwe werkomgeving bieden waarin ‘verbinden’ en ‘duurzaamheid’ centraal staan. Daarom ontwerpt LIAG Architecten een duurzaam gebouw met veel daglichttoetreding en een open structuur. LED-verlichting van KelvinNL completeert dit en zorgt dat de comfortabele werksfeer altijd constant is. “Hier zijn we continu mee bezig”, vertelt Arno Westerbeek, algemeen directeur van KelvinNL. “We zoeken de beste oplossing om in de ruimtes een constante lichtkwaliteit te bieden met een zo laag mogelijk energieverbruik.” Zo ontwierp KelvinNL ook het duurzame LED-verlichtingsplan voor NBD Biblion.

HELDER DAGLICHT Voor de productieruimte adviseerde het bedrijf om lichtlijnen toe te passen, die in een aaneengesloten systeem regelmatig over het plafond lopen. De medewerkers hebben hierdoor op de werkvloer zeer gelijkmatig licht op hun werkgebied. Deze oplossing viel in goede aarde bij de opdrachtgever, maar ook bij de architect, die een voorkeur heeft voor lichtbronnen die onopvallend aanwezig zijn en de architectuur onderstrepen. “Door deze licht-

'Verlichtingsplan garandeert constante lichtkwaliteit'

lijnen zijn de medewerkers daar - net als op het kantoor - op elk moment van de dag verzekerd van minstens 500 Lux.”

BESPARING “Bij licht in de juiste hoeveelheid en het juiste spectrum voelen mensen zich goed en actief”, vertelt Westerbeek. “Bovendien heeft installateur Martinu de armaturen in het hele gebouw gekoppeld aan automatische daglichtregulatie en bewegingsdetectie. Hierdoor zijn de armaturen en sensoren onzichtbaar weggewerkt in het systeemplafond en toch eenvoudig aan te passen. De LED-verlichting bezorgt NBD Biblion een minimale besparing van 50% met nog een extra besparing van 35-50% door de Esylux-detectoren. NBD Biblion kon van tevoren niet alleen de berekeningen bekijken, maar ook de complete uitvoering in 3D. Westerbeek: “We presenteren dit soort projecten vooraf in 3D. Zo heeft de klant beeld bij zijn keuzes en het vergemakkelijkt de samenwerking met architecten en installateurs.” Het is dan ook bij elk project weer mooi om te zien, dat klanten en relaties bij realisatie zien dat alles precies zo mooi uitpakt als de vooraf gepresenteerde 3D-projecties lieten zien, zo ook bij het prachtige gebouw van Biblion.” ❚

| 29

ZOETERMEER | NBD Biblion

Leverancier van W-installaties Biblion “Een jaar is gewerkt aan dit prachtige project.” Marco van Osch, projectleider bij Van Dorp installaties denkt met trots aan dit 'unieke' gebouw. Wat het soort werkzaamheden betreft was het project voor Van Dorp niet heel bijzonder maar qua omvang absoluut wel. Zo is er bijvoorbeeld 93 kilometer vloerverwarmingsslang verwerkt en meer dan 12.000 manuren in het project gestoken. Een kort overzicht van een aantal geleverde installaties. KOELING EN VERWARMING Voor de warmte- en koudeopwekking is een warmte- en koudeopslagsysteem toegepast met warmtepompen, aangevuld met cv-ketels. Zowel warmtepompen als cv-ketels dienden te worden opgesteld in de techniekruimte onder de hellingbaan. Dit was een grote uitdaging voor zowel de technisch tekenaar als de monteurs. Het laaddock en het parkeerdak is door Van Dorp voorzien van slangen gevuld met een water/glycol-mengsel (70/30%), waarmee bij lage buitentemperaturen koude wordt geladen in de bodem. Hiermee kan het parkeerdek zoveel mogelijk ijs-/sneeuwvrij gehouden worden. De groep vloerverwarming/koeling dient vanaf het change-overpunt uitgevoerd te worden als gekoeld-waterleiding en dampdicht geïsoleerd te worden.

ONTVOCHTIGEN VAN BEDRIJFSHAL De benodigde ventilatielucht wordt door middel van de luchtbehandelingkasten, die op maat zijn

30 |

gemaakt voor dit project, aangevoerd. De inblaas is geregeld op basis van de ruimtetemperatuur. De toerengeregelde toevoerventilator wordt geregeld op basis van een constante druk. De ventilatieluchttemperatuur uit de luchtbehandelingskast dient de bedrijfshal en werkplaats te klimatiseren. Hiervoor koelt de luchtbehandelingskast de lucht en ontvochtigt of verwarmt deze. Dit is afhankelijk van de heersende ruimteconditie en de conditie van de retourlucht. In de bedrijfshal en in de werkplaats zijn daarom temperatuur- en vochtigheidsopnemers geplaatst. De gekoeld-water-aanvoertemperatuur van dit systeem is weersafhankelijk geregeld, waarbij het ontwerp op 9°C ligt in verband met de benodigde ontvochtingscapaciteit.

KOUDE-WARMTEOPSLAGSYSTEEM Op het terrein zijn twee bronnen geboord, één warme bron en één koude bron met een capaciteit van 100 m³/h. Bovenop elke bron is een bronput geplaatst voor de aansluiting van de bron met

'Alle techniek in gebouwen wordt zelfstandig ontworpen, gerealiseerd en beheerd'

daarin de benodigde regeltechniek en appendages. Het grondwatersysteem en het gebouwsysteem is gescheiden door warmtewisselaars. Van Dorp installaties bv is een landelijk werkend installatiebedrijf. Het bedrijf heeft veertien vestigingen en telt circa negenhonderd medewerkers. Als totaalinstallateur biedt Van Dorp installaties een totaalpakket aan technische diensten. Alle techniek in gebouwen wordt zelfstandig ontworpen, gerealiseerd en beheerd. ❚

STAPHORST | Brink Climate Systems

Tekst: Hilda Bosma Beeld: Bouwbedrijf Nieuwenhuis e.a.

TOONBEELD VAN DUURZAAMHEID, KWALITEIT EN COMFORT Het nieuwe bedrijfspand van Brink Climate Systems aan de A28 tussen Staphorst en Zwolle heeft een zeer duurzaam karakter gekregen. De nieuwbouw valt onder de GPR-regeling in de zeer Duurzame Gebouwen-klasse. De nieuwbouw is het toonbeeld van duurzaamheid, kwaliteit en comfort. In juni wordt de bouw van een ongeveer 15.500 m2 groot complex opgeleverd. De nieuwbouw bestaat uit 7.500 m2 productieruimte, 3.500 m2 magazijn en expeditieruimte en 4.500 m2 kantoorruimte. Bouwbedrijf Nieuwenhuis heeft op basis van een Design & Build-contractvorm de regie en verantwoordelijkheid over de nieuwbouw. Algemeen adjunct directeur Jacob Kolk vertelt: “Het voordeel van Design & Build is de snelheid in het voortraject. De grootste slag is gehaald in het ontwerpen tekentraject. In anderhalf maand tijd was het ontwerp klaar en het vergunningentraject rond. Dat komt onder meer door de goede samenwerking en de korte lijnen. Design & Build heeft als voordelen dat het zorgt voor betaalbare kwaliteit en gebruiksvriendelijkheid. Gedurende het project kregen we de aanvullende opdracht om alle voorzieningen te treffen voor de procesindustrie. Zo moeten we de complete procesgebonden installaties en machines aansluiten op gas, water en elektra. Het is een uitdaging om dit binnen hetzelfde tijdsbestek te realiseren.”

Dit zorgt voor een herkenbare structuur en detaillering. Deze details zijn vanaf de A28 zichtbaar. Opvallend is ook de houten gevelbekleding van het kantoor. Het kantoorgedeelte steekt uit het gebouw en heeft een vrijdragend overstek.” De buitengevel van het kantoorgedeelte is van verduurzaamd larikshout dat is geleverd met het Keurhout-certificaat. De nieuwbouw heeft een stalen hoofddraagconstructie, met daarin een flinke dosis betonnen prefabelementen die uitermate geschikt zijn voor betonkernactivering. De hal heeft een hoogwaardig geïsoleerde stalen gevel. Het kantoor is kolomloos en daardoor blijvend vrij indeelbaar. Kolk: “Zoals altijd is het een uitdaging om zo groot mogelijke overspanningen in de staalconstructie van de hal te realiseren; hier is dat gelukt.”

ONTWERP

De kantooromgeving is in nauwe samenwerking tussen de architect en opdrachtgever ontworpen. De binnenwanden zijn afwisselend voorzien

“Het grote gebouw kenmerkt zich door een eenduidig en stoer opgezet lijnenspel”, aldus Kolk.

INTERIEUR

van mooie plafondhoge glazen delen, waardoor transparantie ontstaat. Om de duurzame uitstraling ook naar binnen toe te laten zien is er in de entreeruimte, die twee bouwlagen hoog is, een prachtige 'groene wand' voorzien. De groene wand bestaat uit diverse soorten beplanting. Hiervoor zijn ook installatietechnisch voorzieningen opgenomen. “De nieuwe uiting 'Air for Life', horend bij de visie van Brink Climate Systems, komt door genoemde toepassingen in het ontwerp perfect naar voren”, aldus Kolk. “Het past in de markt waarin we opereren: het verwarmen, ventileren en koelen in woningen en utiliteit. Vanwege de ligging aan de snelweg zijn er diverse lichtontwerpen gemaakt voor de verlichting van het pand en reclameverlichting.”

GPR EN LAAG ENERGIEGEBRUIK Vanwege de GPR-regeling is het pand extra verduurzaamd. ›

| 31

STAPHORST | Brink Climate Systems

Projectinfo KOZIJNEN EN VLIESGEVELS Voor het nieuwe bedrijfspand van Brink Climate Systems te Staphorst heeft Aluvo Nieuwleusen BV van bouwbedrijf Nieuwenhuis te Rijssen de opdracht mogen ontvangen voor het leveren en monteren van circa 1.130 m² aluminium kozijnen en vliesgevels met beglazing en panelen. “De locatie van dit moderne pand aan de A28 is een blikvanger van formaat. En wij zijn blij aan de totstandkoming van dit pand te hebben mogen meewerken. Het resultaat mag er zijn en Brink Climate Systems is met de mogelijkheden en uitstraling van dit nieuwe pand klaar voor de toekomst. De in dit project toegepaste aluminium kozijnen en vliesgevels zijn respectievelijk uitgevoerd in de Schüco-profielseries AWS/ADS 70HI en FW50+ HI. Het moffelwerk van de profielen aan de buitenzijde is inclusief vooranodisatie. Het kantoor is voorzien van HR++ beglazing in triple-uitvoering inclusief de benodigde letselbeperkende en doorvalveilig gelaagde bladen. De glaspanelen zijn aan de buitenzijde voorzien van geëmailleerd glas - type Colorbel 176, passend bij de doorzichtbeglazing. Aluvo heeft bij de realisatie van dit pand wederom bewezen een betrouwbare en meedenkende bouwpartner te zijn, waarmee het goed samenwerken is.”

Van tekening tot turnkey

RAMEN - DEUREN - GEVELS

www.aluvo.nl infonieuwleusen@aluvo.nl • infoapeldoorn@aluvo.nl

TRAPPEN & BALUSTRADES

Het enige dat wij van u vragen is de sleutel in ontvangst te nemen. Bij Bouwbedrijf Nieuwenhuis regelen wij namelijk alles voor u. Dankzij onze aanpak van conceptmatig denken en turnkey opleveren, hebt u nergens omkijken naar. Wij bouwen precies wat u bedoelt. Uiteraard duurzaam en volgens de scherpste milieueisen en normeringen. Onze aanpak biedt elke opdrachtgever, belegger en huurder zowel zekerheid als financiële voordelen. Bel 0548 - 537 900.

www.nieuwenhuisbouwbedrijf.nl

Schulpvijver 16 • 7609 XJ ALMELO • Tel.: 06-44194367 • info@fapro.nl • www.fapro.nl

32 |

STAPHORST | Brink Climate Systems

Het kantoorgedeelte steekt uit het gebouw en heeft een vrijdragend overstek

De nieuwbouw krijgt een Rc van 5.0 m2 K/W, terwijl de Bouwbesluit-eis 3.5 m2 K/W is. Naast de toepassing van duurzaam gekweekt hout in de schil, is de schil dus extra geïsoleerd en komt er een WKO (warmte-koudeopslag) in de grond. Het gebouw gaat gebruik maken van betonkernactivering in de betonnen vloeren en energiezuinige installaties. Kolk: “Voor onze huidige en toekomstige opdrachtgevers geldt dat wij hen kunnen adviseren op het gebied van energiezuinige toepassingen. Wij hebben diverse tools om te kunnen beoordelen of bepaalde toepassingen financieel- en milieutechnisch haalbaar zijn. Daarbij kunnen wij aangeven waar voordelen te behalen zijn.”

PLANNING “Door de voortvarende aanpak van het projectteam is in de bouwtijd ruimte gecreëerd om de fabriek twee maanden eerder in te richten”, aldus Kolk. “Daardoor heeft Brink Climate Systems eerder kunnen starten met de inbouw van hun nieuw aangeschafte poedercoatingstraat en overige fabrieksinstallaties. De verhuizing van het productiebedrijf naar de nieuwe locatie is in een week in mei gerealiseerd door vier verhuiscoördinatoren. Daarbij werd 24 uur gewerkt. Het kantoor wordt in juni verhuisd. Deze enorme operatie is met militaire precisie voorbereid. Bouwbedrijf Nieuwenhuis toont door

realisatie van dit project aan in staat te zijn dit soort projecten naar volle tevredenheid binnen planning en budget voor opdrachtgevers te realiseren en is daarmee een zeer betrouwbare bouwpartner!” ❚

Bouwinfo OPDRACHT DESIGN & BUILD BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Brink Climate Systems, Staphorst Bouwbedrijf Nieuwenhuis, Rijssen circa € 10 miljoen juni 2013 – juli 2014

| 33

STAPHORST | Brink Climate Systems

DUURZAME EN

ONDERHOUDSVRIJE

HOUTEN GEVEL De omvangrijke gevel van de nieuwbouw van Brink Climate Systems aan de zichtlocatie de A28 bij Staphorst is een echte eyecatcher. De duurzame, esthetisch en technisch onderhoudsvrije houten gevel is van hoge kwaliteit, waarbij veel aandacht besteed is aan de detaillering. De open gevel heeft een toepassing in Siberisch lariks waxedwood gekregen, met vier ronde kanten en is aan de zichtzijde fijnbezaagd met een oppervlak van circa 1.700m2 gevels en 500 m2 plafonds. “Deze gevels geven het pand een warme en exclusieve uitstraling met een unieke verkleuring van het Siberisch lariks waxedwood”, aldus Ferdi Joosse, adjunct-directeur van Foreco. “Het hout zonder verfsysteem zal op den duur verkleuren van een groenbruine naar warme bronsbruine tint en uiteindelijk vergrijzen.”

SIBERISCH LARIKS WAXEDWOOD Bouwbedrijf Nieuwenhuis gaf Foreco de opdracht voor levering en montage van de gevel- en plafondbekleding in Siberisch lariks waxedwood. Joosse: “Siberisch lariks waxedwood is een eigen label van Foreco Dalfsen B.V.” Bouwbedrijf Nieuwenhuis heeft het ontwerp van het gebouw uitgewerkt aan de hand van het voorbeeldwerk Occasion Centrum Betag in Beilen. Vervolgens heeft Foreco Houtconstructies het ontwerp geoptimaliseerd in de montagedetails, maatvoering en kwaliteit van de montage. Foreco Dalfsen B.V. heeft de geveldelen geproduceerd. Joosse: “De meerwaarde van Foreco is het compleet ontzorgen van de aannemer van alle werkzaamheden en zorgen voor de detaillering. De kwaliteit van montage is maximaal qua detaillering en uitvoering, waardoor een lange onderhoudsvrije levensduur is geborgd.”

ESTHETISCHE DETAILS De gevel kent esthetische details als dilatatie: open naden van de geveldelen in doorlopende lijn over de gevels. De geveldelen lopen in lijn door via gevels en plafonds. Het plafond is vol-

34 |

ledig geïsoleerd en waterpas uitgevlakt. Joosse: “Voor de aanvang van de montage is het hele pand ingemeten. Alle maatafwijkingen zijn in kaart gebracht. Aan de hand van deze opname is de definitieve maatvoering bepaald, waardoor alle aansluitingen van de diverse gevel- en plafondvlakken strak en over het gehele pand gelijk zijn. Alle oneffenheden in de staalconstructie zijn over het gehele gevelvlak weggewerkt. De totale afwijking over de gehele oppervlakte van de gevels is maximaal drie millimeter. Doordat de HSB-elementen door Foreco Houtconstructies zijn gemonteerd is de kwaliteit van vlakheid en waterpas van de gevels gewaarborgd. Hierdoor zijn minder uitvlakkosten gemaakt in de montage van de gevel. De eerste indruk is indrukwekkend gezien de grote oppervlakte van de gevels en plafonds. Bij inzoomen op de diverse onderdelen, zie je dat de gevel enorm strak en vlak is uitgevoerd met oog voor details als aansluitingen, afwatering en maatvoering.”

GOEDE WERKVOORBEREIDING Joosse: “De samenwerking met opdrachtgever Nieuwenhuis was van het begin af aan buitengewoon goed. Een goede werkvoorbereiding is vaak het halve werk. Zo zijn in de uitvoeringsfase geen aanpassingen gedaan op de afspraken in de werkvoorbereiding. Het is een geweldig project waar al ons vakmanschap aan de orde is geweest”, aldus Joosse. Alle stappen vanaf de selectie van de ruwe Siberisch lariks-planken tot en met de oplevering van de gevel hebben we met ons eigen personeel uitgevoerd. We krijgen veel positieve reacties op de gevel. Voor ons is dit werk een visitekaartje voor nieuwe opdrachtgevers. De zichtlocatie aan de A28 zorgt natuurlijk voor veel exposure.” ❚

STAPHORST | Brink Climate Systems

De gevel is afgewerkt met Siberisch lariks waxedwood

| 35

BUDEL | Gemeentehuis Cranendonck

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Vlassak Aannemingsmaatschappij bv en De Twee Snoeken

Duurzaamheid is trefwoord bij renovatie

Gemeentehuis Cranendonck De renovatiewerkzaamheden op, aan en in Gemeentehuis Cranendonck in Budel zijn in volle gang. Met de oplevering van het werk in juli in het zicht, zijn de bouwkundige veranderingen duidelijk zichtbaar. Het pand is volledig opnieuw ingedeeld. Donkere, bedompte vertrekken hebben plaatsgemaakt voor grote, lichte ruimtes. Maar het opvallendst zijn de nieuwe hoofdingang, die twee voormalige ingangen vervangt en de grote lichtstraten boven de raadszaal. Of de renovatie zou geschieden, was lange tijd onzeker, vertelt architect Maarten Willems van De Twee Snoeken. “De beslissing voor sloop en nieuwbouw was eigenlijk al genomen. Echter door de overtuiging van een bewoners-actiegroep die zich sterk maakte voor het behoud van het gemeentehuis en dankzij de overtuiging van de nieuwe burgemeester werden opnieuw haalbaarheidsonderzoeken uitgevoerd.” Carl van Sinten, projectmanager bij bouwad-

'Het meest duurzame is dat het Gemeentehuis behouden blijft'

36 |

viesbureau Bouwaccent vult hem aan: “We hebben in opdracht van de Gemeente allerlei onderzoeken uitgevoerd en dit afgezet tegen nieuwbouw. Wat is maximaal haalbaar in de bestaande situatie? Is er voldoende ruimte voor het volledige gemeentelijke apparaat? Wat gaat renovatie kosten? Op basis van onze investeringsraming is de Gemeente tot een akkoord gekomen en heeft de architectenselectie plaatsgevonden.” Willems: “Toen ons werd gevraagd

naar de mogelijkheid om de totale huisvesting van de Gemeente op een perfecte manier in te richten, kwamen wij met het brutale antwoord dat we juist ruimte zouden overhouden. Dat we zelfs de raadszaal zouden integreren in het pand, waarvan tot dan toe was aangenomen dat deze buiten het pand zou moeten worden voorzien.”

BUDEL | Gemeentehuis Cranendonck

Projectinfo ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

De keuze voor vernieuwbouw is niet alleen goed nieuws in het kader van duurzaamheid en kostenbesparing, er wordt ook een stuk architectuurgeschiedenis in stand gehouden. Het gebouw is namelijk in de jaren zestig ontworpen door de bekende Bossche School-architect Jan de Jong. Hij was een leerling van Dom Hans van der Laan, op wiens principes ook veel van het vroegere werk van De Twee Snoeken is geïnspireerd.

KRUIPDOOR SLUIPDOOR “Wat de gebruikers van de oudbouw erg vervelend vonden, was dat de ruimte heel donker en naargeestig was. Door de lage begane grond en vele gangen was het echt een kruipdoor-sluipdoorgebouw gebouw. Bovendien was de luchtkwaliteit slecht. Vanuit het gemeentelijk apparaat kon bijna niemand zich voorstellen dat hier ook nog maar íets van te maken zou zijn. Gelukkig hebben wij hen hiervan kunnen overtuigen.” Het originele gebouw was opgedeeld in meerdere ‘huisjes’ rondom een centraal plein. “Dat plein was een leuk idee, maar in de praktijk veel te donker en daardoor onplezierig”, aldus Willems. De binnenruimtes zijn hierom volledig gestript en opnieuw ingedeeld, waarbij rekening is gehouden met het nieuwe werken. “In het bestaande pand zat heel veel loopruimte ten opzichte van de kantoorruimte”, aldus Erik van den Akker, projectleider namens aannemer Vlassak Aannemingsmaatschappij bv. “De vloer die is verwijderd ten behoeve van de raadszaal, bestond voor het grootste deel uit loopruimte. Functioneel werd er van deze ruimte geen gebruik gemaakt.” Willems: “Door de herindeling is het kantooroppervlak vergroot. Bovendien hebben we twee zolderruimtes functioneel gemaakt. De oude kantine met de schuine kap is omgetoverd tot kantoorruimte. Op de eerste verdieping, naast de raadszaal, wordt een nieuwe kantine ingericht waar ook flexibel gewerkt kan worden.” “In de nieuwe situatie wordt het pand van binnen gestuukt”, vertelt Willems. Donkere plafonds maken plaats voor lichte plafonds, donkere kozijnen en deuren worden wit. “Als De Jong zou opstaan uit zijn graf en zou zien wat wij van zijn pand hebben gemaakt, zou hij wel even schrikken. Maar uiteindelijk zal hij begrijpen dat de aanpassing aan de huidige tijd een goede aanpassing is. We zijn

Valkenaars elektrotechnisch installatiebedrijf is een allround elektrotechnisch installateur, actief in het realiseren van technische installaties in de utiliteitsbouw en woningbouw. Voor de renovatie van het gemeentehuis Cranendonck heeft Valkenaars de elektrotechnische aspecten in uitvoering.

niet aan zijn kwaliteiten gekomen. De structuur van het Gemeentehuis is hetzelfde gebleven.”

HERGEBRUIK “Het baksteen, beton en hout, de materialen die in die tijd veel werden gebruikt, worden zoveel mogelijk teruggebracht”, vertelt Van den Akker. “Een leuk detail is dat dit pand is gebouwd door de stichter van ons bedrijf. Alle betonsteen binnen is ooit vervaardigd in onze betonfabriek.” Helaas was er in de jaren zestig nog weinig aandacht voor isolatie en duurzame installaties. Duurzaamheid is daarom het trefwoord van deze renovatie. “Het meest duurzame is uiteraard dat het Gemeentehuis behouden blijft”, aldus Van den Akker. Andere maatregelen betreffen bijvoorbeeld het isoleren van de spouwmuren met Neopixels Primium HR, PSschuimparels en de aanleg van een WKO-installatie. Van Sinten: “Het gebouw wordt straks verwarmd en gekoeld met behulp van grondwater. Daarnaast zijn klimaatplafonds voorzien. Door deze maatregelen wordt het binnenklimaat aanzienlijk verbeterd.” In het glazen dak van de raadszaal zijn zonnecellen voorzien. Alle verlichting wordt vervangen door LEDverlichting. Stalen kozijnen hebben plaatsgemaakt voor aluminium en het dak is volledig gerenoveerd, vanaf de tengels van de oude dakconstructie. “We hebben het dak opgebouwd met een spinvliesfolie, nieuwe panlatten en nieuwe pannen waartussen op twee dakvlakken stroken met zonnecellen zijn geïntegreerd.” De gevel is gekeimd, een soort schilderwerk dat impregneert in de baksteen, waardoor een duurzame beschermlaag ontstaat. “We hebben gekozen voor een grijze tint, waardoor alle oneffenheden aan het zicht onttrokken zijn”, aldus Willems. “Het gebouw lijkt als nieuw, maar met behoud van de vertrouwde uitstraling.” ❚

De gehele verlichtingsinstallatie wordt uitgevoerd in LEDverlichting en zal op aanwezigheid worden geschakeld in combinatie met daglichtregeling. Het complete datanetwerk wordt door Valkenaars aangebracht, vanaf het ISRA-punt tot aan de werkplekken bestaande uit CAT6-aansluitpunten en glasvezelbekabeling en de daarbijhorende patchkasten. Het gehele gemeentehuis zal worden voorzien van een inbraakinstallatie, een toegangscontrolesysteem en een brandmeldinstallatie. Naast bovenstaande installaties zijn installaties voorzien voor onder andere zonwering, muziek-omroep, bliksembeveiliging, noodverlichting, een camerainstallatie et cetera. Voor toekomstige evenementen zijn buiten het gemeentehuis stroomkasten voorzien die zowel boven- als ondergronds worden geplaatst.

KWALITEITSBORGING INSTALLATIES Milieuvriendelijk bouwen is bijna geen issue meer. Met WKOinstallaties, warmtepompen, ketels voor warmte- en koudeopwekking, luchtbehandelings- en meetsystemen kunnen we gebouwen met minimale energie beheren. “Maar de theorie is mooier dan de praktijk”, constateert Bjorn van Nunen van BRControls. “Want wie controleert of de installaties naar behoren functioneren?” Gemeente Budel heeft flink geïnvesteerd in duurzame installaties voor haar nieuwe gemeentehuis en heeft zich deze vraag vooraf gesteld. Hoe weet zij – na oplevering - of de installaties wel de gewenste warmte en koude opleveren en of deze duurzaam is opgewekt? Rapporten van TNO wijzen uit dat 70% van de installaties 30% teveel energie gebruiken. Meestal buiten weten van de eigenaar. Dat brengt haar bij BRControls. BRControls brengt een tool in die de kwaliteit van de duurzame investeringen waarborgt. Simpel gesteld gaat het om een energy portal buiten het gebouw, die de prestaties van de installaties registreert. Elk kwartier verstuurt deze een rapport naar de onafhankelijke software-applicatie ‘Monavisa’. “Het gebeurt volledig automatisch”, vertelt Van Nunen. “Vandaar de naam ‘Maatschappelijk Verantwoord Comfort’. Nu kan de eigenaar de prestaties van zijn installaties controleren. Bij disfunctioneren krijgt hij de mogelijke oorzaak van de afwijking erbij en een overzicht van de financiële gevolgen."

| 37

BUDEL | Gemeentehuis Cranendonck

Projectinfo GEMEENTEHUIS HOOGWAARDIG GEÏSOLEERD MET GRAFIETPARELS In opdracht van aannemer Vlassak heeft gevelrenovatiebedrijf Neuhof – Haans de gehele gevel van gemeentehuis Cranendonck in Budel onder handen genomen. Naast het reinigen van de gevel en het repareren van voegwerk is er kwalitatief hoogwaardige spouwmuurisolatie aangebracht. Sinds vijf jaar heeft Neuhof – Haans zich voornamelijk toegelegd op het isoleren van bestaande grote gebouwen.

“Voordat wij beginnen met onze isolatiewerkzaamheden vindt er een grondige inspectie plaats om te beoordelen of de muur geschikt is voor spouwmuurisolatie”, aldus Martijn Neuhof, eigenaar van gevelrenovatiebedrijf Neuhof – Haans en erkend Neopixels-installateur. “Daarna vullen wij de spouwmuren op met de hoogwaardige grafietparels van Neopixels. Door de zeer hoge isolatiewaarde hiervan worden bij naisolatie uitzonderlijke resultaten behaald: een forse besparing op de energierekening, een homogene temperatuurverdeling in het gebouw en akoestisch comfort.” Hoge isolatiewaarde De spouwbreedte van het gemeentehuis was tussen de 9 en 11 centimeter, waardoor er maar liefst 100 m3 aan Neopixels opgevuld moest worden. Neuhof: “Twee gevels van het gemeentehuis waren al gedeeltelijk geïsoleerd. Samen met de opdrachtgever kozen we ervoor om het bestaande isolatiemateriaal te laten zitten en de ruimte in de muur verder op te vullen met de grafietparels van Neopixels. Op deze manier hebben we voor het hele gebouw een maximaal isolatieresultaat kunnen behalen, dat bijna net zo hoog ligt als voor nieuwbouw.”

Spouwmuren worden opgevuld met hoogwaardige grafietparels

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP BOUWADVIES UITVOERING INSTALLATIES

BOUWPERIODE

Gemeente Cranendonck De Twee Snoeken, ‘s-Hertogenbosch Bouwaccent, Waalre Vlassak Aannemingsmaatschappij bv, Budel CSB Installatietechniek BV, Budel (W); Valkenaars elektrotechnisch installatieburo BV, Budel (E) augustus 2013 – juli 2014

Kwaliteitscontrole Neopixels worden doorlopend gecontroleerd op kwaliteit. De Neopixels Academy leidt ook uitvoerders op, zodat de isolatiewerkzaamheden correct worden uitgevoerd. “Doordat ons bedrijf KOMO-gecertificeerd is, garanderen wij een juiste uitvoering van het isolatieproces met Neopixels. Tijdens het opvullen van de spouwmuren vindt er vanuit Neopixels een extra kwaliteitscontrole plaats. Met een eindmeting op de bouwplaats wordt duidelijk of de vooraf besproken isolatiewaardes behaald zijn. Deze resultaten worden teruggekoppeld in een rapportage aan de opdrachtgever en bieden een stukje extra borging.”

| 39

CSB Installatietechniek BV Randweg-Zuid 13 6021 PT Budel T: +31 (0)495 - 59 59 59 E: info@csbinstallatietechniek.nl W: www.csbinstallatietechniek.nl

721056_CSB Installatietechniek.indd 1

06-06-14 16:01

CO2 MVCOMFORT EXPERTS IN DATACONTROL

BUDEL | Gemeentehuis Cranendonck

Projectinfo COMPLETE KLIMAATBEHEERSING CSB Installatietechniek ontwikkelt en installeert werktuigkundige installaties die bijdragen aan optimale arbeids- en productieomstandigheden. Denk hierbij aan cv-installaties, koeling, luchtbehandeling, loodgieterswerkzaamheden en industriële piping. Voor de renovatie van gemeentehuis Cranendonck realiseert CSB de complete klimaatbeheersing.

PEETERS N

JANSSEN R

Uw natuursteen-specialist voor binnen & buiten

tevens sierschouwen & grafstenen

Graniet - Belgische blauwe hardsteen Arduin - Marmer - Composiet T. 0032 - (0)89 86 77 77 (Opitter) info@pj-natuursteen.be www.pj-natuursteen.be

721086_peeters.indd 1

Hierbij wordt gebruik gemaakt van energiezuinige en milieuvriendelijke technieken. Met behulp van warmte-koudeopslag (WKO) wordt de bodem en het grondwater gebruikt om de warmte- en koudevraag op te vangen. Het complete gebouw wordt uitgerust met een klimaatplafond voor koeling en verwarming van de kantoren. De recuperatie-installatie realiseert het hergebruik van regenwater. Infiltratiekratten in de bodem regelen de infiltratie van overtollig regenwater in de bodem. De ventilatie in het gehele pand wordt beheerst door een gebalanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning. Dit systeem wordt gestuurd op luchtkwaliteit en aanwezigheidsdetectie. De gehele techniek wordt beheerd en aangestuurd door een GebouwBeheerSysteem (GBS), waardoor de installaties volledig beheerd en gemonitord kunnen worden.

05-06-14 16:00

GLAZEN DAKEN MET PV-CELLEN Het gerenoveerde gemeentehuis van Cranendonck heeft boven de raadzaal drie glazen zadeldaken en boven een verkeersruimte één lessenaarsglasdak. De zadeldaken zijn op een bijzondere manier voorzien van zonnecellen. Engineering, productie en montage van de glasdaken zijn in handen van AKS Specials, de jongste telg binnen de AKS Groep.

specials

AKS Specials BV Uw partner voor duurzame en innovatieve glasdakconstructies en volglazen gevels.

AKS Specials is een zusterorganisatie van AKS Bouw. Waar AKS Bouw is gespecialiseerd in vliesgevels, ramen, deuren en kozijnen, richt AKS Specials zich op glasdaken en volglazen gevels. De daken worden geproduceerd in één van de drie Duitse productiefaciliteiten van de AKS Groep. “Onze corebusiness is het engineeren en monteren van de glasdaken”, vertelt Jos Toorians, commercieel directeur van AKS Specials. “Bij de glazen daken voor gemeentehuis Cranendonck is gekozen voor ruiten met PV-cellen. De gelaagde buitenruit van de isolerende beglazing bestaat uit een extra heldere ruit en een ‘gewone’ float-ruit. In de tussenliggende ruimte zijn PV-cellen aangebracht. De benodigde bekabeling is geïntegreerd in de profielen, afkomstig uit het Schüco-profielsysteem. Dit betekent extra zekerheid voor de klant. Deze heeft nu de AKS-garantie én de systeemgarantie van Schüco. Door het toepassen van deze PV-panelen wordt een milieuvriendelijke bijdrage geleverd aan het huishoudboekje van de gemeente Cranendonck-Budel."

Mercurius plein 4 WAS ONDERAANNEMER BIJ DE AKS SPECIALS 5971 LW Grubbenvorst PROJECTEN LEASEPLAN, KPMG YPENBURG Postbus 8534 5970 AA Grubbenvorst Telefoon +31 (0)77-30 30 480 info@aksspecials.nl www.aksspecials.nl

| 41

TIEL | DC Igepa Group

Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau Beeld: Burgland Bouw

Binnen 6,5 maand klaar voor inrichting:

Logistiek knap staaltje werk De meeste distributiecentra zijn geen sieraad voor hun omgeving. Efficiency staat hier immers voorop. Maar dat kan niet gezegd worden van DC Igepa Group. Met twintig laaddocks, een fraaie transparante entree en een strakke witte gevelbekleding vormt dit distributiecentrum een meerwaarde voor Bedrijvenpark Medel in Tiel.

Bouwer van het distributiecentrum is Burgland Bouw. Zij voert de bouw uit in opdracht van de David Hart Group (‘DHG’). Het distributiecentrum telt een oppervlakte van circa 20.000 m2, waarvan circa 2.500 m2 bestaat uit kantoor, technische en algemene ruimtes. “Igepa Group was op de voormalige locatie uit haar jasje gegroeid”, vertelt Wim de Jong, directeur Burgland Bouw. “Het nieuwe DC moest er dan ook snel komen.” Igepa blijft op bedrijvenpark Medel, waar voornamelijk logistieke ondernemingen gevestigd zijn.

VLIEGENDE START Qua tempo wordt Igepa op haar wenken bediend. Als Burgland Bouw de opdracht krijgt, is de kavel al bouwrijp en kan zij binnen een week beginnen. Binnen twee weken brengt zij de fundering aan in de vorm van heipalen met daarop een traditioneel gewapende funderingsbalk, waarna een constructie van 750 ton staal ge-

42 |

monteerd kon worden. Aansluitend kan gestart worden met de betonnen gevelelementen en de sandwichbeplating. De hal staat dan. De Jong: “Als bouwprojecten starten in september, hou je rekening met een paar weken vorst-/regenverlet. Maar de winter van 2013/2014 was zo zacht, dat we slechts één dag verlet hebben gehad en deze werd niet veroorzaakt door vorst, maar door een flinke storm. Met kerst - na 3,5 maand bouwen - was het gebouw wind- en waterdicht.”

HSP-GEFUNDEERDE BETONVLOER De enorme hoeveelheden papier en afgeleide producten die Igepa straks in de hal opslaat, vraagt om een vloer met forse draagkracht. Daarom wordt gekozen voor een HSP-funderingssysteem met zo’n 4.000 HSP-palen. “Deze zijn met een snelheid van circa 300 palen per dag in de grond gezet”, vertelt De Jong. “Op een fundatie van 40 centimeter gebroken puin hebben we een monoliet afgewerkte betonvloer gestort.” Maar dan is er

nog iets waar Burgland Bouw rekening mee moet houden. Op de betonvloer worden straks stellingen geplaatst met hoogtes tot 10,5 meter. De vloer moet dus extreem vlak zijn. Dit wordt bereikt door te werken met lasergestuurde apparatuur. Als op de vloer de belijningen voor de vakken zijn aangebracht, is de hal klaar voor inrichting.

LAADDOCKS In de laaddocks moeten de goederen comfortabel in- en uitgeladen kunnen worden. Daarom graaft Burgland Bouw aan de buitenzijde verdiepte laadkuilen met zo’n 2.500 m2 monoliet afgewerkte betonvloeren met daarop betonnen keerwanden. Hierin kunnen de vrachtwagens zich opstellen, waardoor het hoogteverschil tussen het dock en de laadruimte van de vrachtwagens minimaal wordt. ‘Dock-levellers’ aan de binnenzijde overbruggen het resterende hoogteverschil. Ook deze dock-levellers moeten flinke papiermassa’s kunnen dragen en krijgen een hef-

TIEL | DC Igepa Group

De kantoorgevel biedt esthetische verfijning met een strakke maatvoering

'Hal en kantoor zijn al volop in gebruik'

vermogen van 8 ton. Boven de laaddocks bevindt zich de kantoortuin, vanwaar de orders worden doorgegeven en verwerkt.

SPRINKLERINSTALLATIE Dan rest nog een sprinklerinstallatie. Igepa is onderdeel van een Duitse moedermaatschappij en wilde naast de reguliere installatie een tweede op diesel aangedreven sprinklerpomp. In Duitsland is dit verplicht, in Nederland niet. Maar Igepa wil het op dezelfde manier geregeld hebben als in de Duitse filialen en maakt eventuele toekomstige uitbreiding mogelijk. Ook hiervoor is de certificering binnen de 6,5 maand bouwtijd rond. De Jong: “De bouw was een logistiek knap staaltje werk. Ook Igepa zelf heeft het tempo erin gehouden. Enkele dagen nadat wij de deur achter ons dichttrokken, stonden hier 130 vrachtwagens voor de deur om de papiervoorraden over te huizen van het voormalige gebouw naar het nieuwe gebouw. Hal en kantoor zijn al volop in gebruik.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES

UITVOERING BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

DHG / Igepa v.o.f. Schiedam ConsortArchitects, Rotterdam Jos van den Heuvel, Venray (constructie); HE-adviseurs, Rotterdam (installaties) Burgland Bouw, Dodewaard € 6,5 miljoen 6,5 maand

| 43

TIEL | DC Igepa Group

Nieuwbouw distributiecentrum

IGEPA Medel te Tiel

Projectinfo DAK- EN GEVELBEPLATING Als Hardeman van Harten zich meldt bij de bouw van DC Igepa, is de staalconstructie gereed. Aan haar de taak om de immense hal te voorzien van een stalen dak en brandwerende gevelplaten. “In het bestek waren verzinkte dakplaten voorgeschreven in een 106-profiel”, vertelt projectleider Martijn Jansen.

Voor de bedrijfsbouw worden er in de basis 2 soorten metalen bouwsystemen toegepast, namelijk het metalen opbouwsysteem en het prefab systeem. Elk systeem heeft zijn eigen voordelen. Functionele eigenschappen als isolatie waarde, brandveiligheid en bouwsnelheid zijn belangrijke elementen in de bedrijfsbouw.

“Nu het verplicht is de platen per kraan te leggen, hebben we gekozen voor zo lang mogelijke platen. Met platen tot 25 meter lang kunnen we 6.000 m2 per dag dichtleggen. Inclusief de opstanden voor de lichtstraten vroeg het dak vijf dagen.” In verband met de brandveiligheid is opdrachtgever DHG voor één wand gebonden aan steenwolpanelen. Voor de andere gevels kan hij kiezen voor PIR-gevelpanelen, maar hier gaat DHG toch voor de eenheid. Het worden lichtgrijze steenwolpanelen. Jansen: “Igepa is een groot distributiecentrum, maar het werk is recht-toe-rechtaan. We hebben het werk dus zonder problemen binnen acht weken opgeleverd.”

METAlEn oPbouwsysTEEM PrEfAb sysTEEM

DuurzAAM

Specialisten in dak en gevelbeplating

rEcyclEbAAr

Lage Veldweg 10, 6741 JL Lunteren T 0318 46 1551 F 0318 46 2116 E info@hardeman-vanharten.nl S www.hardeman-vanharten.nl

BURGLAND Bouw

Dodewaard

Met kennis en daadkracht Dalwagen 63 6669 CB Dodewaard Telefoon (0488) 41 72 40 Telefax (0488) 41 72 49 info@burglandbouw.nl www.burglandbouw.nl

U 44 |

Burgland Bouw is actief in planontwikkeling, bouwen, service en onderhoud. Voor onder andere bedrijfspanden, kantoren, scholen, winkels en woningen zijn wij uw partner en adviseur bij uw kleine en grote huisvestingsopgaven. De medewerkers van Burgland Bouw zijn u graag van dienst!

VEENENDAAL | BMW Ekris

Tekst: François Elands Beeld: Studio Smink

Het begin van een nieuwe

wereldwijde uitstraling Herkenbaarheid is een groot goed, zeker voor een multinational als BMW, dat overal ter wereld ‘gezien en gekend’ wil worden. Om het (beeld)merk nog duidelijker te profileren, ontwikkelde het concern het Future Retail-concept. Voor de verbouwing van BMW Ekris Veenendaal tekende Mies Architectuur. Logisch, want als huisarchitect stond het bureau in 1992 al aan de wieg van het pand. Bovendien is het één van de slechts twee gecertificeerde architecten in Nederland die voor BMW mogen werken.

Schuine gevellijnen zijn rechtgetrokken om het beeldmerk van BMW maximaal te profileren

BMW Ekris Veenendaal was destijds de eerste snelweglocatie van BMW in Nederland, leert een gesprek met Michel Richter, architect en eigenaar van het in Ede gevestigde Mies Architectuur. Twee jaar geleden kreeg zijn bureau de opdracht van Ekris Retail BV om het pand in Veenendaal, één van haar zes filialen in Nederland, opnieuw te ontwerpen en de herkenbare witte en blauwe vlakken op ieders netvlies te branden. Voorwaarde was wel dat de bestaande constructie behouden moest blijven en dat de werkplaats tijdens het proces operationeel bleef.

SAMENHANG TUSSEN BOUWLAGEN “De vestiging in Veenendaal is een van de eerste die uitgevoerd wordt volgens het Future Retailconcept”, begint Richter. “Grootste verandering was het recht maken van de bestaande schuine gevellijnen om het beeldmerk van BMW maximaal te kunnen profileren. Een hele uitdaging op zowel architectonisch, constructief als uitvoeringstechnisch vlak, maar we kregen volop vrijheid om binnen de nieuwe huisstijl, en natuurlijk het budget, het meest passende gebouw te ontwerpen.”

HUISELIJKE HOEKJES Plaatsing van een rechte gevelwand en verlenging van een aantal constructie-elementen bood uitkomst voor een minpunt van het bestaande pand: gebrek aan samenhang tussen de drie bouwlagen. Door de toename van het vloeroppervlak ontstond namelijk ruimte voor een enorme vide. ›

| 45

ProJect:

BMW Ekris te Veenendaal

Oplossingen enten lem e h c i w d n a in S

MEtalEn opBouWsystEEM prEfaB systEEM

Specialisten in dak en gevelbeplating

DuurzaaM rEcyclEBaar

Lage Veldweg 10, 6741 JL Lunteren T 0318 46 1551 F 0318 46 2116 E info@hardeman-vanharten.nl S www.hardeman-vanharten.nl

Sandwich cassette-gevels en aluminium composiet

Cleanroom wanden en beloopbaar plafond

Foodsafe ruimten HACCP-norm

Spuitcabines, droogkamers Afrikalaan 2 l 7681 ND Vroomshoop Fax 0546-644405 l info@colpro.nl

l l

Tel. 0546-642428 www.colpro.nl

Vloeren vormen het fundament voor elke ruimte t

033 450 50 30

www.m2vloeren.nl

VEENENDAAL | BMW Ekris

Projectinfo

Projectinfo STALEN DAK- EN GEVELBEPLATING De nieuwbouw van het kantoor BMW Mini Ekris in Veenendaal heeft een stalen dak-en wandbeplating gekregen. Dak- en gevelspecialist Hardeman | van Harten heeft de gevelbeplating geleverd en gemonteerd. Dat gebeurde in opdracht van Bouwonderneming van Bekkum.

Voor de buitenschil werd verder gekozen voor hoogwaardige cassettebeplating en glas met de juiste U-waarden en ZTH-waarden voor een aangenaam binnenklimaat. Deze materiaalkeuze leidde binnen het pand tot aanzienlijke technische ingrepen, zoals vloerverwarming én -koeling binnen het complete gebouw en plaatselijke luchtbehandeling voor een prettige beleving bij bezoekers. Ook aan verlichting stelt BMW specifieke eisen vanwege de nagestreefde premium-uitstraling. “Met koud licht boven de auto’s en een warme gloed boven de bezoekersruimtes maken we onderscheid tussen de plaats van auto’s en mensen”, legt Richter uit. “Deze scheiding komt ook terug in de antracietkleurige, technisch ogende tegelvloer onder de auto’s en zandkleurige, meer huiselijke tegels onder de mensen. Het gebruik van American Wallnut-houtfineer, hoogpolig tapijt, kleine verlichtingsarmaturen, strak stucwerk en vrijwel naadloos witte plafonds bevordert die warme sfeer.”

MOOIE DINGEN MAKEN Eind april werd het pand van BMW Ekris in Veenendaal als een van de eerste van Nederland binnen de nieuwe huisstijl opgeleverd. Met name de in het oog springende doorkijktrap naar de tweede en derde verdieping oogst bewondering. “Omdat onze opdrachtgever zo veel mogelijk auto’s wil laten zien, hebben we gekozen voor open, houten traptreden en glazen balustrades met een bovenbuis. Zo wordt het zicht op de auto’s nooit vertroebeld door spijlen. Gelukkig hebben we binnen het Future Retail-concept genoeg vrijheid voor ons motto: mooie dingen maken”, besluit Richter. ❚

Werkvoorbereider Martijn Jansen: “In samenwerking met de onderaannemer hebben we de stalen cassettebeplating in februari en maart gemonteerd. De montage voldoet aan alle kwaliteitseisen zoals de VCA-certificatie en het Dumebo DWS Keurmerk. We zijn trots op dit mooie project. Door de stalen daken gevelbeplating is het pand een mooi strak en modern geheel geworden. Hardeman | van Harten levert en monteert stalen daken wandbeplating voor diverse uiteenlopende projecten. Of het nu gaat om een kleine loods of een groot distributiecentrum. Naast diverse bedrijfshallen in de utiliteit & industrie zijn wij ook gespecialiseerd in daken gevelrenovaties.”

