Stedenbouw 729 by Louwers Mediagroep

EDITIE

729

T I J D S C H R I F T VO O R S T E D E N B O U W, ARC H IT E C T U U R E N M O N U M E N T E N I JA AR G A N G 67 I 2 015

Iconische ‘Baron 1898’ brengt Efteling-bezoeker naar grote hoogte | NAVO-gebouw bijna klaar voor de strijd | Grootscheepse aanpak Cruise Terminal | Nieuwe ‘highlight’ in Rotterdamse skyline | Snel bouwen aan Ravel Residence

Faay Prefab Units, totale ontzorging in élke situatie Badkamers, toiletten en keukens bepalen in hoge mate de uitstraling van zorginstellingen, hotels, bedrijfspanden en scholen. Een prefab unit van Faay geeft een uitstraling die niet van traditionele bouw is te onderscheiden! Faay Prefab Products bouwt kanten-klare units die geheel volgens uw wensen worden ingericht. De compleet afgewerkte units worden als ‘Legoblokjes’ inclusief alle technische voorzieningen, als een geheel in de (ruw)bouw geplaatst. Dankzij dit ‘plug-and-play’-principe is elke unit direct gebruiksklaar. Ideaal dus voor transformatie- en renovatieprojecten. Neem contact op met Faay Prefab Products voor alle mogelijkheden. Want wat u bedenkt, kunnen wij maken!

Waarom Faay Prefab Units? • • • • • • • • •

geheel volgens klantspecificatie consistente topkwaliteit desgewenst integratie van domotica onbegrensde vrijheid in transformatie, renovatie, nieuwbouw duurzame productie, ecologische materialen 10 jaar garantie ‘plug-and-play’-principe niet van traditionele bouw te onderscheiden 1 aanspreekpunt

Faay Prefab Products B.V. • Mijlweg 3 • postbus 116 • 4130 EC Vianen • T 0347 - 37 66 24 • info@faayprefabproducts.nl • www.faayprefabproducts.nl

TONZON Vloerisolatie Een slim idee!

TONZON verbetert meer dan alleen uw energielabel

TONZON Vloerisolatie • een slim idee Meer wooncomfort en hoog financieel rendement TONZON Thermoskussens hebben een bijzonder isolerend effect waardoor de vloer warmer wordt dan bij alle andere soorten vloerisolatie. Dankzij deze warmere vloer krijgt u meer wooncomfort en stookt u minder waardoor ook de energie besparing hoger is. De gemiddelde besparing bedraagt 15% tot 20% bij gewone woningen. Bij woningen met vloerverwarming kan dit oplopen tot wel 40%. De Thermoskussens worden gecombineerd met een stevige Bodemfolie zodat ook vocht uit de kruipruimte voorgoed verleden tijd is. Diverse

reumapatiënten melden spontaan dat klachten verminderen door het warmere en droge klimaat onderin de woning. Hiernaast ziet u een Infrarood foto van een betonnen vloer, voor en na het aanbrengen van TONZON Thermoskussens. TONZON Vloerisolatie: al 35 jaar het beste resultaat met de modernste technieken. TONZON vloerisolatie is bovendien heel betaalbaar Richtprijs all-in (materiaal, montage, btw) TONZON vloerisolatie (exclusief eventuele subsidie): - 30 m2: € 1.325,- 50m2: € 1.850,-

VOOR

• T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: info@tonzon.nl

www.tonzon.nl

Hekwerk - Beveiliging & Toegangstechniek

EEN NIEUWE VISIE OP TOEGANGSBEHEER, SERVICE & ONDERHOUD

www.ruigrok-nederland.nl

EDITIE

Voorwoord

729

BEHEER UW ONDERHOUD De afgelopen maanden was het regelmatig in het nieuws: de slechte staat van het Binnenhof in Den Haag. Het complex blijkt niet meer brandveilig en voldoet niet langer aan de wettelijke voorschriften. Installaties als klimaatbeheersing, elektra en brandmeldinstallaties, zijn technisch volledig ‘op’. Storingen zijn aan de orde van de dag. De situatie is zelfs zo erg, dat de brandweer dreigt met sluiting. Verouderde techniek en lekkende daken kenmerken het gebouwencomplex, dat onderdak biedt aan onder meer de Eerste en de Tweede Kamer. Met name de oudste gebouwen langs de Hofvijver hebben een opknapbeurt nodig, zo blijkt uit onderzoek. Hieronder vallen onder andere het Torentje van de premier, de Trêveszaal waar het kabinet wekelijks vergadert en de Eerste Kamer. En ook het gebouw van de Tweede Kamer, aan de andere kant van het Binnenhof, moet dringend worden aangepakt. Het onderhoud van het Binnenhof heeft lang op zich laten wachten. Sinds de bouw van het nieuwste gedeelte van de Tweede Kamer in 1992 is alleen klein onderhoud uitgevoerd aan de gebouwen en installaties. In een brief aan minister Blok (Wonen en Rijksdienst, VVD) schrijft voormalig minister Spies van Binnenlandse Zaken dan ook dat groot onderhoud niet langer op zich kan laten wachten. Alhoewel, of het groot onderhoud doorgaat, is nog lang niet zeker. Het Rijksvastgoedbedrijf moet eerst nog een planning en begroting opstellen, waar het een jaar de tijd voor krijgt. In de projecten die anno 2015 worden gerealiseerd, wordt steeds beter nagedacht over de onderhouds- en beheerfase. Contracten waarbij de opdrachtnemer het gehele traject van ontwerpen, bouwen, financieren en onderhouden (voor korte of voor langere tijd) op zich neemt, zijn meer regel dan uitzondering. Meerjarenonderhoudsplannen waarin het groot onderhoud wordt meegenomen, ook. Onder andere door de integratie van BIM, kan het onderhoud steeds beter gepland en aangestuurd worden. Bovendien kan zo eenvoudig op afstand worden beheerd. Want door de informatie uit het BIM-model weet de opdrachtnemer precies waar welke materialen en installaties zijn toegepast en wat wanneer aan vervanging toe is. En vinden er verbouwingen plaats, dan kan men voortborduren op het bestaande model. In het geval van het Binnenhof ligt zo’n model er helaas niet. In veel van de projecten die in deze Stedenbouw worden behandeld, wel. Het is te hopen, dat de gebouwen van vandaag hierdoor nooit tegen de problemen zullen aanlopen, waarmee het Binnenhof wordt geconfronteerd.

Lieke van Zuilekom

729

SINDS 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en monumenten Jaargang 67 | 2015 Verschijnt 8 x per jaar ISSN 0165-3997

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECÖORDINATOR

Lieke van Zuilekom – Bousema

REDACTIEMEDEWERKERS

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Jac Buchholz, Martijn van den Bouwhuysen, Henk Geist, Fiona de Heus, Marjolein Meppelink, Sjoerd Meuleman, Richard Stegers, Liliane Verwoolde, "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure, Lieke van Zuilekom – Bousema.

BLADMANAGEMENT

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl

BLADMANAGER

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

UTILITEITSBOUW

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: www.wetransfer.com E traffic@louwersuitgevers.nl o.v.v. naam en project

ABONNEMENTSPRIJS

€ 81,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

KAATSHEUVEL Baron 1898. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 BERGEN OP ZOOM Distriport Forever 21. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 EVERE NAVO-gebouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 ROTTERDAM Cruise Terminal.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 AMSTERDAM Procellis-gebouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 HARDERWIJK Alcoa.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 BUNSCHOTEN voestalpine Polynorm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 AMSTERDAM Toren Overhoeks. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 UTRECHT CineMec. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 AMSTERDAM Kavel 14 en 16. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 'S-HERTOGENBOSCH Paleisbrug. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 GELDERMALSEN MFC EGC.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 ARNHEM Kantoorgebouw B50. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 EMMEN Theater. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 AMSTELVEEN Winkelgebied Westwijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze | 6informatie.

THEMA HEKWERK Totaalleverancier in terreinbeveiliging.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Stalen hekwerk in de breedste zin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

THEMA ISOLATIE 'Integrale aanpak levert gemiddeld 20% energiebesparing op'. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Duurzame isolatiematerialen voor nu en later. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 137 woningen gerenoveerd en na-geïsoleerd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

134

101

EDITIE

729 T I J D S C H R I F T VO O R S T E D E N B O U W, ARC H IT E C T U U R E N M O N U M E N T E N I JA AR G A N G 67 I 2 015

Snel bouwen aan Ravel Residence

Coverbeeld | Toren Overhoeks, Amsterdam Beeld: Lingotto

122

150

WONINGBOUW ROTTERDAM FIRST. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 AMSTERDAM Madurastraat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 DE BILT Burgemeester van Heemstrakwartier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 AMSTERDAM Ravel Residence. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 NIJMEGEN Woontoren Nimbus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 NIEUWEGEIN Bakenmonde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 AMSTERDAM Parooltoren-Trouwgebouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 LEIDEN Studentenhuisvesting Langebrug. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 AMSTERDAM Elseviergebouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 DEN HAAG Oostduinlaan.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 DELFT Wonen boven de Hoven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 NIEUWEGEIN Sluyterslaan.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

BOUWEN AAN MONUMENTEN AMSTERDAM Apollolaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 ’S-HERTOGENBOSCH Bolwerk Sint-Jan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 GOUDA Sint-Janskerk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 ROTSOORD Watertoren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 DEN HAAG De Resident. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

Donatus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

RUBRIEKEN Huzarenstuk aan de Amsterdamse Apollolaan FUNDERING KOOR SINT-JANSKERK GOUDA GESTABILISEERD De Resident Den Haag

Coverbeeld | De Resident, Den Haag Beeld: René Verleg, cepezed

BEDRIJFSPRESENTATIE MBS Beton. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 BEDRIJFSPRESENTATIE Fakro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 BEDRIJFSPRESENTATIE Faay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 BEDRIJFSPRESENTATIE Reynchemie.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 WIE DOET WAT.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

UTILITEITSBOUW Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: De Efteling

ICONISCHE ‘BARON 1898’ BRENGT EFTELING-BEZOEKER

NAAR GROTE HOOGTE

Deze zomer neemt de Efteling de nieuwe achtbaanattractie ‘Baron 1898’ in gebruik. De dive coaster met een vrije val van 37,5 meter neemt bezoekers mee naar het tijdperk van de Nederlandse mijnbouw eind 19de eeuw. Alleen al in het stationsgebouw van de 501 meter lange achtbaan zijn 95 ton staal en 300.000 metselstenen verwerkt. Tijdens het ontwerp en de uitvoering is niets aan het toeval overgelaten. “Baron 1898 is typisch Efteling, een uitstekende combinatie van ‘staal met een verhaal’”, zegt Senior Projectleider Jacco Ophorst.

KAATSHEUVEL | Baron 1898

Baron 1898 – de naam verwijst naar de 19de-eeuwse mijnbaron Gustave Hooghmoed – is onderdeel van de Efteling-strategie om gefaseerd door te groeien naar 5 miljoen jaarlijkse bezoekers in 2020. “Om de beoogde groei te kunnen bewerkstelligen, is een vergroting van het huidige attractieaanbod nodig”, legt voorzitter Raad van Bestuur Fons Jurgens uit. “Verder bleek binnen de extended family doelgroep waar de Efteling zich doorgaans op richt, nog ruimte te bestaan voor een attractie specifiek gericht op tieners. Daarnaast is een dive coaster een bijzondere en zeldzame achtbaan in Europa, waarmee de Efteling onderscheidend blijft

binnen de top van de Europese attractieparken.” De Efteling is zelf hoofdaannemer en maakt voornamelijk gebruik van Brabantse uitvoerders. Als achtbaanleverancier is het Zwitserse Bolliger & Mabillard (B&M) ingeschakeld, wereldwijd marktleider in de bouw van dive coasters. Het attractiepark koos voor het thema mijnbouw omdat dit goed aansluit bij de verticale ‘drop’ die zo typerend is voor een dive coaster. Naast een vrije val van 37,5 meter omvat de baan een ‘Immelmann’ (halve looping en halve rol), een ‘Zero G-roll’ (een kurkentrekker binnenstebuiten waarin gewichtloosheid wordt ervaren) en een ‘snelle spiraal’.

MIJNCOMPLEX TUSSEN PIRAÑA EN VLIEGENDE HOLLANDER De Efteling startte de ontwerpfase met een ‘klein maar specialistisch’ intern team dat de eerste ideeën toetste op haalbaarheid, aldus Ophorst. “Na goedkeuring werd gestart met een voorlopig ontwerp en werden meer partijen betrokken. Deze combinatie van specialisten werkte de attractie verder uit.” Om inspiratie op te doen, reisden leden van het projectteam onder meer af naar de voormalige mijnfabriek Zollverein in het Duitse Essen, het Nederlands Mijnmuseum te Heerlen en attractiepark Heidepark in Duitsland, waar een gelijkwaardige dive coaster van B&M in gebruik is. ›

Welkom bij Bartels!

ar realiteit 3d na n va Welkom bij Bartels! Onze diensten en producten op het gebied van constructies binnen de bouwsector leveren wij van ontwerp tot en met uitvoering. Hiermee zijn wij een veelzijdig bedrijf dat u van dienst kan zijn. Wij werken nagenoeg alleen nog maar op gebied van 3D en BIM en denken graag met u mee.

www.bartels.nl

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

KAATSHEUVEL | Baron 1898

Projectinfo CONSTRUCTIEVE UITDAGING BIJ NIEUWE DIVE COASTER Al ruim acht jaar is Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra huisconstructeur van attractiepark de Efteling. In die periode is er onder andere gewerkt aan de nieuwbouw van Station Oost en een aantal sprookjes zoals Assepoester, de Nieuwe kleren van de Keizer en de Sprookjesboom. Daarnaast is Bartels betrokken geweest bij de grootscheepse renovatie van de Droomvlucht twee jaar geleden en een groot aantal interne verbouwingen en aanpassingen aan bestaande gebouwen en attracties binnen het park. De nieuwe attractie van de Efteling, dive coaster Baron 1898, betekende voor Bartels weer een prachtige uitdaging om aan te werken. Als hoofdconstructeur is het bedrijf verantwoordelijk voor het constructief ontwerp van het opstapgebouw van de attractie en de fundatie van de achtbaan zelf. Voor het project moesten de ontwerpende partijen werken met een beperkt budget en een relatief korte engineeringsperiode. Dit is behaald, mede door een lean planning en door integraal te ontwerpen op basis van BIM.

“Typisch aan de attracties in de Efteling is dat in alles een verhaal schuilt. Het stationsgebouw, de achtbaan en zelfs de buitenruimte zijn niet alleen functioneel gemaakt, maar mede ontworpen om het verhaal achter de attractie over te brengen op de gast. Een achtbaan in de Efteling is daarmee een beleving: ‘staal met een verhaal’. Een goed voorbeeld hiervan is de lifttoren: deze is geheel naar wens van de Efteling ontworpen om het mijnthema te kunnen verbeelden.” Tussen de attracties Piraña en De Vliegende Hollander is in nog geen jaar tijd een heus mijncomplex gerealiseerd. Het mijnthema wordt gecombineerd met de legende van de ‘Witte Wieven’.

10 METER DIEPE TUNNELBAK In augustus 2014 werd de grond bouwrijp gemaakt en werd begonnen met de 10 meter diepe tunnelbak, waar de bezoekers straks met een snelheid van ruim 90 kilometer per uur ›

Het opstapgebouw is geheel in het thema van de attractie ontworpen, namelijk middels mijnbouw. Dat kenmerkt zich door een sobere en robuuste bouwmethodiek, door het gebruik van veel staal en metselwerk. Dat betekende dat veel van de hoofddraagconstructie, die bestaat uit een dragende staalconstructie, zichtbaar moest blijven. Hier is Bartels grotendeels in geslaagd, want op veel plaatsen in het gebouw is de staalconstructie nog zichtbaar. De toegevoegde waarde van Bartels zit voornamelijk in het constructief ontwerp van het opstapgebouw, dat complex is door de verschillende functies en de vele niveauverschillen. Ontwerpen in BIM Bij het ontwerp van Baron 1898 is grotendeels volgens BIM gewerkt. Zo hebben zowel de architect als Bartels ontworpen in Revit en dit via het uitwisselen met linked files met elkaar gekoppeld. Dit zorgde ervoor dat er een flinke tijdsbesparing kon worden gerealiseerd; bovendien zijn hierdoor al veel knelpunten in het ontwerp ontdekt en eruit gehaald. Ook de achtbaanbouwer, het Zwitserse B&M, leverde haar 3D-model aan in IFC-formaat, zodat dit weer in het Revit-model kon worden geïmporteerd. Op basis van dit IFC-model heeft Bartels de fundatie van de achtbaan berekend en getekend in Revit. Uiteindelijk is er een totaalmodel gerealiseerd met daarin zowel het architectonische als constructieve ontwerp, de baan, de fundatie en de tunnelbak. Het totale BIM-model is door de achtbaanbouwer vervolgens gecontroleerd en goedgekeurd, waarna het als basis is gebruikt voor de uitvoering.

| 11

KAATSHEUVEL | Baron 1898

www.mjvan

Projectinfo HUZARENSTUKJES Tijdens de bouw van Baron 1898 is een aantal kraantechnische huzarenstukjes uitgevoerd, zoals de montage van de liftmotor en het inhijsen van de achtbaanlift. M.J. van Riel is betrokken bij alle kraan- en transportwerkzaamheden tijdens de constructie. Zodoende is het Tilburgse kraanbedrijf de gehele constructieperiode actief op de bouwplaats. De specialist in ‘industrial movements’ werkt in de Efteling op basis van een vooraf ingediend werkplan, dat als zodanig is uitgevoerd, vertelt projectleider Henk Brands. “Bij de montage van de liftmotor was de gevel van het betreffende bouwdeel al gesloten. De liftmotor is daarom ingehesen door een speciale opening in het dak en met twee portalen op zijn plek gezet. Eenzelfde uitdaging was de montage van de baandelen in de half gesloten tunnelbak – eveneens met behulp van portalen.” Het grootste huzarenstuk betrof het inhijsen van de steile achtbaanlift. De manoeuvreerruimte voor de twee gebruikte kranen van 400 en 200 ton was minimaal. “De lift moest na het oppakken onder meer worden gekanteld en onder een hoek de schachttoren worden ingebracht, met een marge van slechts 5 centimeter.” Dezelfde kranen zijn gebruikt voor het plaatsen van het 28 ton zware bordes op de schachttoren.

Tilburg

Moerdijk

Oss

Eindhoven

Tel +31(0)13 458 21 21 CERTIFIED

CERTIFIED

9001

14001

COMPANY

ISO ISO

MVO

HACCP Hazard Analysis Critical Control Point

TRANSPORT LOGISTIEK

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD

NEDERLAND

ONDERNEMEN

kraanverhuur • speciaal transport • industriële verplaatsingen & (de)montage

www.gubbels.nl Wij zijn uw partner als het gaat om:

• Grond-, Weg- & Waterbouw • Bermverlaging • Sloopwerken • Asbestsanering • Specialistisch vijzel-werk • Bodemsanering

Een groene uitstraling voor optimale tuinbeleving! Duurzame en groene privéruimte

• Immobiliseren

Sfeervol en functioneel ontwerp

• Recycling & Transport

Creatief aanbod groenpakket

Deskundig onderhoud

• Grond- & Reststoffen

Voor inspirerende referenties en onze specialisaties bezoek onze website. Wij staan klaar om al

Hoofdvestiging Nieuwkuikseweg 2 5268 LE Helvoirt

Mobiele recycling

T 0411 - 64 19 80 F 0411 - 64 30 72 info@gubbels.nl

uw vragen te beantwoorden.

info@brouwersgroenaannemers.nl www.brouwersgroenaannemers.nl maatschappelijk verantwoord ondernemen - duurzaamheid - biodiversiteit - ontwerp - advies - inrichting - aanleg - onderhoud en beheer

KAATSHEUVEL | Baron 1898

Projectinfo doorheen razen na de ‘drop’ vanaf de lifttoren. Ophorst: “De wanden van de tunnel/mijnschacht zijn gebouwd middels de CSM-techniek. Hierbij wordt de aanwezige grond gemalen en gemixt met een rijke cementspecie.” De staalconstructie van het op staal gefundeerde stationsgebouw werd voltooid voor de jaarwisseling, waarna begin 2015 het metselwerk werd afgerond. “Het stationsgebouw is op dusdanige wijze ontworpen dat de uitstraling overeenkomt met een gebouw uit de late 19de eeuw. De achtbaan wordt in het gebouw opgevangen op poeren die een geheel vormen met de fundering van het gebouw; ook het achtbaangedeelte buiten is gefundeerd op poeren.” Na het inhijsen van de steile lift van de dive coaster en het plaatsen van het bordes op de lifttoren, werd begin maart het hoogste punt bereikt. In diezelfde maand zijn ook de achtbaanrails afgemonteerd. Zoveel mogelijk onderdelen van de achtbaan zijn op de grond geassembleerd. “Tot aan de zomer is hard gewerkt aan de detaillering van de afzonderlijke ruimtes, inclusief originele mijnattributen en de afwerking van het terrein met beplanting, bestrating en hekwerk", besluit Ophorst. ❚

‘EXCELLENT GEDRAG VEREIST BIJ UITVOERING VOOR DE EFTELING’ Het stuc- en sauswerk van de nieuwe attractie ‘Baron 1898’, een project dat begin mei werd afgerond op locatie, is verzorgd door Stucadoorsbedrijf L&L. Als vaste partner van de Efteling weet dit stucadoorsbedrijf wat er op het gebied van kwaliteit en efficiëntie wordt gevraagd. “Maatwerk, excellent gedrag van uitvoerende partijen op de werkplek en opleveren onder tijdsdruk”, aldus directeur Mark Legierse. De werkzaamheden van Stucadoorsbedrijf L&L concentreren zich in het stationsgebouw en het horecapunt van de nieuwe achtbaan, waar stuc- en sauswerk werd aangebracht op metselwerk en plaatmateriaal. “Het gaat bij Baron 1898 niet zozeer om een groot aantal vierkante meters, maar om een uitdagend gebouw. Zeer gedetailleerd, met veel lijstwerk en weinig rechte stukken. Niets in het gebouw is standaard, maar het werk moet wel strak zijn. Wij werkten hier met verschillende diktes stucwerk en verschillende kleuren sauswerk. Nadat het sauswerk gereed was, brachten medewerkers van de Efteling de laatste details aan, zoals vegen om het geheel een authentieke uitstraling te geven.” Stucadoorsbedrijf L&L werkte eerder voor de Efteling, onder meer aan de nieuwbouw van bungalowpark Bosrijk en kantoorgebouw Ravelijn en de renovatie van het pannenkoekenhuis en de attractie Piranha. Binnenkort beginnen de werkzaamheden aan schipschommel De Halve Maen. In alle opdrachten wordt – van ontwerp tot oplevering – hecht samengewerkt met de opdrachtgever. Zo paste Stucadoorsbedrijf L&L in samenspraak met de leverancier een mortel aan, zodat deze gemakkelijker te decoreren was voor de Efteling. Excellent gedrag van de bouwplaatsmedewerkers en een snelle productie zijn essentieel in de samenwerking met het attractiepark, zegt Legierse. “Het personeel dient zich op de werkplek correct en volgens de regels te gedragen. In de Efteling werk je weliswaar onder hoge tijdsdruk, maar binnen een goede sfeer en het eindresultaat is altijd bevredigend.” De werkzaamheden van Stucadoorsbedrijf L&L namen 4,5 maand in beslag.

Bouwinfo HOOFDAANNEMER Efteling bv

LEVERANCIER ACHTBAAN Bolliger & Mabillard Engineering (Schweiz) OVERIGE UITVOERDERS Heijmans, Hoppenbrouwers, Gubbels, BOM Engineering, Brouwers Groenaannemers en Jos van den Bersselaar Constructie BV

INVESTERING € 18 miljoen

BOUWPERIODE september 2014 t/m juni 2015

| 13

KAATSHEUVEL | Baron 1898

Projectinfo MEER DAN GRONDWERKEN

‘MIJNCOMPLEX KOMT TOT LEVEN’

Een groot deel van de civiele werkzaamheden op en om het bouwterrein van Baron 1898 is verzorgd door Gubbels uit Helvoirt. “Wij zijn tot het laatste moment voor de opening van de attractie aanwezig geweest om de bouwplaats te ontmantelen”, vertelt bedrijfsleider Christian Rebbens.

Als huisinstallateur van de Efteling is Hoppenbrouwers Techniek nauw betrokken bij nieuwbouw en onderhoud van attracties. Het bedrijf installeerde voor Baron 1898 alle gebouwgebonden installaties, speelde een belangrijke rol als adviseur van de Efteling en werkte in het kader van de uitvoering hecht samen met achtbaanleverancier B&M.

Gubbels, een vaste partner van de Efteling in nieuwbouw en renovatie, begon in augustus 2014 met het bouwrijp maken van het terrein, het verleggen van kabels en leidingen en het aanleggen van bouwwegen voor de realisatie van Baron 1898. “In de vijver van Joris en de Draak hebben wij bijvoorbeeld een tijdelijke dam aangelegd om ruimte te maken voor het ketenpark. Onze werkzaamheden kunnen als zeer breed en gevarieerd worden omschreven; wij hebben de engineering en realisatie van de tunnelbak waar de achtbaan doorheen gaat verzorgd en al het gronden funderingswerk uitgevoerd, inclusief de realisatie van de fundering en poeren van de achtbaan. Tot en met week 26, vlak voor de opening van de attractie, waren wij aanwezig om het terrein kant-en-klaar te maken voor bezoekers.”

“Als de Efteling belt, weten wij precies wat er van ons verwacht wordt”, zegt projectleider John de Laat. “Een Efteling-attractie dient altijd een sprookje te zijn, dus installaties moeten uit het zicht dan wel gethematiseerd zijn vormgegeven. Er is in korte tijd zoveel techniek in dit project verwerkt, van verwarming, verlichting, luchtbehandeling, energiemanagement en camerabeveiliging – de gehele E&W – tot het besturingssysteem voor de ‘ride’ met de bijbehorende theatertechniek. Als de treintjes rijden, komt het gehele mijncomplex tot leven, inclusief draaiende schachtwielen en geluid.” B&M installeerde zelf de software van het achtbaangedeelte, maar de hardware en bekabeling werd door Hoppenbrouwers geïnstalleerd. “Wij hebben met 10 man een klein jaar gewerkt aan Baron 1898.”

De kracht zit in onze mensen

Vestiging Udenhout:

14 |

Kreitenmolenstraat 201 5071 ND Udenhout T (013) 5117227 W www.hoppenbrouwerstechniek.nl

Vestiging Deurne:

Dr. H. van Doorneweg 44 5753 PM Deurne T (0493) 313962 W www.evbgroup.nl

BERGEN OP ZOOM | Distriport Forever 21

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Sprangers Bouwbedrijf

INDUSTRIËLE HYBRIDE VLOER

'ALLEEN DE IJSBAAN IN HEERENVEEN IS VLAKKER'

Met de aluminium gevelbekleding, de fraaie ronde hoeken en de luxe afwerkmaterialen doet het nieuwe distributiecentrum van Forever 21 nauwelijks denken aan een logistiek knooppunt. Dat is totaal anders aan de binnenkant van de gebouwen. Hier reiken de stellingen tot twaalf meter hoogte.

Ekeren, projectleider van Sprangers Bouwbedrijf. “Omdat ProDelta wil dat de gebouwen op meerdere manieren kunnen worden ingericht, ligt deze supervlakke vloer hier in de gehele ruimte.”

Het nieuwe Europese distributiecentrum (EDC) verrijst op industriegebied Noordland in Bergen op Zoom. ProDelta Real Estate heeft het centrum van ruim 20.000 m² ontwikkeld voor de trendymodegigant Forever 21, die het straks huurt op basis van een langdurige overeenkomst. Het EDC bestaat uit twee bouwvolumes, waarvan het ene is afgestemd op de verkoop via het internet en het andere op de bevoorrading van winkels in heel Europa. De gebouwen gaan voor het duurzaam-

HYBRIDE VLOER

heidsniveau BREEAM-NL ‘Very Good’. Bouwer van het EDC is Sprangers Bouwbedrijf uit Breda.

EXTREEM VLAK Om efficiënt te kunnen werken, worden de bouwvolumes straks ingericht met stellingen tot 12 m hoog. Deze hoogte vraagt om een extreem vlakke vloer, zonder voegen of oneffenheden. “Normaal wordt deze hoge mate van vlakheid alleen gerealiseerd tussen de stellingen”, vertelt Sep van

De opbouw van de vloer begint met een uitgevlakt funderingspakket. Hierop stort firma Twintec de vloer in een zogenaamd ‘carrousel proces’ van zo’n 10 m per shift. Dan volgt de bovenwapening en 15 minuten later wordt - met een betonpomp - de vezelbeton gestort. Een läserscreet machine trekt de vloer vlak. Hierop volgt een laag carborundum en als de beton na ongeveer twee uur is opgesteven, volgt de vlindermachine. ›

| 15

The world’s leading producer of jointless steel fibre reinforced (SFRC) industrial concrete floors. Specialist in superflat flooring.

Europa’s grootste specialist in industrievloeren combineert de technologie van optimaal gewapende betonmortel met die van de best mogelijke oppervlakte afwerking. Staalvezel en/of traditioneel gewapend, altijd de mogelijkheid biedend om de vloer te laten voldoen aan de hoogst haalbare vlakheidklasse. Twintec biedt een totaalpakket aan van het ontwerp tot aan het leveren en verwerken van de benodigde materialen. Zij is voortdurend op zoek naar vernieuwingen om aan de eisen van de toekomst, de klanten en de professionele partners te blijven voldoen.

Postadres: Postbus 550 4100 AN Culemborg Nederland e-mail: info@twintec.nl Bezoekadres: Pascalweg 25D 4104 BE Culemborg Nederland T: +31 345 53 28 78 F: +31 345 53 28 79

Twintec kiest graag voor zekerheid. Uw zekerheid.

www.twintec.nl

Nieuwbouwproject

729073_Twintec Nederland BV.indd 1

23-06-15 15:14

Distriport

te Bergen op Zoom Hardeman | van Harten levert en monteert stalen daken wandbeplating voor diverse uiteenlopende projecten. Of het nu gaat om een kleine loods of een groot distributiecentrum, wij zijn gespecialiseerd in beide.

Specialisten in daken wandbeplating!

www.hardeman-vanharten.nl T 0318 46 15 51 | E info@hardeman-vanharten.nl

METALEN OPBOUWSYSTEEM | PREFAB SYSTEEM | DUURZAAM | RECYCLEBAAR

BERGEN OP ZOOM | Distriport Forever 21

Zo breidt de vloer zich uit met 3.000 m2 per dag. “Nieuw is de combinatie van traditionele bovenwapening met staalvezelversterkt beton”, vertelt Van Ekeren. “We spreken dan ook van een ‘hybride vloer’. Alleen de ijsbaan in Heerenveen is vlakker.”

periode dat we ten aanbrengen er extreem veel achterstand van

zo’n 4.000 VHSD-palen moestot een diepte van 25 m viel neerslag. Dit zorgde voor een bijna vier weken. We hebben

een gedeelte ingelopen door de disciplines vlak achter elkaar in te plannen en nu gaat het vlot. We hebben dan ook een ruime ervaring in het bouwen van distributiecentra van dit formaat.” ❚

GEBOGEN GEVELS MET GEBOGEN GLAS Een andere uitdaging is de luxe uitstraling van het pand. ProDelta wil de gevels bekleden met gebogen aluminium sandwichpanelen . “Het was even zoeken voordat we de juiste leverancier – Hardeman – hadden gevonden. We gingen er toen nog vanuit dat de beglazing niet rond zou worden, maar in segmenten met de ronding mee zou gaan. Maar ook die moest worden gebogen. Hiervoor kwamen we bij de firma Vorsselmans terecht die al eens eerder voor dezelfde architect had gewerkt. Dit heeft ons een flinke tijdwinst opgeleverd. De engineeringsfase was hierdoor aanzienlijk korter.”

TIJD WINNEN Die tijdwinst is belangrijk voor Sprangers Bouwbedrijf, want de bouwtijd is kort. Beide volumes moeten in tien maanden staan. “Volgens onze planning was het haalbaar”, vertelt Van Ekeren. “Maar het weer werkte niet mee. Juist in de

Projectinfo DRAINS VERGEMAKKELIJKEN HET GRONDWERK De eerste partij die op het bouwterrein van het Distriport Forever 21 arriveert, is Bartels Grondwerken. Dit bedrijf brengt de eerste puinverharding en riolering aan, zodat Sprangers Bouwbedrijf het ketenpark kan aanbrengen. Daarna richt zij zich op de fundering van de toekomstige gebouwen. “Nadat Sprangers de palen had geheid, hebben wij tussen de palen de funderingsbalken en poeren ontgraven”, vertelt Jeroen Machielse, werkvoorbereider en calculator van Bartels Grondwerken. “Een lastige klus, omdat de poeren en funderingsbalken dicht op elkaar stonden. Toch moest het snel gebeuren. De betonstort moest direct plaatsvinden en kon dus pas beginnen als wij met een deel klaar waren. Het weer werkte daarbij niet mee. Om het vele water af te voeren, hebben we meerdere diepdrains aangelegd. Dat heeft geholpen. Vervolgens is gestart met de aanleg van de terreinriolering, die van belang is voor de waterhuishouding tijdens en na de bouw.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ProDelta Real Estate – Rotterdam

ARCHITECT & HOOFDCONSTRUCTEUR DENC architecten – Oisterwijk

UITVOERING Sprangers Bouwbedrijf – Breda E-INSTALLATIES Van Loon Elektrotechniek – Dongen W-INSTALLATIES Van Bon Installaties – Heesch BOUWKOSTEN € 8 miljoen BOUWPERIODE oktober 2014 – juli 2015

'DAK EN GEVELS IN ZES WEKEN TIJD GEMONTEERD' Bij de realisatie van het grootschalige distributiecentrum voor Forever 21 monteert Hardeman|Van Harten in slechts zes weken tijd de stalen dakplaten en de sandwichgevelbekleding. Ook verzorgt het bedrijf de betonelementen rondom het gebouw. De eisen die er lagen vanuit de opdrachtgever hadden met name betrekking op een hoge brandwerendheid. “Daarom hebben wij ervoor gekozen om de achtergevel van het pand te voorzien van steenwol sandwichpanelen van 150 mm dik”, aldus Martijn Jansen, projectleider bij Hardeman|Van Harten. “Aan de voorgevel, zijgevels en kantoren werden minder hoge eisen gesteld op het gebied van brandwerendheid; deze zijn bekleed met PIR sandwichpanelen van 120 mm dik.” Omdat het behalen van een BREEAM ‘Very Good’ certificaat een belangrijke rol speelt tijdens het bouwproces worden, voor wat betreft de luchtdichtheid van het gebouw, hoge eisen gesteld qua detaillering. Ook de uitstraling van het pand laat volgens Jansen niets te wensen over. “De gebogen sandwichpanelen die zijn geplaatst op de ronde gevels, in combinatie met de kleuren RAL 9006 en RAL 8022 die om en om zijn toegepast, geven het pand een uniek karakter.”

| 17

BERGEN OP ZOOM | Distriport Forever 21 Industriële sectionaaldeuren

Projectinfo 'HYBRIDE VLOER MET HOGE VLAKHEID'

tot 2,5 m / s

Snelloopdeuren

Het warehouse van Distriport Forever 21 in Bergen op Zoom wordt door Twintec voorzien van een hybride vloer met een zeer hoge vlakheid. “Deze vloer, die is gefundeerd op Vibropaaltjes, combineert staalvezels met traditionele netwapening om zo de kracht van eenieder optimaal te benutten”, aldus Jos Rossen, accountmanager bij Twintec. “Mede door de grote inzet van onze vakmensen is de hoge vlakheid van de vloer met behulp van de Laserscreed en Topping Spreader bereikt, waardoor deze ruimschoots aan de gestelde DIN 15185 norm voldoet. Wij hebben deze extreme vloervlakheid bovendien niet alleen gemeten in de transportgangen maar ook onder de stellingen en in de rest van de hal.”

Dockequipment

Deze ambitieuze aanpak is kenmerkend voor de werkwijze van Twintec. “Door onze kennis en ervaring die wij mede in het buitenland hebben opgedaan, dagen wij onszelf uit om steeds een stapje verder te gaan. Wij voorzien onze klanten graag van een gedegen advies en willen bij ieder project het beste resultaat behalen”, aldus Rossen.

'KLANTSPECIFIEKE DOCK EQUIPMENT' Voor het project Distriport Forever 21 in Bergen op Zoom heeft Hörmann Nederland B.V. alle dock equipment geleverd, bestaande uit docklevellers, dockshelters, buffers en dockdeuren. “Voor wat betreft de dockleveller gebruiken wij voor onze opdrachtgever ProDelta een klantspecifieke constructie welke afwijkt van de standaard uitvoering”, aldus Bob Siep, commercieel manager Industrie bij Hörmann Nederland B.V. “Ook hebben we bij dit project de sectionaaldeuren met beglazing uitgevoerd, deze deuren zijn gecertificeerd conform weerstandsklasse 2. Het voordeel hiervan is dat je zicht hebt op wat er zich buiten afspeelt, zonder dat je op de veiligheid hoeft in te leveren.” Hörmann is een internationaal familiebedrijf dat zich richt op de utiliteitsbouw en de woningbouw. Actief in onder meer Europa, Azië en Noord- en Zuid-Amerika biedt het bedrijf haar klanten een uiteenlopende productenrange. “Wij produceren en leveren niet alleen grote deuren, maar ook vluchtdeuren, branddeuren en loopdeuren. Hierbij investeren wij graag in de ontwikkeling van nieuwe geavanceerde producten, om zo onze klanten optimaal van dienst te kunnen zijn.”

18 |

Europa’s grootste gamma industriedeuren • Europa’s nr. 1 met meer dan 75 jaar

ervaring bij de productie van deuren

• Uitstekende warmte-isolatie:

U-waarde van max. 0,51 W/(m²•K)*

• 24-uurs service: dag en nacht voor u bereikbaar

* bij de industriële sectionaaldeur SPU 67 Thermo met ThermoFrame

08-15 A (2. Bild Schnelllauftor)

WIJ OPENEN DEUREN VOOR U. ASSA ABLOY ENTRANCE SYSTEMS

088 0595 500 | www.assaabloyentrance.nl

24/7 bewegen medewerkers, bezoekers en goederen zich door uw pand. Dat vereist een snelle en efficiënte doorstroom. Want hoe zorgt u er voor dat de juiste mensen toegang tot de juiste ruimtes krijgen? Afdelingen steriel en op de gewenste temperatuur blijven? Medewerkers beschermd zijn tegen tocht? En het gebouw veilig is bij een calamiteit?

Die meerwaarde ziet u terug in ons uitgebreide productgamma Besam automatische deuren, Crawford en Megadoor industriële deuren en laaden lossystemen en Albany snelroldeuren. Voor elk type deur in uw gebouw hebben we een doordachte toegangsoplossing. Gebruiksvriendelijk, kostenefficiënt en duurzaam voor mensen en goederen.

Als ontwikkelaar en leverancier van automatische deursystemen beschikken we over jarenlange ervaring, ook specifiek in uw branche. Daardoor begrijpen we met welke uitdagingen u dagelijks te maken heeft.

Onze expertise en toewijding ervaart u ook bij installatie, service en onderhoud. En als het moet, zijn we binnen 2 uur op locatie. Zie ons daarom als de praktijkgerichte one-stop-shop die deuren opent voor u.

EVERE | NAVO-gebouw

Tekst: Tim Janssens Beeld: Ministerie van Defensie

NAVO-GEBOUW BIJNA KLAAR VOOR DE STRIJD

Het imposante complex heeft een footprint van 250.000 m². (foto: Ministerie van Defensie)

Al sinds 2010 vormt een reusachtige site langs de Leopold III-laan in Evere het toneel voor één van de grootste Belgische bouwprojecten van de voorbije decennia: de realisatie van het nieuwe NAVO-hoofdkwartier, bevlogen toparchitectuur met een footprint van liefst 250.000 m². Gespreid over zeven niveaus zal het hypermoderne complex plaats bieden aan onnoemelijk veel verschillende functies. Iconisch, imposant, impressionant: het zijn maar enkele pompeuze adjectieven die het nieuwe gebouw enigszins beschrijven.

De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie ze telt sinds 1967 in Brussel en is als dusdanig stevig verankerd in het stedelijk weefsel van de Belgische en Europese hoofdstad. Het huidige NAVO-gebouw, recht tegenover de imposante

20 |

bouwplaats van het nieuwe NAVO-hoofdkwartier, voldoet al even niet meer aan de (steeds strengere) eisen inzake veiligheid, functionaliteit, flexibiliteit, toegankelijkheid en energiebeheer. Hoog tijd voor een nieuw onderkomen dus.

SYMBOLISCH ONTWERP De bouw van het nieuwe hoofdkwartier – die in goede banen wordt geleid door het bouwconsortium BAM Alliance en dochterfirma’s CEI-De Meyer, Interbuild, Galère, Wayss & Freytag Ingenieurbau

EVERE | NAVO-gebouw

en BAM Construct U – is een werk van lange adem. De NAVO organiseerde eind jaren negentig al een internationale architectuurwedstrijd en koos uiteindelijk voor een markant ontwerp van de Britse architectenmultinational SOM en het Brusselse Assar Architects. Het nieuwe gebouw symboliseert de kernwaarden van de organisatie: vereniging en integratie tussen de 28 leden van de militaire alliantie, samen sterk voor een betere toekomst. Het bestaat uit een verstrengeling van langwerpige volumes die – ondanks het feit dat hun neuzen in een andere richting wijzen – vertrekken vanuit één gemeenschappelijke basis. Een symboliek die boekdelen spreekt. SOM en Assar Architects scoorden niet enkel met de strenge, zakelijke uitstraling van het gebouw, maar ook met de flexibele en multifunctionele inrichting. Het gebouw bulkt van de modulaire en aanpasbare ruimtes die systematisch heringericht

en/of uitgebreid kunnen worden. Ruim 120.000 m² van de beschikbare vloeroppervlakte is voorbehouden voor allerhande types kantoren. Voorts kunnen werknemers en bezoekers terecht in een conferentiecentrum met vergaderzalen, media- en restaurantfaciliteiten, een bank, faciliteiten voor sport en ontspanning, een personeelscentrum, een technisch gebouw voor de energievoorzieningen, magazijnen en werkplaatsen.

LAAGENERGIECONCEPT Het spreekt voor zich dat het nieuwe NAVOgebouw meerdere generaties moet kunnen overleven. Dit uit zich allereerst in het flexibele inrichtingsconcept, dat een vlotte aanpassing in functie van nieuwe of veranderende functies en activiteiten mogelijk maakt. Daarnaast is het gebouw – hoe kan het anders – een toonbeeld van ecologisch bewustzijn. Op het vlak van energie is het complex quasi volledig zelfbe-

druipend. De architecten gingen uit van een laagenergieconcept. De gebouwschil is uitstekend geïsoleerd en wordt zo luchtdicht mogelijk opgebouwd. De kantoren kunnen genieten van passieve verwarming en koeling via een uit de kluiten gewassen betonkernactiveringssysteem. Leidingen in de betonnen vloeren zorgen ervoor dat het binnenklimaat voortdurend op peil blijft. Het water dat door deze leidingen stroomt en de betonnen massa opwarmt of afkoelt, wordt gedeeltelijk op temperatuur gebracht via waterwaterwarmtepompen en geothermische sondes in een BEO-veld (gesloten lussysteem met verticale warmtewisselaars dat seizoensgebonden temperatuuropslag mogelijk maakt). Dit lagetemperatuurverwarmingssysteem wordt eveneens aangedreven door cogeneratiegroepen (WKK, de gelijktijdige opwekking van warmte en elektriciteit). ›

| 21

Duurzaam bouwen met ACTIV vloeren en COMFORT wanden

■ ■ ■ ■ ■ ■ www.kerkstoel.be

■

Wanden met Hoog comfortniveau geïntegreerde isolatie Hygiënische ventilatie Vloeren voor Energetisch optimaal betonkernactivering Beperkte nood aan ruimte Lage kosten (Investering + exploitatie) Eenvoudige snelle montage Duurzaam en energievriendelijk

Meer weten over de Kerkstoel ACTIV vloeren en COMFORT wanden? www.kerkstoel.be of info@kerkstoel.be Dubbele wanden

■

Kerkstoel COMFORT wanden

■

Vloerplaten

■

Kerkstoel ACTIV vloeren

Gestoeld op ervaring, gedreven door vernieuwing.

■

Vloerplaten met polystyreen

EVERE | NAVO-gebouw

Ook het mechanische ventilatiesysteem met warmterecuperatie neemt een deel van de interne klimaatinstallatie op zich. Thermische zonnepanelen staan in voor de productie van warm water in het zwembad en de douches. De verlichting – in totaal meer dan 60.000 armaturen – wordt gestuurd via aanwezigheidsdetectie. De lichtintensiteit in de kantoren is daglichtafhankelijk. Een laatste bijzonderheid is het fiber to the desk-systeem, een integraal glasvezelbekabelingsnetwerk dat ervoor zorgt dat alle werknemers gebruik zullen kunnen maken van een snelle netwerkverbinding met een hoge bandbreedte. ❚

Ruim 120.000 m² van de beschikbare vloeroppervlakte is voor behouden voor kantoren. (foto: Ministerie van Defensie)

Het nieuwe NAVO-gebouw bestaat uit een verstrengeling van langwerpige volumes die – ondanks het feit dat hun neuzen in een andere richting wijzen – vertrekken vanuit één gemeenschappelijke basis. (foto: Ministerie van Defensie)

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECTEN STUDIES STABILITEIT

NAVO (Evere) SOM Architects (Londen) en Assar (Brussel) SOM Architects (Londen) en VK Engineering (Anderlecht) VK Engineering (Anderlecht) BAM Alliance (België/Nederland) Limeparts (Genk)

STUDIES TECHNIEKEN AANNEMER GEVELBEKLEDING BETONKERNACTIVERING EN BREEDPLAATVLOEREN Kerkstoel (Grobbendonk) HPL DEUREN Theuma (Bekkevoort) ZINKEN DAK Nedzink (Budel), Ridder Skins for Buildings (Zwaag) BOUWPERIODE oktober 2010 – zomer 2016

Projectinfo RUIM 5.200 BRUCORAL HPL-DEUREN Voor het nieuwe hoofdkantoor van de NAVO in Brussel levert Theuma ruim 5.200 FSC®-gecertificeerde Brucoral HPL-deuren. Meer dan de helft daarvan wordt geleverd in dertig en zestig minuten brandwerende uitvoering. Brucoral HPL-deuren zijn bij uitstek geschikt voor utiliteitsbouw. Dankzij de kras- en stootvaste HPL-deklaag hebben de deuren een lange levensduur. Bovendien zijn ze, naast de standaard uitvoering, leverbaar in een brand-, geluid- en/of inbraakwerende uitvoering. De deuren worden daarom vaak toegepast in kantoren, scholen, hotels en ziekenhuizen. De HPL-deuren zijn verkrijgbaar in een vrijwel eindeloze hoeveelheid UNIkleuren en trendy dessins. Voor een hoogwaardige, stijlvolle afwerking worden de deuren naar keuze voorzien van houten kantlatten of ABSstootranden, passend bij de kleur van de HPL-deklaag.

| 23

EVERE | NAVO-gebouw

Voor de NAVO leverde Kerkstoel in totaal 130.000 m² aan breedvloerplaten, waarvan 100.000 m² bestemd voor betonkernactivering.

Tekst: Tim Janssens

100.000 m² betonkernactivering in nieuwe hoofdzetel NAVO De bouw van het nieuwe NAVO-hoofdkwartier doet – letterlijk en figuurlijk – heel wat stof opwaaien. Eén van de zaken die het gebouw bijzonder zal maken, is dat het quasi volledig zelfbedruipend wil zijn op het vlak van energie. Het complex bulkt dan ook van de zuinige technieken en is onder meer uitgerust met een enorm betonkernactiveringssysteem, dat bestaat uit 100.000 m² breedplaatvloeren met geïntegreerde leidingen. Betonkernactivering is een innovatieve verwarmings- en koelingstechniek die optimaal inspeelt op de thermische massa van een gebouw. In de betonnen vloeren en plafonds worden leidingen geïntegreerd die de omliggende betonmassa op de vereiste temperatuur brengen. Wanneer het water dat door de leidingen stroomt warmer is dan de temperatuur in de omliggende ruimtes, wordt het gebouw in kwestie verwarmd; bij kouder water is er sprake van koeling. Door de thermische inertiekwaliteiten van beton gebeurt dit op een aangename, geleidelijke manier. Aangezien het

24 |

verwarmen en koelen van gebouwen op deze wijze met zeer gematigde watertemperaturen kan gebeuren (lagetemperatuurverwarming), is betonkernactivering een energiezuinige en relatief goedkope oplossing.

ACTIV-BREEDPLAATVLOEREN Betonkernactivering is de laatste jaren sterk in opmars. “Logisch, want bouwen met betonkernactivering is doordacht, duurzaam en zuinig”, weet Vincent Kerkstoel, afgevaardigd bestuurder van Kerkstoel 2000+. “Ook voor de NAVO was

het vanaf het begin de bedoeling om deze voordelige techniek te gebruiken. In samenspraak met aannemersconsortium THV Bam Alliance en studiebureau VK Engineering hebben we een oplossing ontwikkeld waarbij we de betonkernactiveringsleidingen hebben geïntegreerd in onze Activ-breedplaatvloeren (predallen die fungeren als verloren bekisting). Ze hebben een standaardbreedte van 2,4 tot 3 meter, kunnen tot 8,5 meter overspannen en zijn 9 à 10 centimeter dik. Dit laatste zorgt ervoor dat de wapening en de leidingen perfect beschermd liggen in de breedplaatvloer.”

PREFABSYSTEEM Kerkstoel 2000+ deed voor de praktische uitwerking van de Activ-betonkernactiveringstoepassing een beroep op Henco, dat de geïntegreerde leidingen leverde. “De buizen van Henco – ATG-

EVERE | NAVO-gebouw

gekeurde PE-Xc/AL/PE-Xc-buizen met een diameter van 2 centimeter – zijn in het midden uitgerust een extra laag aluminium, wat een gunstig effect heeft op de warmteafgifte”, vertelt Kerkstoel. “Voor het NAVO-hoofdkwartier is een onderaannemer van Henco de buizen bij ons op de wapening komen vlechten.” Kerkstoel leverde tussen maart 2012 en september 2013 in totaal 130.000 m² aan breedvloerplaten, waarvan 100.000 m² bestemd voor betonkernactivering. Een belangrijk voordeel van het Activsysteem is dat de kans op schade bij uitvoering miniem is. “Het is een prefabsysteem, wat maakt dat we de ingrepen op de bouwplaats kunnen beperken tot een absoluut minimum”, aldus Kerkstoel. “Het enige wat nog ter plaatse moest gebeuren, was het koppelen van de afzonderlijke breedvloerplaten aan de aanvoerleiding. Dit kon via twee aansluitpunten aan het uiteinde van de buizenlus (steekkoppeling).” ❚

De kantoren van het nieuwe NAVO-gebouw kunnen genieten van passieve verwarming en koeling via een uit de kluiten gewassen betonkernactiveringssysteem. (foto: Ministerie van Defensie)

| 25

NAVO onder dak met NOVA

91609-NZ-Adv NAVO NOVA 197x130.indd 1

MAKING BUILDINGS BEAUTIFUL www.skinsforbuildings.com 26 |

www.nedzink.com 04-03-14 11:57

NLBEOPS, Den Helder, uitgevoerd in NedZink NOVA

www.skinsforbuildings.com

EVERE | NAVO-gebouw

Exclusief zinken dak voor NAVO-hoofdkantoor

De ruwbouw van het nieuwe NAVO-hoofkantoor in Brussel nadert zijn voltooiing. Het hoofdkwartier is gezegend met het grootste zinken dak van Europa, bestaande uit acht vleugels (longwings) en een verbindend middendeel (agora). Ridder Skins for Buildings is verantwoordelijk voor de complete dakopbouw vanaf de staalconstructie tot en met de afwerking van in totaal liefst 35.000 m² aan nieuwe ‘NedZink NOVA Pro-Tec’ felsbanen. Het nieuwe NAVO-hoofdkwartier biedt straks onderdak aan onder meer 120.000 m² kantoorruimtes, een conferentiecentrum met vergaderzalen, media- en restaurantfaciliteiten, een bank, voorzieningen voor sport en ontspanning en een personeelscentrum. Volgens de samenwerkende architecten SOM (het Amerikaanse Skidmore, Owings & Merrill) en ASSAR Architects uit België symboliseert de vormgeving van het gebouw belangrijke eigenschappen van de NAVO, zoals de vingers (longwings) die in eenheid samen grijpen. De longwings zijn 200 meter lang, 18 meter breed en zijn voorzien van een getoogd dak, evenals de zeven tussenstukken boven het verbindende deel, de 38 meter hoge agora. De dakopbouw bestaat uit een steeldeck met profielplaten toegepast als dragende structuur en vervolgens een laag Foamglas van 100 millimeter

met daarop de zinken felsbanen, zo verduidelijkt Richard Verlijsdonk van Ridder de opbouw. Ridder Skins for Buildings is samen met Zolderse Dakprojecten uit Lummen verantwoordelijk voor het complete dakpakket. De grootste uitdaging zat volgens Verlijsdonk in de engineering van het zinken dak en natuurlijk in de gigantisch hoge veiligheidsmaatregelen. “Het oorspronkelijke en goedgekeurde ATG-verwerkingsvoorschrift voor zinken felsbanen op Foamglas schrijft een dakhelling vanaf 3 graden voor, terwijl een deel van de daken van het NAVOhoofdkantoor volledig vlak ligt. We hebben BDA Dak- en Geveladvies en KIWA ingeschakeld om aan de hand van proefopstellingen onderzoek te doen. Uiteindelijk is er een certificering afgegeven voor gebruik van Foamglas en zink op dakhellingen tussen 0 en 3 graden. We zijn daarin nu het enige bedrijf dat deze daken gecertificeerd kan maken.”

Het nieuwe NedZink NOVA Pro-Tec neemt volgens Erwin Smeets van NedZink een unieke positie in de markt in. “Nieuwe NOVA is procesmatig gepatineerd titaanzink dat ontstaat door een chemische oppervlaktebehandeling na het walsproces. Het resultaat is een mat geborsteld oppervlak in een natuurlijke grijze kleur.” Aangezien op een hoogte van 38 meter wordt gewerkt, levert NedZink het nieuwe NedZink NOVA Pro-Tec op coils aan op de bouwlocatie. Vervolgens worden hiervan door Ridder op de begane grond felsbanen geprofileerd in lengtes van 26 meter, die met een kraan op het dak worden gehesen en met klangen worden bevestigd. “Begin 2013 zijn we begonnen op de bouwlocatie en volgens planning is het dak over enkele maanden gereed. Al met al een zeer uitdagend project, dat zowel Ridder als NedZink naar een hoger niveau heeft gebracht”, besluit Erwin Smeets. ❚

| 27

EVERE | NAVO-gebouw

Een gebouw met de esthetische en ecologische allure van het nieuwe NAVO-hoofdkwartier vereist een ingenieus gevelontwerp. De zwarte façade draagt bij aan de rigoureuze uitstraling van het complex. (foto: Ministerie van Defensie)

Tekst: Tim Janssens

Strakke cassettegevel voor imposant NAVO-complex Hoe ‘voor’ of ‘tegen’ je ook bent: het nieuwe NAVO-gebouw laat bij eenieder een onuitwisbare indruk na. Dit komt onder meer door de rigoureuze uitstraling van het complex, die in belangrijke mate te danken is aan de strategisch gekozen gevelbekleding. Zwartgelakte staalcassettes zorgen ondanks de onconventionele vorm van het gebouw voor een uiterst strakke afwerking.

Een gebouw met de esthetische en ecologische allure van het nieuwe NAVO-hoofdkwartier vereist een ingenieus gevelontwerp. Om tot een optimale oplossing te komen voor de kantoorgevels (noordelijk en zuidelijk georiënteerd), voerde studiebureau VK Engineering een gedetailleerde energie- en comfortstudie uit. Uiteindelijk werd er

28 |

qua gevelbekleding voor een systeem met gelakte staalcassettes geopteerd, grotendeels geleverd en geplaatst door de firma Limeparts.

COMPLEX VERHAAL Het is inmiddels goed twintig jaar geleden dat Limeparts zijn eigen gevelbekledingssysteem

ontwikkelde. Ook vandaag de dag wordt het nog steeds veelvuldig toegepast, met België en Frankrijk als belangrijkste afzetmarkten. Gezien de specifieke volumewerking van het NAVO-gebouw komt het Limeparts-systeem in dit project volledig tot zijn recht, vertelt Director Sales & Marketing Geert Michels: “Het is een clipsysteem waarbij de

EVERE | NAVO-gebouw

cassettes kant-en-klaar toekomen op de werf en enkel nog op de onderstructuur moeten worden bevestigd. Van mechanische verankering op de werf is dus geen sprake, vermits de cassettes op de onderstructuur worden geclipst, wat de montagesnelheid natuurlijk alleen maar ten goede komt. Technisch gezien was het best een complex project. Haast alle uitdagingen inzake moderne gevelbekleding kwamen aan bod: geperforeerde platen, gebogen platen, detailafwerking aan dakranden, ramen en vliesgevels.... Het was een zeer complex verhaal, maar samen met de aannemer en de architect hebben we alle gevelvlakken – dankzij de veelzijdigheid van het systeem – toch optimaal kunnen invullen. We maken steeds alle elementen op maat om in elk project een perfecte afwerking te kunnen garanderen. In het NAVO-project was dit niet anders: we hebben het

gebouw strak aangekleed en maken het verschil door de verfijnde finishing touch aan ramen, randen en hoeken. De afwatering is onzichtbaar en van koudebruggen is nauwelijks sprake.”

QUALISTEELCOAT-LABEL Een belangrijk voordeel van het systeem is dat Limeparts het niet enkel levert, maar ook plaatst. De aannemer heeft op die manier één aanspreekpunt voor vragen omtrent technische aspecten en de montage van de gevelbekleding. “We hanteren het one stop shop-principe in de breedste zin van het woord – van pre-engineering over ontwerp en budgetbewaking tot montage”, vertelt Geert Michels. “Dit maakt dat we niet afhankelijk zijn van derden voor het opmaken van de planning en dat we dus zeer flexibel kunnen inspelen op de werfomstandigheden. Dat ons systeem ATG-

gekeurd is, heeft ongetwijfeld ook meegespeeld in de keuze voor onze gevelbekleding. Voorts is het voornamelijk de algemeen (h)erkende duurzaamheid van onze elementen die de doorslag heeft gegeven. We bezitten als één van de weinige Belgische bedrijven het QUALISTEELCOAT-label en geven maar liefst tien jaar garantie op onze gelakte stalen cassettes. Bovendien hebben we ruim voldoende expertise om zulke grote projecten tot een goed einde te brengen. Het spreekt voor zich dat de gevelafwerking van het NAVO-gebouw ons – ook op internationaal vlak – een enorme boost geeft. Zo leveren en plaatsen wij op dit moment de gevelbekleding van het Franse ministerie van Defensie in Parijs genaamd ‘Europees Pentagon’. En ook in eigen land gaat het hard, met de volledige gevelrenovatie van AZ Jan Palfijn in Gent als meest recente topreferentie.” ❚

SPANNEND EN DYNAMISCH, EEN GLOOIENDE SPEELSHEID GEVORMD MET

VERLICHTE

CASSETTES

Met zijn verlichte gevel biedt Limeparts de perfecte oplossing voor een snelle, esthetische en economische renovatie van elke gevel inclusief LED integratie wat de gevel een nog specifiekere en eigen look bezorgt, zonder de onderliggende structuur extra te belasten.

Interesse? Aarzel dan niet en contacteer ons. Wij helpen u graag met uw geveldesign!

www.limeparts.be SCHELLEN Architecten BVBA

adv_verl_casettes_bouwen aan vlaanderen.indd 1

6/02/15 15:40

| 29

ROTTERDAM | Cruise Terminal

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Maikel Samuels, Heijmans

Grootscheepse aanpak

Cruise Terminal

Sinds de opening van de Cruise Terminal Rotterdam in 1997 herleeft de Wilhelminakade haar hoogtijdagen en bevestigt Rotterdam ook in het centrum haar imago als havenstad. Om die koers te behouden en om in te spelen op de schaalvergroting in de cruisevaart, onderging het gebouw met de kenmerkende bogen onlangs een grootscheepse renovatie. Cruise Terminal Rotterdam is gevestigd in de voormalige passagiersterminal van de Holland Amerika Lijn, die in 1947 gebouwd werd. Het historische pand, een Rijksmonument, is eigendom van de gemeente Rotterdam. Cruise Port Rotterdam gebruikt de terminal bij aankomst en vertrek van cruiseschepen maar de terminal en kade worden ook gebruikt voor de doop van andere schepen. Op andere dagen huurt de Dudok Groep de terminal voor feesten, congressen en beurzen. Ook het vermaarde Café Rotterdam is in het gebouw gevestigd.

SAMENWERKINGSOVEREENKOMST “In 2013 besloten we te investeren in een uitbreiding en opknapbeurt van de Cruise Terminal”, vertelt projectmanager Cleo Hupkes van Havenbedrijf Rotterdam. “Elk jaar ontvangt Cruise Port Rotterdam hier tienduizenden cruisepassagiers. En dat worden er steeds meer: de cruiseschepen worden alsmaar groter en het aantal aankomsten verdubbelt de komende twee jaar. De terminal en

30 |

de kade moesten hierop worden ingericht, zowel functioneel als esthetisch.” De investeringsplannen leidden tot een samenwerking tussen de gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam, met een scope die verder ging dan cruisegerelateerde ingrepen. De twee partijen investeerden gezamenlijk zeven miljoen euro in de verbetering van het gebouw en de kade. De gemeente nam het casco voor haar rekening, het Havenbedrijf de cruisegerelateerde zaken en het interieur. Het projectmanagement werd bij één partij ondergebracht, zijnde het Havenbedrijf.

MIJLPALEN Begin 2014 werkten de gemeente en het Havenbedrijf de scope uit in een investeringsvisie met verschillende scenario’s en een taakstellend budget. Naast esthetische verbeteringen bestonden de belangrijkste ingrepen uit de vernieuwing van de stalen gevelkozijnen, het aanbrengen van dakisolatie, de uitbreiding van de inpandige

bagageruimte, de installatie van een nieuwe passagiersbrug, het aanbrengen van gietvloeren en de realisatie van een extra bagageruimte op de kade, met daarboven een terras. “Samen met de huurders en op basis van het gebruik van de terminal vulden we de investeringsvisie verder in”, aldus Hupkes. “We stelden een aantal mijlpalen vast, waaraan we de planning ophingen. Eén van die mijlpalen was de aankomst van de ‘Oasis of Seas’ in september 2014. Om dit grootste cruiseschip ter wereld te kunnen ontvangen, moest de nieuwe passagiersbrug geïnstalleerd zijn en de inpandige bagageruimte gereed zijn. Dit lukte dankzij de succesvolle samenwerking tussen de betrokken partijen.”

MONUMENTAAL KARAKTER “Samen met ABT bv, bbn adviseurs en TomDavid Architecten gaven we het project nader gestalte”, vervolgt Hupkes. “Een groot aandachtspunt was de vernieuwing van de monumentale gevel. Het

ROTTERDAM | Cruise Terminal

In 2016 schepen bijna 60 cruiseschepen aan bij Cruise Terminal Rotterdam.

originele uiterlijk hiervan moest na renovatie zo veel mogelijk terugkeren. Dit bewerkstelligden we met speciaal ontworpen stalen profielen en monumentaal glas voorzien van een akoestische folie.” Het monumentale karakter komt tevens terug in het schilderwerk. Op basis van een historisch kleuronderzoek van de architect is gekozen voor kleurstellingen die refereren aan de staat van het gebouw begin jaren vijftig.

TWEEDE GEVEL De uitvoering vond gefaseerd plaats. De eerste fase – de uitbreiding van de inpandige bagageruimte, de nieuwe passagiersbrug en de aanpassing van de kade – werd uitgevoerd door ERA Contour en was voor de zomer van 2014 gereed. In september 2014 startte Heijmans met de cascorenovatie en het interieur. Hupkes: “Ook technisch gezien vormde de gevel een uitdaging. We hebben het hier over twaalf bogen – zes aan de straatzijde en zes aan de waterkantzijde – met daarbinnen grote glasoppervlakken. Enorme puien die niet zomaar te vervangen zijn.” De gevels aan de waterzijde mochten niet afgetimmerd worden. Hierop bedacht Heijmans een ‘tweede gevel’: een nagemaakte gevel van hout en plexiglas die ›

Foto links boven: De Cruise Terminal is een veel gebruikte locatie voor congressen en bijeenkomsten. Foto recht boven: De 'eretribune aan de Maas', het nieuwe uitzwaaiterras behorende bij Café® Rotterdam. Foto beneden: De beroemde bogen van de Cruise Terminal aan de straatzijde.

| 31

ROTTERDAM | Cruise Terminal

Het fascinerende uitzicht aan de waterzijde bleef tijdens de renovatie gehandhaafd..

voor de te vernieuwen gevel werd geplaatst. Hierdoor bleven het uitzicht en het gevelbeeld behouden en konden de werkzaamheden doorgaan.

MINIMALE OVERLAST “De activiteiten in de terminal gingen tijdens de renovatie door”, benadrukt Hupkes. “Dit betekende bijvoorbeeld dat we op vrijdagmiddag de evenementenhal netjes en veilig moesten achterlaten, zodat in het weekend 2.500 man uit zijn dak kon gaan tijdens een dancefeest. Op cruisedagen konden we niet werken zolang het schip aan de kade lag, omdat het bouwterrein dan douanegebied werd. Deze werkwijze was voor alle partijen wennen, maar werd in goede banen geleid door de toezichthouder en directievoerder van bbn. In goed onderling overleg en met de nodige flexibiliteit realiseerden we een mooi resultaat, met minimale overlast voor de gebouwgebruikers.” Begin mei 2015 werden de werkzaamheden binnen het taakstellend budget opgeleverd. Momenteel worden aanvullende werkzaamheden uitgevoerd, zoals het aanlichten van de bogen, het vernieuwen van de plafonds onder de arcade en het uitwerken van een grafische beeldtaal voor het interieur. Hupkes: “Met deze laatste aanpassingen is de Cruise Terminal volledig up-to-date voor de komende decennia.” ❚

32 |

Met de Cruise Terminal bevestigt Rotterdam ook in het centrum haar imago als havenstad.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING

Gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam N.V. TomDavidArchitecten, Rotterdam bouwdeel 1: Era Contour, Rotterdam, bouwdeel 2 en 3: Heijmans, Rotterdam Constructeur/bouwkundig advies: ABT bv, Delft en Velp INSTALLATIEADVIES ABT bv, Velp BRANDADVIES ABT bv, Delft BOUWFYSISCH ADVIES ABT bv, Delft

DIRECTIEVOERING/ TOEZICHT BOUWPERIODE

bbn adviseurs, Rotterdam bouwdeel 1: begin 2014 – medio 2014, bouwdeel 2: september 2014 – mei 2015

AMSTERDAM | Procellis-gebouw

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Heren2

Superjacht komt in beeld

Een gebouw dat blijft vragen om creatieve oplossingen In de Westelijke houthavens van Amsterdam toont het Porcellis-gebouw - aan het uiteinde van de landtong - steeds meer haar gezicht. Zeker nu het gebouw zijn witte gevelbekleding heeft gekregen, verraadt het zijn nautische wortels. â&#x20AC;ş

| 33

ra infra infra inf ouw bouw bouw

uw partner voor bouw en infra etwerk zetwerk

ten projecten pro Overschieseweg 32 | 3044EE Rotterdam | 010-2083788 | info@aldowa.nl | www.aldowa.nl

fra w

AMSTERDAM | Procellis-gebouw

'De montage van ‘de pet’ is spraakmakend'

Het Porcellis-gebouw is ontwikkeld door Heren2 en wordt het Europese hoofdkantoor van een gerenommeerde retailer. Het voorover hellende bedrijfspand telt twaalf verdiepingen, waarvan vijf verdiepingen worden ingericht als showroom en één verdieping als restaurant. De onderliggende parkeergarage telt 600 parkeerplaatsen, waarvan 150 plaatsen bestemd zijn voor de gebruikers van Porcellis. Op dit moment wordt elke dag duidelijker dat MVSA Architects zich bij het ontwerp van het pand liet inspireren door de omgeving. Met de grote raampartijen en witte gevelbekleding doet het spectaculaire gebouw denken aan een superjacht.

WERKEN MET BIM Het Bouw Informatie Model biedt uitkomst bij de schuine overgangen tussen de eerste verdieping en de hoogbouw. “Hiermee is het gebouw

volledig in 3D uitgewerkt”, vertelt Schaberg. “Een voordeel voor Aldoa, de leverancier van de gevelbeplating, die hierin de vorm en afmetingen van de panelen precies kan modelleren. ›

zetwerk DE PET

Lange tijd vonden de bouwactiviteiten onder de grond plaats. De bouw van de parkeergarage was uitdagend op waterbouwkundig en milieutechnisch gebied. Maar nu zijn de vorderingen zichtbaar. “Met name de montage van ‘de pet’ was spraakmakend”, vertelt Lies Schaberg, projectmanager van Heren2. “De twee enorme stalen frames zijn in onderdelen geprefabriceerd. Vervolgens zijn ze op de bouwplaats in elkaar gezet - compleet met bouwvloer, gevelbeplating en verlichting – en met twee kranen naar een hoogte van 45 m getransporteerd.”

ojecten

| 35

Inventiviteit door passie, pragmatisme & samenwerking.

Inventiviteit door passie, pragmatisme & same

Inventiviteit door passie, pragmatisme & samenwerking.

www.kooijdekker.nl Mega Elektra_stedenbouw adv 1-2- pg 2015 druk.pdf

729028_Kooij & Dekker BV.indd 1

CMY

15-06-15

14:58

19-06-15 09:32

AMSTERDAM | Procellis-gebouw

Zo worden fouten voorkomen en kan voor lastige aansluitingen tevoren een oplossing worden bedacht. Mede hierdoor verloopt de uitvoering voorspoedig.”

SNEL

Projectinfo INSTALLATIES DIE DE ARCHITECTUUR RESPECTEREN

Behalve ‘voorspoedig’ verloopt de uitvoering ook ‘snel’. De witte, aluminium gevelpanelen worden ‘vinnen’ aan de gevel. De platen van ruim een meter hoog en twee meter breed worden met bedhaken onzichtbaar bevestigd aan de achterconstructie. Als de voorbereidingen zijn afgerond, wordt de gehele zuidgevel in twee weken aangekleed, waarna het beeld van het superjacht echt zichtbaar wordt.

De eerste ronde van het elektrawerk in het Porcellis-gebouw zit erop. Mega Elektra heeft het hele casco voorzien van basisinstallaties. Als de toekomstige gebruikers – in samenwerking met de architect – hun eigen wensenpakketten hebben geformuleerd, kan het echte werk beginnen.

SLIMME HEFSTEIGERS

Zeker is dat het bedrijf hiervoor alle kwaliteiten in huis heeft. “We kennen Amsterdam en zijn gewend om in theaters en zorginstellingen te werken, oftewel in ‘instellingen waarbij de bezoeker altijd voorgaat’. De ene keer vraagt dit om werken in het weekend, de andere keer moeten we de bouwvakvakantie opofferen. Dan is het goed om te weten dat onze installateurs hier altijd in meegaan. Ze begrijpen dat je 10.000 m2 vloeroppervlak alleen binnen zes maanden kunt installeren, als je hiervoor alle zeilen bijzet.”

Het handwerk wordt verricht vanaf hefsteigers die speciaal voor de voorover hellende gevels zijn ontwikkeld. Het slimme steigerwerk bestaat uit vier kolommen die rusten op klossen en die parallel aan de schuine wand zijn opgesteld. Ter ondersteuning zijn de kolommen op meerdere plaatsen verankerd met het gebouw. Het werkplateau wordt naar de bouwlaag gebracht, waar gewerkt wordt. Schaberg: “Het pand blijft vragen om creatieve oplossingen. Maar we hebben de grootste uitdagingen nu gehad en de bouw vordert gestaag. Als we dit tempo aanhouden, kunnen we het pand begin 2016 overdragen aan de huurder.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Houthavens Beheer BV – Amsterdam

PROJECTMANAGEMENT Heren2 BV – Amsterdam

ONTWERP MVSA Architects – Amsterdam

ADVIES

“Wij bekijken eerst of deze wensen gerealiseerd kunnen worden”, vertelt Stephen Koster, projectleider van Mega Elektra. “Kunnen we de trafo’s leveren met de juiste vermogens? En kunnen we de installaties aanbrengen zonder de fraaie architectuur van het gebouw te beschadigen? Zijn er voldoende kolommen en ruimtes waarin de installaties onzichtbaar kunnen worden weggewerkt?”

ENGINEERING, BETON- EN STAALPRODUCTIE VORMEN INTEGRALE KETEN De vele constructieve uitdagingen en de hoge tijdsdruk stellen ingenieursbureau Kooij&Dekker voor een intensieve periode van slim werken en proactief acteren. Het bureau neemt – namens Herenbouw – de voorbereiding van de totale prefab voor haar rekening. “De engineering van prefab beton en staal tot en met de vierde verdieping mocht acht weken duren”, vertelt Sjon Kooij, directeur van Kooij&Dekker ingenieursbureau. “Dat is gelukt door integraal in 3D te werken en zelf af te stemmen met alle disciplines. Daarna is vijf weken geproduceerd, waardoor de montage van het skelet in de veertiende week kon starten.” Tegelijkertijd blijft Kooij&Dekker in hoog tempo stukken aanleveren om de voortgang van productie en montage te borgen. Kooij: “Door elk onderdeel en detail in huis te verzorgen, wonnen we veel tijd en konden beton- en staalfabrieken rechtstreeks worden gevoed met productiestukken en montageplannen. Mede dankzij commitment, creativiteit, ervaring en passie in ons team werd 34 weken na start van de engineering het hoogste punt bereikt en stonden er 13 verdiepingen met 13.000 m2 vloeroppervlak.”

Van Rossum Raadgevend Ingenieurs – Amsterdam

UITVOERING Herenbouw BV – Amsterdam

BETON Bestcon – Best

W-INSTALLATIES Bennink Klimaattechniek - Amsterdam

E-INSTALLATIES Mega Elektra – Amsterdam

ALUMINIUM VLIESGEVELS Aluverre – Hardinxveld-Giessendam ALUMINIUM BEPLATING Aldowa plaatwerk – Rotterdam

STEIGERS

WARMTE-KOUDEOPSLAG MET DX-WARMTEPOMPSYSTEEM Heren2 stelt hoge eisen aan de duurzame klimaatbeheersing in het Porcellis-gebouw. Daarnaast is individuele regelbaarheid en snelle werking een must. De projectmanager gaat voor warmte-koudeopslag in de grond, gekoppeld aan een DX-warmtepompsysteem. “Dit laatste is bijzonder”, vertelt Peter Ophoff, directeur-eigenaar van Bennink Klimaattechniek. “Een DX-systeem wordt veelal luchtzijdig gekoeld; hier gebeurt het via de bronnen. Het heeft veel engineering gevraagd om het systeem te ontwikkelen. Installateur, adviseur, bronnenleverancier en fabrikanten hebben samen de verantwoording genomen voor de werking. Dankzij deze samenwerking staat het systeem nu als een huis en is het klaar om ingebouwd te worden.”

Alimak Hek BV – Tilburg

STAALCONSTRUCTIES Bodu Staalbouw – Bunschoten-Spakenburg BOUWPERIODE mei 2014 - begin 2016

Behalve Heren2 heeft ook de toekomstige huurder zijn wensen op het gebied van klimaatbeheersing. Ophoff: “Deze wensen zijn nog niet geheel bekend en dat vergt wat flexibiliteit van de bouwende partijen. Zodra vaststaat hoe het gebouw wordt ingericht, nemen we ook de passende wijzigingen aan de S- en W-installaties voor onze rekening.”

| 37

HARDERWIJK | Alcoa

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Hercuton

Oerdegelijk gebouw in een hypermodern jasje Op industriepark Lorentz III in Harderwijk staat het nieuwe distributiecentrum van Alcoa Architectuursystemen. Een duurzaam gebouw met technische en architectonische hoogstandjes, waarmee het bedrijf zich herkenbaar profileert. Achter de uitgesproken gevel manifesteert de modulair gebouwde betonconstructie zich als solide basis, waarin veiligheid en duurzaamheid geborgd zijn. Alcoa heeft in het nieuwe distributiecentrum, als eind dit jaar alles is ingehuisd, alle ruimte voor haar core business: het ontwerpen, ontwikkelen en verkopen van aluminium profielsystemen. Het gebouw bestaat uit circa 18.100 vierkante meter bedrijfsruimte, 2.000 vierkante meter kantoor- en testfaciliteiten en 13.500

38 |

vierkante meter buitenruimte. De ontwikkeling en realisatie hiervan werd als turnkey opdracht op de markt gebracht. In april 2014 kregen WDP Nederland en Hercuton, twee specialisten in logistiek vastgoed, de opdracht gegund. WDP Nederland als belegger/ontwikkelaar, Hercuton als turnkey bouwer.

TOEKOMSTBESTENDIG ONTWERP “Toen we opdracht kregen, lag er al een ontwerp van architectenbureau DENC”, vertelt directeur Rien van Ast van WDP Nederland. “In overleg optimaliseerden we dit ontwerp op punten die wij, als eigenaar van het vastgoed, belangrijk vinden. Dit zijn punten als voldoende vrije

HARDERWIJK | Alcoa

hoogte en een 2,5 meter hoge betonnen plint. Het distributiecentrum is met een relatief groot kantoor en een volautomatisch magazijn op maat gemaakt voor Alcoa, maar moet ook ingericht zijn op eventuele andere huurders in de toekomst. Daarom passen we standaard hoge vloerbelastingen en flexibele installatieconcepten toe. Ook is één van de gevels voorbereid op eventuele uitbreiding.” Ivo van der Mark, directeur van Hercuton, voegt toe: “Voor ons was het zaak om het ontwerp van DENC om te zetten naar ons modulaire bouwsysteem met prefab betonnen elementen. Bijzonder aan dit ontwerp waren de houten gelamineerde liggers, waardoor we de benodigde vrije hoogte konden realiseren en de bedrijfsruime ook een vriendelijkere uitstraling kreeg.”

VEILIG EN DUURZAAM “De kolommen waren in eerste instantie ook ontworpen in staal”, voegt Van Ast toe. “Bij zowel Hercuton als ons ging de voorkeur echter uit naar beton. Bij Hercuton vanwege hun bouwconcept, ›

Projectinfo EEN GOED BEGIN IS HET HALVE INSTALLATIEWERK Van de verwarming van de hallen tot het datanetwerk en de beveiligingsinstallatie in de kantoren. Als totaalinstallateur verzorgde Installatiebedrijf Den Doorn B.V. alle elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties voor het distributiecentrum van Alcoa Architectuursystemen. In het najaar van 2014 kreeg Den Doorn officieel opdracht voor de uitvoering van de installaties. Het installatiebedrijf was eerder al bij het project betrokken, om mee te denken over de toe te passen installaties. “We zijn één van de co-makers van Hercuton”, vertelt directeur Tjerk van Opzeeland. “Dit houdt in dat we een vergaande samenwerking met Hercuton hebben, waarbij we in een vroeg stadium onze ervaring en expertise in het bouwproces inbrengen. Dit werkt efficiënt en bespaart kosten.” Duurzame installaties Van Opzeeland somt de belangrijkste installaties op: “We verzorgden de verlichting en het complete loodgieterswerk. In de hallen plaatsten we busbars voor de voeding van de verlichting en donkerstralers voor de verwarming. In de kantoren installeerden we een VRF heat recovery systeem, toegangscontrole, datanetwerk en een beveiligingsinstallatie. Alle installaties zijn per vier werkplekken regelbaar.” Een groot deel van de installaties draagt bij aan het behalen van het BREEAM-label ‘Very Good’, met name op het gebied van energie- en waterbesparing. Zo is een deel van de verlichting uitgevoerd in LED en zijn de toiletgroepen voorzien van waterbesparend sanitair met lekdetectie. Samenwerking loont “In januari 2015 ging de uitvoering van start”, vertelt Van Opzeeland. “Omdat we onze werkzaamheden tot in detail hadden voorbereid en de meeste onderdelen al hadden geprefabriceerd, was de uitvoering slechts nog een logistieke afwikkeling. De korte bouwtijd vormde hierdoor geen probleem. Daar komt bij dat de samenwerking met de vele betrokken partijen prima verliep. Door de prettige, open wijze van communiceren en samenwerken ontstond een synergie van waaruit we optimale resultaten bereikten binnen het beschikbare budget.”

TOONBEELD VAN GEVELARCHITECTUUR Met het splinternieuwe distributiecentrum in Harderwijk heeft Alcoa Architectuursystemen een pand dat aan alle wensen voldoet: optimaal voor de medewerkers, aansprekend voor klanten, inspirerend voor architecten en met respect voor het milieu. Alcoa ontwerpt, ontwikkelt en verkoopt aluminium profielsystemen voor ramen, deuren, schuifpuien, serres en gevels. “Door aanhoudende groei ontstond de behoefte aan een nieuw distributiecentrum dat ons logistiek optimaal bedient”, aldus QC & QA manager Lars van den Berg. Hij leidt het projectteam dat namens Alcoa de nieuwbouw begeleidt, en vertelt: “We stelden een logistiek plan op en werkten dit met architectenbureau DENC uit. Samen met Colliers International selecteerden we WDP Nederland en Hercuton voor de ontwikkeling en realisatie van het distributiecentrum.” BREEAM ‘Very Good’ De bedrijfs-, kantoor- en testruimte van het distributiecentrum zijn ontworpen naar de laatste stand van de techniek. Zo is het magazijn voor aluminium profielen volledig geautomatiseerd en zorgen negen bovenloopkranen voor de transporten in de betreffende hal. Verder voldoen alle ruimten aan strenge veiligheidsvoorschriften en de vereisten van BREEAM ‘Very Good’. Van den Berg: “Met dit duurzaamheidslabel geven we blijk aan onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Als systeemleverancier zijn we altijd bezig met duurzame thema’s als isolatie en recycling.” Buitengevel als showroom Marketing manager David Riemersma voegt toe: “Met de buitengevel laten we zien wat we kunnen. De grote transparante vliesgevel met esthetische en zonwerende ‘vinnen’, de bijna onzichtbare structurele ramen, maar ook de aluminium sandwichbeplating en de aluminium profielplaten met daaroverheen de aluminium ‘vinnen’: het zijn allemaal eigen producten die we graag laten zien.” Begin 2016 is de officiële opening van het distributiecentrum. Tot dan vindt de inhuizing plaats. Dit gebeurt gefaseerd, zodat Alcoa haar klanten goed van dienst kan blijven.

| 39

BUILD WITH LIGHT®

Let daylight ﬂow into your building Hoogselectieve zonwering op neutraal ogend glas

SunGuard SuperNeutral ®

SunGuard SuperNeutral is architecturaal glas met een erg hoge

Ontdek de nieuwste toevoeging aan het SuperNeutral-gamma,

selectiviteit dat het comfort helpt verbeteren en energiekosten

SN 70/35, dat in verhouding tot hitte twee keer meer licht

beperkt. Met selectiviteit wordt de capaciteit van gecoat glas

toelaat.

aangeduid, om een optimale lichtinval toe te laten terwijl zoveel mogelijk hitte van de zon buiten wordt gehouden.

Guardian beschikt over een uitgebreide kennis op het gebied van

SunGuard

glas, evenals over een team hooggekwalificeerde specialisten

SuperNeutral

glas

creëert

omgeving die baadt in natuurlijk daglicht.

een

comfortabele

dat u meer informatie over de producten kan verschaffen.

Bezoek onze website om meer te weten te komen over dit innovatieve product. Op de website vindt u tevens de contactgegevens van Guardian-vertegenwoordigers in uw land.

www.sunguardglass.com

sunguard.europe@guardian.com

HARDERWIJK | Alcoa

bij ons uit kwaliteits- en verzekeringstechnische overwegingen.” Van der Mark: “Beton is een robuust, degelijk en brandvertragend materiaal met een hoog accumulerend vermogen. Het draagt bij aan de veiligheid en duurzaamheid van het pand; waarden die bij Alcoa hoog in het vaandel staan.” De duurzaamheidsambitie voor het gebouw is BREEAM ‘Very Good’. Zaken die hier naast het beton aan bijdragen, zijn onder meer de optimale daglichttoetreding, een geavanceerd klimaatsysteem, gevels met hoge isolatiewaarden en energiezuinige verlichting.

BETON, HOUT EN STAAL In augustus 2014 startte Hercuton met het heiwerk van de bedrijfshallen, gevolgd door het plaatsen van de betonnen kolommen op de fundering. “Hierop brachten we de houten dakconstructie en stalen dakplaten aan”, vertelt uitvoerder Ruud van Haaften van Hercuton. “Vergeleken met beton zijn die houten liggers een stuk lichter. Dat was bij de montage even wennen.” Van der Mark voegt toe: “We hadden van tevoren een mockup gemaakt, zodat we wisten wat we konden verwachten. Dit heeft er mede toe geleid dat de montage vlekkeloos verliep.” De gevelconstructie van de hallen bestaat uit stalen liggers met tot vijf meter hoogte een aluminium sandwichbeplating van Alcoa. ›

Projectinfo 13.500 VIERKANTE METER VERHARDINGSCONSTRUCTIES EN TERREININRICHTING In opdracht van Hercuton verzorgde RvB Infra Harderwijk B.V. de civieltechnische werkzaamheden (diverse grond-, riolerings- en verhardingsactiviteiten) op het buitenterrein van het nieuwe distributiecentrum van Alcoa Architectuursystemen. RvB ontwerpt, engineert en realiseert turnkey oplossingen voor terreinverhardingsconstructies en wordt al vaak in het voortraject betrokken bij projecten. Ook voor dit project dacht het infrabedrijf vanaf het begin mee in de engineering en uitvoering van het grondwerk, de riolering, bestrating, asfaltering en afwatering. Directeur/eigenaar Hans Reijersen van Buuren: “We dachten bijvoorbeeld mee over het profiel van het aan te leggen terrein en de aanleg van een wadi: een bufferings- en infiltratievoorziening voor het afvoeren van hemelwater van het terrein.” Cementgebonden fundering Het buitenterrein beslaat in totaal 13.500 vierkante meter, verdeeld over een gedeelte voor zwaar verkeer en een gedeelte voor personenauto’s. Eind 2014 startte RvB met het gedeelte voor het zware verkeer. “Hier pasten we, op basis van de vooraf onderzochte verkeersbelasting en -intensiteit, een cementgebonden fundering gecombineerd met een specifieke asfaltconstructie toe”, aldus Reijersen van Buuren. “Door het toepassen van deze hoogwaardige fundering konden we de asfaltdikte reduceren en dus tijd en kosten besparen. Voor de kerst van 2014 rondden we de eerste fase af.” Tussen half maart en begin mei 2015 legde RvB het parkeerterrein voor personenauto’s aan. Volgens planning Reijersen van Buuren kijkt tevreden op het werk terug: “Door in het voortraject de werkzaamheden strak in te plannen en duidelijk met de andere partijen af te stemmen, leverden we ons deel volgens planning op.” In totaal legde RvB 6.630 vierkante meter asfalt, 11.200 vierkante meter fundering, 3.850 vierkante meter overige terreinverharding en 645 meter riolering aan.

| 41

De kracht van creativiteit Ontwerp en realisatie van turnkey oplossingen voor verhardingsconstructies. Dat is ons specialisme en we zeggen meteen: u hoeft het ons niet makkelijk te maken. Geef ons maar de echte vraagstukken. De uitdagingen met een addertje onder het gras. De projecten waarbij de lat hoog ligt of het budget beperkt is.

RvB Infra Harderwijk B.V. Nobelstraat 18 3846 CG Harderwijk +31 (0) 88 786 85 90 info@rvbinfra.nl

Zelfs na 20 jaar ervaring valt er nog zoveel te bedenken.

www.rvbinfra.nl

HARDERWIJK | Alcoa

Boven die sandwichbeplating zit op bijna alle gevels een raamstrook. Daar weer boven bracht Hercuton een binnendoosconstructie met buitenbeplating aan. Van Haaften: “De beplating bestaat uit een aluminium profielplaat met daaroverheen aluminium vinnen, beide eveneens van Alcoa.”

SHOWROOM De hoofdconstructie van het kantoor is volledig uitgevoerd in beton. De buitenschil bestaat in zijn geheel uit glas, inclusief de schuine vlakken en de twee glasdaken. “Midden in het kantoordeel bevindt zich een patio”, aldus Van Haaften. “Dit open gedeelte, waar je vanuit elke ruimte in het gebouw fraai op uitkijkt, geeft het kantoorgebouw een uniek karakter. Net als de gevels van de bedrijfshal fungeert het kantoor als showroom van wat Alcoa te bieden heeft.” Hercuton leverde het kantoor op inclusief vloeren, wanden, installaties en een deel van het meubilair.

GEZAMENLIJK SUCCES Doordat Hercuton met geprefabriceerde betonnen elementen werkt die op locatie alleen nog gemonteerd hoeven te worden, ook wel LEGOlisering genoemd, kon de bouw tot op de dag nauwkeurig gepland en voorbereid worden. De korte bouwtijd van negen maanden was door het modulaire bouwsysteem geen probleem. Hercuton leverde op 1 april 2015 de hal op. De oplevering van het complete project volgde op 13 mei. “De strakke organisatie van Alcoa en de heldere beslisstructuur droegen in belangrijke mate bij aan de voortgang van het werk”, blikt

Bouwinfo OPDRACHTGEVER/ONTWIKKELAAR/ BELEGGER WDP Nederland, Breda

HUURDER

Van der Mark terug. “Ook de onderlinge samenwerking verliep prettig.” Van Ast besluit: “Petje af ook voor de gemeente Harderwijk, die de vergun-

ningaanvraag snel in behandeling nam. Erg mooi om te zien hoe iedereen, vanuit zijn eigen rol, bijdroeg aan het succes van dit project.” ❚

Projectinfo VOORNAMELIJK VLIESGEVELS VOOR NIEUWBOUW ALCOA De aluminium gevels voor het kantoor en distributiecentrum van Alcoa te Harderwijk zijn gerealiseerd door Rollecate. Het bedrijfspand van Alcoa kent een hoge duurzaamheidsambitie en is uiteindelijk gekwalificeerd met BREEAM-NL Very Good. “Door een intensieve samenwerking met Hercuton (aannemer), WDP (ontwikkelaar) en Alcoa (opdrachtgever) hebben wij alle uitdagingen overwonnen en is er een prachtig gebouw gerealiseerd”, aldus Thijn de Graaf van Rollecate. In het nieuwe kantoorpand en distributiecentrum van Alcoa zijn voornamelijk vliesgevels toegepast. Door het ontwerp van het gebouw zijn deze vliesgevels niet – zoals meestal gebeurt – aan de verdiepingsvloer opgehangen, maar steunen zij op de begane grond. Aan de tussenvloeren zijn windankers gemonteerd, waarbij er voldoende rekening is gehouden met het uitzetten van het aluminium. Rollecate heeft er in haar engineeringstraject voor gezorgd dat de klantwens is vertaald naar een optimaal en voorspelbaar gevelconcept welke zorgt voor een comfortabele, veilige en duurzame werkomgeving.

OPTIMALE ZONWERING MET MAXIMALE TRANSPARANTIE Architecten en investeerders kiezen vandaag doorgaans een beglazing met een hoge lichttransmissie die tegelijkertijd energie bespaart en bescherming biedt tegen zonne-energie. Het SunGuard® High Selective is ontworpen om aan al deze eisen te voldoen. Dankzij hun optimale lichttoetreding beperken deze multifunctionele coatings de behoefte aan kunstlicht en dragen zo bij tot een aangenamere en gezondere woon- of werkomgeving. Hun hoge selectiviteit staat bovendien borg voor uitstekende zonwerende prestaties en een buitengewone thermische isolatie. Voor dit project is gekozen voor de SN 51/28 coating met een lichtdoorlatendheid van 51%, een zontoetreding van slechts 28% en een uitstekende kleurweergave-index van 93. Deze type coating is geproduceerd op ExtraClearTM glas, heeft een zeer neutraal doorzicht gecombineerd met uitstekende selectiviteit voor een optimale zonwering met maximale transparantie. Dit type glas is daarom ideaal voor volledig beglaasde gevels en is ook verkrijgbaar in geluidswerend gelaagd glas, voor meer veiligheid en comfort.

Alcoa Architectuursystemen, Harderwijk

ARCHITECT DENC, Oisterwijk

UITVOERING Hercuton B.V., Nieuwkuijk

GEVELBOUWER De Rollecate

BOUWPERIODE augustus 2014 – mei 2015

AANDACHT VOOR KLEUR EN DESIGN, VEILIGHEID EN ENERGIEBEHEERSING Novoferm is trots om via haar welbekende relatie Hercuton opnieuw te hebben bijgedragen aan de toegangssystemen van een groot, modern bedrijfspand. Bij dit project hebben kleur en design, veiligheid en energiebeheersing alle aandacht gekregen. De sectionaaldeuren, in RAL 9007 gespoten, passen mooi in het hedendaagse gebouw. De deuren zijn voorzien van het B-550S systeem, waar een beperkte inbouwruimte volstaat. De dockshelters zijn van het type S420 met een standaard interne regenafvoer. Deze voert het regenwater gericht zijwaarts af. Dit type shelter is universeel inzetbaar en bovendien brandwerend conform DIN 75200. De docklevellers, type L320 bestaat uit een nieuw zelfdragend Z- chassis. De dockleveller L320 wordt met de meegeleverde Novo Classic Plus besturing bediend. De componenten van de besturing zijn loodvrij en voldoen daarmee aan de RoHS-norm. Last but not least zijn vier stuks Novokeg geplaatst; wieldwingers met het Control Unit Traffic systeem en verkeerslichten voor optimale veiligheid.

| 43

BOUWPLANNEN? HERCUTON HELPT U OP VOORSPRONG Hercuton is een totaalaanbieder gespecialiseerd in het integraal ontwerpen en bouwen van duurzame bedrijfshuisvesting in prefab beton. Wij zijn een innovatieve full service organisatie die de verantwoording neemt voor het hĂŠle bouwtraject. Van locatiekeuze en eerste schets tot en met sleutelklare oplevering en nazorg. Met onze panden helpen wij u blijvend op voorsprong.

Novoferm logistieke oplossingen

Novoferm Nederland BV Industrieweg 9 4181 CA Waardenburg industrie@novoferm.nl www.novoferm.nl 0418-654700 Allied Motion, Dordrecht

MTS Euro Products, Maassluis

WWW.HERCUTON.NL

Celieplant, Aalsmeer

BUNSCHOTEN | voestalpine Polynorm

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Beeld: Heilijgers

SNELLE UITVOERING DOOR KLANTGERICHTE FOCUS BOUWBEDRIJF

Enorme productiehal voor nieuwe persenlijn Voestalpine Polynorm heeft een nieuwe persenlijn gekregen voor de productie van carrosseriedelen. In Bunschoten bouwde Heilijgers de nieuwe productiehal, waar de zes persen begin 2015 zijn geplaatst. De grote ingreep in het hart van de automotivefabriek stond onder enorme tijdsdruk. Voestalpine Polynorm is producent en toeleverancier van aluminium en stalen carrosseriedelen voor de Europese automobiel- en truckindustrie. Persenlijn 5 is noodzakelijk om te voldoen aan de hedendaagse eisen van de industrie. “We bouwden een productiehal van

102 bij 36 meter met een vrije hoogte van nagenoeg 15 meter”, zegt commercieel directeur Herman Broekhuizen namens Heilijgers. “In de langsrichting is een persenkelder van 6 meter diep en 7 meter breed gebouwd, over de hele lengte van het gebouw. Hierin bevinden

zich de funderingen van de persen en het transportsysteem voor het restmateriaal. De persen zijn met convoi exceptionnel vervoerd, met vijzels opgehesen en op rails geplaatst en verschoven naar de betonnen poeren. De persen staan op poeren van 70 bij 100 centimeter, ›

| 45

BUNSCHOTEN | voestalpine Polynorm

Projectinfo

Bouwinfo OPDRACHT

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIE

voestalpine Polynorm, Bunschoten

UITVOERING Eind 2014 heeft Mossink van voestalpine Polynorm opdracht gekregen voor het leveren en monteren van de elektrotechnische installatie en brandmeld-, (nood)verlichting- en data-installatie in de nieuwe hal in Bunschoten.

Heilijgers, Amersfoort

STAALBOUW Van den Brink, Barneveld

GRONDKERENDE WANDEN In deze hal is de vernieuwde persenstraat gekomen, genaamd ‘Lijn 5’ (met vier bestaande en twee nieuwe persen en state-of-the-art automatisering). Voor de distributie van de elektra ten behoeve van de persen is gebruikgemaakt van twee stuks railkokersystemen; elk met een te transporteren vermogen van 3.000 ampère.