'VOOROPLOPEN IN INNOVATIE, DUURZAAMHEID EN KWALITEIT' Voor het vloerenwerk in dit project deed BMW Ekris een beroep op M2 Vloeren, dat eerder al voor deze opdrachtgever werkte in andere vestigingen. De specialist in vloerafwerking en vloersystemen nam het gehele traject voor haar rekening, van ondervloer tot oplevering. Een omvangrijke opdracht met een totale oppervlakte van circa 2.850 m², verdeeld over drie bouwlagen. “We hebben koud op de vloerverwarming de ondervloer gelegd en in samenwerking met onze vaste partner Schilder Tegelwerken uit Volendam de tegelvloer geplaatst en het wandtegelwerk verzorgd in de keuken en toiletgroepen”, beschrijft projectleider Marcel Vos de werkzaamheden in vogelvlucht. “Ook hebben we samen met de architect karpetten op maat laten maken voor werkplekken en bezoekersruimtes.” Slechts drie maanden zaten er tussen de voorbereiding van de ondervloer tot de oplevering, waarmee M2 Vloeren de deadline ruimschoots haalde. “Mede dankzij onze bijzondere egaliseertruck”, verklaart Vos. “Binnen de Benelux zijn wij de enige met zo’n truck, die 3.000 m² vloer per dag kan verwerken in iedere gewenste dikte. Compleet zelfvoorzienend met een eigen stroom- en watervoorziening en werkend volgens strenge milieueisen en arboregels. Dat past perfect binnen onze missie om een professioneel vloerenbedrijf te zijn dat vooroploopt op het gebied van innovatie, duurzaamheid en kwaliteit.”

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP CONSTRUCTIE ADVIES UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE PROGRAMMA

Ekris Retail BV Mies Architectuur (tevens directievoering en projectmanagement) Kooij&Dekker Ingenieursbureau BV SPA ingenieurs Bouwonderneming van Bekkum Delektro (E); Madern techniek (W) medio augustus 2013 t/m medio april 2014 circa 2.850 m²

| 47

OSS | Vos Logistics

Tekst: Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld: Montea e.a.

Ecologisch en milieutechnisch verantwoord Op het bedrijventerrein De Geer in Oss verrijst in snel tempo een nieuw distributiecentrum voor Vos Logistics. Met een totale oppervlakte van 25.000 m2 en een relatief korte bouwtijd van vijf maanden kent dit project de nodige uitdagingen. Een grondige voorbereiding en de juiste partners zijn hierbij dan ook onontbeerlijk. De bouw van het distributiecentrum is door Bouwbedrijf van der Maazen en Vos Logistics ontwikkeld in samenwerking met vastgoedbelegger Montea. Vanwege de goede ervaringen en de langdurige zakelijke relatie heeft Vos Logistics dit project toevertrouwd aan Bouwbedrijf van der Maazen. “Als familiebedrijf dat ruim 60 jaar bestaat hebben we in het verleden al meerdere projecten uitgevoerd voor Vos Logistics in Nederland, België en Duitsland”, aldus Hans van der Doelen, projectleider bij Bouwbedrijf van der Maazen. De ervaring van Vos Logistics met onze klantgerichtheid, betrouwbaarheid en oog voor het milieu zijn voor hen dan ook redenen geweest om ons bedrijf te benaderen voor dit project.”

HET DISTRIBUTIECENTRUM Het nieuwe distributiecentrum heeft een totale oppervlakte van 25.000 m2 en telt 32 laaddocks voor vrachtwagens. Het magazijn is 13 meter hoog en wordt voorzien van hoogbouwstellingen en blokstapeling. De mezzanine (tussenvloer), die wordt geplaatst in het pand, dient als opslag voor kleinere goederen. Het pand beschikt verder over een grote kantoorruimte aan de voorzijde en parkeergelegenheid voor bezoekers en personeel. Aangezien het pand gebruikt wordt als opslag voor handelsgoederen is brandpreventie een belangrijk item. “Om te kunnen voldoen aan de eisen die

48 |

vanuit de overheid gesteld worden aan een brandveilig gebouw hebben we Van Hooft en Partners een brandpreventieplan op laten stellen. Naar voren kwam bijvoorbeeld dat er gasbetonwanden met een brandwerende werking en sprinklerinstallaties geplaatst moeten worden.”

GRONDVERBETERING Het bouwterrein was een industriegebied dat al 10 jaar braak lag. De gemeente was dan ook blij met de bouwplannen voor het distributiecentrum. Voordat met de bouw gestart kon worden was een proces van grondverbetering noodzakelijk. Bij dit proces worden minerale reststoffen gemengd met cement. Op deze manier wordt een goede bodem gecreëerd om op te bouwen waardoor het gebruik van heipalen overbodig is. Door de grondverbetering is het hele terrein ongeveer 80 centimeter verhoogd. Het gaat om een gecertificeerd proces dat al meerdere jaren uitgevoerd wordt in Nederland maar voor de gemeente Oss redelijk uniek is. “Belangrijk bij deze vorm van grondverbetering is dat het aanbrengen van kabels en leidingen vooraf gebeurt. Dit aangezien de grond, door verharding, achteraf niet of nauwelijks te bewerken is. Met als gevolg dat je eigenlijk omgekeerd moet werken.”

Het magazijn is 13 meter hoog en wordt voorzien van hoogbouwstellingen

BREEAM-CERTIFICAAT Het nieuwe distributiecentrum moet voldoen aan de eisen van het BREEAM-certificaat. Dit houdt in dat het bouwproces en het pand ecologisch en milieutechnisch verantwoord moeten zijn. “In de praktijk betekent dit onder meer het verwerken van minerale reststoffen, het meten en registreren van de CO2uitstoot en het opvangen en gebruiken van hemelwater. Om dit proces goed te laten verlopen hebben wij Interbouwconsult als externe partij ingeschakeld om ons hierbij te begeleiden.”

VOORBEREIDING SAMENWERKENDE PARTIJEN Een project van deze omvang vergt niet alleen een strakke planning, maar ook een goede samenwer-

OSS | Vos Logistics

king met alle betrokken partners. “We hebben onze partners uitgezocht op basis van hun kwaliteiten maar zeker ook op basis van betrouwbaarheid. Om de opleverdatum van 1 oktober 2014 te halen moeten wij erop kunnen rekenen dat alle afspraken worden nagekomen. Dit verloopt tot nu toe uitstekend.” ‘Een goede voorbereiding is het halve werk’, gaat bij dit project zeker op. “Wij zijn in een vroeg stadium met elkaar om tafel gaan zitten en hebben het bouwvoorstel tot in detail uitgewerkt; daar plukken wij nu de vruchten van.” ❚

Projectinfo “GROTE VUURLAST VEREIST ZWARE SPRINKLERINSTALLATIE” Kemkens Brandbeveiliging BV is een CIBV-gecertificeerd bedrijf dat gespecialiseerd is in de aanleg van automatische blussystemen. Deze blussystemen zijn wettelijk verplicht gesteld in gebouwen met een oppervlakte van 2.500 m2 of meer en worden met name toegepast in ziekenhuizen, winkelcentra, hotels, logistieke hallen, musea, scholen en monumentale gebouwen. Het nieuwe distributiecentrum van Vos Logistics wordt door Kemkens Brandbeveiliging BV voorzien van een automatische sprinklerinstallatie. Vanwege de grote vuurlast in dit nieuwe gebouw worden 3.607 sprinklerkoppen gemonteerd in hal en kantoren. Het ESFR-sprinklersysteem (Early Suppression Fast Response) heeft een groot blusbereik, sproeit aanzienlijk meer water en reageert sneller dan een traditioneel sprinklersysteem. Dit heeft tot gevolg dat het vuur in een vroeg stadium gedetecteerd en gedoofd wordt. Nadat alle buizen zijn geplaatst en alle sprinklerkoppen zijn geïnstalleerd zal de onafhankelijke, geaccrediteerde instelling R2B Inspecties BV controleren of het systeem werkt en conform voorschrift is aangebracht. Alleen na een geslaagde ‘live’ test wordt een CCV-installatiecertificaat afgegeven.

Bouwinfo OPDRACHT Vos Logistics

ONTWERP Elemans & Vedder architectuur en bouwtechniek B.V.

UITVOERING

Bouwbedrijf van der Maazen

BOUWKOSTEN

circa € 10 miljoen (exclusief grond)

BOUWPERIODE

maart 2014 - oktober 2014

De serviceafdeling van Kemkens Brandbeveiliging BV is volgens bedrijfsleider Gerd Kemkens een belangrijk onderdeel van het bedrijf. "Een sprinklerinstallatie wordt elke twee weken getest en elk half jaar geïnspecteerd. Daarom is het van belang dat je een partner hebt waarop je kunt rekenen. Onze no-nonsensementaliteit en de korte lijnen binnen onze organisatie maken het mogelijk snel te anticiperen op vragen vanuit de klant. Daarnaast is onze storingsdienst 24 uur per dag bereikbaar. Mochten er problemen optreden garanderen wij dat onze technici binnen vier uur ter plaatse zijn."

BETAAL 10% MINDER VOOR UW SPRINKLER - ONDERHOUDSCONTRACT + ontvang een gratis iPad Stuur voor 1 oktober 2014 uw huidige onderhoudscontract naar Kemkens Brandbeveiliging. Wij doen u een aanbieding die 10% lager ligt. Na het afsluiten van het Kemkens onderhoudscontract ontvangt u een gratis Apple iPad!

Kwaliteit in brandbeveiliging

Merwedestraat 58, 5347 KW Oss telefoon (0412) 63 15 55 www.kemkensbrandbeveiliging.nl

| 49

OSS | Vos Logistics

STAALCONSTRUCTIE EN WANDBEPLATING Novicon in Oldenzaal bouwt voor het duurzame distributiecentrum van Vos Logistics de staalconstructie, borstweringselementen, het staaldak met lichtstraten, de loopdeuren en de wandbeplating. Voor de berekeningen schakelt zij Bartels Ingenieurs uit Apeldoorn in. De productie en montage neemt zij zelf voor haar rekening. “Het staalwerk voor het distributiecentrum vraagt van ons geen uitzonderlijke prestaties”, vertelt Carl Hemmer, projectleider van Novicon. “De uitdaging van dit project zit in de afmetingen. Om het staal voor een opslaghal met een oppervlakte van 25.000 m² en een hoogte van 14 m1, inclusief 33 loadingdocks, 680 m² kantoorruimte en een mezzanine van 2.500 m² in een korte periode aan te leveren, moeten engineering en productie strak gepland worden. Niet voor niets is Bartels al in februari begonnen met de berekeningen. Zij berekent de zwaarte van de elementen en zorgt ervoor dat de juiste isolatiewaarden worden gehanteerd. Zo konden we in april beginnen met de productie.”

REKENEN EN TEKENEN Om de productie van de benodigde 800 ton staal te versnellen, koopt Novicon er zelf een productiehal bij, die zij volledig nieuw inricht. “We speelden natuurlijk al een tijdje met de gedachte om er een hal bij te kopen”, verduidelijkt Herald Kamphuis, directeur van Novicon. “Dit was het moment om de knoop door te hakken.” Omdat Novicon zelf meedenkt over het ontwerp voor de staalconstructie, kan zij de hoogst mogelijke kwaliteit leveren tegen de best betaalbare prijs. “Deze integrale samenwerking biedt veel voordelen”, vertelt Kamphuis. “De gecombineerde kennis van staalbouw en daken wandbeplating aan de ontwerptafel zorgt ervoor dat we efficiënt kunnen construeren in minder tijd. De voorzieningen die no-

dig zijn voor de daken wandbeplating worden direct in de staalconstructie meegenomen. En tenslotte maken de afdelingen gebruik van hetzelfde digitale model, wat onnodig tekenwerk voorkomt.”

VEILIG WERKEN Als de staalelementen zijn geproduceerd, kan de staalconstructie worden gesteld. “In deze fase worden ook de betonnen verdiepingsvloeren gelegd”, vertelt Hemmer. “Deze vloeren leggen we voor een groot gedeelte zelf. Vervolgens metselt de aannemer de brandwerende wanden tussen de kantoren en de hal, waarna wij de borstweringen plaatsen.” Extra aandacht vraagt het staaldak, dat moet worden voorzien van 300 m2 lichtstraten inclusief koepels. Onder het motto ‘We doen het veilig of we doen het niet’ plaatst Novicon hiervoor eerst veiligheidsnetten onder het dak. Vervolgens brengt zij de lichtstraten aan die samen een oppervlakte van 300 m2 bestrijken. Dankzij de lichtstraten kunnen de medewerkers straks rekenen op volop daglicht in de hal. ❚

'De gecombineerde kennis van staalbouw en daken wandbeplating zorgt ervoor dat we efficiënt kunnen construeren in minder tijd'

| 51

VIANEN | Sportcentrum Helsdingen

PvE biedt volop ruimte voor creatief ontwerp Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Vaessen

Het nieuwe sportcentrum in Vianen is bijna klaar voor gebruik. Het lichte, transparante gebouw - langs de plas van Helsdingen – telt twee sporthallen, een 'dojo', een zwem- en instructiebad en horeca. Bijzonder aan het gebouw? Het gaat letterlijk mee in zijn heuvelachtige omgeving. De bezoekers komen via een flauwe hellingbaan op verdiepingsniveau binnen.

Vaessen ontwikkelt en bouwt sportcentrum Helsdingen in opdracht van Gemeente Vianen, die het project onder begeleiding van Inkoop Bureau Midden Nederland (IBMN) Europees heeft aanbesteed. Hierbij komt Vaessen als beste uit de bus, op basis van functionaliteit, prijs, architectuur en flexibiliteit. “We zijn gespecialiseerd in het bouwen van sportcentra”, vertelt Jeroen Geurts, commercieel manager van Vaessen. “Sportcentrum Helsdingen is wel ons eerste project met een total-cost-of-ownershipcontract. De komende twintig jaar blijven we verantwoordelijk voor het onderhoud en het energieverbruik van het pand.”

52 |

RUIME VOOR CREATIVITEIT Gemeente Vianen geeft voor het ontwerp volop ruimte. Ze draagt alleen een Programma van Eisen over en laat aan Vaessen over dit vorm te geven. “Dat was een geluk”, vertelt Geurts. “Veelal zijn PvE’s helemaal ‘dichtgeschreven’ en kun je alleen de prijs nog berekenen. Maar hier was ruimte voor creativiteit en had het veel zin een bouwteam samen te stellen, compleet met ons eigen team van architecten, een architect van buitenaf, ontwikkelingsmanager, calculator, bouwfysicus en installatieadviseurs. Samen hebben we het beste gebouw ontworpen binnen de gegeven prestatie-eisen.”

SLIMME CONSTRUCTIE Slangen + Koenis architecten maakt dankbaar gebruik van de hoogteverschillen in het terrein. Hierdoor komen de bezoekers niet alleen wat hoger binnen, het zwembad valt hiermee in de heuvel. “We konden dus ‘met droge voeten’ bouwen”, vertelt Geurts. “Verder zijn alle keuzes weloverwogen gemaakt, met een kritisch oog voor de kosten en het toekomstige energiegebruik. Dit heeft geresulteerd in een compact, goed geïsoleerd gebouw, opgebouwd met een betonnen casco en een grote staalconstructie die daar als een spin overheen is gelegd. Hiermee was het eerste grote voordeel binnen. Dankzij deze constructie konden we het sportcentrum vier tot vijf maanden sneller bouwen dan het gemiddelde sportcentrum met dezelfde faciliteiten.”

ROBUUST EN NATUURLIJK Sportcentrum Helsdingen heeft een harde (stenen) plint in de vorm van schanskorven. Deze geeft het gebouw een robuuste uitstraling. De grote champagnekleurige gevelplaten met reliëf zorgen voor een natuurlijke look die past bij de rietkragen van de nabijgelegen plas. Aan de binnenkant telt het centrum op de begane grond twee sporthallen. De hallen zijn opvallend slim ingedeeld. Geurts: “Door de flexibele scheidingswanden kunnen de hallen ook als één ruimte worden gebruikt, bijvoorbeeld voor niet-sportgerelateerde doeleinden." Op de eerste etage bevinden zich de zwembaden, de perrons en de kleedkamers.

VIANEN | Sportcentrum Helsdingen

Projectinfo TECHNISCHE INSTALLATIES Hoogteverschillen accentueren het gebouwontwerp

DUURZAAMHEID Geurts is trots op het resultaat. “De gemeenschappelijke creativiteit heeft geleid tot verrassende oplossingen. Het bouwteam heeft echt vaste principes los durven laten. Met name de logistiek in het gebouw is erg origineel. In welk sportcentrum kom je nog meer binnen op de eerste etage? Ik ben ook zeer tevreden over de energiezuinigheid van het gebouw. Door de juiste keuzes in gevelpakketten en installaties - onder andere laag-temperatuurverwarming - kunnen we met beperkte middelen veel doen op dat gebied. Te-

zamen met de inzet van onderhoudsarme materialen komt het gebouw op een energieprestatiecoëfficiënt die dertig procent lager ligt dan de norm en een duurzaamheidsscore van 8+.” Het nieuwe sportcentrum opent in twee stappen op de nieuwe locatie aan de plas van Helsdingen. Eerst gaan de sporthallen proefdraaien, in de zomer worden het zwembad en de horecagelegenheid in gebruik genomen. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Gemeente Vianen Vaessen i.s.m. Slangen + Koenis architecten, IJsselstein Landschapsarchitekt Marseille Buiten, Utrecht (landschap); Innax, Veenendaal (installaties) € 13,4 miljoen maart 2013 – april 2014

In opdracht van INNAX duurzame energie b.v. zijn alle technische installaties voor het Sportcentrum Helsdingen gerealiseerd door Terberg Totaal Installaties Utrecht bv. De werkzaamheden van Terberg Totaal Installaties Utrecht omvatten de engineering, levering en montage van alle werktuigkundige, elektrotechnische en sanitaire installaties. Ook zijn de ICT-, brandbeveiligings-, data-, toegangsbeveiligings- en geluidsinstallatie door Terberg Totaal Installaties ontworpen en gemonteerd. Een bijzonder aspect is dat alle technische installaties worden aangesloten op één webbased gebouwbeheersysteem, waardoor alle installaties volledig geautomatiseerd bediend en beheerd worden. Er wordt gebruik gemaakt van duurzame producten en het warmtapwater wordt door een zonneboilersysteem verzorgd. Voor de komende twee jaar zal Terberg Totaal Installaties Utrecht het onderhoud aan alle technische installaties uitvoeren. “Wij zijn nog bezig om het onderhoud voor de komende twee jaar af te stemmen.”

MBS dé betonspecialist in prefab-systeembouw:

SCOBOU W.MBSCA

W.NL

ontwerp, constructie en fabricage.

WWW.MULTIBETON.NL

MultiBouwSystemen BV T. +31 (0)35 - 588 18 88 info@multibouwsystemen.nl www.multibouwsystemen.nl

WWW.AFZINKKELDER.NL 132005-MBS-advertentie-197x130mm_DEF.indd 1

WWW.BETONTRAPPEN.NL 09-09-13 15:50

| 53

ANTWERPEN | Woonzorgcentrum IGLO

Tekst: Koen Mortelmans Beeld: Zorgbedrijf Antwerpen

WARME 'IGLO' VOOR ANTWERPSE SENIOREN Op de Antwerpse Linkeroever verrijst een nieuw woonzorgcentrum met 125 kamers voor senioren. Het gebouw maakt deel uit van een grotere zorgsite, waarop eerder al een dienstencentrum en twee gebouwen met aanleunwoningen voor bejaarden tot stand kwamen. Het hele project draagt de naam IGLO. De vraag is of zo'n warme naam wel bewoners zal aantrekken. "IGLO is slechts een werknaam", lacht Niels Colet, projectmanager vastgoedontwikkeling bij de initiatiefnemer, Zorgbedrijf Antwerpen. "Het woonzorgcentrum krijgt weldra een meer aantrekkelijke naam." IGLO staat voor Het InterGenerationeel project LinkerOever. Het wil de sociale samenhang tussen verschillende generaties en culturen in de wijk bevorderen en een elegante overgang vormen tussen de hoogbouw en de tuinwijken. De nieuwe, sociale infrastructuur moet wonen, zorg, cultuur en maatschappelijke ontplooiing, onderwijs en opvang bundelen en voor iedereen toegankelijk maken."

Sociale samenhang versterken in hoogbouwwijk Linkeroever

54 |

EUROPAWIJK De oude stad Antwerpen ontstond en groeide op de rechteroever van de Schelde. De 'Linkeroever' was eeuwenlang een schaars bewoond, drassig gebied. De urbanisatie kwam er pas in 1929 op gang. Onder meer Le Corbusier had een plan hiervoor ingediend. Dit plan zorgde wel voor inspiratie, maar is niet echt gevolgd. Aanvankelijk telde de nieuwe stadszone vooral villa's en tuinwijken, maar vanaf de late jaren vijftig kwamen er verschillende monotone woontorens tot stand, die samen de Europawijk vormden. Dit gedeelte van de Linkeroever maakte vanaf de jaren tachtig een gevoelige sociale achteruitgang

mee, onder meer door een onevenwichtige bevolkingsmix. Het project van Zorgbedrijf Antwerpen is één van de initiatieven om die trend te keren en de buurt weer aantrekkelijk te maken. Precies daarom is het project geplant in een tot dan toe onbestemde, braakliggende zone tussen de woontorens.

GROEN Het woonzorgcentrum heeft een vloeroppervlakte van in totaal 9.426 m². Het is gefundeerd op 362 in de alluviale en opgespoten grond gevormde schroefpalen. Zichtbetonwanden in de centrale gangen en het ontbreken van ele-

ANTWERPEN | Woonzorgcentrum IGLO

menten zoals plinten, belichamen de strakke architectuurlijnen. "Binnen blijft er ook veel beton zichtbaar. En functioneel overbodige elementen zoals plinten zie je er niet. Maar ondanks het strakke ontwerp staat thuisgevoel hier centraal, onder meer door de creatie van gemeenschappelijke leefruimten en talrijke zichten op de natuur", zegt Colet. "Waar je je ook bevindt in dit woongebouw, er zal altijd direct contact zijn met één van de talrijke tuintjes." Het regenwater dat op het dak valt komt in een ondergrondse buffertank terecht. "Voor een wadi was er niet alleen geen plaats, de hoge grondwaterstand zou hem ook inefficiënt gemaakt hebben." Het dak zelf, aangelegd door VKP Bouw, bestaat uit prefabelementen, samen goed voor 4.000 m² en een dichting in PVC met zinkuitzicht.

KEUKEN De centrale keuken zal de kitchenettes in de verschillende leefgroepen bedienen en ook de catering verzorgen voor de aanleunwoningen en het dienstencentrum. "Omdat het thuisgevoel hier centraal staat worden de maaltijden in de leefgroepen 'uit de pot' geschept. Afwassen zal ook in de leefgroepen gebeuren. Dit versterkt het contact met de medewerkers van het woonzorgcentrum en vormt geen extra logistieke belasting voor hen, omdat er zo ook veel minder karrentransport is van en naar de centrale keuken."

LEEFGROEPEN De leefgroepen bestaan uit telkens acht tot twaalf personen. Ze zijn georganiseerd op de begane grond en de twee verdiepingen van het gebouw, loodrecht op en langs weerszijden van een 70 meter lange, centrale gang. "Samen zijn ze goed voor 120 van de 125 kamers. Veertien kamers kunnen via een verbindingsdeur gecombineerd worden tot zeven kamers voor koppels. Daarnaast zijn er vijf kamers voor kort verblijf." Voor dementerende bewoners zullen er voorlopig twee leefgroepen zijn. "In het kader van dwaalpreventie (voor dementerende residenten) krijgen de (andere) bewoners een badge of armband om de deuren elektronisch te openen. We vinden het belangrijk dat een woonzorgcentrum bezoeken laagdrempelig maakt. Tijdens kantooruren is het woonzorgcentrum een ‘open huis’. Familie van bewoners kan 24/24 op bezoek komen. We hebben ook een toegangsmodule voor leveranciers, zodat die het woonzorgcentrum 's nachts kunnen beleveren via een logistieke ingang. Zo moeten ze de dagelijkse lange files in de Scheldetunnels, op de Antwerpse Ring en op de E17 niet trotseren." ❚

De leefgroepen bestaan uit telkens acht tot twaalf personen

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP DAKCONSTRUCTIE ADVIES UITVOERING BOUWPERIODE

Zorgbedrijf Antwerpen De Smet Vermeulen Architecten, Gent VKP, Kapelle Technum-Tractebel Engineering nv, Gent (stabiliteit en technieken) Interbuild, Antwerpen april 2013 - oktober 2014

| 55

ANTWERPEN | Woonzorgcentrum IGLO

Hoogwaardige houten dakconstructie met chique PVC-dakbedekking In de Antwerpse Europawijk op de Linkeroever verrijst Woonzorgcentrum IGLO, dat een thuis zal bieden aan 125 senioren. Het robuuste en strakke gebouw opgebouwd uit grote betonblokken en een gestucte gevel heeft een apart dak met een PVC-dakbedekking gekregen. Daardoor krijgt het dak een chique uitstraling. IGLO staat voor het Intergenerationeel Project Linkeroever. Het ligt aan een plein aan de Louis Paul Boonstraat dat de toegang vormt tot het woonzorgcentrum. Interbuild kreeg de opdracht voor de bouw van het 9.426 m² grote woonzorgcentrum. Daarvoor bouwde het bedrijf al 126 comfortabele serviceflats. Een tekort aan zorgappartementen in Antwerpen en omgeving is de aanleiding voor de bouw.

ONTZORGEN Interbuild gaf VKP de opdracht voor het compleet engineeren, produceren en monteren van de dakconstructie. Niels van Kooten, directeur VKP: “ We verzorgen de gehele dakconstructie. De engineering, productie en montage van de dakelementen voeren we geheel in eigen beheer uit. Ook de dakbedekking en goten en verdere afwerking behoren tot onze opdracht. De dakbedekking hebben wij uitbesteed aan onze vaste partner Lukasse Dakbedekkingen uit Goes.”

56 |

Van Kooten: “We werken bij iedere opdracht met één aanspreekpunt tijdens engineering, uitvoering en nazorg. Dit zorgt voor korte lijnen waarin beide partijen snel kunnen schakelen. De samenwerking met Interbuild en onze andere partners is door ons als zeer prettig ervaren. Er is sprake van ‘open’ communicatie waarbij ieders belang gerespecteerd werd. Doordat alle partijen zeer nauw communiceerden en op elkaar afgestemd waren, is de planning heel goed verlopen.”

DETAILS “Logistiek gezien was dit project een hele uitdaging”, aldus Van Kooten. Circa honderd trailers met dakelementen, dakkapellen, leidingschachten en andere dakelementen hebben wij ‘just in time’ aangeleverd, aangezien er geen of weinig ruimte was op de bouwplaats zelf.” Van Kooten: “Interbuild wilde een kwalitatief hoogwaardige dakconstructie die binnen de strakke planning gemonteerd diende te zijn met veel kleine de-

tails. Deze details maken het verschil. In dit geval is er gekozen voor een dakconstructie die samengesteld is door middel van FJI-liggers, samengestelde houten liggers, met daartussen 40 centimeter dikke cellulose-isolatie. Deze speciale isolatie is van cellulose oftewel gerecycled krantenpapier. Doordat de buitenzijde afgewerkt is met een luchtdichte PVC-dakbedekking, is de binnenzijde van de dakelementen voorzien van een speciale variabele dampremmende folie. Deze zorgt voor de juiste vochtregulering in de dakelementen.”

GEDETAILLEERD Van Kooten: “In de dakconstructie worden ook diverse belastingen vanuit de hoofddraagconstructie opgenomen. Het was een hele uitdaging om alles in de dakconstructie op een juiste manier te detailleren en te berekenen. Mede door onze partners Cerfix Engineering en AVE Development is dit perfect verlopen. Het gebouw heeft een hoogwaardig kwalitatief dak met een gedetailleerde afwerking gekregen. Al met al is het wederom een mooie opdracht met een mooi resultaat ontstaan vanuit een fijne samenwerking met alle partijen, wat ons betreft is dit zeker voor herhaling vatbaar!” ❚

ALBLASSERDAM | Alexport

Tekst: Henk Geist

Beeld: Rietveld Bouw BV

Uitbreiding distributiecentrum

Alexport te Alblasserdam Het distributiecentrum Alexport op het Nieuwland Parc in Alblasserdam is na de overname door de Staay Food Group flink uitgebreid. Aan de achterzijde van het bestaande pand is een gekoelde expeditieruimte van 1.800 vierkante meter toegevoegd. De nieuwe hal wordt gebruikt voor open overslag van groenten en fruit en heeft de beschikking over zeven laaddocks. De uitbreiding is gerealiseerd door Rietveld Bouw BV uit Papendrecht. Dit middelgrote bouwbedrijf, opgericht in 1938, was ook verantwoordelijk voor de bouw van het bestaande complex van in totaal ongeveer 5.000 vierkante meter. Dat bestaat uit een kantoorgedeelte van drie verdiepingen aan de voorzijde, met daarachter de koelhal met twaalf docks voor het laden en lossen van vrachtwagens. In de koelhal staan koelcellen met verschillende temperaturen voor de tijdelijke opslag van groenten en fruit.

De Staay Food Group is een internationaal opererend bedrijf met eigen teeltprojecten in Nederland, Spanje, Egypte, Israël, Peru, Costa Rica, Argentinië en Zuid-Afrika. Daarnaast betrekt het bedrijf haar producten van telers en leveranciers over de gehele wereld. Het levert aan supermarktorganisaties, handelsbedrijven en verwerkende industrieën in binnen- en buitenland.

MOOIE OPDRACHT

De uitbreiding bestaat uit een staalconstructie bekleed met sandwichpanelen

"De opdracht voor de bouw van het bestaande complex van Alexport hebben we in 2007 na aanbesteding weten binnen te halen", zegt directeur Arjan Rietveld van het gelijknamige bouwbedrijf. "Dat was voor ons al een fantastisch mooie opdracht. Met de opdrachtgever, de bouwdirectie, de architect, de constructeur en ons eigen team hebben we als een bouwteam samengewerkt om de nieuwbouw op een zo constructieve manier uitgevoerd te krijgen." ›

| 57

ALBLASSERDAM | Alexport

Projectinfo ENERGIEZUINIGE KOELINSTALLATIE ALEXPORT Om de nieuwe expeditieruimte van Alexport te conditioneren, heeft Nijssen Koeling uit Leiden de bestaande koelinstallatie uitgebreid. Hierbij heeft Alexport opnieuw gekozen voor het gebruik van natuurlijke koudemiddelen. De benodigde koelcapaciteit wordt gerealiseerd door een extra ammoniakcompressor aan te sluiten op het bestaande CO2-gedeelte. De installatie wordt geregeld met het door Nijssen in eigen huis ontwikkelde Coolmaster-besturingsprogramma. Zeven dubbelzijdig blazende luchtkoelers houden de temperatuur in de nieuwe expeditieruimte tussen de +8 en +12 graden Celsius. Omdat in deze ruimte wordt gewerkt, is gekozen voor koelers met een zo laag mogelijk geluidsniveau. Veel aandacht is besteed aan beperking van het energieverbruik. Zoveel mogelijk is gekozen voor energiezuinige componenten. De restwarmte van de koelinstallatie wordt opgeslagen in een buffervat en onder meer gebruikt voor de verwarming van de kantoorruimte. Daarnaast is het besturingsprogramma gekoppeld aan het Nijssen Power Saving systeem (NPS). Dit NPS-systeem controleert per koelruimte continu de koelbehoefte. Hierdoor wordt zo economisch mogelijk omgegaan met de benodigde energie. Het systeem zorgt ook voor een juiste vochtigheidsgraad in de te koelen ruimtes. Dit komt de productkwaliteit ten goede.

Uw producten in topconditie Koeling van ‘levende’ producten is precisiewerk op vele fronten. En dat vak verstaat Nijssen als geen ander. Wij waarborgen ideale condities voor elk van uw producten. Onze experts ontwikkelen voor u een oplossing op maat met

SpecialiSt iN KOEltEchNOlOgiE

innovatieve duurzame technologie en een slimme besturing. Daarbij koppelen we de beste kwaliteit aan een scherpe prijs.

Nijssen Koeling B.V. • Bio Science Park Einsteinweg 3 • 2333 CC Leiden • The Netherlands T +31 (0)71 521 62 14

www.nijssen.com

58 |

ALBLASSERDAM | Alexport

Na het samengaan met de Staay Food Group ontstond de behoefte aan uitbreiding, waarvoor achter het pand nog ruimte beschikbaar was. De uitbreiding bestaat uit een staalconstructie gefundeerd op in de grond gevormde palen, en bekleed met geïsoleerde sandwichpanelen. De zeven nieuwe docks hebben elektrisch in hoogte verstelbare plateaus waardoor ze goed kunnen aansluiten op de vrachtwagens. Vanaf de docks worden de producten met heftrucks van en naar de koelcellen getransporteerd. Rietveld Bouw is gespecialiseerd in het realiseren van nieuwbouw, verbouw en onderhoud van utiliteitsprojecten. Rietveld: "Voornamelijk bestaan de bouwprojecten uit kantoren, fabriekshallen en/of loodsen in nieuwbouw of verbouw, winkelcentra en betonwerken in de breedste zin van het woord. Ook met de bouw van rioolwaterzuiveringen hebben wij de benodigde ervaring, evenals in het beheer van gebouwen."

BOUWTEAM Daarnaast is Rietveld Bouw gespecialiseerd in de ontwikkeling en projectmatige bouw van vrijesectorwoningen. Rietveld: "Wij kopen zelf de grond, maken de plannen en voeren de bouw uit. Waarbij we, afhankelijk van de opdrachtgever, duurzame materialen toepassen. Of het nu projecten in eigen ontwikkeling zijn of projecten voor externe opdrachtgevers, wij ontwikkelen en/of bouwen het gehele traject. Voor externe opdrachtgevers gebeurt dit in een zo vroeg mogelijk stadium in bouwteamverband, zodat hun wensen direct op de juiste wijze vertaald kunnen worden in een goed ontwerp, dat ook direct bouwtechnisch goed doorgelicht wordt, waardoor een kwalitatief hoogstaand product ontstaat. Eén van onze kwaliteiten is het nakomen van afspraken. Daar zijn wij ook in het geval van Alexport tot tevredenheid van de opdrachtgever in geslaagd." ❚

Projectinfo ISOLATIEBOUW Voor de uitbreiding van Alexport zijn de buitengevels en het plafond/dak ten behoeve van de geconditioneerde ruimtes gerealiseerd door Willemsen Isolatiebouw B.V. uit Utrecht. Dit bedrijf is gespecialiseerd in de koelen vriescelbouw voor de levensmiddelensector, de vis-, vlees- en pluimveeverwerkende branches en distributie- of opslagbedrijven. Willemsen B.V. levert en monteert ook brandwanden en brandvertragende deuren. 'De ruim vijftigjarige ervaring stelt het bedrijf in staat om te leveren en te bouwen volgens de hoogste eisen. Voor iedere branche heeft het de passende producten, ook als die moeten voldoen aan de HACCP-eisen. Het bedrijf is erop gericht de klant een eindproduct op maat en naar wens te leveren, afgestemd op het beschikbare budget'.

De nieuwe hal wordt gebruikt voor open overslag van groenten en fruit

Bouwinfo OPDRACHT

Staay Food Group/Alexport BV, Alblasserdam UITVOERING Rietveld Bouw, Papendrecht ONTWERP G. v.d. Vijver, Leiderdorp INSTALLATIES Nijssen Koeling, Leiden BOUWPERIODE 2013-2014

| 59

AMSTERDAM | BMW MINI Retail Outlet

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Cammick Borculo (foto's), Mies Architectuur (artist impressions)

BMW MINI RETAIL OUTLET AMSTERDAM

ONTWERPEN EN BOUWEN VOLGENS WENSEN OPDRACHTGEVER

Merkbeleving wordt steeds belangrijker in de automotive-branche. BMW GROUP realiseert om die reden in een aantal landen exclusieve 'Retail centres'. In Nederland is onder meer de BMW MINI Retail outlet Amsterdam gepland, naar een ontwerp van Mies Architectuur – een vierkant bouwblok omringd met een vangrail als drager, met daarin de herkenbare volumes van BMW en MINI op een zichtlocatie aan de A10. Cladding Point levert 5.000 m² met staal afgewerkte sandwichpanelen van het type Alpha voor binnen- en buitengevels. “Volledig afgestemd op BMW's corporate identity”, aldus Harry van der Veen. De vigerende retail-strategie van BMW Group, die in 2012 de eerste 'BMW Brand Store' opende aan de Parijse Avenue George V, rust op drie pijlers: meer contactlocaties, uitbreiding van de service aldaar en meer beleving voor de klant. De nieuwe showroom aan de Amsterdamse Pieter Braaijweg is daartoe integraal ontworpen: architecten van opdrachtgever BMW GROUP uit München zijn volledig betrokken in het ontwerp van Mies Architectuur, waarvoor ook uitvoerende partijen als Cladding Point stappen extra maken. Mede-eigenaar Harry van der Veen: “De nieuwbouw van BMW Amsterdam is een grote opdracht voor ons; het aantal vierkante meters betreft meer dan het dubbele van wat wij door de bank genomen leveren aan sandwichpanelen voor bouwprojecten. Te-

60 |

UNICITEIT

van BMW, voornamelijk zwart en wit, en in het interieur – wij verzorgen ook binnenwanden van de showroom – is een zilver-metallic accent zichtbaar. De kleuren van onze sandwichpanelen zijn tot in detail gefinetuned; zij vormen immers een belangrijk aspect in de uitstraling van het gebouw, en daaruit volgend de merkbeleving van de consument. Bij de montage luistert het dan bijzonder nauw. Net als de auto's die er getoond worden, moet tenslotte ook het gebouw eromheen van A-merkkwaliteit zijn.”

Cladding Point werkt tijdens ontwerp en realisatie van de BMW MINI Retail outlet in Amsterdam niet alleen samen met opdrachtgever, architect en hoofdaannemer, ook met het montagebedrijf. Van der Veen: “Het exterieur is volledig uitgevoerd in de corporate kleuren

Na een klein jaar 'engineeren' werd in september 2013 begonnen met de bouw van de 24.000 m² grote garage en showroom/werkplaats, vlakbij de huidige vestiging van BMW Amsterdam. De zichtlocatie aan de A10 wordt

gelijkertijd is meedenken met opdrachtgevers, architecten en hoofdaannemers - en het ontzorgen van die partijen, juist onze onderscheidende factor. Het gaat bij dit project om de kleinste details, vooral in kleurgebruik en belijning. En de gevel moet uiteraard functioneren als geheel. Dan is het niet minder dan essentieel bij zowel ontwerp, engineering als montage betrokken te zijn.”

AMSTERDAM | BMW MINI Retail Outlet

maximaal benut; prominent element in het ontwerp is de BMW en MINI signing langs de Amsterdamse ringweg, niet te missen voor het autoverkeer. In de bouwmassa hangen 'een drietal solitair ontworpen volumes': één voor BMW, één voor MINI en een voor het nieuwe elektrische automotive-concept van BMW. De buitengevel bestaat voornamelijk uit sandwichpanelen en glaskozijnen, gemonteerd in een staalconstructie.

ARCHITECTONISCHE UITSTRALING Voor het gebruikte type Alpha, een sandwichpaneel van Cladding Point op basis van minerale wol, werd volgens Van der Veen gekozen vanwege de veelzijdigheid. “Allereerst noem ik de goede constructieve, isolerende en brandwerende eigenschappen – zeer belangrijk natuurlijk in een utiliteitsgebouw; de Alpha-panelen worden niets voor niets ook gebruikt als brandscheiding. De korte montagetijd speelt hier ook een belangrijke rol - dit pand wordt binnen een jaar tijd gebouwd. De stalen binnen– en

buitenplaten worden geproduceerd door onze hoogwaardige partner Voestalpine uit Oostenrijk, een wereldwijde gigant die snel kan produceren met een perfect eindresultaat. Ik noemde net een aantal bewezen eigenschappen van het Alpha-element, maar het garanderen van de architectonische uitstraling is onze eerste prioriteit. Een architect wil geen standaarduitstraling, en ook voor BMW is uniciteit een voorwaarde. Het gaat tenslotte om unieke merken, waarvan de potentiële koper zegt: daar wil ik bij horen. Onze missie is dit soort opdrachtge-

verswensen waar te maken, zoals eerder in Den Haag. Bijl Architecten BV heeft de BMW MINIgarage aldaar ontwikkeld en ontworpen. Het bijzondere pand is gerealiseerd door de BAM. Duurzaamheid heeft een grote rol gespeeld in het ontwerp en is voor BMW MINI een belangrijke voorwaarde geweest. Total Cladding uit Leiderdorp heeft de montage gedaan. Ook in dit project zijn Cladding Point-sandwichpanelen toegepast: Alpha Plank, Alpha BL minirib en de P2.0 Alpha Façade Flat. Voor ons zijn dit natuurlijk fantastische referenties.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP

UITVOERING GEVEL BOUWPERIODE PROGRAMMA

BMW Group, München Mies Architectuur, Ede (Michel Richter - John Makkinje - Jeroen Wijsman - Daan van der Meer) Pleijsier Bouw, Nijkerk/Genemuiden & Hardeman en Van Harten Montage BV, Lunteren Cladding Point, Arnhem (CP 1100 ALPHA in brandwerende uitvoering) september 2013 – juli 2014 24.000 m² garage en showroom/werkplaats

De zichtlocatie aan de A10 wordt maximaal benut

| 61

AMSTERDAM | Wibauthuis

Tekst: Henk Geist Beeld: Bert Wisse â&#x20AC;&#x201C; Het Klikt Fotografie

Blikvanger van de

AMSTELCAMPUS Het nieuwe Wibauthuis wordt het grootste onderwijsgebouw op de Amstelcampus, die de Hogeschool van Amsterdam (HvA) realiseert op de kop van de Wibautstraat. Met een toren van veertien bouwlagen vormt het ook de bijzondere blikvanger van deze open stadscampus, waar rond 2018 circa 30.000 studenten en medewerkers zullen verblijven.

62 |

AMSTERDAM | Wibauthuis

DORP VAN FORMAAT

Flexibel onderwijsgebouw geschikt voor 7.000 studenten

In het Wibauthuis kunnen maximaal 7.000 studenten terecht voor onderwijs. De domeinen Maatschappij en Recht en Economie en Management krijgen hier hun thuisbasis. "Zij krijgen de beschikking over een flexibel onderwijsgebouw met studieplekken in alle soorten en maten", zegt Tom Looman, projectmanager nieuwbouw bij de HvA. "Op elke onderwijsverdieping liggen de onderwijsruimtes rondom de twee stijgpunten met in totaal twaalf liften. Daartussen liggen de meeting points, de open leergebieden waar studenten elkaar kunnen ontmoeten en waar ze kunnen werken en overleggen met docenten. De werkplekken voor de docenten en medewerkers liggen meer aan de zijkant." Dankzij flexibele systeemwanden kunnen de onderwijsruimtes indien gewenst relatief gemakkelijk anders worden ingedeeld op basis van de traveemaat van 3.60 meter. In de toekomst kunnen ook andere opleidingen hier onderdak vinden, als er daarbij geen al te specifieke eisen aan de inrichting worden gesteld. Looman: "We kunnen het gebouw per domein of opleiding indelen, naar de onderwijsvraag die er op dat moment is. Een voordeel van een campus is dat de gebouwen elkaar aanvullen in functie en gebruik; een ruimtevraag van een gebruiker in het ene pand kan in de onmiddellijke nabijheid in één van de andere onderwijsgebouwen worden beantwoord."

AUDITORIA De entree van het Wibauthuis ligt aan de Wibautstraat. De begane grond is publiek toegankelijk, hier zijn onder meer een coffeecorner en het restaurant te vinden, waar niet alleen studenten maar ook buurtbewoners of andere geïnteresseerden terecht kunnen. De entreehal kan worden gebruikt voor exposities. De eerste drie lagen kennen een extra hoogte en zijn met elkaar verbonden door vides. Hier bevinden zich de vier auditoria, twee grote (voor 160 en 250 personen) en twee kleinere die aan elkaar kunnen worden gekoppeld. In de auditoria kunnen naast onderwijs onder meer congressen, lezingen of voorstellingen worden gehouden. Op de begane grond zijn twee zelfstandige com-

merciële ruimtes voor horeca of retail. Op de eerste en tweede verdieping is het leercentrum te vinden, een groot veld ingericht op studie, met leerplekken in alle soorten en maten. Onder het gebouw zit een openbare parkeergarage van twee verdiepingen en een fietsenstalling.

BAKSTEEN Een groot gebouw als het Wibauthuis past volgens architect Dirk Vroegindeweij van bureau Studio V goed bij de schaal van de Wibautstraat, één van de drukke radialen naar het centrum van de hoofdstad. "Het gebouw heeft een eenvoudige gevel van baksteen, zoals de meeste gebouwen in de achterliggende wijk. Maar de gevel kent een gelaagdheid doordat het metselwerk in vlakken wordt verdeeld door horizontale en verticale stalen stroken met verschillende dieptes. Stalen lamellen geven nog een extra geleding aan de gevel. In mijn optiek is het een metalen gevel met metselwerk. Met het zorgvuldige metselwerk en de detaillering zoekt het gebouw aansluiting bij zijn omgeving. Die rijkdom die je daar bij gebouwen aantreft heb ik op deze manier hier ook willen aanbrengen. Juist op maaiveld heeft het gebouw menselijke verhoudingen door de toepassing van luifels en de wijze van detaillering." Het Wibauthuis verrijst op de plek van het oude Wibauthuis. De sloop van dat gebouw bood tevens de mogelijkheid tot een stedenbouwkundige reparatie, stelt Vroegindeweij. "Een aansluitend bouwblok is nu vervolmaakt door de bouw van twee studentencomplexen en het Muller-Lulofshuis, één van de nieuwe onderwijsgebouwen van de HvA langs de Wibautstraat. Door de sloop kon de stratenstructuur worden hersteld. Achter het Wibauthuis liggen straks twee nieuwe pleinen en zestig studentenwoningen met een horecavoorziening in de plint, waar ook buurtbewoners gebruik van kunnen maken. Bouwen op deze locatie in het centrum van Amsterdam is overigens niet gemakkelijk. Er is bijvoorbeeld bijna geen ruimte voor opslag, zodat de aangevoerde bouwmaterialen meteen moeten worden verwerkt. En het onderwijs in de omringende gebouwen gaat tijdens de bouw gewoon door."