Sterk, Eembrugge

BOUWPERIODE juli 2014 – januari 2015

BVO 3.700 m²

Naast de persenstraat is er een schroothal gebouwd. Ook hier werd door Mossink de elektrotechnische installatie aangelegd. In deze schroothal staat een grote pers die ervoor zorgt dat restjes metaalschroot middels een pers worden omgezet naar blokjes. Aangezien de continuïteit van het productieproces ongehinderd doorgang moest vinden, werd er alles aan gedaan om zo’n kort mogelijke doorlooptijd te bewerkstelligen, met een optimaal resultaat. Goede communicatie, korte lijnen en flexibiliteit waren daarom van groot belang. Lijn 5 is een kwalitatief hoogwaardige en moderne persenstraat geworden. Vertrouwde partner Mossink elektrotechniek bv uit Hoevelaken heeft de afgelopen jaren al een aantal verschillende projecten uitgevoerd in opdracht van voestalpine Polynorm. Dit betroffen zowel projecten op het gebied van installatietechniek als projecten op een aantal andere werkgebieden van Mossink, te weten projectverlichting, beveiligingen, inspecties en besturingstechniek. Vanuit de afdeling Service, Beheer en Onderhoud van Mossink wordt, in nauwe samenwerking met medewerkers van voestalpine Polynorm, het preventief en correctief onderhoud uitgevoerd aan de installaties.

elektrotechniek bv INSTALLATIETECHNIEK

Zuiderinslag 12

Als BRL 6000-gecertificeerd, elektrotechnisch bedrijf zorgen wij voor kwalitatief

Postbus 39

hoogwaardige oplossingen die perfect aansluiten bij uw specifieke wensen en bij

3870 CA Hoevelaken

het beschikbare budget. Naast onze projecten bieden wij ook service, beheer en

BEVEILIGINGEN

(033) 253 45 81

onderhoud aan. Wij maken voor u een servicecontract op maat.

(033) 253 58 26

INSPECTIES

info@mossink.nl

PROJECTVERLICHTING

BESTURINGSTECHNIEK

46 |

www.mossink.nl

Al eens gedacht aan een installatie op basis van duurzame energie? Vraag eens naar de mogelijkheden. Ons team staat voor u klaar om uw wensen feilloos te vertalen naar pasklare oplossingen.

BUNSCHOTEN | voestalpine Polynorm

vier poeren per pers en 20 in totaal. De hal is voorzien van een bovenloopkraan met een hefcapaciteit van 60 ton. De vloeren en tunneldekken van de productiehal zijn geconstrueerd voor de belastingen van transportwagens waarop de persmatrijzen worden vervoerd. Deze wagens wegen 80 ton per stuk. In totaal is 3.100 kuub beton en 300.000 kilo staal in het project verwerkt.”

KLANTGERICHT BOUWEN Heilijgers voert al twintig jaar diverse bouwen onderhoudswerkzaamheden uit voor voestalpine Polynorm in Bunschoten. De engineeringteams van beide bedrijven werkten intensief samen aan de ontwikkeling van de nieuwe perslijn. “Heilijgers werkte nauw samen met de partners, waardoor zij ook voor de gunning al op de hoogte waren van de bouwplannen en waardoor de werkvoorbereiding en bouw soepel verliepen, na het tekenen van het bouwcontract”, zegt Broekhuizen. “Het project in het hart van voestalpine Polynorm stond onder enorme tijdsdruk. Een half jaar stond er voor de bouw gepland. Ondanks de ontwerpwijzigingen tijdens de uitvoering, is het project volgens planning opgeleverd. Dit kwam door de goede afstemming met de opdrachtgever en onderaannemers.”

KEURMERK KLANTGERICHT BOUWEN “Wij ontwikkelen en bouwen voor en met onze klanten”, zegt Broekhuizen. “Dat wij het Keurmerk Klantgericht Bouwen voor de negende achtereenvolgende maal ontvingen, zien wij als

blijk van erkenning. Of het nu gaat om binnenstedelijke projecten met multidisciplinaire functies, integrale gebiedsontwikkeling of de ontwikkeling van grootschalige projecten: samenwerking is ons fundament. Onze focus is doordachte huisvesting met optimale gebruikswaarde.” ❚

| 47

AMSTERDAM | Toren Overhoeks

Tekst: Henk Geist Beeld: Lingotto

Succesvolle transformatie van Toren Overhoeks naar A’DAM Met de transformatie van de voormalige Shell-toren Overhoeks tot de verticale stad A’DAM krijgt Amsterdam er niet alleen een bijzondere attractie bij. Nu al is duidelijk dat de toren, gelegen naast het nieuwe filmmuseum Eye, ook de gebiedsontwikkeling van deze noordelijke IJ-oever verder aanjaagt.

Dat was ook precies de bedoeling van de gemeente Amsterdam toen zij in 2012 een tender uitschreef voor de verkoop van de toren. De plannen voor de integrale gebiedsontwikkeling waren als gevolg van de vastgoedcrisis vastgelopen. “De gemeente koos toen voor een gefaseerde ontwikkeling, waarbij plot voor plot de afzonderlijke delen zouden worden aangepakt, met Toren Overhoeks als aanjager”, zegt Eric-Jan de Rooij van Lingotto.

48 |

Deze ontwikkelaar wist de tender te winnen met het plan voor A’DAM (Amsterdam Dance And Music), samen met Sander Groet van Club Air, Duncan Stutterheim van ID&T en Hans Brouwer van Massive Music. De Rooij: “Bijzonder aan de samenwerking tussen de vier ontwikkelingspartners is dat zij tevens een belangrijk deel van de toren zelf invullen als eindgebruiker en betrokken blijven als eigenaar van het gebouw. De toren wordt de thuisbasis van internationaal toonaange-

vende creatieve bedrijven, zoals ID&T en Massive Music, maar er wordt in A’DAM Works ook ruimte geboden aan kleine bedrijven en nieuw creatief talent in de muziekindustrie.” Naast de acht flexibel indeelbare kantoorverdiepingen komen er bijeenkomstruimten, een boutiquehotel met 110 kamers, een fitness, een club in een nieuwe ondergrondse ruimte en een bruisende Living lobby in de plint, die 24 uur per

AMSTERDAM | Toren Overhoeks

dag open is. Maar A’DAM zal vooral een iconisch gebouw op de IJ-oever moeten worden, dat wordt opengesteld voor het grote publiek.

een nieuwe kroon. De Lookout is met een aparte lift vanuit de plint van het gebouw bereikbaar.

PUBLIEK GEBOUW

De gevels van de nieuwe opbouw worden geheel in glas uitgevoerd. De Lookout, gelegen op zo’n 80 meter hoogte, krijgt een voorover hellende vliesgevel, het ronde bouwdeel daaronder een rond gebogen, volledig glazen gevel, zonder stijlen die het uitzicht belemmeren. “Het gaat hierbij om technische hoogstandjes”, stelt Jan Bergman van Alkondor Hengelo.

Het oorspronkelijke gebouw van architect Staal was met zijn overhoekse luifel en bijzondere kroon al een icoon voor de stad. De Rooij: “Alleen waren het gebouw en het omringende gebied niet openbaar toegankelijk; er kon toen niemand in de toren. Wij willen er juist een enorm publiek gebouw van maken, het is heel geschikt voor een fantastisch uitzicht over Amsterdam, zo’n uitzichtpunt ontbreekt nog in de stad. Ons doel is om daar zoveel mogelijk mensen van te laten genieten. Daarom hebben we er ook zoveel mogelijk publieke functies in willen onderbrengen. Het wordt een gebouw waar 24/7 iets te doen is.”

TECHNISCHE HOOGSTANDJES

Dit bedrijf is ook verantwoordelijk voor alle aluminium kozijnen met driedubbel glas in de nieuwe buitengevels van de toren. Bergman: “Bijzonder zijn vooral de drie enorme ramen bovenin de toren; met hun afmeting van 3 bij 6 meter vroeg dat

het uiterste op het gebied van glasproductie. Ook omdat er op die hoogste sprake is van een grote windbelasting op het glas.” De kozijnen en het glas werden al bij de leverancier van de prefab betonnen gevelelementen gemonteerd. Daarnaast levert Alkondor Hengelo nog de gevels voor het vergrote plintgebouw. De complete engineering is door Alkondor Hengelo in 3D uitgewerkt. De Rooij: “Er zullen weinig gebouwen in Nederland zijn die zo intensief gebruikt worden als A’DAM. Ik verwacht dagelijks zo’n 2.500 tot 3.000 bezoekers in een gebouw dat oorspronkelijk ontworpen is voor 400 medewerkers van Shell. A’DAM is een ongelooflijk mooi voorbeeld van een succesvolle transformatie, waardoor ook de ontwikkelingen in het gebied rondom de toren nu heel hard gaan.” ❚

De oude luifel en kroon zijn verwijderd. Daarvoor in de plaats komt een bijzondere opbouw, die de iconische waarde van het gebouw moet versterken. Die bestaat uit een ingesnoerd rond bouwdeel met de Members Club en daarboven een panorama restaurant met een ronddraaiende vloer. Het uitzichtpunt Amsterdam Lookout ligt daar weer boven, in een uitkragend, vierkant en overhoeks volume, waar je ’s avonds kunt drinken en dansen bij Madam. Op het dak komen het spectaculaire observatieplatform en

| 49

Afval is een waardevolle grondstof

PARO is een duurzame dienstverlener in afvallogistiek en afvalverwerking, en een betrouwbare producent en leverancier van primaire en secundaire bouwstoffen. Ondernemen en innoveren volgens de principes van de kringloopeconomie zit diep verankerd in onze bedrijfsvoering. Het heeft ons in Nederland toonaangevend in afvallogistiek, afvalverwerking en afvalrecycling gemaakt.

www.paro-bv.nl

AMSTERDAM | Toren Overhoeks

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING GEVELBOUWER ADVIES

BOUWPERIODE

Lingotto, Sander Groet, Hans Brouwer Claus en Van Wageningen Architecten, Amsterdam J.P. van Eesteren Alkondor Hengelo BV Royal Haskoning DHV (constructie), Huygen Installatie Adviseurs (installaties), dGMR (bouwfysica), DPA Cauberghuygen (brandveiligheid) juli 2014 – januari 2016

Projectinfo AFVALVERWERKER HERGEBRUIKT BETONNEN GEVELS OVERHOEKS De betonnen gevelpanelen van de toren Overhoeks zijn door afvalverwerker PARO verwerkt in het beton dat is gebruikt voor de bouw van Hotel Amstelkwartier, ook in Amsterdam. Het project vormt daarmee een prachtig voorbeeld van een circulair systeem.

wat bij de nieuwbouw van Hotel Amstelkwartier wordt gebruikt voor de vloeren en natte wanden. Putman: “Dit project is een mooi voorbeeld van een samenwerking waarin duurzaam bouwen centraal staat!”

“Wij zien het leven op aarde – in al zijn verschijnings- en uitingsvormen – als een kringloop; een proces met steeds terugkerende stadia, dat schaarse materie gebruikt maar niet verbruikt”, stelt PARO-directeur Gerard Putman. “De GMP Groep, waar PARO deel van uitmaakt, kijkt naar de wereld als een circulair systeem.”

PARO is een duurzame dienstverlener in afvallogistiek en afvalverwerking en een betrouwbare producent en leverancier van primaire en secundaire bouwstoffen. Ondernemen en innoveren volgens de principes van de kringloopeconomie zit diep verankerd in de bedrijfsvoering. “Het heeft ons in Nederland toonaangevend in afvallogistiek, afvalverwerking en afvalrecycling gemaakt.”

Het recyclen van afvalstromen als beton is zeker niet nieuw, vertelt hij. “Het bijzondere aan dit project is de manier waarop het is uitgevoerd. Door de gelijktijdige start van de twee projecten, beide uitgevoerd door J.P. van Eesteren, ontstond een unieke kans om het materiaal efficiënt te hergebruiken.”

De voordelen van circulair economisch denken en – dus – duurzaam ondernemen, zijn volgens Putman evident. “Industrieën zijn minder afhankelijk van beperkt aanwezige grondstoffen en slinkende energiebronnen, afvalstromen zijn kleiner, er is minder uitstoot en er ontstaan vaker en sneller vernieuwende economische activiteiten.”

De gevelpanelen van toren Overhoeks zijn verwijderd en direct op de bouwplaats vermalen en grof gesorteerd in beton en staal. PARO heeft het beton verder verwerkt op haar verwerkingslocatie in Amsterdam. Door het betonpuin te recyclen, kan het worden toegepast in de betonindustrie. Betoncentrale Mebin heeft het betonpuin verwerkt in de betonmortel,

GMP Groep bestaat uit vier werkmaatschappijen: PARO, buro ontwerp & omgeving, GMP Vastgoed en Human Issue. Ze vervullen elk een eigen rol in de circulaire economie. Ze werken zelfstandig én samen aan nieuwe antwoorden op duurzaamheidsvraagstukken in de afvalverwerking en -recycling, ruimtelijke ordening, vastgoed en human resources.

| 51

SBB_sponsordoek_200x140cm:Opmaak 1 24-5-11 11:26 Pagina 1

Gevelspecialist in aluminium en staal

plafonds | wanden | timmerwerken

plafonds | wanden | timmerwerken Drs. W. van Royenstraat 18 | 3871 AN Hoevelaken | 033 24 71 030

www.sbbbinnenafbouw.nl

Het maken van gevelconstructies

Drs. W. van Royenstraat 18 | 3871 AN Hoevelaken | 033 24 71 030

is vakwerk. Ons vakwerk! Alkondor heeft zich opgewerkt tot een topbedrijf in project-

SBB_sponsordoek_200x140cm:Opmaak 1 24-5-11 11:26 Pagina 1

www.sbbbinnenafbouw.nl

matige engineering, productie en montage van gevelconstructies. Met ons team dat bestaat uit meer dan 100 enthousiaste, zeer betrokken vakmensen, voeren wij, vanuit ons moderne bedrijfspand in Hengelo, onze werkzaamheden uit in heel Nederland.

plafonds plafonds || wanden wanden || timmerwerken timmerwerken Geeft uw creativiteit vleugels Alkondor Hengelo BV Wegtersweg 7-19

Postbus 29 7550 AA Hengelo

Tel. 074-245 53 55 www.alkondor.nl

Adv_90x130.indd 1

Drs. Drs.W. W.van van Royenstraat Royenstraat 18 18 || 3871 3871 AN AN Hoevelaken Hoevelaken || 033 033 24 24 71 71 030 030

www.sbbbinnenafbouw.nl www.sbbbinnenafbouw.nl

02-03-2010 07:49:31

SLAGKRACHT DOOR TEAMWORK... RGS Amsterdam

RGS Rijssen

Joop Geesinkweg 901

Noordermorssingel 1

1096 AZ Amsterdam

7461 JP Rijssen

Tel.:

020 - 5616076

E-mail.: amsterdam@rgs.nl

0548 - 51 22 98

E-mail: rijssen@rgs.nl

WWW.RGS.NL

AMSTERDAM | Toren Overhoeks

Projectinfo BINNENAFBOUW A’DAM De binnenafbouw van A’DAM is voor een groot deel de verantwoording van SBB Binnenafbouw. Het bedrijf uit Hoevelaken voorziet onder meer de nieuwe betonnen buitengevel van de toren – een oppervlak van 5.000 m² – van binnenwanden, bestaande uit een steenwol isolatielaag afgewerkt met brandwerende gipsen voorzetwanden. SBB, een onderneming die actief is in de ontwikkeling en realisatie van projecten en bouwwerken op vrijwel elk terrein, maakt op de vijf hotelverdiepingen ook alle hotelkamers inclusief badkamers en gangen. De kamers worden opgetrokken met metal studwanden rond de kern van het gebouw met de liften. De intentie is dat SBB Binnenafbouw ook op de overige verdiepingen met bouwkundige wanden de brandcompartimentering aanbrengt. Toekomstige gebruikers kunnen ze verder afbouwen. Daarnaast realiseert SBB Binnenafbouw het 900 m² grote buitenplafond dat zich bevindt onder de nieuwe overhoeks uitkragende kroon van A’DAM. Op de steenwol isolatielaag worden gipsvezelplaten bevestigd, die bestand zijn tegen het buitenklimaat.

STRAK STAALTJE RENOVATIEWERK Het staal voor de renovatie van toren Overhoeks wordt geleverd door Buiting Staalbouw, met als hoogtepunt het staal voor het draaiende restaurant bovenop de toren. In de aanbestedingsprocedure is gewerkt aan een montagemethodiek waarbij de staalconstructie van de kroon is opgedeeld in segmenten. In de uitvoeringsfase is het ontwerp hierop aangepast, waarbij de grootte van de segmenten en de daarbij horende gewichten (tot 90 ton) zijn afgestemd op de vooraf bepaalde kraan en kraanpositie. Op de bouwlocatie zijn de segmenten voorgemonteerd inclusief vloerplaten, bekisting en overige bouwkundige voorzieningen. Alle bouwende partijen konden zo in relatieve rust hun werkzaamheden uitvoeren. De voorgemonteerde delen zijn vooraf gecontroleerd op de juiste maatvoering, hetgeen resulteerde in een soepele eindmontage, uitgevoerd ruim binnen de beoogde planning. Om de overstekken van de kroon bereikbaar te maken voor de bouwkundige afbouwwerkzaamheden, heeft Buiting een demontabele steigerconstructie ontwikkeld die gelijktijdig met de staalconstructie van de kroon is gemonteerd en is voorzien van (voorgemonteerde) vloerdelen en randbeveiliging. | 53

AMSTERDAM | Toren Overhoeks

Sloopbeton Toren Overhoeks hergebruikt bij bouw Hotel Amstelkwartier De sloop van de oude betonnen gevel en kroon van de Toren Overhoeks is een fraai voorbeeld van de circulaire economie. Na de demontage van de kroon en geveldelen werd het beton vergruisd en binnen de Amsterdamse stadsgrens hergebruikt bij de bouw van Hotel Amstelkwartier.

54 |

AMSTERDAM | Toren Overhoeks

De sloop werd in opdracht van aannemer J.P. van Eesteren vanaf juni 2014 uitgevoerd door de RGS Groep uit Rijssen, een specialist als het gaat om sloopwerkzaamheden ten behoeve van renovatie. Van boven naar beneden, verdieping voor verdieping werd de Toren Overhoeks met 22 verdiepingen ontmanteld. Als eerste werd de karakteristieke betonnen kroon op het dak verwijderd. “Die was ooit al in vier stukken gemonteerd, dus die konden we nu ook weer in vier stukken verzagen en afvoeren”, zegt projectleider Martijn Deijk namens RGS Slooptechnieken. “Ook de luifel is in stukken gezaagd, evenals de betonnen liggers en kern daaronder. De later aangebrachte staalconstructie ter ondersteuning van het geheel is met branders gedemonteerd.” Voor de demontage van de gevelelementen met een afmeting van ongeveer 3 bij 3,5 meter en een gewicht van 4 ton is in samenwerking met een ander bedrijf een speciale klem ontwikkeld. Daarin werd het gevelelement eerst klem gezet, waarna het van binnenuit kon worden losgemaakt van het betonnen geraamte van de toren en naar beneden kon worden gehesen. Deijk: “Dankzij die klem konden we de gevelelementen makkelijk en snel loskrijgen en wisten we de sloop ook binnen het beschikbare krappe tijdsbestek uit te voeren.” Aan de voet van de toren was een gebied afgezet waar de gevelelementen werden ontdaan van glas, aluminium en asbesthoudende kit. Nadat het asbestvrij was verklaard, kon het beton met een puinbreker worden vergruisd. Het puin is nog door een waterbak gevoerd en gezeefd, waarna het als puingranulaat werd verwerkt in het beton dat nodig is voor de bouw van Hotel Amstelkwartier. Deijk: “Hergebruik van bouwen sloopafval is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Het puingranulaat kan worden toegepast als bouwstof in betonof in de wegenbouw. Het proces om van puin een mooi product te maken, is specialistenwerk. RGS Slooptechnieken heeft zich deze procesbeheersing geheel eigen gemaakt. Met als doel: van puin een gecertificeerd product maken.” ❚

| 55

UTRECHT | CineMec

Tekst: Jan-Kees Verschuure

Beeld: Dura Vermeer Bouw Hengelo

CINEMEC UTRECHT: NIEUWE 'RODE DOOS' IN LEIDSCHE RIJN CENTRUM

'Compacte' megabioscoop met logistieke uitdagingen Sinds 2012 gaat het verkeer van de A2 langs Utrecht door een landtunnel om de bouw van Leidsche Rijn Centrum mogelijk te maken. De nieuwe megabioscoop 'De Sterrenkijker' van Pathé-dochter CineMec, die dit najaar in gebruik wordt genomen, krijgt zijn hoofdentree zelfs op het dak van de A2-tunnel. Terwijl de gevel nog moet worden gesloten, worden de bioscoopzalen al afgewerkt. “Bouwen is samenwerken, dat zie je hier in de praktijk”, vertelt bouwplaatsmanager Jules Aarnink van Dura Vermeer Bouw Hengelo. De Twentse aannemer deed begin 2014 met drie andere partijen (Lammerink Installatiegroep, Oostingh Staalbouw Katwijk en Eissink Afbouw) een aanbieding op het uitgewerkte ontwerp voor de Utrechtse megabioscoop. Een onderscheidende factor, aldus projectmanager Thijs Haafkes. “We bleken een pre te hebben door dit project samen aan te vliegen; dat bood de opdrachtgever

zekerheid de juiste expertise in huis te hebben om een dergelijk project succesvol af te ronden.” Dura Vermeer Bouw Hengelo is coördinerend hoofdaannemer in het uitvoeringsteam, Oostingh Staalbouw realiseert de staalconstructie en monteert de betonvloeren, Lammerink Installatiegroep verzorgt alle gebouwgebonden installaties en Eissink Afbouw de binnenwanden en plafonds.

De bioscoopgebonden installaties vallen direct onder opdrachtgever CineMec.

ZAAL 1 HANGT AAN DAKCONSTRUCTIE 'De Sterrenkijker', zoals CineMec-directeur Gerben Kuipers de bioscoop in Leidsche Rijn heeft gedoopt, is de eerste megabioscoop in de agglomeratie Utrecht en krijgt 7 zalen met in

De dakconstructie van staal (linksboven) schermt onder meer het toekomstig dakterras af.

56 |

UTRECHT | CineMec

totaal 1.900 stoelen. Net als CineMec Ede moet het pand multifunctioneel gebruikt gaan worden, bijvoorbeeld voor congressen. Het in roodtinten uit te voeren bouwvolume – een hybride constructie van beton en staal, wordt pal naast de oostelijke wand van de A2-tunnel gebouwd. Bovenop de tunnel komt het nieuwe Berlijnplein met de hoofdentree van de bioscoop; die bevindt zich circa 8 meter boven het maaiveld aan de voet van de tunnel. Constructief gezien staat het bioscoopgebouw echter geheel los van de tunnelwand. De gemeente Utrecht, verantwoordelijk voor de inrichting van het omliggende terrein, zal als de gevel van de bioscoop gesloten is de tunnelwand verder afwerken met een aarden talud. Aan de voet van het nieuwe bioscoopgebouw, bij de Verlengde Vleutenseweg, komt een parkeerterrein. Op die locatie werd in het najaar van 2014 het huidige bouwterrein ingericht. “Wij zijn in oktober begonnen met heien”, vertelt Aarnink. “Precies waar vroeger de A2 lag. De betonnen kelderbak van de bioscoop, die is onderheid met prefab betonpalen, vormt de onderbouw van een stalen skelet waarin de zalen zijn 'gehangen'; de vloer van Zaal 1 – met 660 plaatsen de grootste bioscoopzaal – hangt zelfs aan een aparte dakconstructie.” Het gebouw wordt uiteindelijk een 'doos-in-een-doos' voorzien van geïsoleerde gevelcassettes en glazen vliesgevels. Verticaal gemonteerde, kleurrijke kokertjes van geëxtrudeerd aluminium moeten gaan zorgen voor een gevarieerd gevelaanzicht.

'PASSEN EN METEN' Terwijl het gebouwexterieur medio mei nog oogt als een stalen geraamte met hier en daar een gesloten gevelvlak, wordt in het gebouw al gewerkt aan de afwerking van de zalen. In twee zalen is de wandbeplating al gemonteerd. Aarnink: “Tijd en coördinatie zijn de grootste uitdagingen in dit project. Het is noodzaak vroeg in het proces met afbouw en installaties te beginnen. Dit gebouw zit letterlijk tjokvol ruimtelijke functies. De zalen liggen getrapt in het gebouw en het is echt passen en meten.” De Sterrenkijker' is een uiterst compact gebouw, vervolgt Haafkes. “Tegelijkertijd zal het straks vanuit de foyer een zeer ruimtelijke indruk bieden. De omgeving van de hoofdentree krijgt een glazen vliesgevel en binnenin komen slanke trappen en glazen liften. Op het dak is een terras voorzien – vandaar de naam 'De Sterrenkijker'.” Het gehele ontwerp van het bioscoopgebouw is in 3D-BIM uitgewerkt; er zijn nog enkele zaken die door CineMec moeten worden vastgelegd, zoals de definitieve invulling van de horeca. “We hebben een erg betrokken opdrachtgever. Het is echt een samenspel van partijen – bouwen is samenwerken, dat zie je hier in de praktijk”, aldus Aarnink. De gevel moet voor de bouwvak dicht zijn; eind september kan 'De Sterrenkijker' naar verwachting in gebruik worden genomen. Terwijl aan de overzijde van de Verlengde Vleutenseweg de zogenoemde 'rode doos' van TivoliVredenburg wordt afgebroken, verrijst enkele honderden meters verderop een nieuwe rode eyecatcher voor Leidsche Rijn: bioscoop 'De Sterrenkijker'. ❚

Constructie is hybride mix van beton en staal.

Projectinfo 'BIJNA ALLE INSTALLATIES INPANDIG' Lammerink Installatiegroep verzorgt alle gebouwgebonden installaties in de nieuwe CineMec-bioscoop – “een gebouw waarin elke millimeter wordt gebruikt”, aldus bedrijfsleider Kris Jansma. “Vooral het definiëren van de juiste posities voor de installaties was een uitdaging.” CineMec Utrecht is opgebouwd met een betonnen onderbouw waarin zich de centrale installatieruimte bevindt. De bioscoopzalen hangen als het ware in de grote staalconstructie bovenop deze 'kelderbak'. Jansma: “De grootste zaal snijdt het gebouw feitelijk in tweeën. Dat houdt in dat het leidingwerk bijna nergens recht is. In het gebouw bevinden zich twee knooppunten waar al het leidingwerk doorheen moet en er zijn veel zaalgebonden installaties.” Zo zijn de klimaatinstallaties (luchtbehandeling met wtw) zoveel mogelijk gekoppeld aan de afzonderlijke zalen, die worden geventileerd met behulp van een koekoek in de gevel. “Alle installaties zijn inpandig, behalve de bliksemafleiding op het dak.” Verder is het gebouw onder meer voorbereid op een grijswatercircuit, en is het uitgerust met LED-verlichting en DALI-techniek.

| 57

Volg ons!

Hoofdstaalconstructie De hoofdstaalconstructie van CineMec Utrecht is geëngineerd, geproduceerd, geleverd en gemonteerd door Oostingh Staalbouw Katwijk BV. Ook de stalen trappen van de foyer naar de hogere verdiepingen en de opvallende dakrandconstructie vallen binnen het contract van Oostingh Staalbouw Katwijk. In totaal wordt in het gebouw zo’n 900 ton staal verwerkt. “De grote uitdagingen zijn de korte bouwtijd en de stabiliteit tijdens de bouwfase”, zegt projectmanager Dirk van der Plas.

@Oostinghstaal

Met de opbouw van de staalconstructie werd in week 9 gestart en begin juni hoopt Oostingh Staalbouw Katwijk op te leveren. “Alles balt zich samen in een korte, intensieve uitvoeringsperiode. We hebben nu (begin mei; red.) 95% van het werk afgerond en de stalen trappen net gemonteerd.” Bioscoop ‘De Sterrekijker’, zoals CineMec Utrecht ook wel wordt genoemd, heeft vele in het oog springende elementen, zoals staalkolommen in het zicht en een gevelrand die hoger is dan de dakrand. Deze constructie schermt het toekomstige dakterras af.

Innovatief meedenken - Controleren - Verwachtingen overtreffen - Plannen - Vakmanschap Oostingh Staalbouw Katwijk heeft een sleutelrol in de uitvoeringsfase. “Dat houdt in dat vele werkzaamheden van ons samenhangen met die van andere aannemers”, zegt Van der Plas, die eind 2014 met de projectuitvoering naast de A2-tunnel begon. “Wij monteren het gehele staalskelet inclusief de kanaalplaatvloeren, die door hoofdaannemer Dura Vermeer worden geleverd.”

WWW.OOSTINGHSTAALBOUW.NL

WINANS DAKWERKEN

ON TOP OF IT

Winans Dakwerken is gespecialiseerd in het leveren en aanbrengen van bitumineuze en kunststof daksystemen. En uw betrouwbare partner voor het realiseren van ondermeer groendaken, parkeer- en leefdaken, energiedaken en dakveiligheid. Winans beheert, inspecteert en onderhoudt de top van gebouwen.

Scheepsdiep 12 - 8356 VJ Blokzijl Tel: 0521 - 37 15 55 E-mail: info@winans.nl

729045_Winans_dakwerken.indd 1

www.winans.nl 30-06-15 17:09

UTRECHT | CineMec

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP CONSTRUCTEUR UITVOERING INSTALLATIES STAALCONSTRUCTIE BINNENWANDEN EN PLAFONDS BOUWPERIODE PROGRAMMA

CineMec, eigendom van Pathé Holding BV DP6 architectuurstudio ABT Dura Vermeer Bouw Hengelo Lammerink Installatiegroep (E&W) Oostingh Staalbouw Katwijk Eissink Afbouw oktober 2014 – september 2015 11.000 m² (7 zalen/1.900 stoelen)

Projectinfo HOOFDSTAALCONSTRUCTIE De hoofdstaalconstructie van CineMec Utrecht is geëngineerd, geproduceerd, geleverd en gemonteerd door Oostingh Staalbouw Katwijk bv. Ook de stalen trappen van de foyer naar de hogere verdiepingen en de opvallende dakrandconstructie vallen binnen het contract van Oostingh Staalbouw Katwijk. In totaal wordt in het gebouw zo’n 900 ton staal verwerkt. “De grote uitdagingen zijn de korte bouwtijd en de stabiliteit tijdens de bouwfase”, zegt projectmanager Dirk van der Plas. Met de opbouw van de staalconstructie werd in week 9 gestart en begin juni hoopt Oostingh Staalbouw Katwijk op te leveren. “Alles balt zich samen in een korte, intensieve uitvoeringsperiode. We hebben nu (begin mei; red.) 95% van het werk afgerond en de stalen trappen net gemonteerd.” Bioscoop 'De Sterrekijker', zoals CineMec Utrecht ook wel wordt genoemd, heeft vele in het oog springende elementen, zoals staalkolommen in het zicht en een gevelrand die hoger is dan de dakrand. Deze constructie schermt het toekomstige dakterras af. Oostingh Staalbouw Katwijk heeft een sleutelrol in de uitvoeringsfase. “Dat houdt in dat veel werkzaamheden van ons samenhangen met die van andere aannemers”, zegt Van der Plas, die eind 2014 met de projectuitvoering naast de A2-tunnel begon. “Wij monteren het gehele staalskelet inclusief de kanaalplaatvloeren, die door hoofdaannemer Dura Vermeer worden geleverd.”

DAKPAKKET ONDERDEEL VAN LEAN-BOUWPROCES » elektrotechniek » werktuigbouwkunde » inbraak- & brandbeveiliging » telecom- & zorgalarmering

De bitumineuze dakbedekking op CineMec-bioscoop 'De Sterrenkijker' wordt geleverd en gemonteerd door Winans dakwerken uit Blokzijl. Het bedrijf levert tevens de betontegels die als eindafwerking fungeren en is onderdeel van het lean-bouwproces dat is vormgegeven in samenwerking met hoofdaannemer Dura Vermeer Bouw Hengelo. “Het dak van de bioscoop bestaat uit twee dakterrasdelen: een dakdeel op 19,5 meter hoogte en een deel op 22,85 meter hoogte”, vertelt projectleider Peter Dibbets. Beide dakdelen – 2.400 m² in totaal – zijn gelijkwaardig afgewerkt. “Eerst verkleven wij een dampremmende bitumineuze laag op de betonnen onderconstructie; vervolgens wordt PIR-isolatie in afschot aangebracht. Daarbovenop worden op een dakvlak betontegels in twee kleuren uitgevoerd, gelegd in een dambordmotief zodat het geheel een speels karakter krijgt.”

Veelzijdige

specialisten

in installatietechniek

De Mors 76 - 7631 AK Ootmarsum - T. 0541 - 58 80 00 - F. 0541 - 58 80 01 E. info@lammerink-groep.nl - I. www.lammerink-groep.nl

“Uitdagend is vooral de planning, want we werken hier met harde deadlines; binnen zeven weken tijd moet het dak waterdicht zijn”, vervolgt Dibbets. “Wij monteren met eigen mensen en werken samen op basis van een lean-bouwproces, waarvoor Dura Vermeer Bouw Hengelo vaste partners heeft gezocht die bewezen kwaliteit bieden. Dat houdt bijvoorbeeld in dat wij gekend worden in de planning, zodat wij ook de leverancier van de tegels goed kunnen aansturen, voor een tijdige oplevering.”

| 59 Advertentie Lammerink 95x130mm 2014.indd 1

13-10-14 12:19

AMSTERDAM | Kavel 14 en 16

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: CIIID

900 MAHLER & 1000 MAHLERLAAN

'Inspirerende mix wonen en werken' trekt verschillende doelgroepen naar Zuidas Het SPvE van Gerschwin, een stedenbouwkundig deelgebied van de Amsterdamse Zuidas, beoogt het realiseren van bebouwing in een hoge dichtheid met voldoende levendigheid en functiemenging en het realiseren van meerdere woningtypes. De kavels 14 en 16 in het deelgebied - beide met een entree aan de Gustav Mahlerlaan - zijn ontwikkeld door G&S Vastgoed, dat er onder meer een woontoren in de stijl van New York, met zeer luxe afgewerkte appartementen realiseert, aldus projectontwikkelaar Kasper Hesp.

60 |

AMSTERDAM | Kavel 14 en 16

Op de genoemde bouwlocatie wordt een 22 verdiepingen hoog woongebouw gerealiseerd, ontworpen door Inbo (oplevering voorjaar 2016), en een multi-tenant kantoorgebouw van 7 verdiepingen, ontworpen door OeverZaaijer (voltooid). Beide gebouwen zijn voorzien van een commerciële plint en worden gerealiseerd bovenop een doorlopende parkeerkelder. “Het zijn twee ontwerpen die op een geheel eigen wijze vormgeven aan de vraag naar een hoogwaardige mix in deelgebied Gerschwin, waar hogere en lagere gebouwen elkaar afwisselen”, vertelt Hesp. “De Zuidas wordt steeds meer het metropolitaanse centrumgebied van Amsterdam, met een goede mix van hoogwaardig wonen, werken en voorzieningen. De Gustav Mahlerlaan ligt op de voetgangersroute tussen station Amsterdam Zuid en de VU en wordt een high-end winkelstraat, zoals de P.C. Hooftstraat.

Hoger gelegen appartementen 900 Mahler bieden 'spectaculair' uitzicht op Amsterdam.

Kantoorgebouw 1000 Mahlerlaan zal onder meer Egon Zehnder gaan huisvesten; midden op de foto de woontoren 900 Mahler.

De behoefte aan appartementen in het hogere segment is zeer aanwezig in dit internationaal georiënteerde gebied. Tegelijkertijd is er vraag naar kwalitatief zeer hoogwaardige kantoorruimte met een plus, onderscheidende ontwerpen met maximale flexibiliteit, buitenruimtes en een grote mate van duurzaamheid; wij hebben als ontwikkelaar de mogelijkheden binnen de stedelijke randvoorwaarden optimaal benut.”

GEVARIEERDE VRAAG 1000 Mahlerlaan, zoals het kantoorgebouw van OeverZaaijer op de hoek van de Gustav Mahlerlaan en de Buitenveldertselaan is genoemd, is 'een nieuw type kantoorgebouw met verschillende balkons, vides die vloeren met elkaar verbinden en een volkomen eigen architectuur', aldus de architect. Executive search-bureau Egon Zehnder houdt er onder meer kantoor, in de plint is een vestiging van kappersketen Cosmo geopend en binnenkort opent Rob Peetoom de deuren. Het ontwerp van het kantoorgedeelte is voorzien van een BREEAM-certificaat 'Excellent'. Het oostelijker gelegen 900 Mahler is een chique gemetseld 'New York style' woongebouw met bemande receptie en 127 huur- en koopappartementen tot in het hoogste segment; het woongebouw heeft in verband met optimale daglichttoetreding een lager gelegen deel aan de zijde van de George Gerschwinlaan. De ontwikkeling van deze 'residential tower' is maatwerk, zegt Hesp. “Wij proberen uiteraard richting te geven aan de huurder en koper op basis van standaardplattegronden, maar in principe is de indeling flexibel in te vullen, met naast Inbo de inbreng van interieurdesigners Ila en Kate Hume.”

Syntrus Achmea Real Estate & Finance heeft de appartementen op de verdiepingen 2 t/m 8 (en gedeeltelijk 9) van beide torens gekocht en actief bijgedragen aan de ontwikkeling. “Het uitzicht over de stad vanaf de hoger gelegen verdiepingen van 900 Mahler is spectaculair. Daar zijn een aantal grotere appartementen gerealiseerd met een gemiddelde omvang van 180 m², maar je vindt in dit gebouw tevens appartementen met een omvang van 90 m². Ook wordt een appartement van 500 m² gerealiseerd. De gevarieerde vraag heeft ons positief verrast; in 900 Mahler komen zowel gezinnen als expats te wonen.”

KWALITEIT EN EFFICIËNTIE Uitvoerende partij is Kavel 14 | 16, een bouwcombinatie van G&S Bouw en Boele & van Eesteren, beide onderdeel van VolkerWessels. De bouwcombinatie startte in november 2013 met de parkeerkelder waarop de opstallen zijn gefundeerd en heeft 1000 Mahlerlaan op 1 april 2015 opgeleverd. “Het kantoor is gelijktijdig met de doorlopende parkeergarage gebouwd. Vanwege de beschikbare tijd is de constructie van het kantoorgedeelte volledig in prefab uitgevoerd”, zegt projectleider Bert Turksma. “Het kantoorgedeelte stempelt door op de vloer van de parkeergarage. Na de aanleg van de keldervloer was het in principe een kwestie van 'stapelen' van prefab kolommen, balken en vloeren. De gevel is afgewerkt met witte natuurstenen panelen in verticale en horizontale richting die de betonnen constructie bedekken; met daartussen grote glasoppervlakken voorzien van te openen ramen en schuifpuien. Het kantoorgedeelte van het gebouw is in ›

| 61

AMSTERDAM | Kavel 14 en 16

Projectinfo KAVEL 16 TE AMSTERDAM Dat de Zuidas in Amsterdam een aantrekkelijk gebied is om te wonen en te werken, bewijst de nieuwbouw van 900 Mahler en 1000 Mahlerlaan (resp. kavel 14 en 16). Naast de 22 verdiepingen hoge woontoren staat een kantoorgebouw van 7 bouwlagen met een duidelijk hoogwaardige uitstraling, dankzij een verfijnde materiaalkeuze. Eigenaar en gebruiker is het beroemde Chanel-concern. Het ontwerp van architectenbureau Oever Zaaijer (John Bosch) heeft grote balkons, veel glas en natuursteen met een stralend en warm cachet als gevelbekleding. Dekker Natuursteen kreeg van de Bouwcombinatie G&S/Boele & Van Eesteren de opdracht dit uit te voeren in Jura Rahmweiss, gezandstraald, met terrassen en binnenvloeren in gezoete uitvoering. Deze lichtbeige, Duitse kalksteen is juist de laatste jaren weer heel populair geworden. In totaal is er 2.500 m2 aan gevelplaten, afdekkers en plafondplaten aangebracht. Ook de huurder van de bovenste etages, Multi Corporation, koos voor zijn interieur voor Jura Rahmweiss.

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE

PROGRAMMA

G&S Vastgoed Inbo (woongebouw); OeverZaaijer (kantoorgedeelte) Kavel 14 | 16 (G&S Bouw en Boele & van Eesteren) november 2013 – april 2015 (kantoorgedeelte + parkeergarage) – voorjaar 2016 (woongebouw) 127 huur- en koopappartementen; 1.200 m² winkelruimte (woongebouw); 8.350 m² v.v.o. kantoor- en winkelruimte (kantoorgedeelte)

verband met BREEAM-certificering onder meer voorzien van een WKO-installatie.” Ook bij de engineering en realisatie van de woontoren 900 Mahler is een efficiënte bouw het uitgangspunt, zegt projectleider Walter Weissensee. “De constructie is een combinatie van tunnelgietbouw en prefab metselwerk sandwichel ementen. De gevelafwerking wordt integraal met het in-het-werk-gestorte betonnen skelet gemonteerd. Voor het ontwerp van de elementverdeling is in overleg met de architect gezocht naar een manier om de voegen zoveel mogelijk aan het zicht te onttrekken. Elk steentje van het prefab sandwichelement is uitgeëngineerd. Het voordeel van de gekozen prefab gevelconstructies is dat je de gevel onder geconditioneerde omstandigheden kunt bouwen - zonder nadelige weersinvloeden, en hierdoor een hoger kwaliteitsniveau haalt. Er is geen steiger voor de hoogbouw nodig en de prefab elementen komen just-in-time aan op het werk. Dat is niet alleen veiliger, het bezorgt de directe omgeving ook minder overlast. Op dit moment realiseren wij een verdieping per week; na de bouwvak wordt naast de ruwbouw gestart met de afbouw in een cyclus van een verdieping per week.” ❚

Ook bij het nieuwe hoofdkantoor van Chanel op de Zuidas in Amsterdam (kavel 16) wordt door Dekker Natuursteen aangetoond dat in het oog springende gebouwen met natuursteen beter tot hun recht komen. Wij feliciteren opdrachtgever, aannemer en architect met dit schitterende project.

www.dekkernatuursteen.nl 62 |

'S-HERTOGENBOSCH | Paleisbrug

Tekst: Francois Elands Beeld: Gemeente 's-Hertogenbosch

Verbindingsader met een extra dimensie Sinds de feestelijke opening van de Paleisbrug op 9 mei jl. heeft de gemeente ‘s-Hertogenbosch er weer een architectonisch pareltje bij. Deze iconische voetgangers- en fietsersbrug over het spoor en de Magistratenlaan verbindt het historische stadscentrum met het moderne Paleiskwartier en geeft met haar dubbelfunctie als ‘parkpassage’ een enorme boost aan de Brabantse provinciehoofdstad.

In 2009 werd door de gemeente een prijsvraag uitgeschreven, waarvoor drie architectenbureaus werden uitgenodigd. Uiteindelijk werd Benthem Crouwel Architects door een speciale commissie uitgeroepen tot winnaar. “De voornaamste reden hiervoor was het bijzondere ontwerp, dat perfect aansloot binnen ons idee om behalve een brug ook een aangename verblijfplaats te maken”, vertelt Willem van der Made, die als directeur Stadsontwikkeling vanaf het eerste uur betrokken is bij het prestigieuze project.

DUURZAAM EN AANGENAAM “De Paleisbrug ligt op een uniek punt met een adembenemend uitzicht op de historische binnenstad, het Paleiskwartier en natuurgebieden de Gement en het Bossche Broek”, vervolgt Van der Made. “Vandaar dat we een extra dimensie wilden toevoegen aan de nieuwe verbindingsader. Deze is op zich al bijzonder door de lichtgebogen constructie van cortenstaal, gerealiseerd door aannemer Mobilis, maar het is helemaal uniek geworden door het beplantingsplan en de diverse duurzame toepassingen. Behalve het onderhoudsvriendelijke materiaal zit er onder het natuursteen bijvoorbeeld

vloerverwarming, om te voorkomen dat er zout gestrooid moet worden. Deze vloerverwarming is aangesloten op het grootschalige WKO-systeem van het Paleiskwartier, dat in de zomer de warmte van de brug opslaat en deze in de winter aanwendt voor verwarming. Daarnaast is het complete bevloeiingssysteem voor de planten en bomen geautomatiseerd, zodat alle flora precies de juiste hoeveelheid water en voedingsstoffen krijgt. Deze beplanting heeft ook het tegengaan van hittestress als functie, waardoor het een genot is om op de brug te verblijven. Duurzaam én aangenaam dus, maar ook modern met gratis wifi, unieke diagonale liften en sprookjesachtige LED-verlichting, naar ontwerp van verlichtingsarchitect Robert Jan Vos.”

ICONISCHE WAARDE Voor de inrichting van de 250 meter lange, 10 meter brede en circa 7 meter hoge parkomgeving schakelde Benthem Crouwel de bekende landschapsarchitect Piet Oudolf in, die eerder het ontwerp maakte voor de High Line in New York en ook bekend is door zijn ontwerp voor de Gardens of Remembrance in Manhattan. Het beplantingsplan verdeelt de brug ›

| 63

irrigatiesystemen met afstandsbeheer!

Mastop Totaaltechniek Alfensvaart 17 2771 NM Boskoop

(0172) 23 10 84 info@mastop.nl www.mastop.nl

'S-HERTOGENBOSCH | Paleisbrug

in drie gebieden, elk met een eigen karakter. De planten zijn geselecteerd op verschillende bloeiperiodes, waardoor de brug het hele jaar voor verrassingen zorgt. Van der Made: “We merken nu al dat andere projecten in onze stad ook extra aandacht krijgen door de iconische waarde van de nieuwe brug. Deze

investering in de openbare ruimte werpt z’n schaduw dus al vooruit met betrekking tot investeringen die in de stad gedaan worden en mensen die hier willen wonen. De Paleisbrug verkoopt zich in feite zelf als belangrijk onderdeel van de stad, als een brug die geen brug wil zijn maar een park op niveau!” ❚

Projectinfo IRRIGATIESYSTEEM PALEISBRUG OP AFSTAND GEMONITORD De in mei geopende Paleisbrug is geheel ingericht als park, inclusief beplanting en bomen. Mastop totaaltechniek heeft het irrigatiesysteem van de langzaamverkeerbrug aan de zuidzijde van station 's-Hertogenbosch geleverd en aangelegd. Het gehele benodigde leidingenwerk is verzorgd door Mastop – inclusief installaties; de watertechnisch specialist uit Boskoop staat daarnaast garant voor de controle van de vochthuishouding en irrigatie op basis van afstandsbeheer. Het bedrijf ontwikkelde in een eerder stadium met belangrijke klanten uit de tuinbouwsector een systeem voor de monitoring van vochthuishouding en irrigatie; dat systeem wordt op maatwerkniveau ook gebruikt op de Paleisbrug, vertelt Jos Mastop. “In het project worden circa 100 vochtsensoren verwerkt in 1.000 m² beplanting, die via substraten wordt geïrrigeerd.”

Paleisbrug richting Paleiskwartier.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente ’s-Hertogenbosch ADVIES- EN INGENIEURSBUREAU Grontmij b.v. ARCHITECT Mels Crouwel van Benthem Crouwel Architects TUINARCHITECT Piet Oudolf LICHTONTWERP Robert Jan Vos Uitvoering ruwbouw

GEDELEGEERD OPDRACHTGEVER ProRail HOOFDAANNEMER Mobilis b.v. ONDERAANNEMER STAAL Van den Bersselaar b.v. ONDERAANNEMER LIFTEN Möhringer b.v. Haarlem ONDERAANNEMER E EN W Bosman b.v. ONDERAANNEMER AFDICHTING Van Doorn Dakspecialist BV Uitvoering afbouw

HOOFDAANNEMER Mobilis b.v. ONDERAANNEMER STAAL Van den Bersselaar b.v. ONDERAANNEMER E EN W Bosman b.v. ONDERAANNEMER TEGELWERK Zeebregts b.v. HOOFDAANNEMER GROEN Ebben b.v. Kosten uitvoering

PROVINCIE EN RIJK elk 6,5 miljoen GEMEENTE 4,5 miljoen STAAL 1.300 ton BETON 4.000 ton inclusief wapening WARMTE (WKO) 7 kilometer vloerverwarmingsslangen TEGELS 1.100 m2

De vele sensoren zijn, ondersteund door software, aangesloten op een server en vooraf ingeregeld. “Zij zorgen ervoor dat gedetecteerd wordt of er voldoende vocht of mest aanwezig is. Op basis van temperatuurschommelingen kan het project automatisch worden bijgestuurd. Dat leiden wij af uit de data die wij binnenkrijgen.” Het afstandsbeheer wordt dus eveneens door Mastop verzorgd. “Als een grenswaarde wordt overschreden komen wij in actie en wordt de gemeente 's-Hertogenbosch, de beheerder van de brug, op de hoogte gesteld.” Leidingenwerk Het leidingenwerk is in speciale goten in de brugconstructie aangelegd, vergelijkbaar met een leidingensysteem voor vloerverwarming. “Voor deze optie is gekozen omdat het niet mogelijk was de beplanting 'overhead' te irrigeren. Het is immers een lange, smalle brug, en voetgangers en fietsers gaan tussen de perken door.” Irrigatie ondersteund door afstandsbeheer wint aan populariteit in de utiliteitsbouw, zegt Mastop. “In het verleden was het gebruik van vochtsensoren voorbehouden aan de tuinbouwbranche, maar wij zien steeds vaker dat het systeem ook voor het beheer van geïrrigeerde groendaken en -gevels in beeld komt. Daarnaast wordt waterbuffering in relatie tot piekbelasting in het dichtbebouwde Nederland steeds belangrijker. In een parkeergarage op de Westblaak in Rotterdam hebben wij bijvoorbeeld silo's geïnstalleerd voor de opslag van hemelwater, die gekoppeld aan een weerserver bij piekbelasting automatisch worden leeg gepompt.”

| 65

GELDERMALSEN | MFC EGC

Tekst: Liliane Verwoolde

Beeld: van der Horst Aannemers

LUCHTDICHT BOUWEN VOOR GROTE PROJECTEN

'De ambitie? Een luchtdichtheid van Qv10: 0,15'

Het nieuwe MFC- ECG in Geldermalsen is luchtdicht gebouwd. Nu is luchtdicht bouwen in de huizenbouw allang ingeburgerd. Maar bij MFC-ECG De Pluk gaat het om een gebouw van 5.000 m2. Dan vraagt luchtdicht bouwen extra zorg en aandacht.

Via de centrale hal kunnen de bezoekers naar de bibliotheek, de filmzaal, het grand café of andere instanties.

Multi Functioneel Centrum - Eerstelijns Centrum Gezondheidszorg te Geldermalsen is een gecombineerd gebouw. Straks vinden 22 gebruikers - zowel maatschappelijke instellingen als zorgvoorzieningen - er onderdak. In het midden van het gebouw ligt de centrale hal. Via deze hal kunnen de bezoekers naar de bibliotheek, de filmzaal, het grand café of andere instanties. De gemeente Geldermalsen heeft de bouw gegund aan van der Horst aannemers uit Mill. Dit bedrijf biedt een sterke prijs/kwaliteitsverhouding en heeft ervaring met soortgelijke projecten.

INNOVATIEVE PARTNERS Het neerzetten van een luchtdicht gebouw met twee bouwlagen en een oppervlakte van 5.000 m2 is een uitdaging op zich. Maar de korte bouwtijd en de hoge eisen op het gebied van geluidsisolatie maken de uitdaging extra groot. “De eis is een luchtdichtheid van 0,15”, vertelt Rob Roelofs, projectleider van van der Horst aannemers. “We hebben het dan over een luchtverlies van 750 liter/seconde/vierkante meter bij een drukverschil van 10 Pascal. Door meting

66 |

is nu een luchtdichtheid vastgesteld van 0,09. Dat betekent een verlies van lucht van 450 liter/per seconde/vierkante meter. Buro Nieman noemde dit een unieke prestatie.”

THERMOGRAFISCHE TEST Een thermografische meting maakt deel uit van de contractuele verplichtingen. Voor deze meting wordt het gebouw thermisch gefotografeerd bij een verschil van 10 graden tussen binnen- en buitentemperatuur. Zo wordt exact zichtbaar waar zich isolatielekken bevinden.

GELUIDSISOLATIE Ook de geluidseis van 45 dB vraagt om extreem deugdelijke aansluitingen tussen de bouwkundige elementen onderling. Van der Horst aannemers kan alleen aan deze eis voldoen door een goede geluidsdichting te regelen bij alle kanaaldoorvoeren door de wanden. Dit gebeurt in samenspraak met de geluidsadviseur.

GELDERMALSEN | MFC EGC

Maar de zorgvuldige manier van werken en de vele extra maatregelen worden rijkelijk beloond. Geldermalsen heeft straks een MFC-ECG dat energetisch optimaal in elkaar zit. 204 zonnepanelen en een WKO-installatie zorgen voor milieuvriendelijke energie en deze energie wordt vervolgens optimaal ingezet. Daarbij is het gebouw uiterst onderhoudsvriendelijk. Bibliotheek en theater huizen gemoedelijk naast elkaar, zonder dat ze enige overlast ondervinden van elkaar. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP ADVIES UITVOERING W-INSTALLATIES E-INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Gemeente Geldermalsen Bonnemayer Architecten – Uden Pieters Bouwtechniek – Utrecht van der Horst aannemers – Mill Gebr. Janssen – Beugen Nikkelen Elektrotechniek – Groesbeek inclusief installaties : € 5,6 miljoen mei 2014 – juni 2015

Projectinfo STIJLVOLLE ALUMINIUM GEVELPANELEN Wie langs het multifunctionele centrum ECG loopt en naar boven kijkt, ziet dat de stijlvolle gevelbekleding het pand cachet geeft. Ruim 1.000 m2 plafond, de brede boeiboorden en een gedeelte van de gevel zijn bekleed met aluminium gevelpanelen. Ook bij ronde en getrapte vormen, bij sparingen en spots, sluiten de panelen feilloos aan. “ECG is een groot project”, vertelt Peter Moser, directeur VPT Versteeg. “Dat vraagt om een intensieve voorbereiding en een doordachte logistiek. Maar het werk is ook bijzonder. De vele complexe vormen doen een groot appél op de creativiteit en knowhow van onze engineers.” Niet voor niets zijn de engineers van VPT Versteeg uitgerust met 3D-apparatuur van het hoogste level. Zo worden de vormen van de panelen, inclusief de aansluitingen op kolommen en staal, van tevoren inzichtelijk en is de maatvoering dermate exact dat in het productieproces eigenlijk niks meer fout kan gaan. “Daar zit onze kracht”, vertelt Moser. “Engineering, productie en afwerking vormen een gesloten keten. In de hypermoderne coaterij – een zusterbedrijf van VPT Versteeg – is alles afgestemd op onze eigen producten en krijgen de panelen de finishing touch. De meerlaagse poedercoating zorgt voor een stijlvol uiterlijk en een duurzame bescherming. Een betere bewaking van de kwaliteit is eigenlijk niet mogelijk.”

| 67

ARNHEM | Kantoorgebouw B50

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: BAM Utiliteitsbouw

Voormalig TenneT-gebouw krijgt nieuw elan

Op Energy Business Park ‘Arnhems Buiten’ rondde Bouwcombinatie BAM - Giesbers v.o.f. in juni een grootschalige renovatie af. Kantoorgebouw B50, het voormalige hoofdkantoor van TenneT, onderging een bouwkundige en installatietechnische upgrading. En dat in slechts vijf maanden. Arnhems Buiten is een monumentaal, groen bedrijvenpark waar bedrijven als DNV-GL, DEKRA en NRG al jaren het gezicht bepalen. In 2013 betrok TenneT er een nieuw hoofdkantoor. Voor het oude hoofdkantoor sloot het bedrijf een 2 met DNV-GL. Uiteindelijk nam PingProperties, ook eigenaar van het nieuwe hoofdkantoor van TenneT, het oude kantoorpand over. In samenspraak met DNV-GL stelde TenneT met BD Architectuur en de Zwarte Hond een bestek op voor de renovatie van het pand. BAM Utiliteitsbouw en GiesbersWijchen kregen eind 2014 de opdracht gegund. Zij voerden als combinatie ook al de bouw van het nieuwe TenneT-hoofdkantoor uit.

BOUWKUNDIGE INGREPEN De renovatie heeft betrekking op vier bouwdelen: de gebouwen Noord, Oost, Zuid en West. De meeste gebouwen krijgen een bestemming als kantoor. Gebouw Oost krijgt een laboratoriumfunctie en op de begane grond van gebouw Zuid komt het bedrijfsrestaurant. “De renovatie omvatte een bouwkundige en installatietechnische component”, vertelt projectleider Patrick Gerdsen van de bouwcombinatie. “Een grote bouwkundige ingreep betrof de renovatie van de gevels, waarbij al het glas is vervangen door triple

68 |

beglazing. Bouwdeel Zuid kreeg een geheel nieuwe tuingevel, ontworpen door architectenbureau De Zwarte Hond. Ook realiseerden we in bouwdeel Oost extra kozijnen voor meer daglichttoetreding en alle kozijnen kregen schone of nieuwe zonwering.” Andere bouwkundige ingrepen waren het vervangen c.q. renoveren van liften, diverse schilderwerkzaamheden, het vernieuwen van tegelwerk, het vervangen van plafonds en het verwijderen van wanden en vloerbedekking. Voor de plaatsing van de zonnepanelen, ook onderdeel van de opdracht, maakte de bouwcombinatie gebruik van een nieuwe, innovatieve ondersteuningsconstructie. Hierdoor is geen ballastering benodigd op het dak.

gebouwen. Procesmanager JK Veldink, namens de bouwcombinatie onder meer verantwoordelijk voor het BREEAM-traject, licht toe: “Een belangrijk aspect is dat de gebruikers in elke ruimte zelf het klimaat en comfort kunnen bepalen. Verder passen we subbemetering toe en vanzelfsprekend wordt het verbruik van energie en water beperkt. In de toiletgroepen zijn bijvoorbeeld afsluiters ingebouwd die gekoppeld zijn aan de aanwezigheidsdetectie.” Overige maatregelen die aan het BREEAM-label bijdragen, zijn de nabijheid van het openbaar vervoer en basisvoorzieningen, de hoge isolatiewaarden van de gevels, de grote hoeveelheid daglichttoetreding en het vrije uitzicht naar buiten.

DUURZAME INSTALLATIES

SAMENWERKING ALS SUCCESFACTOR

Installatietechnisch werd het gebouw opnieuw ingericht. Zo kwamen er nieuwe luchtbehandelingskasten, inclusief regelsystemen voor luchtbehandeling op verdiepingsniveau en nieuwe cv-ketels. Ook de sanitaire en elektrotechnische onderdelen werden gerenoveerd. De installaties leveren een wezenlijke bijdrage aan het behalen van het BREEAM-NL In-Use label ‘Excellent’ voor het onderdeel Asset, een specifiek duurzaamheidslabel voor bestaande

Op 7 januari 2015 kreeg de bouwcombinatie het project overgedragen. Enkele dagen later startten de sloopwerkzaamheden al. “Dat moest ook”, zegt Gerdsen, “want de oplevering stond gepland voor juni. Om die korte bouwtijd te realiseren, moesten we continu en overal scherp op zijn. Denk aan het op tijd inkopen van onderdelen en het efficiënt inplannen van leveranciers, maar ook: voortdurend keuzes maken over de procesinrichting. Dit betekende dat we soms zaken

ARNHEM | Kantoorgebouw B50

uitvoerden die normaal bij derden liggen. Zo demonteerden we zelf de plafondplaten, zodat de installateur snel aan de slag kon. De gevels en afbouw voerden we uit volgens de lean methode. We werkten in de

Bouwinfo

avonden en op vrije dagen door.” Veldink voegt toe: “Een grote succesfactor bij dit project was de goede samenwerking tussen de betrokken partijen. Omdat de meeste partijen en personen elkaar al kennen van

het eerdere nieuwbouwproject, kwamen de processen snel op gang.” De bouwcombinatie leverde op 1 juni het casco van gebouw Oost op. De gebouwen Zuid, West en Noord volgden op 15 juni. ❚

Projectinfo

BOUWPROGRAMMA Renovatie kantoorgebouw, bestaande uit vier bouwdelen (10.000 m2 BVO).

TOPSPORT IN GEVELBOUW

OPDRACHTGEVER

Na de grootschalige renovatie voldoet kantoorgebouw B50 aan de vereisten van BREEAM-NL In-Use ‘Excellent’ en energielabel A. De verbeterde en vernieuwde gevels leveren hieraan een belangrijke bijdrage. Thermo Konstrukties BV nam - in zeer korte tijd - het gevelwerk van detailengineering tot en met montage uit handen.

PingProperties, Amsterdam

ONTWERP Bouwkundig: bd Architectuur, Oosterbeek Esthetisch: De Zwarte Hond, Rotterdam

UITVOERING Bouwcombinatie BAM - Giesbers v.o.f. (BAM Utiliteitsbouw en Giesbers Wijchen)

BOUWPERIODE januari 2015 – juni 2015

CONSTRUCTEUR

“Van zo’n 500 kozijnen vervingen we het glas door triple beglazing”, vertelt Maarten Jansen, die namens Thermo Konstrukties de gevelrenovatie begeleidde. “Tussen de kozijnen en de nieuwe beglazing pasten we isolatieband toe voor maximale luchtdichtheid. In gebouw Noord vervingen we 115 complete kozijnen. Verder reinigden we alle kozijnen en zonweringen, en waar nodig vernieuwden we onderdelen.” Bij het bedrijfsrestaurant realiseerde Thermo Konstrukties zo’n 350 vierkante meter tuingevel. Voor deze transparante, zeer slank uitgevoerde gevel moest de bestaande pui gesloopt worden.

ABT, Velp

INSTALLATIEADVIES S2H raadgevende ingenieurs bv, Wageningen

E-INSTALLATIES Kropman Installatietechniek, Zwolle

W-INSTALLATIES Kropman Installatietechiek, Zwolle

Elke seconde benutten Jansen vervolgt: “We hadden negen weken om 2.500 vierkante meter gevel te renoveren en realiseren, inclusief inmeten en ontwerp. Om dit te bewerkstelligen hebben we topsport bedreven. We maakten extra uren en dagen en gaven daar zo efficiënt mogelijk invulling aan. Elke seconde werd optimaal benut, waarbij we het maximale uit onszelf en onze leveranciers haalden. Een intensief, maar plezierig traject waar we met trots op terugkijken.”

Provincialeweg 7 5835 CZ Beugen (Boxmeer) Tel : 0485-363036 Fax: 0485-362374 info@thermobv.nl

Thermo Konstrukties ontwerpt, produceert en bouwt kozijnen, ramen, deuren, vliesgevels, serres, veranda’s en overkappingen. Elke maatvoering en vrijwel iedere vorm is mogelijk! Meerwaarde door vakwerk en ervaring al meer dan 25 jaar in aluminium.

Kozijnen Vliesgevels Serres Veranda’s Lichtstraten Balkonbeglazing Aan- en uitbouwen Voor zeer uiteenlopende opdrachtgevers realiseert Thermo Konstrukties aluminium producten op maat. Als specialist in dit vakgebied zijn wij sterk in het ontwerpen, meedenkend oplossen en verbeteren van constructies. Hierbij houden wij de bouwkosten en het design nauwlettend in het oog.

WWW.THERMOBV.NL | 69

EMMEN | Theater

Tekst: Jan-Kees Verschuure

Beeld: Dura Vermeer Bouw Hengelo

Theater Emmen: een markant ontmoetingspunt Aan de westzijde van het centrum van Emmen, bij het tot Wildlands Adventure Zoo omgedoopte dierenpark, wordt het â&#x20AC;&#x2DC;Theater en de Wereld van Ontmoetingâ&#x20AC;&#x2122; gebouwd. Het multifunctionele theatergebouw wordt met haar golvende groendak en grote glasoppervlakken een markant ontmoetingspunt in het vernieuwde stadscentrum van Emmen.

Wildlands Adventure Zoo, de nieuwe naam van het voormalige Dierenpark Emmen, wordt in het kader van het Masterplan Emmen Centrum verplaatst, waardoor de nieuwe Zoo direct aansluit op het stadscentrum. Bezoekers wandelen straks vanaf het nieuwe centrumplein naar het entreegebied van het park en

70 |

EMMEN | Theater

Projectinfo het theater. Het nieuwe theatergebouw, dat geëxploiteerd gaat worden door Wildlands onder het motto ‘cultuur naast natuur’, wordt een wezenlijk onderdeel van het dierenpark en zal als hoofdentree fungeren van het nieuwe ‘Belevenspark’, ofwel de ‘Wereld van Theater en Wereld van Ontmoeting’. Ook de kantoren voor het personeel van het dierenpark komen in het theatergebouw. Het gebouwontwerp is afkomstig van het Deense Henning Larsen Architects en de Van den Berg Groep. Bijzonder onderdeel is het gewelfde dak. In verschillende curves plooit het dak zich over het gebouw, met als top de betonnen toneeltoren. Dak en kopgevels worden geheel begroeid met kruiden en grassen en vormen daarmee een ‘opgetild, groen landschap’, aldus de architecten. De andere gevels van het gebouw zijn volledig transparant en bestaan grotendeels uit glas. In het theater komen twee zalen: een grote schouwburgzaal van circa 800 stoelen en een multifunctionele kleine zaal met 300 zitplaatsen of 1.000 staanplaatsen. Daarnaast komen er verschillende congresfaciliteiten en meerdere horecavoorzieningen in het gebouw, waarvan de realisatie in september 2014 van start ging.

BVP-PROJECT Dura Vermeer Bouw Hengelo is hoofdaannemer en verkreeg de opdracht als gevolg van een BVP-procedure (Best Value Procurement). “Opdrachtgever gemeente Emmen haalt daarmee de expertise uit de markt”, vertelt bedrijfsleider Adri van Veggel. “Wij hebben het architectonisch ontwerp op basis van randvoorwaarden als budget en planning verder uitgewerkt.” Het theater wordt gerealiseerd op een gestorte fundering, voorzien van een staalconstructie met kanaalplaatvloeren en stalen dakplaten. De constructie wordt gedragen door de toneeltoren, die uit holle prefab wandelementen bestaat van 5 tot 13 meter hoogte. “De realisatie van de toneeltoren is naast de korte voorbereidingstijd de grote uitdaging van dit project. Het afschoren van de torenconstructie speelt een belangrijke rol in de bouwlogistiek; tegelijkertijd zijn wij nu al bezig met de binnenwanden”, licht Van Veggel toe. Belangrijk onderdeel van de voortgang is het wind- en waterdicht maken van het theatergebouw, volgens planning te realiseren rond de bouwvak. Wanneer de Wildlands Adventure Zoo eind maart 2016 opent, ›

BIJZONDER HOGE EISEN AAN DEUREN Een groen en transparant gebouw waar de wereld van theater en beleving samen komen. De combinatie van een theater, congresfaciliteiten, horecavoorzieningen, kantoren en de entree van het dierenpark in één gebouw brengt op sommige plaatsen in het gebouw bijzonder hoge eisen aan geluidsisolatie en brandwerendheid met zich mee. De combinatie van deze twee aspecten vraagt om bijzondere deuren. Dura Vermeer heeft in Merford Special Doors een partner gevonden voor de invulling van deze deuren. De wanden van het toneel van de zalen naar de expeditieruimte hebben in dit project naast hoge geluidsisolerende eisen van Rw 47 dB ook een brandwerendheidseis van 120 minuten. Deze eisen zijn door Merford ingevuld met MFT en MD56L draaideuren en Noiselock overheaddeuren. Daarbij verzorgt Merford de gehele engineering, projectleiding en plaatsing van de deuren. Door Merford’s jarenlange ervaring heeft Dura Vermeer geen omkijken naar deze complexe deuren. Van wandaansluiting tot hangen sluitwerk, alles is gecontroleerd en gecertificeerd.

VEILIG WERKEN OP HOOGTE AAN EEN ICONISCH GEBOUW De bouw en het onderhoud van het iconische nieuwe Theater en de Wereld van Ontmoeting biedt een uitdaging voor alle betrokken partijen. De verwezenlijking van het opvallende ontwerp vraagt om oplossingen op maat. In nauwe samenwerking met aannemer Dura Vermeer, dakdekker Sercodak en de leverancier van het groendak Koninklijke Van Ginkel heeft Eurosafe Solutions, specialist in valbeveiligingsoplossingen, een aantal veiligheidsvoorzieningen ontworpen om veilig op hoogte te kunnen werken. Om tijdens de bouwfase van het golvende en sterk hellende groendak de veiligheid te kunnen waarborgen, heeft Eurosafe Solutions een aantal abseilpunten aangebracht. Gezekerd aan deze ankerpunten kan men met behulp van touwtechnieken veilig het dak bereiken en betreden. Deze voorzieningen worden in combinatie met een hoogwaardig Latchways kabelsysteem – dat speciaal ontwikkeld is voor groendaken – ook gebruikt voor het onderhoud van dit bijzondere dak. Op de bitumen dakvlakken worden vergelijkbare kabelsystemen toegepast. Veilig werken op hoogte, zonder compromis.

HET GROENSTE THEATER WORDT GEBOUWD IN EMMEN ‘Een intelligent ontwerp met een inventieve visie, multifunctioneel, flexibel en bijzonder duurzaam’, zo stond te lezen in het verslag van de beoordelingscommissie. Aan de westzijde van het centrum in Emmen, bij het nieuwe Dierenpark, wordt het Theater en de Wereld van Ontmoeting gebouwd. Aannemer Dura Vermeer heeft op 15 juli de opdracht gekregen om het nieuwe theater en de gezamenlijke entree van het theater en de dierentuin te realiseren. Het hoge ambitieniveau van de gemeente is vertaald in het ontwerp. Bijzonder onderdeel van het gebouw is het gewelfde dak. In verschillende curves plooit het dak zich over het gebouw, met als hoogtepunt de toneeltoren. Dit dak en de kopgevels van het gebouw worden geheel begroeid met kruiden en grassen en vormen daarmee als het ware een opgetild, groen landschap. Dat maakt dit gebouw tot het meest groene theater. Dura Vermeer schakelde SERCO Dakspecialisten uit Lemelerveld in om dit technisch hoogstandje te realiseren. De opening van de Wereld van Ontmoeting staat gepland op 25 maart 2016.

| 71

Veilig op hoogte zonder compromis Voor al uw kozijnen, ramen, deuren, trappen en overig machinaal timmerwerk

Voor al uw kozijnen, ramen, deuren, trappen en overig machinaal timmerwerk

Oude Deurningerstraat 4a - 7561 PJ Deurningen Oude 4a - 18 7561 Voor al uwDeurningerstraat kozijnen, ramen, deuren, trappen enDeurningen overig info@lanko.nl machinaal timmerwerk Telefoon: 074 277 64 - PJ Email: Telefoon: 074 277 64 18 - Email: info@lanko.nl

www.lanko.nl www.lanko.nl

Oude Deurningerstraat 4a

Oude Deurningerstraat 4a - 7561 PJ Deurningen 7561 PJ074 Deurningen Telefoon: 277 64 18 - Email: info@lanko.nl

Telefoon: 074 277 64 18 www.lanko.nl Email: info@lanko.nl

Eurosafe Solutions biedt veiligheid voor mensen die op hoogte werken. Zonder compromis. Met hoogwaardige valbeveiligingsoplossingen, volledig toegespitst op uw speciﬁeke situatie. Oplossingen die onder alle omstandigheden voldoen aan de strengste eisen. Door risico’s zorgvuldig te inventariseren, deskundig te adviseren, op maat te installeren, gebruikers gericht te instrueren en nauwgezet te inspecteren, zorgen wij ervoor dat uw medewerkers en derden veilig en verantwoord hun werk op hoogte kunnen verrichten. En door ook de toegang tot hoog gelegen werklocaties, redding & evacuatie en persoonlijke beschermingsmiddelen in het veiligheidsplan op te nemen, vervolmaakt Eurosafe Solutions de veiligheidscirkel. Naast innovatieve en duurzame valbeveiligingsproducten bieden we met een team van specialisten aanvullend reparatie- en onderhoudsservices op moeilijk bereikbare plaatsen.

www.lanko.nl

eurosafesolutions.com

729077_Lanko Timmerfabriek.indd 1

26-06-15 10:13

Merford Special Doors levert totaaloplossingen in de sluittechniek met de eigenschappen: ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Akoestiek Brandveiligheid Inbraakwerendheid Explosiewerendheid Kogelwerendheid Ventilatie

Dakwerk totaalconcepten InspectIe en onDerhouD lekkage nIeuwbouw partIculIer en zakelIjk projectbouw renovatIe en reparatIe valbeveIlIgIng 24-uurs servIceDIenst

Door ambitie gedreven

Merford Special Doors Tel: +31 (0) 183 675 000 | www.merford.com

hanDelsweg 6 - 8152 bn lemelervelD - 0572-371301 - zwolle - 038-3020022 www.sercoDak.nl @sercoDak

EMMEN | Theater

Projectinfo moeten ook de eerste gebouwfaciliteiten in gebruik worden genomen. “Eind 2015 moet de entree van het theater gereed zijn voor de inrichting van onder meer het restaurant en op 31 maart volgend jaar moet het eerste gebouwdeel, met congresfaciliteiten en kleine zaal, in gebruik worden genomen. Op 1 juni 2016 zal het theatergebouw in zijn geheel worden opgeleverd.” Het Theater Emmen opent haar deuren naar verwachting op 1 oktober 2016 voor publiek. ❚

Bouwinfo

DERTIG VERSCHILLENDE SOORTEN GLAS VOOR THEATER EMMEN De gehele gevel voor het project ‘Wereld van Theater en Wereld van Ontmoeting’ te Emmen wordt geleverd door Rollecate. Het nieuwe gebouw wordt de entree van het dierenpark in Emmen. Het dak en de kopgevels van het gebouw worden geheel begroeid met kruiden en grassen, wat volledig in stijl is met de rest van het dierenpark. Rollecate gaat maar liefst 3023 m² aan aluminium vliesgevels leveren. Deze vliesgevels zijn geknikt en geven een rond uiterlijk aan het project. De profielen van de vliesgevels zijn relatief diep. Samen met het gekleurde glas van het gebouw levert dit een unieke dimensie op. Rollecate was zelf verantwoordelijk voor het aanstellen van de glaspartner en dit aspect moet uiteindelijk tot een geweldige samenwerking leiden. Er worden ten minste dertig verschillende soorten glas in de gevel verwerkt, welke op een willekeurige manier in de gevel worden ingevoegd. De verschillende kleuren en de ronde vormen van het gebouw zorgen uiteindelijk voor een geweldig aanzicht.

OPDRACHTGEVER gemeente Emmen

ONTWERP Van den Berg Groep i.s.m. Henning Larsen Architects (DK)

TECHNISCHE ADVIEZEN RoyalHaskoningDHV (constructie); Deerns (installaties); DGMR (bouwfysica en akoestiek); TheaterAdvies (theatertechniek)

AANNEMER Dura Vermeer Bouw Hengelo

INSTALLATEUR W&E

BINNENKOZIJNEN EN PUIEN OP MAAT GEPRODUCEERD Alle houten binnenkozijnen en puien voor het nieuwe Theater Emmen worden geproduceerd en geleverd door Lanko Timmerfabriek uit Deurningen. In totaal gaat het om 620 m² eiken en mahonie. “In verband met de brandveiligheid en de wens een lichte blanke houtsoort voor bepaalde ruimtes te selecteren, hebben wij deze houtsoort geadviseerd”, vertelt Henk Lansink. “Het overige hardhout wordt in kleur gespoten.”

Kropman Installatietechniek

TECHNISCHE ENGINEERING Leijh Kappelhoff Seckel van den Dobbelsteen architecten (uitwerkend architect), Lucassen Bouwconstructies

GEVELBOUWER De Rollecate

BOUWPERIODE september 2014 – juni 2016

Lanko Timmerfabriek produceert veel kozijnwerk voor Dura Vermeer Bouw Hengelo, zoals recentelijk voor de nieuwbouw van multifunctioneel centrum De Veste in Borne, het Van der Valk Hotel Enschede en het nieuwe hoofdkantoor van AkzoNobel in Amsterdam. “In Emmen zit de uitdaging voornamelijk in de ronde vormen en afmetingen van het puiwerk”, zegt Lansink. “De grootste pui komt middenin het gebouw, meet 11.80 bij 7.50 meter en wordt in vijf delen geproduceerd met behulp van CNC-machines. Alle materialen, waaronder ruim honderd kozijnen, worden tussen nu en het einde van het jaar met eigen transportmiddelen op de bouw aangeleverd.”

| 73

AMSTELVEEN | Winkelgebied Westwijk

Tekst en Beeld: Jerry Helmers

Start herontwikkeling winkelgebied Westwijk in Amstelveen van start

‘Bouwen aan nieuw kloppend hart’

Als in oktober 2016 in Amstelveen-Westwijk het openingslintje wordt doorgeknipt, dan kunnen bewoners en winkeliers met zekerheid tevreden zijn. Want, een ware upgrading – met een brede regionale uitstraling – is dan een feit. Deze upgrading was niet alleen noodzakelijk omdat het gebied en de faciliteiten verouderd waren, maar ook omdat de fikse groei van het aantal inwoners simpelweg een aanpassing vereiste. Naar verwachting eind augustus dit jaar wordt de eerste paal geslagen; de herontwikkeling betreft in totaal 3.500 m2 winkels, waaronder een tweede supermarkt en 20 vrije sector huurappartementen boven het nieuwe winkelblok. Tevens wordt er een veel moderner wijkcentrum gebouwd. Daarnaast wordt de openbare ruimte opgeknapt en wordt het plein ook écht… een plein. Precies dáár lag namelijk de uitdaging. Of beter gezegd: het was hét knelpunt dat al knaagde bij de Westwijkers sinds de jaren negentig. Er was namelijk geen kloppend hart! Als je de visie hebt dat een winkelgebied ook een sociale functie dient te vervullen, dan was dat niet goed gelukt. Zo ontbrak er bijvoorbeeld een terrasvoorziening. De bewoners van Westwijk ervoeren het winkelgebied niet als een ontmoetingsplek. Zo ontstond bij eigenaar Delta Lloyd enkele jaren geleden de vraag: hoe maken we het gebied functioneler en weer gezelliger voor onze klanten? Ed Heijstee van Did Vastgoedontwikkeling, samen met WPM gedelegeerd ontwikkelaar namens eigenaar Delta Lloyd, vertelt dat de logische looproute ontbrak. “In de planvorming is daar aan gewerkt. De inrichting van het plein en de nieuwe looproute op de plek van het inmiddels gesloopte wijkcentrum vergroten het gemak van de bezoekers. Sfeer was er niet en een logische looproute over het plein ontbrak. Er moest meer balans komen. Dit geldt ook voor het winkelaanbod. We zijn blij met de contractering van de tweede supermarkt, Deen. Er worden nieuwe winkels ingevoegd bestaande uit een mix van bekende landelijke ketens en bijzondere lokale en regionale formules.” Tymon Ros, architect bij Buro van de Goes herwaardeerde in zijn nieuwe ontwerp de bestaande winkels. “Bovendien dienden we de passage meer zin te geven. Vooral de entrees. Winkelen is meer een sociaal gebeuren geworden. Daar moet je

74 |

de inrichting op afstemmen.” Arjan Hoogeveen van Architectenbureau Hoogeveen ontwierp het nieuwe wijkcentrum en de nieuwbouw voor onder andere de Albert Heijn in combinatie met de 20 woningen voor Delta Lloyd. “Het wijkcentrum wordt een open, lounge-achtig gebouw. In de nieuwbouwplint wordt horeca ingericht, bedoeld als ontmoetingsplaats voor de bewoners. Er zullen verder optredens, evenementen en uitvoeringen worden georganiseerd. Het wordt een gebied waar veel positieve energie van zal uitstralen.”

NIEUWE POTENTIE

Volgens Henk Jan Oostlander, projectmanager bij de gemeente en in die hoedanigheid verantwoordelijk voor de herontwikkeling van het wijkcentrum én de inrichting van de buitenruimte, wordt met deze stappen de openbare ruimte aanzienlijk opgewaardeerd. “Toen het winkelcentrum in 1993 werd geopend, woonden er 8.000 mensen in Westwijk. Nu zijn dat er 14.000. Er zijn voor de winkeliers dus genoeg kansen om commercieel succesvol te zijn maar alle randvoorwaarden moeten wel kloppen.

Het meest opvallende in deze stedenbouwkundige uitdaging is dat er aan de bestaande bebouwing nieuwe bebouwing wordt toegevoegd. Het plein wordt daardoor kleiner. “De bewoners van de bestaande appartementen kijken nu nog rechtstreeks op een te groot plein; vlak onder de eerste verdieping, dus op de begane grond, wordt het winkelcentrum uitgebreid. Als de bouw is afgerond, kijken deze bewoners dus niet meer op een groot plein maar op een plat dak, dat met prachtig groen zal worden ingericht. Door de verschuiving van de

De verblijfskwaliteit kon worden verbeterd. Dat gaat nu gebeuren.” Ed Heijstee knikt: “De snelle groei van het aantal inwoners in Westwijk was een extra impuls om aan te pakken. Want, we zagen ook toenemende concurrentie van in de buurt gelegen andere winkelgebieden. Het is onze verplichting naar de huurders in Westwijk om te investeren.”

Eind 2016 bestaat dit beeld niet meer: dan zijn er vele vierkante meters aan de bestaande pui gebouwd en hebben omwonenden minder overlast van het plein.

AMSTELVEEN | Winkelgebied Westwijk

winkelpassage ‘naar voren’ zullen deze bewoners ook minder (geluids)overlast ervaren van alles wat er gebeurt op het plein.” Volgens Ros wordt de ‘bruikbaarheid’ in de passages ook beter. “Het zou niet voldoen, en ook niet passen, als we alleen maar de buitenkant zouden aanpakken. We gaan daarom ook flink aan de slag in de bestaande passage. Van de vloer, het dak, de penanten, de schotten die daar boven zitten tot aan verbeterde klimatologische omstandigheden. Hoewel ik me goed realiseer dat alle winkeliers nu nog ‘even moeten doorbijten’, weten we wel zeker dat ze er volgend jaar iets fantastisch voor terugkrijgen. En met nieuwe potentie uiteraard.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER GEDELEGEERD ONTWIKKELAAR COMMERCIËLE VERHUUR ONTWERP ONTWERP BUITENRUIMTE UITVOERING BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Delta Lloyd Vastgoed en de gemeente Amstelveen Did Vastgoedontwikkeling en WPM Groep WPM Groep Buro van de Goes Architectenbureau Hoogeveen DRO Amsterdam in samenwerking met Ingenieursbureau Amsterdam Aannemersbedrijf Van Zoelen BV € 7.2 mio zomer 2015 t/m oktober 2016

Hans van Veenendaal, bedrijfsleider bij aannemersbedrijf Van Zoelen, vertelt dat alles op schema loopt. “We bereiden nu de bouw voor.” Vertrouwen in een tijdige oplevering heeft hij volledig. “We hebben de uitdagingen integraal kunnen aanvliegen. We hebben van te voren de doelstellingen helder bepaald en trekken letterlijk met de winkeliers en huurders op. Al voor de start van de bouw hebben we onze intrek genomen in een leegstaande winkelunit in het winkelcentrum. We zijn er in geslaagd om goed draagvlak te creëren onder andere door elk ontwerp en elk plan dat we hebben goed te visualiseren. Het is daardoor gaan leven.” Voor Van Zoelen en alle andere partijen is het overigens de eerste keer dat volgens de UAVgcwerkwijze wordt gewerkt. UAVgc staat voor de systematiek van geïntegreerd contracteren. De UAV-GC 2005 is het algemene en administratieve kader dat wordt gebruikt bij het geïntegreerde samenwerkingsconcept. Hierbij is, vergeleken met de traditionele voorwaarden, sprake van een verschuiving van ontwerpverantwoordelijkheden naar de opdrachtnemer. “Duidelijker gezegd: we zitten eerder met elkaar aan tafel”, legt Van Veenendaal uit. “Je voorkomt met het implementeren van deze werkwijze dat er in het voortraject keuzes worden gemaakt die feitelijk niet realistisch zijn. De prestatie-eisen zijn duidelijker. En daardoor het eindresultaat.” Alle aanwezigen zijn het daarover eens. En stiekem wordt er al gefilosofeerd over de kreten die geroepen mogen worden als eind 2016 het lintje wordt doorgeknipt. “Tegenwoordig is ‘samen bouwen’, maar dan ook écht ‘samen bouwen’ het credo”, zo zegt Heijstee. “Op tijd met elkaar aan tafel zitten. Zoek de kansen in de samenwerking. Hier is dat de succesfactor. Geheel Westwijk profiteert; een ware upgrading van het winkelgebied is een feit. De goede open sfeer en de sociale interactie die zullen ontstaan, passen helemaal in de tijdgeest van nu. Westwijk krijgt een nieuw kloppend hart.” ❚

Ed Heijstee, Arjan Hoogeveen, Henk Jan Oostlander, Tymon Ros en Hans van Veenendaal: ‘Samen bouwen is het credo tegenwoordig’.

Projectinfo 'COMFORT EINDGEBRUIKER STAAT CENTRAAL' Voor het project Westwijkplein in Amstelveen verzorgt Elektropartners het complete pakket aan technische installaties. Projectmanager Ben Jansen vertelt: “Naast alle installaties op het gebied van inbraakbeveiliging, branddetectie, intercom, verlichting, krachtstroom, zwakstroom en data telecom, hebben wij bij dit project ook een hoogwaardige en gebruiksvriendelijke KNXinstallatie toegepast.” Deze KNX-besturingsinstallatie is ontwikkeld om de besturing van de diverse installaties samen te bundelen in één systeem en zo het bedieningsgemak te verhogen voor de eindgebruiker. “Omdat wij al in een vroeg stadium betrokken waren bij de ontwikkeling van het project hebben wij een grote adviserende rol gehad. Wij hebben bijvoorbeeld geadviseerd om ook werktuigbouwkundige installaties te integreren in de sturing van het KNX-systeem.” Elektropartners is, door haar ruime kennis en ervaring, een veelgevraagd partner in bouwteams. Daarnaast ontwikkelt het bedrijf app’s voor KNX-installaties die veelvuldig worden ingezet bij bioscopen en zorginstellingen. “Niet alleen bij de ontwikkeling van onze app’s, maar ook bij de toepassing van onze technische installaties houden wij steeds hetzelfde doel voor ogen: wij willen het comfort voor de eindgebruiker zo hoog mogelijk maken”, aldus Jansen.

| 75

BEDRIJFSPRESENTATIE | MBS Beton

Keerwand en betonplaat met patroon en kleur Met de grijze standaard keerwand en betonplaat is niets mis, maar soms bent u als opdrachtgever op zoek naar wanden en betonplaten met een bijzondere uitstraling, passend binnen uw project. Daarom introduceert MBS Beton onder de naam CLF10A Print keerwanden met een patroon en de speciale klinkerplaat. De CLF10A Print keerwanden zijn verkrijgbaar in zes uiteenlopende patronen en zes kleuren. Op de productielocatie in Wielsbeke (B) kunnen de patronen tijdens de productie van de keerwanden gelijk aangebracht worden. De wanden zijn verkrijgbaar in een lengte van 250 cm en een hoogte variërend van 50-300 cm. De bovenzijde is 10 cm dik. Met een in hoogte verlopende bovenzijde heeft de CLF10A Print keerwand geen dikteverloop.

KLINKERPLAAT Sinds kort biedt MBS Beton een betonplaat aan waarvan de top een klinkerpatroon als structuur heeft. De plaat wordt geproduceerd in Emmen. Deze betonplaat met klinkers biedt de gebruiker diverse voordelen: 1. In tegenstelling tot normale klinkers heeft de klinkerplaat een aslast van 15 ton. 2. Het is niet mogelijk om de klinkers eruit te rijden, ook niet wanneer u draait met uw voertuig. 3. U kunt de klinkerplaat makkelijk en goedkoop leggen en herleggen. 4. Er groeit geen onkruid tussen de klinkers. De klinkerplaat is 14 cm dik en verkrijgbaar in diverse kleuren. De plaat is leverbaar in de afmetingen 2 x 2 meter en 1 x 2 meter. ❚

Keerwanden - Glad of met structuur - Standaard of verkeersklasse - Kleur en patroon Vloerplaten Stapelblokken Uw keerwandspecialist uit Soest T 035-588 1839 – info@mbsbeton.nl www.mbsbeton.nl | 77

BEDRIJFSPRESENTATIE | Fakro

Platdakraam: Vlak design gecombineerd met hoge isolatie Met het platdakraam biedt FAKRO een innovatieve kijk op het gebied van platdakproducten. Het raam kenmerkt zich door zijn strakke design, veel lichtinval, een buitengewone helderheid en hoge thermo-isolerende waardes.

78 |

BEDRIJFSPRESENTATIE | Fakro

Opvallend aan het ontwerp is de vlakke glasplaat. Deze glasplaat wordt volgens de modernste technieken gelijmd, waardoor een hoge duurzaamheid en esthetiek ontstaat. Daarnaast kent dit type beglazing een hoge isolatiewaarde tot wel 0,76 W/m2K (volgens norm EN 12567-2 met 4-voudig glas). Dit maakt het product geschikt voor passiefbouw. Het raamprofiel is opgebouwd uit meercellig PVC, waarbij de kamers voor extra isolatie zijn gevuld met polystyreen. De beglazing zorgt voor een groot glasoppervlak en tot wel 16% méér lichtinval in vergelijking met concurrerende oplossingen. In combinatie met de unieke constructie zorgt dit voor een hoge geluidswering van de onderliggende ruimte, tot 34 dB geluidsisolatie.

te openen variant. Het elektrische platdakraam wordt aangestuurd door het Z-Wave besturingssysteem en is voorzien van een regensensor. Uitbreiding met binnen- en buitenzonwering is mogelijk.

Het platdakraam is leverbaar in 11 standaard maten en kent een maximale afmeting van 120 cm x 220 cm. Ook afwijkende maten, voor bijvoorbeeld renovatieprojecten, zijn op aanvraag mogelijk.

Het FAKRO platdakraam is getest op inbraakwerendheid conform de normen van het Politiekeurmerk Veilig Wonen. Het vaste en handmatig bedienbare model voldoen volgens NEN-EN 16271630 en NEN 5096 (handmatig) aan weerstandsklasse II en zijn daarmee toepasbaar bij het Politiekeurmerk Veilig Wonen. Ook op het gebied van doorvalveiligheid biedt het platdakraam een hoge veiligheid (SB: 1200). ❚

MOGELIJKHEDEN Het platdakraam is leverbaar in een vaste uitvoering, maar ook in een handmatig of elektrisch

tot

16% r méé ht! ic dagl

GROENDAK Het platdakraam is verhoogd te monteren middels de XRD platdakopstand. Deze opstand positioneert het raam 15 cm hoger ten opzichte van het dakvlak. Indien meer hoogte gewenst is, kunnen er meerdere opstanden op elkaar geplaatst worden. Deze oplossing leent zich uitermate goed voor toepassing in bijvoorbeeld terras- of tuindaken.

POLITIEKEURMERK VEILIG WONEN

EEN

NIEUWE DIMENSIE

MET DAGLICHT

FAKRO platdakraam Lees meer op: www.fakro.nl

| 79

BEDRIJFSPRESENTATIE | Faay

Tekst: Jan-Kees Verschuure

Beeld: Faay

De toekomst is aan ‘plug and play’

'Een kleine, vaste ploeg voert alle werkzaamheden ter plaatse uit en brengt de geprefabriceerde elementen aan voor vloer, wanden en plafond.'

Als een opdrachtgever in de bouw het sanitair of de keukens van woningen wil vernieuwen en huurders niet tijdelijk wil laten verhuizen, biedt het prefab-renovatieconcept van Faay Prefab Products uitkomst. “In een werkdag van 10 uur renoveren wij de betreffende ruimte volledig naar wens van de klant. ’s Avonds kunnen de bewoners direct koken of douchen in een volledig afgewerkte, duurzame nieuwe ruimte”, vertelt Monique de Vos-Faay. Het prefab-renovatieconcept van Faay komt voort uit goede ervaringen met de compleet afgewerkte prefab-units in reeds opgeleverde projecten, zoals Einsteinbaan Nieuwegein, een transformatie van een voormalig kantoorgebouw naar vijftig startersappartementen. Faay Prefab Products maakt geavanceerde prefab-units (badkamers, toiletten, keukens en shops) voor nieuwbouw, renovatie en transformatie, geheel afgestemd en samengesteld met de co-makers en de klant. “Eerst brengen wij met de klant diens wensen in kaart. Vervolgens werken wij het ontwerp uit en prefabriceren wij alle units – opgebouwd met de duurzame Faay-wand, op basis van vlasscheven – in onze eigen fabriek in Vianen. De units worden als één geheel in de

80 |

(ruw)bouw geplaatst. In de vloeren en wanden is alle techniek onzichtbaar verwerkt. Dankzij het ‘plug and play’-principe is elke unit direct gebruiksklaar.

MAATWERK TER PLAATSE Het Prefab-renovatieconcept is ontwikkeld voor de bestaande bouw. Elk onderdeel past, door de reeds aanwezige gebouwopeningen. In pilotvorm is het renovatieconcept al verder beproefd, in een woning van woningcorporatie Heuvelrug Wonen in Driebergen. “De klant wenst het woningenbestand aan te passen op het langer thuis wonen van ouderen. In de betreffende pilotwoning is al het sanitair naar de benedenverdieping verplaatst, in combinatie met een aanbouw.” Maatwerk ter plaatse dus, op basis van prefab-productie. Deze conceptuele aanpak kent belangrijke voordelen, zegt De Vos-Faay. “Een hoge montagesnelheid en minder (stof)overlast voor de gebruiker. Op het gebied van uitvoeringslogistiek wordt veel winst geboekt. Bij de aanleg van het sanitair zijn in de traditionele uitvoering vele specialisten betrokken, die vaak tegelijk moeten werken aan inrichting, installatie en afwerking. Binnen ons concept worden tijdverlies en faalkosten opgevangen in de voorbereiding. Een kleine, vaste ploeg voert alle werkzaamheden ter plaatse uit en brengt de geprefabriceerde elementen aan voor vloer,

BEDRIJFSPRESENTATIE | Faay

wanden en plafond. Vervolgens worden de sanitair- of keukenelementen geplaatst en aangesloten en verzorgt het team de afmontage inclusief installaties. Voor het renovatieconcept op basis van prefab-units hebben we, zo is nu de ervaring, een ruime werkdag nodig van 10 uur. En ook hier geldt weer: de installatie is simpelweg een kwestie van ‘plug and play’.”

‘OMSLAG IN HET DENKEN’ Bij kantoortransformaties als Einsteinbaan en Ravellaan Utrecht, waarvoor Faay eveneens complete units produceert, speelt dit installatietech-

nische aspect een doorslaggevende rol. De prefab-units van Faay zijn een spil in het toegepaste ‘Living Building Concept’, gebaseerd op de LEGOlisering van de bouw. Van de ontwerpfase tot aan de oplevering werkten alle bouwpartners in project Einstein (architect, aannemer, installateur, adviesbureau en Faay) met de toekomstige bewoners als gelijkwaardige partners samen. “Daadwerkelijk klantspecifiek bouwen vereist een omslag in het denken; dat begint in de manier van samenwerken van bouwpartijen en eindigt bij maatwerk voor de eindgebruiker. Wij hebben die omslag al gemaakt.” ❚

'Vervolgens worden de sanitair- of keukenelementen geplaatst en aangesloten en verzorgt het team de afmontage inclusief installaties.'

| 81

Totaalleverancier in

terreinbeveiliging Als oudste hekwerkfabrikant van Nederland (anno 1846) etaleert Ruigrok al ruim anderhalve eeuw een ‘grote liefde voor staal’. In de loop der jaren is de dienstverlening verder uitgebreid met materialen als aluminium en state of the art-techniek, waardoor we het bedrijf uit Almere inmiddels kunnen bestempelen als totaalleverancier op het gebied van terreinbeveiliging, met inbegrip van parkeeroplossingen, tourniquets, bewakingsinstallaties en onderhoud. “Terreinbeveiliging houdt lang niet op bij hekwerken”, vertelt directeur Arthur Grit.

Toegangsbeveiliging is een groeimarkt, stelt Grit. “Steeds meer bedrijven en instellingen kiezen ervoor hun terrein af te sluiten voor ongewenste bezoekers, zoals foutparkeerders in stedelijke gebieden. Bij dergelijke vraagstukken komt al snel een toegangsoplossing aan bod met ondersteunende installaties in het kader van toegangsbeveiliging.” Daarnaast is het aantal grote, hoogwaardige distributiecentra groeiende; wederom een kans voor de ‘terreinbeveiligers’ van Ruigrok. “Al deze ontwikkelingen tonen volgens ons aan dat je je als hekwerkfabrikant als totaalleverancier moet opstellen. Daar vraagt

82 |

de markt om, en onze organisatie en website zijn daarop ingericht. Wij hanteren nog steeds het sterke merk Ruigrok, maar met een nieuwe, flexibele visie op toegangsbeheer. Het gaat ons niet alleen om de levering en montage van losse producten, maar om het bieden van allround beheersoplossingen op het gebied van terreinbeveiliging.”