De Amstelcampus wordt met acht gebouwen, waarvan er nu zes gereed zijn, de belangrijkste locatie voor de HvA. Er is bewust gekozen voor een open stadscampus midden in Amsterdam. Het moet een plek worden waar studenten en medewerkers kunnen studeren, werken, wonen en recreëren. Door in de stad te investeren wil de HvA plekken creëren waar studenten, medewerkers, kennisinstellingen en bedrijfsleven elkaar fysiek tegenkomen, plekken waar nieuwe ideeën ontwikkeld kunnen worden, waar kennis wordt uitgewisseld en nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan. Woonstichting De Key realiseert hier 275 studentenwoningen en er zijn voorzieningen als een sporthal, gymzaal, fitnessruimte, sportcafé, bibliotheek of grand café. De campus ligt pal naast het metrostation Weesperplein en is daarmee per openbaar vervoer uitstekend bereikbaar. Looman: "Er groeit een dorp van formaat, midden in een wereldstad. Het Wibauthuis neemt daarbij een belangrijke positie in. Qua functie en volume is het een enorm statement en het geeft een belangrijke meerwaarde aan de Amstelcampus." ❚

Projectinfo ALUMINIUM KOZIJNEN EN EXTRUSIEPROFIELEN   Het gloednieuwe Wibauthuis in Amsterdam krijgt steeds meer vorm. De gevel aan de Wibautstraat is inmiddels al zichtbaar geworden nu de steigers zijn verwijderd. AKS Bouw levert in opdracht van hoofdaannemer Ballast Nedam de aluminium kozijnen en de aluminium extrusieprofielen in RAL 9007. In totaal gaat het om 3.000 m² aan aluminium kozijnen, 2.900 m² aan vliesgevels, 8.700 meter aan extrusieprofielen geïntegreerd in het metselwerk, en 5.300 meter extrusieprofielen als kozijnverfraaiing. “De profielen en kozijnen zijn/worden geproduceerd bij onze zusteronderneming Vos Metallbau in Geldern (Duitsland)”, zegt Leo Brunken van AKS Bouw. “We maken gebruik van vier typen extrusieprofielen, waarvan twee typen U-profiel, echter een slag gedraaid met de opening naar de zijkant, alsmede twee typen kokerprofielen. We borduren met de profielen voort op het werk van derden, de maatvoering luistert dus heel nauw. De profielen zijn bovendien dusdanig van dimensie dat we nieuwe matrijzen hebben laten maken. Na productie worden de profielen en kozijnen getransporteerd naar een tussenopslag in Amsterdam om vervolgens op afroep naar de bouwlocatie gebracht te worden.” AKS Bouw is net voor de bouwvakvakantie van 2013 gestart met de productie van de profielen en verwacht net voor de zomervakantie van dit jaar het werk te kunnen afronden. “We zijn verantwoordelijk vanaf de engineering van de profielen en kozijnen tot aan de montage”, besluit Leo Brunken. “Het hele proces heeft circa twee jaar in beslag genomen.”

| 63

AMSTERDAM | Wibauthuis

Projectinfo OPHOOG- EN TRAPSYSTEMEN IN WIBAUTHUIS Voor het nieuwe Wibauthuis heeft microbeton twee producten geleverd. Twee stalen trappen zijn bekleed met geprefabriceerde platen ferrocement-elementen. De door microbeton ontwikkelde platen fungeren zowel als treden als stootboorden. De donkergetinte platen, voorzien van een antislipprofiel, hebben een dikte van slechts 27 millimeter. Het ferrocement, een combinatie van relatief veel staal en cement, maakt het mogelijk aan weerszijden van de wapening een cementlaagje van niet meer dan zes millimeter dik aan te brengen. Daarnaast heeft microbeton verhogingselementen geleverd voor de daktuin, waar de studenten straks kunnen vertoeven. "Op het dak is een recreatieve ruimte waar wij een verhoging hebben aangebracht met ons ophoogsysteem", zegt Paul Jas van microbeton. "De twintig millimeter dunne betonelementen zijn voorzien van heel bijzondere motieven in de profilering. Dat is mogelijk omdat ferrocement zo fijn van samenstelling is; dat maakt een veel grotere verfijning van het profiel mogelijk. Het levert niet alleen een doeltreffend antislipprofiel op, maar het is ook heel onderhoudsvriendelijk, het vervuilt minder snel en er is geen sprake van waterabsorptie." De betonplaten zijn geplaatst op spindels, waardoor ze op de juiste hoogte zijn te positioneren. Een vrijwel drempelloze aansluiting op toegangen is dan mogelijk, waarmee het systeem zich ook goed leent voor toepassing in seniorencomplexen. Jas: "Het ophogingsysteem is door de grootte en het constructieve karakter van de dunne betonelementen met een minimale hoeveelheid tegeldragers te installeren. Het geringe aantal steunpunten garandeert de stabiliteit en het systeem is snel te leggen, wat de overlast tot een minimum beperkt."

Bouw, afbouw en interieurbouw onder één dak We hebben de kennis, de ideeën, de materialen Gebebouw B.V. Achterdijk 18 5705 CB Helmond Nederland

T F E I

+31(0) 492 - 54 05 90 +31(0) 492 - 54 70 59 info@gebebouw.nl www.gebebouw.nl

AKS Bouw BV Partner in duurzaam bouwen en innovatieve oplossingen voor Amstelcampus Wibaut Mercurius plein 4/5WAS ONDERAANNEMER BIJ DE AKS SPECIALS 5971 LW Grubbenvorst PROJECTEN LEASEPLAN, KPMG YPENBURG Postbus 8534 5970 AA Grubbenvorst Telefoon +31 (0)77-387 20 28 info@aksbouw.nl www.aksbouw.nl

GOUDA | Gouwedepot

Optimaal gecontroleerd binnenklimaat voor archiefstukken

Tekst: Hilda Bosma Beeld: Architektenburo Houweling

In het nieuwe Gouwedepot op het nieuwe bedrijventerrein Gouwepark in Gouda gaan het Streekarchief Midden Holland, Streekarchief Rijnlands Midden en het gemeentelijk archeologisch depot van Gouda de archieven huisvesten. Het nieuwe, duurzame depotgebouw heeft een optimaal gecontroleerd binnenklimaat om de archiefstukken te bewaren en te beschermen.

Architektenburo Houweling heeft het ontwerp verzorgd, op basis van PvE, beeldkwaliteitsplan en regelgeving. Architect Marco Moretti: “Het ontwerp is in nauw overleg met KVMC installaties en Van Ooi constructies tot stand gekomen. Mede hierdoor hebben wij al in een vroeg stadium in het ontwerpproces een goed samenspel kunnen creëren tussen volume, vorm, materialisering en installaties. Tijdens het gehele bouwproces zijn wij betrokken bij de technische uitwerking van de verschillende onderdelen en doen wij de esthetische begeleiding.”

VISIE Moretti: “Het gebouw herbergt allerhande objecten, die alle hun eigen objectieve en/of subjectieve waarde hebben, en die bewaard en beschermd dienen te worden. Dat is een belangrijk uitgangspunt voor het gebouwont-

werp. Het plan is ontworpen op een logische effectieve routing met een zo effectief mogelijk gebruik van ruimten: helder in opzet, maar ook met een sprekend karakter”, aldus Moretti. “Het bouwvolume bestaat uit heldere, gesloten vormen in combinatie met een transparant deel. Voor de gesloten gevels is hoofdzakelijk gekozen voor twee verschillende materialen, elk met een eigen bijzondere structuur en beleving.” De gevels, van glasvezelversterkt beton, zijn duurzaam en onderhoudsvriendelijk. Deze gevels geven het robuuste beschermende karakter, met de verticale structurering als verwijzing naar de geordendheid van de samengevoegde documenten op de stellingen binnen. De massieve betonnen gevels omarmen en dragen/ beschermen een gevelbeplating, die afhan-

Effectief ruimtegebruik is grondlegger ontwerp

| 65

Polycon lichtgewicht glasvezelversterkte betonpanelen in 2- en 3D Importeur Benelux: Metal Cladding Systems b.v. Postbus 3, 4030 CA Ingen Nederland T E I

+31 (0) 344 69 33 91 info@metalcladding.nl www.metalcladding.nl

GOUDA | Gouwedepot

Projectinfo GLASVEZELVERSTERKT BETON Het Gouwedepot wordt uiterst duurzaam gebouwd en zal na oplevering een energielabel A scoren. De gesloten buitenschil van het nieuwe depot wordt deels uitgevoerd in glasvezelversterkte betonpanelen (GFRC) van Polycon. De panelen zijn zeer duurzaam, licht in gewicht, onderhoudsvrij en onbrandbaar. De gevelbeplating op basis van natuurlijk gesteente is onderhoudsvriendelijk en zelfreinigend

kelijk van lichtinval en standpunt vanwaaruit deze bekeken wordt, een veranderende kleurbeleving geeft. De gevels van de beplating op basis van natuurlijk gesteente, zijn duurzaam, onderhoudsvriendelijk en zelfreinigend.“

OPTIMALE KLIMAATEISEN Het depot voldoet aan de meest optimale klimaateisen voor het conserveren van de historische stukken. Zo zijn de gevels en het dak voorzien van extra isolatie en dampdichtheid om het energieverbruik en de omvang van de installaties te kunnen reduceren. Het depot wordt voorzien van een groen dak dat bijdraagt aan verbetering van luchtkwaliteit, biodiversiteit en werkt als waterbuffer.

In de installatieopzet zijn duurzame maatregelen doorgevoerd, zoals LED-verlichting, warmteterugwinning en zonnepanelen. Moretti: “Dat alles leidt tot een energielabel A. Voorts is een weloverwogen keuze gemaakt om zonwering in het glas op te nemen. Hierdoor is niet alleen de gevel strakker, ook de exploitatielasten dalen doordat er geen onderhoud gepleegd hoeft te worden en deze manier van zonwering geen energie verbruikt.” Moretti: “Het duurzame en representatieve depotgebouw is een gebalanceerde combinatie van uitstraling en beleving met een heldere opzet van effectieve ruimten en een gecontroleerd binnenklimaat.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT PVE, BOUWMANAGEMENT EN DIRECTIEVOERING ONTWERP ADVIES UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

Gemeente Gouda, Team Vastgoed Complan B.V., Eindhoven Architektenburo Houweling, Bleiswijk KVMC, Dordrecht (installaties); Adviesbureau Van Ooi, Gouda (constructies) Slavenburg Bouw, Bergambacht BRI Groep, Wateringen (E- en W-) mei 2013 - juni 2014

Metal Cladding Systems is importeur voor de Benelux van een vijftal Europese producenten op het gebied van hoogwaardige metalen daken gevelbekleding, waaronder de glasvezelversterkte betonpanelen van Polycon. Groot voordeel van de lichtgewicht GFRC-betonpanelen is volgens Maarten Zaat van Metal Cladding Systems dat ze per paneel in een mal worden vervaardigd en dat daardoor geen afval ontstaat. “De mal wordt in meerdere lagen volgespoten met een mengsel van beton en glasvezel. Vervolgens dient het product 28 dagen uit te harden, vergelijkbaar met de uithardingstijd van puur beton. Nadat het paneel is uitgehard, wordt het op maat gezaagd (de panelen worden op kleine overmaat geproduceerd) en ontstaan snaarstrakke randen. De panelen zijn zeer duurzaam, onderhoudsvrij en onbrandbaar. Tevens kunnen ze worden gehydrofobeerd, een behandeling die het materiaal water- en vuilafstotend maakt. Ook is het mogelijk de panelen te voorzien van een antigraffitibehandeling.” De panelen kunnen door-en-door gekleurd worden in een groot aantal kleuren, licht Maarten Zaat toe. “Qua maatvoering liggen de grenzen van een paneel bij maximaal vijf bij twee meter en een dikte van minimaal dertien millimeter. De specifieke productietechniek geeft architecten een grote ontwerpvrijheid, niet alleen voor vlakke platen, maar ook voor moeilijke 3D-vormen. Een van de unieke eigenschappen van glasvezelversterkt beton is namelijk de mogelijkheid om tegen geringe kosten een decor in de vorm van een reliëf in het paneel aan te brengen. Er zijn enkele honderden standaardstructuren, maar uiteraard kan ook gekozen worden voor een eigen interpretatie.”

| 67

AMSTERDAM | Labtoren O|2

In Labtoren O|2 gaan diverse onderzoeksgroepen van VU en VUmc samenwerken op het gebied van Human Health Life Sciences

Multifunctionele Labtoren O|2 Op het terrein van de Vrije Universiteit in Amsterdam wordt gebouwd aan Labtoren O|2. Het gebouw biedt straks onderdak aan een grote hoeveelheid aan laboratoria en onderzoeksruimten voor biochemisch onderzoek, waarin diverse onderzoeksgroepen van VU en VUmc gaan samenwerken op het gebied van Human Health Life Sciences. Wolter & Dros is binnen de bouwcombinatie (J.P. van Eesteren | Wolter & Dros | Croon v.o.f.) verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige installaties. De invulling van Labtoren O|2 geeft volgens EGM Architecten in Dordrecht een andere insteek op huisvesten van faculteiten; niet in de lijn van een faculteit per gebouw, maar thematisch op onderzoeksthema. Een primeur voor academisch Nederland. In de Labtoren worden straks 350 laboratoria ondergebracht. Behalve een grote hoeveelheid aan biochemische labs, overwegend in de MLI- en MLIIklasse, komen er ook syntheselabs, een radionuclidenlab en een MLIII-lab. “Op basis van het bestekontwerp van Valstar Simonis is met een relatief grote bezetting in sneltreinvaart de engineering opgestart”, zegt Jan van Diermen van Wolter & Dros. “Omdat het O|2labgebouw op een reeds bestaande parkeergarage gebouwd wordt, › hadden we slechts vier maanden de tijd om de onderaannemers en leveranciers te contracteren, definitieve engineering gereed te hebben en de eerste prefab en luchtkanalen op de bouw te krijgen.”

SPECIALE FILTERINGEN Binnen de scoop van Wolter & Dros valt onder meer het realiseren van de installaties ten behoeve van de technische gassen voor de labs, de

68 |

luchtbehandeling en de sanitaire installaties. Van Diermen: “Voor de luchtbehandeling is gezocht naar een ontwerp met een flexibele indeelbaarheid en verschillende ventilatievouden (5/8/12/15/20), zodat in de toekomst eventueel geswitcht kan worden met de labinrichting zonder de casco-installatie te hoeven aanpassen. Een deel van de luchtbehandeling wordt tevens uitgerust met speciale filteringen en absoluutfilters vanwege de strenge eisen. De vervuiling wordt dan op een juiste manier afgevangen. Bovendien is de luchtdichtheid van de laboratoria een belangrijk aandachtspunt, ze dienen namelijk op onderdruk gehouden te worden gehouden. De in totaal negentien luchtbehandelingskasten kunnen straks een capaciteit leveren van 390.000 m3/uur, de verwarmingscapaciteit bedraagt maximaal 3.700 kW en de koelcapaciteit 3.400 kW.” Volgens Van Diermen speelt in dit project ook de logistiek een belangrijke rol. “We bouwen in feite op een postzegel. Zelfs de bouwketen

AMSTERDAM | Labtoren O|2

Projectinfo SOFTWAREPAKKET MET CONFIGURATIEMODULE

De invulling van Labtoren O|2 is thematisch op onderzoeksthema

staan niet eens op het bouwterrein en voor wat betreft de omgevingsfactoren moet bij de kraanbewegingen rekening worden gehouden met de aanvliegroutes van Schiphol en die van de traumahelikopter, en niet te vergeten de veiligheid voor voetgangers en geluidsoverlast. In principe is voor de werktuigbouwkundige installaties per partij slechts één levering per week gepland, vanzelfsprekend just-in-time. Dat betekent dat we alles op voorhand tot op het kleinste detail uitdenken”, besluit Van Diermen. ❚

Sauter Nederland is in Labtoren O|2 verantwoordelijk voor de automatisering van alle klimaatinstallaties en een groot deel van de E-installaties. “We leveren de automatiseringsstations die het internationaal gestandaardiseerde BACnet/IP-protocol communiceren en die de primaire installaties voor luchtbehandeling, verwarming en koeling in de verschillende labs sturen”, vertelt Hans van Nieuwenhuyze van Sauter Nederland. “Daaroverheen komt een beheersysteem dat redundant met een zogeheten hot back-up wordt uitgevoerd, zodat maximale veiligheid en maximale beschikbaarheid wordt gegarandeerd. De in totaal tien luchtbehandelingkasten worden aangesloten op één groot plenum en gedragen zich dankzij onze software in feite als één grote luchtbehandelingkast. ”De nieuwe Labtoren telt 360 labs in 70 verschillende uitvoeringsvormen. Sauter Nederland heeft daartoe een softwarepakket ontwikkeld met een configuratiemodule. Van Nieuwenhuyze: “Stel een lab heeft de beschikking over een zuurkast, dan wordt de voor die betreffende ruimte module ingeschakeld. Bevindt er zich een tweede zuurkast in het lab, dan wordt een tweede module ingeschakeld. Met één softwarepakket kunnen we alle verschillende labvormen configureren. En worden in de toekomst nieuwe labformules en variaties bedacht, dan kunnen we deze eenvoudig toevoegen aan de software. Uniek is ook dat het lucht- en waterzijdig inregelen helemaal aan het einde van het project via het gebouwbeheersysteem wordt uitgevoerd. Deze mogelijkheid is te danken aan het gebruik van uitsluitend drukgecompenseerde regelafsluiters.”

SAUTER EY-modulo: met BACnet/IP.

Wordt over ‘open gebouwautomatisering’ gesproken, dan gaat het over BACnet. Wanneer dit modulair, meegroeiend en energie-efficiënt is, dan gaat het vanzelfsprekend over SAUTER.

Energiezuinig, open en efficiënt. De modulaire BACnet/ IP-stations SAUTER EY-modulo 5 zijn in elk opzicht de meest intelligente oplossing voor alle eisen die aan gebouwmanagement worden gesteld. Met optimale functiemodulen, geïntegreerde Webserver en comfortabele ruimteautomatisering bepaalt SAUTER de nieuwe maatstaf. SAUTER EY-modulo 5 biedt optimale, vrij programmeerbare systeemintegratie (bijv. M-bus, Modbus) en rimpelloos functioneren. Voor meer informatie: www.sauter-controls.com

| 69

NUNSPEET | Noord-Veluws Museum

Tekst: Hugo Kamperman Beeld: Van Wijnen Harderwijk B.V.

Is er een metselaar aan het werk geweest bij het Noord-Veluws Museum? Gevels met bijzondere metselverbanden

Natuur is belangrijk op de Veluwe, maar ook de liefde voor kunst is er diep geworteld. Medio oktober kunnen kunstwerken die zijn ontstaan op de NoordVeluwe worden bewonderd in Nunspeet. Aan de Stationslaan 28a wordt het Noord-Veluws Museum gebouwd. Het gebouw is verbonden met een monumentale school waarin de Vrije Academie Nunspeet is gevestigd. “Wij hebben de voormalige Oudheidkamer dusdanig verbouwd dat de Academie naar de voorzijde van het pand is verhuisd, zodat aan de achterzijde van het gebouw de entree van het museum kon komen”, vertelt Jan Dirk Westmaas, projectleider van Van Wijnen Harderwijk B.V. onderhoud en beheer. “Het museum komt in een gedeelte oudbouw en een gedeelte nieuwbouw.”

tegen de trekbalken aan”, aldus Westmaas. “Daar hebben wij dus nu echt een volwaardige verdieping van gemaakt, door middel van een staalconstructie onder de houten balklaag. Dat was nog een aardige puzzel. Met kettingen en hijsvoorzieningen hebben we de stalen balken naar boven gehaald. Dat kon niet met de kraan, want er stond een gebouw omheen.”

APARTE TRAPPEN NAAR OUD- EN NIEUWBOUW

MONUMENTALE BOMEN

Het museum bestaat uit drie bouwlagen: een kelder, een begane grond en een verdieping die is verdeeld over nieuwbouw en oudbouw. In de kelder (nieuwbouw) bevinden zich de installaties, opslag en werkplaats. De begane grond is onderverdeeld in entree, horeca en grote expositiezaal. Op dit niveau is het mogelijk om vanuit de oudbouw, middels een stuk laagbouw de nieuwbouw in te lopen. Op de verdieping van de nieuwbouw komen het auditorium, een kleine expositiezaal en diverse kantoorfuncties. Op de verdieping van de oudbouw komt de kunstuitleen. De verdiepingen van de oud- en nieuwbouw zijn niet onderling verbonden, maar via aparte trappen toegankelijk. De verbouw van de zolder van de school leverde enige hoofdbrekens op. “Het was vroeger een loze zolder met een zachtboardplafonnetje

70 |

De bouw van het museum kende enig oponthoud vanwege vervuilde grond. “We hebben een oliesanering gehad. Die was vooraf bekend en er is een plan van aanpak voor geschreven, maar de vervuiling bleek groter te zijn dan oorspronkelijk aangenomen.” Daarmee was het leed nog niet geleden. Net voordat de bouwwerkzaamheden begonnen ging de architect failliet. “We hadden niet echt werktekeningen en daardoor zijn we gedurende het werk tegen best wel wat dingen aangelopen. Deze hebben we samen met onze opdrachtgever, gedurende de werkzaamheden, een invulling gegeven.” Het lastigste deel van de totstandkoming van het Noord-Veluws Museum is de aanleg van de kelder gebleken. De vierhonderd vierkante meter grote kelder heeft de nodige hoofdbrekens gekost. “De

kelder zit tussen de oudbouw en een groep bomen in. Deze bomen worden door de gemeente Nunspeet als monumentaal aangemerkt. Bij beschadiging met afsterven tot gevolg wordt een claim van vijftigduizend euro per boom in rekening gebracht. In de voorbereiding is samen met diverse partijen nagedacht over hoe dit te voorkomen. Dit heeft geresulteerd in een berlinerwand aan de zijde van de bomen en een damwand aan de zijde van oudbouw. Tijdens de uitvoering is er diverse malen overleg geweest tussen Van Wijnen, de opdrachtgever en de gemeente Nunspeet. “Over ieder takje dat moest worden weggehaald, moest ik overleggen met de gemeente.”

DRIE KARAKTERISTIEKE GEVELS Het kenmerkende van het Noord-Veluws Museum zit in de gevels. Zo is er een gebogen gemetselde gevel zonder logisch verband. Westmaas: “We hebben de profielen op een bijzondere manier moeten stellen, omdat de gevels rond zijn en er allemaal uitstekende stenen aan zitten. De eerste mensen die kwamen kijken vroegen zich af: is er wel een metselaar aan het werk? Zo ziet het er ongeveer uit.” In de zaagtanden van de gebogen gevel zijn glazen bouwsteenelementen verwerkt die zorgen voor lichtval in de diverse ruimtes van het gebouw. “De rechte gevelstukken, meer naar de oudbouw toe, zijn een combinatie van stucwerk en leiwerk. De nieuwbouw van het museum heeft dus drie verschillende gevelafwerkingen.” ❚

NUNSPEET | Noord-Veluws Museum

Projectinfo Casco woningen

KELDER TE NUNSPEET

Voor al uw casco woningen, prefab wanden, poeren & borstwering, mestkelders & dekvloeren, kelders en waterbassins.

Prefab wanden

Poeren & borstwering

Mestkelders

Kelders

Transport

Hanzeweg 12 • 3771 NG Barneveld • Telefoon (0342) 44 17 90 W W W. H A P R E K O N . N L

Haprekon Bouwsystemen BV uit Barneveld is al vanaf 1989 actief op het gebied van kelderbouw. Ook voor het Noord-Veluws Museum te Nunspeet is een prefab kelder geplaatst. De keldervloer (500m²) is in-het-werk gestort op isolatie en gevlinderd afgewerkt. "De wanden worden prefab in onze eigen fabriek geproduceerd: drie gevels hebben een ronding en zijn gesegmenteerd uitgevoerd in elementen van 3 m1 breed. De horizontale en verticale naden zijn na het plaatsen van de wanden gestraald en daarna ingespoten met spuitcoating van Remmers. Aan de binnenzijde van de kelder zijn de onderlinge naden afgewerkt. De wanden zijn dusdanig glad, dat deze niet afgewerkt behoeven te worden. Het kelderdek is een kanaalplaatvloer die in een sponning is gelegd. In 4 weken bouwtijd is de kelder opgeleverd; dit bevordert de bouwsnelheid en de kosten voor bronbemaling zijn relatief laag."

NOORD-VELUWS MUSEUM HEEFT 'UNIEK' LUCHTBEHANDELINGSSYSTEEM Klimaatbeheersing is belangrijk voor een museum. Het eerste museum in Nederland dat, op advies van Van Sligtenhorst ontwerpen adviesbureau Elspeet, gekozen heeft voor het Bosch/Bauer Optimalisatie (BaOpt)-systeem, is het Noord-Veluws Museum in Nunspeet. “Wij kunnen de ruimteconditie optimaal regelen”, zegt Sander Kroon van Kieback&Peter, leverancier van gebouwbeheersystemen. Het toepassen van de Bosch/Bauer Optimalisatiesoftware biedt de mogelijkheid de luchtverdeling in de ruimte homogeen te krijgen. “Je zult nagenoeg geen temperatuurverschil in de ruimte meer hebben. De relatieve vochtigheid is natuurlijk heel erg belangrijk in een museum. Het Bauer optimalisatiesysteem is in staat de temperatuur op 1 graad nauwkeurig te regelen. Energetisch is het ook een goed systeem. Het heeft zichzelf inmiddels bewezen: het is een stuk zuiniger dan conventionele systemen.”

Bouwinfo

Voor het ontwerp en advies vanaf het eerste concept tot en met het detailontwerp van een optimale binnenklimaat. Bent u bij ons aan het juiste adres.

OPDRACHT ONTWERP CONSTRUCTIES E & W-ADVIES UITVOERING INSTALLATIES BOUWKOSTEN

BOUWPERIODE

Advies en ontwerp van o.a.: Verwarming Luchtbehandeling Water installatie Sanitair Elektra

BVO

Stichting Museum Nunspeet Vastgoed Kamsteeg + Bisschop Architecten B.V. Adviesbureau ing. A. de Lange, Putten Van Sligtenhorst ontwerpen adviesbureau, Elspeet Van Wijnen Harderwijk B.V. onderhoud en beheer Scheer en Foppen Installatietechniek, Harderwijk € 1,2 miljoen excl. BTW (excl. terreininrichting, gebouwinrichting); installatiekosten: € 455.000,- excl. BTW juli 2013 - augustus 2013 (verbouw academie); september 2013 - juni 2014 (ver- en nieuwbouw museum) 1.300m² nieuwbouw, ± 1.100m² renovatie

Van Sligtenhorst ontwerpen adviesbureau Nunspeterweg 82a, 8075 AD ELSPEET. Tel: (0577) 491994 Fax: (0577) 49177 E-mail: info@vansligtenhorst.nl

Gebogen gemetselde gevel | 71

WAGENINGEN | Marin

Tekst: Richard Stegers Beeld: SW Architecten

KORTE BOUWTIJD MARIN 'GEEN PROBLEEM' Marin, het Maritiem Research Instituut Nederland, heeft de wind in de zeilen. Door de sterke groei moet het onderzoeksinstituut in Wageningen flink uitbreiden. Er komt 2.600 vierkante meter aan kantoorruimte bij. Ook worden bestaande, verouderde kantoren vervangen.

Marin is één van de grootste onderzoeksinstellingen ter wereld op het gebied van hydrodynamica en maritieme technologie. Met simulaties, modeltesten en trainingen worden klanten uit de scheepsbouw, scheepvaart en offshore-industrie en overheden op 'uiterst professionele' wijze bediend. Ook wordt er bij Marin, dat over 350 personeelsleden beschikt, wetenschappelijk onderzoek verricht. De commerciële projecten worden veelal uitgevoerd voor werven, reders, producenten in de olie-industrie, ontwerpen classificatiebureaus en marines. In grote waterbassins kan het instituut testen hoe schepen zich op zee gedragen. Door een structurele toename van het aantal opdrachten, groeide het zelfstandige instituut uit haar jasje, waardoor nieuwbouwplannen in een stroomversnelling raakten. Uitbreiding was de meest logische oplossing. Verhuizen zou in verband met de bestaande waterbassins en het geavanceerde rekencentrum een enorme kapitaalvernietiging tot gevolg hebben gehad. Bovendien is Wageningen een plaats waar Marin zich helemaal thuis voelt, het is met 3,5 hectare bedrijfsoppervlakte één van de grootste bedrijven van de Gelderse studentenstad.

72 |

SW Architecten in Wageningen maakte een ontwerp voor de uitbreiding, waarbij het nieuwe kantoorgebouw wordt gekoppeld aan de bestaande huisvesting. Er wordt een aansluiting gerealiseerd, zodat beide panden naadloos in elkaar overlopen. Dat geldt ook voor het gevelbeeld, zodat één geheel ontstaat. De uitvoering is in handen van Bouwbedrijf van Grootheest in Ede. Het project verloopt voorspoedig. In maart werd het hoogste punt bereikt, in het teken daarvan werd een klein feestje gevierd. Technisch directeur Willem van Santen van Van Grootheest spreekt van een prestigieus en uitdagend karwei. "Marin is niet de eerste de beste. Het is een gerenommeerd instituut op wereldniveau, waarvoor we eerder in 2000 ook al een grote verbouwing hebben gerealiseerd.” Het bouwbedrijf liep niet weg voor de korte bouwtijd. De opdracht was pas enkele dagen verkregen toen de eerste boorpalen de drassige kleigrond ingingen. Na de fundering werd in vier weken het hele skelet neergezet. “Er mocht geen tijd verloren gaan. Destijds wisten we natuurlijk niet dat er een zachte winter op komst was. Daardoor kon er prima worden doorgewerkt.”

WAGENINGEN | Marin

De nieuwbouw wordt gekoppeld aan de bestaande huisvesting

Zo hoefde het koppelen van de prefab bouwdelen niet te worden onderbroken. Bij vorst zou de procedure waarbij gietmortel wordt toegepast om de wapening te fixeren tijdelijk niet kunnen worden uitgevoerd. “Mede daarom loopt het allemaal op schema. Natuurlijk hebben we er een beetje geluk mee gehad. Het weer heb je immers niet in de hand”, vertelt Van Santen. Tijdwinst werd ook geboekt door de uitgekiende just-in-timemethode te volgen. Daardoor verliep de afstemming tussen logistiek en productieproces optimaal. “Dat heeft zeker een rol gespeeld”, aldus de technisch directeur. “Een ander groot voordeel is de organisatie van ons bedrijf. We hebben er bewust voor gekozen om alle disciplines in eigen huis te hebben. We beschikken over alle knowhow, kunnen snel schakelen en zijn minder afhankelijk van onderaannemers. Daardoor onderscheiden we ons in de markt als allround bouwbedrijf met verschillende specialisaties. Onze eigen timmerfabriek zorgt ook voor toegevoegde waarde.” Het nieuwe kantoorpand van Marin telt vier verdiepingen en een plat dak. De opbouw bestaat uit een geïsoleerde betonvloer, prefab betonnen wanden en prefab betonnen kanaalplaatvloeren met een vrije overspanning van 13,5 meter, afgestort met een gewapende druklaag. De gevel bestaat uit een aluminium pui met een stalen plaatafwerking en metselwerk in combinatie met houten kozijnen. Naast de nieuwe kantoorplekken wordt het rekencentrum van Marin opnieuw ingericht. Bijzonder daarbij is dat de energie die vrijkomt van de servers waarmee berekeningen worden gemaakt, wordt aangewend voor de klimaatbeheersing van het pand. ❚

Va n G r o o t h e e s t Bouwbedrijf Van Grootheest is: * zeer herkenbaar aanwezig; * een gedegen concurrent; * betrouwbaar en klantgericht; * een kwalitatief goede en sterke partij. Wij staan voor: * een persoonlijk gesprek; * uw wensen voorop; * een complete ontzorging; * 24/7 servicedienst voor calamiteiten.

BEL OF MAIL ONS VOOR EEN VRIJBLIJVENDE OFFERTE gecertificeerd

Argonstraat 26, 6718 WT Ede - Postbus 204, 6710 BE Ede 0318 - 419015 mail@grootheest.nl - grootheest.nl

Het nieuwe kantoorpand telt vier verdiepingen

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE PROGRAMMA

Marin, Wageningen SW Architecten, Wageningen Bouwbedrijf van Grootheest, Ede november 2013 – juli 2014 Uitbreiding kantoren met 2.600 m2

| 73

MAASSLUIS | Koningshoek

Tekst: Irene Teunissen Beeld: Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling

Winkelcentrum Koningshoek krijgt makeover Winkelcentrum Koninghoek in Maassluis krijgt een totale makeover. Met de grootscheepse renovatie wil eigenaar Wereldhave het gedateerde winkelcentrum een nieuwe kwaliteitsimpuls geven en aanpassen aan de wensen van de hedendaagse bezoeker. Met klanten uit Maassluis en omstreken vervult het veelzijdige winkelcentrum een belangrijke regionale functie. De afgelopen periode is een gedeelte van Koningshoek al flink onder handen genomen door Van Mierlo Renovatieprojecten B.V., onderdeel van Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling uit Maasdijk. “Vorig jaar augustus zijn we begonnen met de eerste fase, en die is begin november opgeleverd”, vertelt projectleider Martin Beishuizen tijdens een korte rondleiding door het winkelcentrum. “Maar er moet nog veel gebeuren.” De renovatie is nodig, want het uit de jaren zeventig van de vorige eeuw daterende overdekte winkelcentrum is behoorlijk verouderd. Met name de luchtbehandelingskasten op het dak, de klimaatbeheersing in het gebouw, de sprinklerinstallatie, de verlichting en de dakbedekking zijn aan vernieuwing toe. Daarnaast ondergaan de winkelpuien, de plafonds en het interieur een metamorfose en worden deze helemaal gemoderniseerd. Ook de indeling van de winkelpassages wordt gewijzigd, en bestaande passages worden breder gemaakt. Bovendien komen er nieuwe binnenpleinen en wordt het aantal ingangen teruggebracht zodat de routing verbetert. Niet alleen de techniek en de uitstraling zijn aan verandering toe. De huidige consument verwacht veel meer van een winkelcentrum dan vroeger. “Daar

74 |

spelen ze bijvoorbeeld op in met een speelplaats voor kinderen, horecavoorzieningen, een leestafel, overal wifi en bijna iedere zaterdag een activiteit met een ander thema, van modeshow tot bazaar”, vervolgt Beishuizen.

REGIONALE FUNCTIE De ligging van het winkelcentrum, is ideaal. Het bevindt zich pal naast station Maassluis-West, waardoor de openbaar vervoerverbindingen uitstekend zijn. En met de Westlandseweg aan de noordzijde en de Uiverlaan aan de oostzijde, is Koningshoek met de auto ook heel goed bereikbaar. Een ander pluspunt is dat er overal voldoende gratis parkeergelegenheid aanwezig is. Doordat het grote winkelcentrum met een oppervlak van 14.000 m² zo’n zeventig winkels bevat, komen de klanten vanuit de hele regio.

ZO MIN MOGELIJK OVERLAST Beishuizen: “Juist omdat er zoveel aanloop is, moet je ervoor zorgen tijdens de bouw de mensen niet voor de voeten te lopen en zo min mogelijk overlast te bezorgen. En natuurlijk wil je niet dat er onveilige situaties ontstaan. Daarom hebben we een werkvloer gecreëerd op 2,4 meter hoogte. Het winkelpubliek loopt er onderdoor en de bouw kan gewoon doorgaan. Daar komt nog bij

MAASSLUIS | Koningshoek

dat we regelmatig doorwerken buiten de openingsuren. Bijvoorbeeld wanneer een nieuwe winkelpui geplaatst moet worden, doen we dat ’s nachts. Als de winkelier ’s ochtends bij zijn winkel arriveert, is de pui geplaatst en kan hij op tijd weer open.” Om de overlast verder tot een minimum te beperken zijn er krappe deadlines en zijn goede logistiek en just-in-time-planning uiterst belangrijk. “We werken dan ook met lean-planning”, zegt de projectleider. “Alle onderaannemers en leveranciers weten precies wanneer ze wat moeten doen. Dat zorgde ervoor dat we de eerste fase naar tevredenheid en precies op tijd konden afronden.”

DUURZAAMHEID Wie met de tijd wil meegaan, doet ook aan duurzaamheid. Daarom wordt het dak geïsoleerd, komen er veel energiezuinige installaties, zoals een wtwen een gebouwbeheerinstallatie, en ledverlichting in de plafonds. Ook wordt veelvuldig gebruikgemaakt van natuurlijke materialen als hout – met de keurmerken FSC en PEFC. “Tevens is Wereldhave bezig het BREEAM-ontwerpcertificaat met de status 'Very Good' te behalen voor de complete (ver)nieuwbouw. Het zou mooi zijn als dat zou lukken”, zegt Beishuizen tevreden. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP CONSTRUCTIE ADVIES INSTALLATIETECHNIEK UITVOERING INSTALLATIES

'Doorwerken buiten openingsuren winkels'

SLOOPWERKEN BOUWPERIODE

www.gesloopt.nl

Wereldhave N.V., Schiphol DOK Architecten, Amsterdam Zonneveld ingenieurs B.V., Rotterdam Valstar Simonis, Rijswijk Van Mierlo Renovatie projecten B.V., Maasdijk Dael data & electro B.V., Maasdijk (E); De Jong installatietechniek, Schiedam (W); Imtech Building Systems, Capelle a/d IJssel (sprinklers) Aad Molenaar Sloopwerken B.V. begin april 2014 – eind juni 2014 (fase 2)

Projectinfo SLOPEN MET MINIMALE OVERLAST Tijdens het sloopwerk in de Koningshoek in Maassluis blijven de winkels gewoon open. Er moet dus zo gesloopt worden dat het winkelend publiek hiervan nauwelijks hinder ondervindt. Een mooie uitdaging voor Molenaar Sloopwerken.

Renovatiesloop Straat- en grondwerk Bodemsanering

Totaalsloop Asbestsanering

Sleuven zagen en frezen

Boren en zagen met diamant

In het winkelcentrum moeten de plafonds in de openbare gangen worden gesloopt en de winkelpuien met bovenliggende brandschotten. Op verschillende plaatsen komen hier nog zaagwerkzaamheden bij, omdat de nieuwe en bestaande winkels straks weer netjes op elkaar moeten aansluiten. “Deze activiteiten kun je bijna niet uitvoeren zonder overlast te veroorzaken”. vertelt Jelle Molenaar, directeur Molenaar Sloopwerken. De oplossing bestaat uit een volledige werkvlonder die boven het winkelgebied wordt gemonteerd op een hoogte van 2,4 meter. Terwijl het winkelend publiek onder de tijdelijke verdiepingsvloer doorloopt, doet Molenaar Sloopwerken op de eerste etage haar werk. “De werkzaamheden die geluidoverlast veroorzaken doen we ’s avonds tussen 18.00 en 20.30 uur. Na ons plaatst de staalbouwer de nieuwe constructie. Overdag verrichten we de werkzaamheden met minder tijdsdruk. Zo kunnen de winkels doordraaien en kunnen we per dag één winkel aanpakken.”

| 75 Adv-Molenaar-A5.indd 1

11-03-14 14:46

WARSCHAU | Warsaw Spire

'VALUE ENGINEERING' VOEGT VEEL WAARDE TOE BIJ WARSAW SPIRE In 2015 wordt het hoogste gebouw van Polen opgeleverd, de 220 meter hoge Warsaw Spire. Momenteel wordt er een verdieping per week gebouwd van de hoge toren. Het luxe kantoorgebouw heeft inmiddels al een BREEAM 'Excellent'-certificaat ontvangen voor het ontwerp. Ontwikkelaar Ghelamco Poland Sp. z o.o. kwam bij Bartels voor het uitvoeren van een multidisciplinaire revisie van het ontwerp en value engineering, ofwel het toevoegen van waarde aan het bestaande ontwerp. Met als doel tegen de laagst mogelijke kosten een kwalitatief zeer goed gebouw te realiseren. Inmiddels is Bartels in de persoon van Chris Bakkala, de Ierse hoogbouwspecialist, ook verantwoordelijk voor de detailengineering van de constructie en het uitvoeringsgereed ontwerp van alle engineeringsystemen binnen het gebouw.

76 |

Extra waarde in het ontwerp is bijvoorbeeld toegevoegd door het optimaliseren van het verticale transport, waardoor honderden vierkante meters extra verhuurbaar oppervlak is gecreĂŤerd. Het geoptimaliseerde constructieve ontwerp zorgt voor een minimaal materiaalverbruik, maar ook voor een hoge bouwsnelheid. De engineering van onder andere de gevel en de mechanische systemen is zodanig afgewogen, dat er een hoge kwaliteit wordt gerealiseerd en een perfect binnenklimaat tegen optimale kosten. â?&#x161;

WARSCHAU | Warsaw Spire

Bouwinfo OPDRACHT Ghelamco Poland Sp. z o.o.

ONTWERP

Jaspers Eyers Architects

CONSTRUCTIE Bartels Consulting Engineers

UITVOERING

Ghelamco Poland Sp. z o.o.

BOUWPERIODE 2011 - 2015

PROGRAMMA 100.000 m²

Welkom bij Bartels!

Welkom bij Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra! Met ongeveer 150 medewerkers met een passie voor techniek en meer dan 40 jaar ervaring, leveren wij praktisch iedere adviesdienst op ingenieursgebied die u zich kan bedenken. Van ontwerp tot en met uitvoering. Hoogbouw Onze multi-disciplinaire aanpak op gebied van hoogbouw leidt in de ontwerpfase tot meer efficiëntere oplossingen, die in een later stadium waarde vermeerderen voor zowel onze opdrachtgever als de gebruiker van het gebouw. Interactief werken met de klant staat hierbij voorop.

Interesse in onze ideeën? Benieuwd wat Bartels kan toevoegen aan uw project? Kijk voor meer informatie op onze website www.bartels.nl en neem contact op met een van onze vestigingen in Nederland.

www.bartels.nl

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

| 77

ROTTERDAM | BT datacenter

Tekst: Irene Teunissen Beeld: Imtech Building Services

HIGHTECH DATACENTER IN KLASSIEK JASJE In opdracht van BT (voorheen British Telecom) heeft Imtech Building Services de bouw gerealiseerd van dit ultramoderne datacenter. BT wilde een nieuwe site in Nederland en koos voor Rotterdam vanwege de gunstige ligging en de goede glasvezelverbindingen. Imtech heeft de hele opdracht aangenomen: Design, Construct, Build & Maintain (voor de komende tien jaar). Voor ontwerp en bouw heeft Imtech SWAA samenwerkende architecten en de Barten Groep ingeschakeld. Nu staat er dan een fraai éénlaags gebouw met ronde vormen en bedekt met aluminium platen. Het oogt als een vliegtuighangar uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. Met een eenvoudig interieur, het draait immers vooral om veiligheid, efficiency en duurzame energiebesparing.

ENERGIEZUINIG In bedrijvenpark Hoog-Zestienhoven – pal naast Rotterdam The Hague Airport – staat een aluminium hangar met een jarenvijftiglook. Niet zo vreemd zou je denken, ware het niet dat het geen loods maar een hightech datacenter is, bedoeld om de meest geavanceerde computerservers in te huisvesten.

78 |

Het pand bevat een aantal technische ruimtes en twee enorme zalen. Elk met een oppervlak van zo’n 600 m2 en geschikt voor een vermogen van 1200 kW dat tot 1800 kW uitgebreid kan worden. Er is plek voor 512 afgesloten standaard tachtigcentimeterracks met computerservers. De eerste zaal is al in gebruik. Daarin staan servers opgesteld langs een ‘koude’ straat met geperforeerde vloertegels waaruit koele

ROTTERDAM | BT datacenter

lucht stroomt. Hierdoor worden de servers gericht gekoeld en gaat er nauwelijks koude lucht verloren. “Koeling is in deze zalen essentieel”, vertelt Gerben van Pelt, projectleider werktuigbouw. “De temperatuur kan hier oplopen tot zo’n 36 °C en moet dan worden gekoeld tot 25 °C. Daarvoor bevinden zich in beide zalen aan één zijde 'computairs', grote koelunits met ventilatoren en speciale batterijen met lage weerstanden die de koude lucht de serverruimte inblazen. Deze computairs staan in verbinding met mechanische koelmachines en met ventilatoren op het dak. Warmte koelen kost energie. En omdat een van de eisen het realiseren van een ‘groen’ gebouw was, hebben we een milieuvriendelijk systeem aangelegd dat zo min mogelijk energie verbruikt. We draaien voornamelijk op hybride, droge koeling via de ventilatoren op het dak. Aangezien de buitentemperatuur in Nederland nooit zo hoog is, hoeven de koelmachines het grootste deel (80%) van het jaar niet gebruikt te worden.” Overigens werken de witte dakbedekking en › De servers worden gericht gekoeld via roosters in de vloeren

| 79

• • • •

www.traneverhuur.nl

ROTTERDAM | BT datacenter

Sober ingericht, optimaal beveiligd volgens TIER 3-classificatie

de aluminium gevelbeplating eveneens verkoelend, doordat beide hitte weerkaatsen.

OP TIJD KLAAR Het datacenter moest bovendien snel gereed zijn. “Ook dat is gelukt”, vult projectleider elektrotechniek Henri van Nieuwenhuizen aan. “Op 11 oktober vorig jaar hebben we de eerste paal geslagen en 1 mei dit jaar is het gebouw opgeleverd. Eigenlijk was het al eerder klaar, maar alles moest nog end-to-end getest worden. Gelukkig functioneerde alle apparatuur feilloos, want veiligheid gaat vóór alles!” En dat is tegelijk de belangrijkste eis voor een dergelijk gebouw: veiligheid. Van Pelt: “Bedrijven en organisaties die hun data in dit center opslaan moeten ervan uit kunnen gaan dat hun gegevens hier zo veilig mogelijk zijn.” Een vol-

ledig redundante infrastructuur, 24 uur per dag beveiliging en specialistische dienstverlening dragen daaraan bij. Van Nieuwenhuizen: “Er geldt een TIER 3 datacenter-classificatie, die voor een zeer hoge klasse veiligheid staat. Binnen het center hebben we twee UPS-ruimtes met twee transformatoren. Mocht er iets gebeuren waardoor bijvoorbeeld de netspanning wegvalt, zijn er twee no-breakinstallaties met batterijen die zes minuten lang alle ICT kunnen laten draaien. Maar binnen twaalf seconden werken de dieselgeneratoren die het volledig overnemen. En daar zijn er ook twee van.”

Voor de rest van de veiligheid zorgen een sprinklerinstallatie, 23.000 liter water standby, negentig gasblusflessen, beveiligde toegang en overal camerabewaking. ❚

Bouwinfo OPDRACHT BT Design

CONSTRUCT, BUILD & MAINTAIN Imtech Building Services

BOUWPERIODE 14 oktober 2013 t/m 30 april 2014

| 81

WONINGBOUW

PLAATSNAAM | Projectnaam

Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau Beeld: Aannemingsbedrijf C. van Dillen & Zn.

100%

VEILIG ASBEST

SANEREN Er gebeurt veel tussen de Magelhaenlaan en de Columbuslaan. De revitalisatie van de vier flats in het Utrechtse Kanaleneiland Zuid is dan ook intensief. De binnen- en buitenschil van de 192 woningen worden volledig vernieuwd, met behoud van de karakteristieke uitstraling en speciale aandacht voor de asbestsanering. “Opdrachtgever Portaal heeft ervoor gekozen om de revitalisatie van de zestigerjarenflats rigoureus aan te pakken”, vertelt Steven van de Pol, projectleider van Aannemingsbedrijf C. van Dillen & Zn. “De buitenschil wordt geïsoleerd volgens de allerlaatste normen. Nieuwe grijze gevelbekleding bezorgt de flats straks een moderne en eigentijdse uitstraling. Er komen liften, royale entrees en vergrote balkons. Aan de binnenzijde komen nieuwe verwarmingsinstallaties, radiatoren, meters en sanitaire voorzieningen. Als we hier in juni 2015 wegrijden, zijn deze woningen compleet vernieuwd.”

VASTE BETROUWBARE PARTNERS Tijdens de eerste tender in mei 2012 wordt het plan van Aannemingsbedrijf C. van Dillen en Zn. uitgekozen als het beste plan. Op alle criteria - ‘esthetica’, ‘planning’, ‘bewoners’, ‘financiën’, ‘duurzaamheid’ en ‘onderhoud en beheer’ - komt zij als beste uit de bus. Voor Van Dillen het moment om het revitalisatieplan voor te bereiden en wel als prestatiegericht project. “Portaal heeft alleen de prestatie-eisen geformuleerd”, vertelt Van de Pol. “Voor het overige heeft zij de verantwoordelijkheid bij ons neergelegd. De aanvraag van de bouwvergunningen, het complete tekenwerk en de logistiek liggen dus in onze handen.

82 |

UTRECHT | Renovatie Kanaleneiland Zuid

'Nieuwe grijze gevelbekleding bezorgt de flats een moderne en eigentijdse uitstraling'

heeft het ontwerp op de voet gevolgd en goedgekeurd. De unit is nu 100% zeker gevalideerd voor zijn taak.” Ook collega’s hebben de ontwikkelingen gevolgd. De bouwplaats wordt regelmatig bezocht door collega-aannemers die de innovatieve oplossing met eigen ogen willen zien. Na de asbestsanering kan de renovatie beginnen. ›

Projectinfo Om zeker te zijn dat we deze verantwoordelijkheid aankunnen, hebben we veel aandacht besteed aan de selectie van de onderaannemers. Met vaste betrouwbare partners is de maximale veiligheid ingebouwd.”

BOUWKUNDIGE ASBESTSANERING ‘Veiligheid’ is ook het sleutelwoord bij de asbestsanering. De asbesthoudende kit die op meerdere plaatsen in de gebouwen aanwezig is - met name onder de dakrand - moet 100% veilig verwijderd worden. Een asbestcalamiteit in de flat die slechts enkele tientallen meters van de Columbus- en Magelhaenlaan verwijderd is, heeft geresulteerd in aangescherpte regels en intensieve controle bij de uitvoering van de sanering. Daarom presenteert Methorst Milieu Aannemingsbedrijf eerst een werkplan, dat duidelijk maakt dat het veiliger is om het aanwezige

asbest in te pakken, dan dit te saneren. Vervolgens ontwikkelt zij een gesloten unit die met een heftruck naar elke werkplek, op elke hoogte, getransporteerd kan worden. In de unit is alles aanwezig, van meet- en saneringsapparatuur tot computer, beschermingskleding en douche voor de uitvoerende medewerkers. Als de gecertificeerde medewerkers de unit verlaten, zijn zij vrij van het kleinste schilfertje asbest. De saneringsmethode wordt geïntegreerd met de bouwmethode. De geprefabriceerde elementen worden meteen gemonteerd.

BELANGSTELLING VAN COLLEGA’S “De ontwikkeling van de unit heeft ons zo’n € 30.000 gekost”, vertelt Mees Legemaat van Methorst Milieu Aannemingsbedrijf. “Bij de ontwikkeling ervan hebben talloze deskundigen met ons meegedacht en ook de arbeidsinspectie

GEVELISOLATIE MET GEPLEISTERDE AFWERKING Renovatie en nieuwbouwprojecten worden steeds vaker uitbesteed op basis van prestatiecontracten. De uitvoerende partijen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit en de levensduur van het geleverde product. Bijvast Afbouw is inmiddels aardig vertrouwd met deze werkwijze. Zij heeft nu drie projecten lopen, waarin de prestatiecontracten van toepassing zijn. Om de kwaliteit van haar product te garanderen, werkt zij volgens de normen van BGI. Bij Kanaleneiland Zuid gaat het om 2.500 m2 gevelisolatie. “Het is al een tijdje geleden, dat we zo’n groot project hebben uitgevoerd”, vertelt Wiet van Bijnen, directeur Bijvast Afbouw. “Daar zijn we blij mee. Nu de engineering is geregeld volgens de kwaliteits- en bedrijfsveiligheidsnormen van BGI, kunnen we zonder problemen de gevraagde kwaliteit van het pleisterwerk garanderen. De kant-en-klaarsystemen zijn ontwikkeld door systeemhouders.”

| 83

Bijvast Afbouw B.V.

∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙

Nieuwe Aanpak in Gevelisolatie met Gepleisterde Afwerking! Renovatie en Nieuwbouw geschied steeds meer op Prestatiecontract. De uitvoerende partijen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit en de levensduur daarvan. Bijvast heeft nu drie projecten waar anders gedacht moet worden.

Mutatie en service onderhoud Renovatie en groot onderhoud Restauratie Timmerfabriek

Engineren in BGI ! Dat is de aanpak van Bijvast. Ook in dit project.Kant en klare systemen worden ontwikkeld met systeemhouders.

Utiliteitsbouw Woningbouw

Applicatie van systemen

Van Dillen bouwbedrijf

T 0345-509060 E info@cvandillen.nl I www.cvandillen.nl

Bijvast Afbouw B.V. Postbus 30189 1303 Almere Tel: 036 -5335335 E-mail: info@bijvast.nl Website: www.bijvast.nl

UTRECHT | Renovatie Kanaleneiland Zuid

PLANNEN EN CONTROLEREN “Tijdens de bouwvergaderingen onderscheiden we de ‘buitentrein’ en de ‘binnentrein’”, vertelt Van de Pol. “Omdat de buiten- en binnenwerkzaamheden zijn losgekoppeld, kunnen we een extra hoog bouwtempo realiseren. Voorwaarde is dat de werkzaamheden naadloos op elkaar aansluiten. Mede hierdoor bestaat mijn taak voornamelijk uit plannen en controleren. Elke vertraging leidt immers tot vertraging van de volgende aannemer. Daarom bepalen we elke middag samen waar de hoogwerkers de volgende dag moeten staan. Ook de aanleg van twee bouwwegen is geënt op de vlotte doorloop. De ene weg is bestemd voor de plaatsing van het materieel, de andere voor de bevoorrading. Daar staat tegenover dat ik me over de uitvoering van de werkzaamheden geen zorgen hoef te maken; elke onderaannemer weet wat hem te doen staat.”

COMMUNICATIE Veel aandacht besteden Van Dillen en Portaal aan de bewoners. Deze hebben veel inspraak op het ontwerp en kunnen met vragen terecht bij de bewonersbegeleider. Tijdens de werkzaamheden aan trappenhuis en achterbalkon verblijven de bewoners in de eigen woning. In een bewonersbrief en een bewonersboekje is uitgelegd wat er staat te gebeuren en wanneer en in welke vorm de bewoners hiervan ongemak ondervinden. “Om de liften te kunnen plaatsen, moeten we een fundering aanleggen. Dan wordt er gedurende twee weken per flat geheid, gebonkt en getrild. Tijdens de bouw van de liftschacht en de nieuwe achtergevel valt er tijdelijk minder licht in de keukens en tenslotte is er een tijdelijk trappenhuis. Al deze zaken zijn uitvoerig gecommuniceerd. Wellicht daardoor hebben pas drie bewoners vragen gesteld en heeft nog niet een bewoner geklaagd.” De beloning is dan ook groot. In juni 2015 zitten ze in een woning die veilig, energiezuinig, gezond en comfortabel is. En ook niet onplezierig: de komende veertig jaar is er geen groot onderhoud. ❚

Projectinfo VEILIGHEID EN DESIGN Een belangrijk onderdeel van het renovatieproject Kanaleneiland Zuid is het plaatsen van nieuwe aluminium balkonheksystemen. Aannemersbedrijf Van Dillen heeft deze taak uitbesteed aan MBR Hekwerken. Erwin Both, directeur MBR Hekwerken vertelt: "De balkonhekken bij project Kanaleneiland Zuid komen uit onze productlijn MBR Design, een productlijn die op esthetisch vlak een stapje verder gaat dan de standaard balkonhekken. Blinde bevestigingstechnieken maken lassen, zichtbare onderdelen en bouten overbodig. De strakke afwerking en slanke detailleringen zijn kenmerkend voor MBR Design en geven ieder project een uniek en onderscheidend karakter." Voordat de projecttekeningen worden uitgewerkt, begint MBR Hekwerken met het opnemen van de maatvoering per balkon. Omdat bij bestaande gebouwen ieder balkon kan afwijken is het belangrijk het totale project qua maatvoering zorgvuldig in kaart te brengen. "Onze constructeurs controleren altijd de sterkteberekeningen. Na het toetsen van de berekeningen aan de werkelijke meetgegevens is het de taak van de tekenkamer om de complete projecttekeningen in 3D uit te werken." Het komt regelmatig voor dat gemeentes niet alleen genoegen nemen met de technische berekeningen voor een balkonhek, maar ook het hekwerk en de paneelvulling willen testen aan de hand van de 'glasparelzakslingerproef'. Deze proef bootst de impact na van een vallend persoon tegen een hekwerk. MBR Hekwerken heeft voor het uitvoeren van deze testen een eigen testcentrum ingericht. "Voor dit project heeft de gemeente Utrecht een bezoek gebracht aan ons testcentrum in Klundert, om met eigen ogen te constateren dat onze hekwerken met glans deze proef konden doorstaan."

SPOUWMUURISOLATIE EN MEER Spouwmuurisolatie is een goed middel om hoger op de energieprestatieladder te komen. Dit specialistische werk laat Aannemingsbedrijf C. van Dillen & Zn. uitvoeren door Vink Isolatie Culemborg.

Voor iedereen die van warmte houdt. De specialist in spouwmuurisolatie www.vic-isolatie.nl

Voor het isoleren en herstellen van de gevels werkt Vink Isolatie Culemborg – oftewel ‘VIC’ - samen met haar zusterbedrijf Vink Gevelwerken Culemborg. VGC plaatst eerst de spouwankers. Vervolgens voert VIC de spouwisolatie uit, waarna VGC het voegwerk herstelt. “De spouwisolatie gebeurt met HR++Supafil glaswol”, vertelt Erik Ranschaert, officemanager VIC. Voor het herstel van het voegwerk verwijdert VGC eerst het bestaande voegwerk stofvrij. Vervolgens maakt zij de voeg schoon met een hogedrukspuit en brengt zij nieuw voegwerk aan. Ranschaert: “Hierna ziet de gevel er weer als nieuw uit. We kunnen op dit project uitstekend gebruikmaken van onze specialismen. Na de isolatie gaat het energielabel omhoog en verbetert het gevelwerk de kwaliteit en uitstraling van het gebouw. VIC levert dus op meerdere gebieden een bijdrage.”

Bouwinfo Ook voor mooi gevelwerk moet u bij Vink zijn. www.gevelwerken-culemborg.nl

OPDRACHT UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE BOUWKOSTEN

Portaal, Utrecht Aannemingsbedrijf C. van Dillen & Zn., Culemborg HEK Installaties, ’s-Hertogenbosch maart 2014 – juni 2015 € 17,8 miljoen | 85

UTRECHT | Renovatie Kanaleneiland Zuid

Projectinfo SLANKE BETONNEN TREDEN Nieuw in Kanaleneiland Zuid zijn de twaalf portiektrappenhuizen. Deze tellen in totaal 2.592 traptreden. Toch is het hoge aantal treden niet het meest bijzondere van deze trappenhuizen. Dat zijn de betonnen treden zelf, die met hun opvallend ranke verschijning een vrije overspanning maken van 1,05 meter. “Het geheim zit in de toepassing van relatief veel speciale wapening in combinatie met een betonsamenstelling die een hoog gehalte cement bevat”, onthult Paul Jas, commercieel manager bij microbeton. “Dat maakt het beton niet alleen sterk, maar ook dicht van structuur en dus waterdicht. De dekking op de wapening is slechts zes millimeter. De dichte structuur maakt microbeton bovendien onderhoudsvriendelijk, zeker als deze ook nog eens van een onzichtbare Nanopool-coating wordt voorzien.” Betonnen trappen zijn in de hedendaagse architectuur sterk in opmars. Jas: “Ze hebben een stoere uitstraling en zijn uiterst solide. We zien ze steeds vaker in openbare gebouwen, school- en zorginstellingen, evenals in moderne woningen. Met de bijzondere structuur en samenstelling van microbeton zijn we een van de weinige betonspecialisten die de betonnen traptreden zo dun kunnen leveren. De elementen zijn weersbestendig en dankzij een antislipprofiel veilig in gebruik.”

Slimme oplossingen... Sterke materialen! GB Bouwverankering

GB Tuinbeslag

GB Spouwankers

GB Klein IJzerwaren

GB Houtverbindingen

GB Specials/Maatwerk

Atoomweg 2 - Postbus 1, 2420 AA Nieuwkoop Tel.: (0172) 52 01 10 - Fax: (0172) 57 17 53

86 |

UTRECHT | Renovatie Kanaleneiland Zuid

Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau

De kracht van de combinatie Je kunt hoekankers ontwerpen van de allerhoogste kwaliteit, als deze niet met de juiste bevestigingsmiddelen worden vastgezet en de luchtdichtingen rondom de houten (stel)kozijnen en binnenspouwbladen niet goed zijn geregeld, blijft een duurzame oplossing uit. Om die reden hebben drie sterke A-merken - tremco illbruck, Gebr. Bodegraven en fischer Benelux – hun krachten gebundeld onder de noemer ‘De kracht van de combinatie’.

Partijen werken samen aan integrale afdichtingskwaliteit

De eerste stappen voor de samenwerking worden gezet in 2012. Partijen besluiten elkaar niet te zien als concurrent, maar gebruik te maken van elkaars kennis. “We waren toen al op zoek naar manieren om onze opdrachtgevers nog meer te ontzorgen”, vertelt Richard Reijnders, Project Adviseur van Gebr. Bodegraven. “Bouwers en bouwgerelateerde bedrijven hebben veel vragen over luchtdicht bouwen. Samenwerking blijkt dan de beste oplossing.” Partijen werken nu bijna drie jaar samen, waarbij Gebr. Bodegraven onder andere de hoekankers levert, fischer Benelux de bevestigingssystemen en Tremco illbruck de afdichtingen voor kozijnen, gevels en vloeren.

ANKERPLANNEN

KNOWHOW DELEN

Nu drie partijen samen nadenken over details, blijkt veel mogelijk. Zo hebben Gebr. Bodegraven en fischer het ‘ankerplan’ ontwikkeld. Hierin hebben de verankeringen een letter gekregen. De fischer bevestigingssystemen zijn aangeduid met een cijfer en de luchtdichtingen met een kleur. Een groot gemak voor de mensen die het werk uitvoeren. De belangrijkste keuzes zijn dan namelijk al gemaakt. “De mensen op de bouw hoeven enkel nog de aangegeven materialen te verwerken”, vertelt Reijnders. Het aantal fouten loopt hiermee drastisch terug en daarmee de faalkosten.

Ook tremco illbruck – de specialist in luchtdichting – is sterk in het ontzorgen van de aannemer. “Dat begint met een goed adviesgesprek over de details van verankering en luchtdichtheid”, vertelt bouwkundig commercieel adviseur Alexander van den Bos. “De aannemer weet dan waar hij over praat en hoe hij de kwaliteit kan controleren. Wij maken de berekeningen, controleren de certificeringen en delen – op het werk – onze knowhow om de luchtdichtheid perfect uit te voeren. We sluiten het werk af met een luchtdichtheidstest. In Kanaleneiland zijn de eerste tests al met succes afgesloten.” ›

| 87

Kracht van de Combinatie - bouwdetail 003 Buitenwand met raamopening (onderaansluiting eindgevel) Kozijnverankering en spouwverankering Rc wand ≥ 5,0 m² K/W

Bouwdetail gebaseerd op:

U-raam ≤ 1,6 W/ m².K

qv10-waarde ≤ 0,625 dm³/s per m²

130

180

2x fischer Power-Fast Spaanplaatschroef 6,0x40 mm art. nr. 652239

illbruck TN125 PE Schuimband illbruck ME500 Duo folie

illbruck FM330 Elastic Gun Foam*

illbruck FM330 Elastic Gun Foam 2x fischer Hulsanker TA M8/60 NL art. nr. 94428 illbruck ME536 PVC slabbefolie

GB-XL hoekanker, 100x150 mm art. nr. 073151

min. 40 mm

GB-prikspouwanker, lengte 310 mm, Ø4 art. nr. 35750 GB-UNI-clip rood art. nr. 341300

100

120 380

*bij harde persing isolatieplaten, de isolatie iets terughalen en rondom afschuimen t.b.v. 100% thermische dichting Kracht van de Combinatie bouwdetails gemaakt door Archidat - www.bouwcad-online.nl

120

UTRECHT | Renovatie Kanaleneiland Zuid

RECHTSTREEKS ADVIES De drie partners leveren hun producten uitsluitend aan ijzerwarenvakhandels en bouwgroothandels. De producten zijn dus voor (onder) aannemers verkrijgbaar in heel Nederland én de omringende landen. Meer informatie hierover is te vinden op www.dekrachtvan-decombinatie.nl. Projectgerichte gesprekken voeren de adviseurs van 'De kracht van de combinatie' rechtstreeks met de aannemers en industrieën. Soms gaat het om het advies van één partij, maar regelmatig gaan partijen ook samen op pad. Timmerfabriek Culemborg en Bouwbedrijf Van Dillen Culemborg hebben de drie bedrijven al vroeg benaderd voor Kanaleneiland Zuid. Veel details moesten vertaald worden naar ‘uitvoerbaar’, ‘goed verankerd’ en ‘luchtdicht’. Vervolgens zijn alle details ingevuld met producten van ‘De kracht van de combinatie’. ❚ 'Uitvoerbaar’, ‘ goed verankerd’ en ‘luchtdicht’

| 89

PLAATSNAAM||Ravel AMSTERDAM Projectnaam Residence

Tekst: Irene Teunissen Beeld: Jan Snel Bouw b.v.

SNEL BOUWEN AAN RAVEL RESIDENCE Jan Snel Bouw b.v. uit Montfoort is in maart gestart met de realisatie van een studentencomplex aan de De Boelelaan in Amsterdam. Achthonderd prefab woonunits en meerdere faciliteiten, achter een opvallende gevel. Vlakbij VUmc, Amsterdam RAI, het kantorengebied aan de Zuidas, met goede openbaar vervoerverbindingen en in de nabijheid van de uitvalswegen. Het is een complex dat volledig aansluit bij het stedelijke en culturele klimaat in de hoofdstad. “Het is de tot nu toe grootste opdracht voor ons familiebedrijf”, vertelt algemeen directeur Harry van Zandwijk enthousiast in zijn directiekamer met uitzicht over het fabrieksterrein. “De eerste paal is in april geslagen. En het is de bedoeling het complex begin volgend jaar in gebruik te nemen.”

WAARUIT BESTAAT HET COMPLEX? Ravel Residence staat op een kavel van 8.500 m² en ligt tussen het Amaliapark (noordzijde), de Antonio Vivaldistraat (oostzijde), de De Boelelaan (westzijde) en het sportcomplex (zuidzijde). OeverZaaijer architectuur en stedenbouw heeft een fraai ontwerp gemaakt dat helemaal past binnen de omgeving van de Zuidas. Het gebouw telt vijf

90 |

bouwlagen, inclusief de begane grond en bestaat uit vier aaneengesloten bouwvolumes in carrévorm. Hierdoor bedraagt het bruto vloeroppervlak 28.000 m². Behalve de achthonderd zelfstandige woningen komen er meerdere voorzieningen voor publieke, collectieve en commerciële functies. Denk aan een wasserette, een bibliotheek/studiezaal, private diningrooms, horeca en detailhandel. Aan de buitenzijde kunnen de bewoners recreëren op verschillende terrassen, op het sportveld op het dak of in de twee binnentuinen in het middengebied. Van Zandwijk: “Naast deze faciliteiten krijgt iedere student een aparte woonunit met een eigen

douche, toilet en keukengelegenheid. Elke woning heeft een totaaloppervlak van circa 22 m² en een verblijfsgebied van 18 m². 275 woningen worden gemeubileerd aangeboden, zodat buitenlandse studenten er ook meteen terecht kunnen.”

POSITIEVE INVLOED OP STEDELIJKE OMGEVING Hiermee past het complex bij de uitgangspunten van het plan van Gemeente Amsterdam, Dienst Zuidas, die grond beschikbaar had voor studentenhuisvesting. Het gaat daarbij om jonge mensen die een eigen betaalbare woonplek met privacy zoeken, evenals een sociaal leven in een stadsomgeving met alle bijbehorende voorzieningen.

AMSTERDAM | Ravel Residence

'Het gebouw wordt modulair opgebouwd en binnen een jaar turnkey opgeleverd'

Daarom wil de gemeente snel een duurzame studentencampus ontwikkelen met een positieve invloed op de stedelijke omgeving. Een locatie met een nieuwe identiteit die aansluit op het stedelijke en culturele klimaat in Amsterdam. Door de diversiteit aan functies ontstaat een leefbare en betaalbare woon- en werkomgeving die bijdraagt aan de kwaliteit van de stad. Met gebouwen die duurzaam en verplaatsbaar zijn.

FLEXIBEL EN DUURZAAM Directeur Van Zandwijk vindt die flexibiliteit het bijzondere aan het geheel. “Het gebouw wordt modulair opgebouwd en binnen een jaar turnkey opgeleverd. Alle units worden in onze fabriek geproduceerd. En dat gebeurt snel en compleet, van keukenblok tot en met vloerbedekking. Het pand wordt in delen van tweehonderd wooneenheden opgebouwd. Als alles geplaatst is, wordt een opvallende gevel op het complex gemonteerd die past bij de uitstraling van de Zuidas. Het gebouw staat er voor een periode van twaalf jaar, maar het voldoet tegelijk aan alle eisen van permanente bouw. Het kan dus rustig veertig jaar blijven staan, maar ook na twaalf jaar hergebruikt of opnieuw ingedeeld worden. Duurzaam maatwerk dus, waarbij de duurzaamheid verder nog zit in het gebruik van composiet voor de gevel, betonnen vloeren, gekozen installaties en veel groen aan de binnen- en buitenkant van het complex.” ›

| 91

VAN OOIJEN

Lean&Duurzaam

WOERDEN w w w.v a n - o o i j e n . c o m

Grond-, wegen waterbouw Exploitatie baggerdepot

Aannemersbedrijf A. van Ooijen Wagenmakersweg 2 3449 HV Woerden Tel. 0348 - 41 31 04

www.vandenpol.com

Fax. 0348 - 41 11 09

Reesink Staal b.v. is een onderdeel van het beursgenoteerde Koninklijke Reesink N.V. Al vanaf 1786 handelt Reesink in staalproducten. Een assortiment met breedte en diepgang alsmede de mogelijkheid om snel op de vraag in te spelen zijn de belangrijkste factoren die ons succes bepalen.

IN K

L • REES

Reesink Zutphen: Allround in Staal!

ND I N ST

REESINK, UW STAAL SERVICECENTER UIT ZUTPHEN

ZUTPH • ALLR

www.reesinkstaal.nl

een watergedragen, niet loodhoudende primer gebruikt. Dit levert u veel tijdwinst en arbeidsbesparing op. Kortom; extra rendement voor uw bedrijf. Reesink Staal gaat verder waar andere leveranciers stoppen. En dat doen we al meer dan 200 jaar! Snel uit voorraad leverbaar, goed én op maat.

Reesink Staal BV Estlandsestraat 6, 7202 CP Zutphen

Reesink Staal handelt in gewalste basismaterialen, zoals balken, stafstaal, strippen, buizen en platen. Door het staal te bewerken voegen wij waarde toe aan onze dienstverlening. Dit varieert van boren, (verstek) zagen, (laser, plasma en autogeen) snijden, proﬁelsnijden (balken hoekstaal), togen en stralen, tot het op een milieuvriendelijke wijze conserveren van staal. Hierbij wordt

DOOR ONZE BEWERKINGEN BESPAART U KOSTBARE TIJD EN GELD!

AMSTERDAM | Ravel Residence

De modulaire constructies worden voorzien van 'duurzame betonnen vloeren'

Projectinfo E-INSTALLATIES

Tijdens een rondleiding over het terrein zien we in de fabriek talloze vloeren waarin alle bedrading en leidingen verwerkt worden, losse wanden en grote raampartijen. Alles is standaard en wordt in Montfoort in elkaar gezet tot zelfstandige wooneenheden. Inclusief een eigen douchecabine met een toilet en een modern keukenblok. Vervolgens wordt alles 'plug & play' geïnstalleerd. Van Zandwijk is er trots op: “Sinds begin april produceert onze fabriek 32 weken lang elke week 25 kanten-klare woningen, die in fasen worden neergezet. Het voordeel van deze manier van werken is de hoge mate van efficiency.”

GROND EN GROEN Inmiddels heeft A. van Ooijen & Zn. BV uit Woerden na het slaan van de eerste paal in maart, de grond- en funderingswerkzaamheden opgestart.

In het kader van het stimuleren van de lokale economie schakelt Jan Snel Bouw bij zijn projecten graag vaste onderaannemers uit de buurt in. Het grond-, water- en wegenbouwbedrijf werkt al jaren met het bouwbedrijf samen. Bedrijfsleider Gerard van Ooijen is blij met deze samenwerking. “Wij verzorgen ook op dit project al het grond- en rioleringswerk en de volledige terreininrichting, niet anders dan bij vaste bouwprojecten. Wel anders bij dit project is dat de grondwerkzaamheden worden uitgevoerd met 3D – GPS-machinebesturing, waardoor het ontwerp van de architect exact wordt uitgevoerd. Speciale aandacht zal er zijn voor de inrichting van beide binnentuinen waar door het gebruik van duurzame materialen, een leefbare omgeving wordt gecreëerd. Bijzonder in de samenwerking met Jan Snel zijn de snelheid en de flexibiliteit.” ❚

In opdracht van Jan Snel realiseert Van den Pol Elektrotechniek de elektrotechnische installaties voor achthonderd tijdelijke studentenwoningen in Amsterdam. Aan de Antonio Vivaldistraat bij de Zuidas verrijst een complex ‘Ravel Residence’, dat twaalf jaar lang studentenhuisvesting moet bieden. Het bestaat uit modulaire units die door Jan Snel compleet op locatie worden geleverd. Van den Pol draagt zorg voor de elektrotechnische installaties, de verlichting, de data-installaties en de installaties voor brandmelding, centrale antenne en huistelefoon. Op de locatie zelf verzorgt Van den Pol de complete energievoorziening en centrale energiemeting. Van den Pol en Jan Snel werken al meer dan twintig jaar samen aan het realiseren van hoogwaardige tijdelijke huisvesting voor kantoren, hotels, culturele instellingen, scholen en zorgvoorzieningen. 'De jarenlange samenwerking garandeert een snelle en efficiënte werkwijze'. Het complex aan de Zuidas wordt in begin 2015 opgeleverd.

| 93

Badkamer Modules • • • •

Kosten besparend Composiet of betegeld Volgens plaatselijke bouwnormen Volledig plug & play

MODULACC Vanuit de fabriek in China levert Modulacc modulaire bouwelementen en modules waaronder badkamer units. De elementen worden afgestemd op nationale bouwbesluiten met gecertificeerde materialen. Voor Ravel Residence zijn mallen ontworpen voor het verkrijgen van een onderhoudsvrij en hoog hygienisch product. De wanden en de vloer bestaan uit een enkel stuk glasvezelversterkte polyester. Met andere composiet panelen worden tevens geheel betegelde badkamers geleverd. Modulacc, voorheen Nilesk Modular Housing, produceert sinds 1998 vanuit China.

Voor meer informatie neem contact op via: info@modulacc.com

AMSTERDAM | Ravel Residence

KOZIJNEN MET HOGE ISOLATIEWAARDE EN LICHTTOETREDINGSFACTOR De ramen en kozijnen voor Ravel Residence in Amsterdam moeten aan hoge eisen voldoen. Ze moeten een extreem hoge isolatiewaarde combineren met een flinke lichttoetredingsfactor. De oplossing wordt gevonden in het Intal-Therm® 77-HI raam- en deursysteem van INTAL. “Toen we de aanvraag binnenkregen, hebben we eerst gekeken bij onze standaardproducten en de producten van diverse systeemleveranciers”, vertelt Rudy Schipper, directeur van INTAL. “Maar hiervan bleek niet één systeem aan beide hoge eisen te kunnen voldoen. Vervolgens heeft onze eigen afdeling Ontwerp gezocht naar de beste oplossing binnen het eisenpakket. Dat heeft geresulteerd in een nieuw product. Het Intal-Therm® 77-HI systeem is speciaal voor Ravel Residence ontwikkeld.”

ALLES IN EIGEN BEHEER Als uitgangsproduct heeft INTAL een kozijn genomen, waarvan de isolatiewaarde al voldoet aan de gestelde eisen. Om de lichttoetredingsfactor te verhogen, maakt zij de profilering van dit bestaande systeem wat slanker. “Het ging nog om een heel klein verschil, dus met iets meer lichtinval was de lichttoetredingsfactor hoog genoeg”, vertelt Schipper. “Anderzijds lopen we voor dit soort opdrachten juist warm. Omdat we binnen INTAL het volledige productieproces in eigen beheer hebben – van ontwerp en extrusie tot productie

Kozijnen werden speciaal ontwikkeld met slank profiel om voldoende daglicht te garanderen

en montage - kunnen we onze opdrachtgevers echt een meerwaarde bieden. We kunnen de waarden en afmetingen van onze producten exact afstemmen op hun wensen, en dat tegen concurrerende prijzen. Daarbij mogen we ons rekenen tot een van de grootste specialisten in deze markt.” Het productieproces van de kozijnen voor de 800 woningen van Ravel Residence zal 32 weken in beslag nemen. Per dag produceert INTAL vijf kozijnen. Door de kozijnelementen volledig beglaasd en afgesteld aan te leveren is montage door Jan Snel bouw b.v. eenvoudig zelf te doen in hun productiefabriek te Montfoort. INTAL produceert ook de diverse entreepuien en vliesgevels. Hiervoor maakt zij gebruik van het eigen IT55 profielsysteem en neemt zij de montage zelf voor haar rekening. ❚

| 95

AMSTERDAM | Ravel Residence

Projectinfo

ROBUUSTE SUSKASTEN

STAAL MET TOEGEVOEGDE WAARDE

De studentenwoningen van Ravel Residence liggen op een kruispunt van wegen. Dichtbij de A10, langs de toevalswegen naar het station en nagenoeg onder de aanvliegroutes van Schiphol. De gevel van Ravel Residence krijgt dus hoe dan ook te maken met veel geluidbelasting. Om deze reden levert Alusta Natuurlijke Ventilatietechniek in alle woningen de ‘Taurus Hercules’.

Voor de constructie van de vijf verdiepingen met zo’n achthonderd studentenwoningen van Ravel Residence te Amsterdam is zo’n 1.200 ton staal nodig. Dit balkstaal, de kokers en het stripstaal worden op maat en bewerkt als halffabricaat afgeleverd door Reesink Staal aan Jan Snel in Montfoort.

De naam doet het al vermoeden, het gaat hier om een suskast die onwaarschijnlijke prestaties levert. “De vraag van de opdrachtgever luidde ook niet ‘Welke suskast kan aan de gestelde eisen voldoen?', maar ‘Bestaat er een suskast die aan de gestelde eisen kan voldoen?’”, vertelt René Cas, commercieel directeur van Alusta Natuurlijke Ventilatietechniek. “Als geen ander zijn we vertrouwd met deze hoge eisen. Zo heeft Rijkswaterstaat ons voor het project ‘Geluidsisolatie Schiphol’ aangewezen als preferred supplier van de suskasten voor alle woningen die te maken hebben met starten landingsgeluiden van Schiphol. Ook hier behoort de Taurus Hercules tot één van onze veelgevraagde standaardproducten. We zijn ook de enige in de branche die een suskast met deze prestaties produceert.” De Taurus Hercules combineert een extreem hoge geluiddemping met een hoge luchtdoorlatendheid. Deze combinatie bezorgt de bewoners een stil, gezond en comfortabel leefklimaat. Daarbij voert de Taurus Hercules de verse lucht gecontroleerd aan en dat vanuit een relatief compacte behuizing. “We zijn inmiddels gestart met de eerste leveringen”, vertelt Cas. “Rond de zomer worden de laatste suskasten geleverd.”

Begin april is de Zutphense leverancier begonnen met de productie. Zo’n dertig weken lang gaan er wekelijks zo’n drie ladingen vol de deur uit. Eén machine is wekelijks twee dagen vrij geroosterd om strak volgens de planning te kunnen leveren. “We leveren het staal op basis van de specificatie van de klant. Onze toegevoegde waarde zit met name in de nabewerking; we voorzien al het staal van boorgaten op de juiste plek en we leveren het gemenied af, dat wil zeggen dat het een grondlaag meekrijgt van watergedragen lasmenie”, legt directeur André Buiting uit. “Op jaarbasis leveren wij zo’n 30.000 ton staal en daarvan gaat zo’n 85 procent bewerkt de deur uit.” Vijftien jaar geleden begon Reesink Staal met het bewerken van staal en door de steeds verder geautomatiseerde processen wordt de kwaliteit beter en kan meer tijd bespaard worden. Momenteel implementeert het bedrijf een nieuw ERP-systeem dat het mogelijk maakt een materiaallijst uit het tekenpakket van de klant direct in te lezen en te verwerken. Een ander voordeel van het systeem is dat alles traceerbaar blijft, waardoor het meteen voldoet aan de CE-markering. Op termijn wil Buiting het programma uitbreiden met een webportal waarin klanten kunnen inloggen om bijvoorbeeld zelf hun certificaten te downloaden.

Aluminium kozijnen vliesgevelsystemen

Waarom onze klanten voor Intal kiezen volledige productieproces in eigen beheer concurrerend prijsniveau van ontwerp tot montage

Bouwinfo retAilplAn AMersfoort

wisseloord studio’s HilversuM

GAMMA AlkMAAr

M e e r i n f o r M At i e ov e r i n tA l? n e e M co n tAc t M e t o n s o p : 0 2 2 6 3 4 1 5 2 5 | w w w. i n tA l . n l

96 |

OPDRACHT Private Equity Fonds EXPLOITATIE Student Experience b.v. ONTWERP OeverZaaijer architectuur en stedenbouw UITVOERING Jan Snel Bouw b.v. BOUWKOSTEN circa € 28 miljoen BOUWPERIODE april 2014 – maart 2015

HEEMSTEDE PLAATSNAAM | Nieuw | Projectnaam Overbos

Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau Beeld: Drost en Van Veen Architecten

'Elke ruimte heeft een deur naar het balkon' Aan de voet van de duinen in Heemstede, landgoed Overbos, verrijst een zorgcomplex voor ouderen. Drie losstaande bouwmassa’s - licht, vriendelijk en uitnodigend – gaan hier bijna vanzelfsprekend mee in de glooiende bewegingen van de heuvels in de omgeving. Om het oude woon-zorgcentrum Nieuw Overbos te vervangen door een nieuw, modern centrum, waarin het scheiden van wonen en zorg centraal staat, schrijft Stichting St. Jacob een prijsvraag uit. Zij wordt hierbij geadviseerd door CEANconsulting. Dit brengt haar bij het team AM/ Syntrus, Achmea, Vista en Drost + van Veen architecten, dat in een vrij kort tijdsbestek een ontwerp op tafel legt dat in alle opzichten voldoet aan het Programma van Eisen. Het ontwerp bestaat uit drie bouwmassa’s die veel overeenkomsten vertonen en verbonden zijn door een gemeenschappelijk plint. In deze plint bevinden zich de zorgvoorzieningen, de eerste verdieping is afgestemd op kleinschalig groepswonen en daarboven bevinden zich zelfstandige zorgappar-

tementen. Opvallend is de ‘lichte’ uitstraling van het gebouwencomplex. De gelaagde gevels met ronde hoeken en welvingen geven het gebouw een comfortabele uitstraling.

dat de bewoners uitnodigt om te genieten van het omgevende groen. De gebouwen mogen dus op geen enkele manier ‘introvert’ zijn. ‘Uitnodigend’, ‘licht’ en ‘transparant’ zijn de termen en dat bij een fors aantal vierkante meters.”

UITNODIGEND, LICHT EN TRANSPARANT

CONTACT MET BUITEN

Drost + Van Veen Architecten is verguld als de opdracht haar kant opkomt. En dat niet alleen vanwege de opdracht. “Ontwerpen die een sterke relatie kunnen aangaan met een groene, landschappelijke omgeving halen het beste in ons naar boven”, vertelt Evelien van Veen. “Niet voor niets ontwerpen we ook voor Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Bij Nieuw Overbos was het de uitdaging om het gebouw te ontwerpen

Hierop gaat Drost + Van Veen voor drie volumes, verbonden door een plint. De losstaande massa’s zorgen voor doorzichten en doen denken aan vingers die elk een gebaar maken naar de omgeving. Zo wijst één vinger naar de wijk met al haar voorzieningen, de andere twee vingers wijzen naar het bos. Ook aan de binnenzijde nodigen alle ruimtes uit om contact te maken met het groen. ›

| 97

HEEMSTEDE | Nieuw Overbos

De gelaagde gevels met ronde hoeken en welvingen geven het gebouw een 'comfortabele' uitstraling

Van Veen: “Of je nu in de woonkamer bent of in de badkamer, elke ruimte biedt uitzicht op het groen en heeft een draaiend deel naar het balkon.”

DUURZAAMHEID De grote overstekken fungeren als natuurlijke luifels en zorgen in de zomer voor koelte en in de winter voor opwarming door de zon. WKO-instal-

98 |

Bur gem ees ter van

Len

nep

weg

3000 schach x 650

kast

Hoezeer de gebouwen ook ontworpen lijken te zijn vanuit pure esthetica, ook in bouwkundig opzicht bieden ze verrassende voordelen. “De hoge mate van repetitie maakt de gebouwen bijzonder geschikt voor uitvoering als lean, steigerloos bouwproject. Hierbij worden de gebouwen in een opvallend kort tijdsbestek gebouwd omdat de betonnen en houten gevelelementen en ook het hekwerk ruim tevoren en in grote aantallen kunnen worden geprefabriceerd. De hoge bouwsnelheid die hierdoor wordt bereikt, gecombineerd met de efficiënte samenwerking van de onderaannemers, zorgt voor een aanzienlijke besparing. Deze hebben we vervolgens weer besteed aan mooie, duurzame afwerkmaterialen. De woningen vallen straks in de sociale huurklasse, oplopend tot de hoge huurklasse, maar de kwaliteit is overal hoog.”

t mm

LEAN BOUWEN

N Entree Entree woningen

laties en waterpompen zorgen voor milieuvriendelijk verwarmen en koelen. En dan doet zich nog een opvallend staaltje van duurzaamheid voor bij de balkonhekken. “Deze zijn van gepoedercoat RVS”, vertelt Van Veen. “Dit innovatieve product is speciaal voor Nieuw Overbos ontwik-

keld. De hekken zijn niet meer verzinkt, waardoor ze milieuvriendelijker geproduceerd kunnen worden. Bij beschadiging worden ze niet aangetast door roest, waardoor ze nagenoeg onderhoudsvrij zijn. Met drie kilometer hekwerk is dit een behoorlijk duurzame beslissing.” ❚

HEEMSTEDE | Nieuw Overbos

Projectinfo

AFBOUW

W-INSTALLATIES

Groot Afbouw heeft op project Overbos het stuc-, spuit-, tegelwerk en buitengevel-isolatiesysteem geleverd. “Met name dat laatste is bijzonder te noemen. Alle galerijplafonds worden voorzien van een schuin weglopende EPS-isolatie en geschuurd pleisterwerk. Dit samen met de ronde vormen van het gebouw maakt dit project voor ons uniek. We willen BAM Woningbouw graag bedanken voor het vertrouwen en de prettige samenwerking tot dusver.”

Stewitech Duurzaam B.V. is in 1997 ontstaan uit het initiatief van een aantal deskundige techneuten, die meer wilden dan standaardinstallaties. Zij hebben hun ruime ervaring gebruikt om in te spelen op nieuwe technologieën in de installatiewereld. Modern maatwerk per project, waarbij voor elk project (woning, kantoor of utiliteit) een afweging gemaakt wordt om duurzame bedrijfszekere installaties te realiseren. In het project Nieuw Overbos maakt Stewitech de WKO-installatie. Er worden vier warmtepompen opgesteld met een totaal vermogen van 632 kW. De primaire energie wordt uit de bodem gehaald middels open bronnen van ongeveer 160 meter diep. De PG-afdelingen, appartementen en het gezondheidscentrum worden voorzien van verwarming, koeling en warmtapwater. Het energiedak wordt benut om energie in te vangen.

Bouwinfo OPDRACHT AM Wonen, Utrecht ADVIES Vista, Amsterdam; CEANconsulting, Baarn; Ingenieursbureau

'Vleugelstructuur verbindt gebouw en omgeving'

SmitWesterman, Gouda; Cauberg-Huygen raadgevende ingenieurs, Rotterdam; Basalt Bouwadvies, Nieuwegein UITVOERING BAM Woningbouw, Amsterdam; VanRossum Infra, Amsterdam BOUWKOSTEN € 25 miljoen OPLEVERING december 2014

Het beste in afbouw! Dekvloeren Stuk- en Spuitwerk Gipsblokken Tegelwerk Buitengevel isolatie systemen Scan- en schilderwerk Julianaweg 147

Tel: 0299-365160

info@grootafbouw.nl

1131DH Volendam

Fax: 0299-369201

www.grootafbouw.nl

| 99

UTRECHT | Studentenhuisvesting

Tekst: Johan van Leipsig Beeld: Onix

Wonen in de wolken SCAN WITH

Zo'n 655 Utrechtse studenten kunnen vanaf augustus 2015 hun lol op. Ze kunnen met recht zeggen dat ze in de wolken wonen. Want in opdracht van SSH bouwt Waal op de Uithof een bijzonder nieuw complex, Johanna genaamd. projecten hebben opgedaan, met vertrouwen tegemoet." Het bouwen van studentenhuisvesting gebeurt vaak met een systeem dat het betreffende team van Waal veel toepast: tunnelgietbouw. "Een bestaande beuk wordt dan in tweeĂŤn gesplitst om er studentenwoningen van te maken. Eventuele herindeling of herbestemming is daardoor zonder veel wijzigingen te hoeven doorvoeren in de hoofddraagconstructie goed mogelijk."

UITDAGING Het Johanna-complex kent echter zijn eigen uitdagingen, zegt Van Iterson. "De crux zit vooral in de combinatie tussen de gevel en de tegels op de buitenkant. De buitengevel bestaat uit prefab betonnen sandwichelementen waarbij het binnenblad van beton is gemaakt en op de kopgevels tegelijkertijd dragend is. Het maakt onderdeel uit van de hoofddraagconstructie. Het element is bovendien voorzien van isolatie en een betonnen buitenblad. Het buitenblad is op zijn beurt weer voorzien van geglazuurd tegelwerk." Het afstemmen van het tegelwerk met de betonnen gevelelementen was nog een hele klus, legt van Iterson uit. "De tegel moest duurzaam zijn en goed hechten. Vandaar dat op de achterkant voor een zwaluwstaart is gekozen. Verder zijn betonnen kaders rond de tegelvlakken aangebracht. Het ziet er dus bijzonder strak uit." Het gebouw kent verschillende niveaus en dakplateaus. "Op enkele niveaus komen daktuinen waar de studenten elkaar kunnen ontmoeten."

MOOIE PLEK Qua zicht oogt het geheel als een wolk: lichte en donkere elementen wisselen elkaar af. "Het aanzicht van het gebouw vormt een geheel met de

Studenten wonen bijna letterlijk in de wolken

Studentenhuisvester SSH wil, zoals in zoveel steden, ook in Utrecht het liefst studenten zo dicht mogelijk bij de universiteit onderbrengen. Op de Uithof diende zich daar recent een mooie gelegenheid voor aan. "De Universiteit Utrecht is behoorlijk actief op de Uithof en streeft ernaar om zijn studenten vooral daar onder te brengen, dicht bij de universiteit. In samenwerking met de SSH en de universiteit is het huidige plan toen ontstaan", licht Johan van Iterson van Waal de achtergrond van het Johanna-complex toe, door de architect ook wel 'The Cloud' genoemd.

TUNNELGIETBOUW Waal bleek de juiste partner om dit project te gaan uitvoeren, zegt Van Iterson. "Een klus als deze is weliswaar een nieuwe uitdaging, maar we treden het project mede op basis van de ervaringen die wij met soortgelijke

100 |

Het gebouw kent verschillende niveaus die interactie tussen bewoners stimuleren

UTRECHT PLAATSNAAM | Studentenhuisvesting | Projectnaam

Projectinfo GEVELELEMENTEN IN ARCHITECTONISCH BETON Sinds 1958 profileert LOVELD n.v. zich als één van de belangrijkste producenten van gevelelementen in architectonisch beton in West-Europa. “Recente uitbreiding van onze fabriek in België en de oprichting van LOVELD NL op de site van het vroegere Schokbeton te Zwijndrecht (Nederland), verhoogt de productiecapaciteit met ruim honderd procent tot ongeveer 125.000 m2 geprefabriceerde gevelelementen op jaarbasis.”

De strakke betegeling zorgt voor een mooi effect in relatie tot de omgeving

lucht eromheen. Het is letterlijk alsof je in een wolk woont", aldus Van Iterson. "Plus, als student zit je dicht bij het vuur: de campus. Bovendien staat het gebouw bij enkele andere aansprekende SSH-studentencomplexen, zoals Casa Confetti met zijn kenmerkende groene plint, of De Bisschoppen, kloeke stoere bakens op basis van hun eigentijdse architectuur. Johanna past daar met haar bijzondere uitstraling mooi tussen." De oplevering van Johanna moet in augustus 2015 geschieden. Nieuwsgierig naar het verloop van de bouw? SCAN WITH Op www.bouw.webcam.nl/utrecht kan de bouw live worden gevolgd. ❚

Waar vroeger alleen sprake was van elementen in zichtbeton met een afwerking variërend van gewassen over gezuurd, gestraald tot gepolijst, zijn de toepassingen nu verder uitgebreid tot het instorten van verschillende gevelmaterialen, zoals baksteen, keramische tegels en vooral natuursteen. “LOVELD is op deze laatste, zeer gespecialiseerde domeinen marktleider en heeft hierin een indrukwekkende reeks referenties gerealiseerd. LOVELD heeft een unieke knowhow ontwikkeld en is verder geëvolueerd van een betonfabrikant tot een gevelbouwer die zich ervan bewust is dat de kwaliteit van een gebouw in grote mate bepaald wordt door de interfaces tussen de verschillende onderdelen van de gevel onderling, en andere componenten van het gebouw – zoals draagstructuur, dak, technieken en dergelijke.” Naast de pure levering/montage van geprefabriceerde betongevels worden ook ruwbouwpakketten aangeboden, waarbij LOVELD een volledige geprefabriceerde betonstructuur en gevel aanbiedt. De marktniche waarop LOVELD voornamelijk mikt is die van de technisch gecompliceerde projecten, alwaar de verworven knowhow maximaal benut kan worden. Dit uit zich in talrijke internationale referenties, zoals de ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie (JuBi) in Den Haag, het nieuwe hoofdkwartier voor de Royal Bank of Scotland in Edinburgh en de ontwikkeling van de gebouwen op de kantorensite SkylinE40 te Aalst - naast ettelijke andere belangrijke projecten in de Benelux, Engeland, Frankrijk, Duitsland en verder overzee.

| 101

PLAATSNAAM AMSTERDAM | Renovatie Projectnaam De Boelelaan

Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau Beeld: Rochdale

Eigenwijs en

EIGENtijds Op dit moment zien de langgerekte flats aan de De Boelelaan in Amsterdam er nog gedateerd uit. Maar aan het einde van dit jaar is een van de gebouwen volledig gerenoveerd. Dan staat er een fris gebouw, waarvan de balkonhekken als eerste de aandacht trekken. De balkonhekken? â&#x20AC;&#x153;De spijlen zijn in verschillende schuinten geplaatst, waardoor ze samen een golvende beweging maken. Een eyecatcher voor iedereen die erlangs rijdt.â&#x20AC;?

102 |

AMSTERDAM | Renovatie De Boelelaan

Aan de buitenzijde wordt het schilderwerk aangepakt, beton hersteld en het balkonhekwerk vernieuwd

Opdrachtgever van de renovatieslag is Woningstichting Rochdale. Zij verbetert de isolatie van het flatgebouw aan de De Boelelaan, waardoor het energieprestatielabel van F naar B gaat en de woningen energiezuiniger worden. Aan de buitenzijde wordt het schilderwerk aangepakt, het beton hersteld en het hekwerk op de balkons vernieuwd. In de woningen worden de keukens, badkamers en toiletten vernieuwd. Elke woning krijgt een individuele cv-installatie in plaats van het huidige collectieve systeem. En tenslotte komen er nieuwe liften en krijgen de entrees een luxe, eigentijdse uitstraling. De bedrijfsruimtes op de eerste verdieping worden omgebouwd naar 79 studenteneenheden. De vaste bewoners zijn tijdelijk verhuisd, waardoor de renovatie kan plaatsvinden in onbewoonde

toestand. Na de renovatie keren de vaste bewoners terug; de overige woningen worden bestemd voor de vrije sector. Met alle vaste bewoners zijn afspraken gemaakt over de inrichting van badkamer en keuken. Aannemer van de renovatie is Van der Leij Bouwbedrijven.

VOORGESCHIEDENIS De renovatiewerkzaamheden zijn nu in volle gang. Maar de weg ernaartoe was lang. Wat begon als een groots plan, waarbij de twee flats volledig zouden worden opgetopt en uitgebreid, is door de crisis en de financiĂŤle onhaalbaarheid gereduceerd tot een haalbaar eigentijds plan, waarbij het achterstallig onderhoud wordt aangepakt. Maar ook aantrekkelijke verbeteringen maken deel uit van het plan. â&#x20AC;ş

| 103

MES Liften

Wij zijn uw partner om het verticale transport te beheren, in gebouwen als kantoren, ziekenhuizen, zorg instellingen, VVE’s en winkelcentra’s. Onze kernactiviteiten bestaan uit liften, roltrappen, gevelinstallaties, en toegangstechniek. Deskundigheid en betrouwbaarheid zijn bij ons vanzelf sprekend. Om maximale service te verlenen aan onze klanten is onze helpdesk 7 dagen in de week 24 uur per dag beschikbaar. Met onze TOI/TKC (Technisch Onderhoud Inspectie/Technische Kwaliteit Check) ondersteunen en adviseren wij u op het gebied van de meerjaren begroting. Onze producten in zowel de lifttechniek als wel in de roltraptechniek worden op een milieu verantwoorde en duurzame wijze geproduceerd. In de dagelijkse praktijk betekent dit dat u kosten bespaart en het milieu een handje helpt. Voor meer informatie kunt u ons bereiken via het telefoonnummer +31 (0)277 – 86 00 86 of via onze website www.mesliften.nl.