NEDERLANDS PRODUCT Wat heeft het landelijk actieve Ruigrok, dat op bedrijventerrein Gooisekant in Almere-Stad een goede nationale uitvalsbasis bezit, de klant op het

gebied van terreinbeveiliging allemaal te bieden? “Allereerst een Nederlands product, dat geheel op maat van de klant kan worden geleverd, van klassieke stalen hekwerken tot complete oplossingen inclusief onderhoud; de bijbehorende state of the art-techniek kunnen wij met preferred partners leveren en onze producten kunnen uiteraard goed samenwerken met gebouwgebonden installaties als gebouwbeheersystemen. De vraag bepaalt het aanbod”, vertelt Grit. “Dat houdt in dat Ruigrok de gehele terreinbeveiliging – hekwerken, poorten en parkeeroplossingen inclusief slagbomen

en intercom, speedgates, bollards, laadpalen, alsmede camerabewaking en tourniquets in gebouwen – compleet kan uitvoeren. “Inclusief montage – altijd door eigen mensen, en indien gewenst met een 24/7-service op het gebied van storingen en onderhoud.”

PRIJS ÉN KWALITEIT Totaaloplossingen hebben volgens Grit de toekomst; ook los van elkaar zijn nieuwbouw,

onderhoud en productleveranties echter belangrijk gebleven voor het bedrijf, tonen recente referenties. “Wij hebben bijvoorbeeld de toegangstourniquets voor KLM en het Rotterdams Havenbedrijf geleverd en gemonteerd. En op het gebied van service en onderhoud kunnen wij de Politie, PostNL en het Rijksvastgoedbedrijf tot onze klanten rekenen. Ook duurzaamheid staat hoog op de agenda. Zo kunnen wij onze CO2-footprint aantonen en binnenkort worden

wij onderdeel van de CO2 Prestatieladder. Een ontwikkeling van de laatste tijd is dat oplossingen op het gebied van terreinbeveiliging steeds voordeliger worden.” De groei in het aanbod en de prijsontwikkeling van aluminium hebben daaraan bijgedragen, zegt Grit. “Onze liefde voor staal is er nog steeds, maar dat betekent niet dat wij stil blijven staan. Zowel op het gebied van prijs als kwaliteit staat Ruigrok altijd aan de kant van de klant.” ❚

| 83

'VEILIG, VEILIGER, VEILIGST'

STALEN HEKWERK

IN DE BREEDSTE ZIN Hekbouw uit Ossendrecht heeft in de ruim 25 jaar van haar bestaan een brede portefeuille opgebouwd in zelf geproduceerd stalen hekwerk. Van de Tweede Maasvlakte tot op de hockeyvelden van HC Den Bosch, overal staan hekwerken van Hekbouw, vaak in korte tijd geassembleerd en gemonteerd. “Dankzij onze platte organisatie zijn wij een flexibele en betrouwbare partner die indien nodig altijd kan opschalen”, vertelt Arjan van der Venne. Van der Venne laat niet na te benadrukken dat het bedrijf van alle markten thuis is. “Wij leveren hekwerken in de breedste zin van het woord, van gaashekwerk met een goede prijs-kwaliteitverhouding, via stalen spijlenhekwerk tot volledige toegangscontrole-installaties, schuifpoorten inclusief intercom en aanverwanten. Wij ontzorgen de klant in die gevallen volledig, van het verkoopadvies tot aan de oplevering.” Die flexibiliteit leverde Hekbouw al veel vaste klanten op en belangwekkende projectdeelnames. “Wij staan goed bekend bij een groot aantal gemeentes, voor wie wij onder meer het acuut onderhoud verzorgen aan hekwerken rond speel-

tuinen, sportvelden en werven, en wij werken voor een scala aan grote aannemers. Vorig jaar hebben we in overleg met een grote aannemer en de gemeente de hekwerken voor het WK Hockey 2014 verzorgd. Pal naast het stadion van ADO Den Haag is vorig voorjaar in recordtempo een compleet hockeystadion met hekwerk verrezen. De voorbereidende werkzaamheden begonnen al een jaar voor aanvang, en wij hebben zelfs met de NOS overlegd over camerastandpunten, zo ver ging onze betrokkenheid.” Voor de APM Terminal Tweede Maasvlakte, een tientallen hectares grote, volautomatische containerterminal, heeft Hekbouw maar liefst 10 kilome-

ter hekwerk en 150 poorten geleverd. “Een enorme opdracht, maar dat kunnen wij aan. We hebben standaard 10 montageploegen klaarstaan. Capaciteit is nog verder uit te breiden middels bekwame onderaannemers die al jaren voor ons werken.” Met de marktsituatie kan het altijd beter, maar het bedrijf ziet wel een tendens in de richting van meer kwaliteit, wanneer bestaand hekwerk wordt vervangen. “Je ziet bijvoorbeeld steeds vaker dat men gaashekwerk door stalen spijlenhekwerk laat vervangen; dat is veelal een kwestie van uitstraling. Hoe veiliger het vastgoed is omheind, hoe beter. De trend op dit moment is: 'veilig, veiliger, veiligst'”, besluit Van der Venne. ❚

info@hekbouw.com 0164 - 67 20 02

HEKBOUW

Hekwerk dat overdag mooi is en ‘s-nachts werkt.

84 |

Isolatieoplossingen van Termokomfort

Milieubewust en innovatief! Door alle aandacht voor energiebesparing en milieu in de media is het isoleren van woningen en gebouwen ‘hotter’ dan ooit. Bij Termokomfort is de isolatie van gebouwen pas echt in ‘groene’ handen. Dat komt onder andere omdat we recyclebare en biologisch afbreekbare grondstoffen voor onze isolatieproducten én -systemen gebruiken die zorgen voor een minimale belasting van het milieu. BioFoamPearls bijvoorbeeld is 100% plantaardig, cradle-to-cradle gecertifi ceerd en biedt de allerhoogste isolatiewaarde in de markt.

100% natuurlijk product Gecertificeerd energiezuinig Hoogste isolatiewaarden in de markt 100% veilig voor mens en milieu Flexibel in de verwerking Inzetbaar voor vele vormenakoestischedakisolatie spouwisolatie kruipruimteisolatie isolatie Bel vandaag nog voor een vrijblijvend gesprek en wij van isolatie vertellen u graag hoe Termokomfort de beste ‘groene’ isolatieoplossingen in de markt kan bieden! dakisolatie

spouwisolatie

kruipruimteisolatie

akoestische isolatie

✆ (036) 538 75 58 www.termokomfort.nl

maakt het behaaglijk

Ton genomineer genomineerd voor HIER Klimaatpenning Ton Willemsen Willemsen (TONZON) (TONZON) genomineer

ury met o.a Prinses Laurentien van Oranje kiest genomineerden

y met o.a. Ed Nijpels en prinses Laurentien hebben drie personen en drie organisaties Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Tonzon neerd voor de HIER Klimaatpenning 2015 omdat zij de aanpak van het klimaatprobleem helpen len. Tijdens de HIER klimaatborrel op 26 juni zullen zo'n honderd opiniemakers en deskundigen naars bepalen via een live stemming. De zilveren penning wordt uitgereikt door prinses tien. Ton Willemsen, uitvinder, oprichter en directeur van TONZON BV is een van de drie neerden in de categorie personen. De beide andere genomineerden in deze categorie zijn Janvan de Groep en Michiel Langezaal.

'Integrale aanpak levert gemiddeld 20% energiebesparing op'

Jury met o.a Prinses L Jury met o.a Prinses L Een jury met o.a. Ed Nijpels en pri Een jury met o.a. en prin genomineerd voorEd deNijpels HIER Klimaa genomineerd voor de HIER Klimaat versnellen. Tijdens de HIER klimaa versnellen. devia HIER de winnaarsTijdens bepalen eenklimaa live s de winnaars bepalen via een live st Laurentien. Ton Willemsen, uitvind Laurentien. Ton Willemsen, uitvinde genomineerden in de categorie pe genomineerden in de categorie per Willem van de Groep en Michiel La Willem van de Groep en Michiel Lan

Eervolle nominatie nominatie vv Eervolle

ervolle nominatie valt samen met nieuwe TONZON innovatie

De nominatie voor de zilveren HIER inatie voor de zilveren HIER Klimaatpenning komt precies op het moment dat Willemsen opnieuw De nominatie voor de zilveren HIER K een energiebesparende ontdekking ergiebesparende ontdekking heeft gedaan. 35 jaar geleden ontdekte hij een nieuw isolatiemateriaal een energiebesparende ontdekking h (het Thermoskussen) waardoor vloe ermoskussen) waardoor vloeren nog warmer worden dan de lucht vlak boven de vloer. Andere (het Thermoskussen) waardoor vloer uitvindingen van hem hem zijn zijn o.a. o.a.een eensls ngen van hem zijn o.a. een slimme radiatorfolie die niet op de achterliggende muur maar op de uitvindingen van achterkant van de radiator zelf word ant van de radiator zelf wordt geplakt. Een perfecte oplossing omdat de folie zo onzichtbaar zijn achterkant van de radiator zelf wordt energiebesparend werk doet. Ook o besparend werk doet. Ook ontwikkelde hij een speciale bandagefolie die om reeds geïsoleerde CVenergiebesparend werk doet. Ook on buizen wordt gewikkeld en voorkom wordt gewikkeld en voorkomt dat nog langer warmte door de buitenwand wordt uitgestraald. Zijn buizen wordt gewikkeld en voorkomt Eenmethode jury met H.K.H. prinses Laurentien oud-milieuminister Ed Nijpels drie personen genomineerd voor de laatste ontdekking is een methodeom o ontdekking is een om van deze buizen en ook het warmteverlies doorheeft convectie terugentedrie organisaties laatste ontdekking is een methode HIER 2015 'deIR-foto aanpak 1 vanis het versnellen'. Ton Willemsen, uitvinder, oprichter ennaar winnen en te leiden de bovenk en te leiden naar deKlimaatpenning bovenkant van deomdat vloer.zijOp de klimaatprobleem met TONZON helpen Thermoskussens winnen in endeze te categorie leiden naar de bovenka directeur van TONZON BV, is één van de drie genomineerden in de categorie Personen. De beide andere genomineerden geïsoleerde vloer nog nog egaal egaal warm warmom om erde vloer nog egaal warm omdat de verwarming nietenaanstaat. Op IR (Fastned). foto 2 staat de verwarming geïsoleerde vloer zijn Jan-Willem van de Groep (Energiesprong) Michiel Langezaal en is een warmere baan te zien is een warmere baan te zien. De warmte die door de geïsoleerde CV-buizen wordt afgegeven aan de aan aan en is een warmere baan te zien. n voorheen verloren ging, is nu naar dit deel van de vloer geleid. lucht en voorheen voorheen verloren verloren ging, ging,isisnn lucht en

Verwarming is uit

Met warmte terugwinning

Op de foto is een warmere baan te zien. De warmte die door de geïsoleerde cv-buizen wordt afgegeven aan de lucht en voorheen verloren ging, is nu naar dit deel van de

odfoto 3 laat zienvloer hoe een wordtverloren opgewarmd een delen radiator. Op IR-foto 4 is geleid. Het buitenmuur is ook mogelijk de intensief warmte die voorheen ging te sturendoor naar andere van de vloer. hoe geïsoleerde CV-buizen nog steeds veel warmte uitstralen. De TONZON Bandagefolie stopt wel stralingmaar voorkomt niet dat lucht om de buizen Ton wordt opgewarmd. Meer op www.tonzon.nl TonWillemsen, Willemsen, blij metinfo eervolle nominatie blij met eervolle nominatie Tijdens de HIER klimaatborrel op 26 juni in Utrecht hebben zo'n honderd opiniemakers en deskundigen de winnaars bepaald via een live stemming. Gulpener Bierbrouwer en Jan Willem van de Groep mochten de zilveren penning, uitgereikt door H.K.H. Prinses Laurentien, in ontvangst nemen. Hoewel Ton Willemsen niet heeft gewonnen, is TONZON erg trots op zijn nominatie. “De nominatie komt precies op het moment dat Ton Willemsen opnieuw een energiebesparende ontdekking heeft gedaan”, aldus de isolatiespecialist. 35 jaar geleden ontdekte Willemsen een nieuw isolatiemateriaal (het Thermoskussen) waarmee begane grondvloeren geïsoleerd worden ten opzichte van de onderliggende kruipruimte.

86 |

De genoemde Thermoskussens zijn gemaakt van een dunne, zeer sterke kunststoffolie die op een speciale manier is veredeld. Dit innovatieve systeem wordt in de kruipruimte, aan de onderkant van de vloer aangebracht. Het principe van de vloerisolatie met Thermoskussens is vergelijkbaar met dat van de thermosfles: de kussens voorkomen dat er uitwisseling van warmte is tussen de onderkant van de vloer, de koude kruipruimte en de funderingsmuren, waardoor de warmte in de kamervloer blijft.

RADIATOR- EN BUIZENFOLIE Andere uitvindingen van Ton Willemsen zijn (onder meer) een 'slimme radiatorfolie' die niet op de achterliggende, koude muur maar op de

11 Verwarm Verwar Verwar

Infraroodfoto 33 laat Infraroodfoto laat zien zien hoe hoeeen eenbui bu te zien hoe geïsoleerde CV-buizen hoe geïsoleerde CV-buizenno n deze uitstralingmaar uitstralingmaar voorkomt voorkomtniet nietdd

achterkant van de radiator zelf wordt geplakt. “Een perfecte oplossing omdat de folie zo onzichtbaar zijn energiebesparend werk doet op de plek van de warmtebron, zonder schimmelvorming en zonder dat de gewenste convectiewarmte ten behoeve van de woonkamer wordt tegengehouden”, aldus Willemsen. Daarnaast ontwikkelde de TONZON-directeur een speciale bandagefolie die om reeds geïsoleerde cv-buizen wordt gewikkeld en voorkomt dat nog langer warmte naar de buitenwand wordt uitgestraald. Zijn laatste 'ontdekking' is een methode om van deze buizen ook het warmteverlies door convectie terug te winnen en te leiden naar de bovenkant van de vloer. “De folie om de leidingisolatie heen is in dat geval in een V-vorm verbonden met de

'Slecht geïsoleerde begane grondvloeren zijn de belangrijkste oorzaak van hoge energiekosten' Thermoskussens die in de kruipruimte zijn aangebracht. Het innovatieve is dat de warmte die de buizen afgeven wordt gebruikt ten behoeve van het klimaat in de bovenliggende ruimte, en dus niet langer verloren gaat. De convectieve warmte van het buizenstelsel komt ten goede aan de vloer.”

COMPLEMENTAIR GEBRUIK

Ton Willemsen, genomineerd voor de HIER Klimaatpenning.

De focus van TONZON blijft in de nabije toekomst liggen op isolatie van de kruipruimte, “omdat hier de grootste winst te boeken valt. Slecht geïsoleerde begane grondvloeren zijn immers de belangrijkste oorzaak van hoge energiekosten.” Willemsen benadrukt dat de opvouwbare TONZON-systemen met enige inspanning door de eindgebruiker zelf zijn aan te brengen. “De genoemde radiatoren buizenfolies in principe nog eenvoudiger dan de kruipruimtesystemen. Gebruik je alle drie de systemen tegelijk en complementair – dus wanneer kruipruimte, buizen en radiatoren alle volgens de TONZON-aanpak worden geïsoleerd – dan valt een gemiddelde energiebesparing van 20% te behalen. Heeft de woning vloer- of luchtverwarming, dan kan de besparing oplopen tot wel 40%. “Bouwkundige duurzaamheidsrenovaties beloven vaak wel een grote winst, maar met onze systemen worden de resultaten ook daadwerkelijk gehaald. Steeds meer grote vastgoedbezitters erkennen dat, met name omdat de resultaten ernaar zijn. Momenteel leggen wij de laatste hand aan een groot isolatieproject ten behoeve van het vastgoed van de gemeente Nijmegen; binnenkort beginnen wij met de applicatie van een kilometer aan radiatorfolie voor een scholengemeenschap in Gouda. Uiteraard zie je die folie niet, maar de gebruiker merkt het wel – in de ruimte zelf en op de energierekening.” ❚

| 87

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Thermokomfort

'ORGANISCHE PARELS VOLWAARDIG ALTERNATIEF VOOR SCHUIMISOLATIE'

Duurzame isolatiematerialen voor nu en later Termokomfort ontwikkelt, produceert en beheert isolatiesystemen voor de bestaande bouw en nieuwbouw. Het bedrijf uit Almere levert met isolatiematerialen als Termoparels® en BiofoamPearls® (voor dakisolatie en spouwmuurisolatie) een inhoudelijke bijdrage aan de toenemende duurzaamheidsvraag in en buiten Nederland. “Onze BiofoamPearls® bestaan volledig uit organisch materiaal en zijn kwalitatief gelijkwaardig aan de polystyreen materialen waarmee Termokomfort bekendheid heeft verworven”, vertelt eigenaar Frank Koster.

“Duurzame producten zijn pure noodzaak geworden, al was het maar omdat de aardolievoorraad die aan de basis ligt van EPS – ook wel tempex of piepschuim genoemd – nu al vermindert en op een gegeven moment gewoonweg op zal zijn”, vervolgt Koster. “BioFoam®, dat in 2011

88 |

de Nederlandse Bouwprijs kreeg in de categorie bouwmaterialen en -systemen, is het eerste biologisch vervaardigde isolatieschuim met kenmerken die vergelijkbaar zijn met de eigenschappen en vormvrijheid van EPS. En het is als zodanig nog steeds het enige alternatief op de markt.”

MELKZUUR Termokomfort heeft daartoe in 2011 in nauwe samenwerking met Synbra Technology een schuimkorrel-isolatiesysteem ontwikkeld op basis van melkzuur. Aan de innovatieve BiofoamPearls® ligt een 'eenvoudige cyclus' ten grondslag, aldus Koster.

“Een gepatenteerde oplossing maakt verhitting en expansie mogelijk waardoor een nieuwe bioplastic ontstaat die volledig biologisch afbreekbaar is en tevens cradle to cradle gecertificeerd is. Het voor de productie van de parels benodigde melkzuur wordt verkregen door fermentatie – biologische omzetting door bacteriën – van plantaardig restmateriaal, dat onder andere in Nederland wordt verkregen van de reststromen van levensmiddelenbedrijven. De BiofoamPearls® worden vervolgens vervaardigd door melkzuur te polymeriseren en deze te expanderen (opschuimen) met CO2 die uit de lucht wordt onttrokken. Ze worden als het ware 'gepopt', zoals popcorn.”

'COMPOSTEERBAAR ALTERNATIEF' Zo ontstaan schuimparels met dezelfde werking en applicatiemethode als de bekende Termoparels® die voormalig moederbedrijf Shell in 1976 introduceerde ten behoeve van de isolatie van spouwmuren. Koster: “BioFoamPearls® zijn bijna niet van gewoon EPS te onderscheiden. Omwille van de herkenbaarheid krijgen ze daarom een lichtgroene kleur. BioFoamPearls® zijn biologisch afbreekbaar, en dus een composteerbaar alternatief voor 'gewone' EPS-inblaassystemen. Dat houdt in: 70% minder uitstoot van CO2. Wij hebben tevens een grijze variant van BiofoamPearls® op de markt gebracht. Deze HR-variant, voorzien van een grafietcoating, heeft een nog betere isolatiewaarde en tevens een gecontroleerde kwaliteitsverklaring bij de ISSO (kennisinstituut voor de installatiesector; red.). De HR-BiofoamPearls hebben een isolatiewaarde die vrijwel gelijkwaardig is aan die van grijze polystyreen parels en glas- of steenwol.”

RECYCLING Daarmee is deze variant volgens Termokomfort een volwaardig alternatief voor alle EPS-schuimsystemen, en misschien nog wel belangrijker: isolatiemateriaal van minerale wol. “Minerale wol is in sommige gevallen niet meer gewenst, bijvoorbeeld vanwege vezelverspreiding”, stelt Koster. “Dat horen wij steeds vaker van eindgebruikers. Die willen gewoon een systeem dat presteert en onderhoudsvrij is. Met BiofoamPearls® krijgt de gebruiker een duurzame isolatie-oplossing met de genoemde kwaliteiten. Overigens zijn ook onze EPSinblaassystemen – zoals Termoparels® – onderworpen aan een duurzame productieketen en worden zij nog steeds doorontwikkeld. Alle restmaterialen van polystyreen worden gerecycled in het eigen productieproces en de Termoparels® kennen inmiddels een HR+ en HR++ variant.” Via een netwerk van getrainde applicateurs, specialisten in het aanbrengen van isolatie in woningen en constructies, vinden de Termokomfort® producten hun weg naar de eindgebruiker. “Alleen deze preferred partners mogen onze producten aanbrengen.” ❚

DE TERMOKOMFORT® SYSTEMEN VOORZIEN IN: • Maximale energiebesparing • Het oplossen van vochtproblemen voor bestaande bouw en nieuwbouw • Het isoleren van bijzondere constructies en objecten • Een gunstige prijs-kwaliteitverhouding • Een oplossing voor vochtige vloeren • Duurzame en organische materialen

| 89

K8 Plus

een waardevolle investering voor het perfecte huis

de Kingspan Kooltherm® K8 plus spouwplaat behaalt een lambdawaarde van 0,020 w/m.K. dat is de beste lambdawaarde voor deze toepassing. ook beschikt deze isolatieplaat over een duBokeur, uitgegeven door het niBe. Bovendien scoort u met Kooltherm® zeer goed op gebied van milieuvriendelijkheid. u bouwt dus gegarandeerd duurzaam. ook is de plaat makkelijk te verwerken en beschikt hij over uitstekende brandwerende eigenschappen. www.kingspaninsulation.nl/k8plus

LBKG_150708_Kool8_Ad_NL_II_197x267.indd 1

01.07.15 16:44

137 WONINGEN GERENOVEERD EN NA-GEÏSOLEERD Gevels worden steeds vaker van buitenaf gerenoveerd, waarbij de buitengevel en de eventueel aanwezige isolatie worden gestript. Daarbij loopt de metselaar vaak tegen een oneffen binnenblad aan. Zo ook bij de 137 woningen uit de jaren '60 in Dronten, die door Mateboer Bouw uit Kampen en Zuidema Metselwerken uit Noardburgum worden gemoderniseerd en verduurzaamd. Eerst wordt het bestaande gevelmetselwerk gesloopt. De spouw is namelijk te smal om er nieuwe isolatieplaten in aan te brengen. Het binnenspouwblad blijft staan. Het vlakmaken van de binnenmuur is een tijdrovende klus. Daarom is gekozen voor de Kingspan Kooltherm® K8 Plus Spouwplaat van Kingspan Insulation. De Kooltherm® K8 Plus is voorzien van 20 mm zachte isolatie aan de binnenzijde, die eventuele oneffenheden op het binnenblad opvangt. En de woningen zijn dan ook direct voorzien van isolatie met het hoogste rendement. De gecombineerde voordelen van de hoge isolatiewaarde van de isolatieplaat en die van de luchtspouw levert een gevel op met een zeer gunstige warmteweerstand van Rc 4,5 m² K/W.

DE VOORDELEN OP EEN RIJTJE De Kooltherm® K8 Plus Spouwplaat combineert alle voordelen in één product: het best isolerende hardschuim isolatiemateriaal op de markt en daarbij uitermate geschikt om oneffenheden op het

binnenblad op te vangen. Verder beschikt de Kooltherm® K8 Plus Spouwplaat over een vezelvrije kern en is de plaat voorzien van een wol die niet irriteert, waardoor het product prettig is om mee te werken. De zachte isolatie is ook ademend en zorgt ervoor dat de Kooltherm® K8 Plus Spouwplaat niet alleen waterdicht is, maar ook dampopen blijft. Verder behoudt het zijn vorm in de loop der jaren, waardoor er geen sprake is van inzakken in de spouw. De plaat beschikt over een zeer goede brandklasse en tot slot tonen de verschillende keurmerken aan dat het product een uitstekende keuze is als het gaat om duurzaam bouwen.

KINGSPAN COLLEGE Mocht u tips wensen over het verwerken van hardschuim isolatie, zoals de nieuwe Kingspan Kooltherm® K8 Plus Spouwplaat, dan kunt u bij Kingspan Insulation een training boeken. De monteurs komen dan bij u op locatie om u alle ins en outs van het isoleren bij te brengen. ❚

| 91

WONINGBOUW Tekst: Patricia van der Beek Beeld: MAB Development

NIEUWE ‘HIGHLIGHT’ IN ROTTERDAMSE SKYLINE ‘De eerste indruk is de beste.’ Dit gezegde is ongetwijfeld van toepassing op nieuwbouwproject FIRST Rotterdam, tegenover het nieuwe Centraal Station in Rotterdam. Met dit 125 meter hoge kantoorgebouw krijgt de Maasstad een nieuw hoogteaccent, dat de entree naar de binnenstad markeert. de stad op straatniveau. Enkele verdiepingen daarboven bevinden zich zogenoemde ‘urban windows’: hoge, iets schuin gepositioneerde raampartijen met daarachter vides, waarmee het gebouw zich aan de stad presenteert. Molsbergen: “Bijzonder is de sculpturale wand van beeldhouwer Henry Moore, die in één van de gevels verwerkt is. Deze wand was onderdeel van het Bouwcenter, dat in 2012 gesloopt werd.”

BREEAM EXCELLENT

FIRST Rotterdam maakt onderdeel uit van de herontwikkeling van het Weenapoint en is een project van ontwikkelingscombinatie FIRST Rotterdam cv, bestaande uit Maarsen Groep en MAB Development “De samenwerking met Maarsen Groep ontstond toen wij de locatie in het vizier kregen voor huisvesting van Robeco”, vertelt Projectdirecteur Mischa Molsbergen van MAB Development. “Maarsen Groep is de eigenaar van de locatie, waar onder meer ook het monumentale koepelgebouw en het voormalige Bouwcentrum staan. Samen met de Architekten Cie werkte Maarsen Groep destijds al plannen uit voor het gebied. Wij stapten in dat traject in.”

ONDERBOUW EN TOREN FIRST Rotterdam bestaat uit een rechthoekige onderbouw van 35 meter hoog, met daarbovenop een toren die tot 125 meter reikt. Op de begane grond komen de entrees, de lobbyruimte voor

92 |

Robeco en publieke voorzieningen als winkels en een restaurant. De kantoorruimte in de onderbouw is geheel bestemd voor Robeco. De kantoortoren is opgebouwd uit twee onderling verbonden schijven die ten opzichte van elkaar iets verschoven zijn. De topverdiepingen van de toren worden verhuurd aan advocatenkantoor NautaDutilh. Onder het gebouw bevindt zich een tweelaagse parkeergarage.

VERBINDING MET DE STAD Architectonisch past FIRST Rotterdam naadloos in zijn omgeving. Zo refereert het gevelbeeld naar het tegenovergelegen Groothandelsgebouw. De gevels zijn bekleed met natuursteen, composiet-beton en veel glas. Kenmerkend zijn de hoge, verticale vensters die verdiept tussen de smalle natuurstenen ribben liggen. De transparante plint, die met een serre aan de bestaande bebouwing gekoppeld wordt, vormt de verbinding tussen het gebouw en

FIRST Rotterdam voldoet aan de eisen voor BREEAM ‘Excellent’. Aspecten die aan dit duurzaamheidslabel bijdragen, zijn de oriëntatie van het gebouw, de ligging nabij het station, hoogwaardige materialen en goede daken gevel isolatie. Verder worden diverse duurzame installaties toegepast, zoals aanwezigheidsdetectie, daglichtregeling, LED-verlichting, energiezuinige luchtbehandeling en een WKO-installatie in combinatie met een warmtepomp, condensors en stadsverwarming. “Bij BREEAM gaat het ook om het gebruikscomfort van het gebouw”, voegt Molsbergen toe. “Door de flexibele, open opzet met grote vloervelden en open werkstructuren is het plezierig werken in de kantoorruimten. Het indrukwekkende atrium in de onderbouw laat veel daglicht binnen en zorgt voor een aangename, lichte en ruimtelijke beleving.”

ZETTINGEN OPVANGEN De ontwikkelingscombinatie gunde de uitvoering van FIRST Rotterdam in oktober 2012 aan Bouwcombinatie FIRST cv, bestaande uit Boele & Van Eesteren B.V. en Bouwbedrijf Wessels Zeist B.V.. In december 2012 ging de eerste paal de grond in. De fundering, kelder en begane grondvloer zijn in het werk gestort. De rest van het gebouw wordt grotendeels in prefab uitgevoerd. Molsbergen: “We hebben te maken met een zwaar gebouw dat verschillende zettingen in de bodem veroorzaakt. Om die zettingen op te vangen, zijn de kolommen voorzien van vijzels. Hiermee houdt de bouwcombinatie het gebouw tijdens de uitvoering op het juiste niveau.”

ROTTERDAM | FIRST

ALS EEN TREIN Met een bouwtempo van zo’n anderhalve verdieping per week wordt de toren opgetrokken. “We gaan momenteel letterlijk en figuurlijk als een trein”, aldus Molsbergen. “Met de ruwbouw naderen we het hoogste punt. Enkele bouwlagen daaronder maken we de gevels wind- en waterdicht. Hiervoor gebruiken we kant-en-klare gevelelementen, bestaande uit een binnenspouwblad, isolatie en een buitenblad voorzien van beton en natuursteen. De elementen worden inclusief aluminium en beglazing gemonteerd. Nog iets lager in het gebouw is de afbouw in volle gang en worden onder meer de binnenwanden, tegels, sprinklers, plafonds en toiletgroepen al aangebracht.”

OP DE MINUUT NAUWKEURIG Door zo veel mogelijk onderdelen te prefabriceren, houdt de bouwcombinatie de bouwtijd op locatie onder controle. Het just-in-time aanleveren van de prefab onderdelen vergt de nodige coördinatie. Molsbergen: “Omdat we op de bouwlocatie nauwelijks opslagruimte hebben, vinden alle leveringen op afroep plaats vanuit vier hubs in de stad. Elke levering wordt op de minuut nauwkeurig gepland en op de bouwplaats meteen verwerkt. Dat werkt goed, je ziet het gebouw met de dag groeien. Met nog een half jaar te gaan neemt FIRST Rotterdam steeds meer zijn plekje in binnen de Rotterdamse skyline.” ❚

Projectinfo INSTALLATIES VOLGEN RUWBOUW OP DE VOET Als onderdeel van Installatiecombinatie FIRST (ICF), neemt Klimaatservice Holland de detailengineering en uitvoering van de W-installaties in FIRST Rotterdam op zich. Met de werkzaamheden in volle gang, spreekt Jan Nederveen, directeur nieuwbouw bij Klimaatservice Holland, van een logistiek hoogstandje. Klimaatservice Holland verzorgt de verwarmings- en koelinstallatie, de klimaatplafonds, de luchtbehandelings- en ventilatie-installatie, de regeltechniek en het afstandbeheer, de sanitaire en drinkwaterinstallatie, het regenwateropvangsysteem en de riolering, de sprinklerinstallatie en de brandbestrijdingsinstallatie. Deze installaties dragen, samen met de elektrotechnische installaties van combinatiepartner Van den Pol, bij aan het BREEAM ‘Excellent’ label. Prefabricage “In januari 2015 startten we met installeren”, vertelt Nederveen. “Inmiddels zijn we halverwege, we volgen de ruwbouw op de voet. Die hoge bouwsnelheid is nodig om eind 2015 op te leveren en is mogelijk doordat de verdiepingen snel wind- en waterdicht zijn. Hiervoor past de bouwcombinatie kant-en-klare gevelelementen en waterdichte lagen toe.” Aan die hoge bouwsnelheid ligt een doordachte bouwlogistiek ten grondslag. Alle installatie-onderdelen worden geprefabriceerd en komen, op afroep, just-in-time op de bouwplaats aan. Ze hoeven dan alleen nog gemonteerd te worden. Nederveen: “Bij het prefabriceren moeten we er rekening mee houden dat alles via de bouwlift omhoog moet. De onderdelen mogen daardoor niet groter zijn dan 3.60 meter.” Hoogste punt In juli bereikt de ruwbouw het hoogste punt. Nederveen verwacht snel daarna ook met de installaties boven te zijn. “Daarna sluiten we de installaties aan op de WKO-installatie in de kelder. Dit vormt, samen met de realisatie van de technische ruimten, nog een mooie uitdaging.”

| 93

Lean&Duurzaam

vandenpol.com

ROTTERDAM | FIRST

Bouwinfo OPDRACHTGEVER/ONTWIKKELAAR FIRST Rotterdam cv, Rotterdam (MAB Development en Maarsen Groep)

EINDGEBRUIKERS

Robeco, Rotterdam en NautaDutilh N.V., Rotterdam

ARCHITECT

de Architekten Cie. b.v., Amsterdam

HOOFDAANNEMER

bouwcombinatie FIRST cv, Rotterdam (Boele & Van Eesteren BV en Bouwbedrijf Wessels Zeist B.V.)

BOUWDIRECTIE

OAG B.V., Rotterdam/DVP B.V. , Den Haag

CONSTRUCTEUR

Corsmit Raadgevend Ingenieurs B.V., Rotterdam

Projectinfo

BOUWFYSICA Peutz, Zoetermeer

INSTALLATIEADVISEUR DW, Bodegraven

BREEAM-NL-EXPERT Peutz, Zoetermeer

INSTALLATIES

Installatie Combinatie FIRST, Rotterdam (Klimaatservice Holland BV en Van den Pol Elektrotechniek)

BOUWPERIODE eind 2012 – eind 2015

BOUWKOSTEN

ca. 80 miljoen euro

DUURZAME PRESTATIES GEGARANDEERD Bij het bedenken en uitwerken van het duurzame installatie- en energieconcept, is Maarsen Groep geadviseerd door DWA, die tevens subsidie-advies verzorgde. In het ontwerp speelden duurzaamheid en comfort een belangrijke rol. Voor de nieuwbouw was BREAAM Excellent het uitgangspunt. Een flink aantal energiebesparende maatregelen zorgt ervoor dat deze ambitie is gehaald. Zo is er duurzame opwekking van koude en warmte, uitstekende isolatie van daken en gevels en verlichting, geregeld op aanwezigheid en gedimd op basis van daglicht. De ventilatie vindt gebalanceerd plaats met warmte- en vochtterugwinning. Ventilatie voor de vergaderzalen en restaurants wordt op basis van CO2 geregeld, zodat hier geen onnodige luchtverversing plaatsvindt. Het gehele gebouw wordt voorzien van klimaatplafonds om te kunnen voldoen aan de hoge comforteisen. Om te garanderen dat het gebouw in de exploitatiefase even duurzaam presteert als beloofd, wordt er voortdurend gemonitord. Maarsen Groep is zo verzekerd van een gebouw dat tot in lengte van jaren uitstekende energieprestaties levert.

UITDAGEND PROCES IN ROTTERDAMS STADSHART Alle E-installaties in FIRST komen voor rekening van Van den Pol Elektrotechniek, als onderdeel van Installatie Combinatie First. “Zowel de omvang als de locatie maakt dit tot een bijzonder project”, zegt Business Unit Leider Jan van den Brink. “De ligging in het hart van Rotterdam leidt tot een uitdagend logistiek proces.” Een gedetailleerd draaiboek voor de bouwplaats zorgt dat de juiste mensen tijdig op de juiste plek zijn. Lean versnelt de realisatie. “Waar mogelijk gebruiken wij plug and play systemen en componenten. Veel installatiedelen zijn stekkerbaar gemaakt zodat montage zo min mogelijk tijd kost.”

Duurzaamheid werkend maken. Dat is wat ons drijft.

Ook bij FIRST werken we aan hoogwaardige oplossingen die duurzame prestaties garanderen.

Er is ruimte voor de inbreng van Van den Pol. Ook is de installateur nauw betrokken bij het overleg met de gebruikers NautaDutilh en Robeco. “Door hun wensen in een vroeg stadium te inventariseren, snijdt het mes aan twee kanten: het bouwproces kan voorspoedig verlopen en huurders krijgen huisvesting op maat.” Het markante Rotterdamse project heeft een forse noodstroomvoorziening. “Als onverhoopt de stroom uitvalt, komt de bedrijfsvoering niet in gevaar.” Het ontwerp van First verkreeg het BREEAM Excellent-certificaat. “Alle spots zijn uitgevoerd in LED. Er wordt daglichtregeling toegepast en bewegingssensoren sturen de verlichting aan. Ook worden 160 zonnepanelen geplaatst. Dit alles zorgt voor een forse energiebesparing.”

| 95

ROTTERDAM | FIRST

WKO EN STADSVERWARMING IN FIRST:

Aangenaam binnenklimaat en forse CO2-besparing Met een WKO-systeem in combinatie met stadsverwarming levert Eneco een belangrijke bijdrage aan het BREEAM ‘Excellent’ certificaat van FIRST. De prestigieuze kantoortoren is, samen met De Rotterdam, het grootste WKO- en stadsverwarmingsproject van Eneco in Rotterdam.

“Met ruim vijftien jaar ervaring in warmte- en koudeopslag kunnen wij dit soort complexe binnenstedelijke projecten in goede banen leiden”, zegt Sr. Custom Engineer Marco Bakker. “Daar komt meer bij kijken dan warmte- en koudeopslag alleen. Midden in het centrum heb je te maken met bestaande bebouwing en WKO-bronnen en een enorme infrastructuur van kabels en leidingen. Daarnaast dien je je werkzaamheden continu af te stemmen met de omgeving en de gemeente.”

DUURZAME KLIMAATOPLOSSING Met het hoofdkantoor en een eigen stadsverwarmingsnet in Rotterdam beschouwt Eneco de Maasstad als één van de focusgebieden. “Vooral het central district is interessant”, zegt Bidmanager Leon Stute. “Daar kunnen wij met onze duurzame oplossingen meerwaarde bieden in verwarming en koeling. Vanuit die gedachte gingen we een aantal jaar geleden in Rotterdam centrum op zoek naar projecten met een koudebehoefte. Zo kwam in 2011 FIRST op ons pad. We gingen met de ontwikkelaar in gesprek en dachten mee in een duurzame klimaatoplossing, die we samen uitontwikkelden.”

BREEAM ‘EXCELLENT’ Eén van de uitgangspunten voor de verwarming en koeling van FIRST was het behalen van het BREEAM ‘Excellent’ certificaat. “Je komt dan al snel tot een WKO-systeem”, aldus Bakker. “Warmte- en koudeopslag is een duurzame vorm van warmte- en koudeopwekking, waar je in termen van BREEAM hoog op scoort. Het gebouw krijgt een aangenaam binnenklimaat en de CO2-uitstoot wordt gereduceerd met ruim 400 ton per jaar.” Een andere randvoorwaarde betrof leveringszekerheid. Bij een uitval in het WKO-systeem moet het klimaat in het gebouw gehandhaafd blijven. Hiervoor realiseert Eneco onder meer een extra grote aansluiting op het

96 |

ROTTERDAM | FIRST

stadsverwarmingsnet, die de volledige verwarming van het WKO-systeem kan overnemen. Het warmtenet wordt gevoed met restwarmte van de AVR in Rozenburg, waardoor ook in deze situatie de duurzame doelstellingen behaald worden.

VIER BRONNEN Eneco is verantwoordelijk voor de engineering, realisatie, exploitatie en het beheer van de WKO-installatie. Onder deze installatie vallen de bronnen, de warmtepompinstallatie en de infrastructuur van buiten naar binnen. Eind 2012 ging de engineering van het systeem van start, in 2014 startte het boren van de bronnen. Bakker: “We boorden twee warme en twee koude bronnen, tot een diepte van 225 tot 230 meter. Naast de reeds aanwezige bronnen, kabels en leidingen in de grond hadden we bij het boren te maken met de heterogene opbouw van de ondergrond met veel kleiachtige lagen, de werkzaamheden rond het centraal station en de bestaande bebouwing. Met casings en speciale putbehuizingen voorkwamen we overlast en verzakking.”

MINIMAAL VIJFTIEN JAAR BETROKKEN De warmtepompinstallatie bevindt zich in de parkeergarage van FIRST. Met de realisatie hiervan liep Eneco mee in de lean planning en bouwlogistiek van de aannemerscombinatie. “Vanuit onze ervaring konden we flexibel op de ambitieuze planning inspelen”, blikt Stute terug. “Nu hoeven we alleen nog de koelers op het dak te plaatsen. Na oplevering blijven we nog minimaal vijftien jaar betrokken voor het inregelen, exploiteren en beheren van de installatie.” ❚

| 97

AMSTERDAM | Madurastraat

Tekst en Beeld: Jerry Helmers

WONINGCORPORATIE HEEFT WEER MEER FOCUS OP INITIËLE KERNTAKEN, GROTERE ROL VOOR BOUWER

‘Bouwtrajecten zijn minder dicterend, maar meer sturend’ De Indische Buurt in Amsterdam komt weer tot leven. Althans, de renovaties werpen zichtbaar hun vruchten af. Er zijn al veel woningen gerenoveerd of nieuw gebouwd en de omgeving is opnieuw (én inspirerend!) ingericht. Woningcorporatie De Alliantie is verantwoordelijk voor een deel van dit voorraadbeheerplan. Zo is nu een complex in de Madurastraat aan de beurt. Naar verwachting worden deze werkzaamheden eind 2015 afgerond. Het gaat in deze typische Indische Buurt-straat om de aanpak van in totaal 48 wooneenheden. Deze zijn inmiddels tot het casco gestript, alleen de tussenvloeren zijn blijven staan. Er zijn nieuwe paalfundaties getrild. De woningen zelf worden aan de binnenkant functioneel verbeterd. Passend bij deze tijd, want het gaat om woningen die stammen uit de vooroorlogse periode. De woningen worden aangepast op het gebied van veiligheid en comfort en krijgen grotere badkamers en nieuwe keukens. De brandveiligheid en isolatie worden op modern niveau gebracht én er is sprake van grootschalig gevelherstel, waarbij wel de oorspronkelijke detaillering van de buitenkant in tact blijft. Want die past bij dit deel van Amsterdam. Bovendien vindt er grootschalig dakonderhoud plaats, waarbij vanzelfsprekend de isolatie niet wordt vergeten. Aan het woord zijn Hans Nijman, vestigingsmanager van Vastbouw Bunschoten én Frits Stoffels en Rabie Khettabi, beiden projectmanagers bij de woningcorporatie. “Er was sprake van verpaupering”, begint Khettabi. “In de jaren ’80 had wel klein onderhoud plaatsgevonden, maar daar was dan ook alles mee gezegd. Er móest nu wat gebeuren.” De samenwerking werd aangegaan met bouwonderneming Vastbouw Oost BV. “De belangrijkste reden waarom wij dit werk mogen doen, is dat wij in het selectietraject goed scoorden op de prijs-/ kwaliteitsverhouding”, zegt Nijman. “Wij kunnen daar vier aspecten voor benoemen. Als eerste de bij ons aanwezige expertise. Onze organisatie bestaat immers al veertig jaar; wij hebben dus veel ervaring

98 |

AMSTERDAM | Madurastraat

opgedaan bij projecten van diverse aard. Daarnaast bleek in ons Plan van Aanpak het esthetische aspect één van de doorslaggevende factoren. Zo gaven wij aan dat wij het ‘beeldmerk van de Indische Buurt’ zouden weten te behouden. Kortom: wij hebben oog voor een stuk historie. Natuurlijk tellen ook de organisatorische uitdagingen. Want, je hebt het hier wel over binnenstedelijk bouwen waarbij de logistieke vraagstukken zéér gecompliceerd kunnen zijn. En uiteraard was ons plan dusdanig financieel onderbouwd dat de opdrachtgever er van overtuigd raakte dat wij binnen het budget zouden blijven.”

EINDRESULTAAT Volgens Nijman is dé succesfactor – vooral in de samenwerking met woningcorporaties die vanuit weten regelgeving zich meer op de initiële kerntaken moeten gaan richten – om zo vroeg mogelijk in het traject aan tafel te zitten. “Daarbij kun je de harde en zachte voorwaarden hand-in-hand laten gaan. Bouwen is bij lange na niet meer het stapelen van stenen. Het gaat ook om goed communiceren met bewoners, efficiënt werken en het beperken van faalkosten. Anders gezegd: het eindresultaat wordt beter.” Stoffels, die al jaren in het projectmanagement binnen de corporatie actief is, erkent dat deze andere manier van werken minder discussie aan het eind oplevert. “Omdat de aanvraagtrajecten naar voren zijn geschoven, wordt dus ook in een eerdere fase de expertise van buitenaf gevraagd. Wij kunnen eerder alle dwarsverbanden leggen. Het hele ontwerpen bouwproces is rustiger geworden. Het is minder dicterend, echter wel sturend. En er wordt uiteindelijk dus betere kwaliteit geleverd.” ›

Projectinfo ASBESTVERWIJDERING EN SLOOPWERKZAAMHEDEN In opdracht van Vastbouw Oost heeft Arie Hollenberg Sloop en Milieuwerken B.V. twaalf woningen op de Madurastraat in Amsterdam ontdaan van asbesthoudende bronnen. Ook is het bedrijf verantwoordelijk voor het casco uitslopen van de woningen. Voorafgaand aan het project zijn alle betrokken partijen bij elkaar gaan zitten om een zeer strakke werkplanning op te zetten en de eisen vanuit de opdrachtgever te bespreken. Eén van de eisen was dat, in goed overleg met de hoofdaannemer, een gedegen constructieve stempeling moest worden aangebracht welke diende als basis voor de woningen. Daarnaast was het belangrijk dat de overlast in de buurt zoveel mogelijk beperkt bleef tijdens de (sloop)werkzaamheden. Bianca van der Gronden, kwaliteitsmanager bij Arie Hollenberg Sloop en Milieuwerken B.V. vertelt: “Voordat we met de sloopwerkzaamheden konden beginnen, is allereerst een asbestinventarisatie gedaan. Hierbij zijn diverse asbesthoudende bronnen gevonden en op specialistische wijze verwijderd.” Nadat een onafhankelijk RvA-geaccrediteerd laboratorium heeft gecontroleerd of het aanwezige asbest in de woningen op een juiste manier is verwijderd, kon gestart worden met de sloopwerkzaamheden. “Tijdens het slopen zijn we echter op onvoorzien asbest gestuit. Alvorens we verder konden gaan met de sloopwerkzaamheden is daarom opnieuw een aanvullende asbestinventarisatie gedaan, waarbij ook het overige asbesthoudende materiaal gesaneerd is.” Arie Hollenberg Sloop en Milieuwerken B.V. bestaat sinds 1978 en is als één van de eerste bedrijven in Nederland gecertificeerd voor het verwijderen van asbest. Ook op het gebied van bodemsanering en sloopwerkzaamheden is het bedrijf volledig gecertificeerd. “Tevens beschikken wij over een 24-uurs calamiteitendienst. “Hierdoor kunnen wij mensen niet alleen snel voorzien van advies, maar zijn wij tevens direct inzetbaar om asbest te verwijderen.”