JND J.N.D. Stucadoorsbedrijf

Wassenaar Tel. 06-52643384 www.jndstucadoors.nl

1000-21-2000-3745 NVZD 2013 Kl: fc 1_4_stA5_fc_A.indd 1

10/2/2012 2:19:33 PM

Transistorstraat 110 1322 CH Almere tel: 036 547 20 70 fax: 036 547 20 80

• 721131_Dirkzwager.indd 1

www.dirkzwager-groep.nl

•

info@dirkzwager-groep.nl

• 06-06-14 15:46

AMSTERDAM | Renovatie De Boelelaan

Projectinfo “Rochdale heeft de focus verlegd”, vertelt Martin van den Broeke, senior projectleider Rochdale Vastgoed, hierover. “We richten ons voorlopig niet op nieuwbouw, maar op het beheer en de instandhouding van ons bestaande vastgoed. In dat kader hebben we voor een weloverwogen renovatie gekozen.”

BUITENKANT De flat wordt rondom geschilderd in heldere kleuren. Aan de voorzijde worden de roze liftkolommen wit gepleisterd en op de begane grond worden ze deels bekleed met tegels. De uitgebouwde eerste verdieping wordt voorzien van nieuwe lichtgrijze gevelplaten. Om het energielabel van F naar B te brengen, worden de voor- en achtergevel van het flatgebouw voorzien van spouwisolatie. Van den Broeke: “Hier heeft ingenieursbureau Cauberg Huygen ons waardevolle adviezen gegeven ." ›

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES De elektrotechnische installaties in 119 woningen en de algemene ruimten aan de De Boelelaan worden verzorgd door Instacom Elektrotechniek. In de woningen, entrees en trappenhuizen brengen zij nieuwe installaties aan en vervangen zij de bestaande infrastructuur van de centrale elektrotechnische voorzieningen, zoals liften, ventilatie, hydrofoor en aanverwante apparatuur. Vervolgens vernieuwen ze de installatie voor toegangcontrole en intercom. Rochdale heeft bewust gekozen voor deze basisvoorzieningen”, vertelt Henk Aafjes, projectleider Instacom Elektrotechniek. “Na de renovatieslag voldoet de basisinstallatie weer aan de huidige norm.” Met deze basisvoorzieningen zit de uitdaging voor Instacom Elektrotechniek niet zozeer in de aanleg van de installaties, maar meer in de logistiek. “Het gaat hier namelijk om een lean-project. De laatste tijd doen wij veel lean-projecten en zijn we een groot voorstander van lean-projecten. Door de intensieve voorbereiding kom je tijdens het werk niet meer voor verrassingen te staan. Alle knelpunten zijn dan al opgelost. Dankzij deze aanpak halen we nu met een minimale bezetting een tempo van zes woningen per dag en dat is een hele prestatie.”

| 105

AMSTERDAM | Renovatie De Boelelaan

Projectinfo RIOLERING EN LEIDINGEN J.C. Kersbergen vernieuwt de riolering in de woningen en de algemene ruimtes van de De Boelelaan. Verder vervangt zij al het leidingwerk voor sanitair, water en gas. In de trappenhuizen legt zij de droge brandleidingen. “Het gaat hier om renovatie”, vertelt Sjaco Kersbergen, technisch directeur van installatiebedrijf J.C. Kersbergen. “Maar onze werkzaamheden zijn precies hetzelfde als in nieuwbouw. Als we ter plaatse komen zijn de oude leidingen verwijderd en kunnen we meteen aan de slag.” Een akkefietje deed zich voor bij de waterleidingen. Kersbergen: “Het vervangen van de waterleiding behoorde aanvankelijk niet tot onze opdracht. De koperen leidingen waren nog goed en zouden blijven zitten. Maar toen het zover was, waren alle koperen leidingen gestolen. We leggen nu kunststof waterleidingen aan.” J.C. Kersbergen verricht haar werkzaamheden in de 119 woningen exact volgens planning. Als deze werkzaamheden zijn afgerond, begint zij aan de 74 studenten-woonunits op de begane grond.

TEGELS SANITAIR EN ENTREES

UW INSTALLATIE IN GOEDE HANDEN

ADVIES EN INSTALLATIE VAN : LICHT KRACHT BRANDDETECTIE INBRAAKDETECTIE DOMOTICA TELEMATICA LUCHTBEHANDELING SERVICE & ONDERHOUD 24/7 ZAANDAM • TEL .075 670 3212 • WWW.INSTACOM.NL

“Tegelzetbedrijf van der Meij de Bie is een familiebedrijf dat sinds jaar en dag een begrip in de bouwwereld is. Door de ervaring die wij opgebouwd hebben in de afgelopen vijftig jaar en door de jarenlange samenwerking met vaste aannemers, waarvoor wij zowel nieuwbouw- als renovatiewerkzaamheden uitvoeren, hebben wij een behoorlijke naam in de bouwwereld opgebouwd en doen wij onze naam eer aan.” “Wij vinden het van groot belang dat wij te allen tijde al onze afspraken nakomen. Dit is bij uitstek de kracht van ons tegelzetbedrijf. Wij zijn verantwoordelijk voor het tegelwerk van de keukens, toiletten en badkamers van het project aan de De Boelelaan te Amsterdam. De bewoners mochten kiezen uit diverse tegels, uit de collectie van het merk Mosa. Het bouwtempo betrof twee complete woningen per dag; later werd het bouwtempo opgevoerd naar drie woningen per dag, wat voor tegelzetbedrijf van der Meij de Bie absoluut geen probleem was. Tevens zijn wij verantwoordelijk voor de entrees, die allemaal van nieuw tegelwerk worden voorzien.”

Tegelzetbedrijf & Tegelhandel Van der Meij de Bie

GROOT HERSTEL STUCWERK Het stucwerk is in veel woningen aan de Boelelaan sterk verouderd. In 80% van de woningen is de zandcementlaag verzand. Met een grote Ritmo gipsspuitmachine voorziet J.N.D. Stucadoorsbedrijf de woningen van een 2 centimeter dikke laag Gyproc natuurgips. Daarna zijn de woningen weer mooi strak en kunnen ze er weer jaren tegen. “Het gaat om het stucwerk in de woonkamer, slaapkamer en natte ruimtes”, vertelt Johan Disseldorp, directeur J.N.D. Stucadoorsbedrijf. ”Dat is zo'n 85 à 90 m² per woning en deze moeten binnen 1,5 dag worden gestuct. Sebastiaan van der Vegt van SIG Stucadoors specialist heeft ons hierbij uitstekend ondersteund met materialenlogistiek.” J.N.D. Stucadoorsbedrijf heeft het project samen aangenomen met Stucadoorsbedrijf E. Ter Steege. Zo kan zij ook grote en complexe werken uitvoeren. Voor het vernieuwen van de afwerklaag van de liftschacht aan de buitenzijde werkt J.N.D. Stucadoorsbedrijf samen met Strikolith. Disseldorp: “Hier gaat het alleen om af stukadoren.”

106 |

Brederodestraat 152 2042 BM Zandvoort tel 06-53731870

fax 023-5718450

www.vandermeijdebie.nl

AMSTERDAM | Renovatie De Boelelaan

Projectinfo UITVOERDER ALS DIENSTVERLENER "Zij heeft tot in detail berekend en beschreven met welke maatregelen we het gewenste effect zouden bereiken. De gebouwen liggen al in een mooie omgeving. Precies tegenover de Amsterdamse Zuidas, in de nabijheid van winkelcentrum Groot Gelderlandplein en de Vrije Universiteit. Als de gebouwen straks zijn opgeknapt, valt de ligging ook weer meer in het oog.”

BALUSTRADES EN ENTREES Veel aandacht is besteed aan de balustrades, die het aanzicht van de flat op een opvallende manier verfraaien. De golvende beweging van de spijlen geven het gebouw een eigen identiteit, met respect voor de zestigerjarenlook van het gebouw, maar eigenwijs en eigentijds. Ook de entrees krijgen een metamorfose. “Deze worden naar voren uitgebouwd en dus royaler”, legt Van den Broeke uit. “Daarnaast zijn de verschillende functies gescheiden. Lift, postvakken en zitje liggen nu in aparte ruimtes. Dit versterkt het gevoel van privacy en luxe.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Woningstichting Rochdale, Amsterdam

ONTWERP Clijsters Architectuur Studio (CAS), Amsterdam ADVIES Cauberg Huygen, Amsterdam

“De Dirkzwager Groep is een partner als het gaat het om schilderwerk, bouwkundig onderhoud, betonsanering en projectinrichting – sterk gerelateerd aan de wensen van onze relaties en gebruikers. In dit project stonden voor ons schilderwerk en betonsanering centraal. De huidige ontwikkelingen in het opzetten van (keten)samenwerking dienen te geschieden op vertrouwensbasis en expertise van betrokken partijen. Een proces waar wij met onze bedrijfsopbouw volledig in passen.” “Niet voor niets zijn er al diverse partijen die het besluit hebben genomen met ons in zee te gaan. Ook onze zeer duurzame relaties met een samenwerkingsverband van meer dan 50 jaar gaan mee in de opbouw van duurzame ontwikkelingen. Onze opdrachtgevers c.q. partners zijn: vastgoedbeheerders, rijksoverheid, woningbouwcorporaties, gemeentes, bedrijven en onderwijs- en zorginstellingen. Wij stellen ons tot doel een betrouwbare, servicegerichte partner te zijn voor onze relaties, die daarbij kunnen rekenen op kwaliteit en persoonlijke betrokkenheid. Klantgerichte oplossingen bieden, waarbij wij pas tevreden zijn als de klant dat ook is. Dat is volgens ons de kunst van het succesvol samenwerken.” “Door op basis van vele normeringen te monitoren - om de klanttevredenheid te verhogen, voldoen wij aan de eisen en wensen van de klant. In de praktijk heet dit: wij houden rekening met de verwachtingen. Kortom: wij zeggen wat wij doen, wij doen wat wij zeggen en bewijzen het.”

“Onze verantwoordelijkheid maken wij waar door zorgvuldig om te gaan met mensen, het milieu en de belangen van onze relaties, onze medewerkers, leveranciers en de maatschappelijke context waarin wij werken en waarvan wij deel uitmaken.”

SUCCESVOL RENOVATIEPROJECT LIFTEN In 2013 kreeg MES Liften BV de opdracht voor het compleet vernieuwen van de vier bestaande tractieliften voor twee liften type MES-ROBUUR met een hefvermogen van 675 kg, uitgevoerd met automatische deuren met een vrije doorgang van 900mm x 2100mm en een lift type MES-ROBUUR met een hefvermogen van 2.000 kilo, uitgevoerd met automatische deuren met een vrije doorgang van 1.300mm x 2.100mm. De opdracht van Van der Leij Bouwprojecten en Woningstichting Rochdale houdt in: - Het demonteren van de oude liften, nu nog met handbediende draaideuren. - Het leveren en monteren van de nieuwe liften met automatische deuren.

UITVOERING Van der Leij Bouwbedrijven

INSTALLATIES Bonarius Bedrijven, Vijfhuizen

BOUWKOSTEN € 6,1 miljoen

BOUWPERIODE september 2013 – december 2014

"De MES-ROBUUR is een eigen concept dat speciaal door ons ontwikkeld is voor de renovatie van oude liften. Dit concept is door de opstelling en zijn constructie zeer geschikt voor kleinere schachten, en past nagenoeg in alle bestaande schachten die voorzien zijn van een lift-machinekamer. MES Liften BV heeft dit type lift zodanig aangepast en doorberekend, dat wij met enige aanpassingen de liften kunnen uitvoeren met het energie A- of B-label. Op dit moment zijn wij bezig het project af te ronden. Dankzij de prettige samenwerking tussen opdrachtgever Van der Leij Bouwprojecten, Woningstichting Rochdale en liftinstallateur MES Liften BV realiseren we weer een succesvol project."

| 107

PLAATSNAAM| Renovatie HARLINGEN | Projectnaam Het Rode Dorp

Tekst: Hilda Bosma Beeld: De Bouwvereniging

Bewoners en gierzwaluwen centraal tijdens renovatie 102 woningen in 'Het Rode Dorp', in Harlingen zijn op grote schaal gerenoveerd. Daarbij blijft de beeldbepalende architectuur van de woningen, gebouwd in 1924, behouden. Het Rode Dorp, grenzend aan het oude stadscentrum, is een begrip en een zeer geliefde wijk in Harlingen. Kenmerkend aan de traditionele woningen zijn de ambachtelijke dakoverstekken en het gebruik van de lokale bouwmaterialen, zoals bakstenen en dakpannen. Architect Doeke Meintema maakte begin van de jaren twintig van de vorige eeuw het ontwerp voor de uitbreidingswijk van de havenstad. Op initiatief van woningbouwcorporatie De Bouwvereniging zijn de 102 huurwoningen grondig gerenoveerd. Janneke Schievink, projectleider bij De Bouwvereniging: “Doel van de renovatie was het op niveau brengen van de bouwkundige, thermische, geluidsisolerende en woontechnische kwaliteit van de woningen. De woningen zijn van Energielabel E naar B gegaan.”

BEWONERSENQUÊTE Een grondige voorbereiding ging aan de grootschalige renovatie vooraf. De Bouwvereniging betrok bewoners vanaf het begin van de planontwikkeling bij de renovatieplannen. "In het voorjaar van 2010 hebben we met behulp van een bewonersenquête bewoners gevraagd wat goede punten zijn en wat verbeterpunten. Zo bleek uit de enquête dat er geluidsproblemen

108 |

zijn. Met de uitkomsten van de enquête hebben we samen met Penta Architecten uit Harlingen een visie gemaakt, waarbij de architectonische uitstraling van de wijk behouden moest blijven. Dat was ook een belangrijke voorwaarde voor de welstandscommissie."

GIERZWALUWENFLAT In de voorbereidingen is er veel aandacht besteed aan de ecologie, de bouwfysica, architectuur en bewoners. In Het Rode Dorp broeden onder de dakpannen gierzwaluwen, een beschermde vogelsoort onder de flora- en faunawet. Schievink: “In samenwerking met ecologisch adviseur Bügel Hajema hebben we de tijd genomen om in het project nieuwe broedplekken voor de gierzwaluwen te realiseren. Zo is een blinde gevel voorzien van nestkastjes. We noemen dit de gierzwaluwenflat.”

In de niet-gebruikte schoorstenen van kopse woningen van drie woningblokken zijn ook nestkastjes geplaatst. Daarnaast zijn er nestkastjes aan de zijkant van de dakkapellen gekomen.

BOUWFYSICA Schievink: “In het project is veel aandacht besteed aan de bouwfysica. De woningen gebouwd in 1924 hebben geen spouw maar een steense buitenmuur. We konden de woningen niet aan de buitenkant isoleren, omdat de architectuur van de woningen hetzelfde moest blijven. Daarom is gekozen voor isolatie aan de binnenkant waarbij we vocht en schimmel moeten voorkomen. Zo is er veel aandacht voor het binnenklimaat en is er mechanische ventilatie in de woningen gekomen. De houten vloeren zijn vervangen door zeventig centimeter schuimbeton voor de isolerende wer-

HARLINGEN | Renovatie Het Rode Dorp

king. Daarboven kwam twaalf centimeter echt beton met wapening met een afwerklaag.” Verder krijgen de woningen een nieuwe keuken, nieuw tegelwerk en sanitair in de badkamer en het toilet. Al deze maatregelen zorgen ervoor dat het wooncomfort sterk verbetert. Jorritsma Bouw uit Bolsward kreeg de opdracht voor de renovatie. Naast het kwalitatief goed uitvoeren van de warmte- en geluidsisolatie moest de aannemer goed kunnen omgaan met bewoners en met de ecologie. Onderdeel van de renovatie was ook de asbestsanering. Uitvoerder Foppe van der Velde: “In de gevelbekleding, zoals de buitenzijde van de dakkapellen en de topgevels, zat asbest. De asbest is vakkundig weggehaald.”

ZEVEN WONINGTYPEN De isolatiemaatregelen zijn voor alle woningen hetzelfde. Architectonisch vormen de woningen een geheel, maar er zijn zeven verschillende woningtypen. Hierdoor verschillen de woontechnische maatregelen. De renovatiewerkzaamheden van de woningen bestond onder meer uit het isoleren van de schuine daken en het aanbrengen van nieuwe dakpannen. Bij woningtype A en B zijn ook de bestaande dakkapellen verhoogd met twintig centimeter. Woningtype B en D zijn voor-

Renovatie met architectuur, ecologie en bouwkundige verbetering als basis

zien van een nieuwe uitbouw en de toiletruimte is verplaatst naar de nieuwe uitbouw. Bij drie bouwblokken zijn nieuwe bergingen geplaatst. Vanwege deze technische aanpassingen is architectenbureau Penta ingeschakeld. Voor de uitvoering van de renovatiewerkzaamheden moesten de bewoners tijdelijk verhuizen. Daarvoor had De Bouwvereniging veertien wisselwoningen beschikbaar. Van-

wege het in- en uithuizen, is er veel aandacht besteed aan de communicatie met bewoners. Van der Velde: “Het is een heel mooi project waar met veel plezier en tevredenheid aan gewerkt is. Het gezamenlijk belang stond voorop. En we vinden het leuk om iets voor de bewoner te doen." "Dankzij de zachte winter ligt het project mooi op schema en wordt de opleverdatum waarschijnlijk zonder problemen gehaald.” ❚

Projectinfo DAKWERKEN IN HET RODE DORP Hekstra dakdekkers en rietdekkersbedrijf uit Damwoude werkte als onderaannemer de laatste 1,5 jaar voor Jorritsma Bouw Bolsward in Het Rode Dorp in Harlingen. Door Hekstra werden de daken voorzien van nieuwe renovatiedakplaten en rode dakpannen. "Het was een goede samenwerking met als resultaat een prachtig geheel voor de bewoners en de WBV uit Harlingen. Hekstra is Dakmeester. We werken volgens vaste regels en protocollen zoals deze door de Dakmeester zijn opgesteld. Wij zijn wel weer in voor een soortgelijke klus."

Bouwinfo OPDRACHT Stichting Voorheen De Bouwvereniging, Harlingen RENOVATIEONTWERP Penta Architecten, Harlingen ADVIES Jansen Wesselink, Drachten (constructie); WNP Raadgevende UITVOERING INSTALLATIES STICHTINGSKOSTEN BOUWPERIODE

Ingenieurs, Haren (bouwfysica); Bügel Hajema adviseurs, Assen (ecologie) Jorritsma Bouw, Bolsward Lukkes, Arum € 7 miljoen (€ 70.000,- per woning) oktober 2012- mei 2014

| 109

LEEUWARDEN | Studentenhuisvesting Kenniscampus

Tekst: Hilda Bosma

Beeld: Friso Bouwgroep

Duurzame studentenhuisvesting op de Kenniscampus Leeuwarden De duurzame nieuwbouw van 78 studentenappartementen op de Kenniscampus aan de Rengerslaan in Leeuwarden is een antwoord op de vraag naar meer studentenwoningen. De woningbouw voldoet aan de BREEAM-systematiek. BREEAM-CERTIFICAAT “Na grondig onderzoek hebben we gezamenlijk besloten te kiezen voor de BREEAM-systematiek en het BREEAM-certificaat 'Very Good'”, aldus Wiersma. “Dit houdt in dat je een aantal verplichte punten uit de norm moet halen en verder een selectie uit de verschillende keuzepunten uit het certificaat. Zo hebben we de EPC-waarde van het gebouw verbeterd, waardoor we punten hebben gehaald. Daarnaast zijn er vacuüm toiletten toegepast in het gebouw, een RC van 5,2, zonnepanelen, een warmtepomp en zonnecollectoren voor warm water. Om afval te verminderen hebben we gekozen voor de prefab uitvoering van de wanden inclusief isolatie en kozijnen. Deze werden al in de fabriek op de elementen geplaatst en zorgen daarmee voor minder afval.”

VLEERMUISNESTKASTEN

'Het ontwerp is simpel, doelmatig, economisch, onderhoudsarm en hoogwaardig'

In opdracht van Woonbemiddeling Leeuwarden heeft Friso Bouwgroep de studentenhuisvesting in Leeuwarden gerealiseerd. Projectleider Pier Zwerver: “Het oorspronkelijke plan omvatte drie torens met gezamenlijk circa tweehonderd appartementen. Gezien de recessie is dit plan voorlopig gereduceerd tot een toren met 78 appartementen, verdeeld over éénkameren meerkamerappartementen. In totaal zijn er 106 kamers in het gebouw aanwezig.” De tweede toren wordt momenteel ontwikkeld. Zwerver: “De wens voor de tweede toren is BREEAM vier sterren ('Excellent'). Hiervoor moeten er dus nog meer duurzame dingen worden toegepast dan voor de eerste toren die BREEAM drie sterren ('Very Good') krijgt.

AANBESTEDING “Het oorspronkelijke plan was een Definitief Ontwerp (DO)”, aldus Zwerver. “Op basis van ons plan van aanpak en de prijs zijn wij geselecteerd als bouwteampartner. Samen met constructeur Meijer en Joustra, Mecanoo Architecten en Sijperda-Hardy (adviseur in installaties en duurzaamheid) is het plan uitgewerkt tot bestek en tekeningen. Wij zijn bij de aanbesteding een copartnership aangegaan met Lammerink Installatiegroep voor de totale installaties en Damstra voor

110 |

de werktuigbouwkundige installaties. Als hoofdaannemer kregen we de opdracht voor de totale bouw inclusief installaties. Zwerver: “Wij hebben samen met de overige bouwpartners het totale gebouw ontwikkeld, en voorzien van installaties.”

ONTWERP Het ontwerp is simpel, doelmatig, economisch, onderhoudsarm en hoogwaardig. Daarnaast is het een flexibel gebouw; het gebouw is dus relatief eenvoudig te veranderen in een flat met woningen, mocht de vraag naar studentenappartementen afnemen. “De constructie bestaat uit dragende binnengevels met dragende binnenwanden van beton. De vloeren zijn uitgevoerd als breedplaatvloeren die in-het-werk zijn gestort. De wanden zijn allemaal prefab gemaakt bij onze betonfabriek. Dit resulteerde in een hoog bouwtempo voor het casco, met een grote vrije indeelbaarheid.” Het gebouw heeft zes bouwlagen en de appartementen hebben elk een BVO van 24 m². De bouwlagen zijn circa 550 m² BVO per bouwlaag en op de begane grond zit een commerciële ruimte voor Woonbemiddeling Leeuwarden.

Wiersma: “Bij BREEAM wordt gekeken naar de omgeving en het omgevingsmanagement van de dieren rondom het terrein. Er woont een vleermuispopulatie in het park die gebruik maakt van de omgeving. Hiervoor hebben wij speciaal nestkasten opgenomen in het gebouw. Ook hebben we bij de begroeiing van het terrein rekening gehouden met de omgeving. Hier is door een ecoloog een onderzoek gedaan en een advies opgesteld voor de beplanting. We zijn trots op de duurzame nieuwbouw. Dankzij dit gebouw kunnen de studenten – naast studeren aan de NHL of Stenden Hogeschool en recreëren in het studentencafé 3OJ of in het fitnesscomplex, nu op de campus ook wonen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Woonbemiddeling Leeuwarden

ONTWERP Mecanoo, Delft

ADVIES Sijperda-Hardy, IJlst (installaties); Meijer en Joustra (constructies)

UITVOERING

Friso Bouwgroep, Sneek

INSTALLATIES

Lammerink Installaties, Ootmarsum

BOUWPERIODE

mei 2013 - mei 2014

BOUWKOSTEN

circa € 4 miljoen (incl. installaties)

LEEUWARDEN | Studentenhuisvesting Kenniscampus

Projectinfo

ENERGIEZUINIGE, DUURZAME SYSTEMEN

BREEAM-NL 'VERY GOOD'-CERTIFICAAT

De nieuwe studentenflat te Leeuwarden met 78 appartementen wordt een 'groen' gebouw met energiezuinige, duurzame systemen. In mei 2014 is de studentenhuisvesting opgeleverd met een BREEAM 'Very Good'-certificaat.

De nieuwbouw van Studentenhuisvesting Leeuwarden krijgt een heel duurzaam karakter. Eigenaar en opdrachtgever Kamerbemiddeling Leeuwarden heeft de doelstelling het BREEAM-NL 'Very Good'-certificaat te behalen. 'Voor woningbouw is dat bijzonder'.

“Duurzaamheid en ontlasting van het milieu gedurende de ontwikkeling, realisatie en exploitatie spelen een grote rol bij dit project”, aldus Melanie Snijders van de Lammerink Installatiegroep. Lammerink kreeg de opdracht voor het ontwerp en de realisatie van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. In de ontwerpfase is gekozen voor energiezuinige systemen: warmtepomp, PVpanelen, energiedak en LED-verlichting, evenals waterbesparende systemen zoals een vacuüm toiletinstallatie en waterbesparende kranen. Hierdoor is er sprake van lage energiekosten gedurende de levenscyclus van het gebouw. Om het energieverbruik door transport te beperken is in de realisatiefase gekozen voor onderaannemers uit de directe omgeving van de bouwlocatie in Leeuwarden. En er is uitsluitend personeel van de Lammerink-vestiging in Leek aan het werk. Door beheer op afstand via het gebouwbeheersysteem is er sprake van lagere onderhoudskosten. Daarnaast worden de studenten door middel van een geavanceerd digitaal meetsysteem energie- en milieubewuster gemaakt door online inzage en melding van hun energie en waterverbruik. In de keuze van installatiecomponenten is rekening gehouden met recyclebare en milieuvriendelijke materialen, met een lange levensduur.

O og vo or te ch ni

Sijperda-Hardy werd als installatietechnisch adviseur en als BREEAM-NL Expert betrokken bij dit project. “Onze opdrachtgever is Friso Bouwgroep”, vertelt Klaas Brandsma, projectadviseur duurzame energie. “We hebben de opdracht gekregen voor het maken van een ontwerp van de installaties. Zo komen in het gebouw een warmtepomp, zonnepanelen en een energiedak. Vloerkoeling zorgt ‘s zomers voor een comfortabel gebouw.” Brandsma: “We zorgen voor de commissioning, het toezicht op de installaties in het kader van het BREEAM-NL-certificaat. Als BREEAM-NL Expert hebben we de opdracht om het BREEAM-NL 'Very Good'-certificaat voor ontwerpen opleveringsfase te halen. Lammerink Installatiegroep en Koninklijke Damstra Installatietechniek werken het ontwerp in detail uit en zorgen ook voor de werktekeningen en berekeningen. Sijperda-Hardy controleert deze documenten.” Brandsma: “De samenwerking met Friso Bouwgroep is goed. Periodiek wordt de stand van zaken met de partijen doorgenomen om te checken of de BREEAM-NL 'Very Good'-certificering nog behaald wordt. Het is een interessant project vanwege het hoge duurzaamheidsgehalte en de BREEAM-certificering.”

» elektrotechniek » werktuigbouwkunde » inbraak- & brandbeveiliging » telecom- & zorgalarmering » mobiele communicatie Veelzijdige

specialisten

in installatietechniek

Installatietechnisch adviesbureau T (0515) 429 777 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

De Mors 76, 7631 AK Ootmarsum, T. 0541 - 58 80 00 F. 0541 - 58 80 01 E. info@lammerink-groep.nl, I. www.lammerink-groep.nl

| 111

Journaal 'Uniek concept deuren, kozijnen en hangen sluitwerk reduceert faalkosten'

Architecten Rijksmuseum koninklijk onderscheiden

Het percentage faalkosten komt voor 2013 uit op rond de elf procent, zegt Fides Project Support. “Kosten die niet gemaakt hoeven worden wanneer de juiste kennis wordt toegepast. Uiteraard is het onmogelijk dat de kennis van elk klein detail van een gebouw in huis is bij opdrachtgever, architect, aannemer of timmerfabriek. Het al dan niet ontbreken van kennis heeft een grote invloed op het totaalbedrag aan faalkosten aan het eind van het project.”

De Spaanse architecten Antonio Cruz en Antonio Ortiz zijn op 22 april in Madrid benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, voor hun betrokkenheid bij de renovatie van het Rijksmuseum. Cruz y Ortiz arquitectos is de officiële hoofdarchitect van het project.

Fides Project Support zorgt naar eigen zeggen, door middel van het toepassen van specialistische kennis, voor een verlaging van de faalkosten op het gebied van utiliteitsdeuren met bijbehorende kozijnen en hangen sluitwerk. “Wij durven te stellen dat wij de faalkosten op dit onderdeel van het gebouw kunnen verminderen met minimaal vijftig procent”, aldus Sanne Spek, vennoot van Fides Project Support. “Mijn partner en ik hebben bij elkaar ruim dertig jaar ervaring op het gebied van deuren, kozijnen en hangen sluitwerk. In die tijd zijn vele problemen en oplossingen op dit gebied de revue gepasseerd.” “Door het geven van het juiste advies en het controleren van de producten in combinatie met toepassingen en weten regelgeving, worden problemen al in een vroeg stadium geconstateerd. Er is dan nog voldoende tijd om een alternatieve oplossing te vinden. Naast materiaalkennis heeft Fides Project Support ervaring met zowel bouwbedrijven als producenten. Hierdoor kan zij zich verplaatsen in beide partijen en verloopt de communicatie tussen de diverse betrokkenen soepel, en worden niet alleen de faalkosten verminderd, de betrokkenen kunnen zich bezig houden met waar ze echt goed in zijn.”

Sinds de opening in april 2013 is het hernieuwde nationale museum bezocht door meer dan 2,8 miljoen mensen. In het licht van dit succes, was de Nederlandse ambassade in Spanje van mening dat “het moment daar was om hulde te brengen aan degenen die verantwoordelijk zijn voor de verbouwing van het Rijksmuseum”, en daarmee het Spaanse publiek bewust te maken van het uitstekende werk van de Spaanse architecten in Amsterdam. In het komende academisch jaar zullen Cruz en Ortiz als gastdocenten lesgeven aan de TU Delft.

Meer informatie: www.fidesprojectsupport.nl

Gyproc uitgeroepen tot ‘Leverancier van het jaar 2013’ Specialist in gipsproducten en -systemen Gyproc is door Raab Karcher en Van Keulen houten bouwmaterialen uitgeroepen tot ‘Leverancier van het jaar'. Deze prijs werd op donderdag 16 april voor de tweede keer uitgereikt, tijdens de jaarlijkse Leveranciersdag van beide bedrijven in Breda. Raab Karcher en Van Keulen maken samen gebruik van een benchmarksysteem voor hun veertig 'triple A-leveranciers'. Jaarlijks worden deze leveranciers langs een meetlat gelegd. De beoordeling vindt plaats op basis van toetsing van negen hoofdpunten, waaronder: transparant partnerschap, kwaliteit, innovatie, service, marketinginspanningen en trainingen. Gyproc heeft op deze punten het hoogst gescoord. Professionele verwerkers kunnen bij zowel Raab Karcher-vestigingen als die van Van Keulen terecht voor een compleet assortiment Gyproc gipsplaat- en gipspleistersystemen.

Gespecialiseerd in betonbouw, eventueel inclusief: • grondwerk • wapeningswerkzaamheden • damwand constructies • hei- / boorpalen Telefoon 0251 232390

112 |

De Trompet 1570, 1967 DB Heemskerk

E: info@bouwbedrijfzonneveld.nl

Telefoon 0251 232390

I: www.bouwbedrijfzonneveld.nl

ANGOLA | Quiminha

Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau Beeld: TAHAL GROUP

LICHTE, GEMAKKELIJK TE MONTEREN KOZIJNEN Producent en leverancier van de aluminium schuiframen en prefabelementen voor park Quiminha in Angola is INTAL. Zij levert hiervoor kozijnen van het type Module in combinatie met het Intalfixmontagesysteem. Hiermee kunnen deuren en ramen schroefloos worden gemonteerd, compleet met glas en werkende draaiende of schuivende delen. De 1835 kozijnen worden geproduceerd in de fabriek van INTAL in Opmeer. Vandaaruit worden ze in partijen verscheept naar De Kok Staalbouw in Heerle, die ze weer verscheept naar Angola. Beproefd kozijn toegepast in Angolese ontwikkeling Quiminha

“INTAL-Module is een wat ouder systeem”, vertelt Rudy Schipper, directeur van INTAL. “Omdat de Nederlandse eisen op het gebied van isolatie in de loop der jaren behoorlijk zijn opgeschroefd, wordt het Moduleraam hier alleen nog toegepast in tijdelijke huisvestingen, zoals loodsen, hallen en bouwketen. Maar het is een doorgewinterd systeem. Licht, uiterst betrouwbaar en onderhoudsarm ." "De montage is een kwestie van minuten. Dat maakt het Moduleraam uitstekend geschikt voor warmere klimaten, waar isolatie een minder belangrijke rol speelt. Het is één van de producten die INTAL groot heeft gemaakt.” De kozijnen worden geproduceerd door middel van het stansen van de aluminium profielen. Vervolgens worden ze in elkaar gezet met enkel schroefverbindingen. Hierdoor kunnen ze ook weer gemakkelijk uit elkaar worden gehaald. Schipper: “We zouden ze ook als bouwpakket kunnen leveren, maar daar is in dit geval niet voor gekozen.” ❚

| 113

PLAATSNAAM | Projectnaam RIDDERKERK Renovatie Huygensplantsoen

Tekst: Hilda Bosma Beeld: Zwaluwe Bouw

Vijfdaags groot onderhoud per woning

114 |

De 138 galerijflatwoningen aan het Huygensplantsoen en de Bilderdijklaan in Ridderkerk zijn grootschalig gerenoveerd. In vijf werkdagen per woning gingen de flats in bewoonde toestand van energielabel E naar B. Woningbouwcorporatie Woonvisie te Ridderkerk wil met de werkzaamheden de technische en energetische kwaliteit van de jarenzestigwoningen verbeteren. Erik Bek van E&B Engineering en Bouwbegeleiding adviseerde opdrachtgever Woonvisie over het installatieontwerp. Daarbij was het einddoel van dit project veiligheid en comfort.

elkaar afgestemd. "In de tweewekelijkse werkvergaderingen hebben we de planning en werkzaamheden goed doorgesproken. Door de goede samenwerking was het mogelijk de woningen in bewoonde staat op te knappen. Het was een hele uitdaging om 138 woningen in zestien weken te realiseren.”

Bouwkundig hoofdaannemer Zwaluwe Bouw kreeg na een aanbesteding de opdracht voor de werkzaamheden. Projectleider Johan Welten: “Op basis van plan van aanpak, planning en prijs kregen we de opdracht. Daarbij was ons plan van aanpak doorslaggevend. Bewoners konden in hun eigen woning wonen of tijdelijk verblijven in zogenaamde hotelwoningen. We hadden slechts vijf dagen per woning nodig om de gehele woning op te knappen. Dat was mogelijk door de goede samenwerking met installateur Bonarius. Als eerste hebben we drie proefwoningen gemaakt, zodat we konden zien waar we tegenaanliepen en hoe we dat konden oppakken. Dat zijn vervolgens modelwoningen geworden. Bewoners konden zien welk type keukenblok, tegelwerk en plinten van de leidingen mogelijk zijn en uit deze opties kiezen. De modelwoningen fungeerden tijdens de onderhoudswerkzaamheden als hotelwoning. Bewoners maakten vooral gebruik van de douche of dronken er koffie als er geluidsoverlast was.” De onderhoudswerkzaamheden van de woningen bestonden uit het vervangen van de collectieve verwarmingsinstallatie met geisers en boilers voor een individuele HR-ketel (Intergas Kombi Kompact HR Eco 24, CW3) in de keuken. Zo kunnen bewoners hun eigen verwarming regelen. Daarnaast kreeg

BEWONERSCOACH

elke flat een HZ-plintverwarmingssysteem en een Climarad 2.0-ventilatiesysteemradiator met decentrale warmteterugwinning. Het oude ketelhuis is tijdens de renovatie een oplaadplek voor scootmobiels geworden.

ISOLATIE In plaats van enkele beglazing hebben de flats HR++ beglazing gekregen en is de luchtspouw volgespoten met wolisolatie. Ook zijn de tochtstrips bij de draaiende delen van de kozijnen vervangen door nieuwe tochtstrips en is de borstwering vervangen door isolerende borstwering. De oude keukens zijn vervangen door nieuwe keukenblokken met nieuw tegelwerk. De hekwerken van de galerijen en de balkons zijn vervangen door aluminium hekwerken. Dit is voordeliger in het onderhoud. Gepoedercoat aluminium hoeft niet meer geschilderd te worden.

STRAK TIJDSCHEMA De onderhoudswerkzaamheden van de vijf blokken met in totaal 138 huurwoningen verliepen volgens een strak tijdschema. Welten: “Tijdens de renovatie waren we op drie verdiepingen tegelijkertijd bezig.” De bouwkundige en installatietechnische werkzaamheden werden nauwkeurig op

Een bewonerscoach onderhield de contacten met de bewoners en de uitvoerder. Welten: “Op deze manier kon de uitvoerder zich focussen op de werkzaamheden. De bewonerscoach was direct aanspreekpunt van de huurders. Problemen werden snel opgelost. Na afloop van het project gaven zowel de opdrachtgever als de bewoners aan dat ze heel tevreden waren over de aanpak. Met zijn allen hebben we er een mooi project van gemaakt, met als resultaat een tevreden opdrachtgever, tevreden bewoners en 138 comfortabele woningen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Woningbouwcorporatie Woonvisie, Ridderkerk INSTALLATIEONTWERP/- ADVIES E&B Engineering en Bouwbegeleiding, Lekkerkerk

UITVOERING Zwaluwe Bouw, Zevenbergsche Hoek INSTALLATIES Bonarius, Amsterdam BOUWPERIODE augustus 2013 – december 2013

RIDDERKERK | Renovatie Huygensplantsoen

Energiezuinige installaties voor galerijflats De 138 galerijwoningen aan het Huygensplantsoen en de Bilderdijklaan in Ridderkerk zijn duurzaam gerenoveerd. Mede door het installeren van energiezuinige installaties zijn het label B-woningen geworden. Door de snelle uitvoering van alle renovatiewerkzaamheden konden bewoners in hun huurwoning blijven wonen.

Totaalinstallateur Bonarius kreeg de opdracht voor het vervangen van de collectieve cv-installatie en de warmwatertoestellen (badgeisers en elektrische boilers) door individuele installaties. Arjan Wierenga, directeur Bonarius Zuid-Holland B.V: “Duurzame toepassingen zijn de HREco-ketel van Intergas in combinatie met de climarad-radiator en het climarad-ventilatiesysteem, waardoor veel energie bespaard wordt. We hebben een climarad in de woonkamer en de climarad-ventilatiebox voor toilet, badkamer en keuken geleverd en gemonteerd." "De oude blokverwarming is verwijderd en de woningen zijn voorzien van nieuwe cv-systemen. De nieuwe cv-leidingen hebben we weggewerkt in een plint van het type HZ. Daarnaast hebben we de bestaande elektrische installatie gerenoveerd daar waar nodig. Daarbij hebben we onze kennis op gebied van renoveren in bestaande/bewoonde bouw toegepast. In dit project hebben we vooral een uitvoerende rol gehad." "Dagelijks waren we gemiddeld met twaalf monteurs in de woningen aan het werk. Op basis van ons plan van aanpak en de prijs is ons deze opdracht gegund. Voor ons zijn de werkzaamheden van dit project vrij standaard. De uitdaging van dit project zat in de snelheid en de individuele wensen van de bewoners. De bewoners mochten zelf een aantal opties kiezen. Zo hadden ze de keuze uit keukens. Ook in het tracé van het leidingwerk hadden ze een keuze. Dit alles moest mee in de bouwstroom en zorgde voor een nauwe afstemming tussen de werkvoorbereiding en de uitvoering. Voor elke woning moest in vijf werkdagen tijd van alles gebeuren: van sloop, installatie tot oplevering. De aannemer heeft in deze dagen ook nog asbest verwijderd, hang en sluitwerk vervangen, glas vervangen en alle woningen hebben nieuwe keukenblokken gekregen. Bonarius heeft gezorgd voor het aansluiten van alle leidingen, zoals de waterleiding. Door de grootschalige renovatie zijn de flats weer klaar voor de toekomst. Bonarius keurt na oplevering ook de veiligheid van de installaties. De keuring van de installaties waarborgt de veiligheid voor de huurder. Zo kunnen de energiezuinige woningen weer jaren mee.” ❚

De keukens zijn vervangen door nieuwe keukenblokken met nieuw tegelwerk

| 115

PLAATSNAAM | De AMSTELVEEN Projectnaam ontmoeting Tekst: Hugo Kamperman

Beeld: M.J. de Nijs

Een klein 'voetbalveld' aan rust

Een patiotuin ter grootte van een klein voetbalveld, dat kan een stuk slechter. De Ontmoeting in Amstelveen heeft met haar binnenhof van tachtig bij tachtig meter een meer dan ruime retraiteplek. Het appartementencomplex completeert de bebouwing van het Zonnehuisterrein aan de Laan van de Helende Meesters. De in 2011 opgeleverde nieuwbouw van Stichting Zonnehuisgroep Amstelland – een set van drie gebouwen – wordt aangevuld met een vierde gebouw en daarnaast, aan de westzijde, verrijst De Ontmoeting. “Eind december 2011 zijn we begonnen met de werkvoorbereiding, met de bronnering van de parkeergarage in een open bouwput. Wat wij er nu realiseren is het carré plus een vijfde gebouw”, vertelt Koos Vriend, planontwikkelaar bij M.J. de Nijs Projectontwikkeling. Onderdeel van het carré is een woontoren, bestaande uit 48 vrijesectorappartementen voor

116 |

particuliere woon-zorgvoorzieningen die door de Zonnehuisgroep zullen worden geëxploiteerd. “Het carré bestaat uit een viertal woontorens die kruislings 'broertje-zusje' zijn. Er komen twee vormen voor: een rechthoekige van twintig bij vijftig meter en een vierkant van 32 bij 32 – een afwisseling die over de diagonaal gaat.” Rijnboutt Architecten tekent voor het ontwerp van De Ontmoeting. “Het hoogste gebouw is zo’n 28 meter hoog. Het is een zeer fris ontwerp, waarbij de omliggende bebouwing van het Groenelaan-kwartier als uitgangspunt is

genomen”, zegt Vriend. De buitenzijde van het carré is opgebouwd uit okerkleurige baksteen, afgewisseld door houten kozijnen en glas. “De gebouwen hebben alzijdige balkons met een drietal variaties in diepte: een glaswasbalkon, een balkon waar je alleen een stoel kan plaatsen en een balkon van circa twee meter waar je een tafel en vier stoelen kunt neerzetten. De plaatsing van de balkons varieert op de verschillende verdiepingen en geeft een heel speels uiterlijk aan de gebouwen. Het wisselen in balkondiepte versterkt dat beeld.” Het idee achter De Ontmoe-

AMSTELVEEN PLAATSNAAM | De| Projectnaam ontmoeting

Patiotuin biedt afwisseling van groen en stenigheid

ting is een trefpunt te creëren voor de huurders onderling, maar ook voor de huurders en de bewoners van het naastgelegen zorgcentrum. De binnentuin is mede met dat doel voor ogen ontworpen. “Bewoners kruisen elkaar daar, het is een ontmoetingsplek. De buitenzijde van het hele gebouw is tot aan de eerste verdieping van steen. Aan de binnenkant hebben we de houten gevelbekleding kunnen behouden, dat geeft een heel warm effect bij de groene oase die je aantreft aan de binnenzijde van het carré.” ›

| 117

Vakmanschap en kwaliteit tot in het kleinste detail

速

www.fsc.org FSC速C031342

M.J. de Nijs en Zonen Warmenhuizen 0226 - 39 70 00 info@mjdenijs.nl www.denijs.nl De Ontmoeting, Amstelveen www.deontmoetingamstelveen.nl

ONTWIKKELING - BOUWEN - ONDERHOUD

AMSTELVEEN | De ontmoeting

Een groene 'oase' met herkenbare elementen

Binnen De Ontmoeting vestigt zich kinderdagverblijf KinderRijk. Verder is de plint zodanig ingericht dat er ruimte is voor een fitnessruimte en een grand café. Ook zijn er verschillende ondersteunende (zorg)diensten van de Zonnehuisgroep ondergebracht. De Ontmoeting biedt voor iedereen in willekeurig welke levensfase een eigen plek. Onder het gebouw met de woon-zorgfunctie wordt een luxe restaurant genaamd Rembrandt gerealiseerd. “Dat restaurant is primair bedoeld voor de bewoners van de 48 bovenliggende appartementen, maar mensen uit de buurt zijn natuurlijk ook van harte welkom.” De vijf woontorens die samen De Ontmoeting vormen, bieden plaats aan 257 huurappartementen. Twee torens met in totaal 113 vrijesectorhuurappartementen zijn afgenomen door Altera Vastgoed. Twee andere woontorens worden geëxploiteerd door Woningstichting Eigen Haard, die 58 vrijesectorhuurappartementen en 38 socialehuurappartementen aanbiedt. De woningen van Altera Vastgoed zijn reeds op 31 maart opgeleverd, de eerste bewoners hebben inmiddels hun intrek genomen. De Ontmoeting is geheel onderkelderd. “Er zijn 395 parkeerplaatsen; dat is een flinke garage.

Deze wordt in zijn geheel gebruikt door de bewoners van de woningen en door de Zonnehuisgroep.” De bouw van De Ontmoeting is volledig volgens schema verlopen. Vriend: “Het uitvoeringsteam heeft een indrukwekkende prestatie geleverd. In december 2012 werd de eerste kolom gestort van het eerste woongebouw. Daarna hebben ze in één jaar tijd in twee bouwstromen vijf woongebouwen omhooggetrokken. Het strak op planning houden van die bouwstromen, vind ik klasse.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT M.J. de Nijs Care BV ONTWERP Rijnboutt Architecten, Amsterdam ADVIES Van Rossum RI Amsterdam (constructie); Hiensch Engineering (installaties); Nieman (bouwfysica) UITVOERING Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen BV BOUWKOSTEN circa € 45 miljoen excl. btw BOUWPERIODE april 2012 – juni 2014 PROGRAMMA circa 52.000 m² BVO

| 119

AMSTELVEEN | De ontmoeting

Projectinfo VERSCHILLENDE DISCIPLINES

Totaalconcept in kozijnen en gevelelementen

Van der Gun Schilderwerken heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de realisatie van wooncomplex De Ontmoeting in Amstelveen. Als onderaannemer van Bouwbedrijf de Nijs verzorgde het bedrijf een compleet pakket met veel verschillende disciplines. Het ging om de binnen- en buitenbeglazing, het binnen- en buitenschilderwerk, de wandafwerking van de commerciële ruimtes, de bestikkering van glas en de belijning van de parkeergarage. “Mede door de goede samenwerking met De Nijs en andere onderaannemers hebben we ons doel bereikt. Dat wil zeggen het beglazen en schilderen van 257 appartementen en commerciële ruimtes in een jaar tijd”, vertelt Sander Kronenburg, teamleider van Van der Gun Schilderwerken. “De bouw was goed georganiseerd; dat heeft beslist een gunstig effect gehad.” De Ontmoeting was volgens Kronenburg een bijzonder project. “Je ziet tegenwoordig voor een schildersbedrijf nog maar weinig dergelijke grote werken met zoveel verschillende disciplines. Het was een mooie uitdaging om tot een goed eind te brengen.” Van der Gun Schilderwerken werd opgericht in 1964. Het bedrijf is in vijftig jaar uitgegroeid tot een gezonde en gerespecteerde onderneming waar momenteel circa zeventig mensen werken. Van der Gun levert een breed pakket aan diensten in de nieuwbouw- en onderhoudsmarkt. Het staat garant voor kwalitatief goed glas-, schilderen behangwerk in de breedste zin van het woord.

120 |

Houtindustrie Stam & Landman b.v. Nijverheidsplein 1A, 1704 RB HEERHUGOWAARD Tel. 072-5760360 - Fax. 072-5760370 www.stamenlandman.nl

PLAATSNAAM UTRECHT | Projectnaam | Castellum

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: WBC Bouwgroep, Gemeente Utrecht, Architectuurstudio SKETS

Bouw Castellum Hoge Woerd in volle gang Jan van Zanen, burgemeester van Utrecht, heeft half maart het startsein gegeven voor de bouw van Castellum Hoge Woerd. Ooit woonden op de bouwlocatie in Leidsche Rijn honderden Romeinen in hun Castellum, ofwel legerkamp. Vanaf 2015 biedt Castellum Hoge Woerd een eigentijds programma vol cultuur, natuur en archeologie in een historische setting: een unieke combinatie in Nederland en een aanwinst voor het culturele aanbod in Utrecht. De Hoge Woerd is de naam van een kunstmatige verhoging, waarin zich de resten van een Romeins fort bevinden. Het fort maakte deel uit van een keten van ongeveer twintig versterkingen op de zuidoever van de Rijn, die hier tussen circa 40 en 260 AD de grens van het Romeinse rijk bewaakten. Het fort betrof een omwalde kazerne van ongeveer 85 bij 120 meter. Het oudste Castellum was gebouwd van hout en leem en had aarden wallen. In de loop van de tweede eeuw werden de belangrijkste gebouwen, zoals het hoofdkwartier en later ook de ringmuren, in steen herbouwd. Het ontwerp van Architectuurstudio SKETS is een interpretatie van het oude fort. Bouwbedrijf WBC Bouwgroep BV uit Winterswijk heeft de opdracht gekregen voor de bouw van het project. De installatiewerkzaamheden worden in opdracht van WBC Bouwgroep BV uitgevoerd door Blokzijl TCL installatietechniek uit Almere.

PAVILJOEN De nieuwbouw voor het Castellum is zo ontworpen dat in de wallen en poortgebouwen om het Castellum allerlei culturele activiteiten kunnen plaatsvinden. Ook de dierenverblijven van het centrum voor Natuur- en MilieuCommunicatie (NMC) krijgen er een plek. In het grote paviljoen komt een theater met 260 zitplaatsen, een archeologiemuseum en horeca. Hier wordt onder andere het Romeinse schip De Meern 1 tentoongesteld, dat in 2003 onder grote publieke

belangstelling in De Meern is opgegraven en is geconserveerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed te Lelystad. Het project kent een groot aantal uitdagingen, vertelt René ten Vregelaar van WBC Bouwgroep. “De vele en kwalitatief hoogwaardige afwerkingen maken het project gecompliceerd. Deze detailafwerking vraagt veel engineeringstijd. De opbouw van de circa zes meter hoge wal rondom het fort wordt in prefabdelen aangeleverd. De wal wordt vervolgens volledig met houten latten bekleed. In totaal gaat het om ruim veertig kilometer latten, met 16.000 schroeven.”

niet te verstoren”, vertelt Ten Vregelaar. “Het fort wordt dan ook gefundeerd op prefab betonplaten die bovenop het maaiveld zijn gelegd.” Het grootste deel van de fundaties is inmiddels gelegd. “We gaan rond de zomervakantie starten met het bouwen van de ‘wallen’. Op dit moment worden deze compleet in 3D uitgewerkt, zodat we straks bij de montage niet voor verrassingen komen te staan. In maart 2015 moet het fort worden opgeleverd.” ›

De wal wordt aangelegd rondom een rechthoekig binnenterrein van circa 90x100 meter. Net zoals de Romeinse soldaten dat tweeduizend jaar geleden deden, kunnen bezoekers op de wal lopen en tussen de kantelen door kijken naar wat zich buiten afspeelt. De vier toegangspoorten tot het Castellum krijgen een robuuste uitstraling en worden voorzien in tien meter hoge torens.

BOVENOP MONUMENT De plek waar het fort gebouwd wordt, betreft een archeologisch rijksmonument. Vroeger stond op dezelfde plek het Romeinse fort. “Het complete terrein is integraal opgehoogd, om de bouw van het Castellum mogelijk te maken en het archeologische monument

Het grootste deel van de fundaties is inmiddels gelegd

| 121

Blokzijltcl Installatietechniek uw totaalinstallateur! Blokzijltcl Installatietechniek BV is een totaalinstallateur met 40 medewerkers. Ons vakgebied strekt zich uit van (luxe) woningbouw tot kantoorgebouwen, scholen, theaters, laboratoria, hotels en energie stations. In dit vakgebied beheersen wij alle technieken zowel voor elektrotechnische installaties, zoals krachten zwakstroom installaties, besturingstechnieken, beveiliging, brandmeld, toegangscontrole, CCTV, aarding- en bliksembeveiliging, als werktuig-bouwkundige installaties, zoals riolering, hemelwater, gas, sanitair, verwarming, luchtbehandeling, koeling en regelinstallaties. Wij hebben een volledige engineering afdeling waarbij we onze opdrachtgevers kunnen bijstaan met het bedenken, uitwerken en uitvoeren van hun projecten. Onze serviceafdeling is 24 uur per dag, 7 dagen in de week bereikbaar, waarbij elke klant even belangrijk is. Duurzaamheid hebben

wij hoog in het vaandel staan. Op dit gebied kunnen wij zowel op de particuliere- als op de zakelijke markt veel voor u betekenen. Wij leveren o.a. betaalbare zonnepanelen en geven deskundig advies over de beste oplossing in elke situatie en inzicht in de terug verdientijd. Blokzijltcl Installatietechniek BV is partner van Minderwatt®, deze stap past in ons streven naar duurzaamheid. In samenwerking met Minderwatt® biedt Blokzijltcl Installatietechniek BV een professionele, resultaatgerichte aanpak op het terrein van duurzame lichtoplossingen. Van aanvraag, inventarisatie en advies tot lichtplan en -berekeningen. Ook financiering - en dat is uniek - behoort tot de mogelijkheden.

Televisieweg 4 • 1322 AC Almere Tel: 036-5350514 www.blokzijltcl.nl

721087_blokzijl.indd 1

27-05-14 11:06

UTRECHT | Castellum

Projectinfo

PLAATSING VAN HET SCHIP In het Paviljoen van het Castellum komt straks het 25 meter lange Romeinse schip te liggen. “Bouwkundig worden hier nu al de nodige voorzieningen voor getroffen. Zo wordt een deel van de beganegrondvloer nu gespaard en wordt een speciale fundatie gemaakt. Wanneer het gebouw voor negentig procent klaar is, wordt het schip, dat is geconserveerd bij RCE in Lelystad, naar binnen geloodst. De plaatsing van het schip zal straks – met alle betrokkenen – nog een hele uitdaging worden. Pas wanneer het schip geplaatst is, wordt het laatste deel van de gevel gesloten.” ❚

STAALPLAAT-BETONVLOEREN ALS MODERN PAVILJOEN In het hart van Leidsche Rijn, bovenop een archeologisch rijksmonument, bouwt de gemeente Utrecht een castellum terug. Deze ontmoetingsplek biedt vanaf 2015 een houten fort met vier wachttorens, en een blik terug in de Romeinse geschiedenis. In opdracht van de WBC Bouwgroep levert en monteert JG Staalplaat Betonvloeren BV alle stalen vloeren van het type ComFlor 100, en de stalen dakplaten. De importeur/leverancier van deze geprofileerde stalen ComFlor-platen is Dutch Engineering raadgevend ingenieursbureau BV. Directeur Wim Snelders: “In totaal brengen we 600 m² vloerplaten aan over vier verschillende bouwlagen. De loopbrug is voorzien van staalplaat-betonvloer en een glazen venster. De hellingbaan in het paviljoen leidt de bezoeker door de tijd, als onderdeel van de expositie over archeologische vondsten uit de omgeving, met het Romeinse schip, dat in 1997 is ontdekt, als kroonjuweel. Tevens zullen wij het paviljoen voorzien van stalen dakplaten, uitgevoerd met sedumdakvegetatie.”

INSTALLATIEWERKZAAMHEDEN CASTELLUM HOGE WOERD

In het Castellum Hoge Woerd worden staalplaatvloeren en -daken toegepast

staalplaatbetonvloeren bv cladding dak en wand

Postbus 57 6916 ZG Tolkamer tel: 0316 542717 fax: 0316 373114 mobiel: 06 10929153 info@jg-cladding.nl www.jg-cladding.nl

In opdracht van WBC Bouw verzorgt Blokzijl TCL Installatietechniek alle installatiewerkzaamheden in Castellum Hoge Woerd. Onder de E-installaties in het paviljoen en de omliggende wallen vallen onder andere alle elektrotechnische en verlichtingsinstallaties en aanvullend een brandmeldinstallatie, een datanetwerk, toegangscontrole en een beveiligingsinstallatie. De W-installaties betreffen bijvoorbeeld luchtbehandeling, sanitaire installaties, loodgieterswerk, riolering, hemelwaterafvoeren, verwarming en koeling. Perry Jesterhoudt, projectmanager bij Blokzijl TCL Installatietechniek, vertelt dat duurzaamheid een belangrijke rol speelt binnen het project. “Er worden verschillende duurzaamheidsmaatregelen genomen. Zo zorgt een pelletkachel voor de verwarming van het paviljoen en de wallen en is op veel plaatsen LED-verlichting toegepast. Een broninstallatie zorgt voor de verwarming en koeling in het gebouw.” Omdat de verhoging waarop het Castellum wordt gebouwd een archeologisch monument betreft, wordt de bronpomp iets verderop geboord. “We mochten namelijk niet in de bouwgrond zelf boren. Alle leidingwerk wordt in nauw overleg met de Gemeente Utrecht geplaatst. Het leidingwerk mag maximaal vijftig centimeter onder het maaiveld komen te liggen, omdat anders de fundamenten van het originele Castellum beschadigd kunnen raken.” Een tweede uitdaging waar Jesterhoudt de komende maanden tegenaan loopt, betreft het aansturen van alle verlichting, tezamen met de verlichting in de theaterzaal. “Het is niet eenvoudig om LED-verlichting te dimmen. Hier heb je speciale dimmers voor nodig. Om vanuit de theatertechniek de verlichting te kunnen schakelen, wordt een DMX-systeem voorzien.” Jesterhoudt is erg trots dat zijn bedrijf deze opdracht gegund heeft gekregen. “Dit soort gebouwen maak je niet vaak in je leven. Het Castellum is een aanwinst voor onze referentielijst.”

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES BOUWSOM BOUWPERIODE

Gemeente Utrecht Architectuurstudio SKETS, Amsterdam/Groningen WBC Bouwgroep BV, Winterswijk Blokzijl TCL installatietechniek, Almere circa € 9 miljoen maart 2014 – maart 2015 | 123

UTRECHT | Kop van Lombok

Zicht vanaf het Westplein

Tekst: Hilda Bosma Beeld: Architectenbureau Marlies Rohmer

Gouden binnengevels met hardhouten galerijen en natuursteen In de Kop van Lombok in Utrecht verrijst het woon- en winkelgebouw Buenos Aires. Het complex is samen met de nieuwe Ulu-Moskee aan het nieuwe Westplein het nieuwe gezicht van de multiculturele wijk Lombok. De levendige wijk krijgt door de nieuwbouw een enorme kwaliteitsimpuls. Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw kreeg de Design & Construct-opdracht (D&C, UAV-gc 2005) voor de bouw van het woon- en winkelcomplex met een dubbele parkeergarage. Patrick Koehorst, projectleider, vertelt: “De opdracht voor Aan de Stegge is het uitwerken van het Definitief Ontwerp tot het Uitvoerend Ontwerp. Daarnaast realiseren we een dubbele parkeerkelder in een droge bouwkuip, commerciële plint, 86 appartementen (incl. algemene ruimten) en een binnentuin/atrium.”

BETROKKENHEID Koehorst: “Architectenbureau Marlies Rohmer uit Amsterdam is zeer nauw betrokken geweest bij de

124 |

uitwerking van het DO naar het UO. Ook tijdens de gehele uitvoeringsperiode was de betrokkenheid groot, om zo de invloed en de controle te kunnen houden op een esthetisch juiste uitvoering van de ontwerpideeën.”

STRAKKE EN SOBERE BUITENGEVEL “De buitenschil heeft enigszins een industrieel strak uiterlijk”, aldus Koehorst. “De redelijk sober gekleurde buitengevel is in scherp contrast met de kleurrijke en gouden binnengevels. De binnengevels van de binnengebieden zijn veel levendiger door de gouden gevels in combinatie met

de houten galerijen en vlonderdekken. Het gebouw heeft daardoor een warm karakter met een hoog wooncomfort.”

AFRIKAANS HARDHOUT In april 2013 kreeg Wijma in Kampen de opdracht voor de houten galerijen en vlonderdekken. De bomen voor de hoofddraagconstructie zijn gekapt en gezaagd in Afrika en verscheept naar Nederland, waar het hardhout in september arriveerde in Kampen. De hardhouten galerijen in combinatie met de 'gouden' gevels en het toegepaste natuursteen en de binnentuin geven een fantastisch en uniek uiterlijk aan het atrium. Het complex is voorzien van

UTRECHT | Kop van Lombok

Links en onder: hardhouten galerijen en vlonders en 'gouden' en natuurstenen gevels maken het gebouw onderscheidend

een enorm dakterras voor gezamenlijk gebruik, waarvan je kunt uitkijken over het centrum van Utrecht en de gehele wijk Lombok.

BINNENSTEDELIJK “Het project is een opmerkelijk staaltje binnenstedelijk bouwen, gezien het nagenoeg ontbreken van werkruimte buiten de gebouwlijnen en het in stand houden van alle verkeerstromen en de aanwezige infrastructuur en nutsvoorzieningen”, aldus Koehorst. “Bijzonder aan de bouw

is ook de meter diepe soil-mixwand die in combinatie met een waterglasinjectie als bodemafsluiter is toegepast om een droge bouwput te creëren en de dubbele kelder te kunnen bouwen. Deze kelder dient tevens als fundering voor de bovenliggende commerciële plint en 86 appartementen.” Koehorst: “Door de grote betrokkenheid van de partijen en het hoge ambitieniveau van de ontwerper verloopt de samenwerking en de bouw prettig. We werken hard om het gebouw in juli op te leveren.” ❚

Project management - Project coördinatie - Interim management - Aanbestedingen Bouwkosten bewaking - Planning - Kwaliteit - Focus op resultaat

Ing P.H.J. (Patrick) Koehorst M: 06 53 57 52 26  Boerkottenhoek 33 7546 DB Enschede E: info@koehorst-bouwmanagement.nl I: www.koehorst-bouwmanagement.nl

Bouwinfo OPDRACHT Bouwfonds Ontwikkeling, Hoevelaken (woon-/winkelgeONTWERP UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

bouw); Gemeente Utrecht (parkeergarage) Architectenbureau Marlies Rohmer, Amsterdam Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw, Goor Van Dam, Rijssen (E & W) november 2010 t/m 18 juli 2014

| 125

DALFSEN

| Waterfront

Tekst: Richard Steegers

Beeld: Krier & Kohl Architekten

PRESTIGIEUS PROJECT VORMT VISITEKAARTJE VAN DALFSEN

Waterfront, karakteristiek wonen aan de Vecht Tussen een levendige dorpskern en de prachtige Vecht wordt de komende jaren Waterfront Dalfsen gerealiseerd. Het gaat om een prestigieus project met een kenmerkende gevelarchitectuur, een hoog afwerkingsniveau en historische allure.

126 |

DALFSEN

| Waterfront

Dankzij verschillende kleurstellingen, dakopbouw en gevelaanzichten ontstaat een gevarieerd beeld

Het gevelbeeld van de karakteristieke woningen is bijzonder te noemen. Het gebouw oogt ondanks het enorme volume beslist niet massief. Dankzij verschillende kleurstellingen, dakopbouw en gevelaanzichten ontstaat een gevarieerd beeld. Daardoor lijken de individuele panden op zichzelf te staan. Ze vallen aan de buitenkant niet op als nieuwbouw en passen daardoor uitstekend in de omgeving. Waterfront Dalfsen is een initiatief van Ontwikkel Combinatie Waterfront, een samenwerking van Loostad en VolkerWessels Vastgoed. Het ontwerp van de opdracht komt van het gerenommeerde Duitse bureau Krier & Kohl Architekten in Berlijn. De uitvoering is in handen van Koenen Bouw uit Emmen. Bij het langdurige project ligt de nadruk op landelijk wonen met open zichtlijnen naar het water. Bijna een jaar geleden is fase 1 van start gegaan. Dit omvat de bouw van een ondergrondse parkeergarage voor 110 auto’s en een Albert Heijn supermarkt van 1.800 vierkante meter. Daarboven worden twintig sociale huurappartementen in twee lagen gerealiseerd voor Woningstichting Vechthorst. Naast de huurwoningen en supermarkt worden ook nog eens vier grondgebonden huizen en drie maisonnettes gebouwd die eveneens op de kelderbak zijn gepositioneerd. Op de locatie waren het oude gemeentehuis (blok 3, 4

en 5) en de Eshuis fabriek (blok 1) gehuisvest. KWS Infra maakte het gehele terrein bouwrijp, waarna de aanleg van de parkeergarage kon beginnen. Aangezien de bebouwing zich in de onmiddellijke nabijheid van de Vecht bevindt, moest de grondwaterstand met ongeveer twee meter worden verlaagd. “Er is grondwater aan de bodem onttrokken door bronbemaling - in dit geval filterbemaling - toe te passen”, legt Raymond Rolink, projectleider van Koenen Bouw uit. “Daardoor kwamen we voor de parkeergarage drie meter onder maaiveld uit.” De kelder is vervaardigd uit een monoliet afgewerkte betonvloer op zand met daarboven holle wanden. Het kelderdek is gemaakt van kanaalplaatvloeren in combinatie met balkverzwaringen. De supermarkt is opgebouwd uit holle wanden, prefab kolommen en binnenspouwbladen van kalkzandsteen lijmblokken. De eerste verdiepingsvloer bestaat uit breedplaten, balkbodems en kanaalplaatvloeren. De wanden van de appartementen zijn wandliggers, dus uitgevoerd met in-het-werk gestorte betonwanden. De verbijzonderingen van het gevelbeeld zijn essentieel voor de uitstraling van Waterfront Dalfsen. Het creëert een prachtig plaatje. Het uiterlijk vertoon zorgt wel voor een flinke uitdaging bij de bouwlieden. Het gevelmetselwerk kenmerkt zich namelijk door vele verschillende details. ›

| 127

Waterfront Dalfsen fase 1

Optimaal resultaat door teamwork! De Schouders eronder, zo pakken we bij Koenen Bouw zoâ&#x20AC;&#x2122;n klus aan. Het resultaat mag er zijn: Waterfront Dalfsen fase 1 wordt een schitterend project. Onder leiding van Koenen Bouw en in samenwerking met onze partners wordt een fraai stuk werk afgeleverd. Dit team kan elke uitdaging aan, wij informeren u hierover graag (koenen@volkerwessels.com 0591 â&#x20AC;&#x201C; 623500).

DALFSEN

“Soms liggen de stenen terug, soms steken ze uit. Daarnaast is er afwisselend gebruik gemaakt van hanenkammen, rollagen, staand en normaal metselwerk”, weet Raymond Rolink. “Voor onze timmerlieden, die verantwoordelijk zijn voor het stellen van de profielen en de metselaars van Vegtron die de stenen leggen, was het best een lastige klus. Maar door hun vakmanschap, geduld en motivatie lukt het om de klus op een goede manier te klaren. Ze mogen trots zijn op het eindresultaat.” Door het uitblijven van de winter kon het bouwteam een flinke inhaalslag maken op de tijdsplanning. De oplevering van fase 1 is bijna drie maanden naar voren gehaald en wordt nu medio september verwacht. “Ook de keuze voor het toepassen

| Waterfront

van HSB-wandelementen inclusief beglaasde kozijnen en de lean afbouwconstructie waren daarbij van invloed”, vertelt de projectleider. “De panden waren door deze efficiënte aanpak snel wind- en waterdicht. Dat heeft goed uitgepakt.” Waterfront Dalfsen is opgeknipt in vijf verschillende bouwblokken. Blok 1 is nu in uitvoering. Blok 2 (vijf grondgebonden woningen) en blok 5A (elf luxe appartementen) zijn momenteel in verkoop. Zodra er voldoende van zijn verkocht, wordt het project vervolgd met de tweede bouwfase. Als dat volgens planning verloopt, kan daarmee eind dit jaar worden gestart. ❚

Verschillende bouwfasen naast elkaar

Uitbloeiingsarme mortels Geen witte uitslag meer op metselwerk Duu r Nee zaam m m bou w ort els en? me t

Waterfront Dalfsen

Remix Uitbloeiingsarme mortels, de enige echte

• Metselmortels • Voegmortels • Doorstrijkmortels • Dunbedmortels

www.remix.nl

• Voorzien van uitgekiend pakket uitbloeiblokkers • Optimaal metseltempo met het Remix Mortel-OpMaat systeem® • Enige metselmortelfabrikant met Dubokeur voor Duurzaam bouwen.

Projectinfo DUURZAAM METSELWERK MET UITBLOEIINGSARME MORTEL Het bijzondere metselwerk van dit prestigieuze project, op een prominente locatie in het hart van Dalfsen, dient er goed uit te zien. Vervelende ontsierende witte uitslag op de gevel is uit den boze. Naast Remix metselmortel is daarom gekozen voor de uitbloeiingsarme voegmortels van Remix, om de kans op witte kalkuitbloei zoveel mogelijk te reduceren. "Het schuin tegenoverliggend gemeentehuis, dat ook met Remix uitbloeiingsarme mortel is gemetseld, is een goed voorbeeld van het bijzonder fraaie resultaat dat met uitbloeiingsarme mortel wordt behaald." Metselbedrijf Vegtron is zeer enthousiast over het wel zeer bijzondere metselwerk en over de verwerkbaarheid van de mortel. Men ligt goed op schema en het metselwerk ziet er goed uit. De vele kleurschakeringen in metselstenen en voegen vormen een fraai geheel. De toegepaste metselmortel heeft het Dubokeur voor duurzaam bouwen, hetgeen goed past in 'één van de duurzaamste' gemeenten van Nederland.

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING BOUWSOM BOUWPERIODE

Ontwikkel Combinatie Waterfront, Dalfsen Krier & Kohl Architekten, Berlijn Koenen Bouw, Emmen € 6,5 miljoen (bouwfase 1) mei 2013 – omstreeks september 2014 (bouwfase 1)

Tel. 0599 - 287 360 | 129

HEILOO | Appartementengebouw Blockhove

Tekst & Beeld: Sander Douma Architecten

Schakel tussen buurten Gezien van de Zeeweg vormt Blockhove een van de entreegebouwen naar het gebied rond de Willibrorduskerk, het ‘tweede centrum’ van Heiloo. Het gebouw vormt een schakel tussen de kleinschalige woningbouw aan de Zeeweg en de grootschaligere bebouwing van het centrumgebied. Deze schaalvergroting is overgenomen in de vormgeving van het gebouw door een geleidelijke overgang in hoogte te creëren naar de naastgelegen bebouwing.

De ligging op een kruispunt van ontsluitingswegen heeft geleid tot een ontwerp met een alzijdige uitstraling, met voorgevels aan drie zijden. Op de zuidwesthoek wordt het gebouw beëindigd met een stedenbouwkundig accent, dat qua hoogte aansluit op de bibliotheek en uitzicht biedt op het centrum.

woningen langs de Zeeweg, is een eigentijdse opvatting gemaakt van dit veel voorkomende woningtype. De witte elementen worden verbonden door een donkere steenstructuur; deze vormt als het ware de lijm die het geheel bij elkaar houdt. De blokkenstructuur, overstekken en kleurverschillen resulteren in een gebouw met een speelse en frisse uitstraling.

De halfverdiepte kelder zorgt ervoor dat er geen appartementen op maaiveldniveau gesitueerd zijn, maar 1,5 meter hierboven. Dit biedt meer privacy voor de bewoners, een beter uitzicht op de omgeving en daarmee een kwaliteitsverbetering voor het hele gebouw.

GEVEL Het concept voor de gevel is voortgekomen uit de vele witgekeimde huizen aan de Zeeweg en de Stationsweg. Door verschillende kokerelementen te maken die qua kleur en schaal refereren aan de

130 |

Witte elementen worden verbonden door een donkere steenstructuur

HEILOO | Appartementengebouw Blockhove

MENSELIJKE MAAT Het opknippen in kleinere elementen zorgt ervoor dat het gebouw een menselijke maat krijgt en de appartementen individueel te onderscheiden zijn. De plint van het gebouw is semitransparant en lichtdoorlatend uitgevoerd, waardoor deze ’s avonds oplicht. Daarnaast zijn alle appartementen voorzien van grote glasoppervlakken en een eigen buitenruimte. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE PROGRAMMA

J.M. Kuijper Heiloo Beheer bv Sander Douma Architecten Tervoort Egmond bv september 2012 - november 2013 8 appartementen en halfverdiepte parkeerkelder

| 131

THEMA | Architect

HYBRIDE GEVELSTEEN MAAKT AMBITIES ARCHITECT MOGELIJK

'STEENMEESTERS' GAAN MET DE TIJD MEE De combinatie betonsteen-architectuur kreeg de laatste jaren een flinke impuls, met de hybride gevelsteen van MBI. Deze betonsteen met een toplaag van natuursteen, gerecycled glas of schelpen, is een grote stap in de realisatie van architectonische ideeën, vertelt architectadviseur Olaf Pohlmann. “In combinatie met ons concept ArchiteXtuur, rustend op de pijlers innovatie, hoogwaardige producten, jarenlange ervaring en co-creatie, ontstaat zo een zee aan mogelijkheden; letterlijk: u vraagt, wij maken het mogelijk.”

132 |

THEMA | Architect

MBI, een betonspecialist met eigen productielocaties en een sterke focus op de verbetering en verduurzaming van de leefomgeving, biedt met deze USP architectonische vrijheid in kleur, vorm, textuur en profilering. “Vrijwel alle denkbare natuursteenmaterialen kunnen met deze gevelsteen worden gecombineerd”, zegt Pohlmann. “MBI heeft daarvoor een eigen productielijn, waarmee een grote maatvastheid wordt gegarandeerd. Daarbij wordt eerst de onderlaag van beton 'aangetrild' in een mal en vervolgens de toplaag, of die nu uit plaatmateriaal of losse stenen bestaat. Vanaf circa vierhonderd vierkante meter kunnen wij op afroep produceren. Met een zorgvuldige bouwplanning kan de gevelsteen in vier tot zes weken geproduceerd zijn. Binnen een relatief simpel en milieuvriendelijk productieproces.”

FINGERSPITZENGEFÜHL MBI heeft architectadviseurs in huis, die opdrachtgevers een concept kunnen aanbieden dat uitgaat van daadwerkelijke co-creatie. “ArchiteXtuur houdt in: wij denken met u mee en materialiseren de creatie. Betonproductie wordt wel eens onderschat. Wij brengen het nodige fingerspitzengefühl in, gaan de dialoog aan met de architect en proberen deze te inspireren, als echte steenmeesters. Het is pionieren in productontwikkeling. Ook tijdens de uitvoering hou-

den wij daarom een technisch begeleider paraat, die architect, aannemer én opdrachtgever kan ontzorgen.” Ook in maatvoering wordt de markt tegemoetgekomen, zegt Pohlmann. “Een ontwikkeling van de laatste jaren is de productie van steeds langere en dunnere stenen, waardoor het aantal ontwerptechnische mogelijkheden nog wordt vergroot. Daarnaast is er binnen MBI ook een ontwikkeling gaande naar de productie van steenstrips.”

mann. “Wij produceren alle beton zelf, en leveren alle producten onder DUBO-, Milieu-, CE-, en KOMO-keur. De reststoffen voortkomend uit ons productieproces worden gerecycled en hergebruikt in onze producten, zoals in de toplaag van de hybride gevelstenen. Ook afgekeurde producten worden gerecycled en opnieuw ingezet.”

INNOVATIES

Architecten worden het best bediend waar hun ontwerpexpertise onmisbaar is. In combinatie met MBI werden recent tal van dergelijke projecten uitgevoerd, zoals de renovatie van het zestig jaar oude Rietveldpaviljoen van het Kröller-Müller Museum in Otterlo. “Hierbij diende de bij de bouw gebruikte betonsteen een-op-een te worden nagemaakt.” Andere voorbeelden van de toepassing van gevelbeton onder architectuur, zijn het Paddestoelenhuis van Architectenbureau Mulders vandenBerk in Berghem (inzending BNA Gebouw van het Jaar 2013) en het GGZ-kantoor in Nijmegen van SBH Architecten + Adviseurs/BogermanDill Architecten (nominatie NRP Gulden Feniks 2013). “Beide zijn projecten waarin de combinatie van ideeënvrijheid en steenmeesterschap maximaal is aangewend”, besluit Pohlmann. ❚

Andere innovaties zijn het gebruik van 3D-printers voor toplagen (in ontwikkeling), en een luchtzuiverende gevelsteen. Deze in 2013 geïntroduceerde Clairplus-steen maakt gebruik van een toevoeging die lucht zuivert op basis van fotosynthese – een bestaande techniek, uitontwikkeld en getest in samenwerking met de TU Eindhoven. “Deze innovatie is met name interessant voor projecten c.q. locaties waar een fijnstofreductie moet worden gerealiseerd.” De luchtzuiverende eigenschappen van een vierkante meter Clairplus staan gelijk aan die van een grote boom. Een oppervlakte van negen vierkante meter realiseert zelfs evenveel stikstofreductie als een gemiddelde auto per jaar uitstoot, aldus de MBI-website. Duurzaamheid is over de gehele lijn zeer belangrijk in het voorschrijfproces, erkent Pohl-

RIETVELDPAVILJOEN

| 133

THEMA | Architect

Houten plafond-, wanden gevelsystemen, exclusief voor architectuur Hout is van oudsher een populair afwerkingsmateriaal onder architecten. Derako International B.V. engineert, produceert en levert massief houten bekleding voor gebouwontwerpen – ten behoeve van het interieur, en sinds kort ook voor het exterieur. “Dankzij een op GEVEL 2014 geïntroduceerde productlijn voor de gevel kunnen gebouwontwerpen met massief hout als afwerking nu integraal gerealiseerd worden”, aldus Marketing & Communication Manager Sita Vleer.

DERAKO, industrieel producent en leverancier van massief houten systemen, is in de dertig jaar van zijn bestaan vergroeid geraakt met het vergroten van de toepassingsmogelijkheden van duurzame materialen in de bouw, vertelt Vleer. De zoektocht naar tailor-made oplossingen voor de architect leverde onder meer de stap op vanuit plafonden wandbekleding richting gevelbekleding. “De architectonische mogelijkheden van hout als afwerkingsmateriaal voor buitengevels waren in het verleden beperkt, omdat geschroefd of genageld diende te worden.” Met het gepatenteerde bevestigingssysteem van DERAKO, bestaande uit een

134 |

Theater De Kom Nieuwegein

geanodiseerd aluminium profiel dat projectspecifiek wordt voorzien van uitfrezingen voor een RVSclip, kunnen de lamellen nu eenvoudig worden bevestigd. “Aan de buitenzijde is uiteraard geen bevestigingstechniek zichtbaar.”

'ARCHITECT IS ONZE COREBUSINESS' De nieuwe gevel-productlijn is uit te voeren in de houtsoorten WRC, Lariks, Oregon Pine en Ther-

mowood. DERAKO is groot geworden in massief houten plafonden wandsystemen, volledig afgewerkt te leveren in diverse houtsoorten – specifiek voor projecten onder architectuur en altijd op projectbasis. “Werken voor de architect is onze corebusiness. Vanaf het moment dat een vraag van de architect in de bestekfase bij ons binnenkomt tot de levering, gebeurt alles onder één dak.” De architect wordt in elke fase van het proces door

THEMA | Architect

Studentenpaviljoen Erasmus Universiteit Rotterdam

DERAKO begeleid, van materiaalkeuze via engineering en productie tot aan de levering. “Wij zorgen voor de technische verwerking van creatieve ontwerpen. Dan is van groot belang dat de detaillistische vragen van architecten op elk gewenst moment kunnen worden beantwoord.”

STUDENTENPAVILJOEN EUR Essentieel onderdeel is een uitgebreide, doelgroepgerichte website, met onder meer een bestekservice en professioneel fotomateriaal. “DERAKO is een visueel ingesteld bedrijf, en dat wordt op prijs gesteld door architecten.” Van referentieprojecten onder architectuur zijn vele voorbeelden

RICOH ’s-Hertogenbosch

beschikbaar, zoals het Studentenpaviljoen van de Erasmus Universiteit Rotterdam (Powerhouse/De Zwarte Hond), Theater De Kom in Nieuwegein (Architekten Cie.) en het Amersfoortse Meander MC (atelier PRO). In het buitenland springt de Birmingham Central Library (Mecanoo) eruit. Vleer noemt met name het Studentenpaviljoen. “Hier is geen sprake meer van afzonderlijke wand- of plafondbekleding, maar wordt door onze toepassing één interieuruitstraling geboden.”

'ONTWERPMOGELIJKHEDEN GROEIEN' Waarom Nederlandse toparchitecten veelvuldig met DERAKO werken zit volgens Vleer in de toe-

gevoegde waarde. “Wij praten niet graag over een onderscheidende factor ten opzichte van de concurrent. Wat bij ons voorop staat is kennis en ervaring, de creativiteit van het ontwerp, en de realisatie daarvan zonder technische beperkingen - binnen het gewenste budget en in hechte samenwerking met alle partijen in de bouwkolom. Vanzelfsprekend zijn wij in het bezit van de juiste certificaten en voldoen onze producten aan de hoogste normeringen. Dat de ontwerpmogelijkheden met massief hout als afwerkingsmateriaal nog altijd groeien – mede dankzij onze technische ontwikkelingen, is belangrijke winst. Elk gebouw heeft recht op een eigen uitstraling.” ❚

| 135

THEMA | Deuren en toegangstechnieken

Akoestiek en geluidsisolatie: 'deur maakt verschil' Openingen en kieren in gevels en wanden zijn zwakke plekken wanneer het om geluidsisolatie gaat. Zodra geluid een rol speelt in het design van een gebouw of ruimte, is een goede geluidsisolerende deur cruciaal. Alara-Lukagro, expert op het gebied van lawaaibeheersing, weet hier alles van. Geluiddemping en lawaaibeheersing is een vak apart. Geluid is een ongrijpbaar fenomeen, dat zich niet zómaar laat vangen of tegenhouden. “Zo heb je bij het beheersen van geluid

te maken met weerkaatsing van geluid”, vertelt Chris van Dijk, akoestisch specialist bij AlaraLukagro. “De ene geluidbron produceert geluid met heel andere eigenschappen dan een an-

dere bron en verschillende frequenties vereisen uiteenlopende isolerende eigenschappen van een deur. Dit zijn slechts een aantal zaken waar rekening mee gehouden dient te worden bij het ontwerpen en produceren van geluidsisolerende deuren.”

ONTWERP LUISTERT NAUW Hieruit blijkt dat het ontwerpen en produceren van de juiste geluidsisolerende deur voor een bepaalde situatie nauwkeurig werk is. “We hebben veel kennis en expertise in huis wat betreft geluid en geluidbeheersing”, zegt Daan Groenewegen, account manager bij Alara-Lukagro. “Het ontwerp van onze geluidsisolerende deuren is voortgekomen uit uitgebreide testen in onafhankelijke laboratoria, in combinatie met onze kennis en ervaring op dit gebied. Engi-

DeLaMar Theater Amsterdam - schuifdeur

Kilden Theater - geluidsisolerende deuren met lichtgevende cassettes

136 |

THEMA | Deuren en toegangstechnieken

NRC gebouw Amsterdam, geluidsisolerende deur bekleedt met natuursteen

Ziggo Dome - geluidsisolerende deuren

ook bekleed met natuursteen. Zo voldoet de deur aan de geluidwerende eisen terwijl het component volledig opgaat in de stijl van het gebouw.” “Een ander voorbeeld, waarbij de deuren juist fungeren als eyecatcher, is het Kilden Theater in Noorwegen. Voor dit project zijn onze geluidsisolerende deuren voor de theaterzalen voorzien van kunststof cassettes met ledverlichting die interactief reageert op het geluid in de zaal. Maatwerk leveren is voor ons dan ook standaard, of het nu gaat om bekleding, afmetingen of verlichting. Ook nagenoeg transparante deuren zijn mogelijk door toepassing van geluiddempend glas.”

ZELFDE UITERLIJK BIJ VERSCHILLENDE COMBINATIES “Binnen één project kunnen verschillende isolatiewaarden voor verschillende deuren vereist zijn. Daarnaast zijn brandwerendheid, inbraakwerendheid en de 'anti-paniekfunctie' veelvoorkomende eisen. De geluidsisolerende deuren neering en productie van de geluidsisolerende deuren gebeurt in eigen huis. Hierdoor kunnen wij de geluidsisolerende eigenschappen van de deuren garanderen."

COMPLEET Geluidsisolerende deuren worden door AlaraLukagro compleet geleverd. “Dit houdt in dat wij het totaalpakket voor klanten verzorgen. Van advies, engineering en productie, tot conservering, montage en onderhoud. Overigens volledig in eigen beheer. Alara-Lukagro beschikt over eigen engineeringafdeling, productiefaciliteiten, natlak cabines, poedercoat straat en monteurs. Hierdoor kunnen klanten de akoestische vraagstukken binnen een project van A tot Z door ons laten verzorgen.” ❚

CONTACT Alara-Lukagro - Noise Control Solutions Geluidsisolerende deuren - advies, engineering, productie, coating, montage, onderhoud Contactpersoon Daan Groenewegen E d.groenewegen@alara-lukagro.com T 0184 661 700 W www.alara-lukagro.com

ESTHETIEK DOET NIET ONDER VOOR FUNCTIONALITEIT Naast functionaliteit, spelen deuren ook een rol binnen het esthetische ontwerp van een gebouw. Het is van belang dat het uiterlijk van een deur aansluit bij de stijl van het gebouw. “Een mooi voorbeeld hiervan is het NRCgebouw in Amsterdam”, vertelt Groenewegen. “De gevel van dit gebouw bestaat uit natuursteen. Wij hebben daarom op verzoek van de architect de geluidsisolerende buitendeuren

van Alara-Lukagro worden in alle mogelijke combinaties uitgevoerd, terwijl het uiterlijk van de deuren niet verschilt. Een 56 dB geluiddempende én 60 minuten brandwerende deur kan dus eenzelfde uiterlijk hebben als een 45 dB dempende deur zonder brandwerende eigenschappen”, aldus Daan Groenewegen.

Ahoy Rotterdam

| 137

REINÆRDT Deuren bv Nijverheidsstraat 1 7482 GZ Haaksbergen Tel: +31 53 57 357 35 Fax: +31 53 57 357 00 www.reinaerdt.nl info@reinaerdt.nl

Brandwerende deuren “Voorkomen is beter dan genezen” een uitspraak die iedereen bekend in de oren klinkt. De verantwoordelijkheden en eisen zijn en worden verder aangescherpt, maar de kennis welk type brandwerende deuren leverbaar zijn en in welke situaties die volgens het nieuwe bouwbesluit moeten worden toegepast is niet altijd duidelijk. Wij hebben de antwoorden.

Rookwerende deuren Rookontwikkeling is bij brand vaak een grotere bedreiging voor mensen dan de brand zelf. Wij hebben al een voorschot genomen op nieuwe normeringen en een aantal deuren getest op brandwerendheid en separaat op rookwerendheid volgens de nieuwe Europese norm EN 1634-3.

Stralingwerende deuren Blootstelling aan ioniserende straling brengt een risico mee. Onze deuren en panelen kunnen worden voorzien van lood in verschillende diktes zodat u tegen deze straling beschermd bent.

Groene deuren Wij leveren deuren met hout uit verantwoord beheerde bossen (FSC en PEFC). Met het inzetten van bamboe gaan we nu een stap verder. Bamboe is een grassoort die vele duurzame eigenschappen bezit maar vooral snel groeit.

Geluidwerende deuren Geluidhinder is niet prettig en daarom willen we geluid meestal afschermen. Maar ook het creëren van privacy of comfort behoord tot de mogelijkheden. Onze deuren en deurstellen beschermen tot een hoog geluidsniveau.

Kozijnen Niet alleen voor deuren kunt u bij ons terecht. Ook voor kozijnen. Als geen ander weten wij welke situatie om welke deur vraagt en natuurlijk wat voor een type kozijn. De zorg van uw kozijn maken we dan ook graag onze zorg.

Kogelwerende deuren Een deur is kogelwerend als de kogel niet door de deur gaat. Klinkt simpel maar krachten van een Magnum of een automatisch wapen zijn enorm. Wij hebben de oplossing om dit geweld te beteugelen.

Vochtwerende deuren Bij deuren voor “natte cellen” worden deuren bedoeld, die geschikt zijn voor de badkamer, maar ook deuren die geschikt zijn voor zwembaden, slachterijen of keukens, waar de deuren met de hogedrukspuit worden gereinigd.

Glazen puien Glazen puien van REINÆRDT zijn fraai om te zien met mooie detaillering slank en rank. Bij een brandwering van 30 minuten zijn er zelfs bijna geen belemmeringen om uw wensen in te vullen. De mogelijkheid bestaat om een pui te creëren van 5 meter hoog met een onbegrensde breedte.

Inpandige woningtoegangs deuren Een voordeur is voor veel mensen het visitekaartje van de woning. Maar naast een fraai uiterlijk moet een inpandige woningtoegangsdeur aan een aantal eisen voldoen. Uw eisen qua brandwerendheid, geluidwerendheid en klimaatklasse willigen wij moeiteloos in.

Inbraakwerende deuren Bescherming is wat u verwacht bij inbraakwerendheid. Testrapporten laten zien dat vele deurtypen en REINÆRDT kozijnen de bescherming bieden tegen lieden die we liever aan de andere kant van de deur houden. Met WK2 is het element 3 minuten bestand tegen inbraak en bij WK3 zelfs 5 minuten.

Schuifdeuren Met schuifdeuren kan men ruimtes anders inrichten dan bij draaideuren zo ontstaan mogelijkheden op vele gebieden. Bij zowel onze geluidwerende en brandwerende schuifdeuren horen speciale schuifdeurkozijnen.

BEDRIJFSPRESENTATIE | Gips recycling

Gipsrecycling 'duurzame afronding van het bouwproject' Gips Recycling Nederland BV verwerkt gipsafval van bouw-, renovatieen sloopwerken tot een nieuwe grondstof voor de Nederlandse gipsplatenindustrie. “Het mooie van gips is dat zelfs de gipsplaten die gerecycled gips bevatten gewoon wéér gerecycled kunnen worden”, aldus een woordvoerder van de onderneming, die met twee verwerkingslocaties in Nederland 'garant staat voor een uitstekende service, een hoge mate van flexibiliteit en een persoonlijke benadering'.

140 |

BEDRIJFSPRESENTATIE | Gips recycling

Conform het bouwbesluit dient gipsafval op de bouwen slooplocatie gescheiden te worden. Steeds meer aannemers en sloopbedrijven nemen deze regels in acht en scheiden gipsafval aan de bron. “Een geweldige ontwikkeling, want juist deze bronscheiding maakt een efficiënte recycling mogelijk en bevordert de kwaliteit van het eindproduct.”

NIEUWE GIPSPLATEN In Nederland werkt de gipsplatenfabrikant Siniat met het gerecyclede poeder. Siniat past de nieuwe grondstof al bijna tien jaar toe bij de productie van nieuwe gipsplaten. “Door zowel het gipsafval als het gipspoeder in Nederland te houden, wordt zo groen mogelijk gewerkt en realiseren we samen een besparing van meer dan negentig procent op de uitstoot van CO2 ten opzichte van het storten van gipsafval.”

VAN 'BIG BAG' TOT 40 M³-CONTAINER Containers van 3 tot 40 m³ kunnen op projecten worden geplaatst. Momenteel wordt veel gipsafval afgehaald van bioscopen en ziekenhuizen, maar ook van renovaties van kantoorgebouwen. De kleinere containers worden gewisseld, de grotere containers worden veelal leeg geknepen met een van de autolaadkranen van Gips Recycling Nederland. Met deze kranen worden ook 'big bags' van de (kleinere) bouwen slooplocaties opgehaald. Daarnaast verzorgen een aantal sloopbedrijven hun eigen transport.

OFFERTES OP MAAT Voor ieder project wordt een offerte op maat gemaakt. Op basis van het aantal vierkante meters nieuw toe te passen gipsplaat, wordt het verwachte tonnage afval berekend. Er wordt vervolgens gekeken naar de locatie van het project én de beschikbare ruimte op de bouwplaats. Met deze gegevens verzorgt Gips Recycling Nederland altijd een projectgericht advies.

ACCEPTATIEVOORWAARDEN Gips Recycling Nederland maakt deel uit van het Deense Gypsum Recycling International en komt voort uit het grootste sloopbedrijf van Scandinavië. De recyclingtechnologie is dus ook gebaseerd op gipsafval dat vrijkomt bij sloopwerken: het gipsafval hoeft niet honderd procent schoon te zijn om te kunnen worden gerecycled en naast gipsplaten kunnen ook gipsblokken worden verwerkt.

CERTIFICAAT Wanneer een project is afgerond, ontvangt het bouwbedrijf een certificaat waarmee bij de opdrachtgever kan worden aangetoond dat het gipsafval echt is gerecycled. Tot haar opdrachtgevers mag Gips Recycling Nederland zowel (af) bouwbedrijven als afvalverwerkers rekenen, zoals bijvoorbeeld MAT Afbouw, de Afbouw Alliantie, System Flex, Smink, Van Leeuwen Containers en Wall Linq.

'Gerecycled gipsafval kan opnieuw gerecycled worden'

Kijk voor meer informatie op de website www.gipsrecycling.nl of bel met Gips Recycling Nederland voor een projectgerichte offerte 050 7516121. ❚

| 141

BEDRIJFSPRESENTATIE | De Hoop Pekso

NIEUWE GENERATIE BETONSKELETBOUW AIRDECK BUILD VISION opereert vanuit bouwinzichten om toekomstige leef- en levensinzichten mogelijk te maken. Met de wetenschap dat de ontwikkeling van materialen en integraal ontwerpen belangrijker zijn dan ooit. AIRDECK BUILD VISION staat voor verbinden. 'Het gaat om het verbinden van materialen, knopen en mensen".

De AIRDECK-elementen zijn in twee richtingen dragend en kunnen grote overspanningen aan

142 |

BEDRIJFSPRESENTATIE | De Hoop Pekso

'De AIRDECK BUILD VISION-aanpak maakt het op een simpele wijze mogelijk om een fundamentele ruimte te creëren, als basis voor een daadwerkelijke belevingsruimte. Een ruimte waarin creatie en design, op basis van organische en asymmetrische vormgeving, op een eenvoudige en vriendelijke wijze zijn in te vullen. Waar ruimtebeleving in al zijn facetten centraal staat. Een ruimte waar de verscheidenheid en rijkdom van het ontwerp met zijn karakteristieke aspecten volledig tot uitdrukking kan komen. De AIRDECK-elementen zijn in twee richtingen dragend en kunnen grote overspanningen aan. Hierdoor is maximale aanpasbaarheid van de inrichting voor nu en voor de toekomst geborgd.