DUITSE BALKONS VOOR AMSTERDAMSE MADURASTRAAT Fase na fase wordt er gewerkt aan het mooier maken van de Indische buurt in Amsterdam. Zoals onlangs met de start van groot onderhoud aan een aantal woningen aan de Madurastraat. Die worden onder andere voorzien van nieuwe balkons, geleverd door de Duitse firma Bonda Balkon- und Glasbau GmbH uit Wachstedt-Thüringen. De afgelopen jaren zijn er al veel woningen gerenoveerd of nieuw gebouwd en heel wat straten en pleinen opnieuw ingericht in de Indische buurt. Momenteel ligt de focus op de Madurastraat waar onder meer een aantal woningen wordt opgeknapt. Ook vindt er nieuwbouw plaats. Nadat deze werkzaamheden zijn afgerond, begint de gemeente met het herinrichten van de straat. De gerenoveerde woningen worden onder meer voorzien van nieuwe balkons, geleverd door Duitse firma Bonda Balkon- und Glasbau GmbH. Geschäftsführerin Yvonne Bonda vertelt dat de eerste contacten dateren van halverwege 2014. Aan het eind van dat jaar werd een offerte uitgebracht waarop al vlug een opdracht volgde voor het leveren van in totaal veertig balkons. Het bedrijf produceert, levert en monteert de balkons. “De verwachting is dat we er het vierde kwartaal van dit jaar aan de slag kunnen gaan.” De balkons worden op steunen geplaatst en lopen, voorzien van tussenwanden, als een rondgang om de woningen. De vormgeving van de leuningen bestaat uit platte stangen. Het gaat om SYSTEM BONDAbalkons, gemaakt van aluminium meerkamerprofielen. Volgens Yvonne Bonda is het geen lastig project, het zijn producten die ze als balkonspecialist regelmatig leveren en monteren. Het project heeft nog wel een bijzonder aspect voor het bedrijf, geeft ze tot slot aan. “Het is onze eerste opdracht in Amsterdam en zelfs in Nederland. Maar zeker niet de laatste. Er zitten inmiddels enkele vervolgprojecten voor ons in de pijplijn. Daar kijken we erg naar uit.”

| 99

AMSTERDAM | Madurastraat

Ook Khettabi is te spreken over deze wijze van werken. “Vastbouw had goed in het oog dat je al vanaf dag één met z’n allen moet blijven sleutelen aan het plan. Eigenlijk moet je er van uitgaan dat het altijd beter kan. En, je moet de waaromvraag op elk moment in het bouwproces blijven stellen.” Khettabi tot slot: “De Indische Buurt heeft nieuwe potentie gekregen. Er is, mede door de beter gemotiveerde keuzes die zijn gemaakt, een inspirerende nieuwe buurteconomie ontstaan, met kleine winkeltjes en leuke cafés. Bewoners die een aantal jaar geleden het liefst nog de Indische Buurt wilden verlaten, willen er eigenlijk nu weer heel graag blijven.” ❚

ASBEST, STOF TOT NADENKEN • ASBESTVERWIJDERING • BODEMSANERINGEN • TOTAALSLOOP • RENOVATIESLOOP • BRANDSCHADE-OPRUIMING

WIJ ZIJN ER OOK VOOR DE PARTICULIER Vredenburghweg 1 Zuidoostbeemster Telefoon: (0299) 43 34 16

Rabie Khettabi, Hans Nijman en Frits Stoffels: ‘De Indische Buurt heeft nieuwe potentie gekregen.’

www.ariehollenberg.nl

wij creëren vrijheid

BONDA Balkon- und Glasbau GmbH Dingelstädter Straße 5 | D 37359 Wachstedt | Tel: +49 (0)36075/670-0 www.bonda.de 100 |

DE BILT | Burgemeester van Heemstrakwartier

Tekst: Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld: Nijhuis Bouw B.V.

'Authentieke uitstraling van beschermd stadsgezicht blijft behouden'

Wie voet zet in de karakteristieke wijk Burgemeester van Heemstrakwartier in De Bilt waant zich nog steeds in de jaren vijftig. De portiekjes en smalle ramen geven de woningen een authentieke uitstraling, alsof de tijd heeft stilgestaan. Het is dan ook niet voor niets dat de wijk wordt aangemerkt als beschermd stadsgezicht. Na eerdere onderhoudswerkzaamheden in de jaren tachtig waren de woningen nu toe aan groter onderhoud. In opdracht van Woonstichting SSW heeft Nijhuis Bouw in 2,5 jaar tijd alle woningen onder handen genomen. De 191 woningen, verdeeld over 90 stramienen, zijn in onbewoonde staat grondig gerenoveerd. Omdat in de meeste woningen asbest verwerkt was, heeft er allereerst een uitgebreide asbestinventarisatie plaatsgevonden. Na sanering van de asbesthoudende materialen zijn de woningen bijna geheel gestript. Henk Keizer, hoofduitvoerder bij Nijhuis Bouw, vertelt: “Dit betekende onder meer dat de beganegrondvloer eruit werd gehaald, evenals alle installaties, binnenwanden, kozijnen en het voegwerk. Ook is de hele kap van de woning inclusief zoldervloer verwijderd.”

werden onder meer voorzien van een nieuwe beganegrondvloer, nieuwe trappen, nieuwe installaties, nieuwe berging, nieuwe kozijnen en nieuwe geïsoleerde binnenwanden. Ook zijn de kruipruimten van de woningen gedicht met schuimbeton en kregen de tuinen een opknapbeurt. “Als kers op de taart zijn nagenoeg alle woningen over de hele breedte voorzien van een uitbouw van 2,5 meter diep,” aldus Keizer. “Deze uitbouw diende tevens als basis voor een prachtig dakterras van 3 bij 6 meter op de eerste verdieping.”

WEDEROPBOUW

Alhoewel het bouwproces voorspoedig verliep, zorgde de asbestproblematiek aanvankelijk wel voor oponthoud. Alan Bosch, vestigingsdirecteur bij Nijhuis

Na de afbraakwerkzaamheden kon gestart worden met de wederopbouw van de huizen. De woningen

OPONTHOUD

Bouw, vertelt: “Het heeft er zelfs toe geleid dat de bouw drie weken moest worden stilgelegd.” Bang om de afgesproken opleverdatum niet te halen, is Bosch nooit geweest. “Wij hebben direct aangegeven aan SSW dat we de bouwtijd zouden versnellen zodra de asbestproblematiek in kaart was gebracht.”

TIJDWINST DOOR PREFAB Om deze belofte na te kunnen komen, heeft Nijhuis Bouw zoveel mogelijk gebruikgemaakt van prefab bouwmaterialen. “Gelukkig kon Woonstichting SSW zich hier wel in vinden,” aldus Bosch. “Wij hebben bijvoorbeeld prefab bergings- en scheidingswanden gebruikt in de woningen, evenals prefab daken. Omdat een belangrijk vereiste voor de woningen was dat deze zoveel mogelijk in de oorspronkelijke ›

| 101

Wij metselen zowel in opdracht van grote en kleinere opdrachtgevers als voor particuliere klanten en realiseren de meest uiteenlopende werken in woningbouw en utiliteitsbouw.

www.herms.nl Epe T. 0578 - 612291 F. 0578 - 621739 E. info@herms.nl

Doetinchem T. 0314 - 326490 F. 0314 - 330001 E. info@herms.nl

Kootwijkerbroek T. 0342 - 442544 F. 0342 - 441247 E. info@herms.nl

Voor een impressie van door ons uitgevoerde metselwerken kunt u een kijkje nemen op onze website bij “referentie projecten”.

Metselbedrijf A Ligtenberg Enterstraat 106 Postbus 192 7460 AD Rijssen Telefoon 0548-543240 Telefax 0548-543239 e-mail info@aligtenberg.nl Website www.aligtenberg.nl Epe T. 0578 - 612291 • Doetinchem T. 0314 - 326490 • Amersfoort T. 033 - 7200950

729064_Metselbedrijf A. Ligtenberg BV.indd 1

EEN BUNDELING VAN

VAN TECHNIEK

Bezoekadres: Kamperzeedijk 107 8281 PD Genemuiden

INSTALLATIE TECHNIEK

Postadres: Kamperzeedijk 57 8281 PB Genemuiden

Van der Sluis Technische Bedrijven heeft alles in huis om zich een totaalinstallateur te mogen noemen.

T: 038 - 344 65 55 E: info@vd-sluis.nl W: www.vd-sluis.nl

Deskundigheid, een zeer brede ervaring en een no-nonsense mentaliteit garanderen dat al uw installatieactiviteiten bij ons in zeer goede handen zijn.

VDS_adv_95x130_06_2015_WT.indd 1

30-06-15 11:14

22-06-15 10:47

DE BILT | Burgemeester van Heemstrakwartier

stijl moesten worden teruggebracht, hebben wij gekozen voor prefab bouwelementen met een authentiek karakter. Zo zijn de nieuwe schoorstenen op de woningen in de oude stijl gemetseld en met een hijskraan op het dak geplaatst.”

SUCCESVOL EINDRESULTAAT Het project is uiteindelijk 16 weken eerder dan gepland naar volle tevredenheid opgeleverd. Bosch vertelt: “Niet alleen voor de opdrachtgever en de bewoners is de renovatie succesvol verlopen, ook wij zijn meer dan tevreden. De investering per woning lag erg hoog en ons team heeft zich voor de volle 100% ingezet. Dat blijkt ook wel uit de onafhankelijke rapportage van het Centrum voor Woononderzoek. Met een score van 8,3 voor het eindresultaat mogen wij met recht trots zijn op dit project.” ❚

Bouwinfo

Projectinfo 'AFSPRAAK IS AFSPRAAK' Bij de renovatie van de wijk Burgemeester van Heemstrakwartier heeft het bedrijf W. Herms en Zn B.V. al het straatwerk en de gronden rioolwerkzaamheden uitgevoerd, alsmede de afvalverwerking, beplantingen en hijskraanwerkzaamheden. “De uitdaging van dit project lag voor ons met name op het logistieke vlak”, aldus Wim Herms, mede-eigenaar en directeur van W. Herms & Zn B.V. “Het is heel belangrijk dat je bij een project van dit kaliber werkt volgens een zorgvuldig vastgestelde planning. Ben je bang dat je op een bepaald moment de planning niet haalt? Dan zul je extra mankracht in moeten zetten; je kunt andere onderaannemers namelijk niet in de weg lopen. Deze verantwoordelijkheid moet je wel kunnen nemen als bedrijf.” W. Herms & Zn B.V. bestaat al meer dan 125 jaar en biedt uiteenlopende diensten aan op het gebied van grond-, sloop- en straatwerk en kraanverhuur. Ook is het bedrijf ISO 14001 gecertificeerd in het afvoeren en milieuvriendelijk verwerken van (bouw)afval. “Met ons uitgebreide dienstenpakket richten wij ons voornamelijk op het ontzorgen van de klant. ‘Afspraak is afspraak’ geldt hierbij als gouden regel. Wij hanteren binnen ons bedrijf niet alleen korte lijnen maar bieden ook een snelle service. Dit zijn de pijlers waarop onze klanten kunnen bouwen.”

OPDRACHTGEVER Woonstichting SSW

ONTWERP Arton b.v

ADVIES Arton b.v. (Frans Heessen)

UITVOERING

Nijhuis Bouw B.V.

INSTALLATIES Loodsluis

BOUWKOSTEN 14,9 miljoen, exclusief BTW

BOUWPERIODE

week 34 2012 t/m week 51 2014

'KWALITATIEF HOOGWAARDIG METSELWERK' De woningen in de wijk Burgemeester van Heemstrakwartier stammen oorspronkelijk uit de jaren vijftig. Bij de renovatie van de woningen was een belangrijk doel om de oorspronkelijke uitstraling zo veel mogelijk te behouden. Voor dit project heeft Metselbedrijf A. Ligtenberg het metselen lijmwerk gerealiseerd voor alle bergingen/schuurtjes en de uitbouw van de woningen. Directeur-eigenaar Arend Ligtenberg vertelt: “Om zo dicht mogelijk in de buurt te komen van de steenkleur en het steentype van de oude woningen is gekozen voor een mengeling van verschillende steensoorten.” Bij de bergingen/schuurtjes is bovendien gebruikgemaakt van de techniek pointmasteren, waardoor het metselwerk een authentieke uitstraling krijgt. Deze techniek biedt volgens Ligtenberg nog meer voordelen. “Omdat je tegelijkertijd metselt en voegt, scheelt dit niet alleen in tijd, maar kun je ook een hardere voeg creëren dan bij traditioneel metselwerk. Voeg en metselmortel zijn als het ware een homogeen product, wat de kwaliteit van het metselwerk ten goede komt.”

'EEN GOEDE VOORBEREIDING IS HET HALVE WERK' Alle 190 beganegrond- en bovenwoningen in de wijk Burgemeester van Heemstrakwartier zijn door Van der Sluis Technische Bedrijven uit Genemuiden voorzien van nieuwe installaties. De woningen hebben onder meer nieuwe gas- en waterleidingen gekregen, alsmede nieuwe rioleringen, centrale verwarming en een ventilatiesysteem. Bij de beganegrondwoningen is vloerverwarming aangebracht. Bert van der Horst, projectleider Installatie bij Van der Sluis Technische Bedrijven, vertelt: “Het was een groot project waar we ruim twee jaar mee bezig zijn geweest. Wil een project van deze omvang slagen, dan is het belangrijk dat je een zeer strakke (lean) planning hanteert en zoveel mogelijk producten geprefabriceerd aflevert op de bouw. Dit zorgt ervoor dat faalkosten gereduceerd worden en je minder uren maakt op de bouw.” Ook de voorbereiding die aan een project vooraf gaat, speelt volgens Van der Horst een belangrijke rol. “Om zo efficiënt mogelijk te kunnen functioneren, werken wij steeds vaker volgens de BIM-methodiek. Dit geeft niet alleen structuur aan het bouwproces, maar zorgt er tevens voor dat je snel kunt inspringen op veranderende situaties.”

| 103

AMSTERDAM | Ravel Residence

Tekst: Irene Teunissen Beeld: Jan Snel Bouw b.v. Beeld: Luuk Gosewehe

SNEL BOUWEN AAN RAVEL RESIDENCE Afgelopen maart is Jan Snel Bouw b.v. uit Montfoort gestart met de realisatie van een studentencomplex aan de De Boelelaan in Amsterdam. Achthonderd prefab woonunits en meerdere faciliteiten, achter een opvallende gevel. Vlakbij VUmc, Amsterdam RAI, het kantorengebied aan de Zuidas, met goede openbaar vervoerverbindingen en in de nabijheid van de uitvalswegen. Het is een complex dat volledig aansluit bij het stedelijke en culturele klimaat in de hoofdstad. “Het is de tot nu toe grootste opdracht voor ons familiebedrijf”, vertelt algemeen directeur Harry van Zandwijk enthousiast in zijn directiekamer, met uitzicht over het fabrieksterrein. “De eerste paal is in april geslagen. En het is de bedoeling het complex begin volgend jaar in gebruik te nemen.”

WAARUIT BESTAAT HET COMPLEX? Ravel Residence staat op een kavel van 8.500 m² en ligt tussen het Amaliapark (noordzijde), de Antonio Vivaldistraat (oostzijde), de De Boelelaan (westzijde) en het sportcomplex (zuidzijde). OeverZaaijer architectuur en stedenbouw heeft een fraai ontwerp gemaakt dat helemaal past binnen de omgeving van de Zuidas. Het gebouw telt vijf bouwlagen, inclusief de begane grond en bestaat uit vier aaneengesloten bouwvolumes in carrévorm. Hierdoor bedraagt het bruto vloeroppervlak 28.000 m². Behalve de achthonderd zelfstandige woningen komen er meerdere voorzieningen voor publieke, collectieve en commerciële functies. Denk aan een wasserette, een bibliotheek/studiezaal, private diningrooms, horeca en detailhandel. Aan de buitenzijde kunnen

104 |

AMSTERDAM | Ravel Residence

de bewoners recreëren op verschillende terrassen, op het sportveld op het dak of in de twee binnentuinen in het middengebied. Van Zandwijk: “Naast deze faciliteiten krijgt iedere student een aparte woonunit met een eigen douche, toilet en keukengelegenheid. Elke woning heeft een totaaloppervlak van circa 22 m² en een verblijfsgebied van 18 m². 275 woningen worden gemeubileerd aangeboden, zodat buitenlandse studenten er ook meteen terecht kunnen.”

POSITIEVE INVLOED OP STEDELIJKE OMGEVING Hiermee past het complex bij de uitgangspunten van het plan van de gemeente, Dienst Zuidas, die grond beschikbaar stelde voor studentenhuisvesting. Het gaat daarbij om jonge mensen die een eigen betaalbare woonplek met privacy zoeken, evenals een sociaal leven in een stadsomgeving met alle bijbehorende voorzieningen. Daarom wil de gemeente snel een duurzame studentencampus ontwikkelen met een positieve invloed op de stedelijke omgeving. Een locatie met een nieuwe identiteit die aansluit op het stedelijke en culturele klimaat in Amsterdam. Door de diversiteit aan functies ontstaat een leefbare en betaalbare woon- en werkomgeving die bijdraagt aan de kwaliteit van de stad. Met gebouwen die duurzaam en verplaatsbaar zijn.

FLEXIBEL EN DUURZAAM Directeur Van Zandwijk vindt die flexibiliteit het bijzondere aan het geheel. “Het gebouw wordt modulair opgebouwd en binnen een jaar turnkey opgeleverd. Alle units worden in onze fabriek geproduceerd. En dat gebeurt snel en compleet, van keukenblok tot en met vloerbedekking. Het pand wordt in delen van tweehonderd wooneenheden opgebouwd. Als alles geplaatst is, wordt een opvallende gevel op het complex gemonteerd die past bij de uitstraling van de Zuidas. Het gebouw staat er voor een periode van twaalf jaar, maar het voldoet tegelijk aan alle eisen van permanente bouw. Het kan dus rustig veertig jaar blijven staan, maar ook na twaalf jaar hergebruikt of opnieuw ingedeeld worden. Duurzaam maatwerk dus, waarbij de duurzaamheid verder nog zit in het gebruik van composiet voor de gevel, betonnen vloeren, gekozen installaties en veel groen aan de binnen- en buitenkant van het complex.”

Projectinfo INNOVATIEVE SPUITMORTEL HOUDT VLOEREN BRANDVEILIG Om bij te dragen aan de vereiste 90 minuten weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag (WBDBO), zijn de vloeren van de studentenwoningen in Ravel Residence voorzien van ISOLATEK Type 300. REPPEL, specialist in constructieve bouwkundige veiligheid, brengt deze spuitmortel sinds eind 2014 op de Nederlandse markt. REPPEL levert brandwerende bekleding in de vorm van beplating, mortel en verfsystemen. “Bij brandwerendheid draait alles om beheersbaarheid”, vertelt marketing en sales manager Reginald van Dooremalen. “Voor een woongebouw als Ravel Residence betekent dit vooral dat de bewoners voldoende tijd krijgen om bij brand naar buiten te vluchten.” Brandwerende bekleding Eind 2014 werd REPPEL door VTG Beton benaderd om een oplossing aan te dragen voor het leveren van de brandwerende bekleding voor de vloeren van de studentenunits. Technical Engineer Fireproofing Robert Vink: “Op basis van een constructieve analyse, een risico-inventarisatie en de gebouwspecifieke kenmerken bepaalden we het toe te passen product. Aansluitend op de grote oppervlakken, het aanwezige leidingwerk en de korte bouwtijd kozen we voor het nieuwste product in ons assortiment: ISOLATEK Type 300. Dit is een duurzame, op gips gebaseerde nat verspoten brandwerende vermiculite spuitmortel met een laag eigen gewicht. De mortel is eenvoudig en snel aan te brengen en biedt aanvullende thermische isolatie.” Ook tijdens de uitvoeringswerkzaamheden bleef REPPEL bij het project betrokken voor advies en ondersteuning aan VTG Beton.

‘VEILIG WONEN’ WEER EEN STAPJE DICHTERBIJ In het kader van ‘veilig wonen’ is een brandwerende bekleding van de gevel een belangrijk onderdeel van de nieuwbouw van studentenhuisvesting Ravel Residence. Van Swaaij Trade International boog zich over deze taak en heeft de houten gevel- en plafondbekleding van het gebouw geproduceerd en geleverd. Directeur-eigenaar Jos van Swaaij vertelt: “De houten gevelbekleding die wij hebben ontwikkeld en geleverd, is brandvertragend geïmpregneerd conform Euroklasse B (classificatie EN 13501-1). Deze houten bekleding is aangebracht op de gevels van het gebouw rondom de binnentuinen en terrassen, op de plafonds en aan de buitenzijde van de fietsenstalling.” Van Swaaij Trade International is het enige bedrijf in Nederland dat haar complete eindproduct, inclusief verf, brandvertragend heeft gecertificeerd. “De brandvertragende gevel-, wanden plafondbekleding zijn onderdeel van de NON IGNIS productengroep en zijn uniek in hun soort. IGNIS is de niet brandvertragende variant en kan met hetzelfde afwerkingsniveau worden geproduceerd.” In combinatie met een exclusief verfsysteem geeft Van Swaaij Trade International bovendien 15 jaar garantie op haar producten. In het verlengde hiervan biedt het bedrijf bovendien, samen met haar vaste partners, steeds vaker een totaalconcept aan waarbij het ontlasten van de eindgebruiker centraal staat. “Dit totaalconcept bestaat niet alleen uit het leveren en monteren van de gevel maar voorziet de klant ook in een 20-jarige onderhoudsprestatie”, aldus Van Swaaij.

Tijdens een rondleiding over het terrein zien we in de fabriek talloze vloeren waarin alle bedrading en leidingen verwerkt worden, losse wanden en grote raampartijen. Alles is standaard en wordt in Montfoort in elkaar gezet tot zelfstandige wooneenheden. Inclusief een eigen douchecabine met een toilet en een modern keukenblok. Vervolgens wordt alles 'plug & play' geïnstalleerd. ›

| 105

COMPOSIET GEVELELEMENTEN Maatwerk polyester composiet vormdelen met brandklasse B.

● uw gebouw ● uw ontwerp ● uw gevel ● ons composiet gevelelement

Pre-Fabs BV ● info@pre-fabs.nl ● www.pre-fabs.nl

AMSTERDAM | Ravel Residence

Van Zandwijk is er trots op: “Sinds begin april produceert onze fabriek 32 weken lang elke week 25 kanten-klare woningen, die in fasen worden neergezet. Het voordeel van deze manier van werken is de hoge mate van efficiency.”

GROND EN GROEN Inmiddels heeft A. van Ooijen & Zn. BV uit Woerden na het slaan van de eerste paal in maart, de gronden funderingswerkzaamheden opgestart. In het kader van het stimuleren van de lokale economie schakelt Jan Snel Bouw bij zijn projecten graag vaste onderaannemers uit de buurt in. Het grond-, water- en wegenbouwbedrijf werkt al jaren met het bouwbedrijf samen. Bedrijfsleider Gerard van Ooijen is blij met deze samenwerking. “Wij verzorgen ook op dit project al het gronden rioleringswerk en de volledige terreininrichting, niet anders dan bij vaste bouwprojecten. Wel anders bij dit project is dat de grondwerkzaamheden worden uitgevoerd met 3D-GPS-machinebesturing, waardoor het ontwerp van de architect exact wordt uitgevoerd. Speciale aandacht zal er zijn voor de inrichting van beide binnentuinen waar door het gebruik van duurzame materialen, een leefbare omgeving wordt gecreëerd. Bijzonder in de samenwerking met Jan Snel zijn de snelheid en de flexibiliteit.” ❚

Projectinfo 'BRAND- EN GELUIDWERENDE GEVEL MET UNIEKE UITSTRALING' De opvallende, moderne witte gevel van studentenhuisvesting Ravel Residence nabij de VU in Amsterdam is ontwikkeld en geleverd door Pre-Fabs B.V. Eigenaar Erwin Schreurs vertelt: “Aan het project is een grondige voorbereiding vooraf gegaan. In eerste instantie werd ons gevraagd een translucent (lichtdoorlatend) gevelelement te ontwikkelen waaromheen een kozijn moest komen. In een later stadium heeft men echter besloten het lichtdoorlatende gevelelement te laten vervallen en te kiezen voor een polyester composiet gevel.” De gevel was niet alleen bedoeld als eye-catcher van het gebouw, maar moest tevens voldoen aan de hoge eisen die werden gesteld op het gebied van geluid- en brandwerendheid. “De grote vormvrijheid die polyester met zich meebrengt, biedt qua ontwerp tal van mogelijkheden. En door brandwerende eigenschappen toe te voegen aan het materiaal, is de gevel dusdanig brandwerend dat hij valt onder brandklasse B. Een ideale combinatie voor dit project.” Naast gevelconstructies maakt Pre-Fabs ook ander klantspecifiek maatwerk zoals luifelconstructies, dakkapellen, lichtgewicht schoorstenen met steenstrips en koudebrugelementen. Qua materiaalkeuze kan hierbij bijvoorbeeld gedacht worden aan aluminium, staal, polyester, hout of een combinatie hiervan. “Doordat wij een klein, flexibel en daadkrachtig bedrijf zijn, kunnen wij snel inspelen op verschillende situaties. Met onze uitgebreide kennis en ervaring op het gebied van prefab producten gaan wij graag om tafel zitten met onze opdrachtgevers. Wij vinden het belangrijk om klanten te voorzien van een gedegen advies en zijn prima in staat om zowel grotere als kleinere projecten voor onze rekening te nemen."

De specialist in passieve bouwkundige brandveiligheid • spuitmortels • plaatmaterialen

• coatingsystemen • afdichtingen en doorvoeringen

NIEUW bij REPPEL: Brandwerende spuitpleisters voor het profielvolgend brandwerend bekleden van stalen liggers, kolomkoppen, staaldaken, staalplaat-betonvloeren, prefab betonvloeren en voorgespannen (prefab) betonbalken in de woningen utiliteitsbouw.

ISOLATEK Type CP-2 brandwerende spuitpleister ISOLATEK Type 300 brandwerende spuitpleister • • • •

Postbus 102 • 3300 AC Dordrecht Pieter Zeemanweg 107 Tel.: 078 617 44 00 • Fax: 078 617 10 06 E-mail: reppel@reppel.nl • www.reppel.nl

www.nonignis.com | 107

NIJMEGEN | Woontoren Nimbus

Tekst: Jac Buchholz Beeld: Slokker Bouwgroep

NIMBUS: HOOGSTE WOONTOREN VAN NIJMEGEN

‘Een aanwinst voor de skyline’ Hij telt 24 verdiepingen, 117 appartementen en wordt 75 meter hoog: woontoren Nimbus (de naam verwijst onder meer naar de historische stadsnaam Nimwegen) in Nijmegen. Het is een blikvanger op een steenworp afstand van het Centraal Station. De nieuwbouw gaat momenteel gestaag de lucht in, naar verwachting is het gebouw in april 2016 klaar. Je bouwt niet iedere dag een toren van bijna 80 meter in een binnenstedelijk gebied. Dus ja, stellen projectleider Johan Fuykschot van Slokker Bouwgroep en projectleider Cees Groenen van woningcorporatie Talis (opdrachtgever), het is een project met enkele mooie uitdagingen. De eerste plannen voor de woontoren, geeft Cees Groenen aan, dateren van 2007. “Vanaf het eerste moment was hoogbouw het uitgangspunt, aansluitend op de stedenbouwkundige visie die er voor het gebied ligt.” Hij legt uit dat er diverse plannen de revue passeerden voordat er een definitieve keuze werd gemaakt. Uit de architectenselectie kwam het ontwerp van Martin Paul Neys van Hoogte Twee Architecten als beste naar voren. Hij besteedde onder meer aandacht aan hoe de toren in de stad te zien zal zijn. Groenen: “Het wordt een heel aansprekend gebouw, een aanwinst voor de skyline van de stad.”

TRAFOSTATION Uit de aanbesteding, die in april 2013 plaatsvond, werd voor Slokker Bouwgroep vestiging Breda als hoofdaannemer gekozen. Voordat in februari 2014 kon worden gestart met de nieuwbouw, vertelt Johan Fuykschot, was er eerst nog de uitdaging van het te vervangen trafostation inclusief de aanpassingen aan het gehele leidingnet. “Op de bouwplek bevond zich een trafostation, dat moest

108 |

NIJMEGEN | Woontoren Nimbus

worden vervangen door een nieuw trafostation dat in de nieuwbouw is geïntegreerd. Een onderdeel van het werk dat grote zorgvuldigheid vroeg.” Een andere uitdaging was de locatie van de bouwplek, zegt hij. “Dat betekent in een bewoond gebied dicht bij het spoor een bouwput uitgraven en damwanden aanbrengen op zeer korte afstand van bestaande bebouwing. Om overlast door geluid en trillingen zo veel mogelijk te beperken, hebben we de onder meer de damwanden met behulp van fluïderen (een hogedruk waterstraal) aangebracht zodat ze gemakkelijker de grond in gingen.” Daarnaast moet er volop rekening worden gehouden met het aan- en afrijden van bussen naar het nabij gelegen busstation en de beperkte bouwplaats. Aangeleverde materialen worden daarom meteen verwerkt. En dan zijn er de omwonenden, merkt Groenen op. “We kunnen de overlast beperken, maar niet helemaal wegnemen. Om begrip te kweken, hebben we informatieavonden georganiseerd en een speciale website opgezet met daarop allerlei informatie over het bouwproces.” Daarnaast is een goede samenwerking en communicatie tussen betrokken partijen belangrijk. "Dat geldt natuurlijk bij ieder project, maar zeker bij binnenstedelijke projecten”, vult Fuykschot aan, die vervolgens wijst op een ander bijzonder aspect: de bouwkraan. “95 meter hoog en met een betonvoet van 220 m³ geen alledaags iets.”

OP SCHEMA Van de 24 verdiepingen krijgen er 23 een woonfunctie (sociale huur, waarvan 20 voor mensen met een zorgindicatie). In de woonlagen 1 t/m 5 komen plintwoningen, erboven is sprake van vier verschillende typen woningen. In de plint is commerciële ruimte voorzien. Fuykschot en Groenen geven aan dat de bouw op schema ligt. “Er is in principe nog een spannend moment, in november of december als de steigers naar beneden zijn en de aanleg van de nutsvoorzieningen begint. Wat zijn dan de weersomstandigheden? Afgaande op de afgelopen jaren gaan we er vanuit dat het meezit en dat we in april kunnen opleveren.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER woningcorporatie Talis

ARCHITECT

Projectinfo NIMBUS: 24 VERDIEPINGEN ARBO-VRIENDELIJKE GIETDEKVLOEREN IN HARTJE NIJMEGEN Vloerenbedrijf van Rijbroek produceert al sinds 40 jaar dekvloeren voor de woningbouw en de utiliteitsbouw. Het bedrijf wil graag dat haar vloerleggers op een gezonde manier de pensioenleeftijd bereiken en kiest bewust voor gietdekvloeren. Deze werkwijze voorkomt grote fysieke risico’s doordat het werk staande wordt verricht. Het is niet nodig om de specie handmatig met een schop spreiden, want de gietmortel doet dit werk zelf. De gietmortel wordt volautomatisch aangemaakt en heeft een zelfnivellerend vermogen. 75mtr hoogte De gietmortels worden op de bouwplaats van de Nimbus toren aangemaakt met behulp van de eigen mobiele centrales van Vloerenbedrijf van Rijbroek. Deze centrales hebben de capaciteit om de gietmortel met gemak – zonder tussenstations – naar de 24e verdieping te pompen. Milieu Het toegepaste bindmiddel anhydriet betekent een verantwoord gebruik van industriële reststoffen, zoals rookgasontzwavelingsgips, dat vrijkomt bij het reinigen van rookgassen van kolengestookte energiecentrales. Doordat met mobiele mortelcentrales wordt gewerkt, hoeft het water niet mee met het transport naar de bouwplaats. Dit alles zorgt voor een significante reductie op de uitstoot van CO2. Voor het project Nimbus komt dit neer op een besparing van één vracht water op vier vrachten gietmortel. Deze werkwijze heeft een positieve invloed op het milieu.

ALUMINIUM OP HOGE HOOGTE Woontoren Nimbus, met haar 76 meter de hoogste woontoren van Nijmegen, is een bijzonder project voor Polybouw Aluminium. Deze keer niet vanwege de bijzondere vormen of afwijkende kleuren, maar vooral door het werken op hoge hoogte in combinatie met weinig ruimte. De aanvoer en montage lopen volgens een strakke planning, daarbij is nauw overleg met de opdrachtgever een must. In verband met de bereikbaarheid is een deel van de inpandige puien reeds in de ruwbouwfase aangeleverd.

Hoogte Twee Architecten

AANNEMER Slokker Bouwgroep vestging Breda

CONSTRUCTIES Bartels Ingenieursbureau / Goudstikker de Vries

Voor de kozijnen, deuren, schuiframen en vliesgevelpuien is de keuze gevallen op het profielsysteem van Alcoa Architectuursystemen. De vouwwanden wijken af van de standaard indeling. Speciaal voor dit project is hiervoor, in overleg met Alcoa, een passende oplossing bedacht dat voldoet aan de wens van de opdrachtgever.

INSTALLATIES ABT Velp

BOUWPERIODE februari 2014 – april 2016

Al voor meerdere projecten viel de keuze van Slokker Bouwgroep op Polybouw Aluminium als leverancier voor aluminium en beglazing. “Wij danken Slokker Bouwgroep voor het gestelde vertrouwen in ons als partner.”

| 109

VAN RIJBROEK VLOEREN TOONAANGEVEND SINDS 1976

Polybouw Aluminium: De partner met het juiste profiel!

Polybouw Aluminium is een specialist en groot geworden met de ontwikkeling, levering en montage van hoogwaardige gevel-elementen. Een vanzelfsprekende hoge kwaliteit en meedenken met onze relaties. Dat is het juiste profiel voor een partner in nieuwbouw en

Gietvloeren

renovatie. Onze ramen, deuren en gevels worden toegepast in zowel de utiliteitsbouw als de woningbouw.

ww w. rij br

oe kv lo er

en .n l

0413-265055 info@rijbroekvloeren.nl Gietdekvloeren

Zandcementvloeren

Zwevende vloeren

Plaagslagen 8 7463 PH Rijssen Tel: 0548 â&#x20AC;&#x201C; 539 560 info@polybouw.nl www.polybouw.nl

729054_rijbroek.indd 1

Bouwprojecten geven een stad haar gezicht. Wij geven dat gezicht haar uitdrukking.

Slokker Bouwgroep vormt samen met Slokker Vastgoed, Slokker Investments, Slokker International en Slokker Innovate de Slokker Groep: al 80 jaar gespecialiseerd in het ontwikkelen, realiseren en beheren van woningen tot multifunctionele accomodaties. De Slokker Groep is werkzaam vanuit de volgende (inter)nationale vestigingen: Almere, Breda, Eindhoven, Huizen, Zeewolde, Zwolle, Atlanta, Denver, Jacksonville, Washington, Calgary, Toronto en Luzern.

03-07-15 15:12

NIJMEGEN | Woontoren Nimbus

Woontoren Nimbus

is luchten waterdicht Eén van de aspecten waaraan bij Nimbus, de hoogste woontoren van Nijmegen, uiteraard veel aandacht werd besteed, was de afdichting van de woningen. Als adviseur op dat vlak werd tremco illbruck ingeschakeld. tremco illbruck is een producent en dienstverlener op het gebied van hoogwaardige afdichting en verlijming voor de bouw en de industrie. Het bedrijf is wereldwijd op 25 locaties met 1.100 werknemers actief. Binnen tremco illbruck is er veel aandacht voor luchtdicht bouwen, vertelt bouwkundig commercieel adviseur Alexander van den Bos. “Dat komt mede voort uit het gegeven dat de overheid de komende jaren de EPC zal blijven aanscherpen. Daarnaast zien partijen in de bouw steeds vaker in dat luchtdicht bouwen een effectieve manier is om de kosten te reduceren en bijdraagt aan een energiezuinig gebouw. Bovendien, luchtdicht betekent waterdicht en omdat tocht wordt voorkomen en de geluidwerendheid verbetert, gaat het comfort in de woning omhoog.”

Luchtdichte aansluiting rondom kozijnen met ME407 Butylband NT.

LUCHT- EN WATERDICHT

Ankers en voegen luchtdicht maken met SP925 Afdichtingscoating.

Bij Nimbus werd tremco illbruck ingeschakeld als adviserende partij over het luchten waterdicht maken van de woontoren. Na overleg met de aannemer Slokker Bouwgroep en opdrachtgever Talis viel de keuze op het illbruck Luchtdicht Garantplan. Daarmee werd gekozen voor een gegarandeerde kwaliteit en tien jaar garantie op de geadviseerde en geleverde illbruck producten, inclusief de applicatie. De toegepaste producten zijn SP925 Afdichtingscoating, FM330 Perfect Elastic Foam en ME407 Butylband NT. De keuze voor deze producten is onder meer gebaseerd op hun kwaliteiten bij toepassing in de hoogbouw. Alexander van den Bos geeft aan dat bij dit project voor de uitvoering wordt samengewerkt met Geurts Bouwelementen uit Ulft en Seal Force uit Tilburg. “Wij zoeken altijd naar de kracht

van de samenwerking, met opdrachtgevers, maar ook met collegabedrijven. Op die manier streven we per project naar een optimale en duurzame oplossing.”

DETAILLERING Bij Nimbus is die oplossing afgestemd op de detaillering van het gebouw. Van den Bos: “De combinatie van grote hsb-elementen met een brede overspanning en de hoogte van het gebouw vroeg om een heel specifieke aanpak waarbij onder meer is gekeken naar de winddruk en de capillaire werking in de gevel. We houden wat dat betreft tot het moment dat het metselwerk ervoor komt, regelmatig steekproeven. Wij ronden dit project dit jaar nog af, waar de uiteindelijke oplevering voor voorjaar 2016 gepland staat.” ❚

| 111

NIEUWEGEIN | Bakenmonde

Tekst: Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld: transVorm

‘Van kantoorpand naar woningcomplex:

een duurzaam transformatieproces’ In de zuidwest hoek van Nieuwegein, gelegen in de oksel van De Lek en de A2, wordt een eenzaam kantoorpand op bijzondere wijze getransformeerd tot woningcomplex. Met deze transformatie wordt op inventieve wijze getracht het overschot aan leegstaande kantoren terug te dringen en in te spelen op de steeds groeiende vraag naar betaalbaar wonen. Uitgangspunt bij de transformatie is dat het casco en de schil van het pand zoveel mogelijk behouden blijven en dat, waar mogelijk, bestaande materialen worden hergebruikt. De totale ontwikkeling en uitvoering van het project ligt in handen van transVorm en vindt plaats in samenspraak met woningcorporatie Jutphaas.

Het bestaande kantoorpand stamt uit 1990 en beslaat twee gebouwen. Onder deze gebouwen bevindt zich een grote parkeerkelder die opnieuw wordt ingezet om de toekomstige bewoners te voorzien van parkeerplaatsen.

Ter vergroting van het vloeroppervlak wordt bovenop de bestaande panden een extra verdieping gebouwd, waardoor in het gehele complex 106 huurappartementen worden gerealiseerd.

AANPASSINGEN Omdat het kale casco van het pand behouden blijft, bepaalt de structuur van het gebouw in grote mate welke aanpassingen wel of niet mogelijk zijn en welke kosten hiermee gepaard gaan. ›

| 113

NIEUWEGEIN | Bakenmonde

Rob Meijer, bedrijfsleider bij transVorm, vertelt: “Omdat de optopconstructie licht van gewicht moet zijn, hebben wij gekozen voor een HSBconstructie met daarop een staalplaatbekleding. Verder voorzien wij het gebouw van een heel nieuw inbouwpakket waarbij aan de buitenrand balkons worden geplaatst. Aan de binnenzijde van het pand worden de woningen ontsloten met een galerij. De bestaande entree, liften trappenhuizen zijn luxueus afgewerkt met natuursteen en worden primair gehandhaafd als verticale ontsluiting van het pand.”

DETAILENGINEERING Aangezien iedere woning zijn eigen meterkast, verwarming en riolering krijgt, moeten extra schachten worden gemaakt in het pand. “Omdat in de kanaalplaatvloeren van het pand niet zomaar een gat kan worden gezaagd, hebben wij heel gedetailleerd gezocht op welke plek we de schachten het best konden positioneren. Uiteindelijk hebben we de sparingen zo gemaakt dat deze precies in de kanalen van de kanaalplaatvloer vallen. Deze detailengineering is kenmerkend voor onze werkwijze en toont aan dat wij steeds weer zoeken naar een optimale oplossing voor ieder project.”

PARKEERDRUK Omdat de locatie van het pand grenst aan een woonwijk is er, voor en tijdens de bouw, intensief overleg met omwonenden. “Aangezien de woonwijk kampt met een hoge parkeerdruk was er vanuit de bewoners in eerste instantie weerstand tegen de komst van 106 appartementen. Dit zou namelijk betekenen dat de parkeerdruk in de wijk verder toeneemt. Doordat we het bestaande, voor het pand liggende parkeerterrein en de bestaande parkeerkelder opnieuw hebben ingericht, zijn er nu voldoende parkeerplaatsen voor de toekomstige bewoners.”

SEMINAR Op donderdag 12 maart had het Ministerie van Binnenlandse Zaken een seminar in het pand georganiseerd over ‘Slim Transformeren’. Dit seminar richtte zich onder meer op woningcorporaties, architecten, projectontwikkelaars, gemeenten, provinciale overheden en andere geïnteresseerden. “Ons transformatieproject diende hierbij als voorbeeld. Het uiteindelijke doel van het seminar was om partijen te mobiliseren en enthousiasmeren om meer te doen met transformeren, zodat leegstaand vastgoed vaker wordt hergebruikt.” ❚

Projectinfo

Uitgangspunt bij de transformatie is dat de casco en schil van het pand zoveel mogelijk behouden blijven en dat, waar mogelijk, bestaande materialen worden hergebruikt.

BAKENMONDE: 106 APPARTEMENTEN VOORZIEN VAN DUURZAME GIETDEKVLOEREN Vloerenbedrijf van Rijbroek produceert al 40 jaar dekvloeren voor de woningbouw en de utiliteitsbouw. Duurzaam bouwen en maatschappelijk verantwoord ondernemen is bij het bedrijf al in de jaren ‘90 gestart, met de bewuste keuze voor calciumsulfaat gebonden gietdekvloeren. Van Rijbroek wil graag dat haar vloerleggers op een gezonde manier de pensioenleeftijd bereiken. De werkwijze van het bedrijf voorkomst dan ook fysieke risico’s, doordat het werk staande wordt uitgevoerd. De gietmortel wordt volautomatisch aangemaakt en heeft een zelfnivellerend vermogen. Milieuvriendelijk Het toegepaste bindmiddel anhydriet betekent een verantwoord gebruik van industriële reststoffen, zoals rookgasontzwavelingsgips, dat vrijkomt bij het reinigen van rookgassen van kolengestookte energiecentrales. Doordat met mobiele mortelcentrales wordt gewerkt, hoeft het water niet mee met het transport naar de bouwplaats. Dit alles zorgt voor een significante reductie op de uitstoot van CO2. Voor het project Bakemonde komt dit neer op een besparing van één vracht water op vier vrachten gietmortel. Deze werkwijze heeft een positieve invloed op het milieu. Hoge eisen De transformatie in Nieuwegein stelt hoge eisen aan zowel de isolatie als de dekvloer. Met de calciumsulfaat gebonden gietdekvloeren kan Van Rijbroek voldoen aan de hoge eisen, die gesteld worden aan de buig-treksterkte, die met traditionele cementdekvloeren buiten bereik zouden zijn gebleven.

Ter vergroting van het vloeroppervlak wordt bovenop de bestaande panden een extra verdieping gebouwd.

| 115

Ontzorgen, uw wens ons doel!

Benieuwd wat we voor u kunnen betekenen?

www.erdo.nl

AMSTERDAM PLAATSNAAM | Parooltoren-Trouwgebouw | Projectnaam

Tussen de beide gebouwen wordt een nieuwe entree gerealiseerd

Tekst: Jan-Kees Verschuure

Beeld: Boelens de Gruyter, Studio De Nooyer

Parooltoren-Trouwgebouw duurzaam getransformeerd tot vestiging The Student Hotel Deze zomer worden de eerste hotelkamers opgeleverd in het voormalige complex van Parool en Trouw aan de Amsterdamse Wibautstraat. De gebouwen worden onderling verbonden en herontwikkeld tot de tweede Amsterdamse vestiging van The Student Hotel, met uiteindelijk 573 kamers. Daarnaast wordt zo’n 4.000 m² in de plint gebruikt voor commerciële functies. “Wij zijn er trots op dat dit markante stadsgezicht op een duurzame wijze behouden blijft voor Amsterdam”, vertelt Joëlle Lokhorst van ontwikkelaar Boelens de Gruyter.

Boelens de Gruyter kocht het in 1969 door Van den Broek en Bakema ontworpen complex van woningcorporatie Stadgenoot en verkocht het aan eindbelegger Perella Weinberg; in de tussentijd fungeerde Boelens de Gruyter als risicodragend ontwikkelaar. The Student Hotel, dat in Amsterdam-West al een vestiging uitbaat, wordt eindgebruiker.

Met de transformatie van de Parooldriehoek komt de herontwikkeling van de Wibautstraat tot ‘kennislaan’ in een stroomversnelling. Aan de zijde van het Weesperplein is inmiddels de Amstelcampus van de Hogeschool van Amsterdam gereed en het ooit als rangeerterrein gebruikte zuidelijk deel van de Wibautstraat, eind vorige eeuw nog een belangrijke invalsweg, wordt met de heront-

wikkeling van de voormalige redactielokalen van de Volkskrant (inmiddels Volkshotel) en de geclusterde gebouwen van Parool en Trouw ook steeds meer een grootstedelijke bestemming. “Het is voor ons belangrijk het Parool-Trouwcomplex zo goed mogelijk te behouden en te betrekken bij de omliggende wijken”, aldus Lokhorst. “In overleg met de gemeente is gezorgd voor een levendig voorplein en een commerciële plint, waarin onder meer een vestiging van restaurant Baut zal terugkomen. Ook wordt gesproken met verschillende partijen over het opnieuw openen van een club in het complex.”

TROUWGEBOUW OPGEHOOGD De bouwovereenkomst met Heijmans, dat de uitvoering in september 2014 startte, ›

| 117

SPECIALISTEN IN DUURZAME GEVELTECHNIEK SPECIALISTEN

AMSTERDAM | Parooltoren-Trouwgebouw

Projectinfo PREFAB BADKAMERS VOOR PAROOLTOREN EN TROUWGEBOUW

IN DUURZAME GEVELTECHNIEK

Bij de verbouwing van het Parooltoren-Trouwgebouw is al in een vroegtijdig stadium gekozen voor de toepassing van prefab badkamers van Logus Prefab. Het totale complex is voorzien van 574 prefab badkamers, uitgevoerd in drie verschillende types. Met name de bouwsnelheid, kwaliteit en beperkte opslagcapaciteit, alsmede het vermijden van coördinatie van de diverse disciplines hebben voor de opdrachtgever, Heijmans, geleid tot de keuze voor Logus Prefab badkamers. Naast deze voordelen voldoen de badkamers ook aan de geldende brand- en geluidseisen. De verschillende types zijn voor aanvang van de productie volledig uitgeëngineerd in 3D-modellen waarbij alle componenten incl. de verdeling van het tegelwerk (met doorvoeren) en de positionering van de sanitaire toestellen ter goedkeuring aangeboden zijn. Ook zijn er vanuit efficiency oogpunt diverse voorzieningen voor derden geïntegreerd.

K&A Gevelgroep Samen op z’n sterkst! Kolf & Molijn en Kiba zijn er trots op dat zij mee mochten werken aan de transformatie van het Trouw- en Paroolcomplex.

Na deze goedkeuring is de productie opgestart. De badkamers zijn volledig onder geconditioneerde omstandigheden en volgens het automotive principe (lopende band systeem) geproduceerd in de productiehallen te Hamont Achel (BE). Per dag komen er twaalf badkamers volledig afgewerkt en gebruiksklaar uit de productie. Na het waterdicht insealen zijn deze badkamers klaar voor transport en plaatsing. TOT DE K&A GEVELGROEP BEHOREN:

Ook het plaatsen en stellen is door Logus Prefab uitgevoerd, alsmede het aanbrengen van diverse brandwerende voorzieningen. De badkamers zijn geleverd en geplaatst met een frequentie van 26 badkamers per week.

TOT DE K&A GEVELGROEP BEHOREN:

Postbus I1075 8300 BB Emmeloord I T 0527 615 551 Postbus 1075 I 8300 BB Emmeloord T 0527I 615 551

www.kenagevelgroep.nl www.kenagevelgroep.nl

729106_Kolf & Molijn.indd 1

29-06-15 11:29

Prefab badkamers Verkoopadres:

Marie Curieweg 9-13, 4389 WB Vlissingen Postbus 32, 4380 AA Vlissingen T +31 (0)118 - 69 00 25 F +31 (0)118 - 46 81 60

Productie adres:

Bosstraat 185 3930 Hamont - Achel België T +32 (0)11 - 818087 F +32 (0)11 - 818080

E info@logusprefab.com

www.logusprefab.com 118 |

729072_Logus.indd 1

26-06-15 10:00

AMSTERDAM | Parooltoren-Trouwgebouw

betreft een Design & Build-contract, waarbij de gevel van de 13 verdiepingen hoge Parooltoren ‘behouden blijft, de binnenzijde wordt gesaneerd, gesloopt en opnieuw wordt ingedeeld met hotelkamers inclusief inrichting’. Het totale bruto vloeroppervlak van het complex wordt uitgebreid van 25.700 m² naar 28.800 m². “Het lagere Trouwgebouw krijgt een nieuwe gevel en de bovenste verdieping is opgebouwd met twee nieuwe verdiepingen, afgewerkt in cortenstaal, De tweede Amsterdamse vestiging van The Student Hotel krijgt 573 kamers

een materiaal dat natuurlijk verroest en daarmee aansluit bij de ‘brutalistische’ architectuur van deze panden. Tussen beide gebouwen wordt een nieuwe entree gerealiseerd, zodat het complex als één geheel gaat functioneren. Wij hechten daarbij grote waarde aan duurzaam bouwen: de belangrijkste contouren van dit belangrijke stadsgezicht blijven intact.” Het nieuwe hotel wordt door Heijmans compleet afgewerkt en naar verwachting deze zomer opgeleverd. De totaaloplevering wordt in het eerste kwartaal van 2016 verwacht, inclusief ondersteunende faciliteiten zoals restaurants, fitness- en studieruimten. “Er werkt op dit moment zo’n 200 man op de bouwlocatie, om mogelijk te maken dat het eerste deel van het hotel – met 312 kamers – voor aanvang van het komende studiejaar kan worden geopend”, besluit Lokhorst. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Boelens de Gruyter (ontwikkelaar); The Student Hotel (eindgebruiker); Perella Weinberg (eindbelegger/mede-investeerder)

ONTWERP Penta Architecten (transformatie-ontwerp)

UITVOERING Heijmans

OVERIG Bectro (installaties); BBA (toezicht bouwkundig); Hiensch (toezicht installatietechnisch); Modus (meubels); Van Rossum (constructie)

AANNEEMSOM € 28 miljoen (totale investering € 60 miljoen)

OPLEVERING eerste 312 kamers half augustus 2015; totaaloplevering eerste kwartaal 2016

Projectinfo ‘ALLE DISCIPLINES LATEN ZIEN’ Specialist in geveltechniek Kolf & Molijn heeft de engineering, productie en montage verzorgd van de aluminium en kunststof gevelsystemen in het gerenoveerde Parool-Trouwcomplex. “Het mooie is dat wij hier alle disciplines van ons bedrijf in verschillende verschijningsvormen kunnen tonen, zowel in renovatie- als nieuwbouwdelen”, vertelt accountmanager Jan Franken. Kolf & Molijn werkte het ontwerp voor de gevels ‘lean’ uit met hoofdaannemer Heijmans en ontwikkelde aluminium kozijnen voor de constructief intact gebleven gevels van de Parooltoren, kunststof kozijnen voor de met cortenstaal beklede nieuwe verdiepingen op het voormalige Trouwgebouw en aluminium vliesgevels voor de nieuwbouwdelen tussen de bestaande gebouwen. “Op de plekken waar wij staal door aluminium kozijnen vervangen, is gekozen voor een slank profiel dat de oorspronkelijke uitstraling zoveel mogelijk behoudt. De karakteristieke horizontale raamstroken in het Trouwgebouw zijn in het nieuwe ontwerp behouden. De uitvoering hiervan vormde een mooie uitdaging voor de engineers van ons bedrijf.” Kolf & Molijn startte de levering eind 2014 en hoopt rond de aanstaande bouwvak klaar te zijn.

| 119

LEIDEN | Studentenhuisvesting Langebrug

Tekst: Irene Teunissen Beeld: Van Rhijn Bouw

Nieuwbouw voor studenten in historische binnenstad Leiden Studentenhuisvester DUWO is in maart 2015 begonnen met de bouw van 216 kamers voor studenten. Dit nieuwbouwproject is schitterend gelegen aan de Langebrug, in het oudste deel van de monumentale binnenstad van Leiden. Het gaat om vier losstaande blokken met in totaal zestig appartementen. Naar verwachting is de studentenhuisvesting begin 2017 klaar. In de overvolle studentenstad was dringend behoefte aan woonruimte voor studenten. Dat werd mogelijk toen het SLS Wonen, waarmee DUWO sinds 2013 is gefuseerd, in 2010 lukte een uniek stuk grond te bemachtigen midden in de oude binnenstad. Pal naast een bestaand monument dat al eerder voor studentenhuisvesting geschikt gemaakt was. Op de plek waar archeologische resten ontdekt zijn en waar tot 1935 een kerk en daarna een brandweerkazerne en gebouwen van de Sociale Dienst stonden, worden nu vier appartementenblokken neergezet. “Elk appartement heeft drie tot vijf slaapkamers en een woonkeuken en badkamer voor gemeenschappelijk gebruik”, vertelt Marco Veenstra van DUWO.

KLEINSCHALIGE BOUW De inrichting van het terrein sluit helemaal aan bij de binnenstedelijke situatie die vooral bestaat uit oude panden en kleine steegjes. Volgens Veenstra was dat ook één van de uitgangspunten van de nieuwbouw. “Omdat de gebouwen die voorheen op deze plek stonden groot en gesloten waren, moest het geheel teruggebracht worden naar de stedelijke en menselijke maat. Door de kleinschaligheid van de nieuwbouw en het terugbrengen naar kleine delen ontstaat er weer doorstroming en aansluiting bij de stad.”

120 |

PASSENDE ARCHITECTUUR Dat respect voor de oude binnenstad is ook terug te zien in de architectuur van de gebouwen zelf. Zo bestaat blok 1, dat op de plek van de kerk komt, uit vijf lagen. Door de gevels van de bovenste verdieping iets naar achteren te zetten ontstaat optisch een minder hoog bouwwerk, wat prettiger voor de omwonenden is. En met drie verdiepingen sluit blok 4 mooi aan bij het monument dat erachter ligt. De andere twee panden zijn 3- en 4-laags. “Ook hierbij hebben we gezocht naar binding met de directe omgeving”, zegt Ron van Logchem van Mecanoo Architecten. “Het worden uiterlijk mooie bouwwerken, speels en met veel details. Ze beschikken over de technische kwaliteit van vandaag maar de esthetische aspecten van vroeger. Zo integreren we de voorgevel van de oude kerk in de nieuwbouw van blok 1. Daarmee krijgt de entree een oude uitstraling met metselwerk in staand verband op een natuurstenen plint en in ere herstelde gestucte kolommen en sierelementen. De rest van het metselwerk is nieuw, bestaat uit donkerrood genuanceerde handvormsteen, en heeft een ambachtelijke uitstraling. Dit is ook toegepast bij de overige drie blokken. In de gebouwen 2 en 4 worden naast het metselwerk eveneens terugliggende vlakken met licht stucwerk aangebracht om aan te sluiten bij de oude bebouwing.”

LEIDEN | Studentenhuisvesting Langebrug

KRAPPE HISTORISCHE LOCATIE

Bouwinfo

Ook bouwkundig moet rekening worden gehouden met de krappe binnenstedelijke historische locatie. Volgens Hans van Rhijn, directeur Van Rhijn Bouw, begint dat al met het aanleggen van de fundering. “Met een grondverdringende boorpaal hebben we de betonnen paalconstructie in de bodem aangelegd. Dat was nodig om geen trillingsschade te veroorzaken aan de monumentale buurpanden. Bovendien werd de grond door deze werkwijze niet verstoord. Ook hebben we het palenplan zodanig gerealiseerd dat de ondergrondse archeologische resten altijd bereikbaar blijven. Verder werken we hier volgens het just-in-time principe. We bouwen eerst de blokken 1, 3 en 4. Zodra de ruwbouw bijna klaar is, gaan we blok 2 bouwen en afbouwen. Maar voorlopig zitten we nog op de fundering daarvan, in de bouwkeet!” ❚

OPDRACHTGEVER DUWO ONTWERP Dick van Gameren architecten ADVIES CONSTRUCTIE Zonneveld UITVOERING Van Rhijn Bouw INSTALLATIES Mabutec BOUWKOSTEN 6.900.000 euro ex btw BOUWPERIODE Maart 2015 – januari 2017

Projectinfo KWALITATIEF HOOGWAARDIG METSEL- EN VOEGWERK

Klok úw partner Kwaliteit en kwantiteit met oog voor detail, dát zijn de kernwoorden van onze onderneming. Wij beschikken dan ook over een team van vakbewame en gemotiveerde medewerkers die alle disciplines beheersen. Ook voor uw lijmwerk zijn de mannen van Klok Metselwerk B.V. dé specialisten bij uitstek!

Voor het nieuwbouwproject Langebrug in Leiden verzorgt Klok Metselwerk B.V. al het metselen voegwerk. Omdat de studentenhuisvestiging gelokaliseerd is in het centrum van Leiden is het belangrijk dat de gevel van het pand goed past binnen het stadsbeeld. Om een authentieke uitstraling te realiseren, is gekozen voor een vechtformaat steen die met een dikte van vier centimeter smaller is dan de veel toegepaste waalformaat steen van vijf centimeter. Het metselen en voegen wordt uitgevoerd met behulp van de doorstrijkmethode, wat zorgt voor strakke en kwalitatief hoogwaardige voegen. “Het metselen voegwerk is als het ware één geheel en heeft een hoog afwerkingsniveau”, aldus Jaap-Jan Klok, directeur-eigenaar van Klok Metselwerk. “Bovendien wordt bij de doorstrijkmethode de kans op schade aan het voegwerk aanzienlijk verminderd.”

Klok Metselwerk B.V. Nieuwe Duinweg 15 2224 ED Katwijk ZH Telefoon: 071 888 02 73 Mobiel: 064 137 81 22 E-mail: info@klokmetselwerk.nl

www.klokmetselwerk.nl

| 121 729046_Klok Metselwerk.indd 1

23-06-15 10:20

AMSTERDAM | Elseviergebouw

Tekst: Patricia van der Beek

‘Op kamers’ in het voormalige

Elseviergebouw

Toen Dudok begin jaren zestig zijn ontwerp maakte voor het Elseviergebouw in Amsterdam, kon hij niet vermoeden dat daar ruim vijftig jaar later zo’n 250 studenten zouden wonen. In juli 2015 betrekken de eerste studenten al hun nieuwe kamer, in wat vroeger een kantoor- of vergaderruimte was.

De transformatie van het Elseviergebouw is een project van woningstichting Rochdale en studentenhuisvester DUWO. In het voormalige kantoorgebouw aan de Sara Burghartstraat, met elf verdiepingen en bijna 12.000 vierkante meter vloeroppervlak, laten zij 267 studentenwoningen en commerciële ruimten realiseren. De meeste woningen zijn zelfstandig, met een eigen keuken, douche en toilet. De onzelfstandige studentenkamers op de kopgevels delen deze faciliteiten. In de kelder van het gebouw komen de fietsenstalling, wasserette en beheerdersruimte. De begane grond krijgt een nadere invulling.

RESPECT VOOR BESTAANDE ARCHITECTUUR Het project wordt uitgevoerd in bouwteamverband, waarin Knevel Architecten zitting heeft als ontwerpende partij en Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V. als uitvoerende partij. Een belangrijk aandachtspunt in de ontwerpfase was de monumentale status van het pand. De bestaande architectuur in de buitengevel is zo veel mogelijk gerespecteerd, maar moest op enkele punten toch iets aangepast worden. Anita Oudejans, bedrijfsleider bij De Nijs, legt uit wat die aanpassingen zijn: “In de kopgevels brachten we openingen aan voor daglichttoetreding. Op de begane grond realiseerden we een eigen entree voor de studenten, met daarboven een luifel. Hierbij is het verticale lijnenspel, typerend voor de stijl van Dudok, doorgezet.” Een ander aandachtspunt betreft geluidsoverlast. Door de ligging dicht aan de snelweg is er een intensieve geluidsbelasting aan de westzijde van het gebouw. Daar is een dubbele gevel toegepast.

122 |

AMSTERDAM | Elseviergebouw

TRANSFORMATIE EN RENOVATIE De Nijs startte in maart 2014 met de uitvoering. Naast de bouwkundige aanpassingen voor de transformatie moest er ook veel gerenoveerd worden. Oudejans: “We stripten het kantoor tot op het skelet. Vanwege betonrot verwijderden we de kopgevels en realiseerden we nieuwe gevels van houtskeletbouw, tegels en kozijnen. Ook voerden we, zowel binnen als buiten, veel betonherstelwerkzaamheden uit. Verder zijn de nodige elektrotechnische en sanitaire installaties aangebracht.” Op de vraag waar de grootste uitdaging ligt, antwoordt Oudejans: “Het lastige bij zulke projecten is dat je veel transportbewegingen hebt, maar geen grote openingen in de gevel. Alles moest via het raam naar binnen. Daarbij moesten we rekening houden met de dunne vloeren, die niet te zwaar belast mochten worden.”

passen we ook de lean-methode toe. Door met elkaar de verantwoordelijkheid te nemen voor de planning en door processen naadloos op elkaar af te stemmen, boekten we op dit project een tijdwinst van vier maanden. De achterstand die we hadden door een latere start bouw, hebben we hiermee flink gereduceerd. Op dit moment zijn we bezig met de terreininrichting van het voorplein. We verwachten nog voor de officiële oplevering op 10 juli gereed te zijn.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Woningstichting Rochdale en DUWO, Amsterdam

ARCHITECT Knevel Architecten, Amsterdam

UITVOERING Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V., Warmenhuizen

BOUWPERIODE maart 2014 – juli 2015

BIM EN LEAN “De constructieve, bouwkundige en installatietechnische ontwerpen van dit project modelleerden we in BIM”, vervolgt Oudejans. “Wij voeren vrijwel al onze werken uit in BIM, omdat het veel voordelen biedt: meer efficiency, minder faalkosten, minder risico en een hogere kwaliteit. We focussen op de voorbereiding, wat resulteert in een soepele uitvoering. Vanuit deze gedachte

Vakmanschap en kwaliteit tot in het kleinste detail M.J. de Nijs en Zonen Warmenhuizen 0226 - 39 70 00 info@denijs.nl www.denijs.nl Elseviergebouw Amsterdam

www.fsc.org FSC®C031342

ONTWIKKELING - BOUWEN - ONDERHOUD

| 123

DEN HAAG | Oostduinlaan

TRANSFORMATIE OOSTDUINLAAN 75:

Duurzame totaalsloop met hergebruik als speerpunt In de transformatie van het voormalige Shell-gebouw aan de Haagse Oostduinlaan tot appartementencomplex met 300 woningen, speelt Andre Winkel Sloopwerken een belangrijke rol. “Van tekentafel tot oplevering mogen wij onze bijdrage leveren”, vertelt bedrijfsleider Alex Verkuijlen. De onderscheidende factor: het uitvoeren en begeleiden van duurzame voorsloop op basis van het hergebruik van materialen. Het complex uit 1968 ligt op de rand van het landgoed Oostduin-Arendsdorp in de wijk Benoordenhout, en bestaat uit een 16 verdiepingen tellend hoogbouwvolume met haaks daarop een lager bouwblok met 6 verdiepingen. In de hoogbouw zullen luxe huur- en koopwoningen worden gerealiseerd met inpandige balkons. De voormalige kantoortoren zal daartoe tot de betonconstructie worden leeggesloopt. De laagbouw wordt geheel gesloopt met behoud van de kelderbak; de nieuwbouw wordt hierop aangesloten. Met de sloop en asbestsanering is in het eerste kwartaal van dit jaar begonnen en naar verwachting worden de sloopwerkzaamheden in oktober 2015 afgerond.

'DUURZAAM EN VEILIG' Wanneer de realisatie van de ver– en nieuwbouw start, moet nog worden vastgesteld. Zeker is dat André Winkel Sloopwerken een belangrijke voorbereidende rol heeft, aldus Verkuijlen. “Allereerst

124 |

DEN HAAG | Oostduinlaan

moet het werkterrein worden voorbereid. Daarbij houden we rekening met toekomstige logistieke stromen op het terrein en natuurlijk met de thema’s veiligheid en duurzaamheid. Daarna zal de hoogbouw in de steigers worden gezet. Ook deze voorziening maken we zodanig dat de renovatie-aannemer deze ook weer direct kan gebruiken. Door steeds na te denken over de volgende stap in de keten worden aanzienlijke kosten voor de opdrachtgever bespaard. Het gehele proces wordt uitgevoerd conform de BREEAM certificatieeisen. Duurzaam bouwen start namelijk al in de sloopfase en veel van de milieubelastende activiteiten van een renovatie kunnen in de sloopfase aanzienlijk worden beperkt. Het mooie is dat we aantoonbaar maken dat een duurzame aanpak in dit geval echt ook direct geld bespaart.” In het gebouw is veel asbest verwerkt; de asbestsanering zal in verschillende fases tijdens de leegsloop plaatsvinden. “De asbestsanering is voor 60% repeterend werk”, zegt Verkuijlen, “maar qua omvang uitdagend. Zo dient er circa 20 kilometer aan kitverbindingen te worden gesaneerd en zullen duizenden doorvoeren onder asbestcondities worden verwijderd. Ook de gevels zijn afgewerkt met asbesthoudend plaatmateriaal dat ten behoeve van de totale vervanging en renovatie van de gevel verwijderd moet worden. Alle sloop- en asbestsaneringswerkzaamheden worden zo gecontroleerd uitgevoerd dat de locatie zelfs

tijdens het proces veilig genoeg is voor bezoek van bijvoorbeeld potentiële gebruikers van de toekomstige appartementen.”

HERGEBRUIK “De onderscheidende factor in dit project is de rol die wij als sloopbedrijf spelen in het circulair hergebruik van materialen. Dit project is veel meer dan conventioneel slopen. Van alle vrijkomende deelstromen wordt minimaal 80% hergebruikt; de gehele koelinstallatie wordt hergebruikt in het buitenland, alsmede het grootste deel van de grootkeukeninstallaties. Ook al het achtergelaten kantoormeubilair krijgt een nieuwe bestemming. Daarnaast wordt een tegeltableau (Fries) van de hand van Karel Appel tegel voor tegel losgezaagd door onze specialisten zodat het verwerkt kan worden in de nieuwe hoogbouwgevel.” “Alle processen worden door ons zorgvuldig uitgevoerd en begeleid”, vervolgt Verkuijlen.“Wij werken hier met 50% eigen mensen en voor de andere helft met veelal lokale onderaannemers. Vier projectmedewerkers zijn afkomstig uit een zogenoemd 'social return project' voor langdurig werklozen. Wij stellen deze mensen te werk in zeer uiteenlopende functies, van sloopmedewerker tot begeleider van de toegangscontrole. Ook op sociaal gebied is onze dienstverlening in dit project meer dan duurzaam te noemen, zodat wij met recht kunnen spreken van een nieuwe standaard in duurzame totaalsloop.” ❚

Vóór, tijdens en na de sloop.

| 125

DELFT | Wonen boven de Hoven

Tekst: Liliane Verwoolde

Beeld: Van der Vorm Vastgoed

EEN NIEUWE SAMENWERKINGSVORM

Verhuurparticipatie zorgt voor risicospreiding In de basis is het een langgerekt winkelcentrum, gevuld met winkels van veelal lokale ondernemers. Om winkelcentrum ‘De Hoven Passage’ te versterken, wordt het centrum verbreed. Etalages worden naar buiten gekeerd – ook grote ketens hebben er een plek gevonden – en er wordt aandacht besteed aan de inrichting. Dat maakt ‘Wonen boven de Hoven’ erg aantrekkelijk. Want waar vind je nog een riante, nieuwe middenklasse-woning met winkelcentrum en parkeergarage binnen handbereik? De eerste gesprekken tussen de gemeente Delft en Van der Vorm Vastgoed vinden al plaats in 2005. Maar tegen 2008 vallen de gesprekken over ‘Wonen boven de Hoven’ stil. Achteraf blijkt dat vooral voordelen op te leveren. Van der Vorm Vastgoed heeft tijdens de crisis uitgesproken ideeën ontwikkeld over duurzaam verhuren en risicospreiding. Zij stelt de grond ter beschikking en doorloopt het vergunningencircuit, maar deelt het risico met Heembouw Wonen. ‘Wonen boven de Hoven’ omvat de bouw van een parkeerkelder, de uitbreiding en versterking van winkelcentrum ‘De Hoven Passage’ en de bouw van drie woontorens. Toren 1 bevat 79 huur- en 13 koopappartementen.

126 |

VERHUURPARTICIPATIE “Het is een innovatieve samenwerkingsvorm”, vertelt Robin Wagner, projectdirecteur van Van der Vorm. “Heembouw mocht de torens bouwen, als de verhuur van de woningen voor 100% geregeld was. Heembouw was ook groot genoeg om deze deal aan te gaan. Met een architectenbureau binnen de gelederen had zij voldoende creativiteit in huis om dit voor elkaar te krijgen.” “Het was inderdaad een aantrekkelijke uitdaging”, reageert Michiel Polman van Heembouw. “Het gaf ons meer grip op de zaak. Al bij de eerste schetsen hebben we de doelgroep benaderd. Zitten we op de goede weg? Hoe ziet

DELFT | Wonen boven de Hoven

jouw ideale woning eruit? We hebben zelfs meedenksessies georganiseerd.” Zo slaagt Heembouw erin om alle woningen op voorhand te verhuren. Partijen noemen de nieuwe samenwerkingsvorm ‘verhuurparticipatie’.

VRIJ IN TE DELEN Kernbegrip wordt de term ‘duurzaam verhuren’. De woningen moeten niet alleen nu in de smaak vallen, maar ook in de toekomst. De indeling moet betrekkelijk eenvoudig kunnen worden aangepast aan nieuwe bestemmingen. Dat kan als de bouwlagen zo weinig mogelijk dragende muren krijgen, waardoor de ruimtes vrij indeelbaar blijven. “Om die reden is gekozen voor een voorgespannen betonconstructie met overspanningen van 12 m¹”, vertelt Polman.

SNEL BOUWEN Met de bouwtijd van een jaar, moet Heembouw ook slimme manieren bedenken om het bouwtempo op te voeren. Het project leent zich uitstekend voor een prefab betoncasco. Om de gevels toch een traditionele uitstraling te geven, worden de betonelementen bekleed met traditioneel metselwerk. Polman: “Om hiermee het tempo niet af te remmen, is het metselwerk al van tevoren verlijmd met de prefab betonelementen. Deze zijn dus kant-en-klaar met een afmeting van 12x3 m naar hun plaats getransporteerd. Zo wonnen we niet alleen tijd – we deden in twee maanden wat we anders in vijf maanden zouden doen – maar ook veiligheid. We monteerden alleen ’s ochtends tussen 6 en 7 uur.” Toren 1 is inmiddels opgeleverd en voor toren 2 hanteren partijen dezelfde samenwerkingsvorm. Wagner: “De werkwijze is hier en daar nog wat bijgeschaafd, maar in grote lijn kunnen we spreken van een nieuwe, succesvolle samenwerkingsvorm.” ❚

Winkelcentrum De Hoven Passage is verbreed en de etalages zijn naar buiten gekeerd.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Van der Vorm Vastgoed, Rotterdam ONTWERP Habeon, Roelofarendsveen ONTWIKKELING EN UITVOERING Heembouw Wonen, Roelofarendsveen INSTALLATIES Breman Hasselt, Genemuiden BOUWPERIODE TOREN 1 juli 2014 – juli 2015

Projectinfo Tel. 06 53 33 41 17 • beelen.hazenoot@gmail.com • www.beelenhazenoot.nl

Tel. 06 53 33 41 17 beelen.hazenoot@gmail.com www.beelenhazenoot.nl

‘LUXE WANDAFWERKING MET HOOGWAARDIGE EINDLAAG’ De 13-laagse woontoren van het nieuwbouwproject ‘Wonen boven de Hoven’ in Delft huisvest 83 koop- en huurappartementen. De wandafwerking en het schilderwerk aan de binnenzijde van het moderne gebouw worden door Schildersbedrijf Van Beelen & Hazenoot B.V. uitgevoerd. “De opdrachtgever heeft bij dit project gekozen voor een luxe wandafwerking die is voorzien van een hoogwaardige eindlaag”, aldus Leen Hazenoot, mede-eigenaar en directeur van Schildersbedrijf Van Beelen & Hazenoot B.V. “Naast alle wanden zorgen wij ook voor een mooie afwerking van de kozijnen en plinten.” Schildersbedrijf Van Beelen & Hazenoot B.V. is een middelgroot bedrijf met veel klanten in West-Nederland. Enkele spraakmakende projecten waarbij het bedrijf betrokken is, zijn het Hilton Amsterdam Airport Hotel en het datacenter voor TelecityGroup, eveneens in Amsterdam. “Naast kleine en grote nieuwbouwprojecten zijn wij ook betrokken bij een groot aantal zorgcentra. Mijn compagnon, Huug van Beelen, richt zich hierbij op het onderhoud van het schilderwerk. Doordat wij goede afspraken hebben met onze verfleverancier, kunnen wij onze klanten een hoge kwaliteit aanbieden tegen een aantrekkelijke prijs.”

| 127 729096_Schildersbedrijf van Beelen & Hazenoot.indd 1

08-07-15 16:54

Tel. 06 53 33 41 17 • beelen.hazenoot@gmail.com • www.beelenhazenoot.nl

NIEUWEGEIN | Sluyterslaan

Tekst: Martijn van de Bouwhuysen Beeld: Mens-Zeist

BEWONERS ZEER TEVREDEN OVER PLAN EN UITVOERING

Renovatie 152 woningen Sluyterslaan ligt op schema Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen Beeld: Mens-Zeist Bouw en Renovatie

Aan de Sluyterslaan in Nieuwegein worden 152 appartementen gerenoveerd. De galerijen en balkons worden hersteld en in de gebouwschil wordt isolatie toegevoegd. De zes woonblokken krijgen nieuwe standleidingen, toiletten, badkamers en liften. 50% van de keukens worden vervangen. De woningen gaan van energielabel D/E naar B. Uit onafhankelijk onderzoek blijkt dat de bewoners zeer tevreden zijn over het plan en de uitvoering. Het groot onderhoud aan de 152 woningen in Nieuwegein is in volle gang. Mens-Zeist Bouw en Renovatie renoveert de zes woonblokken voor woningcorporatie Mitros. Dit project is binnengehaald na een bouwteamselectie met meerdere marktpartijen. “We hebben het project gescoord vanwege ons bewonersgerichte Plan van Aanpak en de goede prijs-kwaliteitverhouding”, zegt Harrie Doebe, adjunct-directeur commercie en innovatie binnen Mens-Zeist. “De bewoners staan centraal in het Plan van Aanpak. De aannemer heeft een belangrijke rol bij het informeren van de Mitros-huurders vooraf en tijdens de bouw. Samenwerking is belangrijk om overlast te beperken en een optimaal resultaat te bereiken. In een vroeg stadium hebben we een klankbordgroep met bewoners opgezet. Die groep beoordeelde de tenderpresentatie en werd betrokken bij de totstandkoming van de modelwoning. Bewoners bepaalden tevens de kleurstelling van de zes flats. Uit onafhankelijk onderzoek van het Centrum voor woononderzoek blijkt dat de huurders zeer tevreden zijn over het uitgevoerde plan. De vaklieden krijgen bovendien veel complimenten over de vriendelijkheid en meewerkzaamheid.”

PROEFWONING, RUSTWONINGEN EN WISSELWONINGEN “Het groot onderhoud omvat onder andere het herstellen van het voegen metselwerk en plaatsen van anti-inklimbeveiliging op de galerijkozijnen”, zegt Kees Dissel, bedrijfsleider bouwprojecten. “We renoveren de galerijvloeren en

128 |

vervangen de galerijhekken. De daken krijgen een tweezijdig gecacheerde vlakke Pir-isolatie en tweelaags geballaste dakbedekking. We vervangen alle standleidingen, toiletten en badkamers. In totaal renoveren we tussen de zestig en tachtig keukens. Het aantal keukens is afhankelijk van in het verleden gebruikte asbesthoudende producten, die wij voortdurend op het werk laten inventariseren en waar nodig saneren. Nieuwe gasleidingen vervangen de oude. De renovatie van de liften, die aanvankelijk voor 2016/2017 gepland stond, is in het groot onderhoud geïntegreerd.” Vooraf aan de bouw is een proefwoning gebouwd. Bewoners konden zo zien wat ze kregen. Door het proefdraaien kon het uitvoeringsplan bovendien worden geoptimaliseerd. Er zijn twee rustwoningen en acht wisselwoningen waarvan gebruik wordt gemaakt. Dissel: “De werkzaamheden in de woning worden in een kort tijdsbestek uitgevoerd. Er zijn dusdanige voorzieningen aangebracht dat verhuizen in principe niet noodzakelijk is. Voor de uitzonderingen zijn er acht wisselwoningen. In de rustwoningen kunnen alle bewoners even ontsnappen aan de hectiek van de werkzaamheden. De rustwoningen en wisselwoningen worden zeer op prijs gesteld. Het bouwproject verloopt voorspoedig. Medio november 2015 is al het binnenwerk gereed. Hierna volgt de afronding van de galerijen liftrenovatie. De eindoplevering staat gepland voor februari 2016.” ❚

NIEUWEGEIN | Sluyterslaan

Projectinfo

Bouwinfo OPDRACHT BOUWDIRECTIE UITVOERING ASBESTSANERING BETONREPARATIE LIFTRENOVATIE DAKOPBOUW DAKBEDEKKING INSTALLATIES

Mitros, Utrecht Mitros, Utrecht Mens-Zeist Bouw en Renovatie, Zeist Vlasman b.v., Alphen aan Den Rijn Neston Betonconservering b.v., Nunspeet Schindler Liften b.v., Den Haag Mastum Daksystemen, De Meern Troelstra de Vries, IJlst Van Der Sluis Technische Bedrijven, Genemuiden

‘ONZICHTBARE VERBINDINGEN VOOR ALUMINIUM BALKONHEKKEN’ De zes woonblokken aan de Sluyterslaan in Nieuwegein worden door MBR Hekwerken voorzien van nieuwe aluminium galerijen balkonhekken. “Vanuit de opdrachtgever lag de wens om hoogwaardige, onderhoudsarme hekken te plaatsen met een modern uiterlijk”, aldus Erik Hurkmans, projectcoördinator bij MBR Hekwerken. “Daarom is gekozen voor de spijl- en paneelhekken uit onze MBR Design lijn. Deze lijn maakt lasnaden overbodig en laat materialen in elkaar overvloeien waardoor het geheel mooi strak en glad is afgewerkt. Het bevestigen van hekken, handregels en voetplaten aan balusters gebeurt allemaal zonder zichtbare verbindingen of onderdelen.” Het gebruik van aluminium biedt volgens Hurkmans diverse voordelen. “Zo heeft aluminium een onderhoudsarm karakter aangezien het niet geschilderd hoeft te worden en niet gaat roesten. Ook is aluminium zeer prettig in gebruik vanwege het relatief lage gewicht, in combinatie met een hoge sterkte. Daarnaast is het productieproces van aluminium financieel voordelig en tijdbesparend omdat aluminium wordt geperst in plaats van gelast.” Om de zes woonblokken van het gebouw een persoonlijk tintje te geven, is ervoor gekozen om de balkonhekken uit te voeren in zes verschillende kleuren. “Dit zorgt niet alleen voor een speels effect in het gevelbeeld, maar geeft het gebouw ook een exclusieve uitstraling”, aldus Hurkmans.

BETONRENOVATIE EN -CONSERVERING 152 WONINGEN VERLOOPT SOEPEL

Mens-Zeist, sterk in bouw en renovatie Renovatie 179 woningen in de wijk Bosleeuw in Amsterdam

De betonwerkzaamheden aan de galerijvloeren en balkons van de zes woonblokken langs de Sluyterslaan in Nieuwegein worden uitgevoerd door Neston Betonconservering. Het laatste woonblok wordt begin 2016 opgeleverd. “We repareren betonschades, vervangen de galerijdekvloeren, brengen nieuwe schrobranden aan en vervangen putten en HWA’s”, vertelt projectleider Thomas Koers namens Neston Betonconservering. “Op de galerijdekvloeren brengen we een scheuroverbruggende kunststofafwerking aan, we vervangen de kitvoegen en heffen koudebruggen op. De balkons voorzien we van een tweelaags coatingsysteem.” Voorafgaand aan de betonrenovatie is er in opdracht van Neston Betonconservering een CUR 248 onderzoek uitgevoerd naar de constructieve veiligheid van de doorgestorte galerijconstructies. “Die was bij alle zes blokken dikwijls in orde. Het project verloopt soepel door het goede contact met Mens-Zeist Bouw en Renovatie als hoofdaannemer alsmede de overige betrokken partijen en de bewoners.” Neston is een KOMO BRL3201 gecertificeerd betonrenovatiebedrijf gespecialiseerd in betonreparatie, injecteren, vloercoatingsystemen, voegafdichtingen, betonschilderwerken en decoratieve verbeteringen. Koers: “Wij realiseren onze projecten met de meest ervaren professionals, beste materialen en innovatieve technieken. Van garages tot flatgebouwen en van scholen tot viaducten.”

ww w.me n s - ze i st . n l

030 - 692 88 00 | 129

betonreparatie injecteren betonreparatie vloercoating injecteren

voegafdichting Kwaliteit Korte lijnen Concurrerend Flexibiliteit Klanttevredenheid

voegafdichting

betonschilderwerk vloercoating voegafdichting betonschilderwerk

betonreparati injecteren

vloercoating

Industrieweg 60a 8071 CV NUNSPEET

betonschilder

Postbus 110 betonreparatie 8070 AC NUNSPEET Neston is een KOMO BRL3201 gecertificeerd betonrenovatie bedrijf welke gespecialiseerd is in betonreparatie, injecteren, vloercoating systemen, voegafdichtingen, beton schilderwerken en decoratieve verbeteringen. Wij realiseren onze projecten met behulp van de meest ervaren professionals, beste materialen en innovatieve technieken.

Ons team van gediplomeerde betonreparateurs zorgen ervoor dat de hoogste kwaliteit en de klanttevredenheid wordt gewaarborgd. Wij zijn trots op ons vermogen om hoogwaardige oplossingen te indentificeren aan de hand van de behoeften van onze opdrachtgevers en kijken ernaar uit om dezelfde waarde aan uw opdracht te bieden.

voegafdichtin

injecteren 0341 â&#x20AC;&#x201C; 26 86 63 info@neston.nl

vloercoating

betonschilderwerk voegafdichting

Huzarenstuk aan de Amsterdamse Apollolaan FUNDERING KOOR SINT-JANSKERK GOUDA GESTABILISEERD De Resident Den Haag

Ondernemen in een monument begint bij het Nationaal Restauratiefonds

Monument

Hypotheek

Hotel

Het Restauratiefonds Eerste bestemming bij herbestemming. Onderscheidend vermogen, daar draait het om bij ondernemen in een monument. Elk monument is uniek, net als het proces van restaureren en herbestemmen. Het Nationaal Restauratiefonds weet wat er komt kijken bij een geslaagde herbestemming en is al meer dan 25 jaar financier van ondernemende monumenteigenaren. Speciaal voor eigenaren van rijksmonumenten die hun pand gaan restaureren en herbestemmen is er de Restauratiefondsplus-hypotheek. Een laagrentende lening (5% onder de marktrente, met een minimum van 1,5%) die aansluit op de uitdagingen bij een herbestemmingsproces. Op onze website leest u er alles over.

Kijk op www.restauratiefonds.nl/herbestemmen of bel (033) 253 94 39

VOORWOORD OUDE DENKPATRONEN DOORBREKEN Ons onderwijs is altijd goed voor een levendige discussie, zeker in de afgelopen decennia, de periode waarin de ene na de andere vernieuwing werd doorgevoerd. Met, zo lijkt het wel, een steeds scherpere polemiek tussen voor- en tegenstanders. Hoe het ook zij, de wereld verandert en dus het onderwijs ook. Dat geldt even zo goed voor de monumenten- en restauratiesector. Onderzoekers doen nieuwe ontdekkingen, die vervolgens op de werkvloer geïmplementeerd moeten worden. Zo is de afgelopen jaren steeds meer het besef doorgedrongen dat niet iedereen vanuit zijn/haar eigen hokje een project of probleem moet benaderen, maar dat er veel meer sprake moet zijn van, zeg maar, cross over denken, van het laten samenkomen van disciplines en denkwijzen. Er is behoefte aan co-creërende samenwerkingen, het uitwisselen van kennis en inspiratie en het verruilen van oude denkpatronen voor nieuwe inzichten. De in 2013 gestarte NRP Academie levert daar een bijdrage aan. Kenmerkend voor de opleiding is het integrale karakter: verschillende disciplines én de praktijk worden met elkaar verbonden. De NRP Academie richt zich op professionals, is ontwikkeld in nauwe samenwerking tussen bedrijven en instellingen uit het hoger en wetenschappelijk onderwijs en is een initiatief van NRP, opgezet met de TU Delft en onderwijspartners Nyenrode en Hogeschool Utrecht. De brede opleiding heeft als uitgangspunt dat een samenwerking tussen verschillende disciplines leidt tot efficiëntere en optimalere oplossingen. In hoeverre de opleiding invloed zal hebben op de praktijk, zal de komende jaren blijken. Die praktijk draait inmiddels gewoon door, zo kunt u ook in deze Bouwen aan Monumenten lezen. Daarin laten we u onder meer zien hoe in Utrecht watertoren Rotsoord wordt getransformeerd tot een hippe hotspot. De buitenzijde blijft nagenoeg intact, binnen krijgt het gebouw een geheel ander karakter. Daar zijn horeca, kantoren, ateliers, een vergaderruimte en een zzp-centrum voorzien. Meest spectaculair onderdeel wordt het restaurant op het dak, van waaruit de bezoeker een groots uitzicht over de omgeving heeft. Een uitzicht met een heel ander perspectief is in ’s-Hertogenbosch gerealiseerd, eveneens op een dak, maar dan wel veel dichter bij de grond. Daar is in de binnenstad, aan de oever van de Dommel, Bolwerk Sint-Jan verrezen. Het historische verdedigingswerk is nu een speels ogend gebouw met op het dak een kleine stadstuin en binnen horeca en een informatiecentrum. Daarmee wordt teruggegrepen naar het verleden toen op die plek handel werd gedreven en er veel mensen samenkwamen om… informatie uit te wisselen. Het is goed om steeds weer naar vernieuwing en naar vooruitgang te streven, maar het is duidelijk dat het verleden ons daarbij nooit helemaal loslaat.

Jac Buchholz

PLAATSNAAM||Apollolaan AMSTERDAM Projectnaam

Tekst: Henk Geist Beeld: Breijer Contractonderhoud, Smits Gemert B.V. en ODS Geveltechniek

HUZARENSTUK AAN DE AMSTERDAMSE APOLLOLAAN De woningen in een monumentaal appartementencomplex aan de Amsterdamse Apollolaan voldoen sinds dit voorjaar aan de hedendaagse eisen van warmte- en geluidsisolatie. Dankzij nieuwe stalen kozijnen met dubbele beglazing is het geluidsniveau in de woning met 30 dB teruggebracht naar 38 dB en hebben de bewoners geen overlast meer van het voorbijgaande verkeer. Het monumentale karakter van het complex, dat is gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School, is daarbij behouden gebleven.

Het appartementencomplex, ontworpen in 1920 door architect F.A. Warners, was volgens het Meerjarenprogramma Geluidsanering van de gemeente Amsterdam aan de beurt voor het aanbrengen van geluidsisolatie. Daarvoor werd Breijer

134 BOUWEN AAN MONUMENTEN

Contractonderhoud uit Rotterdam, onderdeel van Facilicom, ingeschakeld. Dat bedrijf heeft de afgelopen jaren goede expertise opgebouwd op het gebied van geluidswering. “Onze vestiging in Almere is gespecialiseerd in de geluidsisolatie van gevels”, zegt vestigingsdirecteur Henny van Oortmarssen. “Daarbij gaat het met name om de zwakke onderdelen van een gevel, zoals de kozijnen. Dat was ook bij

het project Apollolaan het geval, waar de karakteristieke laddervensters nog bestonden uit niet-geïsoleerde stalen profielen met zes roederuiten van enkel glas. De warmte- en geluidsisolatie liet ernstig te wensen over.”

STALEN KOZIJNEN Van Oortmarssen: “Een oplossing kan dan zijn dat je aan de binnenzijde voor-

AMSTERDAM | Apollolaan

'Het behoud van monumentale details was een harde eis. Daar lag voor ons een grote uitdaging' systeem voorzien van een koudebrugonderbreking voor de thermische isolatie en van dubbele kierafdichtingen bij de draaiende delen.”

VERBETERING VAN DE ISOLATIEWAARDE Breijer heeft Smits Bedrijven Gemert benaderd om voor dit systeem de stalen kozijnen en de HR++ isolatieruiten te leveren; voor deze combinatie kozijn/

isolatieglas is zo een grote verbetering van de isolatiewaarde bereikt (U-waarde 1,5). Het project kende voor Smits op esthetisch gebied een bijzondere uitdaging vanwege de laddervensters. “Het Janisol Arte systeem vormde ons uitgangspunt”, zegt Kees Fivie, directeur van Smits Bedrijven Gemert. “Vervolgens hebben we aanpassingen verricht om qua uitstraling zo dicht mogelijk bij het monumentale karakter te blijven. ›

Dankzij nieuwe stalen kozijnen met dubbele beglazing is het geluidsniveau in de woning met 30 dB teruggebracht naar 38 dB.

zetramen plaatst, maar dat was voor de bewoners van deze luxe appartementen niet acceptabel. Voorzetramen zouden storen; als bewoners hun de woning willen luchten, moesten ze namelijk eerst het voorzetraam openen en vervolgens het originele stalen raam naar binnen draaien. Het toepassen van dubbel glas in de oude kozijnen was ook geen optie: geluid en kou zouden nog steeds via kieren in de kozijnen de woning in trekken. In overleg met de vereniging van eigenaren en de gemeente is daarom besloten om nieuwe stalen kozijnen te plaatsen. In Amsterdam heeft bij de aanpak van monumenten de welstand een grote stem in het geheel, er moet worden voldaan aan esthetische eisen. Het behoud van monumentale details was hier een harde eis. Daar lag voor ons een grote uitdaging. Het was een waar huzarenstukje.” Bij dit project is de oplossing tot stand gekomen dankzij een intensieve samenwerking met drie partners, ODS Geveltechniek, Smits Bedrijven Gemert en Bloem Sealants. Van Oortmarssen: “Wij wilden akoestisch dubbel glas toepassen, maar tegelijkertijd de tussenroedes en slanke raamprofielen behouden. De oplossing vonden we in het slanke Janisol Arte Systeem van ODS Geveltechniek. Deze stalen raamprofielen zijn namelijk 25 millimeter in aanzicht, exact zo smal als de oude profielen. Bovendien is dit

BOUWEN AAN MONUMENTEN 135

Apollolaan Amsterdam volledig in de Renoseal

Opdracht: geluidsanering van 30 dB met behoud van monumentale details. Oplossing: geluidwerendglas in nieuwe kozijnen en voorzien van schijnroeden. Het monumentale karakter wordt gegarandeerd door op kleur - grachtengroen - gemaakte Renoseal; een elastisch verstijvende kit speciaal voor het plaatsen van monumentenglas, enkelglas, isolatieglas en gelaagd glas in ramen, met of zonder klassieke roedeverdeling.

Breijer Contractonderhoud Almere De Binderij 42-44 1321 EJ Almere (036) 546 95 94

Westvlietweg 69, Den Haag - 070 329 6601

www.breijer.nl

www.bloemsealants.com

BLO50017_Adv_Bloem.indd 1

729043_Breijer.indd 1 09-06-15 15:35

06-07-15 17:18

Smits Bedrijven Gemert is een nationale industriële onderneming welke zich toelegt op de ontwikkeling, productie en verkoop van Stalen ramen en deuren, Kunststof ramen en deuren en Isolatieglas (ook brandwerend isolatieglas). Kennis en expertise op het gebied van brandwerendheid, in- en uitbraakwerendheid, geluidwerendheid en thermische isolatie (PassiefBouw).

Postbus 2 – 5420 AA – Gemert – T: 0492 362 622 – F: 0492 364 485 – E: info@smitsbedrijven.nl – I: www.smitsbedrijven.nl

729036_Smits.indd 1

22-06-15 15:01

AMSTERDAM | Apollolaan

'Stopverf gaat onder invloed van het weer krimpen en scheuren. Dan krijg je ook schade aan het stalen profiel en het glas' Van oudsher zaten er zes roedes van 20 millimeter breed in de ruit. Bij de dubbele beglazing hebben we stalen schijnroeden aan de binnen- en buitenzijde en Wienersprossen tussen het glas toegepast, ook van 20 millimeter breed. Het raam oogt daardoor precies hetzelfde als de oorspronkelijke roeden.” Een bijzonder detail vormen de afstandhouders in de dubbele beglazing. Die zijn doorgaans van oudsher aluminiumkleurig, maar hier is ook nog een proef gedaan met een donkerkleurige variant,

die aansloot op het grachtengroen van de kozijnen. Daar is in overleg met welstand toch van afgezien. Waar bij de oude kozijnen het glas nog met stopverf was vastgezet, is nu gekozen voor een andere oplossing, de elastische stoppasta Renoseal van Bloem Sealants. “Stopverf gaat onder invloed van het weer krimpen en scheuren. Dan krijg je ook schade aan het stalen profiel en het glas”, zegt directeur Rob Bloem. “Dat wilden we hier voorkomen. Breijer zocht een oplossing met een langere levensduur, die werd gevonden in Renoseal. Het is een onderhoudsvrije pasta, die niet versteent en ook in diverse kleuren kan worden geleverd. Zoals bij de Apolllaan in grachtengroen, de authentieke kleur die ook bij de stalen kozijnen aan de buitenkant is toegepast. Maar Renoseal is ook te schilderen met watergedragen en oplosmiddelhoudende verf.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Amsterdam

ONTWERP Baneke Architecten, Amsterdam

UITVOERING Breijer Contractonderhoud, Almere, ODS Geveltechniek, Barendrecht (Systeemleverancier Jansen Janisol Arte profiel), Smits Bedrijven Gemert (Producent stalen kozijnen en isolatieglas), Bloem Sealants, Den Haag (stoppasta)

BOUWPERIODE november 2014 – februari 2015

BOUWKOSTEN € 880.000,-

Nadat de nieuwe kozijnen aan een geluidstest waren onderworpen, zijn de werkzaamheden volgens een strak planningsschema uitgevoerd. Daarbij hadden de bewoners ook nog de keuze om de kozijnen aan de binnenkant een andere kleur te geven dan grachtengroen. De vervanging van de kozijnen is uitgevoerd terwijl de bewoners in hun appartement bleven wonen. Van Oortmarssen: “Dat gebeurde wel onder de voorwaarde dat het werk geen overlast of beschadigingen mocht opleveren. Toen de eerste nieuwe kozijnen waren geplaatst, konden bewoners ze niet onderscheiden van de oude. Dat is eigenlijk het grootste compliment, dan weet je dat je het goed hebt gedaan.” ❚

De stalen raamprofielen zijn 25 millimeter in aanzicht, exact zo smal als de oude profielen.

BOUWEN AAN MONUMENTEN 137

Building on Profiles

Kennis van

Schets & oplossing

Verwerking & montage

Bediening & onderhoud

Architecten

Verwerker

Opdrachtgever

Project: Renovatie van appartementen, Apollolaan Amsterdam ODS B.V. Dak- en geveltechniek Donk 6, 2991 LE Barendrecht Postbus 69, 2990 AB Barendrecht T +31 180 - 640 887 | F +31 180 - 640 325 info@ods-geveltechniek.nl www.ods-geveltechniek.nl www.linkedin.com/company/ods-jansen

Ons historisch erfgoed verdient Janisol Arte Bij renovatieprojecten ligt de keuze voor stalen raam- en deurprofielen voor de hand. Gelukkig leeft het besef dat we ons historisch erfgoed moeten bewaren. Daarbij hoort de juiste materiaalkeuze. De Janisol Arte profielserie is door het Zwitserse Jansen in opdracht van ODS speciaal ontwikkeld voor renovatieprojecten van industrieel erfgoed. Monumentale panden, statige fabriekshallen en oude pakhuizen worden gekenmerkt door karakteristieke ramen met ranke profilering. Met de slanke Janisol Arte profielen zijn deze perfect te reconstrueren ĂŠn te isoleren. Het prachtige aanzicht van vroeger, gecombineerd met de hoogste isolatie- comfort- en kwaliteitseisen van nu. Janisol Arte is een systeem met de uitstraling van de nostalgische stoeltjesprofielen, maar dan met zeer hoge isolatiewaarden. Gelukkig zijn er steeds meer mensen met historisch besef en dat maakt dat bestekken tegenwoordig vaker vragen om esthetisch passende oplossingen die uiteraard ook voldoen aan alle geldende eisen en wensen van vandaag de dag. Janisol Arte past daar naadloos in. Het voldoet aan de allerhoogste eisen op het gebied van wind- en waterdichtheid en thermische isolatie volgens CE productnorm EN 14351-1. Een staaltje Zwitsers vakwerk dat gezien mag worden.