De Hoop Pekso, die de AIRDECK-vloerelementen vervaardigd, maakt het op deze wijze mogelijk de ontwerpers tegemoet te komen in hun creaties en architectonische vrijheid; het neerzetten van een gebouw met een transparante en slanke uitstraling. Organisch bouwen vanuit de optiek van een betonnen skelet met vrije contouren en een vlak plafond, met integratie van constructieen installatietracés'. De AIRDECK-vloerelementen zijn vaste elementen, die de volledige invulling geven voor een flexibele structuur. Een prefabgedachte, zonder vaste maten, met een monolithisch karakter. Daarmee is het AIRDECK-element hét assemblageelement bij uitstek. Zowel voor de ontwerper als voor de bouwer'. ❚ Organisch bouwen vanuit de optiek van een betonnen skelet met vrije contouren

De voordelen van Airdeck®: • Architectonische ontwerpvrijheid • Slank skelet met vlakke plafonds • Grote overspanningen en flexibel raster • Flexibele ruimtelijke indeling • Snelle en veilige assemblage

Ai rd ec k

m a zo akt ve u el w ® lic pro ht je er ct .

www.airdeckvloer.nl

| 143

BEDRIJFSPRESENTATIE | Topvorm Prefab

'Gemak, snelheid en topkwaliteit' Tekst: François Elands Beeld: Topvorm Prefab

Hoewel de economische vooruitzichten weer ‘voorzichtig positief’ worden, schijnt in de woningbouwsector voorlopig nog geen stralende zon. Nieuwbouw komt slechts mondjesmaat van de grond en ook de renovatiemarkt heeft haar draai nog niet gevonden. Wat wél volop draait is de fabriek van Topvorm Prefab in Terneuzen. Hier rollen dagelijks uiteenlopende kant-en-klare bouwonderdelen van de band, van dakkapel tot complete HSB-gevels. “Kiezen voor prefab is kiezen voor kwaliteit, snelheid, plaatsingsgemak en hoge isolatiewaarden”, aldus mede-eigenaar Wim Timmerman.

'Binnen een dag is een dak of gevel wind- en waterdicht'

Topvorm Prefab is gespecialiseerd in het ontwerpen, 3D-tekenen, produceren en just-in-time leveren van allerhande prefab bouwonderdelen. Van daken, dakkapellen en (top)gevels tot HSB-binnenwanden, -luifels en -vloeren. Hoewel het bedrijf ‘pas’ in 2006 werd opgericht, schuilt er enorm veel ervaring binnen de hechte club van zo’n 45 vakmensen.

144 |

ALLROUND PRODUCENT “Zelf ben ik al 27 jaar actief in de bouwwereld en dat geldt ook minstens voor mijn compagnons en een groot deel van onze medewerkers”, verklaart Timmerman. “We begonnen in 2006 met prefab daken en dakkapellen, maar de afgelopen acht jaar zijn we geëvolueerd tot een allround producent en

BEDRIJFSPRESENTATIE | Topvorm Prefab

'We kunnen de complete schil verzorgen, tot meer dan honderd woningen'

Nederlandse top 5-speler binnen ons vakgebied. We kunnen de complete schil verzorgen, van vrijstaande villa tot seriematige projecten van meer dan honderd woningen. Dankzij onze geavanceerde 3D-software sluiten de elementen gegarandeerd naadloos op elkaar aan.”

VEEL KNOWHOW Belangrijkste kenmerken van prefab bouwonderdelen zijn het gemak, de snelheid en de hoge isolatiewaarden. Binnen een dag is een dak of gevel wind- en waterdicht. Inclusief HSB-topgevels, een vaak verwaarloosd onderdeel als het om prefab bouwen gaat. Ook kozijnen dakramen kunnen vooraf worden geplaatst. Zo verwerkte de fabriek in Terneuzen vorig jaar rond de 2.000 dakramen in prefab kappen. Afgetimmerd, geschilderd en wel. “We beschikken over veel knowhow, maar dat moet ook wel omdat de werken steeds completer en complexer worden”, legt Timmerman uit. “Particulieren krijgen steeds meer inspraak, wat natuurlijk prima is. Aannemers gaan steeds meer klantgericht denken en bouwen. Hierdoor krijg je ook meer optiemogelijkheden, waardoor de druk op de werkvoorbereiding wel toeneemt. Alles moet immers wel uitgetekend worden. Ook moeten woningen energieneutraler worden, met steeds hogere Rc-waarden. Onze prefab elementen zijn uitvoerig getest en voldoen aan de prestatie-eisen van het bouwbesluit op het gebied van constructie, isolatie, brandveiligheid en geluid. We werken onder KOMO-certificaat en produceren zeer milieubewust. We waren bijvoorbeeld als één van de eerste in onze branche FSC-gecertificeerd.”

ALTIJD DROGE WERKOMSTANDIGHEDEN Door variatie in elementdiktes en mineralewolpersingen kunnen zeer hoge isolatiewaarden worden gerealiseerd, bepaald volgens de nieuwste Thermical-programma’s. De elementen zijn gevuld met een onbrandbare minerale wol, tevens uitermate geschikt voor woningscheidende wanden en geluidsisolatie tegen verkeerslawaai. Onder droge omstandigheden geproduceerd, dus gegarandeerd zonder vocht, wat betekent dat de isolatiewaarden zijn gewaarborgd.

EEN ZONNIGE TOEKOMST Naast prefab bouwonderdelen voor reguliere woningbouw kunnen ook specialisten in ‘passief bouwen’ bij Topvorm terecht voor het toepassen en verwerken van de juiste isolatiematerialen. Het bedrijf loopt namelijk voorop in de ontwikkeling van meer duurzame, energiezuinige en luchtdichte producten -en ook van bijzondere producten, zoals levensechte, kant-en-klare prefab schoorstenen. "Naast de prijs is het grootste voordeel het gewicht. Een gemetselde schoorsteen weegt al gauw achthonderd kilo, de onze nog geen kwart daarvan. Dat betekent dat hij op vrijwel iedere kapconstructie kan worden gezet zonder extra voorzieningen. En zonder al teveel fysieke inspanning. Doordat Nederland – en dus ook de bouw – vergrijst, stromen er meer vaklieden uit dan in. Vaklieden op de bouwplaats worden schaarser, waardoor prefab in de toekomst nog meer nodig zal zijn. Ik zie onze toekomst dan ook zonnig tegemoet”, besluit Timmerman lachend. ❚

| 145

Top vor m Pre f a b. Zeker heid to t i n de detai l s .

Prefab daken, dakkapellen, HSB-gevels en bergingen - dat is wat Topvorm maakt. Van ontwerp en tekening tot productie en (just-in-time) levering. Die productie vindt plaats in Terneuzen, onder KOMO-certificaat zodat topkwaliteit gewaarborgd is. Topvorm is een relatief jong bedrijf maar wel met tientallen jaren ervaring aan boord. Mede daardoor behoren wij tot tot de grootste leveranciers van prefab daken in Nederland. Geen uitdaging is ons te groot. En die vinden wij ook in de ontwikkeling van meer duurzame, energiezuinige en luchtdichte producten. Ook daarin geeft Topvorm de toon aan. Met vragen en aanvragen bent u altijd van harte welkom. Ons team zal graag reageren, adviseren en calculeren.

Topvor m Prefab b.v.

T 0115-683270

Lange R eksestraat 17

4538 AZ Ter neuzen

W w w w.topvor mprefab.nl E

0115-683277

info@topvor mprefab.nl

Lang verwachte opening De Hallen, Amsterdam-West â&#x20AC;&#x153;Cadeau voor de wijkâ&#x20AC;?

Schouwburg Kunstmin

Dordrecht trots op gerestaureerd theater

Deelrestauratie en aanvullende nieuwbouw Timmerhuis Rotterdam

AMSTERDAM | De Hallen

LANG VERWACHTE OPENING DE HALLEN, AMSTERDAM-WEST

“CADEAU VOOR DE WIJK” Wat diverse eerdere initiatiefnemers niet lukte, is stichting TROM wel gelukt: een nieuwe invulling geven aan de voormalige tramremise in Amsterdam-West. Dat wordt nu een levendige ontmoetingsplaats. Het monumentale complex is met zorg aangepakt door aannemerscombinatie Strukton en De Nijs VOF.

Fotografie: Stefan Ammerlaan

Een aantal jaren geleden vroeg de Amsterdamse wethouder Carolien Gehrels aan architect André van Stigt om vanuit zijn expertise te kijken naar het beheer en onderhoud van het cultureel erfgoed van de stad. “Zo raakte ik ook betrokken bij project De Hallen, de vroegere tramremise, en met de mensen met wie – later samengekomen in Stichting TROM – we bepaalde ideeën voor De Hallen ontwikkelden”, vertelt Van Stigt. Een van die mensen is Eisse Kalk, de voorzitter van de stichting. Kalk geeft aan dat er al diverse initiatieven voor De Hallen bedacht en mislukt waren. “Op het moment dat wij in beeld kwamen, lag er een plan van Lingotto. Dat kon niet op voldoende draagvlak rekenen, onder meer van de buurt. Wij waren inmiddels in gesprek met een aantal potentiële gebruikers voor een eigen invulling. Daar hadden we meer ruimte voor nodig dan

148

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Lingotto kon bieden vanuit subsidies. Toen ook die vervielen was er voor de buurtfuncties helemaal geen plek meer. Daarop zijn we een eigen weg ingeslagen.” Stichting TROM besloot tot een andere aanpak en ging met de buurt in gesprek. Dat was zo’n drie jaar geleden. Eisse Kalk: “Uiteindelijk kwamen we op één lijn te zitten, waarna we aan de uitvoering van de plannen konden beginnen.” Dat gebeurde in goed overleg met de buurt en in samenspraak met de beoogde gebruikers, aldus Kalk. Gebruikers die een combinatie vormen van wat maatschappelijk wenselijk is en wat economisch rendabel is. “Bepaalde functies zijn vereist omdat ze nodig zijn voor de wijk, andere hebben een commerciëler karakter.” André van Stigt legt vervolgens uit dat de voormalige remise – in 1901 al voor de paardentram in gebruik genomen en in

1928 flink uitgebreid – zo veel mogelijk de vroegere uitstraling heeft behouden. Maar het complex is uiteraard ook afgestemd op de eisen van nu, zegt hij. “Uitgangspunt is dat je geen dictaat aan het gebouw moet opleggen, het gebouw dicteert wat er gebeurt. Kijk welke functies je hebt en zoek daar de juiste plek bij.” Van Stigt merkt op dat in eerste instantie de financiering van het project een hele opgave was, waar dat nu achteraf bezien een geslaagde aanpak blijkt te zijn. “Stichting TROM kon het complex destijds voor 4 miljoen euro aan erfpacht overnemen terwijl er sowieso 8 miljoen euro achterstallig onderhoud was. In de jaren dat het complex leeg stond, is het gekraakt geweest, en ook verder verwaarloosd.” Toch, geeft hij aan, bleek de voormalige remise de jaren van leegstand redelijk te hebben doorstaan. Hij wijst als voorbeeld op de 5,5 meter hoge hallendeuren. Van de 42 deuren

AMSTERDAM | De Hallen

Projectinfo NIET-ALLEDAAGSE OPLOSSING Een deel van de fundering onder De Hallen verkeerde in minder goede staat. Daarnaast lag er de eis van de gemeente om op het kavel zelf een parkeervoorziening (voor auto’s en fietsen) te realiseren. Daarvoor werd een kelder aangelegd. Het funderingswerk voor die werkzaamheden werd verzorgd door P. van 't Wout Funderingstechnieken. Een bijzondere uitdaging met heel eigen details, vertelt Piet van ’t Wout. “Dat begon al met het sloop- en grondwerk. Daarbij moest met allerlei aspecten rekening worden gehouden: de waterdruk, de aanwezigheid van de palen onder de smeerputten, vroegere reparaties en met het feit dat de trek op de palen wijzigde.” Er moest, vervolgt hij, bovendien om bestaande palen heen worden gewerkt. “De ruimte was dus heel beperkt.” Wat de parkeerkelder betrof werd gekozen voor een niet-alledaagse oplossing, aldus Van ’t Wout. “Normaal gaan eerst de palen erin, dan komt de vloer erop. Hier is eerst de vloer aangelegd met daarin uitsparingen waar de palen doorheen konden. Om de vloer niet te beschadigen moesten we extra zorgvuldig te werk gaan. Vervolgens hebben we de sparingen netjes afgedicht.” Vanwege het inspelen op de veranderende trek- en drukkrachten moesten de palen op een specifieke manier worden aangebracht. “Je moet iedere keer weer kijken wat de optimale situatie is. Dat vraagt om veel overleg. Zo zijn we uiteindelijk tot de gewenste uitwerking gekomen.”

HAL 17 Een apart onderdeel van De Hallen is Hal 17, de enige hal met een andere eigenaar: Stadsherstel Amsterdam. Projectleider Paul Morel vertelt dat Hal 17 los staat maar integraal onderdeel uitmaakt van het complex en de verbinding vormt tussen Bilderdijkkade en Ten Katestraat. “Het is de vroegere paardentramremise, een hal met aan beide zijden woningen.” Hij legt uit dat op de begane grond van de hal winkels, bedrijven en ateliers komen. “Uit de partijen die zich hebben gemeld moeten we nog een selectie maken.” Op de verdieping komen zes short-stay-appartementen. De woonhuizen behouden deels hun woonfunctie – op de verdiepingen. Op de begane grond komt bedrijfsruimte. “We zijn inmiddels volop bezig met de werkzaamheden. Een opvallende ingreep is dat we een gevel die ooit is weggehaald weer terugbrengen. Verder gaat de hal wat duurzaamheidsambities betreft aansluiten bij wat er in de rest van De Hallen gebeurt.” Tot slot merkt Morel op dat het complex nu nog wat verborgen tussen de omliggende bebouwing ligt. “Dat heeft echter de aandacht. Over een paar maanden zijn De Hallen voor alle bezoekers goed vindbaar en zichtbaar.” De nieuwe fundering werd aangelegd om de bestaande palen heen

BOUWEN AAN MONUMENTEN

149

Ondernemen in een monument begint bij het Nationaal Restauratiefonds

Monument

Hypotheek

Hotel

Het Restauratiefonds Eerste bestemming bij herbestemming. Onderscheidend vermogen, daar draait het om bij ondernemen in een monument. Elk monument is uniek, net als het proces van restaureren en herbestemmen. Het Nationaal Restauratiefonds weet wat er komt kijken bij een geslaagde herbestemming en is al meer dan 25 jaar financier van ondernemende monumenteigenaren. Speciaal voor eigenaren van rijksmonumenten die hun pand gaan restaureren en herbestemmen is er de Restauratiefondsplus-hypotheek. Een laagrentende lening (5% onder de marktrente, met een minimum van 1,5%) die aansluit op de uitdagingen bij een herbestemmingsproces. Op onze website leest u er alles over.

Kijk op www.restauratiefonds.nl/herbestemmen of bel (033) 253 94 39

AMSTERDAM | De Hallen

De vloer is uitgegraven tot de bestaande houten palen

konden er 34 compleet worden behouden. Ook op andere plaatsen is vroeger materiaal teruggebracht of hergebruikt. In eerste instantie was er voorzien in een budget van 50 miljoen euro voor het complete project, vervolgt Van Stigt. Dankzij een slimme invulling van het complex en door sober te bouwen kon dat worden teruggebracht naar 37 miljoen. “Krijg de banken maar eens zo ver dat ze voor zo’n bedrag met een nieuwe organisatie in zee gaan. Daarom zijn we eerst op zoek gegaan naar private financiers. Toen we daarmee goed op koers lagen en bovendien het gebouw al grotendeels hadden verhuurd, hebben we pas bij de banken aangeklopt.” Met de bouwwerkzaamheden werd in februari 2013 begonnen. In april van dit jaar hebben de eerste gebruikers hun deel van De Hallen betrokken onder wie de bibliotheek, fietsenwerkplaats/winkel Recycle, kunstuitleen ‘Beeldend Gesproken’ en een hotel. Terugblikkend stelt Van Stigt dat onder meer de slechte staat van de daken een uitdaging was. Die zijn nu voorzien van een isolatiepakket omdat men met het gebouw wil voldoen aan de kwalificatie BREEAM 'Excellent'. De installaties zijn daar eveneens op afgestemd. Geïsoleerd is er eveneens om geluidsoverlast richting de omgeving te voorkomen. Een andere uitdaging was het

aanbrengen van een parkeergarage onder een bestaand gebouw, vindt Van Stigt. Ook daar is gebruik gemaakt van de situatie door de onderkeldering – ruimte voor 165 auto’s en 600 fietsen – aan te brengen op een plek waar de fundering slecht was. Martin de Waal en Henk de Zwaan van bouwcombinatie Strukton- de Nijs vof kunnen zich in de constatering van Van Stigt vinden. De Zwaan: “Je gaat onder het complex een deel weggraven, maar moet wel zorgen dat alles overeind blijft. Daar is constructief dus bijzonder zorgvuldig naar gekeken. De vloer, met daarin de smeerputten, is uitgegraven tot de bestaande houten palen.” Zorgvuldigheid, zegt hij, werd ook gevraagd waar het de logistiek betrof. “De ruimte was beperkt, maar met een goed plan en de inzet van verkeersregelaars is alles in goede banen geleid.” Waar Strukton al in het voortraject bij het project was betrokken – onder meer de ontwikkeling en bouwkostenprognose – daar kwam De Nijs er voor de uitvoeringsfase bij, maakt Martin de Waal duidelijk “Vanwege de omvang en omdat de gemeente ‘social return’ belangrijk vond. Aan die component geven wij invulling met de Ambachtenhal. Dat is een plek waar we samen met opleidingsge-

relateerde instituten zorgen dat leerlingen een ambacht kunnen leren.” Wat de bouwwerkzaamheden aan De Hallen betreft, stelt de Waal dat werken aan een bestaand gebouw altijd verrassingen oplevert. “Dat was hier niet anders. Sommige delen waren beter dan verwacht, andere slechter. Daarover hadden en hebben we wekelijks overleg. Om tot inventieve oplossingen te komen, want het budget mocht absoluut niet worden overschreden.” Een bijzonder onderdeel van het werk vond De Waal het hotel. “Stel je maar voor, een plek waar vroeger trams werden gestald en gerepareerd, daar verblijven en slapen nu mensen. Dat betekent goede isolatie, installaties aanleggen, riolering. Er is een soort doos-in-doos gerealiseerd, reversibel, zodat de vroegere situatie kan worden teruggebracht.” Komende tijd zullen steeds meer gebruikers hun plaats in De Hallen innemen, melden André van Stigt en Eisse Kalk tot slot. Eind oktober wordt het project opgeleverd. “Het is een echt cadeau voor de wijk. West krijgt een nieuw hart, een levendige locatie die via de passage een verbinding vormt tussen Bilderdijkkade en Ten Katestraat en die de wijk absoluut een impuls zal geven.” ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN

151

Welkom bij...

P. van ’t Wout Vijzel- en Funderingstechnieken Uw vraag: Hoe onlosmakelijk is de Euromast met Rotterdam verbonden? Ons antwoord: niet! Want P. van 't Wout verplaatst alles wat los en vast zit.

◆ Funderingstechnieken ◆ Vijzeltechnieken ◆ Funderingspalen

Exportweg 50 - Waddinxveen Postbus 431 - 2740 AK Waddinxveen T +31 (0)182 61 77 67 - F +31 (0)182 61 13 76

Voor zowel de particuliere als zakelijke markt.

Foto: PASSIE IN BEELD

Samen aandacht voor ambacht Renovatie Tramremise De Hallen Amsterdam

I www.pvantwout.nl - E info@pvantwout.nl

www.denijs.nl

www.struktonworksphere.nl

AMSTERDAM | De Hallen

Lean&Duurzaam

Projectinfo MAATWERK IN DE HALLEN De herontwikkeling van Tramremise de Hallen is anno 2014 het grootste bouwproject van Amsterdam. Het iets meer dan een eeuw oude complex omvat 16.000 m2 en 5.000 m2 parkeergarage in het fundament. In de bakstenen gebouwen realiseert de stichting TramRemise OntwikkelingsMaatschappij (TROM) een hotel, een bibliotheek, een filmtheater, een horeca- en foodcourt, tv-studio’s, een kinderdagverblijf, een ambachtenhal en een kantoordeel. De functies zijn met zorg gekozen op basis van hun toegevoegde waarde voor de buurt. Alle ruimtes zijn verhuurd.

www.vandenpol.com

Banier Uw specialist in plafonds, wanden en vloeren... Banier uit Oudkarspel is met name werkzaam in de utiliteitsbouw en de grotere renovatieen restauratieprojecten. Zestig mensen werken er elke dag voor Banier. Wilt u meer weten over het werk wat wij voor diverse projecten verricht hebben? Bezoek dan onze website. Banier BV T 0226-355409 info@banier.com www.banier.com

Van den Pol Elektrotechniek verzorgt alle elektrotechnische installaties en de beveiliging- en telecominstallaties voor het hotel, de bibliotheek, de passage en de parkeergarage. Alles in de monumentale panden is maatwerk. Met de tekeningen in de hand moeten de monteurs steeds op creatieve wijze de best mogelijke inpassing van de installaties realiseren. Specifieke wensen van gebruikers worden in het werk meegenomen, maar het totaalplaatje van architect André van Stigt, waaronder duurzame toepassing van led-verlichting in het hele gebouw, is uitgangspunt. Van den Pol is geselecteerd op basis van ervaring met monumentale panden en participatie in het leer/ werkproject. In de loop van 2014 wordt het hele werk voltooid.

DAGELIJKS WERK, SPECIFIEKE BENADERING Aan de ene kant is het dagelijks werk, vertelt Ewout Schouten van Banier, aan de andere kant vraagt elk project een specifieke benadering. Zeker als het om een bestaand gebouw, een monument zoals De Hallen gaat, benadrukt hij, met daarin uiteenlopende functies. Lopend door het complex laat hij zien hoe Banier in vrijwel elke hal een rol speelt – met het aanbrengen van Gyproc gips wanden en plafonds. Die moeten bijdragen aan het voldoen aan de van te voren vastgestelde isolatienormen, ook wat de geluidsisolatie betreft. Het inmiddels opgeleverde hotel is eveneens van gips (voorzet) wanden en plafonds voorzien, geeft Schouten aan. “We hebben daar onder meer studwanden aangebracht, twee tegen elkaar bevestigde wanden die als prefab pakket werden aangeleverd om ter plekke te worden verwerkt. Dat was logistiek gezien een behoorlijke uitdaging. De wanden zijn dragende metal stud woningscheidende wanden bestaande uit profielen van 1,5mm dik. Daarop een dragende vloer, bestaande uit metal stud profielen van 185mm breed met daarop geprofileerde staalplaat. Verder hebben we er eveneens binnenwanden aangebracht, op de bovenverdieping omkaderingen van gips en het plafond in de entree.” Na de oplevering van het hotel hebben de medewerkers van Banier hun werk elders in het complex voortgezet. “Het is een gefaseerde oplevering en wij lopen mee in de planning.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

153

BAAMBRUGGE | Dorpskerk

NIEUWE FUNDERING EN RESTAURATIE DORPSKERK BAAMBRUGGE

“GEBOUW VOOR BREDER GEBRUIK INGERICHT” De Nederlandse Hervormde kerk in Baambrugge aan de Dorpsstraat 2 dateert uit 1844 en werd gebouwd naar een ontwerp van architect G. Meijers. De toren van het kerkgebouw is begin zestiende-eeuws. Vanwege verzakkingen zijn beide bouwdelen van een nieuwe fundering voorzien. Verder wordt het kerkgebouw gerestaureerd. Aannemer van het project is C. Mulckhuyse BV.

Dat bedrijf begon in juni 2013 aan een gefaseerde uitvoering van de werkzaamheden, legt Arie Mulckhuyse uit. “Het project is in drie percelen verdeeld, onder meer omdat kerk en toren verschillende eigenaren hebben. De toren is bezit van gemeente de Ronde Venen, de kerk van de Kerkrentmeesters Hervormde Gemeente Baambrugge. De opdracht voor het funderen van de toren en de opdracht voor de fundering inclusief restauratie van de kerk kregen we dus half 2013, de opdracht voor restauratie van de toren, het derde perceel in januari van dit jaar.” Het verbeteren van de fundatie was noodzakelijk, vertelt Mulckhuyse, omdat kerk en toren onafhankelijk van elkaar aan het verzakken waren. Met als gevolg scheurvorming, met name tussen kerk en toren. De werkzaamheden onder de toren noemt hij een uitdaging. “Het is een heel gewicht dat op een klein stuk oppervlakte rust. Dit betekent een zorgvuldige berekening voor het stempelwerk maken. Bovendien weet je nooit wat je tegenkomt wanneer je de grond in gaat. Vandaar dat we in die fase van het traject zeer frequent overleg hebben gevoerd en ook deels een adviserende rol hadden.” Zodra de funderingswerkzaamheden zich in het eindstadium

154

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Gevels met scheuren die worden geinjecteerd

bevonden, kon met de restauratiewerkzaamheden worden begonnen, aldus Mulckhuyse. Die bevinden zich momenteel in de afrondingsfase. Wat het interieur van de kerk betreft was het uitgangspunt dit zodanig aan te passen dat het gebouw meer dan alleen als kerk kan worden aangewend. “De kerk wordt voor breder gebruik ingericht; dat wordt later verder ingevuld. Er zijn een pantry, garderobe en toiletblok geplaatst. Ook de indeling van de banken – die gerestaureerd zijn – is daar op afgestemd.” Tot de werkzaamheden behoorden verder het vernieuwen van het dakbeschot en het vervangen van het lei op de toren, het herstel van de scheuren in de gevels, het stukadoren van de gevels, het repareren van het gestukadoorde gewelfplafond en het vernieuwen van de vloeren. Het ronde stucwerk tegen het plafond was eveneens een aandachtspunt, maakt Arie Mulckhuyse duidelijk. “Dat was nog op de ouderwetse wijze, met netten, bevestigd aan de kapconstructie. Maar in de loop der tijd waren

er zoveel koperdraden doorgerot dat het eigenlijk helemaal niet meer vast zat aan de latten op de kapconstructie, omdat het koperdraad werd aangetast door het gips. Vandaar dat we het plafond opnieuw hebben aangebracht, nu met behulp van gipsplaten. Daarbij was het

BAAMBRUGGE | Dorpskerk

zaak ervoor te zorgen dat de akoestiek goed bleef.” Verder, zegt hij, is er onderzoek gedaan naar de zoutregulering in de wanden, wat er toe leidde dat voor de wand werd afgeweken van de voorgeschreven mortel om zo tot een betere oplossing te komen. In de buitengevels zijn op diverse plekken natuurstenen elementen hersteld of vervangen, Hetzelfde geldt voor de verroeste ankers. Die zijn behandeld en teruggeplaatst of vernieuwd. De glas-in-loodramen aan de voorzijde van de kerk waren nog in prima staat, merkt Mulckhuyse op. “Die waren enkele jaren geleden onder handen genomen. Wel hebben we hier en daar in de kozijnen wat houtrot geconstateerd en hersteld.” Hij wijst tot slot op het uurwerk in de toren. Dat is gerenoveerd en nu voorzien van vier motoren, waar er eerder sprake was van één motor. “We hebben het bovendien gedraaid teruggeplaatst.

Oplevering geschiedde voor de bouwvak

Daardoor is de vlaggenmast beter bereikbaar.” Het werk is nu nagenoeg klaar (oplevering voor de bouwvak), geeft hij aan, met een kleine uitloop vanwege het splitsen van de opdracht voor funderingsvernieuwing, de kerkrestauratie en later de torenrestauratie. “Maar binnenkort kan de gemeenschap – die het afgelopen jaar op een andere locatie gekerkt heeft – hier weer terecht, in een gebouw dat helemaal in orde is.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER KERK Gemeente de Ronde Venen

OPDRACHTGEVER TOREN Kerkrentmeesters Hervormde Gemeente Baambrugge

ARCHITECT

P.D. van Vliet Architect BNA

AANNEMER

C. Mulckhuyse BV

BOUWPERIODE juni 2013 – juni 2014

c. mulckhuyse bv bouwen aannemingsbedrijf vinkeveen

Restauratie Dorpskerk Baambrugge

WINNAAR VERKIEZING ONDERNEMING VAN DE RONDE VENEN BOUWEN AAN MONUMENTEN

155

DORDRECHT | Kunstmin

SCHOUWBURG KUNSTMIN

DORDRECHT TROTS OP GERESTAUREERD THEATER Nieuwbouw of aanpassen van het bestaande gebouw? Dat was een aantal jaren geleden de vraag toen bleek dat Schouwburg Kunstmin in Dordrecht niet meer aan de hedendaagse eisen voldeed. Besloten werd het bestaande gebouw aan te passen en te restaureren. “Het gebouw zou sowieso niet verdwijnen”, verklaart Mirjam Kiewiet, projectmanager namens de gemeente. “Het is een Rijksmonument en veel inwoners van Dordrecht hebben er een band mee. Het roept heel veel positief sentiment op, is tevens een heel aangenaam gebouw, het omarmt je, geeft iets extra’s aan een avond uit.” Bovendien, zegt Kiewiet, is het gebouw in 1939 verbouwd door architect Sybold van

156

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Ravesteyn, een van de weinige nog tastbare overblijfselen van zijn werk. “Eveneens reden om het gebouw zonder meer te behouden. De vraag was vervolgens: hoe gaan we het invullen? We wilden de authentieke sfeer, zeker in de grote zaal – zeg maar het middendeel – en de decoraties van Van Ravesteyn handhaven, maar tevens nieuwe elementen inbrengen en het gebouw efficiënter maken.” In 2010 is het programma van eisen opgesteld en vervolgens werd als architect

Greiner van Goor Huijten Architecten gekozen. Die een ontwerp hadden gemaakt voor het gehele gebouw met als grote ingreep een kelder onder de kleine zaal. “Daar was niet in voorzien, maar na onderzoek en intensief overleg bleek deze oplossing binnen het budget te passen.” Zo moesten er meer afwegingen worden gemaakt, geeft Kiewiet aan. “Bij het aanpassen van de grote zaal kwam de vraag naar voren of we de orkestbak moesten behouden. Veel werd die niet gebruikt, vandaar dat we die hebben laten vervallen. Zo hebben we in goede samenspraak met de gebruiker steeds naar de beste compromissen gezocht.”

DORDRECHT | Kunstmin

Foto boven: Decoraties Sybold van Ravesteyn zijn gehandhaafd

Met de kelder, zo geeft architect Martien van Goor aan, was er de mogelijkheid op die plek een foyer met garderobe en toiletgroepen te creëren, zodat in de foyers rondom de grote zaal meer ruimte ontstond. Het verplaatsen van de keuken in de door Van Ravesteyn ontworpen nieuwe entree aan de zijkant naar een ander onderkelderd deel van het gebouw geeft verder de entree een open karakter zodat er onder meer kleinschalige evenementen kunnen worden gepland. “De schouwburg is in 1889 naar een ontwerp van architect Johannes Verheul gebouwd, maar Van Ravesteyn heeft er in 1939 nadrukkelijk zijn stempel op gedrukt.

Oorspronkelijk was het een ontmoetingsplek in de vorm van een concertzaal: een soort schoendoos met balkon en een toneel met loges. Het gebruik veranderde echter, het werd steeds meer theater. Aan die veranderde functie heeft Van Ravesteyn op een heel praktische manier invulling gegeven, onder meer door een kleine zaal toe te voegen en de entree te verplaatsen. De grote zaal werd verkort, vanwege de spreekakoestiek in plaats van muziek. En hij is op een geheel eigen manier met decoraties aan de slag gegaan, onder meer door gebruik te maken van verschillende materialen als tegels, hout, rvs, marmer en hout. Ook de door hem ontworpen trappenhuizen zijn heel bijzonder.” Veel van het werk van Van Ravesteyn blijft dus behouden, aldus Van Goor. Maar er zijn ook nieuwe elementen toegevoegd waardoor de Kunstmin de komende dertig jaar weer optimaal als theater kan functioneren. “Onder meer door het toneel wat te verlagen, te verbreden en de toneeltoren te verhogen. Achter het toneel is bovendien een nieuwe aanbouw neergezet, met een truckdock, kantoren en kleedlokalen.” Het middendeel – de zaal – krijgt zijn authentieke karakter terug (onder meer op basis van

kleuronderzoek), merkt Van Goor op. De grootste ingreep, zegt hij, is uitgevoerd bij de kleine zaal. “Een huzarenstukje. De zaal is een meter omhoog gebracht en eronder is dus de kelder voor de foyer aangelegd. De kleine zaal krijgt een eigentijdse uitstraling. Het was een doos-in-doos-constructie en dat blijft, maar in de nieuwe situatie worden de ramen, die lange tijd dichtgetimmerd waren, weer geopend en valt er daglicht naar binnen. Alle verbeteringen zijn gericht op het beter kunnen exploiteren van het gebouw." Die verbeteringen en alle andere bouwkundige werkzaamheden zijn uitgevoerd door Hillen & Roosen. Projectleider Louis Leijdekker noemt eveneens de werkzaamheden bij de kleine zaal als het meest spannende onderdeel van het project. “We zijn begonnen met trillingsarm heien, maar er bleek toch scheurvorming te ontstaan. Daarop is gekozen voor het trillingsarm inbrengen van schroefpalen voor de vernieuwde en verbeterde fundering. Bovendien moesten we in een bestaand pand een kelder uitgraven en de zaal een meter omhoog brengen. We hebben daartoe hulpconstructies aangebracht, ›

BOUWEN AAN MONUMENTEN

157

MMBS Gevelbehoud B.V. ruim 13 jaar “Een cultuur van Gevelbehoud” Monumenten - Renovatie - Nieuwbouw Gespecialiseerd in: -

Voeg-, hak- en metselwerken Gevelrenovatie en – herstel Renoveren, onderhouden en behouden Monumentale panden

- Beton-, kit- en natuursteenreparaties - Inspecteren en repareren van beschadigde spouwankers - Gevelreiniging

721105_MMBS.indd 1

MHB SL30-ISO® voor Kunstmin Schouwburg de Kunstmin is in 1890 gebouwd als concert- en theaterzaal. Inbouwfysische eisen. Met behoud van het oorspronkelijke uiterlijk kiest men nu voor het SL30-ISO® profielsysteem van MHB. Deze thermisch onderbroken 30 mm smalle stalen profielserie voor ramen, deuren en gevels heeft bijzonder goede isolatiewaarden en is bovendien volkomen wind- en waterdicht. De Kunstmin wordt gerenoveerd met respect voor het verleden en met het oog op de toekomst.

MHB advertentie 3 regelshet NAW_MHB advertentie 25-02-14 Pagina 1 middels voldeed gebouw niet meer aan09:13 de hedendaagse

Voor meer informatie over SL30-ISO® kunt u contact opnemen met: MHB b.v. Postbus 6, 6674 ZG Herveld 0488 - 45 19 51 www.mhb.nl Roland Werring rw@mhb.nl Ernst Mahler em@mhb.nl

03-06-14 11:33

DORDRECHT | Kunstmin

Projectinfo damwanden geplaatst en met bemaling de grondwaterstand op peil gehouden. En zijn continu blijven monitoren. Nu lijkt het een vanzelfsprekende toevoeging, maar het vroeg heel wat denkwerk om het goed uit te voeren.” Constructief gezien was de opbouw op de toneeltoren eveneens een uitdaging, vindt Leijdekker, evenals het plaatsen van de nieuwe installaties. En dan zijn er de restauratieve werkzaamheden. “Veelal de gebruikelijke. Bijzonder zijn hier de ornamenten, die geven het interieur een heel eigen specifieke sfeer.” Die werkzaamheden zijn nu nagenoeg klaar, geeft Leijdekker aan, zoals gepland. “Dat moet ook wel, reageert Mirjam Kiewiet, want met de start van het nieuwe theaterseizoen moet alles gereed zijn voor de diverse proefvoorstellingen waarna we in november officieel heropenen.” ❚

Bouwinfo

INSTAPPEN TIJDENS DE EINDFASE De uitbreiding en restauratie van Schouwburg Kunstmin in Dordrecht bevindt zich in de afrondende fase. Tijd voor MHB om in te stappen. De specialist in profielstalen ramen, deuren en puien draagt bij aan het in stand houden van de vroegere uitstraling van het gebouw en tevens het voldoen aan de moderne eisen voor comfort en binnenklimaat. “Dat doen we met behulp van het Classic-ISO®-profiel”, vertelt project manager Serjoscha Vierstraete. “Dat is een profiel uit ons standaardassortiment dat aansluit bij het karakter van het gebouw: het is gebaseerd op het klassieke stoeltjesprofiel maar dan thermisch geïsoleerd. De welstandscommissie heeft er in overleg met Monumentenzorg unaniem voor gekozen omdat het dezelfde breedte heeft als de oorspronkelijke raamprofielen.” MHB gaat bij de Kunstmin tevens voorzetramen leveren, onder dezelfde voorwaarde: klassieke uitstraling, hedendaagse prestaties. “We zijn nu volop bezig met de voorbereidingen en kunnen ze op korte termijn gaan leveren.”

GEVELRESTAURATIE Het is dagelijks werk voor de medewerkers van MMBS, het restaureren van gevels en alle bijkomende werkzaamheden, maar, zegt projectleider Arjan van Garderen, elke werk heeft zo zijn bijzondere uitdagingen. Zo ook bij de Kunstmin, zegt hij. “We doen daar gevelrestauratie in de breedste zin van het woord. Onder meer het herstellen van het voegwerk. Dat is in het verleden al eens eerder gedaan, maar niet met de juiste mortel. Wij passen nu monumentale mortel met trascement toe om problemen te voorkomen en de voegen oud te laten lijken. Dat vraagt om een specifieke techniek. We brengen daarbij ook de vroegere snijvoeg weer terug.” Om tot een juist resultaat te komen, vertelt hij, zijn in samenspraak met architect en monumentenzorg eerst enkele proefvlakken gezet. Verder, zo geeft Van Garderen aan, werkt MMBS aan het herstellen van de natuurstenen banden en de ornamenten. “Het project bevindt zich in de laatste fase en wordt in mei opgeleverd. Dan ronden wij ons werk ook af.”

OPDRACHTGEVER Gemeente Dordrecht

ARCHITECT

Greiner van Goor Huijten Architecten

INTERIEURARCHITECT Studio Makkink en Bey

AANNEMER BOUW Hillen & Roosen

AANNEMER W-INSTALLATIES Massier

AANNEMER E-INSTALLATIES Kuijpers

THEATERTECHNIEK Trekwerk

ADVIES Peutz, De Blaay Van den Boogaard, Theateradvies, IMd, Schouwburg Kunstmin

BOUWPERIODE

juni 2012 – juli 2014

ARTIESTEN ZIJN HET... Stadsschouwburg de Kunstmin te Dordrecht is normaal het decor voor artiesten, nu werken er artiesten aan de gevel. In opdracht van H&R Bouw is in september 2013 gestart met de restauratie. MMBS draagt zorg voor de aanpak van de gevel. Tijdens een eerdere renovatie zijn de monumentale knipvoegen vervangen met een cementgebonden mortel. Deze mortel wordt te hard voor gevelsteen en niet meer dampdoorlatend. Het gevolg is aan de gevel zichtbaar, een fors aantal beschadigde stenen en voegen. De scheuren worden voorzien van rvsspiraalankers. De gecertificeerde vakmensen van MMBS brengen weer samenhang in de gevel. De gevel is met een borstel en water gereinigd. Met de architect en monumentenzorg is een plan van aanpak bedacht tot restauratie. De cementgebonden voeg is handzaam verwijderd, in bepaalde situaties met een fine-zaag met een speciaal diamantschijfje. Aanwezige schades worden met Jahnmortel hersteld. Ingeboete stenen worden bijgekleurd, waarna de gehele gevel wordt bijgekleurd om het tot een geheel te maken. De ambachtelijke vakmensen van MMBS zetten de knipvoeg. Met speciale technieken wordt de knipvoeg oud gemaakt. De schades aan de hardstenen voet van het monumentale pand worden vakkundig hersteld. Kijk bij de heropening naar het verbluffende resultaat, artiesten zijn het....

BOUWEN AAN MONUMENTEN

159

NAADLOZE VLOERENBEDRIJF

1907

Spoon Bouwrestauratie BV Kelderweg 19, 3253 TC Ouddorp M. 0653369818 info@bouwrestauratie.nl www.bouwrestauratie.nl

721132_spoon.indd 1

. . . .

cement anhydriet magnesiet graniet

vloeren

ZAANSTAD 075-6212046

10-06-14 09:31

AMSTERDAM | De Krakeling

Tekst: Sjoerd Meuleman

KRAKELINGWONINGEN:

LUXE BINNEN MONUMENTALE KADERS De woningrestauratie rond jeugdtheater De Krakeling geschiedt binnen vastomlijnde monumentale kaders. Van de oorspronkelijk 18 woningen keren er 16 in gelijke vorm terug, zij het compleet ingericht met keuken, parketvloer en wooninventaris. De renovatie van het Amsterdamse monument is niet de eerste uit de geschiedenis: al vaker kreeg het uit 1886 stammende gebouw opknapbeurten, toen met hoofdzakelijk ingrepen aan dak, gevels en theaterzaal. Onaangepakt echter bleven de 18 huurwoningen, haaks op de hoeken van de zaal: inmiddels verouderd en niet ontoereikend meer, zegt Ewoud Aijj, projectleider en eigenaar van opdrachtgever All Monuments. ‘De woningen waren verouderd én ongeïsoleerd. Al met al genoeg redenen om te renoveren.’ Besloten werd in 2012 voor een in twee fasen gesplitste renovatie naar hoogwaardige huurwoningen met aannemingsbedrijf Konst & van Polen als uitvoerend hoofdaannemer. Vorig jaar werd de eerste fase Leidsekade opgeleverd. ›

BOUWEN AAN MONUMENTEN

161

AMSTERDAM | De Krakeling

De woningen aan de Marnixkade zijn inmiddels voor driekwart onderweg.

MEEVALLER Onomstreden tijdens het werk bleek de monumentale status van het pand. Directeur Ray Kentie van Kentie en Partners

Architekten: ‘Met dit soort projecten heb je te doen met wat je aantreft. Natuurlijk probeer je soms iets te wijzigen, maar Monumentenzorg is een strenge organisatie - in principe moest alles blijven bij het oude. En soms is dat best lastig.’ Een meevaller was de oorspronkelijk open

zolder aan de Leidesekade, die kon verworden tot een mooi loft-achtig appartement. Dit in tegenstelling tot die aan de Marnixkade die reeds was ingedeeld, en zodoende moest blijven zoals die was. Ook de gepleisterde plafonds zorgden voor veel overleg. En dan met name voor installatiewerk, zegt Jacco de Vries, projectleider van Konst & van Polen. ‘Veel oplossingen zijn pas tijdens het werk bedacht. Werken om beschermde delen heen is een groot verschil met gewone renovaties.’

LEEM

K18_Adv. 190x130 NIEUW zonder v3_K18_Adv. 190x130 10-10-11 14:40 Pagina 1

'In principe moest alles bij het oude blijven'

Van de oorspronkelijk 18 woningen zijn er uiteindelijk 16 overgebleven (3 samengevoegd tot maisonette). Twee appartementen bleven onaangeroerd vanwege standvastig blijven zitten van de huidige huurders. Veel aandacht ging uit naar isolatiewerken - geen metalstud wanden met dampremmer tegen de gevels, maar ademende gelijmde houtwolpanelen afgewerkt met een gestucte leemlaag. Ook de woningscheidende vloeren werden geïsoleerd en brandveilig gemaakt met zwevende magnesiet gietvloeren. Verder

KONST & VAN POLEN B.V. Restauratie, renovatie en nieuwbouw

Aannemingsmaatschappij Konst & van Polen bv Postbus 277 1620 AG Hoorn Binnenwijzend 21 1617 KT Westwoud Tel.: 0228 - 562744 Fax: 0228 - 562704 info@konstenvanpolen.nl www.konstenvanpolen.nl

162

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Bou

e i s s a p t wers me

AMSTERDAM | De Krakeling

kregen alle woningen nieuwe badkamers, toiletten en luxe uitgevoerde keukens. Deuren werden zoveel mogelijk hersteld, alleen niet te redden exemplaren werden vervangen. Onder de gehandhaafde schuiframen kwamen getimmerde vensterbanken terug met daar weer onder gerestaureerde originele panelen. Al het timmerwerk is in hoogglans afgeschilderd.

ANKERWERK Aan de buitenkant bleef het werk beperkter. Het metselwerk werd gereinigd en waar nodig hersteld. Dit laatste vooral ter plaatste van ankerwerk. De Vries: ‘Spouwloze gevels zijn gevoelig voor vochtdoorslag waardoor ankers gaan roesten en het metselwerk scheurt. Dan moet je ze wel uithakken en behandelen.’ Ook de daken kregen een inspectiebeurt. Loodaansluitingen werden nagelopen en zinkwerk waar noodzakelijk vervangen. De werkzaamheden aan de buitenkant gingen buiten de opdracht om. De Vries: ‘Oorspronkelijk omvatte het werk alleen de woningen, maar van het een kwam het ander. En gevelwerk is een stiel die ons ligt.’ Architect Kentie is daarbij met name te spreken over hoe er rond bewoonde woningen wordt en werd gewerkt. ‘De aannemer levert onder niet eenvoudige omstandigheden vakkundig werk af. Het ziet er echt netjes uit.’ ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER All Monuments BV, Amsterdam

ONTWERP Kentie en Partners Architekten BV, Halfweg

UITVOERING

Konst & van Polen BV, Westwoud

CONSTRUCTEUR Van Eijk ACT, Amsterdam

BOUWPERIODE fase 2: november 2013 – juni 2014

Projectinfo MAGNESIETVLOEREN: DÉ OPLOSSING VOOR RESTAURATIES Kaarsrecht en onbrandbaar uitvlakken zonder hinderlijk contactgeluid: een ultralichte magnesietvloer doet het. Oude houten vloeren in monumentale panden: behalve charmant niet zelden behept met de nodige mankementen. Zo ook de verdiepingsvloeren in de Krakelingwoningen die door de tand des tijds flink waren scheefgezakt. Magnesietvloeren zijn dan ideaal, meent Romy Hartog, directeur van vloerenbedrijf Granietzuil BV uit Zaandam. ‘Magnesietvloeren zijn onbrandbaar, gemakkelijk aan te brengen en toepasbaar vanaf slechts een centimeter dik. Dat maakt de vloeren zeer geschikt voor oude panden op lichte funderingen.’ Het mengsel van zout, magnesiumpoeder en zaagsel wordt aangebracht met vloerpompen op een vooraf gelegde foamlaag. De afwerking geschiedt vervolgens handmatig onder een rei. Aansprekend Dat Granietzuil de opdracht kreeg, is niet toevallig: het ruim honderd jaar bestaande bedrijf werkt vaker voor aannemer Konst en Van Polen en dan vooral in restauraties en verbouwingen. Daarnaast doet Granietzuil ook nieuwbouwprojecten, variërend van zandcement in kleinschalige woningbouw tot vloeivloeren in grote utilitaire projecten. Hartog vond de Krakelingwoningen uitdagend, omdat de vloeren ‘niet een klein beetje scheef lagen’. ‘Wat voor ons ook telde, was zowel de omvang van de opdracht als het gebouw zelf. De Krakeling is een bekend monument op een aansprekende locatie. Een klus, kortom, zoals we die vaker willen doen.’

NIEUW TIMMERWERK ALS OUD Zoals vaker te zien in stedelijke monumenten zitten de Krakelingwoningen vol met ambachtelijk timmerwerk. Nog goede elementen worden hiervan hersteld, alle overige nagemaakt zoals ze vroeger waren. Zeg monumentaal restaureren en al snel komen beelden boven van fraai geprofileerde kozijnen, robuust eikenhouten dorpels en deuren van nog massief hout. Zo ook in de zestien woningen die deel uitmaken van jeugdtheater De Krakeling in Amsterdam. Timmerfabriek Henk Alferink BV kreeg de mooie opdracht al het houtwerk te reproduceren dat de tand des tijds niet had weten te doorstaan: variërend van stukken onderdorpel tot complete kozijnen met deuren, ramen en architraven. Directeur Henk Alferink: ‘Hoewel we van vrijwel elk stuk hout iets moois kunnen maken, ligt ons hart bij restauratief timmerwerk. Simpelweg omdat we dat het mooist vinden om te doen.’ Ervaring Die werkzaamheden geschieden vanuit de modern geoutilleerde werkplaats in het Drentse Nieuw-Amsterdam. Zeven werkplaatstimmerlieden werken hier dagelijks aan uiteenlopende houtproducten, ondersteund door computergestuurde (CNS) frees- en zaagapparatuur. Als VTR (Vakgroep Timmerwerk Restauratie) gecertificeerd bedrijf richt Alferink zich logischerwijs eerst op restauratiewerk, al dient te worden gezegd dat ook nieuwbouwopdrachten niet worden geschuwd. Maar met in beide disciplines ervaring als doorslaggevende factor. Alferink: ‘Ik heb twaalf jaar getimmerd, was twaalf jaar bedrijfsleider en leid nu twaalf jaar een eigen bedrijf. Dan ken je het klappen van de zweep.’