’S-HERTOGENBOSCH | Bolwerk Sint-Jan

Tekst: Jac Buchholz Beeld: LAUDY Bouw & Ontwikkeling

VAN HISTORISCH NAAR HEDENDAAGS INFORMATIEPUNT

Met een nieuwe invulling voor een oude stadsentree heeft ’s-Hertogenbosch er met Bolwerk Sint-Jan een fraaie locatie bij gekregen. In het gebouw zijn onder meer een informatiecentrum en horeca ingericht; op het dak is een kleine stadstuin met uitzicht over de Dommel gerealiseerd. Het oorspronkelijke Bolwerk Sint-Jan, een driehoekig verdedigingswerk met aan de kopse kant een nieuwe stadspoort, de Sint Janspoort, stamt uit 1528. Het werd gebouwd aan de Sint-Jansstraat, ter hoogte van de 14e eeuwse Koepoort, de uitvalspoort van de stad richting Vlijmen; een kwetsbaar punt in de verdediging van de stad. ›

BOUWEN AAN MONUMENTEN 139

’S-HERTOGENBOSCH | Bolwerk Sint-Jan

'Er een heel bijzonder bouwwerk gerealiseerd, met materialen als cortenstaal, staal en beton' Dat bolwerk is nu met een heel eigen vorm gereconstrueerd op de restanten van de oude muurdelen. De werkzaamheden werden uitgevoerd door LAUDY Bouw & Ontwikkeling en zijn inmiddels afgerond.

BOUWTEAMTRAJECT De afronding was in maart, vertelt Roel Goossens, projectmanager namens LAUDY. In 2013, net voor de bouwvak vond de aanbesteding plaats, zegt hij. “Meteen na de bouwvak kregen we te horen dat de keuze op ons was gevallen. Vervolgens zijn we een bouwteamtraject ingegaan en zijn de ontwerptekeningen vertaald naar een bestek. In september zijn we met de

uitvoering begonnen.” Goossens noemt het project een logistieke uitdaging, bouwen op een postzegel in de binnenstad. Met eveneens krappe aanvoerrou-

tes. “Terwijl we met groot materieel aan de slag moesten. We zijn daarvoor al in een vroeg stadium met de gemeente in overleg gegaan – om de aanvoerroutes te

Wij zorgen in heel Nederland en daar buiten, voor een passende oplossing op het gebied van: Vochtwering • Kelderafdichting • Constructief verlijmen Groutinjecties • Grondstabilisatie • Gevel reiniging • Impregneren Vochtwerende vloeren • Kruipruimte isolatie • Betonreparatie Alba Vochtwering Wij zorgen Zebraspoor in heel 534, Nederland en BV 3605 HE Maarssen • T 0346-283052 daar buiten, voor een passende info@alba-vochtwering.nl • www.alba-vochtwering.nl oplossing op het gebied van:

Vochtwering • Kelderafdichting Constructief verlijmen • Groutinjecties Grondstabilisatie • Gevel reiniging Impregneren • Vochtwerende vloeren Kruipruimte isolatie • Betonreparatie

Alba Vochtwering BV Zebraspoor 534, 3605 HE Maarssen • T 0346-283052 info@alba-vochtwering.nl • www.alba-vochtwering.nl

140 BOUWEN AAN MONUMENTEN 729105_Alba Vochtwering BV.indd 1

08-07-15 16:43

’S-HERTOGENBOSCH | Bolwerk Sint-Jan

bepalen en de dagen waarop het materieel er zou staan, vast te leggen. Daar kun je dan niet meer vanaf wijken, want de omwonenden, winkels en horeca worden over die betreffende data geïnformeerd.” Omdat het nieuwe bolwerk aan het water is gebouwd, was de Dommel eveneens een punt van aandacht. De al aanwezige damwand bleek achteraf net hoog genoeg om het water buiten te houden, aldus Goossens. Verder moest er rekening worden gehouden met archeologisch onderzoek. “Dat was ingepland, maar liep iets uit. Eén van de eerste werkzaamheden was het plaatsen van de csm-wand als achterzijde van het gebouw, dat overigens tussen de vier en vijf meter onder straatniveau ligt. Nadat de wand was geplaatst, zijn we begonnen met uitgraven. Daarbij werden allerlei archeologisch interessante ontdekkingen gedaan. Gedurende de bouw kwam men tot de conclusie dat in verband met een optimalere exploitatie het horecagedeelte gebaat was bij meer ruimte. Dat is toen alsnog aangepast.”

SPEELS GEBOUW Zo is er een heel bijzonder bouwwerk gerealiseerd, vindt Goossens, met materialen als cortenstaal, staal en beton en met veel glas in ranke profielen voor een zo goed mogelijk uitzicht. “Het is een heel speels gebouw, niets is hetzelfde. Er zijn veel schuine vormen en kolommen met takken in verwerkt, evenals een deel van de oude bestrating. Vanwege de speelse vormgeving moesten we wel alles heel secuur inmeten. Bijzonder aspect is dat de restanten van de oude flankmuren zijn behouden en zijn ingekapseld in een nieuwe muur van in koppenverband gemetselde platte St. Jansstenen. Ook hebben wij de aangetroffen restanten van de oude stadsmuur gerestaureerd. Deze stadsmuur is nu weer zichtbaar in het nieuwe Bolwerk.” Wat Goossens uniek vindt, is dat historie en heden elkaar op deze plek op een heel aparte manier raken. “Vroeger was dit een plek van handel en commercie, een plek waar veel mensen samenkwamen en informatie uitwisselden. Met het informatiecentrum is die functie weer helemaal terug.” ❚

Projectinfo VOCHTPROBLEMEN VOORKOMEN Met de ligging aan de Dommel is het risico op vochtproblemen nadrukkelijk aanwezig bij Bolwerk Sint-Jan. Alba Vochtwering kwam in actie om die problemen te voorkomen, vertelt directeur Bart Pieters. “We zijn al in een vroeg stadium, al voordat er werd begonnen met ontgraven, gaan kijken naar de situatie. We kregen de vraag voorgelegd of we konden voorkomen dat er in de ontgraven oude muren vochtproblemen zouden ontstaan. Dat konden we. Aan de hand van bestaande tekeningen hebben we vervolgens een plan opgesteld.” Pieters geeft aan dat hij daarna nog een aantal malen op het werk is geweest om de situatie goed in kaart te brengen. “LAUDY Bouw & Ontwikkeling heeft vervolgens eerst de muren geïnjecteerd met een fijne mortel, om de gaten te vullen. Aansluitend zijn wij aan de slag gegaan. We hebben de muren geïnjecteerd met onze eigen injectiegel AB 49. Ook de kimnaad, de aansluiting met de wand tegen de kade, hebben we geïnjecteerd. Zo hoeft men zich, wat betreft het bolwerk, voor heel lange tijd geen zorgen te maken over vochtproblemen.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT BOUWKUNDIGE UITWERKING PROJECTMANAGEMENT ADVIES CONSTRUCTIE ADVIES INSTALLATIES ADVIES HORECA AANNEMER INSTALLATIES BOUWPERIODE

Gemeente ’s-Hertogenbosch Van Roosmalen van Gessel architecten E.P. Delft De Twee Snoeken bv ‘s-Hertogenbosch Tekton Bouwmanagement & Advies ’s-Hertogenbosch Van de Laar b.v. Eindhoven Huisman & van Muijen ’s-Hertogenbosch Vijverborgh Breda LAUDY Bouw & Ontwikkeling Sittard Wolter & Dros ’s-Hertogenbosch (W), Willem Bos Someren (E) september 2013 – maart 2015

BOUWEN AAN MONUMENTEN 141

PLAATSNAAM | Projectnaam BEDRIJFSPRESENTATIE | Reynchemie

Tekst: Michel van den Heede Beeld: Reynchemie

KALK VAN SAINT-ASTIER IS HET MEEST GESCHIKTE BINDMIDDEL VOOR MORTELS Kalk wordt, dankzij zijn elasticiteit en dampdoorlaatbaarheid, geherwaardeerd als het meest geschikte bindmiddel voor restauratiemortels. “Absolute topkwaliteit wordt geleverd door het merk Saint-Astier”, meent Sales Director Kenny Allaert van Reynchemie, exclusief verdeler van de kalk en producten van Saint-Astier in de Benelux. “De natuurlijke hydraulische kalk uit de Dordogne in Frankrijk is het resultaat van een proces waarbij kalksteen in een oven met steenkool wordt gebrand en geblust”, verduidelijkt hij. “De uitzonderlijke constante en pure kwaliteit maakt het product uitermate geschikt voor toepassing bij restauratieprojecten.”

142 BOUWEN AAN MONUMENTEN

BEDRIJFSPRESENTATIE | Reynchemie

Men is tot de vaststelling gekomen dat een cementmortel de waterhuishouding van oude gebouwen doet veranderen. Bovendien raakt het oude metselwerk beschadigd en verdwijnen er uiteindelijk zelfs stenen. “Een natuurlijke kalkmortel is veel elastischer en vervormbaarder dan een cementmortel. Dit product minimaliseert krimp en scheuren en laat toe om kleine bewegingen op te vangen. Met de witte kalk van Saint-Astier heeft het gebouw tevens een uitstekende dampdoorlaatbaarheid, het voorkomt daarenboven de vorming van condensatievocht, schimmels en vochtplekken en verbetert ook nog eens de isolatiewaarde”, stipt Allaert aan. Dit product is daarenboven goed bestand tegen zouten en vrij van reactieve componenten die zoutvorming bevorderen. De kalk heeft een kleine initiële hydraulische reactie met het ontstaan van

'Een natuurlijke kalkmortel is veel elastischer en vervormbaarder dan een cementmortel' de nodige mechanische karakteristieken en gaat dan verder onder invloed van de lucht uitharden (carbonateren). Door die progressieve opbouw zullen zettingen in het gebouw beter worden opgevangen. En tot slot bieden mortels met kalk ook nog eens een goede weerstand tegen mossen en bacteriën.

HOOG GEHALTE AAN VRIJE KALK De kalk van Saint-Astier voldoet volledig aan de specificaties van de meest recente Europese norm EN 459. vb. Het gehalte aan vrije kalk is bepalend voor de verwerkbaarheid, de zelfhelende eigenschappen, de elasticiteit en de finale sterktes.

Het bepaalt de toleranties van de initiële structurele bewegingen. Saint-Astier NHL 3,5 bevat 27% vrije kalk. “Een belangrijke eigenschap is dat de kalk puur en ecologisch is: er worden geen additieven als cement, puzzolanen, bindingsvertragers of luchtbelvormers aan toegevoegd”, vervolgt Allaert. Dit soort toevoegingen werkt niet alleen kostenverhogend, het brengt eveneens vergissingen bij de doseringen op de werf met zich mee en creëert op termijn soms vreemde neveneffecten. Met kalkbindmiddel kun je metsel-, voeg, pleister- en kaleimortels maken. Het gamma van Reynchemie bestaat uit NHL 2 (Téréchaux), NHL 3,5 (Witte kalk) en NHL 5 (Tradichaux). De getallen naast NHL of Natural Hydraulic Lime geven een idee van de mechanische sterkte na een maand.

GEFORMULEERDE MORTELS Reynchemie levert voorts nog een reeks geformuleerde mortels, die kant-en-klaar zijn. RC KALEI is een kaleimortel in twee diktes (gewoon of fijn), al of niet ingekleurd in de massa of die achteraf kunnen geschilderd worden. RC CALCO is dan weer een traditionele dampdoorlatende kalkverf die een optimale esthetische en langdurige bescherming biedt voor alle minerale ondergronden. RC ASTIVO is een ingekleurde natuurlijke kalk, te mengen met zand, voor mooi voegwerk (ook snij- en knipvoegen). Tot slot is er een groot gamma pleistermortels voor binnen en buiten (Chausable, Colorchausable, Interchaubric, …). ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN 143

GOUDA | Sint-Janskerk

Tekst: Jack Buchholz Beeld: Koninklijke Woudenberg en Vis Groep

FUNDERING KOOR SINT-JANSKERK GOUDA GESTABILISEERD

‘SCHEPJE VOOR SCHEPJE’ Eind jaren zeventig van de vorige eeuw werd een groot deel van de gevels van de Sint-Janskerk in Gouda voorzien van een nieuwe fundering. Omdat in de afgelopen jaren bleek dat de kolommen van de koorkerk – die destijds geen onderdeel van het project uitmaakten – meer zakking vertoonden dan de rest van de kerk, werd besloten de fundering hier nu ook te versterken.

Nadat er scheurvorming in het metselwerk was geconstateerd, werden sinds 2004 weer metingen uitgevoerd. Zo kwam de zakking van de koorkerk aan het licht. In januari 2014 begon Koninklijke Woudenberg, dat ook het project eind jaren zeventig uitvoerde, aan het stabiliseren van de fundatie onder dat deel van de kerk, vertelt projectleider Bert Woudenberg. “We hebben eerst een tent gebouwd over ons werkgebied. Zo bleef de kerk toegankelijk voor bezoekers. Vervolgens hebben we de zerkenvloer in kaart gebracht en eruit gehaald.” Archeologisch onderzoek was onderdeel van het project en daar waren zo’n zes weken voor ingecalculeerd, aldus Woudenberg. Hij vertelt dat het afgraven met beleid moest gebeuren. “Schepje voor schepje hebben we de grond afgegraven en met behulp van een lopende band

144 BOUWEN AAN MONUMENTEN

'De zerkenvloer is afgewerkt met een messing laag waarin de contouren van de zerken zichtbaar zijn' naar buiten getransporteerd.” Daarna kon worden begonnen met de werkzaamheden, geeft hij aan, waarbij de twaalf kolommen van de koorkerk en de twee vieringkolommen zijn voorzien van een nieuwe fundatie. “Aan beide zijden van de kolommen hebben we naast de bestaande houten palen trillingsvrij twee of drie schroefinjectiepalen aangebracht. Tijdens het gehele werk is continu gemonitord, om schade zo goed als uit te sluiten.” In totaal, zegt Woudenberg, zijn er 55 nieuwe palen met een lengte van circa zestien meter onder de koorkerk geplaatst.

SPANNEND EN UITDAGEND PROJECT Vervolgens zijn door elke kolom vier tot zeven stalen IPE-balken aangebracht die de draagkracht overbrengen op de nieuwe paalfundering. “Nadat een balk door het gat heen was geplaatst, hebben we het geheel met mortel aangestort. Die moest eerst aanharden voordat we de volgende balk konden aanbrengen. Nadat het geheel gereed was en op voorspanning was gebracht, hebben we de hele constructie ingepakt in gewapend beton.” Woudenberg noemt het een spannend en uitdagend project – enerzijds omdat er heel alert gewerkt moest

GOUDA | Sint-Janskerk

Projectinfo

worden zodat er geen schade zou worden veroorzaakt en anderzijds vanwege het werken in de grond. “Je weet nooit wat je tegenkomt.”

‘NIET ÉÉN KOLOM IS HETZELFDE’

FUNCTIONEEL Het laatste onderdeel van de werkzaamheden was het terugleggen van de zerkenvloer. Die is, naar een ontwerp van de architect, afgewerkt met een messing laag waarin de contouren van de zerken zichtbaar zijn. De vloer is voorzien van vloerverwarming. De koorbanken zijn eveneens teruggeplaatst, maar op een functionelere wijze, zodat de kerk beter voor bijvoorbeeld concerten en lezingen kan worden benut, legt Woudenberg tot

slot uit. “We hebben conform planning eind april kunnen opleveren en op 11 juni is de kerk officieel heropend. Het was een mooie uitdaging, maar van ons werk is nu feitelijk niet veel meer te zien.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP AANNEMER CONSTRUCTIE BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

College van Rentmeesters van de Hervormde Gemeente Gouda Architectenbureau van Hoogevest Koninklijke Woudenberg Constructiebureau De Prouw ca. € 2.000.000 januari 2014 – april 2015

• • • • • • •

Vis Diamantboor en Zaagtechniek, onderdeel van de Vis Groep, is een allround specialist op het gebied van het maken van sparingen door middel van boren en zagen met diamant in onder meer beton, zandcement dekvloeren, metselwerk, asfalt, natuursteen en bouwmaterialen van gips. In die hoedanigheid was het bedrijf ook betrokken bij de werkzaamheden aan de Sint-Janskerk in Gouda. Daar werden de gaten in de pilaren gemaakt ten behoeve van de aan te brengen staalconstructie, vertelt operationeel directeur Dick Ravenstijn. “De uitdaging hier was dat niet één kolom hetzelfde was. Om dat te ondervangen, hebben we in overleg met de hoofdaannemer een systeem bedacht dat als basis diende om elke kolom op een gelijkwaardige manier te boren, door gebruik te maken van de nieuwe stalen fundering als basisstandaard." Het werk werd vervolgens seriematig, gedurende acht weken uitgevoerd zonder dat er zich verder al te grote problemen voordeden, geeft Ravenstijn aan. “We vinden elk werk leuk, maar dit soort projecten zijn het mooist, als de werkzaamheden niet standaard zijn en er zowel in de voorbereiding als tijdens de uitvoering om maatwerk wordt gevraagd.”

Vis Diamantboor- en Zaagtechniek BV Vis GVH-Weslon Betonboringen BV Vis Brabant Boor BV Vis Brandwerende afdichtingen BV Vis Bouwservice Slijpservice West Stipt Techniek

Vis Groep voert haar activiteiten uit vanuit het principe, herkent en erkent te willen worden als de specialistisch en ontzorgende partij welke klanten helpt bij het boren & zagen in beton, brandwerende preventieve maatregelen treft, technisch amoveert en asbest saneert. Vis Groep is een gezonde, profitabele organisatie. Een organisatie welke met beide benen stevig en zelfverzekerd in haar markt staat en het belang van maatschappelijk ondernemen uiterst belangrijk vind. Een organisatie waar al meer dan 50 jaar professionele, betrokken medewerkers met plezier werken en waar klanten graag mee samenwerken.

Klopperman 6 • 2292 JD Wateringen • WWW.VISTECH.NL

729082_Visgroep.indd 1

BOUWEN AAN MONUMENTEN 145 22-06-15 12:40

PLAATSNAAM ROTSOORD | Watertoren | Projectnaam

Tekst: Jac Buchholz Beeld: Bouwbedrijf Stokkers en Van Campen Industries

Tweede leven voor Utrechtse watertoren Rotsoord

‘MAATVOERING MOET TOT OP DE MILLIMETER KLOPPEN’ Na jaren van plannen wordt de Utrechtse watertoren Rotsoord momenteel verbouwd. In zijn nieuwe functie wordt het bouwwerk een kantooromgeving en komt er op de begane grond en bovenin horeca. Dat tweede leven voor de 37 meter hoge, in 1906 gebouwde watertoren kwam er niet zonder slag of stoot, vertelt Gaby Stokkers, directeur van Bouwbedrijf Stokkers, als aannemer actief bij dit project. Het wijzigen van het bestemmingsplan en het vinden van een investeerder nam een aantal jaren in beslag, vertelt ze. “We zijn vanaf het prille begin, op een korte periode na, bij het project betrokken en hebben uiteindelijk ook de opdracht aangenomen.”

146 BOUWEN AAN MONUMENTEN

Watertoren Rotsoord krijgt met de herbestemming een tweeledige functie. Op de begane grond komt een brasserie met buitenterras. Op de verdiepingen erboven komen kantoren, ateliers, een vergaderruimte en een zzp-centrum. Het betreft dan de verdiepingen 2 tot en met 8 waarvan de bovenste drie zich in de vroegere watertank van 10.000 liter bevinden. Op verdieping 9 (in de tank) en op het dak komt een restaurant met een groot panoramaterras. De grootste veranderingen aan de toren

ROTSOORD | Watertoren

'Binnen zullen meer authentieke elementen zichtbaar blijven. Zoals de tank, waarin we alleen enkele lichtsparingen maken, en de oude leidingen' vinden dan ook binnen plaats. De buitenzijde blijft intact en is een aantal jaren geleden nog gerestaureerd. Wel werd er een vijf meter groot gat in de toren gemaakt, een nieuwe ingang, noodzakelijk voor de toekomstige functie. Bovendien wordt de gevel aan de binnenzijde geïsoleerd ter plaatse van de tank en komt er deels nieuwe beglazing in.

UITDAGINGEN Gaby Stokkers noemt het een mooi project met enkele spannende uitdagingen. “De

relatief krappe bouwperiode is er één, maar de grootste uitdaging betreft het zo optimaal gebruikmaken van de aanwezige ruimte, om zo veel mogelijk gebruiksruimte te creëren. Daartoe moet de maatvoering tot op de millimeter kloppen. Dat is tot nu het geval.” In het gebouw, zegt ze, moet immers naast voldoende ruimte voor de diverse functies, eveneens plek voor trappen en een liftschacht zijn. “Samen met de leidingen komt dat bijeen in een centraal blok. De installaties kunnen we buiten het gebouw plaatsen.” ›

Projectinfo 'TOT DE TIENDE MILLIMETER PASSEND' Vanaf het dak van watertoren Rotsoord in Utrecht kan de bezoeker over enkele maanden genieten van een prachtig uitzicht. Bij goed en bij slecht weer, want het restaurant dat daar gepland is, wordt voorzien van grote schuifpuien. Die zijn geproduceerd door Van Campen Industries.

Niet zozeer leverancier maar vooral een meedenkende partner, zo omschrijft Joop van Campen het in 1982 opgerichte familiebedrijf. “We beschikken over enorm veel knowhow, dat is één van onze kenmerken.” Die brede kennis kwam ook van pas bij het project Rotsoord. Op het dak van het gebouw komt een cirkelvormig bouwwerk waarin het restaurant wordt ondergebracht. De door Van Campen Industries geproduceerde schuifpuien zorgen voor een prachtig uitzicht. Die puien zijn inmiddels klaar – geprefabriceerd – en worden nu naar de bouw getransporteerd, maakt Joop van Campen duidelijk. “Vanwege de ronde vorm, de architectuur van het gebouw gaat het om gebogen, geïsoleerde profielen. In Europa zijn er maar weinig bedrijven die zoiets kunnen maken. Voor ons is het buigen van aluminium een specialiteit.” Bij het walsen, zegt hij, is er volop rekening gehouden met de nauwkeurige maatvoering. “Dat was precisiewerk, alles moet tot op de tiende millimeter passen.” En dan was er nog de uitdaging van de hoogte en de forse diameter van het bouwwerk, aldus Van Campen. “Het gaat om schuifpuien met 40 millimeter dik gelaagd glas die zonder problemen moeten kunnen bewegen. Maar die, op een hoogte van zo’n 30 meter, ook goed moeten kunnen afsluiten.” Om het aanleveren en de montage vlekkeloos te laten verlopen, worden de puien op speciale bokken gezet en eveneens met een speciale kraan naar boven gehesen. Van Campen noemt het een uniek project. “Je zult niet snel zien dat een watertoren wordt voorzien van zulke grote gebogen puien. Dus ja, we zijn trots dat we hier onderdeel van zijn.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN 147

Trappen, deuren en kozijnen

Staalbouw b.v.

Op maat en tóch betaalbaar!

* Staalconstructies * Trappen en balustrades * Dak- en wandbeplating

www.vandenbergjoure.nl De Wielen 5 • 8502 TK Joure • Tel. 0513 - 41 11 63 Fax 0513 - 41 12 96 • E-mail: info@vandenbergjoure.nl

729053_Machinale Houtbewerking Bronkhorst.indd 1

729067_Van den Berg Staalbouw BV 1-4.indd 1 07-07-15 10:59

A million possibilities

Wij buigen gecompliceerde (aluminium) profielen met behoud van alle technische opties

 tot zeer grote profielen  diverse radii / vormen mogelijk  van klein tot grote aantallen  tweedimensionaal buigen  hollow constructie profielen tot formaat>400mm  en ontwerpen een profiel naar uw wensen

www.campen.nl

22-06-15 15:46

ROTSOORD | Watertoren

Projectinfo ANDERE MANIER VAN BOUWEN De trappen, raamkozijnen en kozijnen en binnendeuren van watertoren Rotsoord worden geleverd door Machinale Houtbewerking Bronkhorst BV. Voor het bedrijf een redelijk gangbaar maar vooral ook bijzonder project, zo merkt bedrijfsleider Jan Brouwer op. “Bijzonder vanwege de aard van het gebouw. En de precisie die wordt gevraagd bij de maatvoering.”

'Het aansprekende gebouw dat het ooit was, blijft in ere en zal ook in de toekomst de eyecatcher zijn die het al meer dan een eeuw is' De krappe ruimte in en rondom het gebouw levert geen onnoemelijke problemen op, merkt Stokkers vervolgens op. “Zeker nu het dak er sinds enige tijd af is, kunnen we zowel van onderen als van boven elementen naar binnen brengen. De staalconstructie is bovendien in vier fasen aangeleverd en ingebracht, de trappen komen in vijf fasen.” De bestaande houten vloeren binnen (laag 1 t/m 5) worden voorzien van een laag beton, vertelt ze. Op laag 6 t/m 10 komen, in de tank, nieuwe betonvloeren die op de nieuwe staalconstructie steunen. Aan de onderkant blijven de vroegere houten vloeren te zien. “Binnen zullen meer authentieke elementen zichtbaar blijven. Zoals de tank, waarin we alleen

enkele lichtsparingen maken, en de oude leidingen.” Ondanks enkele uitdagingen ligt het werk op schema, aldus Stokkers. “Mede dankzij een goede communicatie, vanaf dag één en de uitstekende coördinatie op de bouw door René Cevat, onze collega-aannemer.”

HIPPE HOTSPOT Over enkele maanden is watertoren Rotsoord getransformeerd tot een hippe hotspot in een gebied waar meer ontwikkelingen gaande zijn. Binnen zal dat goed te zien zijn, buiten niet. “Het aansprekende gebouw dat het ooit was, blijft in ere en zal ook in de toekomst de eyecatcher zijn die het al meer dan een eeuw is.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT ONTWERP ARCHITECT UITVOERING CONSTRUCTEUR AANNEMER INSTALLATIES

CONSTRUCTIE TRAPPEN RONDE PUIEN BEGLAZING & BALUSTRADES LIFT BOUWSOM BOUWPERIODE

Stichting R²O Beheer Architectuurbureau Sluijmer en van Leeuwen Domstad Architectuur Lucassen Bouwconstructies Bouwbedrijf Stokkers & Aannemersbedrijf R. Cevat Schoonderwoerd Technische Installaties (E), Van Dijk Installatietechniek (W) Van den Berg Staalbouw Bronkhorst Machinale Houtbewerking van Campen industries De Glazen Swaan Orona € 1.400.000,oktober 2014 – september 2015

Brouwer vertelt dat er 13 trappen van de houtsoort iroco worden geleverd. Dat gebeurt in fases. De raamkozijnen krijgen specifieke sponningen, geheel conform tekening en de deuren worden eveneens afgestemd op de ideeën van de architect en opdrachtgever. “Op die manier blijft het authentieke karakter behouden. Daarom worden de deuren bijvoorbeeld donker gebeitst en geborsteld. Op basis van diverse monsters is er gekozen voor een specifieke uitstraling.” Het werken in een monument is voor het bedrijf een vaker voorkomende klus, geeft Brouwer aan. “Al is een watertoren weer net iets anders, door de andere manier van bouwen. Maar dankzij onze ervaring weten waar we op moeten letten en hoe we tot een bepaalde uitstraling, tot het gewenste resultaat kunnen komen.”

VOORTRAJECT CRUCIAAL “Hoewel de naam anders doet vermoeden, doet Van den Berg Staaltechniek meer dan werkzaamheden in de staalbouw”, vertelt Jan Wiebe van den Berg. “We kunnen onze opdrachtgevers op een heel brede manier van dienst zijn.” Bij watertoren Rotsoord in Utrecht ging het wel om het staalwerk, waaronder de complete staalconstructie, vertelt hij, evenals de kozijnen en het raamwerk. “Het was geen opdracht met lastige aspecten”, aldus Van den Berg. “We doen dit soort werk regelmatig, alleen niet zo vaak in een watertoren. Het voortraject is cruciaal, daarin overleg je wat er moet gebeuren en maak je goede afspraken. Zoals hier wat de logistiek betreft. Je werkt met diverse partijen in een smal en hoog gebouw, dan moet je zorgen dat alles goed op elkaar is afgestemd.” Bijzonder te spreken is hij over de aannemer van het project. “Een partij die meedenkt, bijvoorbeeld over de meest rendabele manier van monteren. Daardoor is alles prima verlopen en zijn we nagenoeg klaar.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN 149

DEN HAAG | De Resident

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: René Verleg, cepezed

GERICHTE INGREPEN SMEDEN

'POSTMODERNE ENCLAVE' TOT ÉÉN GEHEEL

Eind april dit jaar was de verbouwing van De Resident afgerond. De herontwikkeling van het gebouwencomplex aan de westzijde van Den Haag Centraal integreert de bestaande gebouwen Castalia en Helicon en huisvest de ministeries van SZW en VWS. Architectenbureau cepezed, Hofman Dujardin Architecten en ingenieursbureau Antea Group vormden een integraal ontwerpteam dat onder meer een verbindend atrium toevoegde; het interieur is volledig gemoderniseerd en aangepast voor flexibel werken. De verbouwing van De Resident (2.400 werkplekken voor 2.700 ambtenaren) dient het vastgoedgebruik van het Rijk verder te optimaliseren. SZW verhuisde in juni naar Helicon; VWS was al

150 BOUWEN AAN MONUMENTEN

gehuisvest in Castalia – bekend om de uitvergrote Hollandse gevel. cepezed verzorgde het atriumontwerp en de algehele coördinatie van de verbouwing, Hofman Dujardin Architecten

het interieurontwerp en Antea Group de technische integratie. Ontwerp en bestek zijn in gezamenlijkheid opgesteld. “Het verbouwingsontwerp respecteert de oorspronkelijkheid van Castalia en

DEN HAAG | De Resident

Helicon – twee uitgesproken gebouwen die eind jaren negentig zijn ontworpen door Michael Graves en Sjoerd Soeters”, vertelt cepezed-architect Ronald Schleurholts. “Tegelijkertijd hebben wij een zinvolle aanvulling bedacht – een contrasterende ingreep in de vorm van een overkapt, semi-openbaar entreegebied dat beide gebouwen verbindt en de interne routing optimaliseert.” Over het smalle, langgerekte Parnassusplein is een atrium geplaatst met transparante gevels en witte portalen die 'als nietjes' in de grond verdwijnen. “De in een vast stramien geplaatste portaalprofielen zijn bekleed met wit textiel en functioneren als coulissen: zij laten de oorspronkelijke gebouwen deels in het zicht en verzachten de uitstraling van de bakstenen gevels, terwijl zij de gevels vanuit andere posities juist helemaal aan het zicht onttrekken. Ook is een nieuwe vloer van wit graniet gelegd. Het lichtniveau in dit voorheen beschaduwde gebied is met deze ingrepen aanzienlijk verhoogd.”

'VOORTBORDUREN OP POSTMODERNISME' De overkapte buitenruimte herbergt onder meer een openbaar café, een receptie en een wachtruimte. Een centraal geplaatst baliemeubel (staal/ glas/composiet) organiseert zowel de verkeersstromen naar de twee torens als de toegangscontrole. Het interieur van beide gebouwen kreeg een forse upgrade met gerichte ingrepen. “Castalia en Helicon worden op niveau +1 via het dek van het baliemeubel verbonden door loopbruggen die aansluiten op een nieuw gecreëerde rondgang achter de bestaande gevels”, vertelt architect Michiel Hofman. ›

Projectinfo TECHNISCH ONTWERP MAAKT DE RESIDENT TOEKOMSTPROOF Antea Group heeft in samenwerking met architectenbureau cepezed en HofmanDujardin Architects het ontwerp en bestek opgesteld voor de herinrichting van De Resident. Het ingenieursbureau heeft de advisering verricht voor de disciplines installaties, bouwfysica, brandveiligheid en constructies. “Binnen een integraal ontwerpteam heeft een continue afstemming plaatsgevonden tussen architectuur en techniek”, vertelt Rob Verkerk van Antea Group. Het kantorencomplex is onder meer 'toekomstproof' geüpgraded in het kader van IT en veiligheid, mede omdat de beide oorspronkelijke gebouwen gerealiseerd zijn in een periode voorafgaand aan de digitale samenleving. In De Resident zijn onder meer twee streng beveiligde ministerskamers ingericht en de nieuwe, centrale toegang van het gebouw is 'rijkspasproof' gemaakt. “Installatietechnisch is vooral op E-gebied een grote slag gemaakt; ook is er een wtwinstallatie aangebracht, maar de meeste installaties zijn gehandhaafd. Veel zorg is besteed aan de kwaliteit en het comfort op de werkplekken, zoals de akoestiek”, aldus Verkerk. “Daarnaast hebben wij geadviseerd in het kader van de constructie van het atrium. Het brandveiligheidsconcept vormde als gevolg van het aan te brengen atrium en de windinvloeden bij brand een aandachtspunt. In dit kader zijn CFD-berekeningen opgesteld, waarmee de luchtstroming in en om het gebouw zichtbaar kan worden gemaakt.”

VERBOUWING DE RESIDENT VOLTOOID De verbouwing van De Resident in Den Haag is voltooid. Onlangs vond de overdracht plaats van de aannemer aan het Rijksvastgoedbedrijf, dat de sleutel vervolgens overhandigde aan de gebruikers, de twee ministeries Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Zij trokken in de afgelopen weken in het gebouw.

Atrium van de Resident, Den Haag, René Verleg.

Het samen huisvesten van de ministeries van SZW en VWS maakt onderdeel uit van het kabinetsplan om een aantal gebouwen van ministeries af te stoten. In totaal verdwijnt 40 procent van de kantoorruimte van het Rijk in Den Haag. Hierdoor bespaart het Rijk jaarlijks 170 miljoen euro vanaf 2020 – 90 miljoen in Den Haag en 80 miljoen in de rest van het land. Naast de bouw van het atrium is het interieur van De Resident aangepast voor flexibel werken. Hierdoor is het mogelijk dat de 2.400 werkplekken voldoende zijn voor de 2.700 ambtenaren. Een deel van het nieuwe atrium – het Parnassusplein – blijft overdag voor iedereen toegankelijk.

BOUWEN AAN MONUMENTEN 151

DEN HAAG | De Resident

team ontdekte in de voorbereiding dat Castalia-architect Graves uitvoerig citeert uit de Nederlandse cultuurgeschiedenis, onder meer met een vloerpatroon uit een schilderij van Vermeer en een plafond dat in jachtslot Sint Hubertus kan worden teruggevonden. Veel van de ornamenten en installaties zijn behouden gebleven en de binnenwanden zijn hergebruikt. Toch is de interieurbeleving na renovatie geheel anders geworden. “Ons interieurontwerp borduurt voort op het postmodernisme van Graves en Soeters; wij hebben er echter een geheel eigen laag overheen gelegd, die teruggrijpt op de Hollandse klassieken zonder dat je die als zodanig herkent. Iedere ruimte biedt zijn eigen, unieke ervaring in kleur en textuur.” ❚ “In de gebouwen zijn vides en trappen gerealiseerd en op verschillende plekken is een zichtrelatie gelegd met de Turfmarkt. Het begrip flexibel werken is door ons ontwerp in balans gebracht: de ambtenaar krijgt een werkplek die openheid combineert met intimiteit en toegankelijkheid met veiligheid.” Het ontwerp-

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ARCHITECTEN (INTERIEUR) UITVOERING OPLEVERING PROGRAMMA

Rijksvastgoedbedrijf cepezed (atrium en coördinatie); Hofman Dujardin Antea Group (techniek) Heijmans 28 april 2015 55.000 m², 2.400 werkplekken

Antea Group www.anteagroup.nl

“Frank: stel jij even een energie-efficiëntie plan op dat zich binnen 5 jaar terugbetaalt?” Bouwen en beheren met oog voor energie en duurzaamheid. Of het nu gaat om nieuwe of oude, kleine of grote gebouwen: het is lastig zat. Je hebt te maken met hightech en minder hightech installaties. Met bouwconstructies en -materialen. Met een budget (of bijna geen budget) én allerlei wetten, normen en regels op de koop toe. Antea Group helpt hierbij, met specialisten die het geheel overzien en passende oplossingen bedenken. Van ontwerp tot uitvoering. Voor één gebouw. Of voor een hele vastgoedportefeuille.

152 BOUWEN AAN MONUMENTEN

Understanding today. Improving tomorrow.

Donatus

VERZEKEREN MONUMENT

‘AANSPRAKELIJKHEID SCHIET ER VAAK BIJ IN’ Praten over verzekeren, moet eigenlijk gaan over welke risico’s je wilt verzekeren. Daarom moet een verzekering ook geen uitgangspunt zijn, maar een sluitstuk. Verzekeren begint met het inventariseren en managen van de risico’s. ›

'Een stichting of vereniging die monumenten beheert, kan als werkgever aansprakelijk gesteld worden, bijvoorbeeld als een werknemer tijdens zijn werkzaamheden letsel oploopt'

BOUWEN AAN MONUMENTEN 153

Donatus

'Men kan op verschillende wijzen aansprakelijk gesteld worden, waarin verzekeraars met verschillende producten kunnen voorzien' Verzekeren gaat over risico’s. Het woord ‘risico’ komt uit het Italiaans en betekent zoiets als ‘kwade kans’. Brand en storm zijn risico’s met een grote impact, die je vanzelfsprekend verzekert. Schade wordt er echter niet door voorkomen, maar hooguit gecompenseerd. Als een monument bijvoorbeeld vernietigd is door brand, kan men van de schadepenningen wel een replica (ook een mooi Italiaans woord) bouwen, maar het oorspronkelijke monument is weg. Deze niet direct financiële schade wordt gecompenseerd door uitkering van een geldbedrag.

AANSPRAKELIJKHEID Anders is het bij aansprakelijkheidsverzekeringen. Die compenseren wel exact wat verloren gaat. Wordt men aansprakelijk gesteld voor iets, dan drukt men de geëiste schadevergoeding eigenlijk altijd uit in geld. En de verzekeraar vergoedt dus dat geld. Ik vraag hier bewust aandacht voor, want het is onze ervaring dat aansprakelijkheidsverzekeringen bij monumentenbezitters weleens ondergeschoven kindjes zijn.

RISICOMANAGEMENT Ik beweer niet dat je je tegen alles moet verzekeren. Verzekeren is een middel en geen doel. Uitgangspunt hoort risicomanagement te zijn. Vragen daarbij zijn: welke aansprakelijkheidsrisico’s loopt men, hoe kan men die verminderen en voorkomen en in hoeverre is het nuttig en nodig om die te verzekeren? In feite is een beslissing nemen om een bepaalde verzekering niet te sluiten belangrijker dan geen beslissing nemen. Je hebt immers de risico’s (de kwade kansen!) beoordeeld en afgewogen en je hebt daarbij de preventiemaatregelen betrokken.

PARTICULIER OF NIET-PARTICULIER Als een particulier een monument bewoont, is er weinig aan de hand. De meeste particulieren hebben een AVP, een aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren. Op die verzekering is meeverzekerd dat je aansprakelijk gehouden kunt worden in de hoedanigheid van bezitter van je monument. Dat hoort nu eenmaal bij de standaard ‘particu-

liere hoedanigheid’: wonen in een pand dat je bezit. Anders wordt het wanneer je als particulier meerdere monumenten bezit. Dan is je hoedanigheid niet meer standaard, maar ben je exploitant van onroerend goed geworden. Laat je verzekeraar dus weten welke panden je bezit, waar je niet in woont. Voor een paar euro extra per jaar kunnen die risico’s meeverzekerd worden.

STICHTINGEN EN VERENIGINGEN Veel monumenten zijn ondergebracht in stichtingen en verenigingen. Aan de verzekering van het pand wordt meestal wel gedacht. Aansprakelijkheid schiet er vaak bij in. Belangrijk is dat de vereniging of stichting alle risico’s verzekert op de zogenaamde AVB, een aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven. Dus niet alleen de gewone zaken (het zogenaamde kantoorrisico) en ook niet alleen het exploiteren van monumenten, maar beide zaken. Op het polisblad van de AVB vermelden AVB-verzekeraars de hoedanigheid van de verzekerde vereniging of stichting. Kijk goed wat daar staat. Uit die omschrijving blijkt welke activiteiten en risico’s er verzekerd zijn. ❚ Simon Kadijk directeur Donatus dé kerken- en monumentenverzekeraar

SOORTEN AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERINGEN Men kan op verschillende wijzen aansprakelijk gesteld worden, waarin verzekeraars met verschillende producten kunnen voorzien. Een stichting of vereniging die monumenten beheert, kan als werkgever aansprakelijk gesteld worden (bijvoorbeeld als een medewerker tijdens het werk schade toebrengt aan een ander); men kan als bezitter van een monument aansprakelijk gesteld worden (bijvoorbeeld als een lei van het dak waait en op een auto terechtkomt); men kan als organisator van een evenement aansprakelijk gesteld worden (bijvoorbeeld als een bezoeker tijdens een rondleiding een ongelukkige val maakt van een afstapje); men kan als bestuurder aansprakelijk gesteld worden (bijvoorbeeld bij een opdracht tot een verbouwing tegen het advies van de Rijksdienst in) en men kan aansprakelijk gesteld worden omdat er milieuvervuiling optreedt (bijvoorbeeld wanneer er bij een brandje asbest vrijkomt).

154 BOUWEN AAN MONUMENTEN

Een beslissing nemen om een bepaalde verzekering niet te sluiten, is belangrijker dan geen beslissing nemen.

GROEP www.rollecate.nl

(0522) 467 000

WIE DOET WAT

Aannemers

Aluminium ramen, deuren en gevels

BOUW – RESTAURATIEBEDRIJF VAN DE BURGT EN STROOIJ Amsterdamseweg 155 3812 RR AMERSFOORT T......................................... +31 (0)33 4450100 F......................................... +31 (0)33 4450101 E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

INTAL BV De Veken 103, 1716 KG OPMEER T........................................+31 (0) 226 341 525 E info@intal.nl W www.intal.nl

Constructie

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T.......................................+31 (0) 30 254 08 88 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

Architecten VIANEN BOUWADVIES De Pinckart 54, 5674 CC NUENEN T............................................+31 (0) 263 11 62 E info@vianenbouwadvies.nl W www.vianenbouwadvies.nl

BURGY BOUWBEDRIJF BV Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN Postbus 140, 2300 AC LEIDEN T......................................... +31 (0)71 5322405 E bouwbedrijf@burgy.nl W www.burgy.nl

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT T ..................................... +31 (0)33 4631705 F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

Dilatatievoegen

Beton BETONMONTEUR BV Ondernemingsweg 107, 1422 DZ UITHOORN T..........................................+31 (0)20 6402401 E info@betonmonteur.nl W www.betonmonteur.nl

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN

Gevelreiniging

Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T .......................................+31 (0)346-262344 F .......................................+31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W www.bouwbedrijfvanschaik.nl

BUDOBOUW Katwolderweg 8a, 8041 AD ZWOLLE T......................................... +31 (0)38 7200810 E info@budobouw.nl W www.budobouw.nl

Betonrestauratie

KONINKLIJKE WOUDENBERG Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T..........................................+31 (0)183 606600 F..........................................+31 (0)183 602667 E info@koninklijkewoudenberg.nl

BETONMONTEUR BV Ondernemingsweg 107, 1422 DZ UITHOORN T..........................................+31 (0)20 6402401 E info@betonmonteur.nl W www.betonmonteur.nl

Adviesbureau

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG T ...................................... +31 (0)6 10061050 E info@grootgunnewegdelft.nl W www.grootgunnewegdelft.nl

156

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Houthandel

Bladgoud

W www.koninklijkewoudenberg.nl

groot gunneweg

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 F .......................................+31 (0)575 542311 E info@linova.nl W www.linova.nl

“Wij zijn een landelijk opererende houthandel en kenmerken ons door onze grote voorraad, brede assortiment, eigen zagerij/schaverij, droogkamers en transport. Wij helpen u dan ook graag bij de levering van het juiste hout!”

WILLEM DE ZWIJGERLAAN 1 WADDINXVEEN T 0182 – 615933 | INFO@HOUTEX.NL

WWW.HOUTEX.NL

WIE DOET WAT

Verfproducten

Leidekkers

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV

T........................................ +31 (0)182 501340

Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN

F........................................ +31 (0)182 503094

T......................................... +31 (0)316 524050

E frits@fritskramer.nl

F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl

W www.fritskramer.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

W www.vanwelyleidekkers.nl

Verzekeringen

SMEDERIJ OLDENHAVE BV

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND

Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN

T........................................ + 31 (0)492 512164

T......................................... +31 (0)575 551428

F........................................ + 31 (0)492 558867

F......................................... +31 (0)575 551714

E info@leiendaken.nl

E info@smederijoldenhave.nl

W www.leiendaken.nl

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103

W www.smederijoldenhave.nl

Staalconstructies

Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717

loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres

E info@donatus.nl

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

DONATUS VERZEKERINGEN

Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat Postadres

W www.donatus.nl

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

Postbus 14 14 oper-, zinkwerken Postbus 5253 ZG00 Nieuwkuijk Koper-,loodlood- en en zinkwerken 073 - 513 49 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon Lei bedekkingen Telefax loodenzinkwerken zinkwerken Koper-, lood- en LeiKoper-, bedekkingen 073 - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 WALTER BV 073 511 Loodgieters VERHOEVEN werken Telefax Leibedekkingen bedekkingen Internet Lei 073 - 511 76 73 Loodgieters werken 073 - 511 76 73 LOODGIETERS& LEIDEKKERSBEDRIJF www.walterverhoeven.nl Telefoon

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Telefoon

BENTSTAAL BV

Internet

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Loodgieters werken Internet E-mail Loodgieters werken 103, 5253www.walterverhoeven.nl Nieuwkuijksestraat AE www.walterverhoeven.nl NIEUWKUIJK

Industrieweg 8, 3401 MA IJSSELSTEIN

Internet E-mail

info@walterverhoeven.nl

info@walterverhoeven.nl E-mail

Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK

T......................................... +31 (0)73 5130049 E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl

T........................................ +31 (0)30-6881600 F........................................ +31 (0)30-6888816

VAKTIJDSCHRIFT VOOR RENOVATIE & NIEUWBOUWPROJECTEN

E info@bentstaal.nl W www.bentstaal.nl

Stukadoors

Montage

STUKADOORSBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN BUDOBOUW

T......................................... +31 (0)343-551426

Katwolderweg 8a, 8041 AD ZWOLLE

F......................................... +31 (0)343-551686

T......................................... +31 (0)38 7200810 E info@budobouw.nl W www.budobouw.nl

Timmerfabrieken

Smederijen v.d. Veldt timmertechnieken

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor STEDENBOUW? VAN DER VELDT TIMMERTECHNIEKEN Smederij Bosman Industrieweg 11, 7102 DX WINTERSWIJK T..........................................+31 (0)6 20427728

Patrijzenlaan 21, 2104 BM HEEMSTEDE T..........................................+31 (0)23 5283225 F......................................... +31 (0)23 5295507

E info@smederij-bosman.nl

E contact@timmertechnieken.nl

W www.smederij-bosman.nl

W www.timmertechnieken.nl

Bel of mail ons! T +31 (0)495 450095 info@louwersuitgevers.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

157

Al meer dan 160 jaar ontwikkelt OTIS innovatieve liften, roltrappen en services 033 - 750 21 00 informatie@otis.com

Inleven . Realiseren. Beleven.

Bij Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling zijn we al 85 jaar trots op wie we zijn en wat we maken. We werken vanaf het eerste stadium samen met onze co-makers en luisteren naar onze klanten om het beste resultaat te behalen. Dit in combinatie met ons vakmanschap, zorgt ervoor dat wij de wensen van de klant optimaal kunnen vormgeven. Door op een professionele en resultaatgerichte manier onze middelen en kennis in te zetten, leveren wij toekomstbestendige gebouwen waarin de gebruikers zich thuis voelen.

Bouw & Ontwikkeling Aartsdijkweg 1, Maasdijk, Postbus 218, 3140 AE Maassluis, T: 0174-522300, E: info@vmierlo.nl

www.vmierlo.nl

Op de foto: “In het park van Huize Middenburg staan eeuwenoude kastanjes, eiken en beuken. Er zijn vijvers en aan de achterkant stroomt de Vliet. Het huis zelf staat hoger; dat geeft een statige, imposante aanblik.” “Mijn vader is gepensioneerd aannemer, met een voorliefde voor oude gebouwen. Hij wordt al lyrisch bij het zien van een authentieke steen of tegel. Na twee boerderijen in oude staat te hebben hersteld, kocht hij dit huis en restaureerde het. De groene luiken waren totaal verwaarloosd. Alle houtjes zijn stuk voor stuk door zijn handen gegaan. Het koetshuis, waarin ik zelf woon, hebben we samen verbouwd.” “Het eerste huis - Oud Middenburg - stamt uit 1659; het werd aangelegd door een schepen uit Delft. Huize Middenburg zoals we het nu kennen werd in 1917 grondig gerestaureerd. Aan het gebouw en het park is sindsdien nooit meer iets veranderd. Het gebouw vertoont een mix aan stijlen, wat het extra mooi maakt. Ik vind het een prachtig huis op een prachtige plek.” J.E. Vink, medebeheerder (46) Huize Middenburg

onatus verzekert vertrouwd sinds 1852

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700

Monumenten worden met veel zorg omgeven door hun eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig. Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.