BOUWEN AAN MONUMENTEN

163

ROTTERDAM | Timmerhuis

Fotografie: OMA (copyright OMA) e.a.

Deelrestauratie en aanvullende nieuwbouw Timmerhuis Rotterdam

EPICENTRUM VAN DE NAOORLOGSE WEDEROPBOUW Als een van de meest verwoeste steden van ons land kwam Rotterdam uit de Tweede Wereldoorlog. De wederopbouw van de stad werd dan ook een enorme klus, aangestuurd vanuit het nieuwe, tussen 1949 en 1953 gerealiseerde Stadstimmerhuis aan de Meent. Dat gebouw wordt nu gerestaureerd, heringericht en uitgebreid met een nieuwbouw met daarin ruimte voor wonen, werken en retail. Het Stadstimmerhuis aan de Meent en de Haagseveer, naar een ontwerp van architect Koops van gemeentewerken, kwam in de plaats van het aan het begin van de oorlog verwoeste gebouw aan de Haringvliet. Het gebouw heeft een haakse vorm en in de achtergevels is te zien dat het de bedoeling was dat het

164

BOUWEN AAN MONUMENTEN

zou worden uitgebreid met drie beuken. Die kwamen er echter nooit. Wel werd het Stadstimmerhuis in de jaren zestig uitgebreid met een nieuwbouw. “Geen sterk gebouw, dat niet meer voldeed aan de eisen van vandaag de dag en ook niet daaraan kon worden aangepast”, aldus Paul Fondse van Brink Management

& Advies, onderdeel van Brink Groep, verantwoordelijk voor het bouwmanagement tijdens het huidige project. “Daarom is ook besloten het te slopen. Vervolgens heeft de gemeente gekeken naar hoe om te gaan met het oorspronkelijke gebouw, een gemeentelijk monument, en vervangende nieuwbouw.”

ROTTERDAM | Timmerhuis

Uit een bouwhistorisch onderzoek uit 2007 bleek dat van het Stadstimmerhuis voornamelijk de gevels en de trappenhuizen binnen monumentale waarde hadden. Voor de rest van het interieur gold dat nog nauwelijks, vanwege de diverse aanpassingen in de loop der jaren. Met het opknappen van het monument en een uitbreiding met een architectonisch in het oog springende nieuwbouw wordt het Stadstimmerhuis nu getransformeerd tot het Timmerhuis, een plek met naast kantoren ook woningen, winkels en een publieke functie. Dat programma, de stedenbouwkundige voorwaarden en het aantal vierkante meters lag vast toen architectenbureau OMA werd geselecteerd om verder invulling aan de plannen te geven. Peter Rieff en Cock Peterse van OMA leggen uit dat ze met hun ontwerp een overgang hebben willen creëren tussen de hoogbouw waar Rotterdam bekend om staat en de lagere bebouwing achter het Timmerhuis. “Uitgangspunt was een

vormloze hoop ‘pixels’, kaders, die we gevormd hebben tot een bouwwerk dat past in de omgeving. Een gebouw dat als een soort wolk wordt opgetild, transparant door veel gebruik te maken van glas – zo is onder meer de achtergevel van het monument grotendeels zichtbaar – en verder uitnodigend en laagdrempelig. Vandaar onder meer de passage en de toegankelijke retailfuncties op de begane grond.” Onder het gebouw, zo geven ze aan, komt een een-laags parkeergarage. Een gebouw dat naar boven toe verbreed dankzij uitkragende delen en lange overstekken, dat is constructief een uitdaging, merkt Cock Peterse op. “De diverse functies maken het eveneens complex. Hoe leidt je bijvoorbeeld de diverse stromen door het gebouw? En hoe verwerk je leidingen en dergelijke? Dat is opgelost door te kiezen voor twee kernen met daarin de liften, centrale plekken van waaruit de stromen zich door het gebouw verspreiden.” Peter Rieff geeft aan dat er gezocht is naar een rastermaat, een module die het

gebouw een zo flexibel mogelijk karakter geeft. “Zodat elk gewenst programma kan worden uitgevoerd. Het gebouw kan in de toekomst, bij veranderende omstandigheden, worden afgestemd op nieuwe functies. De constructie van staal met betonnen vloeren zonder dragende wanden biedt die mogelijkheid.” Hij wijst op het feit dat die flexibiliteit het nu al mogelijk maakt iedere woning een iets ander karakter te geven. De staalconstructie is een van de meest complexe onderdelen van de uitvoering, stelt projectdirecteur Arjan Geelen van aannemer Heijmans. Dat bedrijf voert het werk op basis van een UAV-GC contract (design, build, maintain) uit. Daardoor stapte het al vroeg, tijdens de uitwerking van het voorontwerp in, zegt Geelen. “Een periode van veel overleg met diverse partijen, onder wie de hoofdconstructeur en de staalleverancier. Om alles tot in de puntjes voor te bereiden. Een dergelijke constructie doen we niet dagelijks.” “Een UAV-GC contract is in Nederland nog geen gemeengoed”, ›

BOUWEN AAN MONUMENTEN

165

Knap staaltje

Management Advies Bouw Huisvesting Vastgoed Knap staaltje …specificeerwerk Design & Build-contract en toch hoogwaardige architectuur realiseren? Krijg grip op de output met een excellente vraagspecificatie. Brink Management & Advies, een organisatie die alle besluitvormers in vastgoed, bouw en huisvesting grip en perspectief geeft.

www.brinkgroep.nl

ROTTERDAM | Timmerhuis Een gebouw 'dat als een wolk wordt opgetild'

vult Paul Fondse aan. Het was echter de wens van de gemeente dat de aannemer al in een vroeg stadium bij het project betrokken zou worden, geeft hij aan. “De opdrachtgever neemt dan wat meer afstand, de aannemer krijgt wat meer ontwerpverantwoordelijkheid. Daarnaast krijgt de aannemer de verantwoordelijk voor de 91 appartementen en bovendien is contractueel vastgelegd dat ze na oplevering 15 jaar het onderhoud verzorgen.” Behalve voor de nieuwbouw is Heijmans eveneens verantwoordelijk voor de renovatie van het Timmerhuis. Dat betekent onder meer het restaureren van de stalen kozijnen in de gevels, het reinigen van de achtergevel en het in oorspronkelijke staat herstellen van de trappenhuizen. Het interieur wordt voorzien van een nieuw inbouwpakket. Arjan Geelen: “Er wordt niet historiserend gerestaureerd. Wel komen er verwijzingen naar het verleden en volgen we het ritme van het monument binnen, houden we bijvoorbeeld rekening met balken- en kolommenstructuur.” Een onderdeel van de bewogen Rotterdamse geschiedenis wordt zo in ere hersteld en gekoppeld aan een staaltje technisch vernuft met een futuristische uitstraling. De Maasstad is weer een eyecatcher rijker. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stadsontwikkeling Gemeente Rotterdam

OPDRACHTNEMER Heijmans

Architectonisch zijn vooral de gevels en enkele elementen in het interieur van monumentale waarde, vertelt Léon Wielaard, vastgoedontwikkelaar bij de afdeling Stadsontwikkeling van de gemeente Rotterdam. Misschien nog wel van grotere waarde, voegt hij er aan toe, is de cultuurhistorische waarde van het Timmerhuis. “Vanuit dit gebouw is de wederopbouw van Rotterdam aangestuurd.” Uitgangspunt van de gemeente bij de plannen voor het Timmerhuis was dan ook het behouden van het monument, met name het gevelbeeld, en dat uitbreiden met een nieuwbouw passend bij de omgeving en conform de stedenbouwkundige eisen. “Het ontwerp van OMA sloot bij dat gegeven aan. Wat ons in dat ontwerp zeer aansprak is de wijze waarop nieuwbouw en monument samenkomen. Op een wat ruwe manier, wat het monument kracht geeft. Op een dusdanige wijze dat de achtergevel grotendeels zichtbaar blijft.” De gemeente zet daarnaast hoog in op duurzaamheid. Elk onderdeel moest voldoen aan het BREEAM ontwerpcertificaat met de score Excellent. “Duurzaamheid speelt bij de gemeente een grote rol; ze is ook partner van BREEAM, dat internationaal erkend is.” Een van de grootste uitdagingen van het project noemt Wielaard het uitwerken van het gevelbeeld van de nieuwbouw. “Daar is veel over gesproken, zijn diverse ontwerpen voor gemaakt. Er moest een laagdrempelig gebouw ontstaan, transparant en functioneel. Dat was een complexe opgave waarvoor uiteindelijk een bijzonder aansprekende oplossing is gevonden.”

ARCHITECT Architectenbureau OMA

BOUWMANAGEMENT Brink Management & Advies, onderdeel van Brink Groep

INSTALLATIE Deerns Raadgevende Ingenieurs

BOUWFYSISCH

APPARTEMENTEN

DGMR

CONSTRUCTIE

KANTOREN

PBT

BOUWPERIODE januari 2013 – derde kwartaal 2015

AANNEEMSOM €100.000.000

CAFE

PARKEREN

RETAIL

SHOP

BOUWEN AAN MONUMENTEN

167

VEERE | Stadhuis

STADHUIS VEERE VAN REGULIER ONDERHOUD NAAR OMVANGRIJK RESTAURATIEPROJECT Bezoekers van het pittoreske stadje Veere moeten het een tijdlang doen zonder de aanblik van het eind vijftiende-eeuwse stadhuis. Dat staat in de steigers vanwege een omvangrijke restauratie. Die bestaat onder meer uit het vervangen van de leibedekking op de daken en het saneren van het houtrot in houten draagconstructies. Het stadhuis van Veere (tegenwoordig in gebruik voor huwelijken en formele gelegenheden) werd tussen 1474 en 1477 gebouwd in de laatgotische stijl, in opdracht van Hendrik IV van Borsele. De oorspronkelijke toren werd in 1591 afgebroken en vervangen door de huidige toren en het stadhuis werd eerder twee keer grondig gerestaureerd: in 1885 en tussen 1930 en 1935. De huidige restauratie is feitelijk een uitbreiding van het geplande reguliere onderhoud, vertelt Johan Faasse, projectleider namens de gemeente. “Onderhoud vindt plaats op basis van

een beheersplan Onderhoud Gebouwen. Toen we in dat kader eind 2010, begin 2011 onderzoek deden, bleek echter dat er meer dan wat onderhoud nodig was. Zo moesten we vaststellen dat het hout in de toren slecht was als gevolg van de aanwezigheid van de bonte knaagkever.” Toen vervolgens bleek dat het stadhuis vanwege de restauratiewerkzaamheden in de steigers moest worden gezet, werd besloten eveneens het leiwerk op dak en toren te vervangen. Faasse: “Dat was voor het laatst in de jaren dertig gebeurd

Het stadhuis werd eerder twee keer grondig gerestaureerd: in 1885 en tussen 1930 en 1935

168

BOUWEN AAN MONUMENTEN

VEERE | Stadhuis

'TOEN BLEEK DAT HET STADHUIS VANWEGE DE RESTAURATIEWERKZAAMHEDEN IN DE STEIGERS MOEST WORDEN GEZET, WERD BESLOTEN EVENEENS HET LEIWERK OP DAK EN TOREN TE VERVANGEN'

en dan weet je met het oog op de levensduur van de leien dat die ingreep ergens de komende jaren toch moet worden uitgevoerd. We hebben besloten dat nu te doen omdat de steigers er toch staan.” En dus begon de periode van vergunningen aanvragen, financiering rond krijgen (onder meer subsidie van de provincie Zeeland) en het opstellen van de bestekken. Medio 2013 vond de aanbesteding plaats waarbij Bouwgroep Peters uit Middelburg als laagste inschrijver naar voren kwam. Bedrijfsleider William Voet en uitvoerder Boaz Brom vertellen dat na het begin van de werkzaamheden al snel duidelijk werd dat de problematiek van de bonte knaagkever ook op andere plaatsen in het gebouw speelde. “De exacte schade was op voorhand niet vast te stellen, dat kon pas na aanvang van de werkzaamheden. Toen bleek dat de schade groter was dan aangenomen. Spanten en muurplaten

bleken ernstig aangetast. We moesten dus het aangetaste hout in de draagconstructies saneren. De torenspits verkeerde in dusdanig slechte staat dat die grotendeels moest worden vervangen.”

Faasse legt uit dat bij de restauratie de situatie van de jaren dertig van de vorige eeuw uitgangspunt was. “Uit die periode was veel informatie en beeldmateriaal beschikbaar.”

Een mooie klus voor Bouwgroep Peters, met als meest uitdagende onderdeel, zo geven Boaz Brom en William Voet aan, de logistiek. “We werken in het centrum van een plaats die druk wordt bezocht door toeristen. Naast weinig opslagcapaciteit betekent dat rekening houden met de verkeerssituatie in de smalle straatjes en de veiligheid van de mensen. Dat is allemaal goed besproken en in kaart gebracht.” Met de werkzaamheden werd in oktober 2013 begonnen, met het vernieuwen van de torenspits. De houtconstructie werd op traditionele wijze hersteld, met eikenhout en met het toepassen van houten toognagels en pen-en-gatverbindingen. Johan

Aan de toren wordt verder zandsteenherstel uitgevoerd, de ankers worden behandeld of vernieuwd en het loodwerk wordt vervangen. Een ander onderdeel is het herstellen ofwel vervangen van de beelden in de gevel (geen originele exemplaren, die bevinden zich in het museum) en voegwerkherstel. Het carillon krijgt eveneens een onderhoudsbeurt. William Voet: “we laten nu de steigers geleidelijk zakken – die rusten deels op het dak en zijn met een hangconstructie aan de toren bevestigd. Behalve aan de buitenzijde worden er ook binnen werkzaamheden uitgevoerd, onder meer schilderwerk. De verwachting is dat we het project in oktober kunnen afronden.” ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN

169

loodgieters leidekkers koperslagers

JOBSE bv is een landelijk werkend bedrijf dat gespecialiseerd is in het verwerken van loden, koperen en zinken bekledingen en natuursteenleien bedekkingen op o.a monumentale gebouwen alsmede nieuwbouwprojecten.

NIEUWBouw

ONDERHOUD

RESTAURATIE

13880330_jobse.indd 1

05-09-13 16:56

bouwen voor de eeuwigheid met leisteen

Natuurleien voor restauratie en nieuwbouw Wij leveren de juiste kwaliteit met een betrouwbaar en deskundig advies.

OOSTENDORP Interieur- en meubelstoffering B.V.

Oostendorp Interieur- en meubelstoffering is een ambachtelijk bedrijf. Wij restaureren en reconstrueren onder andere wandbespanningen, gordijnen, traplopers en meubelstoffering. Hierbij maken wij gebruik van originele materialen en technieken. In onze showroom hebben wij een uitgebreide collectie stoffen en tapijten uit diverse stijlperiodes. Lid van Restauratoren Nederland en Restauratieconvergent. Voor meer informatie hierover kunt u terecht op: www.restauratieconvergent.nl

Battenweg 12, 6051 AD Maasbracht â&#x20AC;˘ Tel: +31 (0) 475 - 436439

www.lei-import.nl

Vlasakker 12 T (0348) 47 19 21 3417 XT Montfoort F (0348) 47 44 67

E info@oostendorp.biz I www.oostendorp-stoffering.nl

VEERE | Stadhuis

Projectinfo OP HET LIJF GESCHREVEN Het voormalig stadhuis in Veere is voor Jobse een project in de achtertuin. In samenwerking met Bouwgroep Peters en de gemeente Veere worden het lei,- en loodwerk vervangen van de toren en dakvlakken. Voor Jobse betekent dit het verwerken van zo’n slordige 20 ton lood aan de toren en het leiwerk vervangen in een maasdekking met verschillende leimaten door elkaar gedekt met een scala aan dakkapellen en dakonderbrekingen. Na het demonteren van het leien loodwerk werd veel houtrot en aanwezigheid van schade door insecten geconstateerd aan de toren. Na inspectie werd eveneens besloten om de koperen bekroning en windvaan te demonteren. Hier dient eveneens het benodigde herstelwerk aan te worden uitgevoerd. Voor de leisoort was net als bij slot Hubertus de keuze gevallen op de CWT-lei uit Wales. Samengevat gaat het om een werk met een hoge moeilijkheidsgraad, maar dat is Jobse ‘op het lijf geschreven’. "We voeren zorgvuldig overleg met gemeente en aannemer om oude fouten uit te sluiten en doen geen concessies aan de kwaliteit." 'Momenteel zijn we druk in uitvoering waarbij de dakbedekkingen weer in de originele staat worden teruggebracht met nieuwerwetse technieken, met respect voor het verleden. Dit najaar zal na het verwijderen van de steigers ook dit project er weer als nieuw bijstaan. Maar tot die tijd is er nog even wat werk te verrichten.'

RESTAURATIE OUD STADHUIS VEERE VOORBEELD VAN TOPKWALITEIT Het voormalige stadhuis van Veere is gerestaureerd. Met als resultaat een unieke uitstraling, zoals gewenst, én een kwaliteitsproduct met 100 jaar garantie. Een mooi voorbeeld voor vele andere restauratieprojecten. Volgens Johanna Gruijthuijsen-de Wijs, directeur en onderneemster van Lei Import, is dit te danken aan de goede samenwerking met alle betrokken partijen of ketenpartners én aan een lei met topkwaliteit die voldoet aan de wensen van de opdrachtgever. “De basis is het product. Voor het oude stadhuis in Veere is in goede afstemming gekozen voor een kwaliteitslei uit Wales, uit de Cwt-y-Bugair groeve. De uitstraling van de lei was evenals de 100 jaar garantie een doorslaggevend argument om hiervoor te kiezen. Daarnaast is de samenwerking met opdrachtgever, architect, aannemer en ook de vakdeskundige leidekker van essentieel belang om te komen tot dit mooie resultaat.” Lei Import is vanaf het begin betrokken geweest bij dit project en ook bij de restauratie van het Jachthuis Sint Hubertus. Onder andere door het bieden van bouwkundig advies en productadvies, het regelen van de gehele logistiek en de keuringen en de afhandeling van de garanties. “We willen onze relaties maximaal ontzorgen door goede kwaliteit te leveren, van producten, maar ook van de aanverwante dienstverlening. Uniek en in onze visie een randvoorwaarde bij het in ere herstellen van Nederlandse monumenten.” Het laatgotische stadhuis heeft onder meer nieuwe dakleien nodig

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Veere

ARCHITECT

Gemeente Veere

AANNEMER

Bouwgroep Peters

ADVIES

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

BOUWPERIODE

oktober 2013 – oktober 2014

BOUWKOSTEN € 1.3 miljoen

BOUWEN AAN MONUMENTEN

171

VENRAY | Beurs Monument

Beurs Monument op 4, 5 en 6 november

“NOG MEER NADRUK OP HET KENNISASPECT” Voor het derde jaar op rij organiseert Evenementenhal Venray de beurs Monument, dit jaar op 4, 5 en 6 november. De nog jonge beurs zet in op groei, maar vooral op kwaliteit, vertelt beursorganisator Maarten Hemelt. “Ten opzichte van de voorgaande edities wordt de beurs dit keer weer wat actiever.”

Tegelijkertijd met de beurs Monument vinden nog drie andere, bouwgerelateerde vakbeurzen plaats: Bouw Compleet. Energie en Besparing en de Installatievakbeurs. “Daarmee is het hele complex in gebruik”, geeft Maarten Hemelt aan. “Elke beurs heeft zijn eigen karakter, staat op zichzelf, maar we leggen ook verbindingen, onder meer met een integraal kennisprogramma. Sowieso kunnen de bezoekers met één kaart alle vier de beurzen bezoeken.” Wat Monument betreft, zegt hij, die beurs borduurt voort op de sterke punten van de eerste twee edities. Een gevarieerd deelnemersaanbod en iedere

172

BOUWEN AAN MONUMENTEN

dag kennissessies, georganiseerd door Casadata. “We gaan nog meer nadruk leggen op het kennisaspect, naar interactie met de bezoekers. Dat doen we uiteraard in samenspraak met de deelnemers. Er komt weer een ambachtenplein met demonstraties, maar we bekijken ook de mogelijkheid tot rondleidingen in monumentale panden in de omgeving. Zo willen we zowel bezoekers als deelnemers een bijzonder netwerkevent en een hoogwaardig kennisplatform bieden.” Met als bijzonder aspect, vervolgt Hemelt, de inmiddels van de Evenementenhal bekende full service formule. Die

full service formule, verklaart hij, houdt in dat de organisatie de exposant werk uit handen neemt en hem en zijn bezoekers een compleet pakket biedt met gratis parkeren, onbeperkte catering, maar bijvoorbeeld ook een uitnodigingsservice. “Daarmee voorkomen we doublures en houden we het niveau hoog. We willen kwalitatieve bezoekers trekken, dat maakt de beurs aantrekkelijk. En door het ontzorgen maken wij het ook interessant voor kleinere partijen.”

PLAATSNAAM VENRAY | Beurs | Projectnaam Monument

Loodgieters- en Leidekkersbedrijf van Wely BV neemt dit jaar voor de derde keer deel aan de beurs Monument. Jarno van Wely is dan ook zeer tevreden over de opzet: “De beurs heeft een laagdrempelig karakter en richt zich specifiek op de restauratiebranche, onze specialiteit. Het is een heel aparte wereld en dat vraagt om de bijzondere benadering die Monument biedt. Daarnaast spreekt de full service formule ons aan. Je hoeft je om allerlei bijkomstigheden niet druk te maken, dat wordt prima geregeld door de Evenementenhal. De beurs zou alleen een nog iets meer divers karakter moeten krijgen, maar ik verwacht dat dat vanzelf gebeurt naarmate het evenement groeit.”

'Er komt weer een ambachtenplein met demonstraties'

Hemelt geeft aan dat, net als vorig jaar, wordt ingezet op een nog sterkere en meer gevarieerde groep deelnemers. “Dat past bij ons streven naar diversiteit. Het

gaat ons niet om de aantallen an sich, maar om kwaliteit, om het organiseren van een beurs van een hoog niveau en met een veelzijdig karakter.”

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Maarten Hemelt: 0523-289834 of maartenhemelt@evenementenhal.nl. Zie ook www.evenementenhal.nl ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN

173

EDAM | Woonboot de Zwerver

Tekst: Stichting Nieuwenkamp, Wiepke van Erp Taalman Kip, Jacqueline Visser-Westerbrink Foto’s: Cisca de Ruiter, Stichting Nieuwenkamp

ATELIERSCHIP ‘DE ZWERVER’ (1900-1902):

MONUMENTAAL VAREND ERFGOED?!

< Tekening plattegrond portaal en achterplecht van De Zwerver. W.O.J. Nieuwenkamp, 1903 Afbeelding Stichting W.O.J. Nieuwenkamp

Wijnand Otto Jan Nieuwenkamp, 18741950, was beeldend kunstenaar, schrijver, architect, ontdekkingsreiziger, etnoloog en kunstverzamelaar van Oost-Aziatische kunst. Met zijn tekeningen, litho’s, aquarellen en houtsnijwerk exposeerde hij o.a. in het Rijksmuseum en het Frans Hals museum. Een andere belangrijke nalatenschap heeft Nieuwenkamp gecreëerd met zijn woon- en atelierschip De Zwerver, dat hij ontwierp samen met werfbaas Sjollema en dat hij bouwde in 1900 op scheepswerf De Vlijt in Oude Wetering. Nadat hij het ‘wonen op een boot’ had uitgeprobeerd, voorzag hij in 1902 het schip van een scheepskop en –kont, naar model van een Overijsselse houten praam. Vermoedelijk is De Zwerver de enige Overijsselse praam die ooit in ijzer is gebouwd.

174

“Wij hebben reeds gemeld, dat ‘De Zwerver’, het woonschip van de schilder Nieuwenkamp, in het Damrak ligt. Wie dit schip bezoekt, zal grote bewondering voelen voor de man, die alles zo praktisch heeft ingericht. Die man is de kunstenaar Nieuwenkamp zelf. Hij heeft zich op een werf op de Oude Wetering een ijzeren bak laten maken en daarop heeft hij, met behulp van timmermanknechts, zo keurig zijn eigen woning gebouwd, dat je iets dergelijks aan je zelf en aan iedereen zou toewensen.” Zaterdag 20 mei 1905, Het Geïllustreerd Zondagsblad ‘De Echo’. Onderweg organiseerde Nieuwenkamp tentoonstellingen aan boord. De publieke belangstelling was groot! Nieuwenkamp was hiermee zeer vernieuwend in zijn tijd en trok de aandacht van binnenlandse en buitenlandse pers.

INTERIEUR SCHIP ZEER VERRASSEND

REIZEN, ZWERVEN EN TENTOONSTELLEN

“De gehele inrichting maakt een verrassende indruk en men vermoedt zelfs niet op een vaartuig te zijn”. 25 oktober 1913, De Algemeene Rotterdammer Wie De Zwerver binnenloopt, waant zich in een prachtig gedecoreerd historisch pand. Het oorspronkelijke interieur is nog steeds intact. Het kent een mix van exotische houtsoorten, (semi)historische meubelen, oude tegeltableaus en versieringen en houtsnijwerken door Nieuwenkamp zelf gemaakt.

Nieuwenkamp was een fervent reiziger. Samen met zijn vrouw Anna Wilbrink, hun vier kinderen, bedienden en een schipper reisde hij met De Zwerver door Nederland, België en Duitsland van 1900 tot ca. 1913. Het schip had geen motor en verplaatste zich met behulp van trekpaarden en sleepboten, maar kon ook geboomd worden.

Heel bijzonder is dat Nieuwenkamp zelf alles over bouw, gebruik en onderhoud uitstekend documenteerde: hij hield dagboeken bij en maakte diverse tekeningen van het schip. Zo deed hij in woord en beeld verslag van de bouw en later ook van de reizen met het schip. Zie hiervoor onder

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Foto. W.O.J. Nieuwenkamp aan het roer van De Zwerver, 1902 Afbeelding Stichting W.O.J. Nieuwenkamp

meer zijn boek ‘Mijn huis op het water, mijn huis op het land’ (1930).

NIEUW LEVEN VOOR DE ZWERVER Nieuwenkamp verkocht in 1948 het schip, twee jaar voor zijn dood. Vanaf die tijd was het in particuliere handen. In de loop der tijd zijn kleine aanpassingen gepleegd, maar een uitgebreide restauratie en renovatie heeft niet plaatsgevonden. Inmiddels is dat onvermijdelijk. De stalen bak is er zeer slecht aan toe en ook het interieur vraagt nadrukkelijk aandacht. In 2011 verwierf de Stichting Nieuwenkamp (opgericht door

EDAM | Woonboot de Zwerver

Nieuwenkamp zelf in 1948) het schip ‘om niet’ van de laatste particuliere eigenaar, en richtte de Stichting De Zwerver op met als doel behoud, restauratie en het vinden van een -liefst publieke- bestemming voor De Zwerver.

Foto. Detail houtsnijwerk interieur. Foto Conserf

HISTORISCHE AUTHENTICITEIT EN RESTAURATIE De voorbereiding van de restauratie is inmiddels in volle gang. Insteek: zoveel mogelijk restaureren naar oude staat, maar wel praktisch blijven. In de toekomst komt het schip in de Jachthaven Naarden te liggen en zal het dienst doen als unieke vergader- en expositieruimte, als huwelijkslocatie en als bijzondere overnachtingsmogelijkheid. Dat betekent dat ook woon- en leefcomfort essentieel zijn. Allerlei vragen dienen zich aan tijdens het proces van restaureren. Zo heeft De Zwerver in de jaren ‘80 voor een deel onder water gestaan. De sporen op de lambrisering laten nog precies zien tot hoe hoog het water kwam! Interessant is dan de vraag: breng je het paneel weer terug in de oorspronkelijke staat of laat je de sporen van waterschade zichtbaar? Uiteindelijk is deze waterschade wel een deel van het unieke verhaal van De Zwerver (historische authenticiteit). Dankzij alle uitgebreide documentatie kan de stichting gelukkig zorgvuldig afwegen wat wel en wat niet gerestaureerd, gerenoveerd en geconserveerd moet worden.

NOG EVEN ZWERVEN... Op dit moment ligt het schip op de museumwerf in Vreeswijk. Als het allemaal wil lukken met fondsenwerving & sponsors zal De Zwerver aan het eind van dit jaar vertrekken naar scheepswerf Boxce in Delft om uiteindelijk helemaal in topconditie zomer 2015 door te reizen naar Jachthaven Naarden. Daar zal De Zwerver weer in volle glorie te bewonderen zijn.

MOBIEL ERFGOED

Foto. Sporen van waterschade aan de lambrisering op De Zwerver. Foto Cisca de Ruiter

Het jaar 2014 is uitgeroepen tot het jaar van Mobiliteit en Mobiel Erfgoed. Een mooie gelegenheid nader kennis te maken met een prachtig voorbeeld van varend erfgoed. In tegenstelling tot ‘onroerend’ erfgoed heeft ‘roerend’ erfgoed nog geen beschermde status. Dat doet geen recht aan zo’n waardevol stuk vaderlandse geschiedenis!

Foto. Interieur De Zwerver in huidige staat. Kunstenaar, architect en ontdekkingsreiziger W.O.J. Nieuwenkamp (1874-1950) ontwierp De Zwerver in 1900 als woonboot, maar gebruikte het tevens als mobiele atelier- en tentoonstellingsruimte. Foto Cisca de Ruiter

BETROKKEN BIJ DE ZWERVER? Het restaureren van het schip kost veel geld. De Stichting De Zwerver zoekt mensen die het schip een warm hart toedragen, en hieraan een klein steentje zouden willen bijdragen. Dat kan door ‘Zwervervriend’ te worden.

Voor een brochure en informatie over ‘Vrienden van De Zwerver’ kunt u een e-mail sturen naar woonschipdezwerver@gmail.com t.a.v. Jacqueline Visser-Westerbrink. Zie ook: www.wojnieuwenkamp.nl ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN

175

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Aannemers

Architecten

BURGY BOUWBEDRIJF BV Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN AANNEMINGSBEDRIJF NICO DE BONT B.V. Molenstraat 2, 5262 ED VUGHT Postbus 76, 4611 5260 AB VUGHT T ...................................... +31 (0)73 5189480 F ...................................... +31 (0)73 5189490 E info@nicodebont.nl W www.nicodebont.nl

Postbus 140, 2300 AC LEIDEN T......................................... +31 (0)71 5322405 F......................................... +31 (0)71 5318907 E info@burgy.nl W www.burgy.nl

KONINKLIJKE WOUDENBERG Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE AKERBOUW BV Geesterweg 6, 1911 NB UITGEEST Postbus 19, 1920 AA AKERSLOOT T ..................................... +31 (0)251 315817 F .................................... +31 (0)251 315909 E info@akerbouw.nl W www.akerbouw.nl

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T .......................................+31 (0)346-262344 F .......................................+31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W www.bouwbedrijfvanschaik.nl

T .......................................+31 (0)183 606606

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT T ..................................... +31 (0)33 4631705 F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

F .......................................+31 (0)183 602667 E info@koninklijkewoudenberg.nl W www.koninklijkewoudenberg.nl

Adviesbureaus

JORISSEN SIMONETTI ARCHITECTEN DOETINCHEM LEIDEN MAARSSEN RIJSSEN STEENWIJK Postbus 203, 7460 AE RIJSSEN T......................................... +31 (0)548 518888 E info@jsagroep.nl W www.jorissensimonettiarchitecten.nl

ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

groot gunneweg

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

DE BONTH VAN HULTEN BV Postbus 115, 5250 AC VLIJMEN T .......................................+31 (0)73 5119022 F .......................................+31 (0)73 5117387 E info@debontvanhulten.nl W www.bonthvanhulten.nl

TAK ARCHITECTEN Zocherweg 2a, 2313 ZV DELFT Van Oldenbarneveldtstraat 92-2, 6827 AN ARNHEM T ...................................... +31 (0)15 2125903 E info@takarchitecten.nl W www.takarchitecten.nl

Bakstenen

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG T ...................................... +31 (0)6 10061050 E info@grootgunnewegdelft.nl W www.grootgunnewegdelft.nl STEENFABRIEK BIEZEVELD B.V. Lange Weistraat 25, 5331 LH KERKDRIEL T .......................................+31 (0)418 631719 E info@brickburgers.com W www.biezeveld.nl

BOUW – RESTAURATIEBEDRIJF VAN DE BURGT EN STROOIJ Amsterdamseweg 155 3812 RR AMERSFOORT T......................................... +31 (0)33 4450100 F......................................... +31 (0)33 4450101 E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

176

BOUWEN AAN MONUMENTEN

NIBAG B.V. Postbus 75, 7570 AB OLDENZAAL T ...................................... +31 (0)541 585858 F ...................................... +31 (0)541 585859 E info@nibag.nl W www.nibag.nl

BRICKBURGERS B.V. St. Jozefweg 66b, 5953 JP REUVER T .......................................+31 (0)77 4742920 F .......................................+31 (0)77 4745170 E info@brickburgers.com W www.brickburgers.com

Betonrestauratie

Constructie/straalbedrijf

Gevelonderhoud

Lilian Fopma REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

CONSTRUCTIE & STRAALBEDRIJF LILIAN FOPMA Industrieweg 22, 8861 VH HARLINGEN T......................................... +31 (0)517 431011 F......................................... +31 (0)517 431031

VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

W.H. VAN DE KAMP DAKBEDEKKING BV Wattstraat 4, 3771 AG BARNEVELD T ........................................+31 (0) 342 405060 W www.vandekampdakbedekkingen.nl

Dakbedekking

Gevelreiniging

Duivenwering

Beurzen

EVENEMENTENHAL VENRAY De Voorde 30, 5807 EZ VENRAY T....................................... +31 (0)478 519 790 F....................................... +31 (0)478 519 780 E venray@evenementenhal.nl W www.evenementenhal.nl

GERDON DUIVENWERING Postbus 43, 6720 AA BENNEKOM T........................................ +31 (0)6 53189373 F........................................ +31 (0)31 8419949 E info@gerdon.nl W www.gerdon.nl

Funderingstechnieken

Bladgoud

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 F .......................................+31 (0)575 542311 E info@linova.nl W www.linova.nl

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

SUPERLOOK BV DE GEVELREININGSEXPERT EN MEER Postbus 8791, 4820 BB BREDA T .......................................+31 (0)76 5874207 M ....................................... +31 (06) 55327598 E info@superlook.nl W www.superlook.nl

Glas

P. VAN ‘T WOUT FUNDERINGSTECHNIEKEN bv Exportweg 50, 2742 RC WADDINXVEEN Postbus 431, 2740 AK WADDINXVEEN T.........................................+31 (0) 182 617767 T......................................... +31 (0)182 611376 E info@pvantwout.nl W www.pvantwout.nl

E.V.M. NV Westkaai 6, B-8930 MENEN T....................................... +32 (0) 56 5113 97 F......................................... +31 (0)30 2722220 E info@evmglass.com W www.evmglass.com

Gevel

Constructie

MEER LICHT CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T.................................. +31 (0) 30 254 08 88 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

MHB bv Onderstalstraat 3, 6674 ME HERVELD Postbus 6, 6674 ZG HERVELD T..........................................+31 (0)488 451951 F..........................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

STOLKER GLAS Wijde wade 2, 3439 NP NIEUWEGEIN T ................................................ 030 2855400 F ................................................ 030 2672902 E info@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl STOLKER GLAS Galvanistraat 88, 6716 AE EDE T .............................................. 0318 64 12 14 F .............................................. 0318 63 22 89 E ede@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

177

Vanaf â&#x201A;Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Kalk ISOGLAS HAARLEM BV Jan Tademaweg 19, 2031 CT HAARLEM T .......................................+31 (0)23 5319036 F .......................................+31 (0)23 5341022 E info@isoglas.nl W www.isoglas.nl

Glas in Lood

ARTE CONSTRUCTO Molenberghei 18, B-2627 SCHELLE T........................................... +32 (0)3 8807373 F........................................... +32 (0)3 8807370 E Info@arteconstructo.be W www.arteconstructo.be

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T........................................ + 31 (0)492 512164 F........................................ + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

Kathodische bescherming Glas in lood

JILLEBA Amphoraweg 5, 2332 ED LEIDEN T.........................................+ 31 (0)71 5318323 F..........................................+31 (0)71 5313443 E info@jilleba.nl W www.jilleba.nl

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Vestiging Ridder Zuid Dommelstraat 31, 5347 JK OSS F .........................................+31 (0)412 658397

Hydraulische Kalkmortels

Glasateliers

GLASATELIERS STEF HAGEMEIER Hoefstraat 199, 5014 NL TILBURG T .........................................+31 (0)13 5360818 F .........................................+31 (0)13 5358655 E info@glasinloodnet.nl W www.glasinloodnet.nl

RIDDER METALEN DAK- WANDSYSTEMEN Vestiging Ridder Noord Marowijne 41, 1689 AR ZWAAG Postbus 4149, 1620 HC HOORN T .........................................+31 (0)88 8111888 F .........................................+31 (0)88 8111800 E info@riddersystems.nl W www.riddersystems.nl

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Leidekkers

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T......................................... +31 (0)316 524050 F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103

loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103 5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat

Postadres

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

Postbus 14 14 oper-, zinkwerken Postbus 5253 ZG00 Nieuwkuijk Koper-,loodlooden en zinkwerken 073 - 513 49 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon Lei bedekkingen Telefax enzinkwerken zinkwerken Koper-, loodlooden LeiKoper-, bedekkingen 073 - 513 00 49 073 513 00 49 WALTER VERHOEVEN BV 073 - 511 76 73 Loodgieters werken Telefax Leibedekkingen bedekkingen& LEIDEKKERSBEDRIJF Internet Lei 073 - 511 76 73 LOODGIETERSLoodgieters werken 073 511 76 73 www.walterverhoeven.nl Telefoon

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Telefoon

Internet

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Loodgieters werken 103, 5253www.walterverhoeven.nl InternetNIEUWKUIJK Nieuwkuijksestraat AE E-mail Loodgieters werken www.walterverhoeven.nl Internet E-mail

Houthandel

HOUTHANDEL HOUTEX BV Willem de Zwijgerstraat 1, 2741 DA WADDINXVEEN T..........................................+31 (0)182 615933 F..........................................+31 (0)182 610105 E info@houtex.nl W www.houtex.nl

178

BOUWEN AAN MONUMENTEN

BOGAERTS-VAN NULAND BV Walstraat 3-5, 5371 AL RAVENSTEIN Postbus 15, 5370 AA RAVENSTEIN T......................................... +31 (0)486 411586 F......................................... +31 (0)486 413722 E info@bogaerts-van-nuland.nl W www.bogaerts-van-nuland.nl

VAN KEULEN B.V. Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T......................................... +31 (0)164 672387 F........................................ +31 (0)164 672069 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

info@walterverhoeven.nl

info@walterverhoeven.nl Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK E-mail T......................................... +31 (0)73 5130049 E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl

Leisteen Importeurs

LEI-IMPORT B.V. Postbus 7015 6050 AA MAASBRACHT T........................................ +31 (0)475 436439 F....................................... +31 (0)475 436882 E info@lei-import.nl W www.lei-import.nl

Meubelstoffering

Steigerbouw

... vakma n in to taalo nderh

Meubelstoffering

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

oud

SCHULTS SCHILDERS Deltastraat 4, 4301 RC ZIERIKZEE T......................................... +31 (0)111 414065 F......................................... +31 (0)111 417295 E info@schultsschilders.nl W www.schultsschilders.nl

Smederijen

Natuurlijke hydraulische kalk

DEJO STEIGERS BV Havenstraat 7-1, 3861 VS NIJKERK T........................................ +31 (0)33 2571390 F........................................ +31 (0)33 2544250 E info@dejosteigers.nl W www.dejosteigers.nl

Stukadoors REYNCHEMIE NV Industrieweg 25B, 8800 ROESELARE T............................................+32 (0)51 242527 F............................................+32 (0)51 229892 E reynchemie@skynet.be W www.reynchemie.com

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP T........................................ +31 (0)182 501340 F........................................ +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

Ongediertebestrijding

STUKADOORS- EN AFBOUWBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN T........................................ +31 (0)343 551426 F......................................... +31 (0)343 551686 E gennissenbv@planet.nl

Tegels VAN LIEROP CONSERVEERT & HERSTELT HOUT | VERDRIJFT VOCHT Regio Noord Postbus 52, 2400 AB ALPHEN A/D RIJN T..........................................+31 (0)172 433514 E info@vanlierop.nl W www.vanlierop.nl Regio Zuid en Belgie postbus 48, 5298 PB LIEMPDE T..........................................+31 (0)411 632647 E info@vanlieropzuid.nl W www.vanlierop.nl

Restauratiemortels

SMEDERIJ LEMSTERHOEK Uitheijing 11, 8531 XJ LEMMER T .........................................+31 (0)514 533100 F..........................................+31 (0)514 533005 E info@smederijlemsterhoek.nl W www.smederijlemsterhoek.nl

SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN T......................................... +31 (0)575 551428 F......................................... +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

ALBARELLO BV Berltsumerdyk 35, 9036 MT MENALDUM T......................................... +31 (0)518 481923 F......................................... +31 (0)518 482081 E info@albarello.nl W www.albarello.nl

Timmerfabrieken

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Energieweg 19 4231 DJ Meerkerk Postbus 4

BOFIMEX 4230 BA Meerkerk Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 Tel. 0183-358777 F .........................................+31 (0)162 522483 Fax 0183-358787 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Restauratieschilders

info@vandervegt.nl

Studio Kei STUDIO KEI Noord Bevelandstraat 17, 1025 NP AMSTERDAM NGK erkende T .........................................+31 (0)20 6364121 restauratie M ........................................+31 (0)6 55166349 E mail@studiokei.nl Smederij W www.studiokei.nl

SMEED- EN CONSTRUCTIEBEDRIJF VAN DER VEGT BV Energieweg 19, 4230 BA MEERKERK T............................................. +31 (0)183 358777 F............................................. +31 (0)183 358787 E info@vandervegt.nl W www.derestauratiesmid.nl

TIMMERFABRIEK GEBRS BOS BV Zuidzijde 152, Postbus 4, 2977 ZG GOUDRIAAN T......................................... +31 (0)183 583583 F......................................... +31 (0)183 582678 E info@tifabos.nl W www.tifabos.nl

Steenhouwerij • Alle voorkomende staalconstructies, trappen, hekwerken zowel in staal, aluminium en roestvrijstaal • Smeedwerk STEENHOUWERIJ ZEDERIK • Stalen6,ramen Hogewaard 4235 VS TIENHOVEN T .........................................+31 (0)183 606635 • Restauratie projecten F..........................................+31 (0)183-601144 E info@zederik.biz W www.zederik.net

specialist in timmerwerken oude stijl

monumentaal en modern

Veilingstraat 56

T:0591 392270

7833 HN Nieuw-Amsterdam TIMMERFABRIEK HENK ALFERINK BVM:06 22780846 www.henkalferink.nl E:info@henkalferink.nl Veilingstraat 56, 7833 HN NIEUW-AMSTERDAM Postbus 36, 7833 ZG NIEUW-AMSTERDAM T..........................................+31 (0)591 392270 F..........................................+31 (0)591 552263 E info@henkalferink.nl W www.henkalferink.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

179

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

180

v.d. Veldt timmertechnieken

VAN DER VELDT TIMMERTECHNIEKEN Patrijzenlaan 21, 2104 BM HEEMSTEDE T..........................................+31 (0)23 5283225 F......................................... +31 (0)23 5295507 E contact@timmertechnieken.nl W www.timmertechnieken.nl

Verf fabrikanten

Verzekeringen

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering DONATUS VERZEKERINGEN Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

Vochtbestrijding HERSFT & HELDER B.V. Bouwweg 19, 8243 PJ LELYSTAD Postbus 2074, 8203 AB LELYSTAD T......................................... +31 (0)320 260616 F......................................... +31 (0)320 261184 E info@herfstenhelder.nl W www.herfstenhelder.nl

Verfproducten

Wandspanning

KÖSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN BV Postbus 432, 3840 AK HARDERWIJK T......................................... +31 (0)341 467090 F......................................... +31 (0)341 467099 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

Vochtwering

Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl\

Zonwering

SCHERMNED Grote Woerdlaan 36c, 2671 CL NAALDWIJK T......................................... +31 (0)174 622214 F......................................... +31 (0)174 622687 E info@schermned.nl W www.schermned.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

BOUWEN AAN MONUMENTEN

PERFUSIE B.V. Postbus 85, 4130 EA VIANEN T..........................................+31 (0)347 370373 F..........................................+31 (0)347 375986 E info@perfusie.nl W www.perfusie.nl

Hier ? uw logo

Neem contact op met Niek Oostendorp voor alle informatie: T +31 (0)495 450095 E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

Van Lierop Conserveert & Herstelt Hout | Verdrijft Vocht

Van Lierop Van Lierop Voor méér dan alleen een product Restauratie, stalen ramen, hekwerken, smeedwerk, constructie, trappen in (roestvrij)staal, al dan niet in combinatie met hout. adviseren, produceren en begeleiden, van ontwerp tot en met uitvoering:

Ontzorgen is ons motto!

Van Lierop Van Lierop

ISO 9001

gecertificeerd

Op de foto: “In het park van Huize Middenburg staan eeuwenoude kastanjes, eiken en beuken. Er zijn vijvers en aan de achterkant stroomt de Vliet. Het huis zelf staat hoger; dat geeft een statige, imposante aanblik.” “Mijn vader is gepensioneerd aannemer, met een voorliefde voor oude gebouwen. Hij wordt al lyrisch bij het zien van een authentieke steen of tegel. Na twee boerderijen in oude staat te hebben hersteld, kocht hij dit huis en restaureerde het. De groene luiken waren totaal verwaarloosd. Alle houtjes zijn stuk voor stuk door zijn handen gegaan. Het koetshuis, waarin ik zelf woon, hebben we samen verbouwd.” “Het eerste huis - Oud Middenburg - stamt uit 1659; het werd aangelegd door een schepen uit Delft. Huize Middenburg zoals we het nu kennen werd in 1917 grondig gerestaureerd. Aan het gebouw en het park is sindsdien nooit meer iets veranderd. Het gebouw vertoont een mix aan stijlen, wat het extra mooi maakt. Ik vind het een prachtig huis op een prachtige plek.” J.E. Vink, medebeheerder (46) Huize Middenburg

onatus verzekert vertrouwd sinds 1852

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Monumenten worden met veel zorg omgeven door hun eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig. Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.

Recycling van Gipsafval een milieuvriendelijke en voordelige oplossing!

Uw voordelen op een rij: • Direct af te halen van uw project • Ook mogelijkheid zelf aan te leveren • Verwerkingslocaties in Noord en Zuid NL • Speciale gipscontainers of eigen containers • Ruime acceptatievoorwaarden • Alle soorten gips (blokken/platen/poeder)

Ook big bag service! Bel ons: +31 (0)50 751 61 21

www.gipsrecycling.nl

info@gipsrecycling.nl

Slim werken is ons gereedschap

- 10 R JAA VKP

Onder slim werken verstaan wij slagvaardig, meedenkend, flexibel en betrokken. Slim te werk gaan creĂŤert daarom een win-win situatie voor alle partijen. Door met gezond verstand (samen) te werken komen we tot efficiĂŤnte, innovatieve en kwalitatieve oplossingen. Een specialist nodig voor uw HSB-fabricage- en montage, ruwbouw timmerwerk en/of gevelbekleding? VKP: omdat slim werken ons gereedschap is.